BG Phap Luat Dai Cuong PDF

HC VIN CNG NGH BU CHNH VIN THNG
KHOA QUN TR KINH DOANH 1
PT
IT
BI GING
PHP LUT I CNG
BIN SON: TS. L MINH TON
H Ni- 2013
Li ni u
LI NI U
PT
IT
ng v Nh nc ta ch trng tng cng gio dc php lut trong cc nh trng

thng qua cc chng trnh mn hc, gio trnh, ti liu ging dy php lut bo m ng
tinh thn v ni dung ca Hin php v php lut hin hnh. V vy mn hc php lut i
cng l mt mn hc quan trng trong chng trnh o to i hc, cao ng v trung hc
chuyn nghip c B Gio dc v o to ph duyt trong cng chng trnh chung
v c a vo ging dy chnh thc ti cc trng i hc, cao ng v trung hc chuyn
nghip trong c nc. Ngy 17-1-2003, Th tng Chnh ph k Quyt nh s
13/2003/Q-TTg ph duyt Chng trnh ph bin, gio dc php lut t nm 2003 n
nm 2007. Ngy 12-3-2008 Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s 37/2008/Q-TTg
ph duyt Chng trnh ph bin, gio dc php lut t nm 2008 n nm 2012. Ngy
20/6/2012, Lut ph bin, gio dc php lut nm 2012 c Quc hi thng qua v c hiu
lc thi hnh t 1/7/2013, trong v hnh thc ph bin, gio dc php lut, Lut nhn mnh
vo vic thng qua chng trnh gio dc php lut trong cc c s gio dc o to thuc
h thng gio dc quc dn bng vic gio dc chnh kha thng qua mn hc Php lut i
cng vi mc tiu ph bin kp thi, y nhng ni dung php lut lin quan n cuc
sng ca cc tng lp nhn dn, to iu kin cng dn s dng php lut lm phng
tin, cng c bo v quyn v li ch hp php ca mnh, ca Nh nc v x hi. Nng cao
thc t gic, ch ng tm hiu v chp hnh php lut ca cn b v nhn dn, hc sinh,
sinh vin; cng chc; cc tng lp nhn dn (nng dn, ph n, ng bo dn tc thiu s);
ngi lao ng...
y l mn hc cung cp nhng kin thc c bn nht v nh nc v php lut, cc
ngnh lut c bn ca h thng php lut Vit Nam cho sinh vin cc trng i hc, cao
ng. Vi hc sinh cc trng trung hc chuyn nghip v dy ngh, mn hc ny cn bo
m tnh k tip, tnh lin thng gia gio dc ph thng, gio dc chuyn nghip v gio
dc i hc.
Xut pht t mc tiu v yu cu nu trn, Hc vin Cng ngh Bu chnh Vin thng t
chc bin son bi ging Php lut i cng do TS Lut L Minh Ton ch bin. Bi ging
Php lut i cng c bin son xut pht t cc mc tiu, yu cu sau y:
- Gip cho sinh vin c s hiu bit v nm bt mt cch c h thng nhng vn c
bn v nh nc v php lut ni chung v cc ngnh lut c th ca h thng php lut Vit
Nam ni ring. Gip cho sinh vin c iu kin d dng tip cn vi cc mn hc khc c
lin quan n php lut thuc chuyn ngnh o to.
- Xy dng thc sng v lm vic theo Hin php v php lut ca mi c nhn. Trn
c s gip cho mi c nhn hnh thnh nn thc v thi quen x s ph hp vi quy
nh ca php lut.
- Th hin ng li, ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc trong vic tng
cng gio dc php lut mi c nhn cng dn.
H Ni- 2013
TS. Lut L Minh Ton
Mc lc
MC LC
Trang
Li ni u
Mc lc
Chng 1. Nhng vn c bn v nh nc v php lut
1.1. Nhng vn c bn v nh nc
1.2. Nhng vn c bn v php lut
22
Chng 2. Quy phm php lut, vn bn quy phm php lut, Quan h php lut
33
2.1. Quy phm php lut
33
2.2. Vn bn quy phm php lut
35
2.3. Quan h php lut
38
Chng 3. Vi phm php lut, trch nhim php l, php ch x hi ch ngha
43
43
3.2. Trch nhim php l
46
3.3. Php ch x hi ch ngha
48
Chng 4. Lut nh nc Vit Nam
52
PT
IT
3.1. Vi phm php lut
4.1. Khi nim lut nh nc
52
4.2 Mt s ni dung c bn ca Hin php 2013
53
Chng 5. Lut hnh chnh Vit Nam

