13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Cinemtica da partcula

Movemento e sistemas de referencia.

Vectores velocidade e aceleracin. Compoentes
intrnsecas da aceleracin.
Anlise dos distintos tipos de movementos.
Movemento relativo.

Primeiro Cuatrimestre

HIPATIA
http://www.youtube.com/watch?v=xkpFU2bPFEY

Unha das primeiras mulleres clebres na sa

poca tanto como filsofa, matemtica ou
como astrnoma foi Hipatia ( 380 - 415 d.C.)

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Cinemtica da partcula

Movemento e sistemas de referencia.

Vectores velocidade e aceleracin. Compoentes
intrnsecas da aceleracin.
Anlise dos distintos tipos de movementos.
Movemento relativo.

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Movemento e sistemas de referencia

Mecnica. Ciencia do movemento

Cinemtica: estudio do movemento sen atender
as causas que o producen.
Dinmica: estudio das relacins existentes entre
as forzas e os movementos que producen.
Esttica: teora das forzas e do equilibrio

Primeiro Cuatrimestre

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Movemento e sistemas de referencia.

Cinemtica:
Os elementos bsicos da cinemtica son: espazo, tempo e mbil.
O espazo o escenario onde ocorren tdolos fenmenos fsicos.
Na Mecnica Clsica absoluto, homoxneo e istropo, e
represntase mediante un espazo puntual eucldeo.
O tempo na Mecnica Clsica tamn absoluto, independente do
movemento do observador .
O mbil mis simple o punto material ou partcula, cuias
dimensins poden asimilarse as do punto xeomtrico pero que se
diferenza deste en que ten masa inercial.

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Movemento e sistemas de referencia.

Para estudar o movemento dun corpo, ou sexa determinar a sa posicin no
espazo en funcin do tempo, necesitamos sistemas de referencia. No
espazo puntual eucldeo da Mecnica Clsica un sistema de referencia queda
definido por unha orixe O, que un punto do espazo, e por unha base
vectorial ( terna de vectores tal que calquera vector pode poerse como
combinacin deles).
Base cartesiana, vectores unitarios i,j,k

O corpo estar en repouso cando as sas coordenadas nese sistema de

referencia (por exemplo, nun sistema cartesiano x,y,z) non dependen do tempo.

Primeiro Cuatrimestre

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Movemento e sistemas de referencia.

Os sistemas de referencia se poden clasificar como:
Sistemas Inerciais: que son aqueles sistemas que estn fixos ou se
moven respecto a outro fixo con velocidade constante.
Sistemas Non Inerciais: os que se moven con aceleracin respecto a un
sistema fixo (tiovivo, ascensor, ...).
Figura 3.32 Sears, Fsica Universitaria

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Posicin, velocidade e aceleracin

A posicin dunha partcula material no espazo nun momento dado ven dada
polas sas coordenadas (x(t), y(t), z(t)) nun determinado sistema de referencia.
Estas tres funcins son as ecuacins paramtricas do movemento:
x=x(t)
y=y(t)

z=z(t)
A posicin en cada instante ven dada polo vector de

posicin r =OP.
Chmase traxectoria o lugar xeomtrico de todas as
posicins que a partcula vai ocupando no espazo o
longo do seu movemento. A sa expresin analtica
pode obterse eliminando t nas ecuacins
paramtricas.

Primeiro Cuatrimestre

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Vectores velocidade e aceleracin. Compoentes intrnsecas da aceleracin

Chmase vector desprazamento entre dous instantes, o incremento que
experimenta o vector de posicin da partcula entre ditos instantes.
O espazo recorrido, a distancia recorrida sobre a traxectoria.
Traxectoria

s(t)

Vector
Desprazamento:

Vector
posicin, va

r (t ) r (t 2 ) r (t1 )

do punto O ao
punto A

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Vectores velocidade e aceleracin. Compoentes intrnsecas da aceleracin

Cando unha partcula se move o vector de posicin, r, vara co tempo.

