It

">W

4' fenm

CXajii
u.

BIBL.

R.

Virt.

'T

MAZ.

Emanuel

<

III.

RACCOLTA

VILLAROSA

153
Lis

NAPO

ssb!

>.

>

Digitizec

;Ie

ACTA SINCERA

SANCTI MAXIMI
MARTYRIS CUMANI

Digitized

by

Gobgle

ACTA SINCERA

SANCTI MAXIMI
MART. CUMANI
EX MEMBRANIS ANTIQUIS
PRIMUS VULGAVIT
ET PERPETUO COMMENTARIO 1N&USTRAVIT

F.

ALOISIUS VINC. C ASSITTUS

ORDINIS PRiEDXCATORUM
S. Tbeol. Antecessor

ejusdemque in .Regia

Universitate T^capol. Mfig*

Rom

cloloccc.

EX OFFICINA SALOMONIANA

AUCTORITATE P.UBLICA

Digitized by

Google

gtiis

moduimi

prosequendi

qucc satietas

Martyrum memoriam

erit illi praesertim

qui eorum amos

re et caritate

magnopere tenetur ?
S. Basii.

M. Homit/x.vv

/
Digitized by

Google

EMINENTISSIMO

DOMINO

LVDOVICOS-R*E- CARD- FLANGINO

OBSEQ VENTIS

CLIENTELAE

MNEMOSYNON
t

ALOISIVS

MAGNVM

VINC CASSITTVS
.

M D D

<

MAGNA

D-

DECENT . FLANGINO
. DONA

MA

XIMA
'

r*

MITTIMVS

QVANTVS

QVANTVS

'

EVEOICI

HOMO QVI
DIGNATVR
.

CVI

-i

FORTIA . GESTA VIRI

.

NIHIL

ZA

'

HOMINIS
AMICOS
.

EST

GENVS

NON*. DE

PVRPVRA . CA

MAXIME SI EGO PIVM

NVPER PONT MAX INAVGVRA
TVM DEO DIGNVM VIRVM ET BO
NO ECCL CATH NAtVM ET CVM
EO LVDOVICVM FLANGINVM CETE
ROSQ PVRPVRATOS PATRES QVO
BREVI TEMPORIS INTERVALLO HEIC
ROMAfc MANEO REDEVkTES CONSPE
XERO PRO HAC FELICITATE QVO
TANNIS Ilir- KAL NOVEMBR QVI DIES
BEATISSIME

VII

TIBI

TRIVMPHALIS

EVCHARISTICVM

SACR RITE FACIAM AD ARAM MAXI

MAM * AEDIS

STEPHANtAE

SVB

REllQViAE- TVAE QVIESCVNT

QVA

EXSPE

CTANTES BEATAM RESVRRECTIONEM*

*
^

'

'

VII

ALOISIUS VINCENTIUS CASS1TTUS

LECTORI BENEVOLO

S.

iVIIonumerita quadam Christianae Religionis

fiam juvantia emittere

in

lucem propero

Histo,

Incitavit

me

animique pendentem denique permovit vir eminentiss.

LUDOVlCOS FLANGINUS
antiquis

R. E

S.

CARDINALIS

dentia nulli secundus

prasidium

Ergo dum

et pru-

meum

Christi Ecclesiam Tithanes Philosophi et

Sophistae evertere frustra adlaborant

dinalis

vere

et dulce decus

mOribUj

doctrina multiiuga rerumque usu

magnus

ille

Car-

summo studio , sumconsilio tuetur. De fIanginio loquu-

cxlo demissus Ecclesiam

mis viribus, ope,

tum putes Casp. Scioppium

P* 14 $

Elem.Phil. Stoic. cap.iqj

In Ecclesia specula

j>

positas est Cardinalis

>

non solum ut deliberanti Ponti fiti consilium suum 'subjv

ciat

sed ut oculos in omnes totius Ecclesia partes circum-

ferat

.
.

quam ad rem

admittere

Sane

necesse habet velo

et velo sublato

mitate singulari In amicorum

lutavit,
nisi

amicum fovet

.cerem

et

obsequio

sublato homines

admisit, et co-

retulit,

titulo

amicum

sa-

superbirem

incomparabili humanitate

meo non bene aptum agnos-

Fateor nihilominus

tholica: Ecclesia:

album

Jam hoc

ab eminentiss. viri

profectum,

me

necessitatem Sanctae Ca-

sed et dignationem hujusmodi^ ius-

Digitized by

Google

mu
consilia

sa etiam, et

cardinalis doctissimi nos ad

Monumenta Ecclesiastica evulganda compellere.

prodeunt Acta Sincera

ciminis loco nunc

Spe.

maximi

S.

martyris cumani, quorum ynjjtoTnri vel Pyrrhonicus manus dederit victas . Acta haec proinde quovis

thesauro cariora duco

summus Vir Ba

ut pariter

ronius de Actis genuinis MM.Scillitanorum pronunciavit, ad Mrolog.

nartio

Rom

ad Acta

Prtef.

7. Jul.

Etenim

. 1. n. 1.

judice CI. Rui-

post Sacras Scripturas*

nihil nobis sanctius atque antiquius esse debet, quam pri-

migenia

et

genuina Martyrum Acta

zochius noster Kalend.p,.

y 23* n.

tyrum passionibus dignitatem

tribuebant

morum,

M Harum

fide

missi

relegebant

HisU

abluditMa*

Antiqui Mar*

Divinis prope parem

solida

fortitudo etiam Chri-

Confessores Saec. tertio in exsilium

praeclara Acta Sancti

ut ad passionem

mirum quantum

nec fucata sanctimonia

stiana augeatur

pro

libris

lectione

Non

27*

Pers. Vandal.

Cypriani quotidie

erudirentur

uinart,

Part. %. cap. 8 . . 1. p. 23 9 - Sed et

nobis in pace Ecclesiae Acta Martyrum incitamenta sunt

ad pietatem

necnon

S.

tnadv . Eusebian. p. 202. ad an. 2183.

umquam in

ubi

me-

Polycarpi in

An>

Josephi Scaligeri verba adseribo

minit Actorum S. Ignatii

Historia Ecclesiastica vidi

commotior recedam

ut non amplius

,,
,

Certe ego nihil

a cujus lectione

meus

Acciit quod Athleta noster Cumanus

est

esse
;

videar

,,

Martyrum

Digitized by

Google

IT
vero nostratium commemoratio jucundissima

Ad rem

Magnus inOrat.de S. Gordio tom i. homiU

Fuit hic Martyr Beatissimus , civis noster
Casariensis , ex quo non mirum si nostra mentis ad fe-

S. Basilius

i p. . 2.

ctus ad

rum

eum potissimum

dirigitur

gratiores externis ( fructibus

li

qui nobis gloriam

quod profecto ad ve-

ac domesticum nobis facit ornamentum .... Longe

)

sunt nostrates et vernacu-

quamdam ob propinquitatem

ferre prater jucunditatem videntur

cherrimam

lector,

Gemmam

pal4 ferrea inclusimus

dromo deque Commentariolo

De

nostro loquimur

con-

pul-

ProScri-

psi

occupatissimus habendis Romas sacris concionibus

per

ferias hasce esuriales

num de

tabula abstinere

xedeprecor, ut Acta

S.

atque adlatis ex caussis ma*

non potui

Viros doctos

Maximi certatim

da atque illustranda suscipiant

sibi

eni-

adornan-

Fungi saltem mihi

li*

ceat
.

-Reddere
'

Bene

Vice cotis

qua ferrum
vale

acutum
valet , exsors ipsa secandi

Digitlzed by

Google

OPUSCULI CONSPECTUS.

Prodromus de

Actis S.

Maximi Cumani Martyris, de-

que ejus Dei Triumphali

et

Cultu

Caput
Caput
Caput

De Actis Passionis S. Maximi p. i.

ii. De Anno ac Die Triumphali S. Max. p.25.
iiI. De Cultu erga S. Maximum p. 38.

Passio

s.

I.

maximi martyris p. 60.

Commentari olus in passionem

s. max. p. 78. . 1,
passio bene antiqua. . 2. DeAnoIino Pra?f.
Jtal. . 3. Idola in locis publicis 'posita ad detegendos Christianos. . 4. crines diaboli vetus loquu-

Vox

. 5. De Fabiano Praeside , seu potius ConsuCampania: . . 6. Cur potissimum Cumis tribu. 7. De S. Maximi pudicitia .. 8. De
Christianis ultro in supplicia ruentibus, et de tropaeo crucis . p. Quid sint plumbata: . . 10. Tortorcs Martyrum victi ac torti . . n. Cibus Con-

tio

lari

nal statuit

fessoribus in carcere denegabatur, et potus

12.

Angeli Martyres confortant. . 13. S. Maximum

Levitam non fuisse . 14. Quid mysteria in collatione baptismi . . 15. Praesidum admonitiones in
judicio cosule tibi, et similia . . 16. Carbonibus acceqsis insistere coguntur Martyres, . 17.
Maleficii calumnia Christianis objecta ob frequentiam miraculorum . 18. Historia S. Baulac trimestris infantuli jubente S. Maximo ad Fabianum disserentis de Veritate Religionis Christiana: propugnatur . ip. De glossemate ex Actis nostrisejicien-
do . 20. Martyres acervatim c#si ingenti numero
.

$. 21. Quem imp. suum dicat Fabianus . 22. De

supplicio lampadico . 23. Martyres a gladiatoribus

qonfossi

24. Sepultura Martyribus negata

2$,

Digitized by

Googte

JC*

'

De

Prteside

pii

tutela

Asclepium timente, de Cumana Ascleet de ethnicorum in ipsos deos

,
im26 . Provocabant Martyres a mortali Ju.
pietate
dice ad Christum . . 27. De palatio Diocletiani
. 2 $. Vox Martyrum strenua ad judicem fac quod
. 29. Decernit Praeses cum consilio i. AdsesPraeses dictat excepto*
. . 30.
sententiam , et ex tabella recitat . .31. Expenditur sententia in S. Maximum dictata . blasphemator vox ethnicis usurpata . . 32 . Martyres extra
urbem in campo interfecti. $. 33. Martyres fixis genibus ad mortem se componunt . . 34. De terne
motu post obitum S. Maximi . .35. De hymno

vi6.

sore et Participibus

ri

quem

ethnici Christo referunt.

. 36. Integrum
reliquiarum nomine probe designatum.
37. Quid proprie sit confessor dei . . 38. De

corpus
.

agro Innocentii

poris Sancti

. . 39. De pompa
ad inventionem Cor-

vel innocenti

Cumanorum procedentium

Maximi. .40^ De prisco

tyrum corpora aromatibus condiendi

mentarioli breviarium

ritu

Mar-

41.

Com-

Digitized by

Google

,
,

IMPRIMATUR

XII
Si videbitur

F.

Rmo

P. Magistro Sacri Pal.Apostolici

X, Passari Archiep.

Lariss. ac Ficesg.

Rmi P. Thomas M. Mancini O. P. S. Th. M.

pro Soc. S. P. A. M. legi diligenter Commentain Acta S. Maximi M. , ex cujus lectione magnum voluptatis cepi fructum , quem ad alios etiam,
si liber in vulgus edatur perventurum,
confido:
Jfussu
et

rium

Ita, qua:
ditionis

bono scriptore

in

ingenii

diligentiaeque partes sunt

doctrinae,

iis

eru-

omnibus au-

ctor abunde, ut mihi quidem videtur, cumulateque

tantumque abest , ut commentanti , et

quidquam exciderit , quod quidem ipse adverterim , dogmatis , moribusque Catholicorum alie-

satisfacit

scribenti

num

ut ad

pietatem potius

in

animis lectorum in-

multum arbitrer ejuscemodi scriptionem profuturam Nec vero aliud ajquum

serendam

fovendamque

ab homine, florentis adhuc quidem astatis , sed cui tamen persona imposita est gravis, atque antiqua , Evangelici praeconis , cujus oratio , id
quod omnes mihi , quicumque his proximis quadragenarii jejunii feriis de loco superiore dicentem

fuit exspectare

audierunt assensuros puto , ita copiosa , explicata

elegans, et compta est, nihilo ut minus acris , incitata, vehemensque sit ; et quod caput est, studio lu-

crandarum Deo animarum mire incensa, et quibusdam dictorum velut facibus auditores ad virtutem
Deique ipdus cultum , et religionem incendens .
Ita censeo. Romae xv.kal. Majas 1800.
Fitus Maria Giovenazzius

IMPRIMATUR
Maria Mancini Ord. Pr&d. Sacra Theol. Mag,

Fr. Tb.

ac $,P'A.

Mag

Pro-Soc.

\
Digitized

by

Google

PRODROMUS
<([,)

De

Actis S.

Maximi Cumani M.

(II.)

dcque

ejus die triumphali,

(III.)

CAPUT
De

jactis

Passionis

& cultu.

I.

S. Maximi

Maximus Cumanus Martyr, quotquot omnium

et Maximiano occubuerunt fortissi-

sub Diocletiano

mus,

ipsa Constantini seta<Tcoli coeptus xv. a passio-

ne anno

adcoque

illustris ut Sancta; Cathedrali Eccle-

Cumarum , nomen fecerit Sancti Maximi ; dein

post Cumarum eversionem
anno 1207. * corpore

siae

Neapolim

ac reposito sub ara maxima Basi,

Civitatem patrocinio fovet, beneficiis quotidie obstringit . Acta Passionis tam praeclari
Athletx primigenia ac sincera semper desiderata sunt
Nunc ea primum ex Codice probatissimae fidei vulganda curamus .
.2.
Codex ille ipse est , unde Octavius Cajetanus,
Bartholotnaeus Chioccarellus, Tria, Sarnellius, immo
lica:

translato

Cathedralis

et Socii Bollandiani plura deprompserunt mohumenta

elegantissima ad illustranda Acta Sanctorum . Passionarium continet S. Ecclesiae Cathedralis Vibinatis in

Apulia Daunia, ubi librum ipse tractavi, et quidquid

ineditifm reperi fidelissime descripsi mox emissurus in

publicam lucis usuram , initio facto a S. Maximi Passione^ua; mihi pulcherrima visa est, lectuque dignissima . Atque ut nihil dc Codice gloriosius prardicem ,
a

Digilized by

Google

A CTASINCERA

satis duco indicare , hunc non nisi Siculo xii. decurrente fuisse conscriptum. Ingens liber est membrana-

ceus, prjggrandibus literis affabre exaratus scriptura

illa politiori S*culi xt, ac xnqux ad Romanam recentiorcm accedit. Porro , ut alia mittamus argumenta, Codicis nostri antiquitas vclinde patet quod Corpus S. Maximi Cumis requiescens ostendat . Atqui an*
no 1207. Cumae fuerant eversae, reliquiis Neapolim
translatis

Scriptura igitur

annum

207. praecedat , nejudicium

cesse est. Mazochii peritissimi Polyhistoris

audj . Vind. Actor. S.Jan . p.%6.not.i$. Annon posteriorum hujusmodi translationum narrationes adtungi in fine
Actorum antique scriptorum omni tempore consuevi
runt ?
.3. ActaS. Maximi bina habuit Julius Cassar Ca*

paccius, fusiora quaedam literis Langobardicis , neque

edidit t brevissimaalia,quac produxit ex veteri Capua-

Breviario Hist.T^eap.lib.i.cap.io. Acta eadem Langobardica vidit Antonius Caracciolus cum subiecta
historia translationis, omnia attribuens Petro Ecclesiae Neapolitanae Subdi acono . De Sacr.Eccl.T^eapMf
jium.cap. iZ.sect. 14./). 173. Ughellius denique in dc

no

Cuman. Acta commemorat S. Maximi , et fragmenta conferentibus apparebit non diversa fuisse a
Langobardicis Capaccii, et Caraccioli Atque ita sta-

JZpiscop.

tuo

nostra esse primigenia et coaeva

hrne manasse

contractiores Capuani Breviarii Lectiones Saec.

vm,

aut saltem ix. deinde ex primigeniis fusiora illa et obesiora Langobardica fluxisse sub initium Saec. xiii*

auctore Petro Subdiacono. Acerrimi vir judicii Mazochius experimento edoctus, monuit sapientissime in
Jaudatis Vindiciis p. 13 6., genuina primum Acta statim
a martyrio fuisse lucubrata ; hinc breviora et coutraeta

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

ad aedificationem Ecclesiarum : postremis denique temporibus breviora ista rursus pinguefacta , quibusdam
nebulonibus in speciem piis priorum breviloquentiam,

incomptamque simplicitatem corrumpere

gestientibus

Vide infra .ij. jucunda exempla hujusmodi corruptelarum . Historiam nos genuinam , et statim a martyrio
compositam exhibemus.
Breviarii Capuanii lectiones prima et secunda
.4.
totidem verbis ex 1. et *, sectione Actorum nostrorum
descript*sunt. Terti* Lectionis initium tertiae sectioni Actorum respondet usque ad ilia qua non possunt
( idola )

liberare

cultores suos

Mox Capuanus Ha-

giographus de suo addit Cumque ad hac iratus Fabia nus diversa diceret et audiret jussit latera ejus plumbatis tundi , et eum inde in carcerem recludi . Post hae ,

cum carbones
capite

ardentes , equuleum , suspendium inverso

lampades accensas , atque flagella Christi virtuet sacrificare nollet , novissime capite
,

te superasset

iu. Kal. 7<[ovemb. Animadvertes commate

diversa diceret et avdiret Capuanum Notarium

casus est
illo

longiores interrogationes ac responsiones

nostris continentur, strenue resecasse

men textum

qux

actis

ex quibus ta-

narrationis in antecessum exscripserat

neque vero ex libello Petri Subdiaconi

.y.
Hujus libelli initium publicavit Caracciolus
Mon.Eccl.^eap.cap.io.p.iip., Enem vero et idem Caracciolus cap. sS.p. 168. et Ugheliius exhibuerunt . Ea
xunt hujusmodi.
,, fluidam Antonius totius calliditatis vir ab eis
( Augg. ) prbi Prafcctus tanta inhumanitate obduruit ,
ut circa domos , circalymphas , et ut breviter dicam ,
circa

omnem locum

ubi alicuius negotiationis merci

: nempe ut omnes

moniutn esse poterat simulacra erigeret

a a

Digitized

,, .

ACTA SINCERA

non emerent aut venderent aliquid

. Et hac
non solum in Romulea
fjrbe factitarunt, sed etiam per universum mundum transmissi sunt amentissimi homines, qui omne genus humanum tanto compellerent sacrilegio copulari . Ob id ergo

qui illuc accederent

nisi prius sacrificassent

et

Cumas

directus est

quidam nomine Fabianus

tissimus Christiani nominis inimicus

.et

se

obstina-

Qui cum

venisset

solium sua jussisset praparari dementia , continuo ad

universum populum voce praconis fecit acciri . Mox

illis

veluti ad

ascendit

novum

Prttsidcm confluentibus

et facto silentio

sic

exorsus est loqui

Tribunal
:

Audiat

populus omnis : audiat parvus et magnus , quod invictis

simi Imperatores vivificandi et mortificandi potestatem

mihi tribuerunt}, utilium qui sacrificare contempserit

diversis interficiam poenis ; illum vero qui decretis ipsorum obtemperaverit magnis ditem divitiis , magnisque
sublimem honoribus . Accedat ergo unusquisque , et tura
o ferat, ne invitus cogatur perficere quod sponte recusat
Desinit libellus ,, Passus est autem Beatissimus Martyr
III. Kal.Octobris , post cujus obitum quindecim fere per
,

annos , Christianorum infestatio mansit

Christi Ecclesia restituta est

Tum ,

ubi pax

apparuit idem Martyr

....

Desunt cetera.
Sententiam nunc de lectionibus Capuanis et
de Langobardica historia utcumque feremus , erudi,<?.

torum tamen virorum

iudicio nostrum subjicientes

mira est actorum simplicitas ubi
decimam persequutionem ita describunt Facta est
persequutio Christianorum . Sed Capuanus Hagiographus glossema interponit. Facta est ingens persequutio
Christianorum Noscas additamentum scriptoris aetate novitii . Similiter in actis sinceris S. Januarii habe-

Statim in limine

batur

Erat persequutio Christianorum

,,

Sed

et paci*

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
ter in sequioribus Actis Baronianis,

quae idcirco res-

puit Mazochius Vindic. p. 1 6. n. 7. Jegitur adjecto

emblemate Erat perscquutio ingens Christianorum

Hagiographus item Capuanus hoc S. Maximi proponit

elogium Vir Sanctus , Deo dignus , nomine Maximus , genere clarvs , religione pius , et castitate pudicus . Contra in Actis nostris . Vir Sanctus et
,
Deo dignus t nomine Maximus , religione pudicus , et castitate firmus

Id est

cum

religione pudicus , et in
sibi volunt Capuani logi Religione pius , Castitate pudicus ? Nec
patior Capuanum Breviatorem claritatem generis
pugili nostro adpinxisse , de qua ne verbum quidem in
castitate

firmus. Egregie; nara quid

Actis repercrat

moveri

De

claritate

quidem generis suspicio

potest ex Bajana

inscriptione , in qua sub

Diocletiano paucis ante Martyrium S. Maximi annis
Decuriones Cumani Sacerdotem Magna: Matris creant,
et inter Decuriones maximvs quidam comparet * Nec
profecto Christianos a Decurionatu arceri potuisse et
honoribus docet Ulpian . . 3. . ult. D. de iecur.
( Christiani

enim

inibi accipiendi

stitionem sequuntur

cum

qui judaicam superBaluz. ad Lactant , de moru

pers. cap. 3. Alciato Disp. lib. 3. cap. 8. Antonio

Augustino ad Modestin. p. 331. &c. Nefas tamen cogitare S. Maximum potuisse in ethnico negotio auctori-

tatem suam adseribere

Ego vero ignotum de plebe hominem , licet
.7.
coram Deo nobilissimum , S, Maximum fuisse arbitror

Nam

audacia

Praeses

immo

verbis interpellat

sive potius Consularis Fabianus

virtute Martyris incitatus, his

Sed .

3.

ka respondeas

congeremus

In Actis S.

eum

evivs conditionis es , ut
Exempla
, an ingenuus ?
Febroniae apud Mazoch* ia

Scii. Jervlis

a 3

Digitized by
t

Google

ACTA SINCERA

'6

marm. sub

Kal.

die 25. Jun.

,,

Lysimachus dixit, dic

incilia , an libe,
Et Lysimachus : cuius

mihi adolescentula , cujus fortunae es

ra

Qua

Ancilla

respondit

At

illa

Ancilla

Christi

inquit

In Actis S.

Sym-

phoriani anno

Veronens.

180. p. 69. . 3. apud Ruinart. edit.

crna utor , semel dico ) An hujus loci

Hinc est ,
, edicat Officium . Ex Officio dictum est
quidem nobilis familia ,, . In Actis SS. Luciani et
Marciani an. 250. p. 142. . 6 . Proconsul Sabinus
dixit : Quid genus es ? Marcianus dixit
Ingenuus .
In Actis SS. Didymi et Theodora; an. 304. p. 3 52.5.1.
Judex dixit : Cujus conditionis es ? Theodora respondit : Christiana sum . Jdrr dixit : Ingenua es , <z
Ancilla ? Theodora respondit ; Jam tibi dixi, Christiana sum . In Acti* S, Sereni an. 307. p. 433. .3.
Praeses : Quod genus tibi est ?
ille sine omni mora
sit

et

respondit

mi

an. 3

sum
dit

Christianus

p. 441.
genus est

1.

tibi

Prases dixit

Hoc maius

esse potest

In Actis $. Petri Balsa-

Praeses ( Severus

officium geris

officium habere

hoc melius

Ne longum

sum
1.

faciam

quam

pete

dixit

non possum

Et quid

ut sim Christianus?

exempla

Christianus
Petrus respon-

Petrus respondit

,,

adhuc pulcriojra

S. Luciani p. 445. . t. , et Beatissimi Sancti apud

Eusebium Hist. lib . v. cap. 1 . Liquet Praesides de con-

ditione interrogasse Confessores plebeii generis, vel

saltem ab officio de ipsorum loco fuisse edoctos : at
Confessores Christi de genere et loco securos , in
Cruce Domini nostri gloriam suam reposuisse . Idque
etiam praestitit S. Maximus Cumanus dum Consulari

Fabiano de conditione interroganti

dit

Hat

spuam

est conditio

mea

et in Christum credam

ut idola

strenue respon-

manu
,

facta re-

Digitized by

Googte

SANCTI

MAXIMI
7
Deinde & irrogata supplicia vilitatem geneMaximi arguunt. Plumbatis caeditur, quibus
plebejds fuisse contusos ex Romanis legibus probat
. 3 .

ris S.

immortalis Card. Baronius ad Martyrol. die 6. Junii

Flagellis insuper subjicitur , atque haec servilia ver bera dicuntur Callistrato^, metallum D. de jure fisci,
Hincl. 10. D. depoen. Ex quibus caussis liber fusti
bus deditur

Quo

fit

mittam
mentus

ex bis servus flagellis aedi jubetur

sine nota non di-

ut

BreviatoremCapuanum

qui claritatem generis in S.

Maximo comNec minus reprehendo quod historiam

est

pretermisit

infantis

qui

Religionem Christianam

prodigiosa adseruit eloquentia

Parum

scilicet fidei

tam illustri miraculo accommodavit . Atqui fuisse ve"

rissimum in Commentario ostendemus . 18.
Ad Historiam Langobardicam venio. Hanc
.9.
sive Petrus Subdiaconus , sive quiscumque alius elucubravit, certe Acta nostra phaleratis dictionibus , et
emblematiis incrustans, delevit omnem speciem antia
quitatis . Nec tamen dum eruditior videri vult, imperitiam suam nobis occultat. Levitam enim S. Maximum fecit, attestantibus Capaccio et Caracciolo.

Attamen

relegens Acta primigenia discere potuerat ni-

hil minus quam Levitam fuisse . Hic porto error Passionem prolixius contextam Petro Subdiacono adse-

cum

ab eodem profecta histoapud Gapaccium Lect* 6.

p, 27 6. , nostrum hunc pugilem Levitico ordini accenseat* Vixit Petrus ineunte Saeculo xi 1 ; neque in
rere videtur

certe

ria translationis S. Juliana:

praecedentis aetatis monumento ullo Cumanus Martyr

Levita salutatur : immo ethoC ipso S*c. xi 1, et ix.

Martyr simpliciter
adiectione

sicuti

dici

Consuevit absque honorifici

oportebat

Sic ia vetustissimo

Mar-

Digftized

by

Google

ACTA SINCERA

8
.
tyrologio Hieronymiaoo Antuerpiensi , sive Epternaccnsi ad diem 30. Octobris legitur maxim. m. , quem
Cumanum esse dies adpositus clamat . Siquidem et ia
Kalendario marmoreo Ecclesias Neapolitana: Saeculo IX. scalpto , diei 30. Oct. subscribitur nt. s. max.
idest Natalis S. Maximi , et in Kalendario M. S. quod
prodiit
ante ann. 12$ 1. , referente Mazochio de
,SS. Episc.lqeap. Eccl. p. 317. , eodem die signatur
maximi m. cvmani . Solus ergo Petrus Subdiaconus

*.

an. 1207. repertus

qui

Cumanum

JLevitam faceret

Neque enim moramur Sanctionem

Sy nodalem CardiCarafa emissam anno 1619. istam quippe

idem ille Caracciolus conscripsit , qui acta non viderat, et Petro caeco ducente in foveam lapsus est . Consule Vitam Caraccioli auctore Bolvito Monum. Eccl.
Neap. praemissam . In Sacrario Cath. Ecclesiae Statua
argentea S. Maximi servatur vestibus Leviticis induta
Vid. inf. Cap. 3.$. 45. Cum vetustam hanc Statuam
crederet doctissimus Amicus meus P. VincentiusGre*
gorius Lavazzolius Ord. Praedic. S. T M. Diaconatum
S. Maximi inde confirmabat . Sed non est omnino cur
a statua illa metuamus. Cardinalis Carafa Martyrem
nostrum Diaconum opinabatur Caraccioli suasu .
nalis Decii

Quid mirum si habitu Levicico sculpi Jussit? Testem rogamus locupletissimum Chioccarellum apud Mazoch.
de SS. Episc. 'tyeap. Part.i. cap. i.p.qS. ( Carafa Cardinatis in choro ) Divorum Drbis Custodum aliorumque

Sanctorum statuas optimi

artificis

manu

sculptas apta .

vit, Sanctorum nempe octo Drbis Patronorum

'

Januarii, Aspren , Agrippini , Euphebii , Severi , Agnelli y

Athanasii , et Thoma Aquinatis ; Sanctorum quoque
maximi cvmani MARTYRIS , ac Cavoli Borromai Cardinalis , y Argenteam Statuam .hoc exemplo conflatam
adfirmo .
,

S.

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
.io.

Duo sunt

quae Petro Subdiacono fucum

fe-

cerunt. Levitam putavit S. Maximum ex eo quod Acta

genuina bis Martyri haec verba adiudicent Sect. Xr.

Ego ... semper Domino meo sacrifico Deinde Levitam credidit, quia homonymus Martyr Aviensis Diaconus fuit, uti mox indicabimus quamobrem ex duc*
:

bus Martyribus

unum

conflavit

Sed adlata verba

Beatissimi Athletae de Diaconatus exercitio non sunt

accipienda , immo potius de quotidiano sacrificio
cordis, vel synaxi . Sic et S. Tarachus veteranus miJes ap. Ruinart.fi. 377.
tidie sacrifico

Ego

iniquit,

.S.Crispina p.394^.1.

Deo meo quosacrifico ni-

uni Deo et Domino nostro ] esu Christo . S.Theodotus

28. Convenit credenticaupo Ancyranus p. 30 6.
bus in Christum , hujusmodi sacrificia ei offerre, qualia
si

ego obtuli ,, S. Mammarius in Act. apud Mabillon.

Analcct. tom. 4 . Domino Usu Christo sacrificamus
Alius vero a nostro fuit S. Maximus Aviensis
.11.
,
Diaconus et Martyr passus sub Decio an. ajo. Serva-

Acta post Baronium , Surium , et Henschenium

Ado VienRuinartius p. 133. Usuardus Saec.
,
nensis Saec. ix. , ac Martyrologium Romanum sub
die 20. Oct. Beatissimi hujus Diaconi meminerunt,
ac martyrii ad Aviam consummati . Petrus deNatavit

vm.

lib. lib.

9. cap. 85.

Codex M.

S. Sancti

Germani

ap.

Ruinartium ambiam scribnnt. Acta Ruinartiana asiam .

Revera avia scribenda fuit, quae Urbs diruta in Vestinis prope Aquilam ostenditur , et pereleganti opusculo a Cl. Viro Vito Maria Giovenazzio illustrata est *
Neque obstat quod Acta Ruinartiana Provinciam Aviensem nominant cum Adone atque Usuardo , qua de re
ab Aveia Italica Cl. Ruinartius discedens, alibi martyrium proposuit. Doctissimi Giovenazzii verba ad seri-

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

IO

bam

ex cit. opusculo p. 6j. Per Provincia s* intende

anche il distretto , o l' agro di ogni Cittd . Questa intelligcnza non si troverd data nel Du Cangt a tal voce : ma
purceosi F ha presaS. Gregor io Dial. lib. 3. cap. ij. ,,
In Nursiae partibus Provincia volendo indicare il teniursina Provincia
mento di "Noreia , e cap. 36. Ex

nelle Lettere dic e , in Sorana Provincia . V.

abii lon.
tom. 1. lib. 1. n. 3. sinnal. Benedict. Josephus Coppola
Episc. Aquilan. an. 1749. S. Maximi Aviensis Passio*

nem

curavit recudendam Ncap. typis Jos. dc Bonis

Commentario p. 19. Diploma producit ab

Imperatore Ottone datum 1 6 . Jun. 956. per Bonifacium Judicem etNotarium , ipsiusque sinceritatem
propugnat . Hoc Diplomate Imperator S. Maximum
Diaconum rogat , ut aliquantulum de ejus sacro corpore secum portare consentiat. Sane cum Baro n io Tillemontius Hist. Eccl. tom. $. art. 1 3. p. 3 54. translatas in
Germaniam reliquias Martyris opera Ottonis narrat.
Tanta ejus Martyris fuit celebritas, ut Episc. Aquila*
nus , unita Sede Aviensi , Episcopum se Sancti Maxim
vocari amaverit. Murat. Ret.ltal. tom. 2. .4*7. 488.
Coppola p. 66 . Quamobrem Petrus Subdiaconus fama,
et Martyrologiis delusus Diaconatum Aviensis nostro
in coque

Cumano

satis liberaliter

commodavit

redeo . Legimus in Actis Sect. $. Tro *

phxo Crucis armans frontem , in faciem Prasidis se ob
Noluisset Petrus Subdiaconus Confessorem
tulit
fcrtissimpm divino spiritu actum , sponte ana in ago*
.12.

nem

Illuc

processisse: nec

tamen

vidit prudentissimuta fuis-

se consilium procedendi tunc in

publicum

etPratsi-

dem

obiurgandi , ne adsistens populus > et illo commixti Christiani innumeri, sacrificii impietate polluerentur

Narravit ergo,
'

iit

repraesentat Synopsis
*

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

Caraccioliana p. 17$. Fabianus Prteses arcssIito maximo , incassum conatur ad idolorum cultum eum tra-

Mirum etiam Eusebio visum

here

non

acciti

si

qui Martyres

aut comprehensi in supplicia ruerent

Vi?

cxi.n. 43. , ac Tillemont

Hist.Eccl. tom.
/>.344 <art> 17. Nihilominus si iustap
caussae subsint, sicuti in Cumano certamine videre
est; non modo calor et impetus Athletarum excusandus, sed in caelum etiam immensis laudibus efferendus Laudat Eusebius lib. V.cap . 1. S. Vettium Epa-

deCI. Mazoch.

in Kal. p.

gathum obsistentem Praesidi saevienti in Confessores

Lugdunenses anno 177. Martyrium quoque S. Lucii
collaudat lib .
Christianus

hunc

modum

Lucius

cum Ptolemaeum ob Christi fidem ad

suppli-

iv. cap. 17. in

Vrbicium Prusidem adloquituri

)uid caussa est , ut hominem neque adulterii , nec stupri convictum , nec homicidam , nec furem , nec raptorem , nec ullius denique sceleris reum , nominis dumtaxat Christiani vocabulum confitentem condemnaveris? . . . Tunc Vrbicius ..Tu quoque , inquit , Christianus mihi videris . Cumque Lucius ita esse respondisset , jussus est itidem ad supplicium duci . Idem Euseb.,
de Martyri b. PaUstina , SS. Antoninum , Zebinam , et

cium rapi videret t

Germanum MM.

sic

laudat Cap. ix. . 27.

qui juncto

agmine irruerunt in Praesidem , qui tum idolis sacrificabat , clamantes ut ab errore desisteret : neque enim alium
Deum esse prater universi opificem . Post huc interro.
gati quinam essent , Christianos se esse audacter profitentur , gruam ob rem acrius commotus Firmilianus , nui lis

xit
rii

prius tormentis excruciatos capitali supplicio addi.

Faciunt ad rem Acta sincera SS. Fausti

Cum Eugenius
p.q6p> i.
impie spiritu Cordubam adventas se 1 4

et Martialis

mente

et

Janua-

sacrilega
et servo

,:,

'ACTA SINCERA

,2

Dei potius dinumerare ac probare

deretur

Januarius

et deos

quam perturbare

suos adorare praeciperet

et Martialis occurrerunt

vi-

ei Faustus ,

dicentes

Quid

Eugeni ? qui Dei servis mavis invidere quam

Tunc Eugenius ira percitus , dixit : 0 infeli*
ces homines , quid vos esse vultis ? Faustus respondit
7qos Christiani sumus , Christum fatentes etc. S. Dionys. Alexandrin. Epist. ad Fabium apud Euseb. lib. 6
cap. 42. Universus simul militum manipulus Ammon , Zeno, Ptolsemus, Ingenuus cumque illis senex
'1 hcophilus ante praetorium
stabant . Et cum quidam
ob Christianam religionem in judicium inductus, iam
iam negaturusChristum videretur, illi adstantes dentibus stridere , vultu innuere , manus extendere, ac totius simul corporis motus gestusque edere coeperunt .
Cumq. omnium in se oculos convertissent priusquam
ab aliquo comprehenderentur, ipsi ad subsellium actibi vis

credere

currentes

Christianos

fact Praefectus

se esse professi sunt

Quo

et Adsessores qui in consilio aderant

perterriti sunt . Isti igitur ex praetorio ovanprocesserunt , cum Deus per ipsos gloriose trium
pharet Latius hoc idem argumentum discutiemus
in Commentariolo . 8. Sancto Theodoto ultro se offerenti ad passionem Christiani adclamant : vale o

metu
tes

LVMEN ECCLESIAE THEODOTE in UCt. . 21.

lvmen ecclesiae nos Maximum saSed rem cumulet planeque conficiat Basilius ille, re et nomine Magnus, qui Gor.
dium Centurionem summis laudibus extollit quod
SVAVISSIMVjil

p. 904. ap . Xuinart.

lutamus venerabundi

persecutionem devitans primum , abjecto cingulo*, ad

loca deserta contendit: mox veluti fortis athleta,
sese jejuniis

vigiliis

orationibus

perpetua et in-

desinenti Spiritus Sancti oraculorum meditatione probe

>

Digitized by

Googli

SANCTIMAXIMI
exercitatum

i*
certamen instructum animadver-

et ad

hunc maxime diem observavit

tens,

in

quo frequens ci-

visendo equestri spectaculo erat intenta ....

Populus omnis ex edito spectabant , nec ullus deerat,
non Judaeus, non Gentilis , non item Christianorum

vitas

multitudo, qua: negligenter videbat , et cum vanitatis concilio commixsta sedebat . . Servi eo die ab opere liberi, pueri e scholis spectatum currebant, Fa:minas prostitutae ac ignobiles aderant . Plenum erat
et omnis jam turba consederat. .. . Tunc
stadium
magnanimus ac fortis heros per montisclivum in theatrum properans ; non populum horruit , numquam
hostium se manibus tradere pensitavit , sed corde intrepido et animo excelso , quasi quaedam continua saxa aut arbores multas, eos qui circa stadium sedebant
.

medio constitit stadio, complens

Proverbiorum auctoris : Justus ut leo confidit, Quid plura ?.... Cum in eminentiori theatri
parte staret , ingenti voce, quim qui audierunt extant
adhuc aliqui, exclamavit et dixit : Inventus sum ab iis
praetercurrens, in

dictum

qui

illud

me non

qiuerebant

his

qui

me non interrogabant

palam apparui . Quibus sane verbis se in eum ven isse

locum significavit minime coactum , sed ultro se ad
certamen exhibuisse , Servatoris exemplum secutum ,
qui cum per atram noctem minime videtetur, se JuHorntl. in Gord. M. milit, Ctesar .
Antvesp. 1616. pag. 148. Legesis
praeterea i bid. acerrimam Gordii adPraesidis tribunal,!
qui in theatro sedebat , contentionem , effusasque
in eandem rem Basilii laudes ;ut probe sentias, quantopere Maximus noster ob parem animi magnitudinen^

dicis

manifestavit

Opp.

S. Basii, edit.

sit

commendandus
.i$.

Addit Capaccius p* 277 . in Langobardico

&

Digitizod by

Google

ACTA SINCERA

bello prodigium referri: crucis

'

nempe siomum appa

rvisse Cumanis CorpusjBeatissimi Martyris quaerentibus . Simpliciter in Actis nostris sect. ip. ,, Rescimus

locum , ubi te requiramus , g^ui respondens dixit ei : In

agro Innocentis , ubi videritis Crucem , ibi requirite
Crux nempe in marmore aut laterculo incisaindicium
erat corporis subtus latentis, ut alibi docebimus, .33.
et Commentarioli .3$. nec prodigio Constantiniano
opus fuit . Corpus vero ibi effossum, ajebat Petrus Sub
diaconus, Cumas elatum fuisse, et in templo eidem
dicato conditum . Capace, p.2 77. Carace. p. 174. Aetate Petri Cathedralis

Cumarum

Ecclesia Sancti

Maximi

audiebat, quia Sacc.iv. desinente ut videbimus , $.41?

eo translatae fuerant reliquiae prius adservatje in Basilica S.

Maximi extramurana

Non

alia

Petro errandi

fuit

occasio. Denique, ut peccata cetera Subdiaconi mittaillud non ferendum, quod Actis ac Martyrolo*
reclamantibus, passionem S. Maximi ad diem 11 1*

mus,
giis

Kal.Octobrium retraxerit , quam die iv, Ral, Novembrium consummatam videbimus . 23. Nunc his paucis
contentus lector, et institutacomparatione fragmentorum quae attulimus c.um germanissimis Actis nostris,
facile judicabit JUngobardica a nostris derivata , sed per
importunam Petri curiositatem , inscitamque eruditionem corrupta . Gesta et Acta Praesidalia aut Proconsularia ab Officio, sive exceptoribus exarabuntur . Locum ad fero ex Disput. S. Achatii Episc . ap. % uinaxt .
p. 131.,, Lectis itaque omnibus Gestis Decius Imperator
iterationem jam reddits responsionis (al.legunt tam
jcrcbrx responsionis ) admirans , versus in risum est
|4 alim reponere altercationem tam crebrn responsiofiis ,, Hacc Proconsularia Gesta ( de quib. etiam con-

^le Pass,

S. Felicitat. p.24. ,3.

&c.) Notarii

Efcclesia-

JlQllIZGQ DV

Dgle

#,

SANCTI MAXIMI
immutatis

stici paucis

15

usum vulgabant

in Fidelium

atque in hac scriptionum classe Acta nostra S. Maximi omnino sunt collocanda Sero tandem accesserunt
Grammatistae ignobiles , et priscam simplicitatem ad*
spernati , monumenta corruperunt . Joannes Diae.
Eccl. Neap- Scriptor Saec. ineuntis x. ita exorditur

Passionem
cerpta

Mazoch .Kal.p.

