YELKEN UUU

Yelken uuu, motor ya da ekici bir g olmadan uygun tepelerde sadece havay
kullanarak, belirli bir sre irtifay korumak ya da irtifa kazanarak umaktr. Yelken uuu
yapabilmek iin, pilotu (Yamaparatn) indiren deerlerden daha hzl ykselen rzgar
(hava) bulmak gerekir. Yamaparatlerinin kullanabilecei kaynaklar tepe kaldrclar
(rzgar), termaller ve dalgalardr. Bunlar arasnda en ok bilineni tepe kaldrclardr. Bu
kaldrc; rzgar, bir tepe veya yama zerinde hava aracn tayabilecek ve ykselen hava
band oluturacak ekilde estiinde oluur.
Havann durumu ve tepe deerlendirmesini iyi yapan pilotlar kaldrc oluturan tepe
nndeki bu hava bandn gz nnde canlandrabilir. Yaplmas gereken tek ey ise bu hava
band ierisinde umaktr. Bu sayede istenildii kadar havada kalnabilir. Bunu yapmak son
derece kolay gibi grnse de pilotun bu grnmez gc gznde tam olarak canlandrmas ve
bunu kullanmas olduka youn bir konsantrasyon ve aba gerektirir. Yelken uuunu
renmenin en iyi yolu deneyimli pilotlar, yrtc kular ve martlar yelken yaparken
seyredip deerlendirmektir.
Tepe zellikleri
Tepe ufak ve rzgar da hafif ise, oluan kaldrma gc yamaparat n sadece alalmasn
geciktirir. Daha iyi artlarda kaldrma gc yamaparat n tepenin 2 ile 3 kat ykseklie
kadar karabilir. Burada tepenin ekli, ykseklii ve uzunluu, kaldrma gcnn kuvveti ve
geniliine etki eder.

Tepelerin ekline gre oluan kaldrc bandlar

Tepenin ekline gre kaldrma gc deimektedir. Tepenin yayvan (yumuak hatl

oluu) halinde en byk kaldrma gc yamacn en dik blmnde ve nnde oluur veya
meydana gelir (Yukardaki resim A kk). Bir uurum iyi bir kaldrma gc versede
genellikle bu yzeylere arpan rzgar buralarda trblanslar oluturur. Bu blgelere fazla
yaklalmamaldr (Yukardaki resim B kk). Tepenin yamac ve alt ksm ormanlk veya
kesikli bir ekilde ise rzgar (hava akmnn) iddeti buralarda yavalar ve trblansa
krlmalara urar. Bunlarn dnda, tepe kenarlarnda rzgar yanlardan kat iin kaldrma
gc zayflar veya yok olur. zerinde atlaklar ve kntlar bulunan tepelerde ise bu g
(Rzgar) bozulmaya urar.
Havann stabil olmad gnlerde kaldrma gc byk olur ve ykseklere kadar kar.
Meydana gelecek yama kaldrma gcnn iddetini tahmin etmek zordur. nk yamataki
kaldrma gc, genellikle termal faaliyet ve ncelikle rzgarn yn ve iddeti tarafndan
etkilenir. Bunlarn yerden llmesi de zordur. Genellikle iyi, rahat bir yelken uuu 30-40
derece tepelere dik kar ynde gelen 15-20 km srat ile rzgarn esmesi halinde mmkndr.
Uzun srtlarda kaldrma gcnden yararlanabilmek iin tepeye paralel, yeterince yakn
mesafede ve hzda umak gerekir (Aada ekilde olduu gibi). Doru pozisyon ve hza
ramen srekli ykseklik kayb halinde ise uu artlarnn kt olduu deerlendirilerek
emniyetli inie geilmelidir. nceden hesaplanm olan mecburi bir inite yamaparat
hasara uramaz ve pilot tehlikeye dmez. Ancak son anda verilecek kararlarda ciddi sonular
ve tehlikeler ortaya kartabilir. Kaldrma gcnn dzelebilecei midi ile uua devam
edilirken bir yandan da biraz daha ykseklik kaybnda seilen alana rahat bir ini de
dnlmelidir.

8 figr izilerek yaplan yelken uuu.

YELKEN UU TEKNKLER
1 ) Kalktan hemen soma ini yeri seimi yaplmaldr.
2) En iyi kaldrma gc tepelerin nnde ve zerinde olur. Bunun kesin yeri yamalarn eimi
ve uu srasndaki hava artlarna baldr.
3) Uzun srtlarda tepeye paralel ve uygun hzda uulmaldr Sekizli figr uularnda dnler
tepeden dar ynde dnlr.
4) Ykselen hava iinde uulurken hz minimum k olmaldr (eyrek-yarm fren arasnda .
azalan rzgarda ise hz artrlmal, daha iyi artlar tepelerin nnde bulunur.
5) Az rzgarl havalarda kaldrma gc iinde olabilmek iin tepelere yakn uulmaldr.
6) Uu srasnda rzgar ve vinsak devaml gz nnde tutulmal, deien hava artlar takip
edilerek pozisyon yaratlmaldr.
7) Tepe zerinde yaplan yelken uularnda tepe arkalarna fazla geilmemelidir.
8) Tepe kenarlarndan, tepe zerindeki atlaklardan uzak durulmal.
9) Yama eimi azaldka hzl uulmal, dikletike yava uulmal.
10) Kalabalk yelken uular srasnda uu emniyeti iin daima evre kontrol yaplmal ve
uu kurallarna hava trafik kurallarna uyulmaldr.

Bilal kaya
YP retmen Pilot
Sertifika NO: 04

DERS NOTU SEVK VE DARE, YELKEN UUU