Chmase velocidade media da partcula entre dous instantes t1e t2

r (t ) r (t1 ) r (t )
v m (t ) 2

t 2 t1
t

Non da unha idea precisa

do movemento!

No plano

r(t) x y
vm(t)=
= i + j = vxi +vy j
t2 t1 t
t

vm(t) =

v 2 +v 2
x

Primeiro Cuatrimestre

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Vectores velocidade e aceleracin. Compoentes intrnsecas da aceleracin

Chmase velocidade instantnea velocidade dunha partcula nun instante
particular de tempo.

r(t t) r(t)
r(t) dr(t)
v(t) limt0

limt0
t
t
dt

O mdulo do vector velocidade instantnea pode

expresarse

r(t)

s(t) ds(t)
limt0
v(t) v limt0

t
t
dt

Unidades no S.I. son m/s

A direccin do vector velocidade instantnea sempre tanxente a traxectoria
en todo punto.

ds (t )
v (t ) vut

dt

ut

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Vectores velocidade e aceleracin. Compoentes intrnsecas da aceleracin

En xeral, a velocidade cambia durante o movemento tanto o mdulo coma a
direccin. Chmase aceleracin instantnea, a(t), tasa de variacin da
velocidade:

v(t t) v(t)
v(t) dv(t)

a(t) limt0
limt0
t
t
dt

Unidades
S.I.
son
m22/s
Unidades
nono
S.I.
son
m/s

Dado un punto A, se trazamos dende l vectores

equipolentes a velocidade en cada punto da
traxectoria obtemos unha curva chamada
hodgrafa.

Primeiro Cuatrimestre

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Sistemas de coordenadas
As cooordenadas cartesianas non son as nicas nas que se pode
expresar a posicin dun punto no espazo. As veces mellor empregar
outras comas as polares planas en das dimensins ou as cilndricas e
esfricas en tres dimensins.

Coordenadas polares planas

Primeiro Semestre

Expresins da velocidade e aceleracin en coordenadas polares planas

ur direccin radial
u direccin transversal

v= (dr/dt) ur + r(d ur/dt)

ur=cos i + sen j
u =- sen i + cos j

Regra da cadea

dur/dt=
du/dt =

= (d/dt) u

= -(d/dt) ur

v= (dr/dt) ur + r(d/dt) u
a=(d2r/dt2) ur + (dr/dt)(d/dt) u + (dr/dt)(d/dt) u +r(d2/dt2) u - r(d/dt)2 ur
a=((d2r/dt2) - r(d/dt)2 )ur + (2(dr/dt)(d/dt) +r(d2/dt2) )u

13/10/2016

Empregando outra notacin as expresins da velocidade e aceleracin en

coordenadas polares planas son:
ur direccin radial
u direccin transversal
+r
+
r

) +(2

-r

Este sistema de coordenadas o mis axeitado

cando a posicin do punto midese relativo a un
punto fixo ou mvese dito punto ao longo dun
brazo xiratorio

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Vectores velocidade e aceleracin. Compoentes intrnsecas da aceleracin

Considere un punto que se move ao
longo dunha traxectoria plana
curvilnea.

ds (t )
v (t ) vut
ut
dt

dv(t) d(vut ) d(v) d(ut )

a(t)

ut v
dt
dt
dt
dt

dut dut d ds

dt
d ds dt

du t
un
d

Primeiro Cuatrimestre

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Vectores velocidade e aceleracin. Compoentes intrnsecas da aceleracin

Triedro intrnseco o de Frenet

Definimos un novo vector, chamado

binormal, coma:

u
u

Para unha partcula P que se move ao

largo dunha curva no espazo,

ubut u n

Os tres vectores: ut,un y ub definen un

triedro que intrnseco a curva, e non
depende nin de coma se recorra nin do
sistema de eixos empregados.
Plano osculador (ut e un)
Plano normal (un e ub)
Plano rectificante (ut e ub)
O vector velocidade est aliado con ut
O vector aceleracin est no plano osculador

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Anlise dos distintos tipos de movementos