Plurima

passiones ex historiis et annalibus sunt de-

quibus seriatim commendabatur quidquid

h.. e. quaestiones).

in

ap.

S. Sjsii

Martyrum

gentilis illa perpetrabat examinatio (

Deinde Stephanum Episc. Ncap. secum adioquentem

inducit Est. % . quadam scriptura , lepida , utreor y

quam me olim vidisse recordor ...

Tamen hac qualicumque stylo prolata constet , sumen-

digestione contexta

da

certum

est

a, te/,

quacumque

et sicut

tuos

est

et

..

in civilem

f scisse

>
.

Similiter Bonitus Suhdiac* Neap.

medio Acta

majores

necessaria subroga

redige compositionem

fiunt superflua reseca

inepta abijee

scripsit saeculo x.

Theodori Ducis edita a BoIIando sub

die 7 . Febr. Accipe initium Prologi . Quidam inertes
SS.

S.

Martyrum passiones describentes , tanta eas absurfaminum , tantaque obscuritate sensuum repleveut nec tempora passionis , agonum constantia , vel

di tat e

re

contra

impios eorum

rumtamen ceu a

talium figmenta fuerunt, deprehensa

detruncantes

naufragio

de

solummodo,

convertere student ingenio . Ex

thenopensis Loci servator ,.cum

Martyrum

rustico

potius

Achivorum
,

et

ex

quam imitationem

his

Ve-

h.e. magistris)

cultro sua scientis

ceu

in

quorumdam passiones SS,

stylo digestas legi in Ec-

populus audiens ridiculum

adquireret
'

reliquias de
liquidum ea suo
quibus ... Gregorius Paripsis

sententias colligentes

(lesia comperisset

queant

victo/ia intelligi

sqlcrtissimis Cathigetis

'].h

...

non

est

fassi

ACTA SINCERA

t 6
Dei opus ludicrum fieri populorum . Quapropter me Baritum jndignum Subdiaconum Ecclesia Tsfeapoleos compulit quatenus S. Theodori gesta politiori serie pertractarem : Vide hominis audaciam Joanni Diacono, et
i

Bonito Subdiacono Sacculi x. successit Saec. xn i. Petrus Subdiaconus, dignum, ut ajunt, patelM oper-

culum

Quis vero fuerit Petrus ille Subdiaconus quae.14.

res . Habemus enim in vetustissimo Codice penes Map. xi. Pagium ad an. 581.
ad Excerpta Paulli Diae.
p . 56. PETRUM NOTARIUM S. ECCLESIA CATHOLICAE NEAPOLITANAE scribentem anno 581. Vide Mazoch. Kal.
p. 129. Vindic.p. 6. petrum subdiaconum eccl. neap,
scribentem ab anno 10. ad 960. Miracula S. Agnelli,
iet S. Agrippini ,
atque alia hujusmodi memorat idem

billon

n.

Vet. /inalect. tom.

6.

et

Pratill.

Prolus.

Vir. Cl. de SS. Episc. p. 350. 33 j- 334- In actis Translationis S. Maximi Cumani an. 1207., qua: inferius

expendentur, nominatur petrus fictarolus subdiapraesens. Cumque po-

conus eccl. neap. inventioni

strema haec historia cum Actis JLangobardicis Petrum

agnoscat auctorem , nec de aliis Petris Saeculi vi.
ac x. sit fas cogitare, fictarolo Acta Langobardica
sunt attribuenda. Passionem scilicet Martyris sui illustrare sategit in cultus

te,

cum

ut

fit,

restaurati celebrita-

praesertim inventioni mirificae,

et

pompae

Probavi hactenus, quantum

in re obscura licuit , contractas Breviarii Capuanii
Lectiones prodisse
aut ix. Saeculo, Acta longiora Langobardica Saeculo ineuntexm. Acta vero
nostra longe utrisque antiquiora . Nunc probandum
instat nostra haec non nisi iv. procedente saeculo
translationis interfuisset

vm.

gmersisse. Statim id peritae nares subolfaciunt

pas-

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

17

vsim exstantibus vestigiis Constantinianacsetatis, hisque

in commentariolo nostro accurate demonstratis prout
incidunt . Stylus ipse rudis, scatens undique Ioquutionibus plebei is stylum sapit Commodiani , aliorumquc
illo sseculo

peraddam

scriptorum

Pauca nunc argumenta su-

m.

.t>.
Evincam cap.
. 40. circa an. $19.
Martyrium , sive Memoriam B. Maximo a Cumanis
exstructam in loco sepulcri ad viam Caballariam ;

hinc iv. desinente Saeculo ossa translata ad Cathedralem Basilicam . Cum vero disertissime prodant
xix. xx. corpus numquam a priActa Sect.
maevo sepulcro fuisse translatum , sed aromatibus
conditum ibidemque relictum coruscare miraculis quo
tempore Cumanus Notarius commentabatur , patet
scriptionem huiusmodi ante Saeculum iv. desinen?
fuisse editam , alioqui et Corpus , et miracula non in
agro, sed in Cathedrali Templo statuisset .
V,Vnumeratur
Porro haec inter
miracula
.1 6.
Sect .
gentiles perveniunt ad fidem Sci- ;YV,
mus vi. saeculo Ethnicismi reliquias in Casino monte , et Corsica insula superfuisse . S. Gregor,
f
Dial. lib. 2. cap. 8. , et lib . vn . epist. 2. Scimus eodem saeculo inter Langobardos nonneminem adventasse Ethnicum . S. Greg. Dial. lib. 3. cap. 28. Pauli.
Diae. Hist. Lang. lib. 4. cap. 6. et 17. Consule Jos.
Simon . Asseman . Jtal. Hist. Script. tom. 1 . p., 108.
sqq. Sed Langobardi Cumas numquam attigerunt ,
nisi tandem serius anno 715., cum nemo Ethnicus in
hac gente viveret . Capace. Hist. lib. 2. cap. 20.

xvm.

xvm.

p. 251. In

diderim

Campania perpauci idololatrx

ruri, ut cre-

habitabant
dicebahtur teste locub

et in pagis, Iocisque silvestribus

ei bar.bar.ici ni circa an. 590.

'

Digitized by

Googte

ACTA SINCERA

13

pictissimo Joanne Diacono apud Cara-cciolum cap, i

sect
p. 3 . Reliquias puto tangobardici ethnicismi ,
prisci illius Romani quia post varias externarum
gentiuin irruptiones bar.bar.os se ipsi vocabant barbari, Ruinart. ad Viet Vitens , n. 198, Marcus Presbyter

non

barbaricinos eosdem vocat montana incolentes in

Sardinia insula quos S. Ephysius dux vtxillo Crucis
jmtelato profligavit . Vide Fcrrar, de SS. Italiae ad
diem 15. Januarii p . xj. Notarius proinde Cumanus si
baptisrtnim accepisse ethnicos vi, Saeculo hac illae in
dispersos narrare voluisset ,

Campaniae recessibus

proprio nomine paganos , vel barbariciverbo, scriptor ubique proprietatis

rum tenacissimus, nec loquutionum vulgarium parinfideles
xv
111.,
cus. Nunc gentiles dicit , sect.
fect, 1. cvltor.es 1D0L0R.VM sect, ix., numquam sal-

utique

illos

nos nuncupasset

tem paganos

quod vocabulum anno

3fcf.

primum

Tb. de Episc. Ergo

Hagiographus noster huius vocabuli abstinentissimus,
non ceteroqui elegantiam sermonis adfectans , medio
Saeculo iv. scripsisse dicendus est , deque idololatris
eius temporis est intelligendus . Neque alio indicio
Cl, Mazochius Kal, p, 521. Acta S- Anthimi etiam iv.

studiosis

occurrit

in

l,

8.

C.

medio egregie vindicavit.

Sed si coniecturae cuidam nostrae locus dabitur, argumento superius exposito vis non mediocris
accedet. Paganos opinor Cumis paene fuisse nullos 1 v.
desinente saeculo, nullos v. ineunte per totam Campa-

Sarculo

.i'.

.
Neque obest ethnicos Neapoli degentes aevo
etiam insequenti indicasse S. Greg. lib.y 1. epist. $ 3
lib. xi it. epist. -12. Simul enim testatur mancipia
quaedam fuisse . Frequentissime vero conversiones
Gentilium quotidie videbantur ad Martyris tumulum

niam

Digitlzed by

Google

SANCTI MAXIMI

i9

quia multa, beneficia ibidem ostendi Scriptor Actorum

perhibuit . At iv. etiam saeculo unus aut alter ethnicus in Cumano tractu remanserat, si neminem omni-

no fateri nolis . Notum est anno $iS , aut saltem 524. Constantinum dirui iussisae Paganorum
templa atque ideo Cumana: Sibylla: Basilica profana:

moeniis etiam urbis in ejus dorso superstruhist. lib . 1. Capace. />. 249. 250. Ita
explicabis Raynerium Sa:c. xn.
auctorem apud
Falcon . Act. S. Januar. p. 181 ,> penes igitur cvman/e
civitatis mosnia vbi Fatis Sibylla promulgata- quondam fuerunt oracula ,, Tumulus Sibyllae ampulla pendens Petronio vocatur in Symposio Trimalchionis .
Lenticulam aneam (pxxaV In %et\>coO uaTiffusuctcfit/ov )
adpellat S.Ji*stinus testis oculatus , perque Trtpmynropxt
edoctus in Exhort. ad Gent. Hic tumulus in limine Ecclesia: Cumana: , parieti forsitan incrustatus
visebatur , co translatus ex parietinis Templi Sibyllita est

Agathias

ctis

ni

Nec novum

fuisse adplicita

ethnica

monumenta Sacris edibus

sum pulcherrimi arti-

Ipse admiratus

anaglyphum exhibens venationem Adonis in postiarae maxima: Cath. Eccl. Capuana:

Salpioanaglyphum extat sub ara maxima Cath. Cajetante
Cumque Sibylla Cumana ob adventum Christi
prainunciatum non parvo in honore esset, facile ejus
tumulum pro templi foribus propositum exstare vo-

ficii

co pariete

nis

luerunt

Cumani

Certe

S.

Augustin.

Civ.

de

Dei

xvm.cap. 23. ( mittam ceteros ) Cumanam Sibyllam summis laudibus non diffitetur extollendam , dicens ; In eorum numerum deputanda videtur , qui
pertinent ad Civitatem Dei
Testimonium profero
fragmentum corruptissimum ex sinceris S. Januarii
lib.

Actis Mazochianis, sive Bononiensibus sect . i.p. 22.

t)

Digitized by

Google

ACTA STNCERA

*o
in Mazoch.

rum

Vindic

Cum

nobilium virorum

ipis

frequens

magnam vatem

hat pagano et tustamulus

hodiernum diem ULm ce manifestatur ,, Restituendum coniicimus cvmis vis frequens erat paganorum nobilium virorum ad magnam Vatem ( ex regionibus longinquis utique ) cu)us tumulu usque in hodiernum diem illa in Ecclesia { vel in limine Ecclesia ) manifestatur . Christiano triumphante nomine et Sibylusque

tn

deorum omnium religio interciderat, atque abo*

Cumis saltem sxc. iv. exeunte ( idque accidisse putoob illustria S. Maximi miracula , et quod
Cumas aliunde ingens Christianorum numerus confluxerat. Vide Commentariolum . 6 . 18. . 20 .34,
.35.) nam tota Campania insequenti saeculo fugatam

lae

et

leta erat

ex

urbeculis etiam

et

pagis

luculenter Mazochius

evicit. Kal. p. 40. Ac propterea Gentiles Christo nomen dabant iv. Saeculo medio ad sepulcrum S. Maxi-

mi

illSque cEtate vixit Notarius noster talium benefi-

ciorum

testis

laudator

et

Nec

licet

quia tunc non Gentiles

Saeculo v.

latrae, s^d

communi

pabantur, verbo,

suspicari

ethnici

de

idolo-

ac tritissimo verbo Pagani

uti

praecedentis ignorabat

nuncuian dixi , quod Scriptor saeculi

sume
de
Actis
Hinc
judicium
.

Mazoch. eorumque artate

Nec non et rationes aliae non spernendae
.18.
idem suadent. Quotiescumque Historiographus noster
baptismi facit mentionem , lotos a t Cathecumenos
.

in nomine Patris

ei Filii

et Spiritus Sancti

bat baptismum nominasse: at

cum

Sufficie-

Saeculo iv. Ariana

sedulo et expresse Trinitatis mysterium enarrandum erat. Hinc Hagiographi ceteri

coaequales exsertim referunt Martyres passos in fide

pestilitas grassaretur

Catholica Trinitatis

>

quod videre

licet

inSyntagma-

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
te

Ruinartianoin Actis

21
Vincentii p. ?2j., S. Euplii
p . 411., SS. Fausti, Ja-

S.

et J u litta;

p. 362., S. Cyrici
nuarii et Martialis p . 470. Scilicet haereticis oppone-

Greg.Turon.
13. Objectum etiam quod Martyres non haberent. Hinc S. Piobatur

iu!la ederent miracula. S.

quod

Hist. lib. 9. cap. 15.

nius 4ct.

i.

per vim mortui

pertulere

De

p. 124. ,, Pro cujus magistri nomine

tot discipuli tot que alii libenti animo

supplicia

contestans

memorem

^guid

qux in Catholica
Montanus Martyr

lia,

S.

Glor. Confess. cap.

haereticos

et aliqua mirabi-

Ecclesia contigerunt
an. sjp.

ut vel

Concinit

in Act. . 14 . p.

204.

Martyrum

intel -

de.

copia

ligerent Ecclesia veritatem . Ne referas nihil diserte

docuisse olim Arianos contra baptismi formulam , ut

oon

necesse

Cumano eamdem

fuerit

toties ad Aria-

Ex Arianismo pullularunt
Theophonius Capoadox, et Euthychius Eunomii discipulus docentes non in Trinitatem , sed in mortem Chrinos urgendos inculcare

baptizandum esse Sozoin. Hist. lib. 6. cap.i6.p.y 30*

lib. 7. cap . 17. p. 755. Sed ortus error ab odio internecino-nrianorum omnium adversus formulam baptismi professos . Victor Vitensis Hist. Persee. Vandal,

sti

20. 21. Arianos confutare volens praecipue

formula baptismi utitur. Si non est ( inquit) co-

lib. 3. cap.

lendus

Spiritus Sanctus

cum

confitendus est in baptismo

Si

Patre et Tilio

ergo nec

autem omnimodo

tendus est secandum dictum Domini

et traditionem

confi-

apo-

ne semiplena sit fides , quis me poterit ab

ejus cultu p-ohibere ? Concludit cap. 13. ,, Sit ergo
nobis secandum salutaris baptismi confessionem fides

stolorum

Integra Trinitatis

sit

una devotio pietatis

Propte-

rea quaerebatur olim an baptizati ab Amnis rebapti*

audi essent, dubietatem removente S. Eugenio Epib i
'

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

22
scopo Carthaginensi

in Epistola anni

484. Vide Rui-

nart. Hist. Pers. Vand. Part. 2. cap.R.p. 250. Gloriatur

eadem de caussa

S. Victorianus

apud Victorem

$. cap. 4. Sum in Ecclesia Catholica

Feminas etiam Catholica: abeuntes Martyres compellant lib. 2. cap. n. Qui hos baptizaturi
sunt parvulos fontibus aqua perennis ? ,, Namque inter

Vitens.

lib.

baptizattis

Arianos

relinqui

Campania de

se

querebantur. In

nostra etiam

rebaptizandis haereticis Arianis dubitatio

aliqua Constantini temporibus nascebatur. Ad Episcopos ergo Campania: ( quos inter Cumanus erat)
S. Eusebius Rom. Pontifex rescripsit hxreticos rite
baptizatos , per manuum tantum impositionem ab Epi
scopis solis faciendam , debere in Ecclesiam recipi . De
loto hoc negotio consulendus Caracciolus Monum.
Cap. xi. p. 155. Vixit S. Euseb. an.311.
Accedit , Actis prodentibus , quodsepultu*
.19.
ra Martyris absoluta est anno ac dic ipso martyrii
f h. e. 29. Ocr. $04. ) in agro Innocentii secus viam
Caballariam . Si CumanuS Hagiographus , ut signum
liavptrtitcy daret , Innocentium prodii dominum nominavit, utique dum scribebat, notus erat Innocent/xV onuhtfi* , nisi
tius civitati ; neque enim
vulgo notissimum Scriptor sana: mentis' adhibuisset. Nomen vero civis facile plebeii, conditione saltem aliisque characteribus non adjectis , generationis alterius/ ingressu aboletur. Sic Acta anno circiter 347. evulgata opinor, cum poterat ille Innocentius notus esse . Ne mireris me annum 347. adsignasse : nam tempore hoc tota Campania turbis Ariano

rum hominum vexabatur. Immo Neapoli, in Cumarum vicinia, prodicto anno Zosimus Arianus Episcopatum occupaverat exturbato S. Maximo legitimo

SANCTI MAXIMI

Precum coaetaneorum Fau-

Antistite. Vide Libellum

6$t. Carae.

et Marcelltni in PP. Biblioth. tom. $. p.

sti

Mon.

Eccl. T^eap. cap. 22. p.

300. sqq. Mazoch. de

SS . Ephc.Jieap. p. 225. At in Campania

dio Hrianismus magis succreverat , qua

Sate. v.

meapud

aetate

Neapolim
nem contra Vartmadum insertam Bibl.PP. Conf.Ruin*
Idacius Lemicensi Episc. scripsit Declaratio

Pers. Vand. Part.

Hist.

scripsit

Idacius

quod

2.

eo in libro

cap. 4. w. 7.

diebus

suis

/iriani de infide-

lium regum gloriabantur superbia His etiam temporibus S. Castrensis Episcopus in Campania substitit
apud populum cultorem trinitatis , quod probat
in Campaniae civitatibus errores Arianismi disseminatos. Missi autem Episcopi Afri ut populos Campani/e ab omni errore absolverent i. e. Arianismo .
Ita Acta S. Castrensis ap. Maz. Ka!. p . $9. sqq. ( qui
tamen perperam errores de ethnicismo interpretatus
videtur) . De S.Castrense et Soc. multa in forulis habemus prelo destinata .
Clausula denique Actorum sect. 20 . hujus.20.
aliis

modi

est ,,

Regnante Domino nostro Usu Christo , cui

honor et gloria et imperium in sacula suculorum ;

s4men. Hujus clausula; ductu CI. Scipio Maffeius
antiquitatem adseruit Actis SS. Firmi et Rustici. Vide Ruin. edit. Vero n. p. 544. n. 3. Profecto historiae
est

passionum germanissimae

,sa:c.:

iv.

cumprimis exara-

desinunt. Ex Collectione Ruinartiana illarum

syllabum adiicio. Sunt autem S. Justini p. 50., S.Epipodii an. 178 .p. 6j S; Symphoriani an. 180 . p. 71.
( Citavit hate S. Gregor. 'Itiron. de Gl . Conf. cap. 77. )
S. Pionii an. 250 .p. 1 2^.' S*. "Maximi Aviensis an. 250.
tae

ita

p. 134., S. Petri et Sociorum an. 20 o.p. 136. S.

ciani

anno 200. p. 143.

S.

Cypriani

190.

LuSunt

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

24
autem Proconsularia , et citantur Epist.yy. inter Cyprianic. , nec non a S. August. serm.309. ) S. Genesii
an. 303. p. 237., S. Rogatiani an. 304 .p. 248., S. Cassiam an. 29S. p. 267., S. Procopii an. 303. p . 311.
coaevus) , S. Agapes an. 304.7j.3y1.,
( Auctor omnino
S.

Irenaei

nea,

iiiirao

Sirmiensis an. 3 04., p. 358. ( item coaetaProconsularia) S. Crispinaean. 304.7j.39tf.

S. Ferreoli an. 304. p. 40S., S. Sereni an. 307. p. 434.

primaeva sunt ) , SS. Phileae et Philoromi an. 3otf.

p. 43 tf., S. Petri Balsami an. 311.

S. Julii
7*. 442.,
p. 48 3 ( antiquiora Notkero , et Adone ) . Vere igitur nostrorum sinceritati actorum clausula illa salutaris favet, saeculoque non serius iv. adjudicanda cla-

mat

Nunc de

scriptis iv. saeculi

audiendus Mazo-

Si quatuor illa
chius Vind. ,4 ct. S. lan. p, 7 tf. . 8.
beatissima stecula non tuta a fraudis suspicione sunt

quid porro reliqui

tatas

fiet i

Passiones

tutas a suspicionibus

omnes

iv. saeculo adno-

esse eruditi

consentiunt

Digitized by

CAPUT
De anno

ac die

S.

*5
II.

triumphali

Maximi

Si Caracciolum audiamus cap.i 8 .p. 168*

.21.
epocha martyrii in annum 2 ^ 8 . incidit . Historicus
enim Langobardus illum edocuerat pacem Ecclesix
quindecim annis a martyrio abfuisse .
( scii. an. 3 t 2. )
Verba Petri Subdiaconi retulimus Cap. 1. . 5. Post
cujus ( S. Maximi) obitum xv. fere per annos Christianomansit . Tum , ubi pax Christi Ecclesia
apparuit idem Martyr etc. Sed in actis
genuinis Sect. xix. ipse S.Maximus aiebat ,, Corpus
meum remansit in agro ( post martyrium , ) sunt hodie

rum

infestatio

restituta est

anni quindecim et Sect. ejusdem initio legitur intra

hos annos xv. Sacerdotes metu persecutorum dispersos
ad suas rediisse Ecclesias . Itaque xv. anni a martyrio
ad inventionem reliquiarum sunt numerandi , noti
autem a martyrio ad Ecclesix pacem anni 3 12. Nullum,
sane praesidium incerta haec inventionis epocha minU
strabit ad passionis diem cognoscendum .
Sed omnia plana fient si characteres tempo.Z2.
ris ab Historico expressos diligentius rimemur
Eruendi sunt autem in Sect. 1.& 1 iw Persecutio proponitur
in Oriente, atq. Occidente saeviens, ut Christi fidei
de omnibvs terr/e TERMiNts deleretur. Supplicia vero
diversa fuisse indicantur, hoc est mulripliciav inau.

dita. Notum est ipso Terminalium die 23. Februarii

an. 303. Edictum persecutionis fuisse propositam Ni
.
Lactant . de Mort. Persee, cap. 11. Nihil no-

comedix

vi tunc in Italia

ubi

Maximianus versabatur.

Anno

Maximianum

atque

insequenti 304. Diocletianus ad

Digitized by

Googl

ACTA SINCERA

26
Constantium literis dedit ut suum sequerentur exemplum . Et quidem , Lactantius inquit /. cap. 16., Aia *
ximianus libens paruit per Italiam , homo non adeo clemens. Vexabatur er^o vni versa terra, etprxter Gallias , ab Oriente usque ad Occasum tres acerbissima bestia saviebant

Konmihisi
,,

litigua centum sint , oraque centum ,

Ferrea vox, omnes scelerum comprendere formas ,
Omnia posnarum percurrere nomina possem .

At primum

illud

edictum Nicomediense

nihil

con-

tinebat de diversitate poenarum . Textus Lactantii evidenter probat ejusmodi diversitatem tunc apparuisse
cum vexabatur universa terra , scii, postliteras ad Maximianum datas an. $04. Idem quoque innuit Divin.
Jnst . lib. 5. cap. 5. , ubi inter alia Plurima , scribit,
enim voluminum numerus capiet
mortis imago . . .
tam infinita , tam varia genera crudelitatis ? /4 ccepta
enim potestate , pro suis moribus quisque saeviit Et de
Mort. persecui, cap. 15. Tormentorum genera inaudita

excogitabantur

Accedit

Imp. apud Lusebtum

cepit

Dioclet.

) ,

auctoritas Constantini

lib. 1. cap.

51.

Judicibus pra .

ut ingenii, solertiam sibi a natura

insitam ad acerbiora supplicia excogitanda intenderent

,,

Non

ergo persecutio in Actis nostris descripta Italiam

nec diversi et inauditi cruciatus exerciti
,
sunt, nisi anno 304. ad Aprilem usque mensem an.
ni 305*, quo infestatio Christianorum cessavit. Consule fcuseb. de Martyr. Palastinx cap. 1 3 . Proinde cum
passio S. Maximi Octobri mense fuerit consummata ,
patet non nisi ad annum 304. ablegandam esse . Antequam discedam Langobardicse historia; mendacium insolentissimum notabo * Persecutionem Diocletiani
ad xv. annos extendit in Italia , ubi vix annum unum
vexavit

Digitized by

GoogI

SANCTI MAXIMI

27

Decennium huic
persecutioni dederunt Eusebius lib. VIII. cap. 15. et
Sulpicius Severus lib. 2. , nec tamen de 1 talia loac paucos pneterea menses duravit.

quuntur

<

.2$.

cillimum

Anno

martyrii semel constituto

est noscere

Nam

bis

diem

edicunt ata

fa-

nostra

adeptum fuisse coronam Hctoa Cuma*

novembr., scilicet in titulo historia; prae&Sect. 20. non per sigla et scriptura: compenAt bonus ille Subdiaconus apud
dia sed exsertim .
Capace, cap. 1 8. p. idS. passum aiebat mense Septembri Passus est autem Beatissimus Martyr III. Kal.
Octobris Sic non leve indicium rursus probet novitatis atque imperitiae suse . Sed Kalendarium Neapolitanum Saeculi IX. ( sup. . 9. , et Breviarium Capuanum Saec. VlII. ( sup. . 4. ) Martyrologium Antuerpiense , et Kalendarium aliud M. S. diem adsignant III.
coaequalia

nm

iv. kal.

fixo,

Kal. Novembres ( d. . 9. ) Cur? inquies. Nodum so*

ubi in marmore scalIvunt Ephemerides ix. Saeculi
ptum ad diem 30 . Octobr. nt. s. max. Solem ne est in
hoc marmore passionem diebus S *?'uilpott praemitinquit Cl. Mazochius in Ccm ti . At natalis nota ,
vix et ogre aliis quam Sanctis die non
ment. p. 930.
suo cultis proponitur. Tributus ergo dies $0. Octobris Natali S. Maximi , quia prsecedens dies passionis
a Sancto Barnaba Apostolo in eodem Kal. erat occupatus . Melior tamen ratio succurrit, unde liqueat cur
,

festus dies fuerit transpositus a die ap. Octobris ad se-

quentem

Jubet Martyr corporis sui effossionem die

.
triumphi anniversario, i. e. zp., Octobris. Sect.xix. /
Sunt hodie anni quindecim
Post somnium sv&ttixir
Juliana , et tvnc exivit civitas cum Sacerdotibus ad
corpus inveniendum Sect. xx. Haec igitur evenerunt

Digitlzed by

Google

ACTA SINCERA

23

die 30. Octobris

cui

memoria inventioni?

adfixa est*

pro dic passionis haberi cscpit . Perfunctorie animadverto die 29. caesum Martyrem apparuisse
Julianae in nocte ejusdem diei , et hodie, boc die 29.
dixit sc' certamen subiisse , quia dies 29. media nocte desinebat more veteri , et ab illa dies 50, ducebat
initium. Censorin. de Die 'Natali cap. 25. Romani
a media nocte ad mediam noctem , diem esse existima ac deinde

Indicio sunt sacra publica , et auspicia etiam

.
quorum si quid ante medium noctis est
magistratuum
actum , diei qui prxteriit adseribitur : si quid autem post
mediam noctem et ante lucem factum est , eo die gestum
dicitur , qui eam sequitur noctem Communis idem
usus Ecclesia; a Romanorum consuetudine processit .
Vide quae disserit Cl. Mazochius Kal.pt j 12. Si passum
velis Marty rem die 30. Octobris., hoc est ante mesonyctium diei 31., eccur non passionem sed natalem
verant

hoc die consignavit Marmor Neapolitanum ? Si suspiceris insuper natalem pro passione poni ( quod rarissimum in hoc marmore ) auctoritas Historiae nostrae suspicionis nubeculam dissipabit , significationem
consuetos retrudens cancellos
forti ter occubuisse vidimus die 29
Nunc de Antonino Praefecto , et de
Octobr.
Fabiano Prarside pauca observanda restant , quibus
Magistratibus imperium potestatemve exercentibus
S. Maximus pugnavit. Primum videbimus de antoni.

Tsiatalis intra

.24.

Martyrem

an. 304.

no pr/efecto pro quo Petrus Subdiaconus antonium pr^f. urbi nescio quem obtrudit, et hunc An,

tonium suum callidissimum quoque dicit, quasi veterem convivam nosset : immo et adserit Antonium
in Romulea Vrbe erexisse deorum statuas interdicto
emendi vendendique commercio his qui non sacrifi.

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
O

29

miram hominis audaciam Nihil addo amplius. Ego vero amanuensium praecipitantiam incuso,
qui antoninum pro anolino , quod nomen rariuscuin Actis genuinis reprxsentarunt
anolilum erat
carent.

nus porro optime dicitur in plerisque scriptis veterum,

licet alibi anulinus . Vulgus enim Diocletianei temporis , archaismorum , ut solet admodum tenax , non
anulum, sed anolum pronunciabat , necnon etparvolum , scrvolum , querolum etc. Hinc recte anolinu*
scribebatur ex consuetudine

communi

immo

anti-

quissima.

Quater

. 2 ).

SS. Firmi

anolinvs

et Rustici

nominatur

in

Actis

an 304. in Collect. Ruinart,

cd<

Vcron. p. 54?. 54 6. 547. 548. Occurric etiam in Actis

S. Victoris ap. Surium tom. 2. 8 .Maii S. Clatei Episcopi Brixiensis ap. Fervar, p. 342. , SS. Naboris et Felicis

ap. Sur.

ibtd.

28.

Iui.

tom. 4. , SS. Nazarii et Celsi ,

In Passionibus S. Firmi , et S. Naboris

12. Jul'

consiliarivs Maximiani Imp. ; in historia

consili is , quod melius . imperatoris
ejusdem ( licet consiliarivs quidam reperiatur in
diqitur

S. Victoris a

marmore Gruteriano p. 458. 1. ) Sed Acta nostra

Anolinum simpliciter pr/efectvm sistunt, sicuti Acta
SS. Nazarii et Celsi , nec non alia . Clatei
Consiliarii Imperatorum supremo dignitatum apice potie.

bantur

.
Pars erant Augusti Corporis , ut laederet
Principis maiestatem qui ipsos laedere cogitaret . Ar-

Honor. I. 5. c . ad l. Jul. maiest . Comites eti-.

Consistoriani audiebant , quia Principi in tribunali et auditorio cognoscenti adsistebant . L. 81. D.
de 'ture dot. I. 6. C. de usuc. pro empt. I. 6. C. qui bon.
cad. et

am

ced. poss.

17*

Adi Guther

de

^os inter Comites

Oflic.

Dom.

/4ug.

lib.

1^

Consistorianos Maximiani

Digitized by

Google

.,

ACTA SINCERA

3o
numerabatur Anolinus ideo Consiliarius adpellatus

sed

et

fuit

Praefectus Praetorio Itali*

Hoc

suadent

Acta Martyrum superius recitata , illa etiam quae

Praefecti vocabulo abstinent . Namque Anolinum referunt Mediolani , ubi versabatur Maximianus , et
proprium Tribunal , et Officium , sive ministros
habuisse . Relegenda praesertim sunt Acta S. Firmi
et S. Cratei . Atqui hoc non licuit nisi Praefecto Praetorii, qui etiam erat in imperiali comitatu

.
Z. 32. C.
de appellat. &c. Quamvis autem Prxfectus Praetorio
Italiae ,
quovis intra Italiam loco potuisset sedem ,
tribunal, forumque statuere , nihilominus circa Diocletiani tempora Mediolani plerumque morabatur
Guther. lib. 1. cap 16. p. 352. Et quidem Anolinus
ibidem, coram Aug. Maximiano Herculio , scribitur
adversus Christianos in tribunali suo sententias protu.
lisse, idque solus potuit Prxfectus Praetorii , praeterea
nemo. Addunt Acta SS. Firmi et Rustici iussiones et
VeroAnolinum dedisse C. Ancario Vicario
mandata
\
y
nae ( sive Diceceseos > sive Ducis fuerit , ), certe Rectori Provinciae . Atqui soli Praefecto Praetorii suberant Rectores huiusmodi , ipsiusque mandata accipiebant. Z. i. C. ut omn. judic. tam civil. <&c. Z. 2. C.
de Ojfic. ejus qui vice ait. . Cassiodor ; Far. lib. 6.
epist. 3. Denique ut Anolinum vere Praefectum Praetorio fuisse cognoscas , adspice ut imperium exerceat in
Actis SS. Firmi et Rustici p. 547* Postquam describitur Mediolano ad partes Venetiarum profectus substitisse Veronae , sedisse pro tribunali , Confessores
Christi audivi.se , postremo subiungitur ,, ivssir
ynoliuusy ut ducerentur extra civitatem , et fustibus
mactarentur , et sic eorum abscinderentur capita , et ita
fcocrunt ministri , sicut pr/ecPit eis /Anolinus At*
.

>,

Digitized by

Google

SANCTIS MAXIMI
tendas

non

hic sententiam ullam dictari

Ji
et recitari

de

Anolinum pr/ecipere ministris, jvbetabella ,

re, non scripto at omnino verbis . Princeps autem
sed

verbo sententiam proferebat

tissimainZ. proxime D. de

Vide exempla elegan-

his

qua

in

testam.

del

Sol. j2. C. de poen. , L. i. C. de sent. pass. et rest

lus erat Profectus Praetorio , qui sententiam verbo
appelilla
pronunciabat
neque
ab
ut
Princeps
etiam
,
latio concedebatur . L. un . D. de Ofjic. Pr&f. Prcet. Se-

tandem Justinianus Nov. 12 6. sanxit , Praefectos

non ex principis persona , sed ex sva interlocutiones proferre . Hinc optime laudat Mazochius Kal.
Tryp 939. 940. proprietatem sermonis in Actis S.
phonis . 6 , in quibus legitur Aquilinum Praelectum
Praet. sententiam protvlisse , non recitasse. His de
caussis arbitror an 304. Anolinum Comitem Consistorianum a Maximiano etiam ad Praefecturam Praetorii fuisse evectum .
Diu quaesivi iste Anolinus quisnam fuerit.
.26.
ro

Prect.

Celeberrimus estAnuIinus Africae Proconsul , crudelissimus hac tempestate Christianorum persecutor *

Optat . Milevit. lib. 3. Adde apud Kuin. slcta S. Feli338., S. Crispinae p.395
quidem , ut collatis Martyrum historiis liquet ,
Africam rexit a mense Junio 303. ad Decembrem 304.
Rursus Africae Proconsul adparet ( nisi alius sit Anulinus ) etiam sub Constantino an. 313. Vide Euseb.

cis p. 313., S. Saturnini p.

Is

lib.

10. cap. $. et 7,, S. Augustin. Epist. 68. ad Januar.

Baron. ad an. 302. n. 124. et Pagium ad 4. 313.fl.5f.

Sed cum fuisset Proconsul an. 304,, eodem plane
Mediolani esse non potuit Praefectus Pract. Italiae. Zosimus lib. 2. Anulinum commemorat Praefectum Ur*
bi an. 306. Fasti Consulares eodem an. 305. Consta

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

lem statuunt p. corn. anvlinum . Difficile est eum*

dem fuisse Profectum urbi et Consulem . Quare aut
duo Anulini sunt cogitandi , aut fallitur Zosimus
Praefectum Urbi ratus qui erat Consul. Dicerem , neque abutar indulgentia lectoris , hunc omnino P. cornelium AfjoLiNUM fuisse annis 304. 307. Praefectum
Praet. Italis, et subsequenti 3 06. etiam Consulem .
Consularia ornamenta Praefectis Pnetorio aliquando
decernebantur, quod colligere est ex Inscript. Grut.
p. 377. n. i., immo Praefectura functi
no statim sequente procedebant. Vide

apud Guther.

grii

lib.

Consules an-

exemplum Sya-

i.cap. 7. p. 294.

Non

auguramur P. Cornelium Anolinum Cos.

eumdem
( scii,

inepte

an.

30 6.

prius fuisse Praefectum Praetorio an.304.30j.

toto decimae persecutionis tempore

Ac

pro-

pterea Zosimus qui Prafectum sciebat hunc Anulinum,

nesciebat , Prafectum Z)rbi duplici errore
Consul'

Cum

ductus credidit.

ab HagiograpUo

stae

commemoratio

ridicula
silvis

narrentur res in Campania geimportuna fuisset ac

,

Cumano

adpinxisset

Praefectu

11

Praefecti Urbini. Delphinum

Proinde Petrus Subdiaconus qui
in Antonio suo viderat , sive

Urbanum

Anolino nostro, difficultatem perspexit

et effugere

adnisus est. Acta sincera adulteravit, et statu* qua:

in b dicuntur ad popularium sacrificia propositae ( Cu

vult Rom* collocatas jussu callidi Antonii

Uroani , Dolosa hinc transitione in Cumas
hac non solum in Romuprogreditur, scribens
lea Vrbe factitarunt &c. Nos autem fidem Actorurg

mis

sci!.

Praefecti

nostrorum

sine

ambagibus tuemur. Epistola Perse-

cutionis a Diocletiano ad

Maximianum

transmissa

non

Pr*torio Anolini Itali* innoetiam ante Constantinum. Epj-

nisi sub edicto Praefecti

tuit

Mos

iste

fuit

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
stola;

Imperatorum

et praecepta

33

Praefectis Praetorio

transmittebantur, et ab his deinde proponebantur publice per Edictum , et ad Rectores Provinciarum

transibant. VideMazoch. Kal.p. 316. p. pjj.Guther.
lib. 1. cap. 33. p. ijp., et lib. 2. cap. 2. p. ify. Exempla aliquot proferam . Novella Theod. de Testamentis
subscriptum habet Dat. xu.Kal. T\(ovemb. Roma

in., et /iurelio Symmacho VV. CC. Coss. PP,

Proposita) in Foro Trajani . antelata edicto
albini iterum praefecti praetorio,, Altera pariter Constitutio Theod. et Valent. 8 . de 30. annor.prascript. subnotatum exhibet Dat. xv. Kal. Jul. PP.in
Foro Trajani sub edicto firmini v. i. praefecti
praetor, Propterea et legimus in Actis SS. Tryyittio

( idest

phonis

250. ap. Ruin./>. 138. . 1.

ad exquisitionem Sanctorum cum
persecutoribus . Hoc autem erat indictum a praefectis ,, Discimus primum auxilio et ope Actorum nostrorum truculentissimam persecutionem Diocletiani
in Italiam incubuisse sub edicto p. cornelii anolini pr/ef. praet. ital. an. 304. Atque ha;c extudimus ex illis ,, svb anolino praef.

et Respicii an.

Exierat

Fronto

27.
Nunc ad Fabianum Pnesidem gradum facio.
Campaniam inquis regebant Consulares , non PraeVerum facilis est ad propo-

sides aevo Diocletiani

sitam objectionem responsio . Mitti potuit Fabianus

exra ordinem . Audi Lactantium de Mort. Persee. cap.j .

Vt omnia terrore complerentur , Provincia quoque

multi praesides , et plura officia
regionibus , ac pane jam civitatibus incubare

in frusta concisa,
singulis

videres

item Rationales multi

noles

Prafectorum

sect.

1,

Iste

Ita

et

Magistri

accipio Acta

igitur Diocletianus

...

S.

ac Ratio Restituta;

per omnes proviri'

9

Digitized

by

Google

ACTA SINCERA

34

cias suae ditioni subjectas

judices ac pr/efsctos deChri, ut ubicumque

igne ferro , fame , ce,

stinavit , percipiendo crudeliter

st i

cultores

invenire valerent

poenarum' generibus laniando trucidarent .

Alia etiam responsio succurrit . Quilibet Provinciae
terisque

Rector 7 sunt i Prxsidis nomine gaudebat. FenestelM&gistrat. Rom cap. 26. Prr sidis nomen generale est , eo quod et Proconsules , et Legati Cessaris , et

la de

omnes Provincias regentes , licet Senatores sint , Praesides adpellantur . Propterea omnes Provinciarum
Potestates

nomine Prassidum sxpius designat Tertul-

.
Proconsul Africx immo et Procurator defuncti Proconsulis Praesides audiunt in actis

lianus Apologetico

Montani et Sociorum an. 259. . 3. 6.pag.i 01.202,

Vide etiam de Procuratore Vice-Proconsulari Prxsidem agente Acta S, Perpetuae . 6. p. 83. In Actis

S.

S.

Qu irini

p. 4J9,

Maximus primae Pannoniae

cus, Praeses nuncupatur

Amantius

2. et

alibi

Juridi-

cum tamen

revera esset primae Pannoniae Praeses

Adisis Valesium in Euseb. Hist.

3.

lib. 5. cap. j.

Fabianum hunc Praesidem , sive Judicem reperio in Historia quadam Spoletana S, Pontiani Martyris apud Ferrarium 19. J an.p. 38.39. Sed Spoletana
.28,

omnino

Cumana

fraudolenter subducta est. Brevi

instituta utri usque collatione res fiet perspicua,

sertim

si

recogites

Fabianum

prae-

Spoletino Judicem

Antonini Imperatoris fingi , cum fuerit Campaniae

Consularis sub Diocletiano , quod -late ostendemus
. 30. Historia nostra anachronismos non continet t
Alioqui, certum est SS. Pontianum et Concordium
et coro( quem ignorat plagiarius Spoletanus ) passos
natos sub M. Aurelio an. 175. Vide Annales Baronianos . Jam promissam collationem adgredior

I.