5.1. Khi nim lut hnh chnh
5.2. Quan h php lut hnh chnh, trch nhim hnh chnh, vi phm hnh chnh v x
l vi phm hnh chnh
71
71
72
5.3. Cn b, cng chc
74
5.4. To n hnh chnh
78
Chng 6. Lut hnh s v Lut t tng hnh s
85
6.1 Khi nim Lut hnh s
85
6.2. Khi nim ti phm, cu thnh ti phm v trch nhim hnh s
86
6.3. Hnh pht v cc bin php t php
89
6.4. Lut t tng hnh s
91
Chng VII. Lut dn s v Lut t tng dn s
96
7.1. Khi lun chung
96
7.2. Mt s ch nh c bn ca B lut dn s nm 2005
98
Mc lc
7.3. Lut t tng dn s
139
Chng 8. Php lut lao ng
144
8.1. Khi nim Lut lao ng
144
8.2. Cc ch nh c bn ca Lut lao ng
146
Chng 9. Php lut kinh doanh
226
9.1. Khi nim php lut kinh t v php lut kinh doanh
226
9.2. Php lut v cc loi hnh doanh nghip
226
9.3. Php lut v ph sn doanh nghip
230
9.4. Php lut v gii quyt tranh chp trong kinh doanh
230
232
PT
IT
Ti liu tham kho
Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

Chng 1
NHNG VN C BN V NH NC V PHP LUT
1.1. NHNG VN C BN V NH NC
1.1.1. Ngun gc ca nh nc
Nh nc l mt hin tng a dng v phc tp; do vy nhn thc ng bn cht ca
nh nc cng nh nhng bin ng trong i sng nh nc, cn l gii y hng lot
vn trong nht thit phi lm sng t ngun gc hnh thnh nh nc, ch ra nhng
nguyn nhn lm xut hin nh nc. T thi trung c, nhiu nh t tng a ra nhng
l gii v ngun gc nh nc v cho n nay vn ngun gc nh nc vn l ch ni
bt trong cuc u tranh t tng trn th gii. Nhn nhn mt cch khi qut chng ta c
th phn chia nhng quan im, hc thuyt v ngun gc ca nh nc thnh hai loi: hc
thuyt Mc - Lnin v ngun gc nh nc; hc thuyt khc v ngun gc nh nc (cn gi
l cc hc thuyt phi mcxt).
1.1.1.1. Mt s hc thuyt phi mcxt v ngun gc nh nc
PT
IT
- Thuyt thn hc, nhng ngi theo thuyt ny cho rng: thng l ngi sp t mi
trt t x hi, nh nc l do thng sng to bo v trt t chung. Do vy, nh nc
l lc lng siu nhin v ng nhin quyn lc ca nh nc l vnh cu v s tun theo
quyn lc nh nc l cn thit v tt yu. Do c s gii thch khc nhau v quan h gia nh
nc v gio hi nn nhng ngi theo thuyt thn hc phn ho thnh nhiu phi: phi gio
quyn tha nhn s l thuc ca nh nc vo gio hi v cho rng thng sng to ra nhn
loi, thng tr nhn loi c v th xc v linh hn, sau em trao quyn cho gio hi;
nhng ri gio hong ch gi li quyn lc v tinh thn cn quyn thng tr v th xc gio
hong trao cho vua. Tinh thn chi phi th xc nn gio hong chi phi nh vua, bn trn nh
vua. Phi qun ch cho rng vua nhn trc tip t thng quyn thng tr dn chng v phi
chu trch nhim trc thng ; nhn dn phi phc tng tuyt i nh vua (i biu phi
ny c Luther, Bossuet, Stahl...). Phi dn quyn cho rng, thng trao cho nhn dn quyn
lc ri nhn dn u thc cho nh vua, cng vua cam kt rng vua phi tr v mt cch cng
minh v ch nh vy nhn dn mi phc tng nh vua; nu vua thi hnh quyn lc mt cch
bo ngc th nhn dn c quyn vng dy v phn khng li (i biu phi ny c Calvin,
Langnet, Althisius...).
- Thuyt gia trng cho rng nh nc ra i l kt qu pht trin ca gia nh v quyn gia
trng, l hnh thc t chc t nhin ca cuc sng con ngi; v vy cng nh gia nh, nh
nc tn ti trong mi x hi, quyn lc nh nc v bn cht cng ging nh quyn lc gia
trng ca ngi ng u gia nh (i biu thuyt ny c Aristote, Bodin, More...).
- Thuyt kh c x hi (thnh hnh vo khong th k XVI-XVIII chu u) cho rng
s ra i ca nh nc l kt qu ca mt kh c (hp ng) c k kt gia nhng con
ngi sng trong trng thi t nhin khng c nh nc. V vy, nh nc phn nh li ch ca
cc thnh vin trong x hi v mi thnh vin u c quyn yu cu nh nc phc v h, bo
v li ch ca h. Ngun gc nh nc l kh c x hi nn ch quyn nh nc thuc v
nhn dn. S xut hin thuyt kh c x hi v ngun gc nh nc nh du bc pht trin