Clasificacin dos movementos

Rectilneo
Circular
Helicoidal
Central

Primeiro Cuatrimestre

13/10/2016

v a dt a t C

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Anlise dos distintos tipos de movementos

Rectilneo: a traxectoria unha lia recta

ARectilneo:
aceleracin, se hai, s ten compoente tanxencial

Uniforme MRU, a velocidade constante e polo tanto aceleracin nula.

dr v dt r (t ) r0 v t

ds vdt s (t ) s0 vt

Uniformemente acelerado MRUA, a aceleracin constante

t

dv adt v (t ) v0 adt v0 at
t

dr v dt r (t ) r0 (v0 at )dt r0 v0t 1 at 2

2
0

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

MRU
Grficas de velocidade e
desprazamento
para
unha
partcula que se move con
velocidade constante.
Ollo!, a velocidade pode ser
negativa!!!

2
MRUA
Grficas de velocidade
desprazamento

e
3

Primeiro Cuatrimestre

10

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Anlise dos distintos tipos de movementos

Composicin de movementos: Exemplo lanzamento proxects

Figura 3.17 Sears Fsica Universitaria Volume 1

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Anlise dos distintos tipos de movementos

Circular:
Clasificacin
a traxectoria
dos movementos
unha circunferencia, polo que o radio de curvatura
constante e igual o radio da circunferencia, =r. Hai aceleracin normal.
Se a traxectoria circular no plano xy, entn z
constante, ou sexa z(t)=zo.

Se define a velocidade angular w

Mdulo: ngulo xirado poa partcula por unidad de
tempo nun instante dado

Primeiro Cuatrimestre

11

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Anlise dos distintos tipos de movementos

acelaracin angular, ,
Mdulo: derivada da velocidade, w , con respecto o tempo
Direccin perpendicular o plano da traxectoria e sentido igual (ou contrario) o
da velocidade angular se w aumenta co tempo (ou diminue)
Unidades de medida,, no S.I. rad/s2

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Relacin magnitudes angulares con magnitudes lineales

Lembrando que :

dv
d
r
r
dt
dt
2
2 2
r
v

2r
aN
r
r
aT

d v (t ) d w ( t )
a (t )

r w v r (w v )
dt
dt

Aceleracin
tanxencial
Aceleracin normal ou centrpeta (se
dirixe o centro de curvatura) nunca
nula nun movemento circular.

Primeiro Cuatrimestre

12

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Anlise dos distintos tipos de movementos

Movemento circular

O movemento circular uniforme se o mdulo de v constante. Tamn

constante a velocidade angular w(t)=cte e =0
(t) (0) wt

A aceleracin angular, cero, neste caso a aceleracin tanxencial, dv/dt

ser nula pero non a aceleracin normal

Figura 3.27 Sears Fsica Universitaria

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Anlise dos distintos tipos de movementos

(t) (0) wt

v wr

A velocidade tanxente o crculo

v2
a w2r
r

A aceleracin dirxese cara o centro do crculo

O movemento circular uniforme peridico, ou sexa se repite o cabo dun

intervalo de tempo chamado perodo.
Definimos o periodo T dunha partcula nun movemento circular uniforme como o
intervalo de tempo necesario para que a partcula recorra unha vez o crculo
completo.
2
T

Definimos a frecuencia f dunha partcula nun movemento circular uniforme

como o nmero de voltas completas que describe redor do crculo.
f

w
2

Primeiro Cuatrimestre

13

13/10/2016

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Anlise dos distintos tipos de movementos

Movemento circular uniformemente acelerado
Un punto material con aceleracin angular constante, =cte, ten unha
velocidade que vara linealmente con el tiempo:
dt 0 t

Integrando obtemos o desplazamento angular en funcin do tempo:

0 0t

1
2

t2

Neste caso a aceleracin tanxencial constante mentres que a

aceleracin normal vara co tempo

Primeiro Cuatrimestre

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Departamento de Fsica Aplicada

Anlise dos distintos tipos de movementos

Resume

Primeiro Cuatrimestre

14