Digitize

SANCTI MAXIMI

35
Pontianum virgis ferreis cardi jubet , qvoao
TOTO CORPORE SANGVIS DEFLVERET Exscripsit Atta
S. Maximi Spoletanus auctor . In actis sect. xv. ,, F<ebianus vero jussit eum ( Maximum ) flagellis caedi
QVOAD VSQVE VIDERET FLVVlVM SANGVINIS EJUS IN
terram manare . If. Super fcarbones ardentes incedere cogit Pontianum
Idem hausit a narratione
Cumana sect, vii. Sed et S. Maximi responsio
est . Tu in nomine Jovis Dei tui pone manum in
bianus S.

carbones

et liberet te Jovis deus tuus

storia S. Pontiani

ita

si

potest

hanc ruditatem polivit

securus in nomine Dei mei super prunas incedo

te in

,,

hi-

Ecce

tu mit-

aquam ferventem manum , et proba utrum te tuus

III. S. Pontianus in equuleo

Jupiter liberare possit

torquetur , sed fractis uncinis tortores deficiunt , plane ut confracto equuleo S. Maximi tortores deficiunt.
Uterque in carcerem retruditur, utrisque ani-

sect. iv.

mus

in carccre Angelica visitatione sublevatur, iv.

Pontianus per duodecim dies affligitur inedia in
carcere: itemque ( Sect. v. ) S. Maximus reclusus per
decem dies cibum non accepit , neque aquam
$.2 9. Tempore persecutionis Diocletiane# quatuor
video Pnesides Campani# in aliis Historiis nominatos . marcianvm in Act. S. pelicis Nolani . Ferrar. 15 .
'Hov. p. 7 11 . , LEowriVM in Actis SS. Archela# Ther
cl# , et Susann# . ib . 19. Pebr. . 36. Idem Leonuus
p
occurrit in Actis S. Fortunati ib.p. 550. EJunc deinde-?
volunt a S. Juliano Tarracin# baptizatum
nunc ibi
coli in albo Sanctorum . Ferrar. p. 68 4. 687. Petr. de
Nata!, lib. 10 . cap. 2. Sur. die 31 . Octobr. tom. 6 .
S.

draconti vm

Bononiensibus S. Januarii et
Maz. Kal. p. 270. 273. : Denique
Baronio vulgatis timothevm . Dif-

in Actis

Actis S. Marcelli
jm Actis S. Jau. a

tr

id

by

Goo<

A CTA

S6

nio,

licet

SINCERA

Campaniam

rexisse minus bienannua ipsorum ponatur successio , sicut

ficils est tot Praesides

apparet in Actis S. Philippi Heracl. an. 3 04. p. 3 68.

. 3 . 5 Basso Prxsidi annuus successor advenit Justiin Hagiographos mendaces cu. Aut ergo faba
denda est; aut praesidium querendum in consuetudine
plurium nominum, quo quisque sibi ad satietatem
usque adsciscebat Diocletiano imperante ; aut potius
confugiendum est ad insignem locum Lactantiisuperius adiatum . 27. , ubi discimus in persecutione pro-

nus

vincias in frusta concisas multis Praesidibus obediisse

Puto autem Fabianum , qui S. Maximum

Cumis damnavit totius fuisse Campaniae Pracsidem ,
quia obibat regionem Act. Sect. iv. In Actis S. Seba.30.

stiani

nam

pro Christo occisi an. 286. Praefecturam Urba.

Idem Praefectus iudicavit de ca-

gerit Fabianus

pite SS. Marci et Marcelliani

Mazoch. Kal. p. 674.

>

cteum Maximus dicatur in Menologio, cumque Junius Maximus Praef. urbi sit adnotatus in Laterculo
Profectorum Bucheriano

et in

marm

Gruteriano

p. 309. n. 8., sub annis 286. 287. optime coniecit

Mazochius/?. 683. 6 84. eumdem esse Fabianum cum

M.
rii

Junio
,

Maximo

Gruteri

Junio

et

qui fuerit Praef. Urbi annis 286.

eodem anno 287. etiam Consul.

Maximo Ruehe287.

ntc non

Plenis igitur nomini*

bus detegitur m. ivnivs maximvs fab i an vs . Addo

ego post Consulatum Praesidem Regionis missum
an. 2 ap. Fabianus enim hoc anno cognoscit caussam
Tergestinorum SS. Justino et Zenonis , testantibus
optimae notae Actis apud Ferrar. 13. fuU p. 431- Probabile arbitror

eumdem

esse

Fabianum qui

Cuma*

in

nam

dum

Praeses Tergeste esset

S. Justi

Civitatem directus est Proses an. 304. ,

Manatius . Consule Acta
apud Ferrar. 2. 7^ov. 688,

et

'*

Digitijed by

Go

SANCTI MAXIMI

37

Vidimus passfim B. Maximum

die xxix.
Octobris an. 304. in persecutione , quae ipso anno
in
Italia
Herculii
Imp*
excitata
Maximiani
est sub
iussu
Edict . P. Cornelii Anolini Praefecti Praetorio Italiae
Damnatus est a Consulari Campaniae M. Junio- Maximo Fabiano. Rursus elucet differentia intercedens inter S. Maximum Cumanum , et Levitam Aviensem :
nam Levita occubuit ii. Idus Majas imperante Decio,
'.3 1

ut relatum est

in Actis Ruinartianis

In Lectionibus

Coppola editis pag. y. ( conscriptis tamen anno 1587.) Aviensis martyrium adsignatur diei 19.
a

Octobris , et iri Martyrofogiis pariter,* Festus dies

anno 1360. in Aquilaria Civitate indictus est 10. Junii, hodieque recolitur. Coppola p. 82. 83. Attamen
errorem in Martyrologia Usuardi , Adonis , et alia
Mart, Rom. 20. Octobr p. y 16. inde
apud Baron
irrepsisse puto , quod sinceriora monumenta S. Maximum ( Cumanum nempe ) obtruncatum' perhibebant iv. kal nov. Martyrologi autem ducem antiquio.
rem sequuti videntur , et dux in Codices incidens
vitiosos , xiv. kal. nov* passionem Maximi ( at perperam pro iv. kal. ) proposuit , qui cum esset Cumanus celeberrimus. Diaconus Aviensis reputatus est*
Mihi extorserit nemo fidem Actorum penes Ruinartium exstantium , candore et simplicitate sua probatis.

simorum

Ex

consignavimus
Kal.

his
:

Ex

Aviensis passionem ii.

nostris, passionem Cumani iv*

Novembres.
-

..

'

>

*>

*
..

>

V.

V,

;"4, v

*!
.

Oigitized

aole

38

CAPUT

III.

Cultu erga S.

Maximum

De

.52. ILoquemur nunc de Cultu, quem Beatissimus Martyr jam inde a passioni die ad tempus usque
nostrum , totos per annos mille quingentos, promeruit; dc Basilica scii, in loco sepulcri exstructa, de
reliquiis inde Cumas transvectis , et in Cath edrali Ecclesia collocatis

est

quae idcirco S.

Maximi

Ecclesia dicta

disseremus denique de Sancti Corporis inventio, cum Neapolim translatum , et sub ara

ne an. 1207.

maximaCath.

tumulatum

Basilica!

rectionem exspectans

est

beatam resur-

miraculis ac beneficiis interea

coruscans

Anno ac die ipso Martyrii , 29. Oct. 304. ,

.33.
milites et Cives Cumani baptismum adepti,
Hagiographo
simi

teste

Scct.

xvi

sepelierunt corpus

1.

Maximi cum magna

diligentia

Beatis -

atque optime coi

locaverunt in locum , qui vocatur Via Caballario. ,, Subdit Sect. xix. in agro Innocentii conditum signo Crucis
superposito . Verba adlata suadent Corpus in arca mar*

moreact

altissime defossa

spelientium

diligentia

humo reconditum

illa fuit

magna

ut in profundissi-

ma fovea corpus tumularetur . Certe post xv. annos

ad detegendas reliquias fossione opus fuit. Sect. xx.
Dix: S. Martyris exuvias in arca marmorea compositas,
quia n/eliorem sepulturam non invenio , qux in actis
optima dicitur , nec sumptuosa videri potuit Innocen*
tio pnedii domino , ac tot civibus militibusq. Christianis pio officio defunctis

se
est

Immo

sarcophagum

fuiss

marmoreum
in quo Beati Viri corpus inventum
Cumis an. 1207. diserte asserunt Acta Translatio,

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
nis

Vide

inf. .

ri

humi

marmorea

more Christianorum

oportuit

cta

p.

Immo

10. . 5.

haec

non enim lignea

Puto autem

veteri

et erecta esse

atque

annorum

metu Gentilium

praedicta

Actis S.

In

aut Laterculo incisam

potuit , ne illam imber edax, ventus

series diruerent
.34.

adie-

superficie, ut thesau-

reconditi exhiberet indicium

subtus

in tabella

39

Crux denique loculamento

43.

cta exposita esse debuit in

fa-

Saturnini ap. Ruinart.

. . duce tantum mulier

Sancti Viri Corpus

culee . . ligneo feretro immissum quam maxime in primo

LOCO COACTIS APTE SCROBIBUS CONDIDERUNT: UtVenerandas sibi Sanctas reliquias non tam sepelire quam abscondere viderentur Siquidem persecutores etiam
in cadavera et memoriam damnatorum pro Christo es.

ferata rabie saeviebant . Tertullian . /Ipolog . cap. 37.

%[ec mortuis parcunt Christianis , qui illos de requie sepulturm , de asylo quodam mortis , jam nec alios , jam
nec totosy avellant , dissecent , distrahant : S. Augustin.
in Psalm. 138. Ecce qui Martyres persequebantur ,
Memorias Martyrum inquirunt et ubi adorentur . ,, Sit
exemplo quod legitur in actis elegantissimis S. Cypriani .5.,, Ejusque corpus propter gentilium curiositatem in proximo positum est In Act. Ruinartian.SS.Epi-

podii et Alexandri an. 178. p. 67. . 12. Furantibus

Christianis , educta occulte extra urbem corpora absconsa conduntvr . . * quia Gentilium furor extremam de-

negans sepulturam
bat

etiam in corpora exanimata servie-

Postea vero venerabilem locum religiosorum cultus

servavit.

S.

Damasus Pontifex

canit de SS. Marcellino

et Petro Carmin. xi 11. in Bibi. PP.

Marcelline tuos
Percussor retulit

pariter Petre nosse triumphos

Damaso mihi cum puer essem

c

Jigitized

by

Google

4o

Hac

ACTA SINCERA

sibi carnificem

rabidum mandata dedisse

Sentibus in mediis Vestra ut tunc colla secaret

NE TUMVLVM VESTRVM QUISQUAM COGNOSCERE POSSET

Damasus ethnicos etiam voluisse absconMartyrum exuvias ne paterent Cultui Christianorum . Ceterum igne , mari , laniatu bestiarum , et
avium perdendas curabant . Vide Commentariolum
Indicat S.

ditas

nostrum ad
.3 ? .
'

acta . 24.
Jacebant reliquia:

Innoccntii

cum XV.

mesonyctium

S.

Martyris Maximi in agro

post annos ajpassione

ante

( scii,

Octobris ) Martyr adparuit iulian/e , qua: Ser/.xix. hoc elogio honestatur : muilR RELIGIOSA ET METVENS DOMINUM. Fuit autem
S. Juliana Ascetria , nam religiosa mulieres ascetriae vocabantur Saec. IV. , ut asqeta: religiosi viri. Postmodum Sxc. V. simpliciter nuncupabantur Religiosi ,
vel Religiosa

diei 30.

p p40.p63.De

Adisis Cl.

Mazochium nostrum

Kal.

Sanctis Virginibus, sive Ascetriis lo-

quitur S. Cyprian. lib. de Hab.Virg. , et epist. 62.

al. 60. Has Diocletianus praecipue insectabatur.Nicepb.
lib. 7. cap. 7.

Confuderunt veteres

ac

recentiores

( si

Felicium excipias) S. Julianam Martyrem Nicomediensem cum nostraS. Juliana Ascetria Cumana. Passa est Nicomediensis ai. Decembr. an. 2P4. , atque

hoc

die

memoria

ejus in

Gr^ca

Ecclesia recolitur.

At

Cutiiana in Martyrologio Hieronymiano Epternacensi , et aliis sexcentis nec Martyris titulo donatur , nec
diem festum cum Nicomediensi communem habet.

Cumis enim testantur coli die xvi. Februarii . Beda

vulgatus haec habet Passa est in 'Nicomedia i sed post
paucum tempus , Deo disponente in Campaniam est tran .
slata

Idem

pas-ne

ex Beda profert hodiernum

Mar-

l
*

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

4X
tyrologium Romanum. Conf. de his omnibus Mazoch.
Kal. p.$6.seqq . Exstitit olim Neapoli AediculaS.Julianae ad Porticum Nili , quam se puerum Capaccius vidisse testatur p. z-]6. In hac Januariam religiosam fe-

minam

reliquias condidisse SS. Severini et Julianae nar-

Gregorius lib. vi i i.epist. 14. ad Fortunatum II.

Episc. Neapolitanum . Cujus Julianae? Cumana; omnino neque enim S. Gregorius deNicomediensi verrat S.

bum

addit

cum

et

reliquiae S. Severini petita;

'

essent

ex Castro Lucullano ( ubi Corpus reposuerat S. Victor

Episc. Neap. circa ar 492. in Mausolaeo a quadam Barbaria exstructo , teste Eugypio coaevo , Fit. s. Sevc rin. Cap. 1 2. ap . Bolland. die 8. Jan. ta a Cumano Maui

solato reliquias

de

S.

Januaria

Proin,-

Saec. IX. sub die xvi. Februarii hajulianes ( h. e. fatalis , non Passio , im
Julianae tantum , non etiam Martyris
) . At

bemus nt.
rno

S. Julianae obtinuit

Marm.

et in Kal.
s.

xm. primum

occasione translati Corporis S. Ju.

, Petrus noster
Subdiaconus ex Graeco apographo, vertit Acta S. JuliaSaec.

Cumis Neapolim anno 1307.

iianx a

nae Nicomediensis, quam ut ad Cupias traheret, cuiusque nostra Ascetria confunderet , nescio qua: miracula

commentus

numerata inter fabulas

est

Caracciolo p.

omnibus

go

post acta ejusmodi vulgata

si

Baronio *

jp. , Mazochio , Sociis Bollandianis>

naris emunctissimae . Nec mirum et.

Viris

in Kal.

Tutiniano a

quod prodiit ante an. 1251. sub die 16. Februarii af(scribatur julianes virg. et mart. Potuit errori ansam dare Nicomediensis Julianae Celebritas. Nam Corpus S. Juliana: Cinnanae exceperunt an. 1207. Ascetriae
Monasterii Domnae Romatae. Vocabantur istae domin;e de romania , sive de constantinofoli . CaracG.
P 162* Cumque in Menjeis magnis d;Vu.Z)ec.adnd1

'

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

J*

tetur Constantinopoli

Aedem

dicatam S. Julianae Nicomediensi juxta templum S. Euphemias V npertinuit ad Monasterium Ascetriarum

r/5/4 quod
Imperialium , docente Du-Fresnio in Constantinop.
x
Christ. lib. iv. p. 146.; hinc Sanctimoniales Constantinopolitanse nostra in Urbe degentes cuitum erga insignem Nicomediensem Martyrem professae, facile pro*
illa Cumanam se accipere persuasa: sunt et gloriata: Pe*
tri Subdiaconi fabulis suffragantibus . At Corpus Sancta: Nicomediensis alibi servatur et colitur ; Ferrar.
p. io ;. Caracc. p. 16 1. , nec nisi Cumanas exuvias
Neapolis nostra adqu ire re potuit.
S. Julianam porro die 16. Februarii' cultam ,
.56.
facile Cumanam esse Ascetriam , quam B. Maximus
et qua monente corplis Martyris est readlocutus est
pertum , praeter ea qua: congessimus , probat etiam
fuisse

perpetua conjunctio ossium

S.

Maximus decollatus

S. Julianae et S.

est extra

Maximi.

Cumas, duobus

inde

xvii. Recte Petrus Subdiaconus ibidem

sepultum opinatur. Ita legimus in Synopsi Historia:
Caracc./.
Lang. apud
174. sepelitur in Vid Caballina ad duo fere miliaria extra Cumas Solebant enim
Christiani persecutorum metu corpora Martyrum in
proximo recondere , sive in vicinia campi , in quo fortiter occubuerant . In Actis S. Cypriani . 5. ejus corpus dicitur rif proximo positum . Paritet in acris
Saturnini adiatis . 34. scriptum est ejus Corpus
conditum fuisse in primo loco, ubi emendamus proximo , quia primo fortasse amanuensis per compen*
Aiium exaraverat , et inde excidente lineola trimo

M.

P.

Sect.

&

perperam

Anonymus

non proximo ut oportuit , legi cacptum .

Scriptor Actorum S. Julianae apud Bol-

land. 16. Febr . narra! sepultara ipsam

in mausolaeo

r
Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

43

prope territorium Puteolanum uno miliario a mari;

Ergo in eodem prorsus loco, ubi S. Maximus quiescebat, quievit $. Juliana, quia cura iti. millibus passuum ex Itinerar. Antonini Cume distent Puteolis, cuma Cumis sepultus fuerit
uno a Puteolis S. Juliana ,
vicinam in eodem Oratorio sepultu-

que duobus millibus passuum

S.

Maximus

communem

miliario

,
,

aut

ram uterque nactus est

In more positum
.37.

erat

Martyrum condi juberent

Martyribus

sepeliri

voluit

cap. 2. Sanctus Joannes

1.

an. 432., referente Joanne

*,

Mar-

ut qui Sanctos

tyres in vita studiose coluerant, post

pulcra

mortem

Sic Eusebia

Sozom.

Hist.

se ad se-

cum

xi.

lib.

ix.

Episcopus Neap., qui obiit

Diacono

in

Vita. In eo

ubi manu sua dicitur condidisse Beatissimum

Martyrem Januarium a Marciano sublatum , et ipse
parte dextra humatus quievit In Passione S. Maximiliani an. ip$..^.p. 264* Ruinart.
Pompejana
matrona corpus ejus.de Judice meruit ( h. e. emit , sicuti corpus S. Boni faci emptum ab officiali solidis
e t tub
quingentum . Act. ap. Ruin. p- 2 54. 15 )
monticulo juxta Cyprianum Martyrem , secus palatium
condidit , et ita post xi { j. diem eadem matrona disOratorio

cessit ( kg. decessit) et illic posita est* Neque

abludit pulcherrimum- S. Ambrosii Epigramma apud

Fieetwoodum

aliosq.

Vranio Satyro supremum frater honorem

Martyris ad Laevam detulit Ambrosius *
H<ec meriti merces , up sacri sanguinis humor
finitimas penetrans abluat exuvias *
_

Huc refer quoque Acta S.

n Multorum ad Basiliculam

Saturnini * 6. p. cxr.
illam

sepulcrum

S. Sa-

Digitlzed by

ACTA SINCERA

44

turnini) fideliter a saeculo recedentium , pro $oiatio propter corpus Martyris quiescentis deferebantur
exsequiae , et locus omnis tumulatorum corporum multitudine fuit impletus Immo postea, tanta erat fidelium importunitas ut in Martyrum Oratoriis tu-

mularentur, ut Imperiali lege

Vide

sequentem)

prohiberi hoc oportuerit . 2y emo apostolorum vel

Martyrum sedem humandis corporibus existimet esse conVid. Cod. Theod.lib. ir. tit. 17. Z. 6. Proptecessam
rea et S. Juliana

Cumana prope tumulum

in agro Innocentiano sepulta est

Deinde

S.

in

Maximi

Cumani

207. utriusque reliquiae simul repertx*

simul quoque Neapolim translata: sunt. Ne,- quxso , cogitemus amplius de S. Juliana M. NicomeBasilici an.

diensi

numquam

Campaniam

in

Cumanam,

S. Julianam Ascetriam

in pace depositam

delata

Colamus

aevo Constantini

cultuque erga S.

Maximum

praci-

pue insignem. Ubi nunc S. Julianae nostratis jaceat

corpus ignoratur Fotte jacet , ait Caracciolus cap.16 .
iis , quas Moniales
( Domna: Rovendiderunt "Nobilibus 7qHi viris 1 ut ibi Sedile

aedibus
p. 162., in

matae

suum ampliori forma construerent Erant enim eae veteris Monasterii ... Vel forte jacet in quadam aedicu.

la

ipsi

Julianae sacra

tasse caput Juliana

sed nunc diruta

cum Deo visum

...

Exseret for-

et nota insurget

,,

Nunc

redeo ad cultum S. Maximi. S. Juliana instante, die 30. Octobris an. 310., ut vidimus . 23* exivit omnis Civitas ( cum Sacerdotibus)
.38.

psallentes

et

in manibus

benedicentes

Dominum

faculas habentes

invenerunt corpus Beatissimi Maximi post annos quindecim integrum et candidum velut nix , et condierunt illud aromatibus ,, Hxc
narrant Acta Sect- xx. Mandata S Maximi fuerant
:

et fodientes

SANCTI MAXIMI

45
sfmuncia Sacerdotibus vt tollant reltovias corporis mei Atque hic tollendi verbum ita accipio,
non ut significet reliquiarum translationem , quia vel

cum

Historicus noster Acta sua concinnabat, reliquix

ab antiquo sepulturae loco nondum fuerant amotae .
Ait enim sect. xvm. In quo loco ( ad Viam Caballariam ) multa beneficia ( corpvs beatissimi maximi ) usque nunc ostendit Verebantur antiqui sanctas

commoveri , sive transferre

Exemplum
promptuarium dant nobis Acta S. Saturnini superius

reliquias

laudata p.

exi.

quamdiu sub

vili

apud Ruinart. Mansit alicaspite omnibus quidem inhonorum y

6.

sed honoratum a Deo Martyris corpus , donec Sanctus

Hilarius ... effossa usque ad ipsum sepulcrum ligneum

sanctas veritvs commovere reliqvias, ba,

silicvlam aDmodvm parvvlam ... adjecit. Proceden
terra

te dehinc tempore ... Sanctus Silvius .. pulcram et speciosam Basilicam ... parans ad venerandi Martyris trans-

ferendas
jus

illic

reliquias

recessit e saeculo

Post

cu-

obitum Sanctus Exsuperius in summum sacerdotium

... basilicam consummavit
dedica, et feliciter

cooptatus

. $)ui cum transferre illuc Sancti Martyris reliquias ,

non pro sua incredulitate , sed pro ipsivs honore du*
b itaret ; admonitus per quietem est
ne infideliter ne-

vit

gligeret quod fideliter credidisset

minuttone

( leg-

membrorum

nullam

dimotione) cinerum

spiritibus injuriam

...

fieri

vel di-

vel commotione

Statimque

tali

visio-

ne firmatus religiosis imperatoribus precem iSetvlit, 4C sine mora ulla quod tam pie poposcerat impe-

vt transiAtas ad basilicam... reliqvias*

,
non tam temeraria violaret audacia quam ambitiosiui
,
venerantis coleret obsequela
Ecce hic S. Hilarium
travit

Digitized

by

Googlc

ACTA SINCERA

46
p. xi.,

immo

Exsuperium

et S.

muni) quem laudibus cumulat

S.

EpisqQpum doctissi.
Hieronymus Epist .

et altera ad Furiam , immo

Doctor Ecclesiae Commentarios in Zachariam Prophetam inscripsit , cuique Innocentius !.
Papa Epistolam misit de Canone Bibliorum , commotionem Sancti Corporis reformidasse. Observandum etiam S. Exsuperium reliquias transferendi potestatem ab Imperatoribus accepisse . Ossa enim , et
corpora non licebat domino loci effodere vel eruere sine

ad Musticum Monachum ,
cui Sanctus

decreto Pontificum

seu jussu Principis

L. ossa D. de re~

Multo minus sine jussu Principis

transferre licuit a veteri ad aliud sepulcrum . Confirmatur quoque ad Pontifices pertinuisse decretum
de ossium trajectione ex Plinio lib. io. epist. 73. 74.
lig.

et sumpt. fun.

Nota

est inscriptio

Gruteriana p. 578. n

1.

reliqjii/e

*
EX PERMISSV COLLEGII
NON. FEBR.
roNTiFicvM * piacvlo facto . Ihventii Celsi Icti
pulcherrimum rescriptum rem illustrans exstat in Marmore Gruter.p.607. . 1. Prono hinc alveo fluit, Cumanos nostrates etiam veritos fuisse si non corpus er-

TRAJECT/E

III.

fodere, at saltem transferre, permissu Imperatoris in

negotio subitario nec petito neque habito. Sive haec,
sive alia: fuerint rationes, Acta aperte edicunt Corpus non fuisse translatum. Miror Petri Subdiaconi
sive alius Auctor sit Langobardica: fabulae, confidentiam, qui jam tunc Sancti Maximi Corpus a populo

translatum Cumas , et in Templo ejus nomini dicato

repositum egregie mentitur. Vide Capace, p. 277. Sed
tollant reet falli potuit praecepto illo Martyris
LIQVIAS CORPORIS MEI .
9.
Ego vero praedixi intelligendum non esse
praeceptum de translatione . Tollere hic significat at:

Digitized by (

SANCTI MAXIMI

47

tollere, exaltare, humo superponere . Non dissimile prscceptum offendi in spuria Epist. 53. S. Ambro*
sii

quae licet spuria

Mazoch.
tione

attamen

Kal. p. <588. not. 44J.

Corporum

v. Saeculo edita
)

est.

Agitur de inven-

SS- Gervasii et Protaiii

Inter alia

S. Paullus Apostolus his verbis S. Ambrosium per

visum adloquitur arcam ( reliquiarum ) svperivs
exaltabis Respondet vita S. Ambrosii a Paulino
composita Vbi Sanctorum Martyrum ( Gervasii et
Protasii ; corpora svnt levata , et in lictis posita; multorum ibi sanatae aegritudines perdocentur . ,,
Effossa ergo Martyrum corpora supra pavimentum

immo
tur

in lecto sublimi honorificentissime collocaban-

Sic S. Vincentii Levitae Ossa ante translationem

levata quoque sunt , doctntibus Actis Ruinartianw

. 12. p. i 29; plane sxc. iv. elucubratis Item in Actis
S. Scbastiani sect. 88. ita Matyr ad Lucinam In cloaca
illa
. invenies
corpus meum pendens in gompho . Hoo
.

tu

dum levaveris,

Acta

perduces ad catatumbas et sepelies

Siculi desinentis opus a Mazochio judi-

haec iv.

Verum

fateor , lavaveris reponerem; pur,

gamenta enim ex cloaca erant extergenda nisi mavis
lotionem funebrem cogitare, et versiculum priscum

cantur

Tarquinii corpus bona femina lavil et unxit

.
'

-/

''

elevatio Corporis quam descripsimus, legitimus evasit canonizandi ritus. Adi Mazoch. in egregia Diatr. Kalendaria
prsmissa p. xxx.xxxi, Cave autem putes levare corpus idem significasse .atque efferre, exportare (quod
Saeculo deinde

ym.

plerique existimant
re in altum

et ix.

levatio

sive

Significat proprie corpus extoJIe-

et cultui publico ostendere

S.

Gregor,

Ub. J. epist* 30. ad Constantiam Imp. In pyxide

Digitizec

48
brandeum

rum

ACTA SINCERA
fascia) mittitur atque ad sacratissima Sancto-

quod levatvm in Ecclesia quae

,
cum veneratione reconditur . Hoc pa19. Corpus S. Maximi levatum est, sive in

corpora ponitur

est dedicanda

cto an.

lecto honoris gratia collocatum, populique osculis et

.
De amplexu Sanctorum Cortestimonium perhibet anti, ut obiter dicam,
quissima oratio Breviarii Capuani apud Mazoch. Kat.
p. 652. De osculis vide factum Luciliae apud Optat.

amplexibus expositum

porum

Miievit. lib. i.et Acta S. Vincehtii .9. /.318.

Evicimus 38. post inventionem Corpus
.40.
fuisse a veteri sepulcro motum, sive
translatum . Ac si effossum est, conditumaue aromatibus, publieseque venerationi expositum , deinde eodem loco relictum , plane sub temporario Altari , mox
etiam superstructo Oratorio sive Basilica collocatum
fuit: ubi gentium Corpus S. Maximi manebat bene-

B. Maximi non

ficia

ostendens in agro Innocentii

damantVecf.

xvm.

dem

nisi impietatis

sicuti

nisi in Basilica ?

aperte Acta

Non

sane ibi-

notam velis inurereS. Julianae, Sacerdotibus , populoque Cumano in corpoCorpora

re illo requirendo et colendo studiosissimis
Maryrum sub altari componebantur Acta S. Fructuo-si . 7. p. 193. ,, Et mane facto mox Christiani omnes
qui reliquias Sanctorum abstulerant , deferentes cum
magno metu ac summa latitia singuli narrantes visionem
similem in Sacrosancta Ecclesia sub altari sancto
Absque
exsultantes in Domino honorifice sepelierunt
sub dio,

Martyrum

reliquiis

lxxxi 1 1. Codicis Africani

Canon

prohibet

altaria excitari

Hinc S.Augustin. Serm.

2.

de SS. Convenienter et quasi pro bono consortio,, ibi

sepultura Martyribus decreta est , ubi mors Domini
Quotidie celebratur

sicut Paullus dixit

Quotiescumque-

'

V-

.v'*

f**"'

Digiti zed

by

Goo

SANCTI MAXIMI

49
mertem Domini annuntiabitis donec
mortem
ejus
propter
mortui
qui
fueVt quippe

feceritis

h<ec

veniat

<

runt

occisis

sub sacramenti ejus mysterio requiescant , et illic

tumulus constituatur , ubi occisionis Dominica

commemoratio celebratur
passionis

causa

copularet

quos cum Cbristo unius

unius etiam loci religio

Prudent.

Hymn.

Jam pace justis

K

et

devinxerat

de S . Vincent . v. 129.

reddita

>

Altar quietem debitam

Pr astat beatis ossibus ;

.<*

Subiecta nam Sacrario ,

Jmamque ad aram condita 9
Calestis auram muneris >
Perfusa subtus hauriunt

Ih Act. S. Bonifacii au. 290. p. 250. sect. 2. ita

Aglae matrona ad Bonifacium loquitur Perge igitur
illas
partes ( Orientis ) , et adfer nobis reliquias ,
ad
idest corpora Sanctorum Martyrum i si quo modo servientes atque ministrantes eis, nec non

domos

e;

oratorias

per
,
eorum salvemur Si hoc m.etjv.
in usu , somnium non videtur aedificatio

iuxrnpiovs olxous) /edifi cantes

eis .dignas

sanctas passiones
saeculo fuit

Oratoria domus S. Maximo digna; ad Viam Caballariam in agro lnnocentiano sub an. 319. Tunc res
Christianorum in Italia ita floruerunt , ut Corporis
inventio
rit

cum pompa

quae graphice

illa et

paucis

celebritate evenisse potuelineis

describitur Actor.

Tunc etiam Praesides Provinciarum

erant . Euseb. De Vita Constant, lib. 2.

Sect. xx.
ni

Theodoret.

Niceph. lib vi
tinus ipse Imperator Martyrum
lib. 1.

rupuy ioprus ) instituit

vel

1. cap.

cap. 44 .
4 6. Constan-

festa ( rcif

imperiali

Christia-

ruy ptap-

potius

san-

Digitized by

Google

50

ACTA SINCERA

Missa quoque lex est ad Prtcsidcs

provinciarum ( ethnicos ) ut diem Dominicam etiam ipsi
lidem
venerarentur ,
festos Martyrum dies jussu. Principis observat ant , et ecclesiasticarum festivitatum tempo.
ra debito honore pro e quebantur ,, JEuseb. ib. lib. 4.
ctione confirmavit

cap. 23. Atlde Ruinart. in /idmon. ad Martyr. S. Lu dani p. 444. 6. Edicta Constantini pro Christianis

Lusebio adlata in ejus Vita lib. 2. cap. 2 $, et 44.

prodierunt anno 318., si Card. Baronio , credimus ,
Jicet Franc. Zachanas Vir doctissimus an 324. promulgata contendat in Symb. Gorian. Vol.ix.p.i6$.\ 64.

-ab

In tanta Ecclesia; libertate , in tam insigni

rum cultu erga S. Maximum, in testimonio
qui

sua

aetate

Corpus Beatissimi

Athletae

CumanoActorum
adhuc in

sepulcri loco miraculis clarescere monuit ,

praesidium quaesitum est adsertioni nostrae de Basilica
S. Maximi ad Viam Caballariam statim excitata post

antiquo

Corporis inventionem
.41.

Nunc

labor alius

succedit

Quaerendum

quo potissimum tempore idem Corpus ex Basilica

extramurana, sfVe Innocentiana duobus millibus passuum a Cumis dissita , hanc in Urbem translatum fuerit , et in Cathedraii Templo repositum , quod titulo
S. Maximi insigne mox videbimus , S, Juliana , qux
Martyrem detexit, eadem et nobis lucem praeferet in
notitia ista chronologica exquirenda . Acta priora
est

n. 21. sub die xvi. Febr.

autem Beata Juliana prope territorium Puteolanum ( i. e. qua Cumanum Pureolano contermi
nura ) , ubi habet Mausoleum uno miis irio a mari ( sive
a Puteolis . Vide sup. . 36. ) Postea vero imminente
ethnica feritate ( an. y <58. inundantibus Langobardis
ait Bolland. cum Henschenio ) nc talis tantusque tH-

S. Juliana: ap. Bolland.

Posita est

Digitized by

Google

,,

SANCTI MAXIMI
saurus dehonestaretur

translatum est

51
corpus ejus in

Civitatem Cumanam , ibique in ipsius et in Beati Maximi Basilica cum gloria collocatur n Postrema in mendo cubant . In Codice optimo Caraccioli p. \$i f rectius legitur Translatum est Corpus ejus in Cumanam
Civitatem
ipsvm episcopivm, et in b. martyris
maximi basilica cum gloria collocatum Cum Acta
isthaec sint Adone , Beda vulgato , ac Martyrologiis
omnibus vetustiora , judice Mazoch. Kat. p . 58. ,
omnino ante saec. vn. emissa putantur. Mentio Mau-

solat scriptionem szec. vi.

incipienti

attribuit

nam

etiam deprehenditur in Eugypii yita S . Severinicap. 12 .

ap Bolland . 8. Jan. Sic potius imminentem ethnicam feritatem

non interpretor de Hagarenis hunc tractum

( Mazoch. Kal. p. 344, n. 117. )

vastantibus an. 850.

neque de Langobardis in Italiam erumpentibus an.568.

vel 571 , nec de Totjla Campaniam velante an. ) 41.
sed de* gejserici incursione v, suculo medio i. e.
post an. 45
Vide Victor. Vitens. lib. 1. cap. 17. et
Ruinart. Hist. Persee. Vandal. cap. 6 . n. 13. et seqq .
p. 227. Cuma: vero oppidum erat munitissimum , in
quod postea Totilas < ac Tejas Gothorum Rege? quidquid pretiosae supellectilis habebant reposuere. Vide
Agath. Scholast. Hist. lib. 1. Urbs in arduo colle sita
hinc mare Tyrrhenum editissima velut specula, inde
campos Phlegraeos late prospectat . Virg. Cumas vocat arces qu>bus altvs Apollo Prasidet. Silius Itat
lib . 1 . . ... regressus ad altos
Jnde Pherecyadum mvros ( i. e. Cumanorum ) .
Chalcidenses

docente Servio ad

lib. 3.

Aeneid. Cu-

mas adepllaycrunt diro rw kCoktoi h.e. a pragnante , sive

ab undis quas Gr<eci nCpctr* adpellant.' Sed Cuma (aut
KJ^ sing. num. ) dicta: sunt cx Hebr. radice kvm i. e.

da-

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

surrexit

Oip

ut proximae Baiac ex Hebr. 8 ajiam

a>a ) h. e. mare Nostro veriloquio favent Syriaca verba optime correcta a Mazochio in Actis S. Fexoipi , e i. e, puella
broniae Kal, p. 722.,,
surge , veni . Difficilis Cumarum ascensus, ac fortissima propugnacula et olim Annibalem , et postea
Narsetem victos repulerunt . Capace, p 248. 250.
Nunc datur intelligere quam prudenti consilio thesaureliquiarum S. Julianas, et S. Maximi ab agro, im(

ri

minente
in

-ethnica feritate, securitatis et custodias caussa

Arcem Cumanas

urbis fuerint mlati

M.

Nisi

quod

emendatissimo CaraCtioli
tradunt, juxta explanationem nostram, medio v. saeculo Ecclesiam Cathedralem titulo Sancti Maximi suS. Julianas

Acta

, alum
comportabantur

in

locum

perbiisse

S.

in

eumdem

S.tJulianae ossa

conficimus initio v.
Corpus S. Masasculi, aut extremis iv. Sasculi annis
Basiliximi in Cathedrali aede collocatum; at exinde

cam

S.

Sic opinor

Maximi extramuranam

quiescebat

sicuti

coniecimus

ubi et S. Juliana re-

36.

Mausolasum

consuevisse , quia solum ejus corpus

S. Julianae dici
Denique v. saec. medio etiam S.-Juliaibi remanserat.
nam in Basilicam Episcopalem Cumarum , quasi a
suo numquam divelli posset , barbaricae
S. Maximo
incursionis periculo postulante, sese recepisse.

A v, sacculo ad xm. Templum Cathedra.42.

Cumanum S. Maximi Ecclesia dicta est Nam vidi,

]e

muiv. Sxculo medio hoc

titulo fuisse

nuncupatam

xn

*.
porro hujusmodi ad
.41. ) Nuncupationem
clamant monumenta . Summam discc. perdurasse
repraesentaplomatis cujusdam ex Capaccio p. 274.
nno 1141. anno sexto , quo Rogerius Rex Si*
(

mus

ciliti 5

Capux Principatu potitus

est

Joannes //. Ppisco-

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMT

5?
Sancta Ecclesia Cumana , cum consilio Cleri et Populi ejusdem Civitatis concedit , et confirmat Rogerio
Abbati Monasterii S. Maria de Pasitano Ecclesiam
S. Martini ( an Maximi ? ) in agro Cumano ; petitque
<

pM

ab

eo

ut

nummos

aliquot singulis annis solvat

et inter

sancti maximi natali (30 Octobris sdl.

Vid. . 23.) > et tn Coena Domini Presbyterum ad officium divinum perficiendum mittat . Signum Crucis mu-

alia

ut in

nus pranotatl Secundi Joannis Cumani Episcopi . makCVS PR/ESBYTER ET CANONICVS SANCTI MAXIMI ,, Act3
Translationis S. Julianae an. 1207. ap. Capace, lib. 3.
cap. 20. De cathedrali ecclesia beati maximi gloriosum Corpus ( Julianas ) ejfodientes Acta Translationis S. Maximi ejusd. anni 1207. cap. 2. ap. Bollan dum . ad ecclesiam beati maximi martyris intraverunt Superdicit Cardinalis Carafa apud Mazochr-

um

Tanti

de SS. Episc. Tqeap.p. 69.

fecere

Cumani

hunc civem suum , et Martyrem Christi , ut de ejus nomine Cathedralem <^dem adpellaverint .
Translatio Corporis S. Julianas an. 1207,'
.43.
apud Capaccium refertur . Eodem tempore translatio
Corporis S. Maximi evenit. Narrationem conscripsit
Petrus Fictarolus Neap. Eccl.Subdiaconus ( Pid.. 14.),
ex e&que relata aBoIlando tom. 2. Febr. die 16. p. 88?
pauca excerpo Leo Cumanus Episcopus , Domnus Petrus Fictarolus Subdiaconus Ecclesia Tjeapolitana , cum
quibus etiam abbates Sancti Petri ad /Iram , et Sancta
Maria ad Capellam cum militibus , et probis viris ad Ec

clesiam Beati Maximi Martyris intraverupt

Mausoleum ex marmore factum

invenerunt

quo erant ossa Beati

Foderunt interius , et
invenerunt aliud Mausoleum in quo Sancti Pueri erant
reliquiae , quem tres menses Isabentem Beatus Maximus

Maximi. Et

in

ecce odor balsami

.<* 3

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

54

loqui fecerat coram Fabiano Praeside Repertas sunt

ibidem reliquiae S. Julianae , testante M. S. Capacii

etM. S. Caraccioli cap. 16 .

lib. 2. capi 20. p. 275. ,
pi 161. quin et Acta ipsa Bollandiana id aperte confirmant . AnselmusNeapolitanus Episcopus humeris suis
Corpus S. Maximi succollavit , necnon etiam Leo
Episcopus Cumanus

At Corpus S. Julianae in capsula

duo Presbyteri Cardinales sibi imposuerunt . Capace.
.

ib. Lect. $.p. 176. Reliquiae S. Juliana; in Ecclesia as*

cetriarum Domnae Romatae hic Neapoli collocatae fuerunt: reliquiae S. Maximi inCathedrali Ecclesia quae
tunc Stephania dicebatur . S. Maximo et Puerum adjun-

ctum

arbitror

Cura effoderetur Cumis Corpus B. Maximi

44.
edor balsami diffusus est . Sozomcnus Hist. lib. ix,
cap. 2. se interfuisse narrat effossioni reliquiarum xl.
Martyrum extra moenia Cpolis cum Imperatrice , et
Episcopo ,, /idstans quidam de familia Imperatoris , teimmisit , et extractam
nuem virgulam
. per foramen
naribus admovit , et unguentum fragrantissimum olfecit ;
.

ex quo statim tum laborantibus , tum adstantibus bona

... Sub hoc ( operculo ) multa vngventa i et in his pyxides argenteae duae repertae sunt ,
in quibus Sanctae reliquiae jacebant etc. Acta haec Translationisan. 1207. conscripta, et odorem balsami commemorantia , confirmant probatissimam fidem Histospes suborta fuit

riae

nostra:

dum

Sect. xx.

monet conditvm

fuisse

Martyris corpus aromatibvs. Immoetdici potest alia

unguenta et aromata fuisse reliquiis superfusa, cum
Ssc. iv; desinente, aut initiis V. illa: iri Cathedralem

Cumanam transierunt ex rurali Martyrio. Vid.