nhn thc ca con ngi v ngun gc nh nc. V mt lch s, thuyt kh c x hi ph
nhn thuyt thn hc v s ra i ca nh nc, ng thi coi quyn lc nh nc l sn phm
hot ng ca con ngi. Hn ch ln nht ca hc thuyt ny l gii thch ngun gc nh
nc trn c s ch ngha duy tm, coi nh nc ra i do mun, nguyn vng ch quan ca
cc bn tham gia hp ng khng gii thch c ci ngun vt cht v bn cht giai cp ca
nh nc (i biu ca thuyt ny c Hobbes, Locke, Montesquieu, Rousseau...).
- Thuyt bo lc: nh nc xut hin trc tip t vic s dng bo lc ca th tc ny i
vi mt th tc khc, m kt qu l th tc chin thng ngh ra mt h thng c quan c
bit - Nh nc, n dch k chin bi (i biu ca thuyt ny c Hume, Gumplowicz,
Dhring,...).
- Thuyt tm l: nh nc xut hin do nhu cu tm l ca con ngi nguyn thu lun
lun mong mun ph thuc vo th lnh, gio s... Nh nc l t chc ca nhng siu nhn
c s mng lnh o x hi (i biu thuyt ny l Petrazitki, Phoreder;...)
PT
IT
Nhn chung, do hn ch v mt lch s, do nhn thc cn thp km, hoc do b chi phi
bi li ch giai cp hay c tnh gii thch sai lch nhng nguyn nhn ch thc lm pht sinh
nh nc, nhm che y bn cht nh nc, a s h khi xem xt s ra i ca nh nc u
tch ri nhng iu kin vt cht ca x hi, tch ri nhng nguyn nhn kinh t, v chng
minh rng nh nc l mt thit ch tn ti trong x hi, mt lc lng ng trn x hi,
ng ngoi x hi gii quyt cc tranh chp, iu ho mu thun x hi nhm m bo s
phn vinh cho x hi. Theo h, nh nc khng thuc giai cp no, nh nc l ca tt c
mi ngi v x hi vn minh mi mi cn c nh nc.
1.1.1.2. Hc thuyt Mc - Lnin v ngun gc ca nh nc
K tha nhng thnh tu nghin cu khoa hc ca x hi loi ngi, cc nh kinh in ca
ch ngha Mc - Lnin ln u tin gii thch rng nh nc khng phi l hin tng vnh
cu, bt bin. Nh nc l mt phm tr lch s c qu trnh pht sinh, pht trin v tiu vong.
Nh nc l lc lng ny sinh t x hi, l sn phm c iu kin ca x hi loi ngi, nh
nc ch xut hin khi x hi pht trin n mt trnh nht nh v tiu vong khi nhng iu
kin khch quan cho s tn ti ca n mt i. Nhng lun im quan trng v s xut hin nh
nc c trnh by trong cc tc phm Ngun gc ca gia nh, ca ch t hu v ca
nh nc (Ph.ngghen) v Nh nc v cch mng (V.I.Lnin).
a. Ch cng sn nguyn thu v quyn lc th tc
Ch cng sn nguyn thu l hnh thi kinh t - x hi u tin trong lch s x hi loi
ngi, khng c giai cp, nh nc v php lut, nhng x hi cng sn nguyn thu
cha ng nhng nguyn nhn dn n s ra i ca nh nc.
C s kinh t
S hu tp th i vi t liu sn xut v phn phi bnh ng ca ci l c s ca nhng
quan h kinh t trong x hi cng sn nguyn thu. iu dn ti trong x hi khng c
giai cp v u tranh giai cp, khng c p bc bc lt.
S hu tp th i vi t liu sn xut c quy nh bi trnh thp km ca lc lng
sn xut, cng c lao ng th s v nng sut lao ng thp km. S bt lc ca con ngi

trc thin nhin, iu kin sng khc nghit, cuc u tranh thng xuyn vi nhng hin
tng t pht hp nht con ngi trong mt tp th.
T chc x hi
- Th tc: th tc c t chc theo huyt thng, nn tng vt cht l kinh t tp th v
quyn s hu cng cng. thi k ny c s phn cng lao ng nhng mi l s phn cng
lao ng t nhin gia n ng v n b, ngi gi v tr nh thc hin cc loi cng
vic khc nhau, ch cha mang tnh x hi. Hi ng th tc l t chc quyn lc cao
nht ca th tc. Hi ng th tc quyt nh tt c cc vn quan trng ca th tc.
Nhng quyt nh ca Hi ng th tc l bt buc i vi tt c mi ngi. Hi ng th
tc bu ra ngi ng u th tc nh t trng, th lnh qun s,... thc hin quyn
lc, qun l cc cng vic chung. Trong x hi cng sn nguyn thu cha c php lut,
nhng tn ti nhng quy tc x hi nh o c, tp qun, tn gio... iu chnh
quan h ca cc thnh vin trong x hi. Quyn lc mang tnh x hi v c hiu lc thc
t cao. c im:
+ Khng tch ri x hi m thuc v x hi, ho nhp vi x hi, do ton x hi t chc
ra;
PT
IT
+ Phc v li ch ca c cng ng;
Trong x hi cng sn nguyn thu khng c b my ring thc hin vic cng ch.
S tn ti v cch thc t chc quyn lc l biu hin r nht ca ch t qun nguyn
thu hay nn dn ch nguyn thu.
- Bo tc: cc th tc c lin kt vi nhau.
- B lc: cc bo tc c lin kt vi nhau.
- Lin minh b lc: s tng hp n thun cc n v c s ca x hi c cng nn tng