Nam perdurabat quoque mos ille antiquus

in fin.

te S. Julia

Martyr passa

est capta a Vandalis

.41.

Cer-

CarthagD

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
ne

Acta

p. 2 19.

ap.

id

Ruinam.

'
55
ParU 2. cap. 5.
capta
est
Carthago

Hist. Persee .

expresse dicunt Sect. 2 ,

Octobri an.429.aGeiserico . Sic passa est Julia an.430.

Atqui Corpus ejus tunc quoque conditum fuit aromatibus Acta Sect. 6. Condientes eam aromatibus posuerunt
in monumento cum gaudio magno Nec tamen abnuerem in odoris diffusione prodigium inesse , cum prae.

sertim ix.

aut saltem

vm,

ntpgra Saecula a condituaede mira-

ra Corporis ad effossionem nteteessissent,

i

culo vide quae adseripsimus in Commentariolo . 38. in

fin. Historia etiam confirmatur ex Actis translationis
ubi discimus inventionem Corporis pueri trimestris
memorati in Passione S. Maximi Sect. ix, x. de quo
agetur Commer.t.
.45.

Nunc

S.

18.

Maximi Corpus

in Cathedrali Ba-

Neapolitana summo in hon ore habetur . Audiendus Card. Carafa, seu potius Anf. Caracciolus apud

silica

Mazochium de SS.Episc. Veap. p. 68. Sacras Reli quias hujus Sancti Martyris translatas fuisse Cumis Tfcapolim anno 1207. ab Anselmo Archiepiscopo , et honorifice conditas in /Sede Archiepiscopali sub Ara maxi-

ma

S.

A/I

aximi

S.

Ma ximi

tradit antiquus Scriptor

est in Sacello

anonymus

Thesauri

statua conditum

qua

Nunc Caput

Videtur in argentea
in Sacrario

Cathedra -

quotannis die festo ejus recurrente venerationi exponitur Pariter Caracciolus p. 174Pretiosa fortissimi hujus Athleta pignora in Cathedrali
lis

adservatur

et

'Neapolitana

religiosissime

condita sunt

Festus dies

Sanctione Sy nodali ejusdem Card. Archiep. Decii Carafa 3. Sept. 1619. xxx. Octobris
maximvs Levita Cumanus et Martyr . Semiduplex . Omnia de communi unjus Martyris Antiquus Neapolitaita indicitur in

norum
tur

cultus vetustis duobus Kalendariis

Vide

p.

fomprob'

d 4

Digitized by

Googte

ACTA SINCERA

5(5

Verum

.4 6.
.sub ara

Corpus

hodie lateat

Maximi

Nam

an. 1207. nonnisi

excutere quanam
Cath. Ecclesia Neap.

et diligentius, lubet
S.

in

Scriptor Historia: Translationis

Aram maximam

Stcphaniae intellige-

( olim S. Salva,
Constantino adpellata ). Porro constat Stephaniam illam esse Ecclesiam , qua: nunc dicitur S. Re*
stituta , quia cumSaec. xiv. contiguum S. Restituta:

re potuit

qua: tunc erat Cachedralis

toris a

Oratorium concidisset * reliquias S. Restituta: in Stephaniam invectas putant

Hodierna autem Basilica
Cathedralis a Carolo 11. Andegavensi constructa est
an. 1290. qui aratr Stephania: primariam eotransulit,
ubi nunc surgit ara primaria S. Restituta:, et olim janua fuerat Ecclcsix . Anno igitur 1207. cum fuisset
snb altari majori Stephania: -repositum Corpus S. Maximi (ac forsan etiam S. pueri Baulae ), oportuit quoque an. 290. exinde fuisse translatum cum ipso altari
Jacebat ergo sub Ara maxima hodierna S. Restitutae ,
qua: ipsa est antiquae Stephania: nisi quod locum Carolo jubente mutaverit intra tamen eosdem muros. Sacculo xvi. exeunte sub Alphonso Gcsualdo Card. /ir

chiepiscopo revera sub ara

mus

maxima

quam

designavi-

repertum* est
Corpus S. Maximi . En tibi attestationem Antonii
Caraccioli de Sacr. Eccl. TSjeap. monument. cap. 1 5 .
Secti 5. a Repertus est sub terram alte defossus loculus
marmoreus columella marmorea superpositus , ossibus et
cineribus fere plenus ; in quo et phiala aliquot sacri
hodierna: Ecclesiae

S.-

Restituta:

cruoris

qui

ob temporis longitudinem

locique situm

in pulverem rubeum jam abierat . Loco item huic propinquo capsa altera erat , qua S. Joannis Episcopi Jqeap. os sa tegebantur . Antequam ad alia properem , inquiramus j. quinam hic fuerit S. Joannes . Non certe

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

57

in Antistitum
S. Joannes Scribi iv. hujus nominis
S. Januaelencho; is enim sepultus olim in Basilica

extramurana deinde translatus quidem in Stephaniam sed repositus in Sacello S. Laurentii . Mazoch.
Atque is in
de SS.Episc.p.ig 4 An S. Joannes I.?
rii

dexStcphaniam translatus cum S- Fortunato parti

tra (i. e. non sub ara maxima sed ad ejus dexteib.
Mazoch.
Diacon
ram ) quievisse narratur Jo.
etS.Joannis corpora in
p> 2^6. At inde S. Fortunati
Vecchio ) translata fueS Ephebi Ecclesiam ( S. Efrimo
runt denique detecta an. i5*9* Mazoch. ibid.^. 236
.

capsa marmo*
237. Perperam ergo judicatum est illa
At ineptius
rea ossa contineri S. Joannis Episcopi .

creditum fuit in loculo alio marmoreo conditas S. Rephialis . Pergit enim

stitutae exuvias cum sacri cruoris
Caracciolus , Omnium quotquot illic adfuerunt juditum quia
cio existimatum est loculo illo marmoreo ,
sub ara maxima Templi Restituta repertum est > tum
etiam quia servatus ampullis eruor martyrium indicabat9
B. Virg. et Mart* Restituta sacra pignora contineri
Omnium quotquot illic adfuerunt judicium unus pro
sexcentis
( licet

alio

validissime

scopo

sibi

subvertit diruitque^Mazochius
proposito hac de re disseruisset

Kal.p. 337 . fluo sanguinis vascula , si quidem Virgo

r
in mari nullo fuso cruore exanimata fuerit} . , N_ec vero
eum 'cruorem in puoribus suppliciis fuisse spardicas

sum nam ea extenta tantum in equuleo dicitur sine

unguium exaratione , quam Scriptor non omisisset si
quidquam passa fuisset . K(ec quando de capillo suo

ulla

tale
sus-,

pensa pependit , vulneri locus fuit . Postremo fac in praviis morti suppliciis , sive dum fustibus illa caderetur ,
ex
sive quandolibet , tam copiosam sanguinis scatebram
ea prosiliisse , ut plura inde vascula complerentur * cedt

5$
jam

ACTA SINCERA

quando illa adhuc vivens navicula imponebatur i

ecquis quaso cruentas ampullas simul in lembum intulit ?
Carnifices credo id pensi habuerunt . Aut si id ridiculum ;
anne Africani fideles } nempe eo fine , ut et se cruoris pi,

gnoribus spoliarent , et eas ampullas , quas cum corpore

mox demergendas scirent , simul perditum irent Cum

Mazochius de S. Maximo , colActa antiquissima S. Restitutae non esse attendenda , et dicendum potius capite obtruncatam fuisse Restitutam , deinde ex Africa assa et phialas nostros homines Vandalicis temporibus advexisse. Attameu res
ipsa clamat in locvlo marmoreo (siveMAVsoL/co marmoreo , sicuti adpellatur Petro Subdiacono ) fuisse
contentas s. maximi exuvias cum phialis cruentis , quia
Jam ab anno 1 107. sub illa ara fuerant collocata: . In
capsa vero altera , cum S. Joannis Episcopi ossa condi
nequaquam potuerint, nihil vetat quin credamus Corpus quiescere S. Restituta: eodem translatum Sxc.xiv.
postquam contiguo S. Restituta: Oratorio collapso,
vero

nihil cogitaret Cl.

legit

antiqua Stephania
pit

De

.47.

su

Templum

phialis cruentis

Nunc

S. Restituta: adpellari

vide

cx-

Commentariolum . 26.
Maximus in conses-

etiam censetur S.

Divorum Patronorum

Ecclesia Neap.

suos quotidianis cumulat beneficiis

clientesque

Ego etiam

qui

hoc svavissimvm lvmen eccclesae ( vid. . 12. ) sub

modio latens proferre inapertum summa ope conatus
sum , patrocinio me prasentissi mo Beati Martyrismirifice adjutum libenter fateor . Eruditos Viros rogo
quxsoque , ut ad Acta S. Maximi illustranda ingenii
aciem convertant; Martyris potentissimi auxilium audacter omaibus spondeo . Exemplo sit quod accidit
cl. Viro Antonio Caracciolo Cl. Reg. Theatino , lectissimo S. Andreae Avellini discipulo et

alumno

qui

Digitized

by^

SANCTI MAXIMI
innos natus lxxVii.

cum

illustri

59

sanctimonias fami de-

Verba adseribo Francisci Bolviti ex

Catac doli opus posthumum De Sacris Eccl.T^eap.

cessit an. 11542.

Precf.ad

Monum.

Die trigesima

O r tobris

an. \6ig.

in Fastis J^eapolitanis Levitx et Martyri

qui dies

maximo

est sa-

Caracciolus) agones tunc scripto tra(

fulmine de coelo tactum fuit ejus cubiculum ( in

cer , cujus ipse

debat

domo

SS.

stram

legeret

statim per

dum

ad vitream feneUsus . Expiatis

confessionem labeculis suis , ad salutarem

Apostolorum
.

) ,

Dei tamen ope

ipse

nihil

hostiam liberatori suo litandam se paravit', tantique beneficii memoriam , quoad vixit , recurrente anniversaria dic

semper retinuit

LAVS DEO,

ET

B. M. Yl.RG.

B.

B.

IVLIANAE

MAX.

Digitized by

Google

A C T A
mi. Kal. Novemb.

PASSIO
Temporibus

S*

MAXIMI MART.

Maximiani Imperatorum sub Antonino Praefecto (0) facta

est persecutio Christianorum talis , ut circa
i.

Diocletiani et

domum (1), plateas ,

CO I*eg. domus

circa

nimphas

'b

) ido-

Digitized by

Google

ACTA SINCERA
erigerentur

Ia

vendere
laret

atque

ut

si

S.

MAXIMI

6y

quis vellet emere

aquam

haurire idolis

aut

immov

In tantum

crines (2) (c)

enim diabolus expanderat

ut Christi fidem de omnibus

terrae terminis deleret

Insidiabantur fideli-

bus infideles , et quasi immundum aliquid perTunc trahebantur viri 9 ac mu*

horrebant
lieres

ut diversis suppliciis

interirent

pro

Christi nomine

Fabianus Praeses (<i)

Civitatem (e), uc ibi omnes ad
sacrilegium provocaret. Cumque ibidem veniretur pro tribunali sederet
(3) jussit omnem
populum ad se congregari . Cumque congregaretur omnis populus , ita ad eos loquutus
2. Interea directus est

in

Cumanam

dicens

est

Scitis ,

quia invictissimi Impera -

Maximianus me direxerunt in hac civitate ut occidam 3 et vivificem

9
humilem (4) et exaltem Et ideo directus sum
tores

Diocletianus et

ui

omnes decs immortales

nolueritis ,

adoretis

diversis poenis afflicti

Quod

si

moriemini

Audiens universus populus'* cadens

in ter-

CO

Ltg.fines, vel vires .

(3) Deest in Cod.Casanatensi De Cod.Casanat.
:

v. quae in

nourimus

calce opusc. ad$

nobis

dum

praelo ista

oommicte-

bantur

, innotuit,
4) Leg. humiliem
altem

et e.v*

enim

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

6z

ram

adorabant idola surda

vivum derelinquebant.

et

muta 5

et

Deum

eadem civitate vir Sanctus,

nomine Maximus , religione
pudicus et castitate firmus (/). Trophaeo crucis armans frontem (g) in taciem Praesidis
se obtulit dicens Audi , Praeses , verba mea 9
Qui (5)
quia non effugies judicium Dei
3. Erat igitur in

Deo

et

dignus

provocas homines adorare idola surda et muta , qui (6) non possunt liberare cultores

Tunc

suos ?

exorsus

iratus Fabianus ita ad eum

Cujus patrocinio te mu
:

est , dicens

niri existimas

ita respondeas ?

ter ad

ut idola

vel cujus conditionis es

Tunc

B.

Maximus

eum dixit Haec est

manu facta respuam ,

conditio

credam , Fabianus Praeses

ut

confiden-

mea

Chrisium
Non audi-

et in

dixit

quia invictissimi Imperatores Diocletianus

et Maximianus tradiderunt mihi hanc Provinciam in potestatem 9 ut hi , qui diis imsti

mortalibus sacrificare noluerint

diversis sup-

crucientur (7) *? Sanctus M-tximus

respondit (B) : Obmutesce infelix , et no-

pliciis

<5) Leg. Quid .

(63 Leg. quae'
In Citsanat.

mace-

orentur

8)

et derisi

Favianus Praeses
de salute ani~
et adora Deos im-

dixit cogita

In Gasanat. Audivi

m<etu*

mortales

respondit

Sanctus Maximus
Obmutesce &e*

Digitlzed by

Googl

SANCTI MAXTMI

63

hanc injuriam facere .

4. Tunc iratus Fabianus jussit cum pium-*
batis (/i) latera ejus caedi quoad usque spiin auribus meis

li

riium

redderet

Cum

manus caedentium
ad Praesidem
quemur quam

Praeses

(i).

Tunc

Vere

iste

Maximum

autem caederetur *

deficiebant

et

,
,

dicebant

nos plus tor-

Praeses jussit

custodiam recludi quoad

usque venirent (9) de diversis civitatibus^
5. Sanctus vero Maximus reclusus per decem dies cibum non accepit 9 neque aquam (/<);,
B.

Domino

sed in

in

confortabatur, Etecee, cir-

ca mediam noctem

, Angelus Domini (/) ape-*

januam carceris , et terrae motus factui
est magnus , et audita est psallentium vox*
et omnia vincula soluta suat , Et erant in
carcere circiter ducenti . Hi omnes prociderunt ad pedes B,. Maximi , dicentes : Succurre nobis famule Dei 9 ut et nos credamus
in Dominum J esum Christum
Forsitan dimit-

ruit

tuntur (10) nobis peccata nostra , utiquod (11)

antea per ignorantiam colebamus , nunc re*
0

r
*

L p g*

veniret ( scii,
ipse Praeses ) . Caracc.ol.
p. I7J. ex Actis Langob.

C 9)

S. Maximi

in

donec Praeses

nervo

Constringitur

redeat ,,,
C 10 ) L"g- dimittentur ,

strata Provincia

(11) Leg. quam ( scii,

vanitatem , uc sequitur ) ,

Iu-

Digitized by

Google

-:

<5

ACTA SINCERA

liquentes vanitatem

H aec

adoremus

audiens Beatissimus

Deum vivum

Maximus

gratias

Benedico te , Domiagebat Domino dicens

ne Jesu Christe , qui me dignatus es habere
servum tuum . Concede ergo et provide Sacerdotem (m) 9 per quem hi , qui in te credere
desiderant 9 sua abluant peccata . Sacerdotes
:

enim

erant propter

dispersi

insidias

impiis-

gimi Fabiani
6. Et ecce apparuit Dominus ad quemdam
Episcopum nomine Maxentium , dicens ei
Maxenti famule meus 9 non perdis (12) mer

cedem tuam . Surge velociter , et vade ad carcerem , ubi servus meus Maximus vinctus sedet propter nomen meum ; su it enim ibi animae quae in me credunt 9 et desiderant baptiHaec audiens Maxentius perrexit velozari
citer habens secum mysteria (/z) ; et stetit
ante fores carceris , et clamans dixit
Si quis
Sacerdos enim sum
desiderat baptizari , veniat
Domini mei Jesu Christi . Et cum hoc dixisset prociderunt omaes ad pedes ejus , et rogabant eum (13) ut baptismum Christi perciperent . Tuae baptizavit eos in nomine Patris 3
.

*,

<n)

Leg .perdis

'

( 3) Diest io Gasa nat.

l

usq. ad baptitAvit <os

7

Digitized by

Google

9-

SANCTIS MAXIMI
et

Filii

et Spiritus Sancti , et reversas est

locum suum

6$
i

Alia autem die nunciatum est Praesiquod omnes vincti credidissent in ChriTunc Eabianus Praeses ne error fieret
sto
in populo 5 jussit omnes vinctos in carcere
manere 9 Sanctum vero Maximum suis aspe7.

di

praesentari

ctibus

ad

dixit
te

eum

(0)

Tunc Eabianus Praeses

Numquii cogitasti de salu.

tua 9 ut sacrifices Diis

tormenta ? Sanctus

quod

est

tibi

quo Dominum

et

Maximus

saepius dixi

multa
:

Hoc

quia non derelin-

meum J esum

evadas

respondit

Christum

9 et

ado-

manu facta Fabianus Praeses jussit

eum carbones ignis poni , ut de duobus

ro idola

ante

unum

sibi

eligeret, aut ut in ipsis assare-

aut nudis plantis super eum (14) ambularet . Sanctus vero Maximus trophaeo Crucis frontem armans , nudis plantis super cartur

bones ardentes incedens , dicebat ad Praesidem Ecce ego in nomine Domini Jesu Christi ambulo super carbones ardentes , et nihil
mali sentio . Tu in nomine Jovis Dei tui pone
:

manum

in carbones

(14) Leg. eos ita ex Casanat., sicu: ex Casanat,

Eligerent, assarentur,
larent .
'*

et

liberet te

(15) Ex
piter

(15) Jo

Casanar. Jup

ambue
\

Digitized

by

Google

ACTA SINCERA

66

Deus tuus

vis (/?)

eum

ad

ita

, si

potest. Fabianus vero

, dicens t Unde arti-

loquutus est

culum maleficia e (16)

didicisti V (<7) S. Maxi-

mus respondit Ego quidem maleficia nescio

nam Dominus meus Jesus Christus operatur
Fabianus Praeses dixit
in me virtutem suam
:

Consule

tibi , et sacrifica

tormenta

ta

Sanctus

Ego quidem pro

Diis

ut evadas mul-

Maximus

Christi

respondit

nomine mori para-

sum
Tunc Fabianus jussit eum in equuleo
suspendi , et membra ejus scindi
Et cum
tus

8.

in supplicio, oravit ad

esset

cens

Domine Jesu

lo tuo

succurre

di-

famu-

da mihi immarcescibilem coronam

et

Christe

Dominum

Haec cum

dixisser, apparuit ei

Dominus,

Noli timere , famule Deus (17) , Maego tecum sum in omnibus usque ad
consumationem , et ego confundo omnes inimicos tuos , et compleo (18) desiderium tuum
Cum ergo torqueretur , confractum est equu-

dicens

xime

leum

et

ministri

ptabat illaesus

9. Impius vero Fabianus

(16)

Ex

sunt':

arefacti

Maximus

Casanat.

C 18) Leg. combleb 9

non Christi

(17) Leg. meus

Clinat.

vif-

it*

ex

Digitized by

Google

-:

SANCTI MAXIMI
tute 5 sed magicis

ad eum

et dicebat

exerces
*

respondit

Nunquam

tanta

maleficia

sentias 9 et

dictum

mini -

Maximus

Beatus

torqueas ?

doloribus

stros

Quare

poenam non

ut et

ej

artibus factum credebat,

quia male-

est

ficus aliquando non potuit sentire poenam

Sed ut manifestetur tibi fides Domini meije
su.

Christi 9 fac

sium de platea

adduci infantem trium men9

et

secundum

tiam (19) sequi debemus (r) .

direxit ministros ut
infantem

Cumque

exissent ministri

ejus

senten-

Tunc

Praeses

adducerent *

invenerunt infan-

tem super brachia matris suae , et adduxerunt eum

Mater vero ejus sequebatur eos
.

ejulans. Tunc jntroduxerunt infantem ia prae-

conspectum Praesidis

rorio ante
dixit

Maxime

Ecce

adductus

Sanctus

dixit irifeliH

Tibi infans

sapientiam

qui aperuit os muti

infamium

disertas

facit

infans

Maximus respondens

sicut 'di$t$ti

Fabianus

est

.... (2 0) per Dei

9

ut

ei linguas

dicas

Pracsidi

omnem

veritatem de Christi file , et de idolorum cultura . Tunc respondens infans dixit

/ludi

Praeses

verba mea

O9) E* Catanat. veritatem credas , quam sequi .

(20) Lacuna supplenda

et noli dubitare-

verbis praecipio , dico

pero , aut similibus
Catanat. dico .

imex

6%
aliquid de

ACTA

STNCfi R

cum

sim infans

me

Deus omni*

potens loquitur per os meum 9 quia ipse est

sempiternus et verus . Ipse fecit saecula 9 et
ipse nos redemit per Passionem suam , unde
meruimus vocari nomine Christiani . Ipse dat
pluvias in tempore
ria

(2 f )

*,

ipse est

ipse regit

adorandus

regna 9 impenon idola manu

facta 9 idesi lignea et lapidea , aurea et atgentea , marrr\orea et fictilia , quae neque videre possunt et audire , qui (22) non possunt

Uberare cultores suos (23) Et cum sit Lapis9

ab homine componitur (24) ; figet (25) genua
.

ante simulacrum dicens

Salva

me ;

et

nescis

Deus

infelix quia

meus es
Deus in

tu

cae-

est 9 et habet ipse potestatem super omnem

Creaturam '1 Nunc ergo audi me 9 et crede
in Christum , qui mihi dedit fiduciam loquendi ,
ne forte cum Diis ruit demergaris iri
infernum .
10. Haec audiens Praeses tremefactus est
V
et ne seditio fieret in populo , ju3sit infantem
lis

caedi

qui

dicens ei Quis te docuit haec verba loPuer autem respondens dixit Praesidi :
:

(21) Leg. et imperia .

ex Cata nat.
(iO Leg .quae ex Casan.

tca

(23) Heic

deficit

Codex

Casauat.

(24) Leg. compositus

05} Leg. figis ,

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

69

Tnfelix et miser

cum sim

non

mensium

infans trium

opera Christi #

sentis

quem necdum

decet aetatem (26) loqui ? Quis magistrorum

Vel quis
me potuit discere vel docere (27)
doctor qui linguam meam poliit 9 nisi Deus
omnipotens , qui dat innocentibus astutiam #
puero autem juniori sensum et cogitationem ?
.Praeses vtro cum haec audisset, jussit in*
factem torqueri , et cum torqueretur , di*
Xt matri suae : Mater , da mihi aquam bi here . Mater vero ejus dixit ei : Fili noli
jam istam aquam bibere , sed aquam illam
bibe caelestem 9 ubi sunt omnes innocentorum
animce 9 qui pro Christi nomine passi sunt
Et rogo , te , Domine meus qui meruisti coro-

nam

martyrii

mini Dei

Christo Jesu

ut cum veneris in regnum Domemor sis mei Credo enim iri

.

quia per te dimittuntur peccata

Infans vero haec audiens

mihi

lavit

spiritum

dens eo
re

tui 9

Tulitque

in pace exha-

eum Mater

ejus gau-

quod meruisset de suo fructu

offer*

Domino innocentem hostiam

11. Fabianus tremens dixit: Maxime ,

quamdiu maleficia exerces et non sacrificas Di *
is? Sanctus Maximus respondit: Cratias ago
(26) Leg.

O7}

P"

aetatem

teg. docere vel hiscere

Digitized by

Google

ACTA SrNCFRA

7o

Domino meo Jesu

navit

nam

Christo

tu , Praeses

quod infantem coro,

nihil quaeris

ego

enim semper Domino meo sacrifico . Cumque

hoc audisset Fabianus , jussit eum capite verso septem dies suspendi quoad usque de naribus ejus sanguis stillaret in terram . Et post
septem dies venerunt milites decem et octo videre exitum Martyris Christi , et invenerunt
eum psallentem et dicentem ; Domine salva me
de ore leonis * ut enarrem nomen tuum fratribus meis . Ad haec verba milites caeci facti
sunt. Tunc ait ad illos Beatus Maximus dicens : Credite in Dominum Jesum Christum ,
et continuo illuminabuntur oculi vestri

audientes, ceciderunt

At

illi

in facies suas , dicen-

tes : Famule Dei , ora pro nobis ; credimus

enim in Dominum Jesum Christum (s) . Cumque nominarent Jesum Christum , continuo

aperti sunt oculi

nomine
et

eorum

et baptizavit eos

in

cum

Patris , et Filii , et Spiritus Sancti

illo se mori fatebantur.

12.

Nunciatum

et jussit ut

illi

est

duqenti

hoc Fabiano Praesidi *

,

qui in carcere credi-

derant, et milites simul omnes capitakm subirent sententiam . Et ducti sunt ad supplicium
gaudentes. Omnes simul decollati sunt pro
Christi nomine (t), et corpora

eorum jacue-

Digitized

by

GoogI

SANCTJ MAXIMI
ia

ttint

platea

multi^s diebus 5

canibu3 neque a volucribus tacta

cum grandi diliatque optime collocave-

corpora eorum

Christiani

sepelierunt 5

gentia

?l

neque a
sunt. Tunc
et

runt Sanctus vero Maximus gratias agens

Domino FabiaDus autem Praeses dixit ad
Martyrem Christi Usque quo permanes iit
:

jam ut maximum honorem habeas ab Imperatore nostro (u) S nctus Maximus respondit : Ego semper sacrifiCo Deo meo ; nam non adoro idola manu farcta , de quorum imaginibus plateae sternun tur , et fustra sculpuntur (28). Surda sunt
quidem , et omnes qui in ipsis credunt malitia tua ? Sacrifica

13.

Tunc Fabianus

tes in lateribus poni (u)

set 5

jussit
.

F.t

lampades arden-

cum factum

fuis-

flamma exiliens multos ex ministris conSanctus vero Maximus illaesus sta.

multique videntes credebant in Christo

cremavit
bat

Jesu

eum iterum in
Sanctus vero Maximus psalDeus laudem meam ne tacueris ,

Praeses autem jussit

carcerem mitti
lebat dicens

quia os dolosi et peccatoris super

Loquuti sunt adversum

me apertum

me

lingua dolosa 5
et sermonibus odii circumdederunt me a et expu -

est

Lcg. frusta scatp, Stulta sunt&c.

c

4
l

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

?i

me

; Adiuva
trie 9 Domine
me non glorietur inimicus .
14. Alia vero die jussit eum impiissimus FaEt cum esset probianus produci de carcere
ductus ait ad eum Fabianus : Maxime 9 quid

gnaverunl

gtatis

Deus meus , ut

in

cogitasti de salute tua %

Ctissimi Principes

Ecce direxerunt

ut honoreris

Quod

i rivi-

si

re-

nuere volueris , gladiatores te percutient (2) ,

et carnes tuas tradent volatilibus coeli et bestiis
Vide ergo ; cogita quid facturus
terrae (//)
sis , ut evadas multa tormenta . Sanctus Ma.

ximus respondit

Cum

ipsis sint in

Dona Imperatorum tuorum

Nam ego Domi-

perditionem

Christum adoro 9 qui mihi donat

Nam quod mihi promittis tu , iniqui.Fabianus Praeses dixit : Multum te
Deum enim A sciepium timeo (*) 9

num Jesum
meliora

tas x est

sustineo
et ipsi

do claritatem

Adora ergo

eos

(29)

corpus et animam dederunt . SaDctus

Maximus respondit : Insanis Fabiane : quid

qui

tibi

blasphemiam ?
15; Fabianus vero jussit eum flagellis caedi
quoadusque videret fluvium sanguinis ejus

loqueris

jussit sanguinem
et
manere. Terra vero don susei-

in terra mariere (30)

ejus in terra

(19) Leg. Deos .

(30} Leg. in terram nutsere

Digrtized
4.

'.1

<1

t>r

by

Google

SANCTI MAXIMI
dixit ad Praesidtm faa)
et vide

cum

7t

sanguinem Martyris Christi

piebat

quia sanguis

9
9

Dominus Judicare terram

venerit

vobis praeparavit
tinguibilern

Fabiane

testimonium erit

A<pice

iste in

Tune

ignem ardentem

qui

atque inex-

ubi poena non minuetur 9 et ver-

mis non morietur , FJam plagas (31), quas

mihi intulisti 9 non infirmitatem sed fortitudinem mihi intulerunt . Audiens haec Fabianus
tremefactus praecepit ut levaretur a caede , et
dixit

non

Ecce quanta mala

sentis

tibi

ostendi

Poenam

per maleficia infantem loqui feci-

meos ad te convertisti milites autem seQuid aliud es ficturus > nisi deponere
incredulitatem tuam 3 et adores Deos , ut (32)
habeas magnum honorem in Palatio Diocletia sti

parasti

Sanctus Maximus resimpie Fabianae . Imperatores tui sacrilegi non poterunt te liberare de
poena aeterna . Exetce quidquid potes (cc)
Tunc videns Fabianus constantiam Bea1 6.
ni et

Maximiani ( bb )

pondit

Erubesce

tissimi Marryris decrevit

niam

parabit a

Deorum

ctavit sententiam

cultura

(DD)

(?t) Leg .plagae*

Vt adores Deos

OO

dd ) dicens

Quo-

multos per sua maleficia se-

si iste vixerit

et

Et ante ipsum di-

dicens

habeas

Impium

Ma

Digitlzed by

Google

ACTA SFNCERA
74
xirnum rebellem Deorum , et blasphematoretn
imperatorum nostrarum , eo quod Diis sacrificare noluerit 9 iubemus eum capitalem subire

>

sententiam
li

et 'corpus ejus tradi volatilibus coe-

terrae (ee)

et bestiis

17. Tunc venerunt milites, et ejecerunt

eum foras extra civitatem millia duo , ut ibi

eum

decollarent ( bb ) . Sanctus vero Maximus

via , dicens : Saepe expugnave-

psallebat in

me a

mea

et non potuerunt
,
omnibus adjuvit me Et
iterum : Christus mihi vita est , et mori lucrum Et cum venisset ad locum praeparatum , ubi debuit decollari, omnis populus
sequebatur videre exitum Beatissimi Maximi.
Et cum Sanctus Oei Maximus figeret genua (gg) fudit orationem ad Dominum , dicens : Domine Deus omnipotens , qui fecisti

runt
mihi

juventute

Dominus vero

in

omnia verbo tuo , et sapientia tua constituisti

hominem ; nunc ergo , Domine , exaudi orationem

meam

et aperi oculos cordis

ut cognoscant quia

cedendus

tu

es

quia non est alius praeter te

que complesset orationem,

militibus

Et statim

istorum

Deus adorandus

ibf

astanfiibos

terrae

accessit

est

Cum-

unus eX

decollavit

et

motus factus

Omnis populus ei# haec

et

eum

magnus (M)

vidisset

credide-

Digitlzed by

Google

SANCTI MAXIMI
Domino
quoniam magnus
runt in

et clari ficaverunt

est

Dtminijesu Christi

et Spiritus

et

nomen

simul omnes una-

nomine Patris , et
Sanui, veneratique (33)

nimiter baptizati sunt

Filii

et timuerunt

75

eum

in

sunt omnes in fide , et dixerunt timore conVere unus est Deus Christianorum cussi :

Credimus ei . Hymnum referimus Christo ( ii )

Erant enim gaudentes et exuit ames in Domino Jesu Christo , cui se exhibuerunt esse servos * Miratique $unt milites , quoniam viderent mirabilia, et terrae motum esse factum , et crediderunt in Dominum Jesum
Christum , et baptizati sunt in nomine Patris, et Filii , et Spiritus Sancti confitentes
et recedentes ab eorum (34)
,

peccata sua

cultura;
w
18. Tunc omnes credentes in Christo sepelierunt corpus Beatissimi Maximi cum ma-

gna diligentia , atque optime collocaverunt in

locum qui vocatur Via Caballaria , in quo loco multa beneficia usque nunc ostendit; caeci illuminantur , leprosi mundantur , daemonia expelluntur

debiles accipiunt virtutem

et Gentiles perveniunt

ad fidem

(33) Leg. renatique

>

<34) Leg. aDeorurri*

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

7s

Interea praesentati sufit omries Sacer*

i g.

Dei

dotes Ecclesiis

decim latebant
fcimi

quia

dispersi erant

tionis

(35)mstu persequuautem quin*

Post annos

reliqiiiae

(/^) Beatissimi

scriptum est enim

de

locis suis

num

Sanctus vero

Maximus apparuit

mulieri religiosae et metuenti

cuidam
et

Ma-

potest latere

montem posita Et iterum: Vetempus ut corpora Sanctorum thoveantur

civitas supra
niet

Non

dicens ei

Juliana

Domi-

sarge velociter 9

annuncia Sacerdotibus Ut tollant reliquias

Ego enim sum Maximus Confes.

Corporis mei

sor Dei (//) , qui pro Christi

in hac civitate , et corpus

sum

nomine passus

meum

remansit

At illa
anni quindecim
Nescimus locum , ubi te retremefacta dixit
quiramus . Qui respondens dixit ei: In agro

in

agro

sunt hodie

innocenti
quirite

(36)

(mm)

ubi videritis

Crucem

ibi

re-

20. Surgens quoque mulier indicavit Saexivit omnis civitas (nn)

. Tunc

cerdotibus

psallentes et benedicentes

Dominum

ficulas

habentes in manibus . Et fodientes invenerunt

corpus Beatissimi Maximi post annos quindecim integrum , et candidum velut nix et con*
(35) Leg. qui 4

metit

(36) Leg. InnocenUi

Digitized by

GoogI

SANCTI MAXIMI
77
didettmt (37) illud aromatibus ( 00) et omnes dederunt gloriam Deo Patri, et Filio, et
Spiritui Sancto qui Sanctos suos coronat . Passus est Beatissimus Maximus Quarto Kalendas Novembris , regnante Domino nostro Jejsu

Christo

perium

cui est

honor

et gloria

in saecula saeculorum

et im,
Arnen (77)
.

C37) Leg. condierunt

K.
I

Digitized by

Google

AD PASSIONEM SANCTI MAXIMI

COMMENT ARIOIOS

jAntiquitatem Actorum. satis superque in

.i.
Prodromo adseruimus , eaque rati sumus conscripta
anno circiter 347. Vid. ib. . 19. Peculiares nunc observ
Actorum seriem sequuti , hoc deproperato
,
Commentariolo complectimur , eo potissimum dire-

vationes
ctas

suppar martyrii tem-

ut coaequale, aut saltem

poribus Monumentum , intorque sincerissima jure

merito adnumerandum adstruamus . Sectiones Commentarioli ita disponam , ut non interrupto tenore
perlegi , et adnotationum more ad historiae textum
relatae consuli

titulo

ubi oportet

Inscribitur

enim

S. Pontius Diaconus' egpegfiim

de

S.

facile possint

In ipso

vestigium elucet antiquitatis.

p^asitTs. maximi mart. Pariter

Historia; nostrae

coaevumque libellum

Cypriani Martyrio inscripsit

,,

Vita et

passio

Cypriani Episcopi Cartbaginensis , et Martyris j, Quare Lucas Holstenius ad Acta elegantissima

SS. Perpetuae et Feliqftatfs ap.Eluinart. p. 89. ita com-

S.

Ctecilii

S. Casinensf nullus adparet titulus :

ideoque hactenus curiosos scrutantium oculos elegantis-

mentatur. In M.

simum hoc Sacrs antiquitatis monumentum subterfuEgo Augustini auctoritate passionem

gisse existimo

enim ipse vocat locis supra relatis in

xlvii. et serm. 3. prout sine dubio tunc in fronte
multorum exemplarium hujus Opusculi , qua passim ex-

inscripsi

ita

Psal.

stabant
fic

legebatur

et solebant

inscribi , ut intelligimus

illic

similia

ex Martyrio

S.

scripta

Cypriani a

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
Pontio Diacono descripto , et aliis id genus . S.
sarius Arelatcnsis Episcopus infirmis consilium dedit,
ut quando passiones prolixa in Ecclesia legebantur y
sederent. Vide ejusd. Serm. xcv., qui est ccc. in Ap->

pend. Opp. S. August.Edh. Maurin. Vide et reliqua in.

Praef. Ruinartiana ad /icta Martyrum . i.n.jr.p.iv.v,
-

(a)

.aw;

Evicimus in

Prodromo^

ad 26. pr*

Antonino legendum

hic videri AWtiLfaU*., quia instigante Diocletiano<, Obsequente et jubente per Italiam
Maximiano Herculio caepta est persecutio Christianorum an. 304. sub. edicto P. Cornelii Anolini Prae*
Praetorio Italiae, eidem

fecti

Concinnator Actorum
in Prodr. .

pessimaque
bens
sibi
(b

fide S.

Antoninum

Maximiano a Consiliis.'

S. Pontiani* memoratus

historiam

quoque*
hanc nostram expilansv

Pontiano gesta S. Maximi adseri- \

Imperatorem , non Prsef. Prset*

hic

videre visus est,

In Persecutione x.quam describit Cui'
.3*

manus Notari us t

circa domos

plateas

nymphas ido-K

erecta sunt , ut st quis vellet emere , aut vendere*

atque aquam haurire , idolis immolaret . Nymphae hic;
lymphae sunt, vel Nymphaea . sive aquarum receptacula , yt colligitur ex posteriori commate aqvai^
la

havrire

..
7'ractus autem Cumanus aquis calidis?
abundat, et nymphaeis , pariter cum adfini Puteola~
no. Raynerius Auctor Saec. xu. in Hist. " TranslaU

SS. Eutychetis et Acutii ap. Falcon. s4ct. S.-Jan.p.iSi,, >ua ( IJrbs Puteolana ) praclaris adibus in Campania finibus antiquitus enitens , sicut adhuc in ruderibus adifidorum veterum cernitur , vigentibus pagano-

rum

ritibus

quanto

illic

tanto frequentabatur

accessu innumero

delectabilium thermarum populus pene

que dispersus (sibi

placebat lavacro

ubk

Porr-o in the?<

.,
.

ACTA SINCERA 2

fe

ims iBsculapri et Hygiae simulacra adponebintur $

quibus sacrum a Lavantibus fieret . Acta primigenia
Bolland. 28. April.

S. Patricii Episc. jPrusensis ap.

qui Martyr anno Christi centesimo passus . Sub

Pneside Julio Proconsule , quum is. ex idolorum insania
laboraret , ad thema veniens Aesculapio et Hygia sa*
crificavit

atque ubi se in calida scaturigine recreas

sibi tribunal , ac sedens Sanctum Patri, statuit

cium ad se perduci jussit . Cumis nostris Aesculapium quoque fuisse cultum observabimus mox . 2
Nemini autem , tradente Hagiographo Cumano^
emere aut vendere licebat nisi qui idolis immolasset
Ita accidit quod S. Joannes praedixit', Apocalyps.
cap. xiii. v. id. 17. 'HuU.i licebit aliquid emere vel

sef

vendere

nisi

qui habuerit characterem bestia in fron-

manu sua. Circa

Diocletiani tempora,
ejusque persecutione potissimum saeviente artificium
f/ sua et in

hujusmodi ad Christianos vel detegendos, vel profligandos invectum est. .Euseb. de Martyr. Palaestina?.Cap. ix.

Prasides , ipseque Prafectus Pratorii,

. 2 6.

propositis edictis

instabant

ac publicis jussionibus,

et epistolis

Curatoribus civitatum

tabulariis ,

ut Imperatoris

sequutioni mandarent

et

Maximini

magistratibus ac
)

quq jussum erat

praeceptum exut cun, . .

cta in foro venalia sacrificiorum libationibus inquinarentur , et ante publicas balneas quasi in insidiis collocarentur custodes
qui lavantes illic homines , sor,

desque corporis expurgantes, exsecrandis sacrificiis macularent Acta Sancti Caii ap Garacc, Sacr. Eccl
T^eap. Monum. Cap. xvn. p. 1 64. Occiso Carino ad

Murgum,

(an. 28 5.)

immunis exorta
dere yel emere
/

est

Maximo

persecutio

liceret

nisi

et Aquilino Coss ., tam

ut nulli quidquam ven-

parvis quibusdam

SANCTI MAXIMI

Sj

eo in loco positis , ubi emendi gratia conveniendum

esset , tura incenderent . Tum etiam circa insulas , vi-

aquas positi erant Computor es , qui neque moneque aquas hauriendi potestatem facerent , nisi
( iis ) qui idolis libassent ., In pulcherrima rlomilia
S. Basilii in S. Cor d. ha;c eadem traduntur Tota urbe (ait ) praconis tuba sonabar , toto foro , et per compita tyrannicum promulgabatur edictum , ne quis Christum adoraret . . . . Idola proponebantur adoranda ab
omnibus etc. Atque idem testantur Acta $$. Gurite , et Samonoe Martyrum penes Caracciolum cap.xx.
sect. p. p. 245. Probabile est Fabianum du n esset
urbi Praefectus, hac arte usum, deinde cum Concos

lendi

et

sularis

Campaniae Cumas adventasset

insidias

Christianis

parasse

Sic

etiam

non diversas
confirmatur

eumdem

fuisse Fabianum Prasidem qui prius fuerat

urbi Praefectus: quod coniccimus Prodromi . 30.
(e)
Diabolus , pergit Hagiographus de Per-

secutione agens

expanderat crines

Novitate locu-

tionisoffensus fines rescribebam , scii, diabolus civitatis suae pomaeria dilataverat , longius imperii sui fines produxerat. Verum si cui propositum fuerit mor.

dicus lectioni Veteris Codicis inhaerere, subsidia

non

deerunt . Rarissima , et prope singularis loquutio illa

est
attamen vetustatem sapit . Nemo Cl. Mazochio
penitius in stylum S. Ambrosii introspexit . Is vero in
Appendice Ambrosiana ad Kal. p. 995. n. 3. ex Apo logia
Davidis n 14. recitat J^e te criniculis erroris involvat Item hiec adfertex Epistola quadam Ambro-

Depositis capillis , id est peccatorum crinicu Adde etiam locum egregium De Parad, Cap. xi.
Eva . . . accensas habuisset ( Virginum prudentium )

siana
lis
Si

Digitized

by

Google

ACTA SINCERA

gi

nunquam praevaricationis sua nos crinicvlii

implicasset Ambsosiani saporis phrasim Notarius
Cumanus adhibens proxime Ambrosianam aetatem at-

faces

tigisse

credendus est, neque extra

eiiciendus

Saec. iv. cancellos

De

Fabiano Praeside, seu potius Consu*?

quod addam , postquam in
Prodromo f. 27. ad 30. animadvertimus hunc plenis
nominibus fuisse M. Junium Maximum Fabianum ,
Profecturam Urbis gessisse annis 286. 287. , Consulem
(d)

Jari

.y.

Campaniae

nihil est

eodem anno 287* Pracsidem in Venetam

regionem fuisse directura an. 2S9. , ut denique an. 304,
Campania: Consularem .
(e) . 6 .
Propria Consularis Campaniae sedes , siveMetropoIis regionis nostra: Capua fuit . Adscrbam
processisse

Judicium Cl. Ma^ochii in hisce antiquitatibus ( et quibus non? ) versati ssimi . Rectoribus provinciarum
Metatores praibant , qui sedes venturo Prasidi metaren-

Et quidem pluribus An provinciis liberum rectoricollibitum fuisset , demorari

, ubicumque
( eteroqui si metropoleos habenda ratio fuerat ; Capuae
tur

bus erat

subsistere debuisset ( S. Paulinus Consularis an.

quam tunc etiam Campania fuisse metropolim

379.

) ;

tritis-

simus S. Atbanasii locus testatur Hoc

P87.
n. 4. Tanti Viri testimonium pro justa Dissertatione
ille Kal, p.

est
Cur ergo potissimum Fabianus Proses
manam Civitatem directus est? Cur primum
.

IJrbe

flamma persecutionis erupit

in

in

Cu-

hac in

damnauone

S.

Ma-

ximi

qui Protomartyr Campania: sub Diocletiano

,
dicendus ? Difficultatem agnovit Lectionum Capuani
Breviarii consarcinator Soc. vm. aut ix. saltem Acta
nostra in compendium redigens , de quo conf. Pro-

4 ro\n.

3*

Pro

illis

cumanam civitatem

substi

Dlgitized by

Google

SANCTI, MAXIMI

8$

ampanam civitatem, Capuam scii, regionis metropolim . At monumenta certissima , ipse etiam Breviator, diserte perhibent S. Maximum Cumis passum :
nec est propterea cur de Capua cogitemus . Auctor
coevus Actorum S. Januarii Bononiensium sect. i
Christianos Cumis difficile in publico fuisse visos hoc
tempore adfirmat quia Cumae ob tumulurp Sibyllinum

tuit

nobilium Ethnicorum frequentia adfluebant. Locum

attulimus, atque emendatum expendimus Jn Prodromo . 17. Exinde Joannes Diaconus . qui ineunte Saeculo x. ActaS. Sosii sincera licenter corrupit X vide
ibid. . 14. ) videtur sua illa effutiisse In oppido Misenate potissima incubuerat persecutio , quia illic celer

paganorum frequentabatur occursus propter vatis

SibylU sepulcrum haud inde longe discretum Joannes
ubi hic de Miseno loquitur proprie de Cumis est intel*
ligendus. Siquidem ante ipsius tempora unitae jamdu.
dum fuerant Ecclesia: Cumana , ac Misenas ob vicini',
tatem locorum , et quod non tanta esset populi multitu.Asseman.v,
do , S. Greg. Magn .lib. 2. epist. 25. et 45.
de Reb. T^eap. tom. j. cap. ij.p. 551- Verum si Ethnibris

corum ad Sibyllinam Basilicam frequentia , saeviente

persecutione , Christianos ad latibula adegit , ut optime ratiocinatur Scriptor Actorum S. Januarii primigeniorum

ineptissima nihilominus adparet Joannis

,
Diaconi adseveratio Cumis potissimum persecutionem
incubuisse , quod Ethnicis ad Sibyllinum tumulum

confluentibus gererentur

nisi

dicere voluit

modi

superstitipsos viros tfenunciationibus

nibus

et suadela

hujus-

largitio-

Prcesidem ad ferociendum incitasse

omnino, ^
oppositam viam insistendam arbitror, si rem

quod tamen
atque

historia silet.

Ego

ivero aliam

acu tangere velimus, veramque rationem rimari, cur

f 2

ACTA SINCERA

S4
potius

Cumis quam

ptasit.

alibi in

Cumas amoenum

Campania persecutio cx%

secessum

vacuamque urbem

quietam Statius . In ipsa Campania

nihil hac ord secretius pronunciabat Mazochius. Findic,
Act . S. Jan. p 67. in not. Atque infelicibussemper hominibus hunc securissimum patuisse asylum alicubi
Tacitus, etS. Ambros. lib. vii. epist. >7., aliiquedocent . In Diocletianea persecutione plura Christiano-,
rum millia in Campaniam secessisse profuga, duce
dixit Juvenalis

Chromatio

antiqua; Historiae narrant

Sacr.Eccl. J^eap.

secutorum

Monum-p.

tunc Episcopis

VideCaracc,

concuteret.

sepulcrorum

Carceres olim homictdis et

deputati

164. Prodigiosa erat per-

ut vel fortissimos

s.^vitia,

Presbyteris

expilatoribus

Diaconis, le-

ctoribus, atque Exorcistis complebantur ; adeo ut iis qui

ob crimina condemnati fuerant nullus jam locus superes,

set

Jbuseb. Hist

nunc quid

8. cap.

lib .

6 Hxc Magistratus
.

insania etiam prieata gereret

pra;stat

gra,

phice exprimere verbis Actorum S.Theodori Ancyrani

Mart. ann. 303. ap . Rutnart.p . 297. . 5. Sua; pros 1
feritatis excessum portare non valentes impii , ac nimia malitia velut mero ebrii , otwwm qu<e incani furen
tesque solent , agebant et patiebantur . Etenim irrumpentes in domos nulla adparente ex caussa , obvia quaque diripiebant , neque injuriam ferentium aliquis audebat ipsis se opponere : nam si vel verbo obloqueretur quispiam , reus agebatur insolentia ac seditionis . . . C hristiaHorum nemo adparebat in,publieo : palam autem ex

pilabantur eorum ades

patiebatur religio
civis

prodebantur amici

calumniam

mulieres ingenua virginesque a las-

hominibus inverecunde

fugitivis salutis locus

et

ab

raptabantur .... Deerat

aris recesserant Sacerdotes ,

derelinquentes vestibula Ecclesiarum

dumque eorum

fa-.

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
Cultates impiis essent exposita

ad rapinam

cio gravior digressis instabat

fames

Per

omni supplitotam quippe

vagantes solitudinem ,
atque cavernis , ut
quisque latebram invenerat y se continentes , non potequin multi se comprehenden,
dos praberent misericordiam se consecuturos rati . Gra*
et in spelais

rant diu tolerare esuriem

,

ergo fugitivis ipsius fuga malum , ingenuis prasertim atque in multa rerum adfluentia enutritis y quiolim
nullius indigi

nunc radicibus vescebantur

et

herbis

,,

Atque ut ad Cumanum secessum regrediamur , cur putas S. Januarium Beneventanum Episcopum , S. Festum ejus Diaconum , et S. Desiderium Lectorem >
necnon et S. Sosium Diaconum prope Cumas illis diebus ( Miseni scii. ) latitasse ? De S. Sosio ita habent
Acta siucera S. Januarii Sect. i. Fenerabitis Sosius
propter metum paganorum non facile in publicis locis
videbatur , et mox de reliquis Se occulte invicem visitabant ,, Denique in fine ejusd. Sect. San*
cti difficile in publico videbantur , Docent ip$a Adta
nostra Sect, xix. Sacerdotes metu persecutionis dispersos
scii,

per

Cumanum agrum

et

solitudines,

nam

certe

Maxentius statim adfuit e proximo ad baptizandos cathecumenos in carcere . Sect. 6. Ergo Campania, ac territorium praecipue Cumanum profugii
Christianorum turmis implebatur* Hinc persecutor
acerrimus Fabianus Cumas primum accessit, ubi Chrilatitans

stianos ex latibulis trahere

et diversis suppliciis adfi*

cere constituerat

elogium S. Maximi absolvitur;

(f) .y.
Fir Sanctus dignusque Deo pronunciatur h. e. martyrio . Passim in Actis martyrii praemium describitur
sanctimoniae morum fuisse collatum . S.Maximus pudiPaucis

citia

candidissimi enituit

quam

Tertullianus de Pui*

r*

86

ACTA SINCERA

cap. i. merito nuncupavit principalem Christiani nominis Disciplinam . Dixi in Prodromo . 6. illa alia

religione pudicus

et castitate firmus

idem

sibi velle

scriptum esset cum religione , et cura summa

pudicus ; nec non firmus , stabilis , inconcussus in castitate Consimili modo in Actis coitqualibus S. Januarii Sect. i . legitur In Ecclesia . . Misenata Civitatis erat Diaconus nomine Sosius , Vir prudentia
sanctitate firmissimus ,, Doctissimus Mazochius maluit reponere Vindic.p. lo.n.u. Vir prudentia et
sanctitate firmissimus Interpretatus vero est Vir
ac

si

firmissimus scientia et Sanctitate

Deinde^. 56.ro Fir. At melius

missimus explicavit Gravissimus ttppdrurfuerit scripti Codicis auctoritatem tueri ,

ac rd Vir
prudentia accipere de Viro sapienti , sicuti Petrus Subdiaconus pro Viro callido , Virum dixit calliditatis .
Adi Prodrom. .5. Hodie etiam dicimus vulgo Vomo di
di prudenza &c. Exempla hujuscemodi loquutionisnon raro occurrent in scriptis , et marmoribus

setino,

sevi

Constantiniani , immo et superioris.

Fabiano Pnesidi strenuus pugil

Maxi-

(g) .8.

mus audacter

sistit se.-

Idcirco

Lumen

Ecclesia

salu-

tavimus, Prodromi . 12. Sic enim tenebras ethnicismi , qux cathecumenos, debilioresque Christianos

minabantur, egregia virtute dissipavit. Agnosce illustrissimum Christianx fortitudinis exemplum .Christiani , ait Lactantius de Mort. Persee, cap. xi. libenter
moriebantur . Sulpic. Sever. hist. lib. i . ,, Christiani
tertatim tam gloriosa iri certamina ruebant Mensurius tamen Carthagfnensis Episcopus honores denegavit his qui se offerrent persecutoribus non comprehensi

S.

Augustin. Brevic. Collat. cum Donat,

Captui* Concilium Eliberitanum can.

tfo.

die j.

vetat in

nu-

-- t

Digitized by

GoogI

SANCTI MAXIMI
ffierum

Martyrum

recipi

$7

qui idola confregissent

Audas Episcopus cum templum gentilium in Perside incendisset, notatur non immerito , quod proinde

Isdigerdes

Rex horribilem

in

Christianos perse-

Vide Theodoret . Hist* Eccl

lib. 5* cap. 184 Lactantius de Morti persec. capi i$. de
edicto persecutionis Nicomediae per Diocletianum
proposito,, jguod edictum quidam , etsi non recte ,

cutionem

suscitavit

cum irri,
Sarmatarum esse
propositas
statimque productus , non modo extortus*
sed etiam legitime coctus ( u e lenta Combustione iji
craticula. Videsis Mazoch* Vind. p. 114. n. 10. Adde
Acta S. Fausti p. 470. Eugenius . . 4 jussit eos legitimo igne comburi ) cum admirabili patientia postremo exustus est Narrat idem facinus Eusebius Caefnagno tamen animo diripuit
dens diceret

victorias

>

et conscidit

Gothorum

ei

sariensis

Hist. lib . 8. cap. j. et

Martyrem

stelo divi-

no commotum , et ardore fidei incitatum dtprddicat *

Nomen Martyri Joanrtem fuisse testantur Ado , Usuardus , aliique ad diem 7* Septembr. Suspicatur HenSchenius fuirse celeberrimum S4 Georgium , sed suAt
spicionem diluit Ruiiiart4 Act. A.lA.p. 269* not.
plane rectius S* Cyprianus persecutione instante, Christi Domini praeceptum de quaerendis latebris prudentissime exsequutus est 4 Elegantissime S4 Pontius Vita et Pass. S. Cypr. cap . 7.

Deo mens

et

Credidit se nisi

etiam

'io sa

sic

,,

Dicata enim in orrmibut

mancipata *

divinis admonitionibus

DOmino latebram tunc jubenti

Ut ergo hoc

passione peccare

patuisset*

in

nego-

tio viam mediam tutissimi teramus , dicere oportet

fton probandam audaciam Ultro se ad tormenta ac
supplicia offerentium, nisi et caussae rationabiles prasSto siat, quibus non praecipitanter ac temere sed.aa

'

ACTA SINCERA

88
confirmandos in fide Christianos, Ethnicosque errori
subducendos Martyrium fuisse susceptum adpareat.
Immo et Martyris exitus praecipue spectandus est :
neque enim Deus culpabilem confidentiam et procaciam coronare umquam potuit . Pretium operae me
facturum arbitror si ad ponam verba Passionis S. PoJycarpi

iv., seu celeberrima;

illius Epistola;

SmyrAn-

nensis Ecclesia;, qua nihil pu lcrius -exstat in tota

tiquitate Christiana.

Tunc unus Cointus

Rufin.

habet Cherintus) nomine , Phrygius , superveniens forte de patria , pronus ad patiendum voluntate festinans ,
cruento judici se securus objecit . Sed voluntatem vicit infirmitas . Missis namque ad se feris , et ipso adtimore

spectu

perculsus

capit nolle quod voluit

conversus ad diaboli voluntatem

et

probare illud quod

venerat destruendum Huic itaque Proconsul multis
pellectionibus sacrificare persuasit. Ideo non eos fratres laudare debemus qui se ultro offerunt , sed eos qui
inventi latentes in passione potius perseverant . Sic
nos namque evangelicus sermo confirmat , et hoc hortatur exemplo , quo vidimus cessisse ultroneum , et vi,

compulsum Non abludit Epist. Eccl. ViennenLugdunensis de Martyrio S. Pothini Episc. et

aliorum ap. Ruinart, p.y$- . 4.
J)jti vero imparati
et inexercitati * nec firmis adhuc erant viribus ad imcisse

sis

et

petum

tanti certaminis sustinendum

tuerunt
i

i.

e. se

citer collapsi

obtulerunt)

maximum

tunc manifeste pa-

Ex

quibus decem circinobis dolorem et incredibilem

luctum attulerunt , et aliorum alacritatem fregerunt Tfc.

'pAi contra qui se ultro offerunt > et martyrii coro" nam
nanciscuntur divino spiritu acti putandi sunt.

Sic S.Thelica Athleta fortissimus cum carnifices starent

savientes . . . subito sese per medium. - . tomentis ob*

3%

'

*
,

Digitized by

Google

SANCTIMAXIMI
jecit

clamavit

et

340.

turnini
ritus

certamen

ad

it<pava>i>

Mane

Hymn,

S*

Christiani sumus nos. Acta S. Sa-

Non

dissimili alacritate

S. fcme-

, ibi p. 342. . 10. Sancta

aureolis Prudentii celebrata

exsiliit

versibus

etiam Eulalia
mtpi

3.

superba tribunal adit

Fascibus adstat et in mediis

Vociferans . Rogo quis furor est
Perdere pracipites animas ....
jgueeritis.

miseranda manus

En ego sum
Damonicis inmica sacris ;
Hola protero sub pedibus ,
Christicolum genus ?

Pectore et ore

Deum

fateor

Memoria dignissimum facinus S. Euplii Diaconi in

Actis .1. p. 361. In Catanensium civitate , cum esset

extra velum secretarii Euplius diaconus proclamavit,

dicens

sum

Christianus

desidero

Audiens

h<ec

Ingrediatur qui clamavit

& pro

Christi

Calvisianus

nomine mori

Consularis dixit :

&c, Sanctus quoque Arca-

jam pleno martyrii ardore fervens , continuo latebras, quas aliquandiu foverat , deseruit , nolens.. . .

dius

Christi confessionem diutius

dissimulare

. .

..In urbem

igitur rediens voluntarie se Rectori provincia obtulit

Item S. Domno Bergomensis , de quo

Ferrar. die $.Januar. p.j 4 , Domnionem avum imitatus, rebus suis compositis , et Euscbia sorore herede
instituta in Maximiani Imp. persecutione , Praesident
sponte adiit ,
se Christianum libere professus est .
Ne longum faciam , sexcenta eniln exempla hujusmo-

Acta.

2. />.457.

&

di in Historia ubivis

ctosThelicam
cadiupi

occurrunt ; illud certum est SanEuplium , At*

, Eulatiam ,

Emeritum

Domnonem

ceterosque hujusmodi

>

ut ni-

Digitized

by

Google

ACTA SINCERA

$6

dicam de SS. Apollonia necnon et Adaucto * martyrium fecisse, et perseverasse asque in finem , quare illos Divino impulsu ad praJcUra facinora adactos
Cum ergo perspiciamus S.Manon credere nefas est
ximum Cumanum rationabili urgente caussa Prresidt
se obtulisse , eumque postea in agone extremo victorem ac triumphatorem Christus auxilio suo indehil

sinenter foverit , nulla

suspicio dc prudenti ac

omnino

superest dubitatio, aC

caelesti illo consilio* quo vicoronam Campania: Protomar-

tam

abdicavit, meruit

tyr.

Antequam hinc discedam , Ioquutionem Notarii

oportet, quam nOn nisi Constanti-

Cumani adnotare
nianis viguisse

temporibus fateberis, ac propterea an-

Actorum nostrorum egregie vindicare *

Obtulit se S. Maximus Prxsidi Fabiano tropaeo cruCis armans frontem . Cruciatus, mortem ipsam
Martyres omnes impetunt Crucis signo muniti - Hoc
tiquitatem

solemne

et

perpetuum

est quolibet in

certamine

Uti-

cum Sophistis persecutoribus pugnaturi , aut in mundum diabolum , Carnem arma sumSignaculi Christiani irnnlemores non
triumphalis
pturi

nam

et

hodie

Ast ad leviora illa revertor * Crucis troPAs*

veneratur hymnis vetustis Ecclesia <
Eusebius Fit. Constant. Ub. IV. cap. it. sali/tAris
essent

um inclytum

tropaei signum Crucem Dominicam adpellavit . Si/ei domini vocant Acta S. Fructuosi . 4.
apud. Do*
p. 192. fn Actis SS. Petri et Mircellini .
minie. Ce.org. iri /fdon. /fdest homo Dei Petrus . .

gnum tro

!,

habens in manu sua triumphum catfcis In Actis S. Jude quibus relege Prodrom. .44. )
lia: M.
( an. 430. ,
etiam vetus dictio

meus propter me
Cis suscepit

Dominus
4.
tropaeum cru*

repraesentatur Seci.

spinis est coronatus

et

S. Ambros.de S.Hagne hc habet

de

Vbg*

SANCTI MAXIMI
lib. i.

atque

Parata
. .

. .

tropum

tendere Christo inter ignes

domini signare victoris

9i
manus ,
,, Huic

originem dederunt Constantini victoris per

Crucis vexillum relatae . Consule Mazoch. Kal.p. 489.
Itaque non nisi scriptorem temporum illorum Cuma,
nuru fuisse Hagiographum tenemus , qui tropaeum
Crucis hic , et Sect. 7. nominavit
h
Plumbatis latera S. Maximi caeduntur .
( ) .9.
Quid sint plumbata? docebunt Gallon. de Mart.Cruciat .
lib . 1 iCap. 4. , et Emin. Baron .ad Martyr. Rom . die 6 .
phrasi

nempe fuerunt ex fumdulis catenis , aut

quibus in summitate glandes plumbea?, aliquando etiam xnex , adligabantur . Propterea * ni fallor ,
catenas adpellavit Prudentius -r spi <;i<pxycvhymt xi.i>.jf
Inde catenarum tractus , hinc lorea flagra
Stridere i virgarum concrepitare fragor <
Jun. Flagella
loris

Indicat hoc idem hymrt. x. v.

quii

6. Tundantur , in 1
terga crebris ictbus Plumboque cervix verberata

extuberet. Supplicium fuit plerumque plebejorum *

Vide Prodrom. . 8. In coemeterio S. Hermetis plumbata

reperta olim

cap. ^.6. p. 243

fuit. Boldett.

Obs.in

Cctm. lib. 1.

Plumbatarum ex museis imagines

re-

praesentarunt Arevalus ad Prudent. hymn. xi. not. 57.

* tom. i.p.i i6p.,ct ibid. tab. xxvi.fig.6
. ,
nec non Paulus Antonius Pauli in Tfotitiis S. Feliciani Mart. 17 96-

pag-

5 $.

<

Nec

sine attentione praetermittenda est Fabia-

qua voluit Martyrem plumbatis tundi quoad USQUE SPIRITUM REDDERET . De ttfore Scilicet' ,
ni jussio,

Apud

mum

Bolland. 14. Apri!, tom. 2.

208.
militem cornicularium jussit Prxses
(

S.

Mdxi-

plumbatis
casdi donec exspiraret. Eadem concepta verba
occurrunt in Martyr. Rom. 19- Jun. Protasium prxei*
(
p'm)s4stasius judex plumbatis edi dqnsc expira^et
)

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

9i
(i)

lassati

Non

io*

Vere

solum

Tortores vapulante S. Maximo exclamant

Praeses , nos plus torquemur quam iste
>

plumbatarum

Martyre
quoque Martyris
constantiam . Gravissime S. Cyprianus inAct. Montani . t\p. 207. Alia caro patitur , cum animus in
ccelo est . K[c quaquam corpus hoc sentit , cum se Deo
tota mens devovit S. etiam Felicitas in Actis Sect. 5.
Modo ego patior , quod patior , illic (in agone) autem
alius erit in me qui patietur pro me , quia et ego pro illo
passura sum Passim videas in historiis Martyres saevissima tormenta non sentire , ipsos lassare tortores
Adtexam locum non inelegantem Actorum S. VincenTandem cessavere torti carnifices , et
tii . y.p. J2J*
defatigata lictorum manus , dum per Sancti latera penhaec ictus

perpessos demonstrant

infinitos a

sed invictam

det

victa defecit

Expalluit torquentium vultus

su iorum
anhelum pectus

tfum robur emarcuit

bra tabuerunt

fessis

intremuit

tares eos potius in tormentis Sancti Martyris

Acta

$.

Saturnini

. 6.

.$41

,,

for*

mem*

rivis liquescentia

ut pu-

torqueri

in suis tormentis

ma

gisipse Anulinus torquebatur Acta S. Victoris . 14.

p. 261. Fustibus nervisque taureis atrocissime crucia^
tur : inde victis tortoribus revocatur ad carcerem
Detrusu* pariter post verbera in carce-*
(^) .11.
S* Maximus per decem dies cibum non accepit , neque aquam. Animadvertes quaecumque omnia de Passione S. Maximi narrantur ingenium referre et indolem saevissima? persecutionis Diocletianea? Denegan-

fem

tur Christiano alimenta . In persecutione Licinii moliet Rufinus Hist. lib. 9. eap. 10. edicto, cautum * ne
iis qui in carcere detinebantur cibus potusve ministraretur ) quare, ait, multitudines in carcerem retrusa
inedia necabantur Sed

et

idem sub Diocletiano

<

fa-

k'

Digitized by

*V

Google

SANCTI MAXIMI
ctitatum
tianus

95

narrant Acta S. Restituta Sect.

praecepit ).. ut Christi Cultores

t.

. . .

Diocle-

igne , ferro

fame ceterisque poenarum generibus laniando trucidarent .

Sect. 7. Judex jussit eam catenis vinctam in tenebroso carcere trudi , et omnem humanitatem penitus ab
ea arceri Humanitas dicitur cibus et potus , ut
recte explicat in Not. Jacobus Castellius p. 114. In
Actis SS. Firmi et Rustici . 2 .p. 5^6. ,, Jussit ( Anolinus ) ministris suis , ut adUgarent Sanctos Martyres .
et perducerent eos in Veronensium civitatem ; et pnece
cepit , ut neque panem , neque aquam gustarent 5 , De
S. Eutychio Mart. Carmen exstat S. Damasi
Carceris inluviem sequitur nova pcena 1 per artus
Testarum fragmenta parant , ne somnus adiret :

Mox

Bis seni transiere dies

alimenta negantur

Victor natione Maurus sub Maximiano sex diebus in carcere absque cibo et potu coercitus est.
Testantur Acta Maximiani Notarii apud Sur. tom. 2,
S.

die 8 . Junii

do,

sed

Inferebatur quidem panis fiscalis aliquanplane ad rem locus

perexiguus. Egregius

exstat in Passione SS.

Montani

et

Lucii

9. p. 203,

A Itera

die... exspectantes eramus horam illam ,

quando fiscalis non cibus-, sed penuria et necessitas in-,
ferretur , quia cibus nullus suberat: nam ef a itera die
jejuni manseramus At jubente Pneside S. Maximus
totos decem dies mansit in carcere jejunus. Anne
hoc sit miraculorum in censu habendum , hxret aqua

Fortunius Licetus negasset , qui docte edisseruit Dc

Pontificio etiam
qui diu vivunt sine alimento
,
jussu Beccarius et Bazzanus Academiae Bononiensis;
Philosophi Clarissimi evenire hoc posse judicarunt
ut quis totos per annos absque cibo et potu vitam

iis

protrahat
#

stomacho

atque

intestinis

*Yide quae disputat Cl. Franc.

arescentibus

Emmanuel Cangiamil^

Digilized by

Google

ACTA SINCERA

94

Opuscul. Siculorum tom. xir. an. 1771.

p 313. 314. At manifeste Acta nostra S. Maximum
edicunt sine alimentis vixisse quia in Domino confortabatur scii, quia vires a Domino ad haec forti er toleranda accipiebat . Quod si miraculum non admittis , at plane
constantiam Sancti Martyris admirari
in Synopsi
.

omnino

cogeris

Nunc

vere miraculum Acta exhibent.

Angelus januam carceris recludit, vincula dissolvit,
cantica audiuntur, tremit terra. Nec miraculum fructu caret. Nam ducenti homines prodigio perculsi ad
Christi Religionem convolant . Christus , Apostoli,
Martyres, miraculorum adjumento bruta ingenia mortalium evangelicis praeceptis doctrinisque subegerunt.
'Ergo aut haec negabis, aut nihil Acta continere profiteberis quod praeter Divinae Gratiae regulas consuetas evagetur. Adpono historiam nostrae perquam
simillimam ex Actis genuinis S. Quirini .3. /.438.
splendor magnus in
3 , Mcdta autem nocte adparuit
1 2.

(t

carcere

rum

quem cum

aperuit

vidisset Marcellus custos persona-

carcerem

et

prostravit se

ad pedes

Beati Quirini Episcopi , dicens cum lacrimis : 'bra pro

quia credo non esse alium Deum , nisi
,
quem tu colis . Mullum autem hortatus est tum Beatus

me Dominum
Episcopus ,
stri

et

eum in nomine Domini no Parum absunt quae narrant Acta

consignavit

Jesu Christi

SS. Firmi et Rustici . 2. p. 546., Acta S. Restitutae

Virg. Mart. Sorana: ap. Verrar die 27. Maii p . 31 p.
nec non S. Restituti Martyris Romani , ibid. die 2 9.
Maii p. 342. Addenda insuper Acta S. Dionysiae
.

an. 200. . 3.7. 136. quae de Angelo ait ,, Iste est tu for meus et custos ,, Acta S. Victoris . xi. p. 260.
De Angelis Martyres confortantibus relegi quoque
pierentur Acta SS. Tryphonis et Respicii p. 13P. .5/

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

p,
aliis ceteris Passio S. Vincendi
3*7', ubi res mira: omnino gemella: habentur
his qua: Hagiographus noster prodidit . Audi
insignem Criticum Mazochium Kal. pag, 219. Vibii
est causa cur critici fastidiosiores ,
ubicumque Angelorum ministerio tormenta sive minui , sive etiam
fion persentisci , aut omnino Angeli calitus demissi leguntur , ea protinus nauseabundi tamquam portentosa
repudient . Atqui Martyrum Duci Christo non alia de
causa APPARUIT ANGELUS CONFORTANS EUM , nisi Uti
Videatur denique prae

. 8 .p.

discamus, quid qui

spectare debeant .

ffjfuruo^ouai ( compatiuntur) ex-

ei

(m) .13. Postquam ducenti illi homines, qui

cum Sancto Maximo detinebantur baptismum concupiverunt Maximus a Jesu Christo Sacerdotem petit, per quem illi abluerentur. Sacerdotem hic Epi-

scopum

intellige, ( qua: propria est vocabuli in anunde et Actis Cu-

tiquissimis auctoribus significatio,

manis novum adquiritur vetustatis indicium . Victor

Vitensis lib. 5 . cap. 18. . 201. Episcopos dixit Sacerdotes adnotante Ruinarto
p. 88. 89. 9 , Sacerdotis no-

men frequentius olim

buebatur ut videre

Episcopis

quam

presbyteris tri-

Glossario Cangiano

est in

simapud auctores antiquos

et pas-

Sic auctor vita S.Fulgen-

tii . . . Eum Sacerdos consecrat Presbyterum &c.

Sic
et Sacerdotes accipio Sect. 18. At Sect. 20. aut presbyteri sunt, aut potius omnes primi , secundi , ac
tertii Sacerdotii homines, i. e. Episcopus, presbyteri,
ac diacones , ut Optatus Milevit lib. 1 . distinxit,

Hic tamen Sacerdos

est

omnino Episcopus. Revera

my-

adest petenti Maxentius Episcopus habens secum

steria,

de quibus

SS. Trinitatis

mox

nomine

disseremus ,oranesque
baptizat

Sect,

6.

) qui

illos

deinde

Digitlzed by

Google

ACTA SINCERA

96
(

Christo decollati sunt

ii.) pro

Sect.

cum

xviir.

Ergo S. Maximi constantia non minus

quam ccxvni. alios Martyres Christo peperit , qui
pauilo ante erant ethnici, immo ob crimina in carmilitibus

cere

tenebantur

Sapienter Theodoret.

de

Legib.

Cum occiderentur

Christiani , multo plures

ad doctrinam euangelicam accedebant : cruorqut ille
casorum irrigatio quadam erat neophytorum . Ma-

serm.ix

gnanima

vox

illa

Tertulliani

ad

praesides /4polog.

cap. 5. ,, Cruciate , torquete , damnate , atterite nos ..

Plures efficimur quoties metimur a vobis . Semen est

sanguis

Christianorum . Ipsos etiam persecutores

patientia ad Christum pertraxit. S. Au-

Martyrum

At illud hic nobis obiadnotandum venit , S. Maximum ex eo quod Sacerdotes ad baptismum conferendum desideravit ,
quodque baptismum deinde non ipse , at Maxentius
Episcopus ministraverit , non posse credi in Lcvitico ordine constitutum Episcopoenim adnuente rite
Diaconus baptizare potuisset . S. Cyri II. Hier os. Ca~
tech. xvn. .35. TertuIIian. de Bapt. num. 17. Concil. Eliberit. can. 87. Gelasius Papa Decr. cap. 7. ,
Ita accipiS. Hieronym. Dial. contra Lucif: cap.
mus locum obscuriorem Constitutionum Apost.
lib. vili. cap. 28.
quam rerum Ecclesiae priscarum
synopsin auro contra non caram deosculor, ubi Auctor
negat Diaconum baptizare Cum igitur latitarent Sacerdotes, ficultate.il baptizandi S. Maximus facile ab
Episcopo Maxentio obtinuisset , neque oportuisset
ipsum Episcopum divinitus admonitum ex latibulo
prodire et ad carcerem accedere. Nam quod subjungitur sect. xi. S. Maximum quoque baptizasse, glossema est omnino scriptura: primigenia: insertum , ut
gustin. in Psal. 118. Serm. 31.
ter

^tendemus

17.

Digitlzed by

Google

saKcti maximi

97

Maxentius Episcopus ad baptismum consecum mysteria . Elucet hac Ioquutione Actorum nostrorum antiquitas perquam veneranda . QuaJvis res arcana sy mbolica (ivsnpiov audie(n

.14.

ferendum

bat

attulit

feliciter Casaubonus Exerc. Baron . xliii.

ex Hebr. irnOO mystur b. e. res abscondita .
de baptismo usurpatum vocabulum majoribus no,

quod

derivat

At

S. Genesii

Mimi

Sect. 2. p.

presbytero et exorcista
rante credidit
sent

probandum est . In Passione

257. Evocato, scribitur ,

peculiariter fuisse

stris

dicunt ei

Tsfam
:

repente

illi

( Genesi us ) Deo inspijuxta lectum ipsius cum resedis-

Quid ad nos

misisti

filiole ?

Cenesiks

jam non simulate ac ficte , sed ex puro corde respondit :

Quia accipere cupto gratiam Christi , per quam renatus
liberer a ruina iniquitatum mearum . Cumque Sacramentorum mysteria complessent , et indutus vestibus
albis esset &c. Baptismum etiam Prudentius mysticum
lavacrum adpellat

nrtpi

se<p.

ceph. Callixtus Hist. Eccl.

Pontifex in

JEpist.

hymn. 6., mysterium Ni-

3. cap. ult. Zacharias

anni 748. apud Cang. v. Mysteri?
lib.

cus s4dfirmat sine mysterica invocatione et lavacro

generationis posse fieri Catholicum Christianum ,, S. Grc-

gorius Nazianzenus Orat- $9. p. 632.

eos qui baptismum ministrant vocat
oni-yo uous tqu [/.usthp lov ,
dispensatores mysterii

.
Divina mysteria eosdem conChrysostomus tom. 5. homil. 71. (
puwpiuy ) . Utique Sacramenta omnia myadpellabantur . Hinc in versione vetusissima

trectare dixit
aTTiadctt
steria

ad Corinth. Epist. 1. cap 13. v. *. ubi nunc

mysteria legimus, olim sacramenta legebatur . Adisis
Drovvenium de Re Sacram, lib. a. cap. 1. . 1 n. 2,
S. Paulli

Berti de Theol. Discipl, lib 30. cap. 1. prop. 2. Nimirum generaliter hoc vocabulo signa quajvis necessaria

ACTA SINCERA;
Sacramentis comprehensa sunt . S. Augustin*
Epist. 5. ad Marcellin . Signa quum ad res divina
pertinent mysteria adpellantur Nam ex disciplin^ arin

cani signa haec manebant occultissima . Potest quoque

dici baptismo mysterii adpellatjonem inhaesisse eq

quod po$t baptismum Eucharistia reficiebantur neophyVide Juven. Dissert. iv, de Eucb. qu . 6 , cap. 1. Ex.
scribam fragmentum Actorum Vetqrum S. Maxim;
Presbyteri etiam sub Diocletiano passi relatum a Peti

tro de Natalib, lib . 3. cap . 134. 3t Censurinus Christia7

nus capitur , et Ostiam deducitur , In Ostia erat Maximus presbyter , et Archelaus diaconus , et Maximus et

Archelaus dum cum fcnsurino sermocinarentur et in

hymnis et orationibus Dominum collaudarent , quoniam
impetraverant a custodibus cum eo colloqui , subito divino nu,tu soluta sunt vincula quibus Sanctus Censurinus
fuerat alligatus , J>#o facto obstupefacti custodes baptizat: sunt a Maximo presbytero , et erant decem septem ,
Felix , Maximus , Faustinus . . Et post triduum facto
seiunio baptizati sunt in noinine Patris et Filii et Spiet a fonte sacro eos Beata Aurea suscepit .
Postea Cyriacus Episcopus eos chrismate consignavit , et
participati sunt sacra mysteria Corporis et Sanguinis

ritus Sancti

et hic non pauca emblemata fuisse

adjuncta ; at jlla certe antiqua sunt , baptjzatos ,
chrismate postmoddm inunctos , sacra mysteria Cor-,
poris V et Sanguinis participasse . Rem conficiunt elegantissima Acta vii. Christi Athletarum Hipparchi et

Domini Suspicor
-

Sociorum
in

di

qui passi sunt Samosata sub Maximiano

5j

apud Asseman .
Act. SS. Mart. Oricnt lom, 2. Verba sunt hujusmoex quo,
. Dixit Hipparchus : Annus volvitur tertius

Hic enim

titulus historiae praefigitur

baptismum in nomine Patris

et Filii et Spiritus Sancti

iy

Google

SANCTt MAXIMT

99

facobo vera fidei Sacerdote suscepimus , qui et Christi

Corpus et Sanguinem identidem impertire non desiit. . .
Ea Sociorum alacritate mirifice lati Hipparchus etPhir
lotheus epistolam suo anulo obsignatam per Hipparchi
servum ad Jacobum Sacerdotem Domini mittunt in hac
verba: Tu vero quanto citius venire ne graveris , simulque vrcevm aqvae , hosti am > et .cornv olei vectionis tecum perferre memineris . j$ua cum lacobus
legisset

incredibili latitia ddfectus est

sacrvm apparatvm pallio

. .

et continuo

suo obvolvit , et ad viros illos

profectus est... et baptitavit eos in nomine Papris et Filii et

nem

Spiritus Sancti

pisque continuo Corpus et Sangui-

Christi impertiit et

collegit

iis

peractis sacrum adparatum

pallioque involutum

dissimulatione atque celeritate

(o)

.15.

crifices diis et

'Humquid

domum reportavit magna

usus

cogitasti de salute tua

ut sai
evadas multa tormenta ? Verba sunt Pras*

Martyrem

commonefacientis , sicuti in morp

positum demonstravit Bam. Brissonius de Formulis. Nosformjulam latius illustrare satagemus, noa
enim hinc ponderis mediocris argumentum fluit ad
vindicandam nostras historias sinceritatem . Syllabum
subiicio hujusmodi admonitionum ex Actis Martyrum
sinceris . Acta S. Bonosi . 1. p. 520. parce svpsidis

fuisse

pliciis tvis

'

. S. Quirini an.
304. p, 439. . 4. et vertotidem in Act. S. Vincendi . 6. p. 326* te hortamvr vt vivas. S. Irpnasi an. 304. p. 35 7. lvcrare mortem , et p. 35S. consvle tibi . Parilis sermo
occurrit in Passione S. Tarachi p. 333. 386. 387.
S. Epipodii et Alexandri an. 128. . 8. p. 66. S. Fau-

bis

sti p. 470. S. Saturnini an 304. . 16. p. 345. Neque

aliter in Actis S. Claudii an. 285. . y. p. ayy. sacrif iCA UT PQSS2S EV4JDERE tormenta et p. 224. NOI-I iy-

igitized

by

Google

ACTA SINCERA

roo
VentutEM rerdere
.

In Actis S. Petri Balsami

442. miserere tui

i. p.

Respicii an. 250. p.

an.^u*

Acta S. Tryphonis ct
consulite /Etati veBarbara , qua; integriora ede.

139. .6.

Strje . In Actis M.S. S.

mus ex Cod. nostro Vibi nate

,, Martianus Prases diserva animam tvam quam formulam commemorat quoque verbis totidem Tertullian. in Apolog.

xit

Ex

datur intelligere quid sibi velint in Actis no-

his

stris admonitiones sect. vii. numqvid cogitas de

salute tua , consule tibi , denique sect. xiv. maxime qv id cogitasti de salute tua ? ^
Carbones accensos Martyr calcare ju(p) .16.
betur , Prasidem ad similia provocans, et superdi-

cens nobilissima audacia Liberet

potest

Vidimus

htec sublegisse

te

jovis tuus

si

compilatorem Spo-

letans historia: de cruciatibus S. Pontiani . Prodrom.

. 28. Alioqui non infrequens supplicium hic describitur , incessus nempe super carbones . In Actis
SS.Claudii et Asterii 471.285. .2. in fin.p.i 54. ,, Lysias
1
dixit : Carbones ignis substernite ptdibus ejus : virgis au-

tem

et durissimis nervis

dorsum

ejus et

ventrem contun-

Cumque factum fuisset Jsterius dixit. Cacus es in

omnibus . Hoc autem a te peto ut nullam partem cor-

dite

poris sine plaga dimittas inlasam

diatur

cum

ceteris

. ,,

Ac ne

Lysias dixit

te diutius in

Custo-

percurrendis

-Sanctorum Actis detineam , satis erit Lactantium tibi

sistere unum pro sexcentis , qui de mort. PerscuU
cap. 21. ista loquitur

Cum

deligati fuissent

subdeba-

flamma tamdiu , donec callum solorum contractum Igni , ab ossibus revelleretur . Deinde
incensa faces et exstincta admovebantur singulis memtur primo pedibus levis

bris

ita

tactus.

ut locus

Et

inter

nullus in

corpore relinqueretur in-

hac suffundebatur facies aqua frigida

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

ioi

et os humore abluebatur j ne arescentibus siccitate faucibus , cito spiritus redderetur ; quod postrmo accide-

bat cum per multam diem decocta omni cute , vis ignis
ad intima viscera penetrasset . Hinc rogo facto cremabantur . Corpora jam cremata , lecta ossa , et in pulverem comminuta jactabantur in flumine ac mari Hic
legitimus ignis dicitur in Actis S. Fausti , quo Martyres legitime coqvebantur , sicuti idem loquitur

Lactantius. Vid. sup.