kinh t, s tp trung quyn lc cao hn.
Tm li, ch cng sn nguyn thu l ch khng c nh nc, lc cc quan h
x hi v ngay c x hi na, k lut, t chc lao ng u duy tr c l nh c sc mnh
ca phong tc tp qun, nh c uy tn v s knh trng i vi nhng b lo ca th tc, nh
hot ng c uy tn v hiu qu ca hi ng th tc.
b. S tan r ca ch cng sn nguyn thu v s xut hin nh nc
X hi th tc - b lc khng bit n nh nc; nhng chnh trong lng n ny sinh
nhng tin vt cht cho s ra i ca nh nc. Nhng nguyn nhn lm cho x hi tan r
cng ng thi l nhng nguyn nhn lm xut hin nh nc.
S pht trin ca lc lng sn xut, s phn cng lao ng x hi theo hng chuyn
mn ho, vi vic tham gia ca cng c lao ng bng kim loi nng cao nng sut lao
ng ko theo s pht trin trnh sn xut, i sng vt cht, tinh thn ca x hi, dn
dn to ra nhng tin cho s tan r ca ch cng sn nguyn thu. Lch s x hi cng
sn nguyn thu vo thi k cui tri qua ba ln phn cng lao ng x hi, mi ln to ra
nhng tin mi dn n s tan r ca x hi cng sn nguyn thu:
Ln th nht: ngh chn nui pht trin mnh tch ra khi trng trt:

Do vic con ngi thun dng c ng vt hnh thnh nn n gia sc v tr thnh
ngun tch lu quan trng, l mm mng ca ch t hu. Xut hin tng lp n l l cc
t binh chin tranh tham gia vo qu trnh sn xut. Ch t hu xut hin lm cho kt cu
x hi phn chia thnh giai cp ch n v n l, tc ng v lm thay i quan h hn nhn:
hn nhn mt v mt chng, ch mu h dn dn chuyn sang ch ph h. Gia nh c
th tr thnh mt lc lng e do s tn ti ca th tc.
Ln th hai: th cng nghip tch khi nng nghip:
Vic tm ra kim loi v ch to cng c lao ng bng kim loi nng cao nng sut lao
ng; ngh ch to kim loi, ngh dt, lm gm pht trin. N l ngy cng pht trin
v tr thnh mt lc lng lao ng ph bin. S phn ho x hi, s phn bit giu ngho
khin cho mu thun gia giai cp ch n v n l ngy cng su sc.
Ln th ba: bun bn pht trin v thng nghip xut hin:
PT
IT
Nhu cu trao i hng ho lm xut hin tng lp thng nhn khng tham gia vo sn
xut nhng li nm quyn lnh o sn xut, bt nhng ngi sn xut phi ph thuc vo
mnh v kinh t. S ra i v pht trin ca thng mi cng dn n s xut hin ng tin;
nn cho vay li, quyn t hu rung t, ch cm c pht trin tng cng s tch t
tp trung ca ci vo tay thiu s ngi trong x hi, t s phn ho gia ch n v n l
cng thm su sc.
Cc ngnh kinh t pht trin, sn phm lm ra ngy cng nhiu, pht sinh kh nng
chim ot ti sn d tha lm ca ring. iu ny lm cho qu trnh phn ho ti sn ny
sinh v ch t hu ra i.
Hot ng kinh t mang tnh chuyn mn dn ti vic khng nht thit phi i hi lao
ng ca c tp th cng ng na.
Ch hn nhn mt v, mt chng lm cho gia nh nh tch ra khi gia nh ln, hnh
thnh cc n v kinh t c lp, c ti sn ring, t tin hnh sn xut.
Trong x hi hnh thnh giai cp thng tr (giai cp bc lt) c nhng quyn v li ch mu
thun su sc vi giai cp b tr (giai cp b bc lt). Mu thun giai cp cng quyt lit lm
cho iu kin tin quyt cho s tn ti ca th tc b ph v. Ba ln phn cng lao ng x hi
lm o ln i sng th tc v ph v s tn ti ca th tc. iu hnh, qun l x hi
mi i hi phi c mt t chc mi khc trc v cht. T chc ch i din cho quyn li
ca giai cp nm u th v kinh t v chnh tr, n nhm thc hin s thng tr giai cp, dp tt
s xung t cng khai gia cc giai cp hoc gi cho chng trong vng trt t; t chc l
nh nc.
Nh vy, nh nc xut hin trc tip t s tan r ca ch cng sn nguyn thu. Nh
nc ch xut hin ni no v vo lc m xut hin s phn chia x hi thnh giai
cp. Do vy nh nc l mt hin tng thuc v bn cht ca x hi c giai cp.
Nh vy, Nh nc khng phi l th quyn lc t bn ngoi p t vo x hi m l
lc lng ny sinh t x hi, l sn phm ca s pht trin ni ti ca x hi. Trong tc
phm Nh nc v cch mng, V.I.Lnin vit: Nh nc xut hin ch khi no v ni no
m mu thun giai cp khng th iu ho c....

1.1.2. Bn cht ca nh nc
Vn bn cht ca nh nc th hin qua tnh giai cp ca nh nc, vai tr x hi v
nhng c trng ca nh nc.
1.1.2.1. Tnh giai cp ca nh nc
Khi a ra nhng gii thch v ngun gc ca nh nc, cc nh t tng c i v t sn
u khng ch r c bn cht ca nh nc hoc khng nhn thy hoc c tnh xuyn tc
bn cht nh nc. H quan nim nh nc nh mt c quan iu ho li ch giai cp, nh
nc khng phi l cng c thng tr giai cp trong x hi c giai cp. Khi bn v bn cht
ca nh nc, cc nh kinh in ca ch ngha Mc - Lnin cho rng, nh nc ch xut hin
v tn ti trong x hi c giai cp v lun mang bn cht giai cp su sc. l vn c
bn trong mi thi i, trong ton b nn chnh tr v n ng chm n li ch giai cp
thng tr. Lm r bn cht ca nh nc tc l phi xc nh: nh nc l ca ai, do giai cp
no t chc nn v lnh o, phc v trc ht li ch giai cp no?
PT
IT
i t s phn tch ngun gc nh nc, cc nh kinh in ca ch ngha Mc-Lnin cho

rng: nh nc, xt v bn cht, trc ht l mt b my trn p c bit ca giai cp ny i
vi giai cp khc, l b my duy tr s thng tr giai cp (v mt kinh t, chnh tr, t
tng).
Nh nc l sn phm ca x hi c giai cp v l s biu hin ca s khng th iu ho
c ca cc mu thun giai cp i khng. Nh nc l t chc quyn lc chnh tr c bit.
Trong x hi c i khng giai cp, quyn lc chnh tr ch thuc v giai cp thng tr hoc lin
minh giai cp thng tr.
Nh nc l cng c c bn ca quyn lc chnh tr trong x hi c giai cp bi n tn ti
bo v li ch ch yu ca giai cp thng tr. Khng ch trong nc m c trong quan h
quc t, nh nc cng th hin t cch l t chc ca giai cp thng tr.
Nh nc l mt hin tng thuc kin trc thng tng hnh thnh trn mt c s kinh t
nht nh, l cng c duy tr s thng tr ca giai cp ny i vi giai cp khc. Thng
qua nh nc, quyn lc kinh t mi sc mnh duy tr quan h bc lt. C trong tay
cng c nh nc, giai cp chim u th v kinh t mi bo v c quyn s hu ca mnh,
n p s phn khng ca giai cp b bc lt v tr thnh giai cp thng tr v chnh tr.
Thng qua nh nc - vi t cch l mt t chc c bit ca quyn lc chnh tr - giai cp
thng tr t chc v thc hin quyn lc chnh tr ca mnh, hp php ho ch ca giai cp
mnh thnh ch nh nc v do buc cc giai cp khc phi tun theo trt t ph hp
vi li ch giai cp thng tr.
Nm quyn lc v kinh t v chnh tr, giai cp thng tr cng bng con ng nh nc
xy dng h t tng ca giai cp mnh thnh h t tng thng tr trong x hi, buc
giai cp khc phi l thuc vo h t tng.
Nh nc l cng c sc bn nht th hin v thc hin ch ca giai cp cm quyn. N
cng c v bo v trc ht li ch ca giai cp thng tr trong x hi. Do vy nh nc bao
gi cng mang bn cht giai cp su sc. Trong cc nh nc bc lt (chim hu n l,
phong kin, t bn), nh nc l b my c bit nhm duy tr s thng tr v kinh t, chnh

tr, t tng ca thiu s giai cp bc lt vi ng o qun chng lao ng, thc hin nn
chuyn chnh ca giai cp bc lt. Trong nh nc x hi ch ngha, nh nc l b my
cng c a v thng tr v bo v li ch ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng, bo
v s thng tr ca a s vi thiu s giai cp bc lt b lt .
1.1.2.2. Vai tr x hi ca nh nc
Bn cht nh nc th hin khng ch thng qua bn cht giai cp ca n, m cn th hin
thng qua vai tr, gi tr x hi ca n. Vai tr x hi v gi tr x hi ca nh nc th hin
ch: nh nc gii quyt cc cng vic mang tnh x hi, phc v cho li ch chung ca x
hi, c bit trong thi i ngy nay nh: xy dng cc cng trnh phc li x hi, trng
hc, bnh vin, cng vin, ng s, bo v mi trng, phng v chng cc dch bnh, v.v..
Do vy nh nc l t chc quyn lc cng, l phng thc t chc v bo m cc li ch
chung ca x hi. Vai tr x hi v gi tr x hi ca nh nc tu thuc vo bn cht giai
cp ca nh nc. V vy, s l sai lm trong nhn thc v hnh ng nu ch nhn mnh
mt chiu bn cht giai cp ca nh nc m khng thy vai tr x hi v gi tr x hi ca
nh nc.
1.1.2.3. Cc du hiu c trng ca nh nc
PT
IT
Nh nc xut hin d bt c nguyn nhn no, c bn cht g nhng mi nh nc u