. 8.

Neque enim

legitima tor-

menta cum Ruinartio magna explicaverim. Actor

p. 326. 470. sed lenta, et ad legis regulas exacte irrogata

me

quippe
,rant

Verum

in adlocutione Martyris nostri mini-

praetereunda sunt

illa

,,

Liberet te jovis

tuus

qux vetustatem Actorum non parum

Similiter et jovis recto casu ap^xmuc

,*

adseatta-

men ihwn y.u<

effertur in Actis SS. Marci , et Mardesumptis ex Passione S.Sebastiani sect. 41. Ac

licet Mazochius Kal. p. 678. Hygini atque Apuleii
auctoritatem advocet, nihilominus certum habeo plebeium fuisse hoc loquendi genus tempore Diocletiani , cum et alia plebeja in Actis nostris subinde occurcellini

rant

ma

, ut sect. 7. Articulis maleficia , et sect. 10. aniinnocentorum , ac similia. Plebem longe aliter

loquutam olim Latine ac scribebant, eruditis in comperto est . In faece autem papularis sermonis ingens
vocabulorum veterum numerus fluebat, quem cura
atque elegantia scriptorum damnaverat. Si conlibertos

in

Petroniana Trimalchionis coena garrientes auNeapoli habita fingitur Domitiani

( quae

dire velis

tutate , ut Jo. Antonius frater

meus eruditissimus
optime evicit in Diatriba quadam M. S.); si denique veteres praesertim Christianorum , inscriptiones
,

perccurras

facile

mecum

senties

Praestabit relegere

S i

ACTA SINCERA

102
celeberrimam Instructionem Commodiani sub Dio*
cletiani tempora conscriptam , ut familiares popularibus Ioquutiones , stylum , formulas mente concipias

Quod

si

in Actis

S.

Maximi

hic

sermo regnat

non

abnues vere profluxisse illa a Gestis Pnesidalibus , et

genuina putanda est verborum rxuTorni , qua* ab
ipso ore Prcesidis , Martyris, ceterorumque exciderunt ; Nisi quod alicubi Notarius Cumanus , cum
Acta in Christiana Ecclesia legenda adornaret , Bi*
blicas quasdam dictiones et phrases usurpare maluit.
Vide . 22.

Unde articulum maleficia didicisti ? Ita

(q) .17.
hic Praeses . Passim in Actis nostris maleficia ethnici
Vide Sect. 9. 11. 15. Calumnia alioqui
in Christianos , unde etiam frequentia
miraculorum in Ecclesia contra hujus temporis moriosuspicantur

satis vetusta

nes nequissimos confirmatur . De maleficii imputatioista erudite disseruit noster Mamachius , vix ut sulocus . Pauca addo , ne discedam
uav(ipo\<&> . Scilicet hasc illa est amioyxyrlx ptxyelxt

ne

persit spicilegio

calumniosa magia accusatio

min objectam

quam Christo etiam Do-

conqtieritur S. Ignatius Epist. ad Pbi-

lipp. Christiani in carcere diligentissime

servabantur

Verebantur custodes ne subtraherentur de carcere incanut tradunt Acta S. Per,

petuas Seci.xvu In Passione SS. Firmi et Rustici Sect. 1,
p. 545. milites ad Rusticum 'hlumquii et tu in hac
Magica perseveras ? Christianam ipsam Religionem
Disciplinam Magicam rebantur .Populus quoque ibid.
Sect. 2. p. 547. cortfra Martyres ad Anolinum clamat *
tou le magos, tolle maleticos Pariter Judaei et
Gentiles SS. Bonosum et Maximilianurn tormentis
iahesos mirati Clamare caperunt : isti magi it matationibus aliquibus magicis

i'

Digitized by

Google

Sancti maxiMi

to?

1 e fici Acta Passionis . 2. p. J21. Hoc sensu accipienda est Sacrilegii accusatio Christianis impacta i
harri sacrilegos vulgo Magos dicebant ; Acta Si Eusa-

Romae am 174*. a JoSepho Coppola Episc*

Aquilanop. 106. . $. Tunc fcex vehementer admiratus , fecit Beatum Eusanhm studiose requirere, et invenerunt eum populum prcedicdntem . Reversi ver6 exploratores dixerunt Regi : Invenimus hominem , quem re*
t lusimus itt carcere , populum prxdicaiitetn * et nullant
Usionem in se habebat * Tunc Priscus repletus furori
dixit : tieu me victi sumus per Eusanium SACkiLBGUM

hii edita hic

Priscus hisce ih Actis

Rex AviensiS

adpellatur (

De

Aveid consule Prodromi .xi; ) i Sed cohiccit Coppola Regem ab inscito Hagiogntphd dictiirri qui Pr
fccus fuit Consularis Piceni an.ipd. tit habetur iri ActiS
S. Anthimi , ac propterea etiam Aveiani in Vestinis
imperio rexit i De Actis Si Anthimi j fet Prisco Consulari videatur Mazoch. Kalip. $16. et setfqt
(r) .18.
Pulcherrima nunc historia nirratui* fii"

fantis trimestris

quem Deus

tate Christianae Religionis

iocjuenterii fecit tle Veri-

Nativa

styli

sinipIicitaS

ingenuam redolet Veracitaterri . Scio quid Critici obiicient

rem eanidetn i Prudentio describi ih passionfc
:

S-

Romani Martyris Antiocheni

**/>/ ce<p*

hymn. ioi

646. sqq. + quodcjiie magis est inHomil; 48; Sancti

Joannis Chrysostonii , Imtrio et in Actis MornbritiaEii*
his , in Martyrologiis pleriSquC i 'it jtt f
sebii Gallicani Bibi. PP. toto. f. tfu Si jdahnis Chiysostomi ( ut a graviori auctoritate exordiar ) supersunt

fy.

Homiliae de S. Romano Martyre ; Scii. 43. M48. Ho*

thilia vero xt in. totdrh S. Romani passionem accuratneque ulla ibi mentio de loquela. iii,
&nttili i Hanc tf omiliam consentiunt crtiditi Oinncf

te complectitur

ACTA SINCERA

104*

Chrysostomodignissimam

at

contra Homilia xivin.

in qua de infante narratio texitur inter supposititias rejecta est. Stylo certe diversissimam a reliquis omni-

bus Chrysostomi judicavit callentissimus harum rerum

arbiter Henricus Valesius ad Hist. Euseb. p. 175;. Martyrologia porro, et Eusebius ille Gallicanus , quisquisfuerit , longe posteriores sunt Prudentio , abeo-

que notitiam hauserunt-, sicuti Acta Mombritiana qute

medica indigerent noluit Rr.inartius inter

cum manu

sincera referre p. $ 14. .

Recidit

ergo narrationis
Atqui Prudentius gesta S.Romani ita confudit, ut Cardinalis Baronius putaverit ex duobus Christi Athletis unum poetice conflasse . Deinde contra Prudentium , satis opinor fuerit
opponere auctoritatem S. Joannis Chrysostomi Presbyteri, olim Antiocheni inque rebus illius Ecclesias,
immo et universae peritissimi . Quid quod Prudentio
antiquior Eusebius Caesariensis non semel gesta S. Romani diligentissime proscquutus , numquarri omnino
fides tota in

1.

unum Prudentium

de infante illofante meminerit? Descripsit Historicus

fidei passionem S. Romani in libro dc Martyrib.
TaUstinx cap. 2. n. 5., et in opere Dc Resurrect. et
4scenu Dom, Vtb. 2. edit. Sirmundianx . Loquitur de
S. Romano Theodoretus epist. 155., nec de infante
loquente loquitur . Prodigium tam illustre non praeteriissent silentio Eusebius , ac Theodoretus in conquirendis quae ad gloriam Christi et Martyrum faciunt
studiosissimi;. Denique Prudentium hac in. re liberius
poesi usum neque omnino credibilia narrasse in
comperto est . Quis crediderit Asclepiadem Prasi^em
jussisse pro tribunali pusionem tolli sublimem ut nates
manu pulsarentur? Hxc illes/.y*. $>7. Sed age*, concedamus. At nullo modo .concedi potest puerum la-

summae

f k

7
,

;>

'

..

5 ogIe

SANCTI MAXIMI

105

( v. 667. , et 700. ) carcere clausum (v. 794. )

Agnoscit ipse Prudentius v. 677. innocenti aetatulae
vim per leges inferri non licuisse et statutum revera
est /. 1. . impuberi jf. de S. C. Syllan. , quare Anulinus
S. Hilarianum puerum minis terrere satis habuit. In
Act. S.Saturnini . Quis credat insuper Praesidem dictas^
se illam sententiam? v: 823.
'
Gladius recidat vile vix hominis catout
,

istum ( Romanum ) flamma vindex conInfantis

ctentem

cremet

Quis credat matrem vilem mulierculam v. dpi. puero lactenti infantique diutissime atque eruditissime loquutam de Isaaco et Machabafis, deque innocentibus
Betlchemitis<y. 721. ad 790. Praeside tolerante ? Denique quis credat matrem ipsam sinu gestasse damnatum
infantem , poscenti Carnifici dedisse , recisum caput
gremio excepisse? v- 827. 83 1. 845. Aut Prudentius
vulgari traditione deceptus dicendus est, apt nos voluisse fabulis decipere. Absit ut sycophantam suspiceris Auctorem probatissimum . Brgo traditione deceptus rst : atque incerta traditio veram historiam a
Sancto Maximo ad Sanctum Rpmanum transtulerat
Quod si regerasdnfantem potuisse loqui et in S. Roma-

Maximi passione, series narrationis obstautrobique concors excepto solum exitu pueruli
Hagiographus Cumanus et Prudentius exacte copveniunt in omnibus . Uterque scribit Martyrem Judici
proposuisse ut infans puer de Religione interrogare,
tur
accepta conditione puerum infantem inter brachia matris adductum; Martyrem interrogasse; pueni et in S.

bit

rum

statim de veritate Christiana; Religionis , et de

idolorum vanitate disseruisse ; interrogasse Praesident
quisnam talia doceret infantem ; reposuisse iumc se i

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

10 6

Christo doceri : denique puerum ferociente Pra?sicltf

insano tormentis admotum sitisse: Matrem dehortatam a bibendo ac proposuisse nato suo caelestis aquae
cogitationem . Conveniunt etiam Hagiographus, et
Prudentius in materno illo sermone rogo te domine MEUS.*.. UT CUM VENERIS IN REGNUM.. .MEMOR
sis mei. Ita Acta sect.x. quae pariter Prudentius v. 831*
i . .

Vale

ait

dulcissime

memento matris jaM Latrone ex filio.

Revocant haec in memoriam quod Angelus Agtaidi
Matronae de S.Bonifacio dicebat Actor. S. Bonif. . 16*
aliquando servum tuum nunc autem nostrum
.

p. 254.

viror nr ) et refratrem suscipe siccut dominum (

conde bene . Per ipsius enim interventionem universa,
peccata relaxabuntur tibi * tn eo Acta nostra a Pru-

dentiana lyra dissonant quod fabulosa praetermittunt

nec nates pulsatas referunt ^nec pupulum carcerC

clausum , nec dissertationes a matre habitas , nec denique solemni sententia Praisidis damnatum pusionem ;
et capite caesum. Jam hinc non parum auctoritatis
Historiae nostrae accedit * quae verisimilis ubique decurrit . Quid nativius illis ? Sect. ix. Mater vero
ejus sequebatur eos ( milites puerum abducentes ) ejulans * Quid similius vero , quam caesum infantent
(virgis scii.) dum postmodum torqueretur (equuleo)
tantis cruciatibus imparem exhalasse in pace spiritum ?
sect. x* At magis magisque auctoritatem Actis nostris
conciliat cana et veneranda Antiquitas . Scripta enirti
fuerunt an. 347* Vide Prodr. . 15). Prudentius vero
natus est anno insequenti 34 8. Consule Salia , ut ipse
testatur in Praf. Cathemtrin . Ex passione igitur S. Maximi orta traditio, et in vulgus divagata, nescio quo-

modo

annis procedentibus S.

Romani

gestis cohaesit j

SANCTI MAXIMI

fbj

Atque ita ab origine prima diffbrnais a Prudentio accepta, ac poeticis ornatibus onerata est. Nescio aa
eadem] traditio sit, quae passioni SS. Marci et Marcelliani adjecta fuit in Basiliano Mcnologio; nam
deest certe in Actis sinceris eoruradem Martyrum
Vide Mazoch* Kal p* 58 i. Idem tamen, est Fabianus
judex Marci et Marcelliani, qui S. Maximum damnavit* Adisis Prodrom. . 30. Miraculum pueri ita recitat Menologium Dum vero cruciarentur ( Marty.

<

res ) , puer parvulus , qui forte ara sacrificiorum aditabat , Prafectum , quod injuste ageret , objurgavit 4
g^uare is vinctus , atque flagellis concisus inclusus est
in custodiam Quidquid horum sit , constabit opinor
viris doctis aurea simplicitas et veracitas Actorum
nostrorum * si Acta Inventionis ac Translationis
S. Maximi sincerissima et coasva relegere non griva
buntur Prodromi .4 1* Foderunt interius , et invenerunt ( sub ara maxima Ecd. Cath. Cumanae an. 1307.).
aliud Mausolaum * in quo sancti pveri erant reliquia , quem tres menses habentem Sanctus Maximusi
loqui fecerat coram Fabii no Prasidc, Res ipsa clamat:

verbum non

addo*.

E Prodromo

41 colliges saecu-

lo iv. corpusculum' Sancti Pueri sub' ara ilia fuisse

Collocatura, neque improbabile est requievisse prius
in Martyrio extramurano SS. Maximi et Julianae* Acta,
ista Translationis puerum nominant quandoque disci-

pulum

s., maximi,

quam

loqihitionera de

S.-

Ephebo

agens expendit Mazochius Kal. ft. 425'. n . 269. Atta-*

meri verum ejus nomen scriptum in libro vitae adhuc
ignoratur. Martyroidgia , et Acta illa Mombritiana
Sancti Romani nomen puero faciunt baulas Graeca*
nice , ut Dorylat,, Habinnas Sevir Neapolitanus apud
Petronium , Halibidas etiam Neapolitanus in CopsL

ACTA SINCERA

tot

Christo doceri : denique puerum ferociente Prassidd

insano tormentis admotum sitisse: Matrem dehortatam a bibendo ac proposuisse nato suo caelestis aquae
cogitationem . Conveniunt etiam Hagiographus , et
Prudentius in materno illo sermone rogo te domine MEUS i*.. UT CUM VENERIS IN REGNUM.. .MEMOR
sis me i . Ita Acta sec t. x. quae pari ter Prudentius v. 83 1 *
i

Vale

ait

dulcissime

memento matris jam Latrone ex filio.

Revocant haec in memoriam quod Angelus Agtaidi
Matronae de S.Bonifacio dicebat Actor. S, Bonif. . 16*
aliquando servum tuum nunc aiitem nostrum
.

p. 254.

fratrem suscipe siccut dominum ( 'bt<jirdr*v ) et reconde bene . Per ipsius enim interventionem universa
peccata relaxabuntur tibi In eo Acta nostra a Pru-

dentiana lyra dissonant quod fabtilosa praetermittunt*

nec nates pulsatas referunt * ^nec pupulum carcere
clausum , nec dissertationes a matre habitas , nec de-

nique solemni sententia Praisidis damnatum pusionem*

et capite caesum . Jam hinc non parum auctoritatis
Historiae nostra; accedit , qua; verisimilis ubique decurrit . Quid nati vius illis ? Sect. ix. Mater vero
ejus sequebatur eos ( milites puerum abducentes ) ejulans i Quid similius vero , duam exsum infantem
(virgis scii.) dum postmodum torqueretur ( equuleo)
tantis cruciatibus imparem exhalasse in pate spiritum ?
sect. x. At magis magisque auctoritatem Actis nostris
conciliat cana et veneranda Antiquitas . Scripta enira
fuerunt an. 347. Vide Prodr. . ip. Prudentius vero
natus est anno insequenti 34S. Consule Salia , ut ipse
testatur in Praf. Catbemerin. Ex passione igitur S. Maximi orta traditio, et in vulgus divagata, nescio quo-

modo

annis procedentibus S.

Romani

gestis cohaesit?

SANCTI MAXIMI

xoy
atque ita ab origine prima diflbrmis a Prudentio accepta, ac poeticis ornatibus onerata est. Nescio an
eadem; traditio sit, qua: passioni SS. Marci et Marcelliani adjecta fuit in Basiliano Mcnologio; nant
deest certe

in

Vide Mazochi
judex Marci
vit

citat

Actis sinceris

eorumdem Martyrum

Kal . p* 58 1. Idem

et Marcelliani

tamen

qui S.

est

Fabianus

Maximum damna-

Prodrom, $. 30. Miraculum pueri ita reMcnologium Dum vero cruciarentur ( Marty-

Adisis

res ) , puer parvulus , qui forte ara sacrificiorum aditabat , Prafectum , quod injuste ageret , objurgavit 4
gluare is vinctus , atque flagellis concisus inclusus est
in custodiam \y Quidquid horum sit, constabit opinor
viris doctis aurea simplicitas et veracitas Actorum
nostrorum , si Acta Inventionis ac Translationis

Maximi sincerissima et coaeva relegere non gr4va *

Foderunt interius i et inve. 43.
nerunt (sub ara maxima ficcl. Cath. Cumanae an, 1207.),
aliud Mausolaum in quo sancti pvsri erane rcli-
quia , quem tres menses habentem Sanctus Maximus:
loqui fecerat coram Fabii no Prasidt. Res ipsa clamat*
S.

buntur Prodromi

verbum non addo. E Prodromo

. 41.'

colliges ssecu-

lo iv. corpusculum Sancti Pueri sub ara illa fuisse

collocatum , neque improbabile est requievisse prius,
in Martyrio extramurano SS. Maiimi et Julianae f Acta,

puerum nominant quandoque discimaximi, quam loqiiutionem de S- Ephebo

agens expendit Mazochius Kal. ^ 423*. n. 269. Atta-*
men verum ejus nomen scriptum in libro vitae adhuc
ignoratur. Martyrologia , et Acta illa Mombritian*
Sancti Romani nomen puero faciunt baulas G raca*
nice , ut Dorylas[y Habinnas Sevir Neapolitanus apuid
Petronium , Halibidas etiam Neapolitanus in Copa

ista Translationis

pulum

s.

ACTA SINCERA

lo8

'

poemation ad Neapolim pertinere probavit

lo. Ant. frater mens in schedio -M. S. ex mentione
Acheloidum Nympharum , et fluvioli scii. Sebethi ,
aliisque de caussis) . Porro b aulas facile a baulis
(

quod

celeberrimis fluxit

Cumarum

Misenum

qui

vicinia jacent.

Cum

nemo,

ut vi-

dimus, ia passione S. Romani iociuutus sit, sed in

tantum S. Maximi, crediderim baul^ nomen ab
certa traditione puero huic nostro servatum .
-

(s

.ip.

illa

in-

Cumque nominarent Jesum Christum con,

tinuo aperti sunt oculi eorum

militum

& baptiza-

bit eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti

illo se

ia

ac Bajas

inter

puer

mori fatebantur

Hxc

,,

cum

et

hodie in Actis legun-

tur, non tamen omnia a prima scriptoris manu profluxerunt. Siquidem Sect.5* , S. Maximus Jesum Christum precabatur ut Sacerdotem concederet , qui bap-

tismum

captivis admipistraret

mus baptismum

confert

nunc vero

At glossema

hic

Maxiintrusum

ipse

Quomodo cohse-

etiam in oculos hebetiores incurrit .

rent, amabo, ista,, aperti sunt oculi eorum , et baptizabit , et fatebantur ? Comma illud si deleas Et
baptrzavit eos in nomine Patris et Filii et Spiritui Sancto

concinna

et naturalis

emerget verborum series,,

/4perti sunt oculi eorum , cum illo se mori fatebantur ,,

Amanuensis voluit importunum syrma* adsuere pietate

quadam commotus

fuisse

milites Sect.

Vidit enim statim decollatos:

Visumque illi intolerandum si

2.

non baptizati , ut alii ducenti fuerant , martyrii coronam adsequerentur Liberali igitur manu milites
.

numquam

sanguine baptizandos aquae proluit

.
Attamen si milites apertos habuere oculos,
caecutivit amanuensis. Probavimus in priore illo dunisi in

lavacro

centorum baptismateEpiscopum mysteriis usum

sci-

Digitized

'

by

Googli

SANCTI 'MAXIMI

ro>

aqua? necnon oleo unctionis, ac Sanguine, et

Corpore Jesu Christi . Quomodo hxc Martyr sub ar-

licet

ctissima custodia in cruciatu servatus potuit umquam

in promptu habere? tsto , Diaconus fuerit , quomo-

do ad
quem

mysteria neophytos admisit sine jussU Episcopi,

sane jussum necessarium fuisse observavimus ?
.13. Immo etiam accedentes milites Martyrem invenerunt capite verso suspensum , (de quo supplicio
vide Euseb. lib.j.cap. 9. ) neque enim adiicitur a

Christo, vel ab homine aliquo solutum fuisse, immo

Martyrem permansisse verba ostendunt in
militum ingressu prolata : domine salva me . Similia
proloquebantur S. Euplius dum acriter torquebatur .
Att. . 2 .p. $ 62 . SVCCVRRE CHRISTE . PROPTER TE
haec atio& christe. Videamus quomodo quis possit capite deorsum pendulus baptismum non minus
quam xviii. hominibus ministrare , praesertim ubi triin cruciatu

bunus

aliique

milites

ethnici diligenter

omnia rima-

bantur. Neque ergo solum sermonis commodioris rationes, sed et ipsa res postulat ineptissimum illud
emblema e textu expungi .
00 -*- 'Ducenti decem octo Christiani capite plectuntur pro Christi nomine , corporainsepulta jacent,
nec tamen multis diebus a canibus et volucribus tanguntur, donec sarcophagis lapideis composita clam
sepeliunturin altissima fovea; ita enim formulam interpretamur cum diligentia sepelierunt , et optime coU
locaverunt . Vide Prodr. . 33. Non dubito fore plerosque Dodwelliapos , qui tam ingentem numerum
Martyrum erasum cuperent . Atqui ut exempla mittam in Actis et Martyrologiis frequentia , clarissimo
testatur Eusebius lib . 8. cap. . in persecutione Diocle9
tiani

innumeros una die Martyrels

confici

consuevis

Digitized by
l

CjOO^Ic

ACTA SINCERA'

tio

Nunc

se

quam

deni, interdum viceni et amplius , nonnum*

ad triginta usque et sexaginta ; quandoque et cen-

teni viri simul ac mulieres

ciebantur

cum parvulis uno

die

interfi-

Nos quoque cum in illis partibus

( in Thebaide) degeremus , quamplurimos acervatim uno die ,

alios quidem capite truncatos , alios vero flammis traditos vidimus , adeo ut gladii ipsi hebetarentur , et cadere
amplius non valentes frangerentur; ipsique carnifices
viribus fatiscentes sibi invicem succederent , Corporavero Sanctorum Martyrum , licet abjecta et exposita
ut a volucribus et bestiis consumerentur, quod infra
exponemus . 34. sxpe intacta servavit Deus . JLubet
prae ceteris Prudentium audire 1rtpl sup, bymn, 5. de
S. Pincentio v. 99Sic frendit , et corpus sacrum
Profanus , ah dirum nefas I
Nudum , negato tegmine
Exponit inter carices .
Sed nulla dirarum fames
.

Aut bestiarum >

aut alitum

Audet tropaum gloria

'

E cedar e

tactu squalido

'

Antequam hinc discedam scrupulum evellere opor?

tet . Narrantur Sect.12. corpora ccxvin. jacuisse muL,
tis diebus in platea. Certe hic designatur campus,
de quo paucula adscribam inferius. 32. Ne statim
inclames inauditum hoc , novique admodum exemEusebium Cajsariensem advoco. Is lib. de Martyr. Palaest. . 29. Sanctorum , ait, cadaveribus sepulturam negare non est veritus ( Praeses ) . Horum igitur
torpora sub dio exposita ut a bestiis laniarentur , diu noftuque sollicite jussit custodiri .... Canes vero et ferte

pli,

bestia

et

carnivora

alites

humanos artus hac

illae di$f

Digitized by

Google

'

SANCTI MAXIMI

, l?
totaque circum undique civitas visceribus
et
pssibus constrata erat . . . TS[am pane ad ipsas civitatis
portas propositum erat spectaculum . . . 'Honnulli etiam

pergebant

intra portam , artus et carnium ac viscerum frusta ab

se
visa esse adfirmarunt Igitur et in platea Cumana
interfectorum corpora insepulta relicta sunt
scilicet
,
prope portas in campo , qui tamen longe alius fuit
,
a campo Caballario
(u) .2i,
Fabianus ad Maximum ; Sacrifica , ait,
ut maximum honorem habeas ab Imperatore nostroXocxis

'

egregius inter ceteros ad ostendendum Gesta PrzesidaJia Hagiographum Cumanum exscribere vix perpaucis

Cum enim Diocletianum et Maximianum

,
Actorum regnasse-monuerit dum ista gerebantur , hic tamen singulari numero Imperatorem
nominavit , quia non aliter dixisse oportuit Fabia-

immutatis

vel ab in|tio

num

Maximianus Herculius Italiam per ea tempora

, isque est quem Fabianus Consularis Cgmpanne veteri formula imperatorem
nostrum
salutavit , Fastidium lectoris veritus
exempla non
congero .
Lampades ardentes lateribus . Maximi
( V) .2 2 .
admoventur. Incensa faces , ait Lactantius supra re,

possidebat imperio

latus . 14 . 3 et exstinctae admovebantur

\singulis
bris, Hoc supplicio . Lulalia perempta
est

tem inducamus Prudentium Tttp\ $?$>. hymn,

Flamma sed undique lampadibus
In latera

stomachurqque fwrit

mem-

Canen-

3. v.iyj.

Flamma

crepans [volat in faciem

Perque comas vegetata caput

Occupat , exsuperatque apicem

ffsrgo citum cupiens
*

obitum

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

112

Adpetit et bibit ore rogum .

Acta SS. Tryphon, et Respicii
fectus

repletus

ira

. 5. p. 139. ^Proungulas ac lampades eorum

jussit

com-

lateribus adplicari. Jg uostionarii accedentes jussa

plebant Acta S. Claudii et Sodor. . i.p.2 34. yy Lysias praeses dixit : Accipientes testam asperrimam lateribus ejus incumbite

et candelas ardentes eisdem adpli-

Acta S. Theodori

et Socior. . 27.
$o5,
Theotecnus fortissimum acetum infundi

lateribus ejus ( quae ungulis laceraverant ) et lampa-

cate

,,

jussit

des flammantes admoveri

rentis Praesidis
res confossos
bit

,,

Nec novum

inter costas puncta

scri-

gu-

errantem
jugulum suum po-

exululavit

dexteram tirunculi gladiatoris ipsa in

Acta S. Tarachi . xi. p. 392.
)

Marty-

Perpetua

Sect. xxi.,) ut aliquid doloris

suit

mus

Minae sunt fu-

a gladiatoribus

vel capite obtruncatos

Auctor Passionis

staret

Gladitores te percutient

(x) .23.

et

Jussit (

Maxi-

gladiatores introduci , ut Sanctos Dei Martyres

Et statim praeceptum Maximi impletum est , et consumpti sunt gladio Acta SS. Tryphonis et Respicii . 6 p . 139. Victimo Christi probuerunt ultronei cervices gladiatori; sicque mucrone jugladio interficerent

gulati beatissimas Creatori animas reddiderunt

(y) .24.

Martyrem

Prosequitur minas suas Fabianus in

Carnes tuas tradent volatilibus coli et be-

terro . Phrasis Biblica est. Sic Psalm. 78. v. 2.

Posuerunt morticina servorum tuorum escas volatilibus coli y carnes sanctorum tuorum bestiis terro. ,>
Eamdem prorsus loquutionem invenies Ezech, xxjx.

stiis
3,

5.

Hierem. xv.

3. xvi.

lib. 1. cap. 17. v.

mum

alludere

44.

xxxiv. 20. Keg.

2. xix. 7.

Cumanus Hagiographus ad

videtur ;

nam

Psal-

vetusta versioac Pealk

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

n$

morum

hodie etiam utimur; Prophetas et Chronica

non habemus secundum priscam illam interpretatio-

nem Quidquid

fuerit,

saevitiae

non

praeter

morem

loquitur Fabianus, et Notarium

clesiae Biblicis

quidem phrasibus sensa

ethnicae

Cumanae
Praesidis

Eo

vere

expressit, et ad fidem gestorum. Plinius Hist.Jqat.

36. cap. 15. Tqovum et inexcogitatum antea post*

eaque remedium invenit ille Rex ( Tarquinius Priscus)
ut omnium ita defunctorum figeret crucibus affpora
spectanda civibus , simul et feris volvcribvsqve laceranda . De re consimili adeundus Piutarchus
'jnpt
Gellius Jloct. Attic. lib. xv. cap. 10.
,
Consule etiam Jos. Scaligcr. ad Fest. v. Carnifex. Fac
igitur dixisse Fabianum , atque ita relatum in Actis
Praesidalibus Carnes tuas tradent feris et volvcribvs Notarius Ecclesiae eadem circum locutus est
,, volatilibus cxli , et bestiis terree Quod dixi familiarem fuisse hujuscemodi formulam in Diocletianaea
persecutorum saevitia , breviter ostendo . En tibi in
Actis S. Claudii . q.p. 235. Crucifigantur ut aves
corpora eorum lacerent Acta SS. Firmi et Rustici
p. 54S. Anolinus jussit ut nemo sepeliret corpora
eorum , nisi bestia , aut canes devorarent ea Pru*
dentius 'rspl st<f. bymn. xi. v. 66.
lib.

Crux istum tollat in auras ,

Fiventesque oculos offerat alitibus .
Lactant. Inst. lib.
cap.i 1. In cineres furit
exstet sepultura locus

tuas bestiis dabo

'

ne quis

Acta S.Tarachi p.385. Reliquias

Haec

illa districtio

etiam ultra mortis

terminos procurata , qme conimendatur ab Ethnicis in

Passione S.Epipodii .4 ,p.6<q. In Actis SSMart.Lugdunens. .15. /MP* >4 Corpora . . . canibus objecerunt sollicite observantes noctu

atque interdiu

ne quis nostrorum

Digitized by

Google

, 14

ACTA SINCERA

ea sepultura manda ret Similiter S. Tecusa in Actis

S.Thcodoti *i j.p. 301. Carnem ( hanc ) . . . mox videbitis a fejris avibusque discerpi. Jam enim Prascs statuit ,
nec sepulcro quidem nos dignari Acta S. Vincencii
, Proiicite , inquit ( Dacianus ) illum ( Vinapertum campum , nullo defendente obstacuexanime scpultilra carens honore , a felo :
ris et avibus penitus consumptum non compareat , ne forte Christiani ejus tollentes reliquias Martyris sibi vindicent dignitatem In citatis Actis S.Tarachi .7.^.3 85. ,,
Maximus dixit ; Putas quia muliercula aliqua post mortem corpus tuum habent aromatibus vel unguentis condi-

.io./>.

328.

centium

in

ut cadaver

re

nequissime

tuas exterminem

runt corpus ejus

sibi

?
,

Tsjam et

Acta

. .

modo cogitabo ut reliquias

dicentes

Martyrem faciant

,,

Tule88.
ne forte Christiani eum

S. Sebastiani scct.

Acta

S.

Alexandri ap. Surium

tom. 1. die 13. Maii , Illud enim velim scias ( iniquit

Tiberianus Tribunus ) carnes tuas et ossa per singulas
regiones , per quas ego transiturus sum dissipatum iri >
ne mulieres ipsa aliquid e carnibus tuis et ossibus inveniant qued postea unguentis odoratissimis perfundant ,,
Euseb. lib. 8. cap. 6 . Corpora . * . erui ex sepulcro ,
et in mare proiici oportere censuerunt\ ne quis illos sepulcris condttos , pro diis , ut ipsi quidem opinabantur, reputans in posterum adoraret. Et hac quidem in
ipso persecutionis exordio T^icomedia gesta sunt Vi-

de et Prodrotn. .34

&
'

'*"

Deum asclepium timeo , Fabianus ait

.25.
Rursus indicium elucet Acta
ipsi do claritatem .
Praesidalia a nostro exscribi . Bqrje enim ac de more
(<p)

saeculi Asclepium pronunciat grabeissans Fabianus quem

-Aesculapium latine extulisset . IV. ineunte saeculo
plebem Puteolanam, cvmanam , Misenatcm Gr*c
*

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

jip

loquutam probavit noster Mazochius Vind. Act, S.Januar. p. 61 . n. xxii. Populariter Praeses Asclepium
manorum Deum tutelarem timere jactavit , in

Cuquo

se vulgari dialecto adcommodabat . Sic etiam Calvisianus Consularis in Catanensi Civitate Graecanica aje-

bat

j.

Torqueatur Euplus , quoad usque confiteatur se

Martem , Apollinem >

Acta ex M.S.Colbertino ap. Ruin. .i.
p. 362. Vetus inscriptio Neapolitana apud Capaccium
lib. 1. asclepivm, et hygiam nominat, uti et iovem
fiazivm , quem perperam Eiazium legebat Capaccius
exscriptor. Sicut vero ob thermas Prusae Olympenx
Aesculapium summopere colebant , quare in Act.S. Patricii Sect. 1. ,, Vide patris nostri Asclepii gratiam et
virtutem , eumque adora ita et Cumani superstitione enormi in hunc Deum ferebantur , quod medicis
aquis territorium Cumanum scateret . Iramo etiam
Cumae sub tutela Apollinis erant : proinde et Aesculapii patris. Certum est anno 1606. inter Cumarum
parietinas pulcherrimum Lararium Civitatis detectum
atque in eo statuam Aesculapii elegantissimam , teste
eodem Capaccio lib. 2. p. 240. Vides cur Praeses Asclepium se praecipue timere dixerit h. e. revereri , et
colere . Facit ad rem Vet. inscript. in Synopsi Feetwoodi V. CL. RELIGIONI IVDAICAE METVENTI . Ceteroqui timor iste sive religio ethnicorum saepissime in
derisionem et contemptum degenerabat . Nam ex Tertulliani Apologetico aliisque Auctoribus probavit Jo.
deos veros omnipotentes adorare
et

asclepivm

An t.

frater

meus Amoenit.

Jur.

C iv.cap.

1.

exaeneis

etiam vasa coquinaria . Nostra

etiam Acta pulcherrima sect. 12. innuunt ex marmoreis idolorum fragmentis stratas fuisse vias . ,, 'Non
idolis veteres conflasse

adoro

iniquit S.

Maximus ,

idola

manu

facta

de quo?

h 2

Digitized by

Google

ACTA

rt*

SIN C*E RA'

Conferenda sunt Acta

apud Mazoch. Kal. p. 158. Ita Deus

rurn imaginibus vice sternuntur

S.

Theoduli

. 7.

Opt. Max. viam per opiniones mortalium paraverat

imminenti Christianx Religionis triumpho
Adpellat Martyr ad tribunal Judicis
(aa) .2 6.
Christi . Fortissimus Martyr Saturus inridensconcurrentium ethnicorum curiositatem in Pass.S. Perpetuae

T^otate,

Ssct. 17.

genter
S.

ajebat , vobis facies nostras

ut recognoscatis nos in die

illo judicii

dili-

Sic et

Romanus apud Prudent. hymn. x. v-Sij.

.

pone respectans , ait

, perfide , ad Christum Deum

Crudelitate , non metu mortis tremens ,
Sed ut probetur esse nil quod judicas

yidpello ab ista

Christum

meum vulgo

legunt

Deum

reposui pris-

cam Christianorum loquutionem sequutus

quidem

et

Terribilis

Martyre prorsus
Passionibus quibusdam/,

severa provocatio

at

dignissima. Quam nollem in

semper mihi suspectissimis , convicia et maledicta
Christi Confessoribus, proximisque imitatoribus attribui I Exemplum profero. Acta Vaticana seu Barosect, 7. ,, Deprecor te Domine Deus
meus , ut ulciscaris in tyranno Timotheo , qux gessit in
me servum tuum , ut eruas , et evellas , et obcaces oculos ejus . Et subito ccccus factus est - Tunc oravit S. Januarius ad Dominum , et dixit : Gratias tibi ago Pater
Domini nostri Jesu Christi , qui exaudisti servum tuum ,
et disperdisti oculos Timothei impii Detestatur imprecationem Sancti Confessoris existimationi indecoram
Mazochius Vindic. p. 120. n. 20. reprehendunt mendacium fatui scriptoris Tillemontius , et ipse adsertor
historix Vaticanx Stiltingus . Contra, quam pulcra ,
admiranda, verbo dicam quam Christiana illa verba

nianaS. Januarii

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
SS. Nicandri et Marciani

accepta a

capitalis supplicii sententia

117

Maximo

pax tecum

Praeside

praeses hu-

mane . Actor . 3. /7.486. Ad eumdem Maximum S. JuObsecro te, pie praeses etc. Act . . 1. /7.482.
Prases erat Maximus Moesiae an. 502., uti probat. Mazoch. Kal. p. 659. , diversus omnino a Fabiano , quein

lius,,

comitatum Maximiani Herculii sequutum ge.

Hoc loco etiam observanda
iWa Hagiographi verba ,, Terra vero non suscipiebat

in Italia

sta

munera declarant

sanguinem Martyris Christi Praecavebant id Christiani , et sanguinem studiose adservabant

Acta S. Cypriani fusiora apud Baron.an. 261.,, Fratres vero flentes linteamina et oraria ante eum ponebant , ne sanctus
eruor defluens absorberetur a terra Sic et de S. Vincentio Prudent. hymn.y. v. 340. Ille ungularum dupli.

ces Sulcos pererrat osculis

ris

Hic purpurantem CorpoGaudet cruorem lambere Plerique vestem lineam

Tutamen ut sacrum suis
:

Stillante tingunt sanguine

Domi

reservent posteris Mox pulcherrime hymn. xi.

de S. Hippolyto v. 139. Hic humeros , truncasque
manus , et brachia , et ulnas, et genua , et crurum fragmina nuda legit . Palliolis etiam bibulae siccantur
arenae Ne quis in infecto pulvere ros maneat. Si quis
et in sudibus recalenti adspergine sanguis Insidet,
hunc omnem spongia pressa rapit. Nec jam densa sacro quidquam de corpore silva Obtinet , aut plenis
-fraudat ab exsequiis,, .Ac profecto etiam S.Maximi sacrum cruorem in phialis servandum Cumani curarunt.
Vide Prodrom. .46. Haec respexit Hagiographus, dum
tradidit terram non suscepisse Martyris Sanguinem . Innuebat , potuisse Christianos hunc sibi sanguinem
.

comparare,
(bb) .27.

et in

recondere.

phialas

Alia nunc arte Confessoris invicti con-

h l
Digitized by
I

Google

ACTA SINCERA

1 1 8
stantiam adgreditur Fabianus adores , inquit, deos ,
ut habeas magnum honorem in palatio Diocletiani et

Maximiani Etiam hxc ab Actis Prasidalibus manarunt . Solemnis formula; consuetum tritumque illa
vocabulum. Lactant de Mort. Persecut.
eap.15. Item Judices universi, omnes denique qui erant
in palatio magistri , data potestate torquebant In
aetate palatii

Actis S. Symphoriani

. 5 ./?. 70. ,, Judex ait : Sacridiis ut possis palatii honoribus perfrui Acta
SS. Rogatiani etDonatiani . 4. p. 247. Si voluntas
obstinata te non decipit , deorum indulgentia concessa

fica

recipiet

tio

deorum

gnitatis augmentum
( cc )

mus

Diocl. et Maxim.) pala(

cum vita commercio sortiri di-

ut in Imperatorum

et aula

.28;

possis

exerce quidquid

Christi pugil

ita

potes

MagnaniRur-

saevitiam Fabiani lacessit.

omnia desumpta ex Actis Prasidalibus. Vox

solemnis erat Confessorum gloriam sibi passionis optantium , et in adjutore Christo spem suam
virtutemque alacriter collocantium . Non injucunda
erit collectio talium sermonum ex Actis Martyrum
primigeniis, nec parum auctoritati Historiae nostra;
favebit . Acta S. Irenad Sirmiensis . 4. p. $ 58. Probus dixit. Consule tibi , juvenis i Immola , ut non te
sus vides

enim

illa

fac quod
cruciatibus impendam . Irenceus respondit
vis . . i Probus dixit : Dabo in te sententiam . Irenxus
respondit: gratulor si feceris . S. Euplius in
ydetis . 2 . p.$6z. fac quod vis. christIanOs sum.
HJEC DIU OPTVAVl.FAC QUOD VlSi ADDE ALIA. CHRISTIANUS SUM. S. Hilarianusin Actis S. Saturnini .17 ./>.$46.
QyiDQUiD fatere volveris fac. Si Tarachus et Socii
inclamant in actis p.^ 87.388. etc. fac quod vis. (voist

vfxxrrt

"o

4 i'aa )

In Actis S.Achatii p.