c nhng du hiu (c im c th) lm cho n khc v cht so vi t chc ca x hi th
tc-b lc v vi cc t chc chnh tr-x hi khc. Cc c trng ca nh nc cng lm
cho nh nc tr thnh t chc c bit, gi v tr trung tm trong h thng chnh tr, c th
tc ng mt cch ton din, mnh m v hiu qu vi i sng x hi, th hin li ch giai
cp thng tr mt cch tp trung nht. Nh nc c nhng du hiu c trng c bn sau:
Th nht, nh nc thit lp quyn lc cng cng c bit khng ho nhp vi dn c, hu
nh tch khi x hi; quyn lc cng ny l quyn lc chnh tr chung. Ch th ca quyn lc
l giai cp thng tr v kinh t v chnh tr; thc hin quyn lc v qun l x hi c mt
tng lp ngi chuyn lm nhim v qun l v c t chc thnh cc c quan nh nc v
hnh thnh b my i din cho quyn lc chnh tr c sc mnh cng ch, duy tr a v ca
giai cp thng tr, bt giai cp khc phi phc tng theo ch ca giai cp thng tr.
Th hai, nh nc phn chia dn c theo cc n v hnh chnh lnh th. Nh nc phn
chia dn c theo cc n v hnh chnh lnh th khng ph thuc huyt thng, ngh nghip
hoc gii tnh (khc vi t chc th tc tp hp cc thnh vin ca mnh theo du hiu huyt
thng). Vic phn chia ny dn n hnh thnh cc c quan qun l trn tng n v hnh
chnh lnh th. Khng mt t chc x hi no trong x hi c giai cp li c lnh th ring
ca mnh, lnh th l du hiu c trng ca nh nc. Mi nh nc u c lnh th ring
ca mnh, cai tr hay qun l, mi nh nc u chia lnh th thnh cc n v hnh chnh
nh tnh, huyn, x, v.v.. Do c du hiu v lnh th m xut hin ch nh quc tch - ch
nh quy nh s l thuc ca mt cng dn vo mt nh nc v mt vng lnh th nht
nh; thng qua nh nc thit lp quan h vi cng dn ca mnh.
Th ba, nh nc c ch quyn quc gia. Nh nc l mt t chc quyn lc c ch quyn;
ch quyn quc gia ny mang ni dung chnh tr php l th hin quyn t quyt ca nh nc
v mi chnh sch i ni v i ngoi khng ph thuc vo bt k mt quc gia no khc. Ch
10

quyn quc gia l mt thuc tnh khng tch ri nh nc, c tnh ti cao vi t nc, cc t
chc v dn c. Du hiu ch quyn nh nc cn th hin s c lp, bnh ng gia cc quc
gia vi nhau d l quc gia ln hay nh.
Th t, nh nc ban hnh php lut v thc hin s qun l bt buc vi mi thnh vin
x hi. L ngi i din chnh thng ca x hi, cai tr (qun l) i vi mi cng dn ca
t nc, nh nc ban hnh php lut v bo m thc hin, c th c bng sc mnh cng
ch. Tt c cc quy nh ca nh nc i vi mi cng dn c th hin trong php lut do
nh nc ban hnh. Nh nc v php lut c mi lin h ph thuc: khng th c nh nc
m thiu php lut v ngc li. Trong x hi, ch c nh nc mi c quyn ban hnh php
lut v bo m cho php lut c hiu lc thc thi trong cuc sng, cc t chc x hi khng
c quyn ny.
PT
IT
Th nm, nh nc quy nh v tin hnh thu cc loi thu di hnh thc bt buc.
nui dng b my nh nc, m bo cho s pht trin kinh t, vn ho, x hi, gii quyt
cc cng vic chung ca mi x hi, mi nh nc u quy nh v tin hnh thu cc loi
thu bt buc i vi dn c ca mnh. Trong x hi c nh nc khng mt thit ch chnh
tr no c quyn quy nh v thu v thu thu. Vn t ra l nh nc phi xy dng mt
chnh sch thu ng n, cng bng, hp l, n gin v tin li.
Nh vy t vic xem xt ngun gc, bn cht v cc c trng ca nh nc c th a ra
nh ngha v nh nc nh sau: nh nc l mt t chc c bit ca quyn lc chnh tr c
b my chuyn lm nhim v cng ch v thc thi chc nng qun l x hi nhm th hin
v bo v trc ht li ch ca giai cp thng tr trong x hi c giai cp i khng, ca giai
cp cng nhn, nhn dn lao ng v c dn tc trong x hi x hi ch ngha.
1.1.3. Cc kiu lch s ca nh nc1
1.1.3.1. Khi nim kiu lch s ca nh nc
Hc thuyt Mc - Lnin v hnh thi kinh t - x hi l c s l lun ca s phn chia cc

nh nc trong lch s thnh cc kiu khc nhau. Lch s x hi loi ngi cho n nay
tri qua 5 hnh thi kinh - t x hi trong c 4 hnh thi kinh t - x hi c giai cp v
tng ng c 4 kiu nh nc: nh nc ch n, nh nc phong kin, nh nc t sn v
nh nc x hi ch ngha.
Kiu nh nc l tng th nhng c im c bn ca nh nc th hin bn cht giai cp,
vai tr x hi, nhng iu kin pht sinh, tn ti v pht trin ca nh nc trong mt hnh thi
kinh t - x hi c giai cp nht nh.
Mi kiu lch s ca nh nc c nhng c im ring bit v bn cht, chc nng,
nhng kiu nh nc ch n, kiu nh nc phong kin, kiu nh nc t sn u c c
im chung l kiu nh nc bc lt, chng xut hin v tn ti trn c s ch t hu v
t liu sn xut, l cng c duy tr v bo v nn thng tr v li ch ca cc giai cp ch n,
a ch phong kin v t sn. Nh nc x hi ch ngha l nh nc kiu mi v cui cng
trong lch s, c xy dng trn c s ch s hu x hi ch ngha v t liu sn xut, l
t chc quyn lc ca nhn dn lao ng, s mnh lch s ca nh nc x hi ch ngha l
1. Xem: Gio trnh nh nc v php lut i cng, Nxb. i hc quc gia H Ni, H Ni, 1997, tr.32-39.
11