151/

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
fac jam quod placet
Iit.

bis

S. Speratus

clamat p. 75. fac

quod

119

inAct

vis.

MM*

Scii .

Acta Proconsula-

. 3. Galerius Maximus ait : ConsuCyprianus Episcopus respondit . fac quod tibi

praeceptum est . In re tam justa nulla est consultatio ,,

ria S.

Cypriani

le tibi

In Actis S. Didymi ctTheodorae

que quod vis

p 353.
.

fac

ita-

Fabianus decrevit , dicens : Quoniam

vixerit multos per sua maleficia separabit a deo-

(dd) .29.
si iste

rum

cultura. Et ante ipsum dictavit sententiam etc.Dt

ro
. sequenti . Nunc videndum
decrevit quid hic significat cum agatur de Praesidis
metu ne S. Maximus ethnicos ad Christum suis miraculis perduceret. Liquet autem peritis viris decernendi verbo innui deliberationem Praesidis cum consilio
sive adsessore suo. Proprie enim decernere delibera-

sententia disseremus

Maximus cum consilio

Cyprianum esse tollendum , ut aliis documento esset, ac sanguine sanciretur disciplina. Post
quam deliberationem Proconsul ipse recitavit de tabelre est. Sic Proconsul Galerius

decrevit S.

la

sententiam

Act. Proconsular,

4 .p. 189.

Praeses

Philippum et Hermetem sententiam

edidit communicato prius cum participibus , et Adsessore
consilio. Vide Acta Sect. xi. p. 371. Participes sunt
Consiliarii Adsessore minus honorati, dequibusegre.
gia observavit Mazoch. Kal.p. no. Item ActaS. PioJustinus

rm

in SS.

p. 127. Proconsul diu habitis^ cum Consiliatore ser-

monibus

,, Acta SS. Tryphonis et Respici

p. i^p.
Prafectus ... jussit gladium adducti et consilio accepto
sententiam protulit . Leucon Maximi Praesidis Coni

Moesia occurit in Passione SS. Nicandri et

Marciani p. 484. Nunc recte Fabiani deliberationem
xum Adsessore , et Consiliatoribus , sive Participibus
siliarius in

h 4-

Digitlzed by

Google

ACTA SINCERA

,120
ante prolationem sententia; intelligimus . Consulari
nempe cum iisdem de interficiendo S. Maximo decrevit, quod vivens relictus plures ethnicos ad Christi
ovilia cogere potuisset
Consilio accepto ad sententiam dictandam ct recitandam descendit.
Ante Martyrem S. Maximum Prxses
(dd) .30.
dictavit sententiam, scii, exceptori, ac deinde ex
tabelk recitavit . Sic in Actis MM. Scillitan. p. 75.
Proconsul dedit sententiam per exceptorem dicens &c.
.

Hac cum

essent

micus Mathes.
rint exceptores

ex

tabella

Itb. viii. cap.

Erunt

&c.

recitata

explicat qui

inquit

'

Julius Fir-

nam

fue-

exceptores earum

sententiarum qua de capitibus proferuntur ,, Notarii scilicet qui sententiam in Acta referebant . Mos
fuit velum obduci dum Prteses consilium accipiebat,
post deinde sententia velo reducto recitabatur. S-Basilius Magn. Epist. 577. ad Eustath. Acta SS. Claudii et
Socior, apud Surium , et Baron- an. 285. Lysias introgressus , obduxit velum , et post exiens ex tabella

sententiam

recitavit

dicens

Claudius

Asterius

J^eon fratres Christiani deos blasphemantes et sacrificare renuentes ante atrium cruci adfigantur , et corpora eo-

rum avibus

laceranda relinquantur

Et subjecit: Cu-

Archelaus spiActa Sancti Eupli .3./?. 361 ,, Calvisianus intra Velum interius ingrediens sententiam dictavit . Et foras egressm adferens tabellam , legit: Eupliunf Christianum edicta prine ipum contemnentem , deos
blasphemantem , nec resipiscentem , gladio animadverti
rent hxc Claudius commentariensis

culator

et

jubeo. Ducite cum. In Actis S. Pionii . 19. p. 127.'

Proconsul . . .
recitari jussit ex tabula &c. In Actis
S. Petri Balsami . 2.^442. Prxses dictavit adversum
eum sententiam
De sententiis ex tabella recitatis

Digitlzed by

Google

SANCTI MAXIMI

121
vide Tertullian. Apolog. cap. 2. et S. Pontium Diae.
Fit. et Pass. S. Cypriani cap. 17. Ex his conficitur no-

strum Hagiograpbum Acta judicialia prae oculis habuisse. Prius enim ait Fabianum Praesidem decrevisse \.e. obducto velo cum Adsessore deliberasse, deinde
addit

sententiam, sci!, exceptori , quam ipse

de tabula remoto velo ante Martyrem
Nunc verba sententia: expendenda su-

dictasse

Pratses

mox

recitavit

persunt

(ee) .3 1.

Impium MaELASPHEMATOREM 'ImpC-

Sententias tenor hic est

ximum REBELLEM deOTUm

et

ratorum nostrorum , eo quod diis sacrificare noluerit ,

jubemus eum capitalem subire sententiam , et corpus
ejus TRADI VOLATILIBUS COELI ET BESTIIS TERR7? ,,
Acta S. Vincentii . 8. p. 327. Rebellis Principum
exspiret Non tamen hoc urgeo. Potius mihi ve-

quod
vocabulum ab Ethnicis horum temporum Christiani
res sacras transtulerunt . Legimus in Relatione
Fortunati Praesidis conscripta anno zp8., quamque
servarunt Acta S. Marcelli . 3. p. 2 66 . ,, Coram omni
nit accuratius enarranda blaspbemia in Principes,

ad

populo in deos , et in Casarem multa blasphema loquutus

est Acta S. Crispi na: an. 304. . 1. p. 3pj. Anulinus Proconsul dixit : Blasphcmiam loqueris ,, Acta
S. Claudii an.i$$. .3. p. 235. Lysias Praeses dixit :
Frangentes cervicem ejus dicite illi noli deos blas-

phemare Acta S. Restitutae sect.4. Quidquid blasphemando protuleris aquo animo sustinere debemus
.

In iisdem Epistola exstat Eustasii Proconsulis ad Proclinum sect. jx. in qua B. Restitutam videmus vocari

rebellem

imperialibus dictis

et Sacris

numim

nibus

blasphemias proferentem Acta S. Pollioni

it
P' F) 9 i* > Hic in tantam prorupit superbiam
non cesset deos et Principes blasphimare . DesinitFa
.

Digitlzed by

Google

fis
biani

ACTA SINCKRA
sententia in

formulam

sepulturae honores Mar*

corpori denegantem . Certe id in sententia

exprimi oportuit, ut vidimus in sententia a Praesityris

de Lysii contra S. Claudium et fratres prolati Cor por<* avibus laceranda relinquantur Vide et . 20.
ac 24. hujus nostri

Commentarioli. Mallem

in FaCerte enim
Notarius Cumanus , nisi alius forte serus corruptor
volatilibus ccelum , bestiis terram adsignavit, digitum
ct.sect.xiv,
ad Biblia intendens, neve Praesidis minae
in vacuum caderent . Si parvum istud glossema excipias , et alium superius detectum . 17., omnia in
Actis nostris pura, concinna, sincera omnia, et priscos mores consuctudinesque referentia
Extra civitatem ducitur S. Maximus ut
(ff) .32*
ictum feralem excipiat , coronam obtineat . Foras
civitatem ducuntur ad supplicium SS. Claudius, Asterius , et Neon. Vide Acta eorum pag. 285. SS. Bonosus et Socii ad campum ducti , ubi gladio sunt
percussi . Acta. $.p. 5*2. Urbes omnes pone moenia
campum habebant, in quo se juvenes exercebant . De
Campo Neapolitano, qui Basilicam S. Januarii extramuranam, urbisque moenia interiacebat consule Mazoch. de SS.Episc. Tsjeap.p. 378. de CathedraliNeap.
p. 20 6. Adde Prodrom. ad Tabb. Heracl. p. exi. Hujusmodi loca suppliciorum exsequutionibus destinata
erant . Constantinus in Orat, kd SS. apud Euseb.
cap . 27. 'Flec deerant in urbe Roma qui tantis malis
latarentur . Erat campus ad pralium constitutus . S. Augustin. contra Parmen. lib . i .cap. 8. Conqueri audet
parmenianus , quod eos ad campum , idest supplicium
duci jussit . Sulpic. Sever. de Virtut. Martini cap. 5^
'Hon irrationabiliter in campo cathecumcnos jieri t
ubi solent Martyres consecrari . ,, Sic etiam S. Janua-

biani sententia legi volatilibus

et bestiis

Digitized by

Google

.,

SANCTI MAXIMI

123
/
tius et Socii extra Puteolos ducti in Sulphuraria obActa
S.
Sincera
truncati sunt.
Jan. Sect. 8. p. Forum
nuncupatur. Cumque Acta
in agro Marciano
seu potius Malchiano , uti habet Bernardinus Siculus
Scriptor Sxc. xii. ineuntis apud Caracciol. cap. 20.
sect . 11. p. 242. , vides Campum Puteolanum ibi proUulcani campus

aliter

ille

referant ibidem jacuisse corpora

pemodum

patuisse

Coenobium

surgit

etiamnum Capuccinorum

ubi

cum

inscriptione in altari Eccle-

LOCUS DE COLLATIONIS S. JANUARII ET SOCIORUM

.
Dixi Malchianum agrum prope Sulphurariam
fuisse, idque locum perlustranti facile patebit . Sed
et Acta Vaticana sect. 13. apud Mazoch. Vindic.p. 124.
Quem ( B. Januarium ) primo quidem in loco, qui
adpcllatur Marciano absconderunt ( Neapolitani ) .
Legendum hic proximo, ut in re similiActaS. Saturnini emendavimus ductu Actorum S* Cypriani .
Adisis frodrom. . 36. Conficitur Marcianum seu Malchianum agrum in quo prima fuit S. Januarii sepulsiae

ejus

proximum

campo

loco supplicii
judicium facile
mihi excidet. Nempe S. Maximus ad viam Caballariam sepultus fuit in proximo loco ,;sicut in re trepida et clancularia oportebat fieri; cumque duobus ab
Urbe Cumana rhillibus passuum distaret Martyris setura

Nec diversum

pulcrum
in

illa

fuisse

locus supplicii

ct

Cumano

de campo

Campus Cumanus

sive

vicinia sese explicabat

Si

milliaria

veterum

ad nostra hodierna Italica reducemus , quifita scii,

parte deducta , patet Campum Cumanum in quo passus B. Maximus , et proximum campo Agrum Innocenti i , in quo sepultus fuit, distare ab Urbe ipsa
Cumarum spatio hodiernorum passuum 1600. Alium

hujusmodi campum prope

Ujrbis

moenia plateam di-

Digitized by

Googte

ACTA SINCERA

*2 4
ctum suspicor cx

his qua: scripsi . 21. Via autem

Caballaria dicebatur quod caballis pervia esset bestiisque dorsuariis , ut puto , sicuti carrucaria esset rota-

sive potius quod olim equi generosiores

etiam vulgo dicebantur , viaque caballaria ai
campum ducebat , ubi exercitationibus equestribus
Cumani indulgebant . Neque Cumanos ab hujusmodi Ludis abhorruisse illud indicio esse potest, quod
celeberrimas quoque naumachias in proximo Averno

bilis

alia:

caballi

proeliabantur

Auson.

Idyll. x.

Euboica referunt per Averna sonantia cymba

Innocuos ratium pulsus , pugnasque jocantis

Haumachia

Sanctus Maxiftius
gladii
extremum
(gg)
excepturus ictum genua figit , i. e. flectit, qua dictione Hagiographus etiam utitur sect. ix. r
Martyrum a S. Stephano Protomartyre initium ducit , qui positis genibus pro persecutoribus Deum orans
lapidibus oppressus vitam finivit . Ita occumbunt
Martyres Scillitani Act. p.j$.^ ita S. Fructuosus et
Socii Act. p. 192. , ita S. Flavianus fixis tamquam ad
precem genibus , ut Acta S. Montani perhibent /7. 192.
Denique et S. Euplius flectens genua sua paravit cervicem et decollatus est . Acta /7. 363. Exempla hsec attulit Mazochius Vindic, Act. S.Jan. p. 36. n. 12.,

et p. 91. #. 33
,
;
Decollato
(hh) .34.

Beatissimo Maximo terra

motus factus est magnus . Omnis populus . . . clarifica verunt eum ( Dominum ) quoniam magnus est , et timuerunt nomen Domini Jesu Christi , et simul omnes
unanimiter baptizati sunt Clamet nunc Tertullianus
( Videsup. . 12. ) SEMEN EST SANGUIS CHRISTIANORUM ,, Vivens B. Maximus ccxviii. ethnicos lucratus

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

12*

est: mortuus vero ingentem concivium suorum numerum , quotquot Urbe egressi ad spectandum sup-

plicium venerant.

men

Nonne

adposite S.

ecclesiae salutavimus? Prodor.

Maximum

. 1 2.

hi osores miraculorum instant, Dodwelliani

dierum

lu-

Semper mi-

horum

mustaceo laureolam quaeritantes ,

qui prafractc negabunt res hujusmodi miras, quantacumque fuerit auctoritas Cumani Historici coxvi pro
Ecclesia concivium suorum scribentis , quos inter et
filii supererant oculatorum testium , et ipsf etiim qui
prodigium suis oculis usurpaverant . Sed Christus
Dominus hac plerumque via populos ad sua compulit
ovilia. In Passione Sancti Bonifaciia. 2po. . 1 3.
7?. 253. Factus est terree motus magnus, ita ut exclamarent dicentes Magnus Deus Christianorum . Et crediderunt multi in Dominum Usum Christum In martyrio
S. Apphiani ingens motus caelum , mare, et Urbem
totam Caesariensem concussit . Dniversi , addit Euseb.
Caesariensis de Martyr. Palasst. cap.xu. , propemodum
Critici

in

incolas Z>rbis Caesariensis

runt

testes

hujus miraculi

'

exstite-

tam stupenda rei spectaculo

non interfuit Post martyrium S. Tarachi et Sociorum terra motus factus est magnus , et tonitrua et fulgura , et nimia tempestas imbrium descendebat . Ita referunt Acta. xi.p. 393. a Pamphilio aliisque oculatis
testibus descripta, et Ecclesix Iconii transmissa . Rebus his mirandis perculsi Gentiles saepe Christi Domini potestatem# vel inviti fatebantur . Sic populus intactum videns a feris bestiis in amphitheatro S. Gregorium , exclamat Vere magnus est Deus Christianorum, multique Christo nomina dedere . Passio apud
.

Surium

Trulla certe

astas

<

tom. 6. 24. Decembr. Petr. de Natalib. lib. 1,

786. In exorcismo S. Aureliani p.

cap. 88. Ferrar. p.

Digitized

by

Google

ACTA SINCERA

Si6

pulus dicit Vere magnus est Deus Aureliani . Ferrar,

22. Maiip.300. In Actis S. Apollonii apud Rufinutn
de Vitis Patrum cap. 19. Stupefacti et Judex et populus, una omnes voce clamare caperunt . Magnus et
unus est Deus Christianorum , solus immortalis est

Hymnum referimus Christo , ita Cuma(ii) .35.

ni sanguine concivis Maximi nuper velut irrigati , et
in vinea Dominica ex insperato succrescentes. Sic in
Pass. S. Philippi Heracleota .

vn. psalmum

dicentes

Do-

xAdnotat Cl. Mazochius Kal.p. 21 9. ,, Tfoli

beic de Psalmis Davidicis cogitare , verum de hymnis
Ihartxols , quos sive ex tempore pro re nata cane-

mino

bant

sive ex

iis

quos memoria tenebant aliquem pro-,

posito congruentem

nius//^. 10. Epist.

De his hymnis accipiendus Pli9 ~J* s Carmen Christo tamquam Deo

canunt Christiani insulae Enariensis hymnis prosequuati sunt S. Restitutam. Acta ejusd.Sect. 15. Advocans plebem ( Lucina ) Domini sanctam cum hymnis
et laudibus et magno honore sepeli venerunt eam in

Joco qui dicitur eraclius ( h.e. Hpux*t 7oy templum

hodie Lacco \o.kko( i. e. fossa . Vid. Maz.
Kal. p. 333.334. ) Saeculo x. etiam Laici in Ecclesia
Neapolitana laudes Christo referebant . Ita Jo. Diae,
in Chron. Episc. Sect. xvm. Qui ( populus, plebs )
usque nunc , Domino propitio, sedulo laudes Christo referre non cessat ,, Auctor Vita: Athauasianae ( qui scripsit
vergente saeculo xi. in Prologo testatur Neapolitanos
Graece et Latine Dei laudes cecinisse ,, ( In qua Neapoli ) Laici simul cum Clericis assidite Grcece Latineque
communi prece psallunt Deo Idem in Historia TransHerculis

lationis S. Athanasii

xus

. .

lingit*

Confluebant autem uterque

Grace

et

se-

psalmodia can tus utriusque

Latine suavi modulatione resonabant

et qualiter poterant

Digitized by

Google

MAXIMI

SANCTI
i 2?
Specimen hymnorum hujusmodi popularibus Neapolitanis familiarium exhibent Acta Translationis S. IuliaLect. 3. apud Capace, p. 27 *. Sacerdotes , et milites

nx

de regione liili simul cum magna plebe portantes ramos

oliva in manibus-, cantantes hosanna in altissimis
deo * , .praibant canentes , et dicentes benedicta quas
venit in nomine domini ; Et sic canendo pervenerunt

ad Ecclesiam

'

Beati J^icolai Christi Confessoris de Castro

Lucullano sitam prope moenia Civitatis Ecce vero

hymnum , quem populus Cumanus Christo referebat ,
sive concinebat, aliorum ignarus , quosveteres Chricallebant . vere unus est deus Christianocredimus ei . Sic et acclamationes olim in theanon sine modulatione quadam canebantro,
tur prosa oratione concepta. Senatorum acclamationes frequentissime prostant apud scriptores Auguste

stiani

rum

et ludis

Historie

Hic reliqviae , et mox reliqviae

corporis vocatur integrum S. Maximi corpus ; nam
Invenerunt
corpvs .... integrvm , et

candidum velut nix . Non sine cura haec dictio nobis transmittenda , cum xvi melioris notam evidentissimam exhibeat. Ex Mazochiano thesauro ( Kz\.p.6g^.
pS 6. ) pauca in rem nostram vertemus . reliquias de
(kk) !<*

sect. 20,

integro corpore
S.

Ambrosius

quasi exuvias diceret, accipere

DeTobia

Epist. posteriore ad

solet

cap. 1. n. 4. cap. 10. n. 3 7.

n. 10. Ita et accepit Am-

Syagrium

ni ian.Marcellin.//.xxr./

fin.Ntc non a./4v<* Corpus

Cypriani adpellat S. Gregor.Nazianz./n Orat, de eodem . ActaS. Bonifacii . 2. p. i)o. /ddfcr nobis reliquias idest corpora Sanctorum Martyrum Acta
S. Philippi Heracl. . 1
p. 373. Navigia conscen*
dunt si cui piscanti veniat sanctorum corporum gkaja

S.

\
Digrfi^d by

Google

,,

ACTA SINCERA

128

captura . . . Mox inl^s-* reliquiae involuta retibus

extrahuntur
Accedit et alia antiquitatis nota non
(//) .3 7.

minus luculenta

in

illis

Ego sum Maximus con-

fessor dei Martyrem dicere voluit . Communis

eruditorum opinio mirum quantum nostrae Historias
constabiliret auctoritatem , ac Mazochii praesertim ,
qui

Confessoris

titulum

moreo Neapolitano

numquam

in

Kalendario mar, vixque se-

saeculi ix. perspiciens

mel in Martyrologio Bedae adpositum , ut Caelicola

non Martyr designaretur, statuit Martyres inter Confessoresque discrimen non nisi post vm. sacculum
sensim irrepsisse. Kal. p. j6j.11. 558. DeSS. Episc.
TSlcap. p. 96. Olim nonnisi Martyres colebantur, sed
exeunte Sacculo iv. etiam viri in pace defuncti ac
virtutibus insignes absque eo quod Christum in persecutione ac tormentis confessi forent Sanctorum albo
adseripti sunt . Innoc. ni. de Mysterio Missa cap. 10;
Benedict. xiv. de Canoniz. lib . 1. cap. z. n. 8. Sed
Thomasinus de Festis lib. 1. cap. 6. n. 10. prinios
hujus classis Sanctos facit S. Hilarium Pictavienscm,
ac S. Martinum

Turonensem

tandem mul-

qui serius

toque post Constantinum tempore solemnem in EcQuidquid sit in eo

clesia memoriam sunt adepti .
quod Confessoris titulus non Martyri post saec. vm.
inquies
attribui caeperit , docti conveniunt . At
Confessor in Ecclesia Latina , orzoKoynriii in Graeca
etiam iv. ac praecedentibus saeculis non vice simplici
f.um praefatione honoris nominatur qui non Martyr.
Facilem arbitror nodi solutionen . Paullum verba
S. Cypriani epist. 37. attendamus ,, Cum voluntati et
confessioni in

minus

carcere et vinculis accedit moriendi ter-

consummata Martyris gloria

est

Idem

lib.d?

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI

ti?

exordium gloria est , non

meritum corona . TSjou perficit laudem sed initiat dignitatem ,, Item legitur in Actis S. Montani . n.p.ioj,
ann. 260. Bis Confessor es, tertio Martyr eris per
gladium Copiose hanc rem illustrat pulcherrima
Viennensis ac Lugdunensis
Epistola Ecclesiarum
sifnpl.

Prolator

quam

servavit Euseb.

Confessio

lib.

5. cap.

anno

et seqq.

1.

Christi 177. conscripta . Refertur quoque a Ruinartio p. sPm ubi , 17. ista habentur,, Quamvis in tan-

tum gloria culmen

rum

evecti essent

nec semel atque

sed sapius martyrium subiissent ,

ite-

et a bestiis de-

essent : quamvis igniam impresquamvis vibices et vulnera, tote corpore

circumferrent ; tamen nec se ipos Martyres prxdicarent

nuo

in carcerem relati

sa vestigia

adpellari paterentur

nec a nobis ita se

nostrum per

literas

tyres compellasset

Verum

si

quis

aut in familiari colloquio eos Marobjurgabant graviter , atque incre-

Martyris enim adpellationem libentissime conutpote fido veroque testi , et primo, vitxque c ales t is principi et auctori .
Eos quoque qui jam ex hac vita migraverant Martyres , nobis commemorabant , ajebantque : Hi jam sunt
Martyres , quos in ipsa confessione Christus adsumpsit,
confessionem ipsorum morte , tamquam anulo obsignans;
nos vero viles atque abjecti Confessores . . . Ipsam vero
Martyrum adpellationem a fratribus sibi oblatam , utpote timore Dei constricti, refugiebant. Ex collatione verborum S. Cypriani , S. Montani, et Ecclesiarum Viennensis ac Lugdunensis prono alveo fluit
veteres distinxisse a Martyribus designatis , consummatos , sive coronatos . Designati , seu Christum in
iudicio palam confessi , quique ideo cruciatus toleraverant nec tamen mortem, confessores dicti : qui

pabant

cedebant Christo ,
genito mortuorum

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

ijo

sanguine suo martyrium fecerant proprie martyre*

adpellabantur . Videndus S. Eulogius Cordubensis
Martyr Memorial. Sanctor . lib. i. Adi etiam Card.
Baron. Ad Martyr. 2. Jan. Ruinart. ad Acta S. Cypria*
ni p 176. i-* Cum ergo de Confessoris titulo nonnisi post s<ec. viii. adhiberi expto eruditi loquuntur, non de Martyribus designatis accipiendi sunt,
cuia Confessores salutati hi fuere ab ipsa Ecclesiae
origine; sed omnino de Viris morum sanctitate illustribus et in pace Ecclesia? depositis , quorum solus
tortor diabolus fuit , quique testimonium Christo
.

perhibuerunt innocentia

vitae

et

cruciatibus

non

Deo immissis fortiterque toleratis, vel perpessis, quos sibi ipsi ad cluenAtque
irrogarunt
.
hi plane ix. po-.
ultro
da peccata
tissimum ac x., saeculo cultum publicum promeruere

Praeside aliquo

sed vel a

illatis,

non immerito Confessorum nomine donati > cujusmodi fuerunt S. Hilarius , ac Sanctus Martinus
deinde et Monachi plurimi. Vide Cangium V. Contempora
fessor , Nihilominus, ut ad priora Ecclesia?
regrediar, ex recitatis antiquorum locis etiam eruitur, vulgo olim Confessores sive Martyres designatos

etiam vocabulo Martyrum honestari connec non et Martyres consummatos , Con;

fessores dictos Hinc Martyria Graeci confessiones

illustri

suevisse

Latini

adpellabant

pulcris vindicatorum

tumbas nempe aut

a?diculas

se-

Theoad Concilium Nicaenum tur-

Martyrum

superstructas

doret. lib. 1. cap. 7. ait

bam celebrem martyrum conflixisse , qui stigmata Jcsu
Christi corpori suo impressa circumferebant . Atqui
Confessores

stinus
an.

et

j8j.S.

isti

oportebant r FauPrecum scripto

Episc. Neap. promiscue nunc

non Martyres

Marcellinus

Maximum

dici

in Libellum

Digitized by

Google

MAXIMI

*
SANCTI
iji
nunc vero Confessorem adpellant, flui ia
Corsica insula exui decessit . Constantinus Imp. Martyres consummatos Confessores vocat in Orat, ad
SS. ap. Euseb. de Vita Const. lib. a. cap. 35. Adjungenda Epistola Joannis Antiocheni et Synodi Oriental. ad Cyrillum , quam servavit nobis Facundus Hermian. lib, vm. Quis autem deceptorum hominum
de istis occasionem adsumens confessorem non voca-

Martyrem

verit

veluti propter ilium passum

qux etiam
Sed

et

bere

illi

qui passus est ea >

,
qui in Ecclesia fulserunt passi sunt >

passim in Actis Martyrum

qua: taedet exseri*

videas Martyres coronatos titulo

significari.

Atque huc

Confessorum

Scriptor Vitae Sancta;

sebiae Amaticensis ap. Coppolam de S. Eusanio
facit

tu-

M.

Omnis Martyr Confessor : non sic quoque

Martyr omnis Confessor. Propterea cum S. Maximus
Martyr fuisset consummatus er vindicatus non se Con-

p. 67 .

fessorem proprie, sed Martyrem omnino dicere debuerat . Attamen quia omnis Martyr Confessor , immo
etiam quia Constantini aetate, ut vidimus, distinctio

Confessores vulgo
evanuerat, confessorem se esse dei nunciavit Juliasix. Quod non levi indicio est Acta hxc nostra tunc
emissa , cum Martyres coronati sub nomine Confessorum comprehendebantur , saeculo scii, quarto .
(mm) . 38 . In agro Innocenti , ubi videritis Crucem ibi requirite . Secure hic Innocentii agrum repo*
suimus in Prodromo .19. Nam quid ager innocens >
Anne ager non pestibilis ? Pestibilem fundum reperi
in Pandectis Justiniani , et cum fratre meo suavissimo
illa

antiqua inter

Martyres

et

Antonio interpretabar fundum coeno , stagnisque

nam veteres Geoponici praedium
;
comparantem , illud inspicere debere admonent , an

Jo.

insaluberrimum

Digitlzed by

Google

ACTA vSINCERA

an scii, habitu robusto ac bono succo

valetudinem bonam proseferant , ut hinc de salubritate loci et aeris dexterum judicium*pronuncietur .
Sed vetat nos de agro salubri cogitare Martyris ipsius
propositum . Voluit ignotum indicare sepulcri lovicini niteant

cum

Fecit

agrum lunoccntii

indigitavit

Si inno-

eentem nominasset , nihil adsequuta fuisset Juliana

cum ageretur de territorio Cumano , quod Straboni
canosa maris tfdicitur lib. v. rii Sx\x asm
fusio
'

et

nota sint

.... Loca foeta palustribus undis

^ itora Cumarum .

I quaere in territorio Urbis pestibili agrum innoicentem. At modo succurrebat dubitatio an ager innocens propterea dictus fuerit ille , ubi S. Maximus
supplicii locum primum fuerat reconditus
quoniam Christiani hac* nuncupatione Martyrum re-

prope

quietoria
ni

inter se consueverant designare

meo facem

proferebat

arxvn. cap.y

Ammianus

Quorum memoriam

Mediolanum

colentes

jepulti sunt

Suspicio.
Marcellinus lib.

Martyrum

apud

nunc usque Christiani , locum ubi

ad innocentes

adpellant

Liberum

cuique judicium permittendum est : nisi quod potius

ager ille ex Ammiani auctoritate vocari debuit ad

innocentem,

sive

innocentis

quo

fit

ut in priori

Sententia adquiescam . Quaeres denique, Crux illa quodam fuerit , cujus indicio sepulcrum S. Maximi agnos-

cendum proponitur. Diximus Prodr. . 33. fuisse in

laterculo vel tabella marmorea sculptam de more
veterum Christianorum . Romae Crux sola loculamento insculpta non plenam Martyrii probationem
uggerit ubi agitur de corporibus ignotis quo in Coemtteriis quotidie effodiuntur j palmo solum eisque

Digitlzed by

Google

SANCTI MAXIMI
Juncta vascula sanguine rubentia pro certissimis facti
martyrii signis habentur ex decreto Sacrat Congregat*
io* April. 1668. Vide Alexandri

Rituum

Apocris. in Epist.Eusebii

Romani (

Plowicrii

Mabillonii

h.e.

) de
Cultu SS. Ignotor. .3. p. 19. . 4. p. 28. NihilomiCrucis
etiam
simplici majorem
nus Acta nostra signo

qua sepultos in martyriode,

auguremur . Monogramma antiquius Constantino Martyrum emblema contendit Paulius De

vindicant auctoritatem
Cessisse

S. Eeliciano Part. 1. . 16. seqq.

Crux vero etiam mo-

muto in tituloincisi
sepultum indicat. Nam, facile Martyrem
que et Prudentius non crucem , sed numerum adseriptum cernens in tumbis Coemeterii S. Cyriacae , Marnogrammate

vetustior, et sicubi

occurrit

conditos recogitavit, iripi ? hymn. xi.

Sunt et muta tamen tacitas claudentia tumbas
Marmora , qu<s solum significant nUmervm .

tyres

Quanta virum
'Hosse licet

Sexaginta

iaceaht congestis corpora acervis

quorum nomina nulla

me

didicisse

hominum ,

solus habet comperta vocabula Christus

pote quos propria iunxit amicitia

Z>t

Quod

legas

mole sub una

illic defossas

Relliquias memini

Quorum

v. p.

numerus simpliciter titulo adpositus Martyr

res indicat, magis multo indicat crVcis trop^evm.
(nn) .32.
Cumana omnis civitas ad inveniendum.
S. Maximi Corpus exivit psallens , et faculas habens
in manibus . Celebratur fossio . Corpus intactum et
niveum Sancti Martyris repertum , quod aromatibus
conditum est Similis narratio in Actis S. Restituti
-15* edente Jacobo Castellio an. 1 742. Cumque ( Lusi

cina pos t visum

locum

expergefacta fuisset

sibi.demonstratum

.. .accessit

ad.

invenilque intra naviculam

Digitized by

Google

ACTA SINCERA

1*4

Sancte Virginis Corpus niveo fvlgore corvscans.

Gavisa itaque tanto munere di%nis aromatibus illud con*
dire studuit , et advocans plebem Domini sanctam , cum
hymnis et laudibus et magno honore sepeliverunt eam .
De aromatibus paucula disseremus . sequenti . Nunc
prxstat populum hymnos concinentem ( dc quibus
vide . 31 . ) , faculis prxterea instructum ad laetitiam
significandam contemplari . ActaProcunsuIaria S. Cypriani . 5. p.rpo. Ejus ( B. Cypriani ) corpus propter gentilium curiositatem in proximo positum est . Inde per noctem sublatum cvm cereis et scholacibvs
( i. e funalibus teste Cangio Gfossar. h. v. ) ad areas
(i. Coemeteria ex Tertullian. ad Scaptii cap> 3.-, et
Actis S. Montani . 1 $.p. 20$. ) Macrobii Candidiani
procuratoris quot sunt in via Mappaliensi juxta piscinas,
cum voto et triumpho magno deductum est ,, in Actis
Graecis S. Bonifacn . 16. p.i 54. Aglais adsumptis secum clericis virisque religiosis supplicatione , er cereis
et suffitibus ( uzt si KtTtif , xxi mp'y i xxi SvftictftuTwi/ )
processit obviam Sancto corpori Acta Latina sequioris
aevi Et consurgens A^laes confestim accepit secum
Clericos , et Viros religiosos , et sic cum hymnis , et
j

omni veneratione ( scii, cequibus tota veneratio corporis sancti absolvitur ) obviavit sancto corpori. ,, Martyres
vero accensis Iurftinibus honoratos fuisse docet Cacanticis spiritualibus et

xeis

non

ct suffitibus

et S. Hieronymi liber
,
Denique Sacerdotes > et popu-

.Concilii Eliheritani

adversus Vigilantium

lus fossionem fecerunt

Hanc exercebant Fossores }
qui et Arenarii, Fossarii , Copiatae dicebantur in EccleNec
sia .
tamen Episcopi ac Sacerdotes hoc officio
defungi noluerunt . Sic in inventione Corporur^
Sanctorum Gervasii etProtasii accidit, qux inventio-;
<;

Digitized by

Google

SANCTI M A X I M I

ijy
Maximi simillima fuit; nam et per
Ambrosio , teste S. Augustino de Civ.Dei lib . 22 cap. 8., et odorem exhaCorporis

fli

somnum

S.

revelatus fuit locus S.

,

larunt reliquiae suavissimum

debantur.

ve Auctor

, et incorruptae depreheninventione ipse Ambrosius, (si) Epist. 53. Primus ego

De eadem
alius

antiquus

terra fossor accessi

(00) .40.

ceteri Episcopi prosequuti sunt

Cumani

Sacerdotes

Ascetria, et populares Corpus S. Maximi aromatibus condierunt. Sane an. 1207. odorem suavissimum exhalabat . Vide/Vodr. . 44. Mores antiquos Hagiographus
depingit Christianorum . Tertulltan. Apolog. cap . 42.
,

S. Juliana

Sciant Sabxi pluris et carioris suas merces Christianis sepeliendis profligari

quam diis fumigandis Non ab,
ludit gentilis obtrectatio apud Minut . Felicem Octav
cap. 12,

Reservatis

unguenta funeribus

Flavius

Corippus de Laud. Justini lib. 3.

Centum alia species , unguentaque mira feruntur
Tempus in aternum sacrum servantia corpus .

Ad MarryroJogus
ens

die 8.

Aug. de

Cyriaco

SS.

et So'

Lucina matrona Christianissima Corpora Sancto

condivit aromatibus et linteaminibus ,, De S.Abibi
Edesseno Acta ap.Sur. tom.6. ,, liqui ad eum attinc-i
bant pretioso linteo involutum et unguentis delibutum
,,

rum

cum psalmos et hymnos , uti par erat cecinissent pro,

,
pe Samonam et Curium Christi Martyres deposuerunt
De S. Hippolyto Prudentius hymn. xi.v, 194. Oscula
perspicuo fidunt impressa metallo

argentea:

capsa: )

Balsama defundunt : fletibus ora rigant , De SS, Ptolemaeo et Romano Acta M. S, Nepetina apud Ferrar. zj,
Augusti p. 537 , Quorum corpora Savinilla Deo amabilis

femina aromatibus condita in crypta sepelienda cu-

Twit DeS. Euplio Acta .$.p.}6 2.

,,

<*

'

Sublatum
r
V

Digitlzed by

Google

ACTA SINCERA

j %6

tst postea corpus ejus a Christianis

tibus sepultum est

Idem

et

dicitur in

conditum aroma*
M. S. Colbertino

p. 363. . 2. depositum est corpus ejus in loco venera bili conditum aromatibus In Pass. S. Bonifacii . 15.
p. 254. 2ingentes illud (Corpus,) aromatibus , et
involventes linteaminibus pretiosis , posuerunt in una de

Ipsemet Boni fac i us ad comparandas reliaccepit unguenta diversa ad honorem Sanctorum ibid. . 3.p. 230. ; Grace est : ptCpx
i/upopx sie n/uiiy ra>y xy/ay peaprvpar Vide etiam qua;
de Corporum Sanctorum conditura illevimus hic superius . 22. Atque huc referri poterit mirus odor in
reliquiarum effossionibus diffluens . Non tamen pugnarem si in effossionibus miraculo detur Jocus . Cum
pati nolim sophistarum dicteria, certissimis monumentis firmabo Deum Opt. Max. Sanctos suos .etiam odoris suavissimi signo indicasse. Prudentius de S. JLaurentio legitime cocto canens mpl 9. bymn.i.v. 388*
basternis

quias

,,

Martyrum missus

Quin

ipsa odoris qualitas

adusta quam reddit cutis ,

His nidor , illis nectar est .
Jdemque. sensus dispari
Variatus aura , autadficit

Horrore nares vindice

Aut

mulcet oblectamine

Passio S. Polyclrpi . 13. p. ^r. 5 Odor etiam thuris aut myrrhee , aut pretiosi alicujus unguenti tractum

nidorem totius fugabat incendii ( ubi mallem legas ,,

tatrum odorem ) In /ictis Graecis . 13. p- 37. ,1

Ka*

y ap iuuVixs Toaavrns dyrekaSo/ittSa , ah Xifintvvrou

ttrlovr* % na\Kou ny~ tmv Tiptlwy dpajidrwv ,,, Tantam
quippe fragrantiam odorabamur , ac si thus aut aliud
quoddam pretiosorum aromatum oluisset Epist. EccL

Digitized by

Googl

SANCTI MAXIMI

13 7
Viennensis . 10. p. 56. apud Ruin. *, Suavem Christi
odorem spirantes ( Martyres ) , ita ut nonnulli terreno
eos unguento delibutos putarent
His in antecessum disputatis tabellam adfi.41.
gendam curabo, in qua id omne pateat, quod vindi*
eat nostrorum Actorum venerandam antiquitatem *
Atque ut nihil dicam de palmario argumento, quod

ex historia S. Baulae infantuli desumpsimus , 18. tam

loquutiones aetati Constanti niana: familiares (.1.4.7.
8. 16. n, 25. 27. 31. 36. 37. ) quam ritus omnes et
consuetudines in persecutione Christianorum ethnicis

10 11. 15.
( . 3, 9
17. 19, 22. 2 3. 24.
2 9. 30. 31. 32. ) : immo etiam non minus res Martyribus evenire solitsf . 8* 12. 26, 28. 33, 34. ) , quam

propria:

vetusti

i<5 .

>

Christianorum mores

40.), denique

et characteres

lenter

6 . 20.

( .

2. 5.

13. 14. 3$. 38. 39*

chronici expressi lucu-

( .

summam

Actis Sancti Maxi-

stabiliunt. Quibus si adiunganrur probationes alite in Prodromo adductae , non minus quinquaginta conficientur indicia , immo demonstrationes , quantum hac in re licet, evidentissimne

mi fidem undecumque

Hisque persuasus
pro sinceritate Historiae Cumana:
Opusculi nostri acta sincera me daturum
. Omnia haec ,
mcque ipsum lubentissinie
judicio S. R. Ecclesia: Catholicte submitto
.

in fronte

spopondi

S. BASILIUS MAGNUS HOMILIA XIX.

NOSTRI TANTUM PROFECTUS CAUSSA SIT SATIS WARTVRUM
CELEBRARE MEMORIAM . NON ENIM NOSTRIS INDIGENT
LAUDIBUS ORNARI SED NOS IPSORUM VITAE HlSTORIAs
COMMEMORATIONE ET IMITATIONIS GRATIA INDIGEMUS

LAUS DEO

B.

VIRG.,

B.

MAX.

ET

B.

JULIANAS

Digitlzed by

Google

MONITUM.

Dum

Opusculum prelo

subiieeretur in

Codicem

celeberrimum incidi* qui, in Corsiniana Bibliotheca

asservatur n. 777. cujus quidem libri eximiam prae*
stantiam laudavit Mazochius De SS. Episc. p. 328.
Saeculo xm. labcnti adscribens . Aperui, et en Acta
Passionis S.

Maximi occurrunt

nobis appellata

ilia

quod

scilicet

''

Lango-

Langobardicis
characteribus exarata viderint Capaccius , et Caracbardica a
ciolus

Opera

ea

omnigena

itaque viri amicissimi et

referti Lucx Legher Romani Sacerdotis

( cum nos dietim Verbum Dei nunciare debebamus)
Historiam illam ex Corsiniano Codice accurate describendam , eamque heic edendam curavi , ut quae
olim conjecturis adstruxeram , nunc oculo judice confirmentur. Bibliothecam etiam Vaticanam, et Valli-

eruditione

cellianarri

S.

invisere

non omisi

Maximo Cumano inventum

ac in

priore nihil pro

in altera vero in

duo-

bus Codicjbus , quos magna humanitate Cl. P. Ago*

stini nobis aperuit illa ipsaS. Maximi Historia , quam
ex Codice Corsiniano dabimus, reperta, ut de Casanatensi
Sect. ix.

Codice sileam
historia

ipsa

nes dissecta exhibetur

in

quo uno usque ad mediam

a nobis edita

Codex quidem

per LectioCorsinia-

ille

nus Siculo Xiii. jure meritoque a Mazochio adseri*

bitur, Casanatensis xiv. scriptus est qui S. P.

Domi-

festum diem agnoscit, at plane hic cum Actis

Cumanis consensu miro decurrens, eorumdem sinceritati non leve testimonium facit . Adscripsimus , sicubi res postulavit , Casanatenses varietates . Vailicellianus unus Langobardicis etiam literis ut et Corsijnianus , conscriptus i alterum veso Saec. xi. exaratum
nici

Digitized by

Google

asserit

Monitum

in

ejus

igitur se se res habet,

obesiora erunt

conjeceram,

dum;

illud

Cumis

S.

et

appositum

fronte

jam non

tribuenda

Sasc.

sicut

xm.

Si

ita

acta isthtec

post Caracciolum

amplius de illorum auctore deliberannonnisi post extructam

certum, ipsum

Maximi Basilicam

vixisse,

cum Agiographus

noster Cumanus de Basilica tantum extramurana loquatur. Jam vero cum de Crucis prodigio quod Cumanis apparuerit B. Maximi corpus quaerentibus sileant omnino Acta quas mox dabimus, illudque Caracciolus prasdicet , profecto Sxc. xm. alia ex his
Corsiniano et duobus Vallicellianis corruptiora deinde exorta sunt quoE Caracciolus habuit neque edidit, utut idem habeant cum iis principium, et finem .
Interim ex his' nuper visis Codicibus liquet non inanem fuisse conjecturam nostram Prodr. . 31., ubi variasse Lectiones quoad diem S. Maximi triumphalem dicebamus, et m. Kalendas Octobris, et xiv. Kal. Novembres fuisse perperam scriptum , ubi iv. Kal. Nov.
oportuerar signari . Nam revera Tertio Kalend. Octu bris habet Codex Corsinianus , et Vallicelliani emortualem fortissimi Atheletas diem xiv. Kal. Novemb.
aduotarunt. Illud etiam moneo, quod et saspiuscule
dixi

in

Actis nostris

Cumanis

aliqua reperiri quae

ab amanuenibus addita quido apparent . Verum ista

Historhe sinceritatem non tollunt . Nunc jam gaudeas, Lector Benevole, de tectis noviter thesauris.
Plumbeis, fateor, abundant nummis sed aurea non
desunt . Saltem id consequimur commodi conlatis
Actis, nostra esse simpliciora j primigenia , atque
omnino sincera . Habemus compluscula aliaexCodicibus MSS. prelo destinata , qux ad Acta Sanctorum illustranda faciunt . Rursus Viros doctos depreI

Digitized by

Google

cor ut id hanc Provinciam

Ecclesiastica:

gramma

latet, serio

ubique

literarias
,

videas

distichon

se

in qui filus Historiae

convertant . Societates

fruticare

naenia:

ut

scilicet

recitentur

epi-

Regnante

jam Christo , eiusque Vicario PIO VH. Catholicos

Viros rogo quxsoque , ut mecum sub auspiciis Pontificalibus hunc coetum litcrarium ordiantur. I. Quaecumque pertinent Monumenta Vetera ad Rem Chri*
stianam illustrandam , ex membranis, lapidibus , metallis corrasa , quotannis unico Volumine comprehensa edentur hoc .tif. monumenta vetera sanct/e
ecclesia cathoi.ic/e rom. Cuivis monumento notitia

praefigetur Viri docti

qui illud

ministraverit

Cum primis Acta Martyrum desiderantur , Societate Bollandiana, unde tot bona proveniebant , exstincta . Conlata symbola hujusmodi

vel

illustraverit

Bollandianorum herculeos labores non aequabit , ac

saltem sequentibus muniet paratissimam viam * Codices bellis ) et calamitatibus intereunt. Videmur ad
Gothorum xtatem reversi. Cimelia servanda sunt .
At quaenam pretiosissima ? Christiana , opinor . Nostra
Societate prxsentius huic rei nullum remedium *
II. Qui se volet socium adseribi , monumentum mittat edendum , Orcoque invidendum . Nos Neapoli
morabimui* ad aedem S. Petri Martyris, ubi Prima*
riam Cathedram occupamus S. Theologia; in Provin*
cia Regni Ord. Praedic. III. Hunc novum Literarium
ausum nuncupamus patrocinio fovendum PIIPP. VII.
implorantes favorem Amplissimi Cardinalis flanginii. Vale, Benevole Lector et conatibus fave.

Romx. Ex

aedibus Si

M. Sup. Minervam

Kal.April.

Digitized by

Googl

.,

ACTA SANCTI MAXIMI

Ex

4*

Cod. Corsiniano 777. qui passiones et vitas

Sanctorum continet

fol.

113. tergo.
v

iri.

Kal.

Novembris Natale
Levita:

'

Sancti

et Martyris

Maximi

INCIPIT VITA ET PASSIO EJUS

I3iocIetianus et maximianus imperatores tyrannidis suae quo contra Christianos ebullirent tempus
invenientes,

illos

satellites

in cunctis

reipublicce di-

gnitatibus praefecerunt, qui eos non tantum sevicia,

sed et novi cruciatus adinventionibus adequarent

Proh dolori non

illos fefellit hujuscemodi cogitatus.

Quidam antonius tocius calliditatis vir, ubi prefecnts urbis est factus , tanta inhumanitate obduruit
ut circa domos, circa lymphas, et ut breviter di-

cam circa omnem locum ubi aliaflus negociacionis

mercimonium esse poterat, simulacra erigeret qua,

tenus omnes qui

accederent, non emerent vel

nisi prius sacrificassent . Et hoc

illic

venderent aliquid ,
non solum in romulea urbe factitabatur, sed eciam
per universum mundum transmissi sunt cruentissimi
homines qui omne genus humanum tanto compellerent sacrilegio maculari . Ob id ergo et cumas directus est quidam nomine favianus obstinatissimus Christiani nominis inimicusjqui cum venisset et solium
sue j'ussisset preparari demencie , continuoad se universum populum voce preconis fecit acciri , moxqye
piis velut

jid

novum

presidenq confluentibus, tribip

Digitized by

Google

ACTA SINCERA
fial

ascendit

et facto silencio sic orsus est loqui

diat populus cunctus, audiat cetus

mul parvus

et

magnus

quia invictissimi imperato-

res, vivificandi et mortificandi

buerunt

,#

tempserit

ita
,

. Au?
omnis, audiat si-

potestatem mihi

dumtaxat utilium qui

diversis interficiam

sacrificare

pzenis

illum

tri-

convero
ma-

qui decretis ipsorum libenter obtemperaverit ,

gnis ditem di viciis , magnisque sublimem honoribus . Accedat ergo unusquisque et tura offerat , ne

quod sponte recusat. Dic

michi preses, dic insanissime judex, qua ratione miseros compellitis homines , ut creatorem suum deseinanibus subiciantur symulacris , quae nec
rentes ,
moventur, nec scnciunt, nec discernunt?
Si enim ut sapientes talia vos yestrique Imperatores fieri decrevistis, utique ille est verus sapiens,
qui vera discernit a falsis, justa ab injustis , bona a
malis. Si documenta philosoforum vestrorum estis
invitus cogatur perficere,

inducti ( leg.edocti ) , debuistis eos non solum in hanc

partem sequi, que secundum plurimas eorum asserciones, seduccionis est plena, sed eciam totum in dogma
Nam illi evidenti yeritate dixerunt , quod saltem nec
edentulus sit aliquis lapis, vos autem quare divinitatem illi attribuitis , et pro ejus cultura vesano certatis annisu . Extendite miserrimi manum ; et palpando
discite saxum esse, quod vivendo ( leg .videndo) non creditis, quia in hoc tantum distatis ab eis, quod manus
movetis et pedes, in aliis vero similes illis per omnia
estis, secundum illud quod scriptum est :
Similes
illis fiant qui faciunt ea, et omnes qui confidunt in
eis. Et ideo non ut sapientes, sed sicut insipientes
.adorare cogitis eos
qu>bus vos aliquo modo melio,
fes sestis . Audiens itaque mjscrabile vulgus tantas

Digitized by

GoogI

SANCTI MAXIMI

I45
comminaciones , vehementer extimuit, et adhuc eo residente, certatim ritu paganis*
simo , unusquisque libare studebat . Quod ubi vir
domini maximus ejusdem ecclesix diaconus comperit, non galea, nec ferro , sed dominice crucis signaculo totum se muniens , pro castris christi foriniquissimi presidis

tissimus preliator advenit, et ingressus ante iudicenj

ipsum, mente devotus,

biane preses

fide

promptissimus

evangelii te alloquor

ait

Fa-

santencia dicen-

qui scandalizaverit unum de pusillis istis qui in

credunt, expedit ei ut suspendatur mola asinaria
in collo ejus, et demergatur in profundum, maris
Tu ergo quare te malo tuo contra creatorem tuum
erigens , hos simplices homines imperas adorare ^do-

tis,

me

la manu facta, que nullo modo possunt suos liberare cultores? necesse est enim ut veniant scandala,
sed ve tibi per quem scandalum venit .
Audi ergo obsecro te verba humilitatis mee, et
cessa ab hac stulcicia, ne tremende yindicte incurras

melius tibi fuerat si natus non

, quoniam
quam pro creatore creaturas, omnem hanc
ignaram multitudinem faceres adorare f Mox preses
nimio succensus furore infit : Cujus te patrocinio
muniri existimas, ut ita loqui presumas? nisi enim

judicium
fuisses,

cito cicius patefeceris

cujus condicionis

sis

incun-

quod numquam optasti. Ad haec

domini famulus constanter respondit: Christianum
ctanter experieris,

me

profiteor-. Si de patrocinio qucris, celestem ha-

beo autorem , per quem mihi mundus crucifixus est

et ego mundo . Cui preses ;
Numquid ait non audisti , quia hanc provinciam
pii

imperatores mee tradiderunt industrie; ut eos qui

spernere presumpserint orgia

deorum ,

deversis tr#r

Digitized by

Google

'ACTA SINCERA

r44

dam
nam

suppliciis ? Et sanctus

audivi inquid et derisi,

.
Tunc judex
audisti , consule tibi
tueque commoditati , et venerare deos immortales ,
ne pro christo tuo exiciabiiiter lanieris . Mox agonitheta dei , hanc prorupit pectore vocem : Obmutesce infelix, ne aures fidei mee tuis polluantur sermonibus, qui non metuis dicere , ut ego dominum
hiesuin christum filium dei omnipotentis, qui michi
vivere et mori lucrum est denegem , ct adorem facturam manuum hominum . Dixit; et prescs irarum face
nimis succensus , imperat lictoribus, ut tamdiu cederent eum plumbatis, quousque spiritum exhalaret . Mira dei potencia 1 tanta ( \Qg.tantam ) enim devotissimo
suo diacono, tolerandam inter ipsa flagella prestitit, ut

sic

illi

intercidens

errant, sicut et vos erratis

sermonem

plus tabescerent vires

ait

Si

cedendum, quam

maximi

sancti

corpus , adeo inquam , ut ipsi compellerentur ministri clamare et dicere . Numquid non cernis domine
preses , quod magis nos lassescimus quam homo iste ,
ct mirum in modum , quanto plus corpus ejus vaputanto ille a n piius hilarescit
Considerans itaque scelestissimus judex satellitum
verba, jussit eum nervo constringi , usquequo ipse
ex aliis repedaret civitatibus , ad quas more judicum ?
lat

lustrandi gratia .properabat

Ecce nunc tu fabiane lucris invitatus terrenis ad

properas urbes , martyrem nostrum quare mancipasti ergastulo? numquid ut sancte predicacioni
nequiret insistere ? an ut carceralibus defatigaretur
oppressionibus? Si enim hoc predicta intencione fieri
voluisti, audi clamantem apostolum
quoi nullo modo verbum dei sit alligatum . Sin autem ( Sequiori mafiu corrigitur hic locus , et pro Sin autem ponitur
An
alias

I
i

\
Digifeed by

Google

SANCTI MAXIMI
vero

quod probe

fit . )

i4y

succumbere martyrem putas

quibuslibet tuis irrogacionibus? cui scmper optabile

fuit, pro christo perpeti omnia penarum genera, et'

nebulam quandam corporee obscuritatis penitus a se

depellere , et esse velud aurum quod quanto plus
igneo purgatur examine, tanto magis flavescit . Prosanctum
, continuo apparitores

fecto itaque preside

maximum
ipsius

costodie puplice tradiderunt, et

mandatum

nec potum nec cibum

secundum
illi

prebe-,

Vir autem domini quem panis ille celestis refocilabat, nocte dieque orationibus vacans, satagebat
omnes christo lucrari, quot quot variis pro causis ,
eodem addicti carcere trudebantur . Cumque decem
per dies talia toto mentis optaret affectu , et ob id
consequenti nocte sollemnes funderet preces, repenter
angelus domini januas aperuit carceris , et onine illud habitaculum splendore suo replevit , Ad cujus
adventum perterriti valde cuncti reclusi , facie tenus
ceciderunt , et suimet , cum vidissent vincula spoii*
te soluta, beato maximo unanimiter clamabant : Succurre nobis famule dei , ne pereamus pro vanitate
quam actenus ignoranter coluimus ; certo enim cercius
credimus nunc , quod ipte sit verus deus qui te talem
p.ossidetfamulum .
Mox levita doctissimus expansis ad celum manibua
voce magnadixit : Gratias tibi ago domine Jesu Chrir
bant

'

-*

'

me servum tuum secundum veridicam benignitue sponsionem dignatus es exaudire, et adimple J

ste qui
tatis

re vota desiderii mei

provide erga domine nunc sosacerdotem qui possithis omnibus desideratam prebcre penitenciam , ef a suis abluere culpis ?
tibi enim domine omnia possibilia sunt . Hec sancta
lita pietate

maximo orante,

clcmentissimus

dominus*- apparuit

Digitized by
i/

Google

ACTA,

4<S

maxenciopresuli

latitanti

ob imminentes

ejusdera pre

sicut et ceteri sacerdotes , eiqwn

,
dixit; Maxenti famule meus quia certissime te mer-
cedis manet rem uneracio , perge velociter* perge fidenter ad carcerem , quoniam maximus devotissimus
servus meus, ferine ducentos homines predicacione
sua mihi lucratus est, qui toto desiderant baptizari

sidis infestaciones

affectu , At fortis antistes nihil cunctatus , e vestigio

properavit ad carcerem , et assistens pro foribus exclamavit : tn ego sum christi sacerdos transmiss.us ab
eo; si quis vult baptismi consequi gratiam > incun-

ctanter accedat
tibus aviditate

Mox illis ad lunc vocem

sanctus maxencius et

tota confluen-

maximus locum

dantes ajebant : Jbonehiesu munera haec tua sunt , tua

prorsus domine > qui neminem vis perire , sed omnes
.
Dehinc cunctum officium Christiane tradicionisritc celebrantes, singiilaci.m omnes in trinita-

salvare

tis nomine baptizantur

Quibus usque ad unum dili
gentissime facto sancto baptismate renovatis , prepha-*
tus episcopus ad latebras prjstine oecultacion is secessit -

Sed hoc fratres nemini movere scandalum

simnlmcntum

nemini

quod,

pontifex iste non permanserit cum. eia ,ad quos regene^

randos cclesti fuit exhortacione directus , Si enimdQf*
minUs noster hiesus christus dans verus et omnipotens
jit

in singultum

qui utique

( f. leg.

omnium rerum

npstre condicionis
preberet,,

in

ut

) fidei

creatorestjsciens

omnibus famulis

non solum persecutores

declinare

discipulos ita dignatus est instituere dicens

cuti

vos fuerint

in,

figmentum

suis eacmpla,

verujn

cum

ct,

perse-

una civitate fugite in aliam temere

iste, maxencius presul.Quid

reprehendi tufv^acra.tiss mus

i

ergo ?S uadeadum^eg t

phristi au is t terga, suis dent per-*

secutoribus , ufcprp fldq sua^n yirjli^fjdMnicqm noi*

SANCTI MAXIMT

147

usque ad mortem consistant? Absit. Sed fratres mei ,

quantum cavende suntinsidie, tantum si acciderint,
acriter est agonizandum . Scimus enim quia non est
in

homine

via ejus

domino

sed a

egressus illius

diri-

semper circumspicere nos omni cautela debemus , ut de deo totum , et nihil de nobis presumamus . Legimus inquam sagacissimum danihejem ,
ob legalia decreta persarum atque medorum tribus
in die vicibus domum suam ingredientem , et ita genu
curvato dominum exorantem . Creditisne virum desideriorum aliquam mundane potestatis legem curasse?
guntur

et ideo

creditisne illum quem non inedia, non carcer, non

hora leonum fregerant, quorumlibet emulorum terrore perculsum ? Quid ergo in hoc facto? quid nisi datur intelligi , quod quantum in homine est , $empeg

Hincetenim beatissimus paulus cum

compreheqsipnem evadere funem ,
sportam , mururaque quesivit t Petro autem apostolorum principi , ut manus herodis et expectacioneni
declinet insidias

vellet arete regis

custodes
, angelus aperuit ,
vincula dissolvit, et ut expediciqs sequeretur, calciare pr?cepit . Et quidem , nurgiquid petrus
qt- paulus non erapt mori parati pro christo ? numquid
huraelitice plebis eluderet

t;erruit

dominice passionis calicem bibere recusabant

modo

necnon
bat

Et quo,
,

corporalis abieccio, nichil aliut desidera*-,

anhelanter dissolviet esse cum christo- mul-r

,ct

ftisi

to melius? Et revera,

nidem

tota iljorum prcdicacio et incessus et habitus

quando herQdis contra

tyran-*

hujuscemodi devocionis effectum, certo cercius perunxerunt . Sed quia;

fratres super jus non tantum ex his bceviter , sed et de
fortiter restiterunt

prelati episcopi secessione

ravimus,

ad

clandestinerespondere cu-

sufficiat caritati vestrc,

ct

Christiane credu?

Jr

'*

1'

ACTA

I4s
litati

Nunc revertamur

ad narraciones quis reliqui*

mus
Regredienti itaque Fabiano, cum nunciatum fuis*
cunctos retrusos credidisse in dominum hiesum
christum, cepit sevire animis, et ne sedicio oraretur
in populo, relictis ceteris, solum sibi fortissimum
christi levitam assistere jussit , cui et furibundus ait $
Nihilne tractasti de salute tua maxime , ut evadas
tot tibi preparata tormenta ? Ad quem sanctus : Tractavi inquidj et hec est mea salus , ut christum sem-.
per adorem , et te tuaque sytnulacra contempnam *
Tunc censor inhorruit, et positis coram sancto carbonibus infit: Ejaage, unam e duobus elige opeionem; aut tura in his jace , aut nudis super eos ambula plantis. Mox agonitheta christi vexillo se muniens crucis, super ferventes cepit incedere prunas,
presidemque contra insultare et dicere : Ecce ego in
nomine domini mei hiesu christi ita innocuus sum
ac si super roseos gradiar flores: tu si audes in noset

iobis' dei tui saltem super his manum impone,

potest liberet te deus tuus ab eorum adustione <
Tymefactus yiico Fabianus diu multumque ostipuit ,

mine
si

tandemque
sed nichil

infit

tibi

artificium

est

proderit inter

istud

tot ac

magice artis *
que tibi
tormenta

talia

sumus parati nisi sacrificaveris irrogare

( manu sequiori locus bic restitui voluit ,
nisi sacrificaveris confutare

Cui

fortis

tormenta

adleta dei respondit:-

paraviftius

inepte prorsus .)

ducem

necessita-

malequi pocius quam tu illa destestor- ? miser qua,

re non perpendis virtutem christi que operata esc in
tis

consulem

cecitatis

neme

astruis scire

ficia

me ?

pro cujus amore non tantum diversa penarum

sed eciam mortem libenter amplector . His.
,

genera

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
tofisu!

4*

Eja agite , suspendatotus scindatur, quatinus

auditis, dixit ministris:

tur eculeo , efmembratim

articulum maleficii hujus exinaniatur

Dic fabiane

dic

obstinatissime consul,

ubi te

tua impellit vesania ? si martyr noster non flagellis

succubuit , non est inedia maceratus , non adustus
incendio, quomodo nunc estimas illum nichil posse
in eo per quem illa omnia superavit? Si enim ut dicis maleficiorum et non divine virtutis sunt tante
operaciones , experiantur illud incantatores tui, qui
sese hujuscemodi valde implicant, qui die noctuque
tanto magisterio occupantur : adhibe ,saltem illis parvissimam penam , et ipsi tibi insinuent quid magia
possit * Sin autem applica eculeum , suspende mar-

hortentur ad laniandum ,
,
insurgant, insistant, ut lassescentes confiteantur nihil
se posse adversus eum quem christus sua virtute corroboravit , doctrinis instruxit , gratia delinivit : tuquc
ipse perpendas evidenter , quia quanto plus aurum
igne purgatur , eo plus hilarescit

tirem, accedant ministri

Beatissimus itaque martir cui tormenta cumulabantur ad gloriam , sic inter ipsas lanianciufn manus oravit dicens : Domine hiesu christe deus e ter-

ne , succurre michi famulo ttiO , et tua me nunc

Omnipotens proteccione conforta, ut .inmarccscib>Ie
tue promissionis nunrqaam defrauder corona
Mi.

clemencia salvatoris 1 illo namque supplicante,

apparuit ei dominus , virtus omnium et ait : Con-

rabilis

maxime famule meus , quia ego sum tecum

omnibus , et liberabo te ab inimicis tuis , et desiderii tui vota complebo. Dixit; et defatigati mi-

stans esto

in

nistri, se torqueri

bant

Tunc

magis, quam martirem exclama-

scelestissimus consul

stridens dentibus

'

r*o'

dixit ad

cum

ACTA

Ecce eculeum
carbones extinxisti

confregisti

milites

quamdiu nos illudis

,
,
magicis artibus? Ad quem dei famulus multa compassione devictus ait: Dux ingrate, perverse conlector,
ut non tnc
si te ita totum satanas circumvallavit ,
nisi maleficum cogites, cum maleficus utique possit
superasti

levibus interire tormentis

jube

afferri

puerulum qui

loqui nesciat, et ipse tibi dicat cujus hec in

tus operetur, et

tunc

saltem

que

resipiscens

me

vir

cognoscas

:
s
sit sectanda religio-.
Nulla in medium mora, circumeunt ministri per
plateas , et reperta haud ( reor ) sine nutu divino muliere cum filio parvissimo, extorserunt eum ex ulnis
ejus et festinanter presidi attulerunt ; quos mater ut
pote super visCcra condolens , flens et ejulans ad pretorium est consecuta . At dux impudens ethnica hilaritate conspersus exclamavit
en inquiens maxime
puerulus esc advectus, imple nunc pollicitacionem
tuam . Mox dei famulus mente devotus , fide promptissimus elevatis sursum oculis hanc fudit oracio-

nem

*.

Deus eterne

omnia secula veram ex

sapiendam dominum scilicet

qui ante

te ineffabiliter genuisti

nostrum hiesura christum , quem in fine temporum

pro nostra salute per virginem in hunc mundum misisti , per quem eciam ex niehilo cuncta creasti , per
eumdem tc nunc deprecor dilectissimum atque eoeter*
num tibi filium, ut non attendas perfidiam istorum
qui te ignorant, sed ille qui aperuit os mutorum

qui
ri

linguas infantium fecit disertas, aperiat os puehujus ad declarandam veraci ssimam tue magni tu*
fidem , quatenus cognoscant omnes quia tu es

dinis

solus deus benedictus in

Mox mirum

ia

secula

modum

vix hec vgrbji* matrtig

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
fediderat,

preses

et infans sic est ad

151

presidem orsus: Audi

omnes circumstantes ministri

quia cum ego hujuscemodi eta-

audite et vos

ejus, et intelligite,

trium videlicet mensiurfi , ut nullum eruditorem

nullamque doctrindm , irnrno eciam nec alicujus saltem sermones animadvertere possim; constat ex ore
tis

meo

nichil aliud

nisi

summe

religionis prodire ve-

quam actenus vobis devotissimus dei famusanctus maximus patefacere non cessavit . Sed

ritatem
lus

quia vos malo vestro contra creatorem Vestrum erecti

estis, et ei fribole resultare non formidastis; idcirco
misericors et miserator dominus, paciens et multum
misericors, disertissime loqui meam fecit infandam*
ut contester ego vos hodie, quatenus ab his vanis
simulacris revertamini ad deum vivum et verum *
qui} verbo creavit
et ordinat

omnia simul, qui cuncta dispensai

et quando vult, qui solem

prout vult,

suum oriri facit super bonos et malos, qui pluit super justos et injustos , quique eciam pro nobis indignis, unigenitum filium suum dominum nostrum
jesum christum incarnari

flagellari

crucifigi

mo-

morte perpetua liberaret* Equum ne ergo est homines irrationabiles deserere creatorem suum qui tot illis bona
prestitit,et manuum suarum adorare facturam ) Equum
ne inquam est capacem iateliegencie , surdis, et insensatis dicere: deus meus es tu, libera me? Pote*
stne miseri liberare aliquem ille qui ante paululum
ex aliquo metallo factus, juncturis compactus, clari

passus est, ut illo resurgente, nos de

vis ne caderet

et,

malleis est confixus? Resipiscite, et

vestro vos creatori qui est in celis qui vult omnes

salvos facere, et in agniciortem vecitatis. venire, di-

gna cum penitudine redite , ut non pereatis in ctercum his quos frustra deos putatis.

fium

Digitized by

Google

15*

Ad

hujus quippe

A C

T'

professionem

infantis

,,

consul

adeo larvalibus stimulabatur furiis, ueclaudere loquentisoS, non tantum

gris.

Cui dum puer

manu,

sed et conaretur et

diceret

crudelis

fla-

vas diaboli.

quare me cedis ? numquidex me qui sutu trium mensium , et non ex dei dono locutus sum hec omnia?
Stattrn stupor et murmur ingens, omnium spectandum ora complevit . At sceleratus ille precavens ne
ad sedicionem populus converteretur , tenerrimum
puerum articulatim retortum fedissime interfecit,
quem benignissima raptim sustulit mater, et letabun-

da secum revectans ajebat ; Gratias tibi domine jesu

qui tenellum filium meum, fortissi*
,
tibi consecrasti agonithetam
Osculor nunc innocentem victimam , quam credo in ara tue laudis
suavissime refraglanterh ; amplector immaculatam ho*
stiam , quam manus inter mactandum fide sum comir
tata, sermonibus adornata . Tu enim domine qui es
innocencium vita, martirum suffragator , tu nosti
qualem intrinsecus habebam affectum , cum lactis mi*
chi peteret alimentum . Rogo ergo te piissime , ut cb
jam pro me utpote pro matre suffragante, peccatorum meorum maculas tergas , culpas abluas et noxia
queque relinquas , quatenus te largiente contubernio ejus numquam defrauder
Scio inquam domine quia indigna sum tanto collegio, sed hujus illud meritis adipisci desidero, quem
pro tuo nomine pacientem , constantissima prestolabar . Dixit hec vadens , et martirem christi diligendus
christe refero

mum

collocavit

En

sane fratres Karissimi

pusillitas;

ubi

en prorsus unde loqui

digne possum

Quis enim

vel

nostra

succumbit

caritati vestre nihil

quid? numquid ku

Digilized by

Google

SANCTI MAXIMI

ijj

manus sermo linguave fecundissima, sensusque carnalisdedei carismatibus , de divinis magnificentiis ,

de supernis largitatibus, audet disputare presumit
disserere, et non pocius ad tantam magnitudinem y
virtus immentantamque tremescere potestatem ?
majestas excelsa ! quam archangeli reverentur
sa!
angeli venerantur , spiritusque celestes mirantur , er
ut planius dicam , omnis.supplex pavescit, et pavens
omni genu creatura tremiscit. Superest ergo fratres,

ut cedat humana temeritas, fragilitatis comprimatur

audacia , ubi divinitas suam clementer exerit opera-

cionem

Mutatur nimirum

mutatur

si

dici fas est re-

rum

natura, ubi nature conditor naturaiem vult transferre condicionem . Quid enim ? numquid os pecuale
cum voluit, non in humanas mutavit loquelas? num-

quid ex genuina silice aquatiles non largivit meatus?

Numquid amaras aquas, non in dulcedinem per li

gnum inditum vertit ? Si ita est immo quia ita est
quoniam cum vult mirabiliter rerum mutat et transmunaturam, nos ad narrationis revertentes articulum
que nostram excedunt mensuram, ammirartantam et venerari debemus dei potenciam , quam ali-

tat

in

his

quo modo exinde disputare

-j

Fabianus igitur preses videns

omnem populum

in

stuporem et summutinuracionem conversum , et prei

cavensne sedicionis oriretur tumultus , jussit agonithetam christi fortissimum suspendi a pedibus , et ita,
capite versum dimitti , quousque spiritum exhalaret.
At robustissimus christiane fidei propugnator , gratias
deo referens agebat {pro ajebat ) ad consulem * Frustra
conquereris preses , frustra bacharis ( i. e. baccaris )
per varia ille qui puerulum ipsum de te tuaque triumphare fecit vesania * qui coronis illum redimivie er*

Digitized by

Google

ACTA'

Tff

nis, ipse michi prebet constandam , ut te tuaque tor*'

menta pro nichilo ducens , in ejus viriliter confessione

permaneam. Dixit;

et suspensus ut jusserat

consul

me domine,,
enarrem nomen tuum

cepit psallere: de ore leonis Kbera

et

cornibus unicornium , ut
fratribus meis . Tunc quidam milites ferine decem et octo,
venerunt ut martirisin eculeo viderent con sta n ci am ,
et illi solita insultarent lascivia , qui repente divino
artirem deo suo laudes referre
nutu perculsi, cum
audissent , clamare ceperunt , ora pro nobis famule
dei , ut illuminentur corda nostra , quia et nos in eum
volumus credere > in quem tu credis dominum hiesum
christum. Mox piissimusdei famulus ab eisdem mili-

tibus dissolutus, cathecizaviteos*, et

critate

bus ad

cum omni

sacramentum Hlissancte

trinitatis prebuit.

unum

nunciatum

rite baptizatis,

est

alaJ

Qui-

fabiano

et addito ( /. melius audi to ) quod essent cum

beato maximo fortiter ovanterque mori parati, statim

presidi

ingemuit

omnibus

;
,

et parasitis transmissis

qui

dudum

/ussit

ut

cum

in ipso crediderant carcere

pite plecterentur, et corpora

eorum

in platea

illis
,

ca-

canibus

avibusque consumenda dimitterentur . Milites autem

audissent quod pro christi nomine neci essent
deputati , ibant gaudentes, et quasi ad epulas ita ad
supplicium propere festinabant . Qui cum ad locum
venissent, et essent omnes una mentis constancia parati ad mortem , consequenter sese jugulo summitten.
tes , alter alterum anticipare studebat

cum

Stupendum dictum
sunt amputati

ubi

omnes

et ut articulatim

et volucribus sunt

odorum manabat flagranda ,

tum condimenta illata fuissent

eis

martiriali

consumerentur

eorum cadavera

ac
.<

gladio
bestiis

derelicta, tanta ex
si

omnium aroma-

Et nimirum

sic sic

litized

by

Google

SANCTU MAXIMI
siint

tuicione celesti protecta

aut -nulla bestiola salter

aude,
> antquiqquam ex eis contingere
Post aliquot dies, Christiani corpora eorum fmv
ret
tim surripientes , optimis in dapis condere^summa vi-i
*
*
-e
gilancia studuerunt.
Dehinc fabianus preses tota sevicia contra dei
martirem sanctum maximum insurgens, lampades ardentes lateribus ejus supponi precepit , et stridens
i

Hic accederet
.

'

Non vis sacrificare etT

dentibus agebat ( scii, ajebati)
imperatorio honore potiri? istis nunc cremare rflammis , ut resipiscas et cognoscas quibus sis honoribus
dignus. At sanctus maximus erectis ad celum oculis,*
fide devotus orabat: deus laudem meam ne tacueris *
quia os peccatoris et dolosi super me apertu ni est
Hec autem eo orante, flamma

ministris pocius

quam

famulo exhibebat incendium

ita quippe ut ex
:
circumstantibusplurimi crederent in dominum hiesum
christum . Quod ubi iudex insanus advertit , vario

dei

cogitacionum tumultu exestuans

sese ad

pretorium

contulit ct martirem ehristi ad carcerem recipi jussit.

Alia vero die sedens pro tribunali , sanctu ni que sibi'

sereno vultu, orejocundo, ma,

Ecce derexerunt clementissimi augusti ,

presentari faciens

xime,

ait

ut honoribus et dignitatibus sublimeris eximiis,

cretis

illorum optemperans

Mox
pondit

si

de-

deos deasque venereris

'

omnipotentes.

robustissimus ehristi palestra Constanter res-

Honores

tui

tuorumque imperatorum, una

cum ipsis sint in perdicionem * ego autem christum

deum meum semper adoro , Colo, veneror, atque
magnifico, qui mihi clementer eternam largiri dignaomnia vestramuner.it
velut stercora reputantur . Nam sponsio tua etaugu-

tur felicitatem, cui comparata

Digitized by

Google

A C T A /
Tjff
torum tuorum largicio, ad nihil aliud nisi ad iniquitatem , etperdicionem proclivissima manent * quatenus miseros et innocentes homines decipiendo , ad
interitum animarum perducant, michi vero ludibria
:

et inania esse nullo

Tunc &bianus

modo

furiis

ambigas

omnibus actus

tatndiu illuni

quousque rivulos cruoris ejus largius videret manare per terram , ac tum ceu sacia*
tus ait Maxime nichil ad hec recogitas que tibi suavissima esse probantnr? miser resipisce tandem $ et
venerare saltem deum asdepium cui nos omnes fateri
convenit, quoniam ipse procul dubio ipse tibi corpus istud et animam prescitit , que tu ut insanus per
varia tormenta perdere non erubescis Ad hec domini famulus ita respondit: Estimas tu perdite consul
flagellari precepit

ut per has plagas michi penam et non fortitudinem

irrogasses ? attende inquam et vide quia perrhec tormenta , quandam corporee crassitudinis nebulam coret conpori meo inhereatem penitus a me excludis
firmas in me habitatorem spiritum sanctum per quem
te tuosque tiran nos , necnon et deos vestros contcm*
pno; et tociens de vobis triumphor quociens mc>

cum congredi non

habuisses

formidatis

-videras hanc

testimonium

Si

enim oculos apertos

mei cruoris effusionem , in

tu et im, quando

fluere tue perdicion is

non deus ut tu asseris,

pro homuncio ) nefandissimus, tempore suo natus, tempore suo mortuus eterno damnemi
ni incendio , ubi est fletus et stridor dencium
Videns itaque obstinatissimus consul tantam san*
peratores tui simul etasclepius,
sed

humuncio

maximi constandam

erigens illum a terra, talem

scntenciam : maximum rebellem deorum *
felasphematorem imperatorum , contemptorem pena*

cti

dictavit

Digitized by

Google

SANCTI MAXIMI
rum, infantem per

maleficia loqui facientem

157
,

mili-

tes ad fidem suam convertentem , capite plecti jubemus , et corpus ejus volucribus celi et bestiis terre
devorandum relinqui Ut nec in morte requiescat. Hae

continuo milites acceperunt eum,

duo ferme miliaria delocum scilicet qui vocabatur via cabal-

prolata sentencia

et instanter foras civitatem ad

tulerunt , in
laria ; ubi cum fortissimus christi agonitheta psallen-

do

pervenisset

ct

tantum populi vidisset occursum,

et flexis in oracione podeprecatus: Domine domine inquid rex pie, rex clemens , cujus innumera
constat misericordia,' respice propicius ad oracionem
meam , ct exaudi me te nunc devotissime deprecan*
tem , ut post hujus corporis mei deposicionem ,
omnium circumstandum corda illuminare digneris ,
quatenus resipiscant , et te creatorem suum cognoscant, qui es trinus in unitate, et unus in trinitate
semper adorandus , et colendus , et super exaltandus

pia miseracione condoluit

plitibus

sic

est

dominum

ab omni creatura tiia in secula' seculorum

Cumque complesset oracionem et a spiculatore
percussus fuisset; mira dei clemencia ilieo veluc ingens concrepavit tonitruum , et terremotus vehemens
perculit universos, ut simul omnes et milites
una clamarent voce christus est deus, et non
alius pretei* ipsum, in quem nos ipsos tota jam

ita

ipsi

est
fide

diligenda tuar. Mox summa cum

corpus eodem in loco condientes i veniam consequi postulabant , eo quod ignoranter ydola coluis-

credere profitemur
tiris

sent

Passus est autem beatissimus

maximus

tercio

Kalendas octubris , post cujus obitum quindecim ferme per an nos Christianorum infestacio mansit. Tum
ubi pax est christi ecclesiis restituta, apparuit idem

Digitized by

Google

; -A/; C; Ti A
v'
;
quidam religiosissime femine nomine julian*
meisque consacerdotibus dic, qua: vade ,
re negligencia^ua. reliquerunt corpusculum meum illo
inlocq, ubi primitus^conditum, fuit? Numquid ego
non sum ille maximus dej confessor et marcir , qui pro
christi npminc in hac urbe mul$a sum torni enta per

jnar^ir

dicens

ei

pessus, ct ad ultimoun ip agro

tus &t.sepultus

Mox

...
;

ilJo

inqocenti decolla-

hujusmodi sermones, vehetamen sciscitata est dicens , quod

illius quo sis perquirendus ? At ille,
sit locusillc crebris miraculicet ait notissimus jam ......
*
Jorum coruscationibus , tamen ut evidenpms declaretur, ^ominice passionis crux indicium erit omnibus
me inquirentibus . Dixit; et protinus ab ocglis ejus
^[??ccssit . Mulier autem illa feminee impiger tarditavelut ad

illa

menter expavit ,
erit signum loci
4

tis,

advolat

urbem
et.

et

talia

et

excivit in

nunciare perstudens , : omnem

.
Confiueqte itaque populo ,

agrum

universis inefabii i tripudio

omnes

gestientibus

clerici

quotquot persecucionis procellam

wa^erant-aflPuerunt,, et cerneptes dominice crucis effigiem , sicutmulier illa predixerat , contijtuo humi
prostrata lacrimosis vocibus deo laudes et martiri ejus
gratias referebant, jTum indesurgeptef , et sub indicio vivifice crucis jnfodientes , reppepesunt sancti martiris corpus ita recenti vigore solidum , e.t tqta integrum habitudine ,, ac si illo in teip pare passionis gladi.
um pertulisset. Mirabile quippe deus in sanctis suis,
et presbiterij

mirabilis in majestatibus

devotissimi

sui,

ta divinitus illic

gressum,

Nam
,

ubi
tan-

sunt patrata miracula, ut ea nulla pos-

sjtgarqis exprimere lingua

fap iens, prodigia

famuli scpulchrum est reseratum

paralitici

Ibi

enim ccci lumen,

rcscauraeionem

clo-

et ut breviter

SANCTI MAXIMI

ijp
dicam, omnis eger, omnis que debilis pristinam con$ecuti sunt sospitatem
hilarati miraculis

Istis et aliis

sancti mardris reliquias

cum ymnis

et thimiamatibus concinnatisque luminariis

ratam detulerunt urbem

bris est $d

nomen

cui est

cum

imperium,

Jam

ejus

domino nostro hiesu

equalis majestas

seculorum

unum

simili sque potestas

Arnen

erant,

clausi

christo

par gloria,

per

Pag. 5p. Prodrom. C. 3.

rivi

memo-

et in

patre et spiritu sancto

infinita secula

in

locum ubi postea cele,

dicata ecclesia arom atibus con-

Regnante

dierunt

quamplurimis ex-

dum

47.

rescivi

Adde
S.

Maximum

quod Aversanae Dicec. oppidum est,

urbibus etiam frequentissimis non impar , nuper
Sum. Rom. Pontifice indulgente, coli coepisse , eo
quod Julianum, eversis Cumis, cum Clerum Cumanostrum

num

Juliani

Cumana

recepisset, in jura etiam

Rescivi etiam
lari,

ut in Sacris Officiis

cianas a nobis memoratas

Congr.

successerit.

Clero id postuLectiones II. Noct. Capac-

Julianaeo eruditissimo

legendi facultas

Rit.

a S.

mihi heic Romae piam epistolam

desiderii ipsorum tesseram videndi , datum , qui ex
Actis nostris Lectiones accuratiores decerperem . Gaudeant modo licet Julian&d, ampla ipsis pro S. Maipsis fiat

et

ximo suo segete a nobis

mus mercedem consecuti
puli Christiani cultus

parata
,

si

Nos laborum

eri-

Maximum

po-

erga S.

per ipsos magis magisque

e.%*

citetur

523966

Digitized by

Google

ACTA
..

S.

MAXIMI MART. CUMANI

EXPLICIUNT FELICITER
ROMAi IN OFFICINA LIBRARIA SALOMONIANA
i
,

ANNO A

PONtlFICATVS
!

V,
ss.

ANNO

P.

MDCCC.

d. N. PII Vll t
I.

Digitized by

Googte

<
%

'

__

ACTA

S.

>

MAXIMI MART. CUMANI

EXPLICIUNT FELICITER

ROM Ai IN OFFICINA LIBRARIA SALOMONIANA

'

ANNO A V f

PONflFICATVS
1

SS.

ANNO

P.

MDCCC.i

D. N. PII Vll f
2.

'

>

Digitized

by

Google

V
%

/ >V/

~i?.

l~-_, :tfBs&::

23*4 u^fc^is
*

->
'

"-^V*-c

\V^-/

-'V
'i
-

'"i--'-

..\

-
'

>

it
-.

<

.-V.1-;-'

-,
'i

nVr*Vv;

T?

*.

iTv' ;.''.- : r-.s'^..

>

'\

i'2p.

*<'

-V'

& v
--w ..

iSSk ;,

_.

f*
*>*.*

:4#
-2