xo b ch bc lt, xy dng ch ngha x hi v ch ngha cng sn.
S thay th kiu nh nc din ra thng qua cch mng x hi m kt qu l kiu nh
nc sau bao gi cng tin b v hon thin hn kiu nh nc trc. l quy lut pht
trin ca lch s. S pht trin khng ngng, tnh nng ng v cch mng ca lc lng
sn xut x hi mu thun ngy cng gay gt vi quan h sn xut tr tr, li thi, i
hi phi ph b quan h sn xut c, thit lp quan h sn xut mi, gii phng lc lng
sn xut pht trin. C s kinh t thay i th tt c cc kin trc thng tng s cng
b o ln t nhiu, nhanh chng.
Nhng s thay th cc kiu nh nc khng phi l mt qu trnh t n, giai cp thng tr
i biu cho phng thc sn xut c khng bao gi t ri b nh nc v a v thng tr
ca mnh, bi vy giai cp i biu cho phng thc sn xut mi phi tp hp lc lng
lt kiu nh nc c, thit lp kiu nh nc mi. Nh nc mi c thit lp thc hin
nhng bin php gii phng sc sn xut x hi, bo v v phc v li ch giai cp mi ln
cm quyn. S thay th kiu nh nc khng din ra tc thi m l mt qu trnh chuyn
bin tng bc v c tnh k tip. Qu trnh ny din ra nhanh hay chm cn ph thuc vo
hng lot cc yu t khc nhau tng nc v tng giai on lch s c th.
PT
IT
1.1.3.2. Cc kiu nh nc bc lt: nh nc ch n, phong kin v t sn

a. Kiu nh nc ch n
Nh nc ch n l kiu nh nc u tin trong lch s, ra i khi ch th tc - b lc

tan r, t hu ti sn xut hin, s phn ho x hi thnh giai cp v mu thun giai cp
khng th iu ho c. C s kinh t ca nh nc ch n l ch s hu ca ch n i
vi t liu sn xut, sn phm lao ng v ngi n l. Trong x hi chim hu n l c hai
giai cp chnh l ch n v n l, ngoi ra cn c tng lp th th cng v nhng ngi lao
ng t do khc. Ch n l mt b phn thiu s ca x hi nhng nm trong tay ton b t
liu sn xut ch yu ca x hi, cn n l l lc lng ch yu sn xut ra ca ci vt cht
nhng ch l cng c bit ni trong tay ch n, ph thuc hon ton vo ch n. Tng lp
th th cng v nhng ngi lao ng t do c a v khc vi ngi n l nhng vn trong
qu o chi phi ca ch n v chnh tr, kinh t, t tng.
Nh nc ch n, xt v bn cht, l cng c bo lc thc hin nn chuyn chnh ca
giai cp ch n, duy tr s thng tr v bo v li ch ca ch n, n p n l v nhng
ngi lao ng khc.
Nh nc ch n thc hin bo v v cng c ch s hu ca ch n i vi t liu
sn xut, sn phm lao ng v ngi n l, n p s phn khng ca n l v cc tng lp
khc bng bo lc, cng c h t tng tn gio v s dng n thng tr v mt t tng
i vi x hi. Trong mt mc nht nh, nh nc ch n cng t chc mt s hot ng
kinh t nh qun l t ai, t chc khai hoang, xy dng v qun l cc cng trnh thu
nng... Chc nng i ngoi ni bt ca nh nc ch n l tin hnh chin tranh xm lc,
bng chin tranh giai cp ch n thc hin kht vng lm giu, cp bc ca ci, bt t binh
b sung vo i qun n l v m rng phm vi thng tr.
b. Kiu nh nc phong kin
12

Khi quan h chim hu n l bc l s lc hu v li thi so vi s pht trin ca lc
lng sn xut x hi km hm mnh m s pht trin sn xut, mu thun giai cp gia
ch n v n l ngy cng gay gt, khi ngha ca n l xy ra lin tip. Lao ng ca ngi
nng dn trn t ai ca cc cha t a li nng sut cao hn lao ng ca n l v dn
dn thay th lao ng ca n l, ch phong kin thay th ch chim hu n l.
chu u, nhn chung nh nc phong kin ra i khi ch chim hu n l sp , nhng
vi dn tc Gicmanh v mt s dn tc khc nh Triu Tin, Mng C chu , nh nc
phong kin l nh nc u tin. Nh nc phong kin l kiu nh nc bc lt c nhng
tin b hn so vi kiu nh nc ch n.
PT
IT
C s kinh t ca nh nc phong kin l ch s hu ca giai cp a ch phong kin

i vi t liu sn xut m ch yu l rung t, ngi nng dn khng c hoc c rt t
rung t nn phi ph thuc vo a ch phong kin. X hi phong kin c kt cu giai cp
phc tp, a ch v nng dn l hai giai cp chnh, ngoi ra trong x hi cn c tng lp th
th cng, thng nhn... Ngay giai cp a ch phong kin cng c chia ra nhiu ng cp
vi nhng c quyn khc nhau v s hu rung t, vua hay quc vng l nhng th bc
cao nht trong h thng cc th bc, ng cp ca x hi phong kin. Cc ng cp phong
kin chu u nh cng, hu, b, t, nam... u gn lin vi nhng mc khc nhau v s
lng in trang, thi p m h chim hu.
a v ca ngi nng dn trong x hi phong kin c u th hn so vi a v ca ngi
n l nhng cha c s khc bit r rt. Nng dn c kinh t c th, c s hu nh ca,
cng c lao ng, sc ko, rung t (thng vi s lng t) nn h quan tm n sn xut
v hiu qu lao ng. a ch phong kin khng c quyn nh ot tnh mng ca ngi
nng dn nh trong ch chim hu n l. Sng trn cc lnh a ca phong kin, ngi
nng dn b bc lt di hnh thc np t bng hin vt (thc go, vt nui...) hoc bng
tin, ngoi ra cn b cng bc lao ng cho phong kin. Mc ph thuc ca ngi nng
dn vo a ch phong kin c khc nhau cc nc v trong cc giai on c th ca nh
nc phong kin.
V bn cht, nh nc phong kin l cng c trong tay giai cp a ch phong kin
thc hin chuyn chnh i vi giai cp nng dn, nhng ngi th th cng v cc tng lp
lao ng khc, l phng tin duy tr a v kinh t, bo v li ch v s thng tr ca giai cp
a ch phong kin.
Nh nc phong kin bo v ch s hu rung t ca a ch phong kin, duy tr cc
hnh thc bc lt vi nng dn v cc tng lp lao ng khc, n p s chng i ca
nhng ngi lao ng bng bo lc v n p t tng, tuyn truyn h t tng phong
kin, n dch cc tng lp lao ng bng h t tng tn gio v h thng t chc tn gio.
Nh nc phong kin c thc hin nhng hot ng kinh t nhng vi mc hn ch. V
i ngoi, nh nc phong kin tin hnh chin tranh xm lc, m rng t ai - lnh th,
cp bc ca ci v phng th chng bnh chng, xm lc.
c. Kiu nh nc t sn
Do s pht trin ca lc lng sn xut x hi v s hnh thnh quan h t bn trong lng
x hi phong kin, quan h sn xut phong kin tr nn li thi, km hm s pht trin ca
13

lc lng sn xut, ch phong kin ri vo tnh trng khng hong ton din. i biu
cho phng thc sn xut mi tin b, giai cp t sn c nhng u th r rt so vi giai cp
a ch phong kin, khi ginh c v tr ch o trong kinh t, giai cp t sn tp hp lc
lng tin hnh cuc u tranh ginh quyn lc chnh tr, th tiu ch phong kin, thit
lp quan h sn xut t bn ch ngha, m ng cho sc sn xut pht trin.
S ra i ca nh nc t sn nh du s tin b to ln trong lch s pht trin ca nhn
loi, trong giai on u nh nc t sn c vai tr tch cc trong vic gii phng x hi
khi trt t phong kin, gii phng lc lng sn xut x hi, a n bc pht trin nhy
vt ca x hi loi ngi. Nh nc t sn l kiu nh nc bc lt cui cng trong lch s,
l cng c duy tr nn thng tr ca giai cp t sn i vi cc tng lp nhn dn lao ng.
PT
IT
C s kinh t ca nh nc t sn l quan h sn xut t bn ch ngha da trn ch t

hu t bn v t liu sn xut v bc lt gi tr thng d. i tng s hu ca quan h sn
xut t bn ch ngha ch yu l cng xng, hm m, nh my, n in vi phng thc
bc lt gi tr thng d. C cu giai cp trong x hi t sn gm hai giai cp chnh l t sn
v v sn, y l c s x hi ca nh nc t sn. Nm trong tay nhng t liu sn xut ch
yu ca x hi, giai cp t sn gi vai tr thng tr x hi. V phng din php l, giai cp
v sn c t do nhng do khng c t liu sn xut, phi bn sc lao ng v tr thnh
ngi lm thu cho giai cp t sn, chu s bc lt ca giai cp t sn. Cng vi s pht
trin ca nn sn xut t bn ch ngha, giai cp v sn ln mnh v s lng v cht
lng. Ngoi giai cp t sn v giai cp v sn, trong x hi t sn cn c giai cp nng dn,
tng lp tiu t sn, tr thc... Tn gio trong x hi t sn c vai tr quan trng nhng
khng cn l quc gio nh trong x hi phong kin, nh th tch khi nh nc, tn ngng
l cng vic ca cc c nhn. Nh nc t sn c bit ch trng truyn b h t tng t
sn, bo m vai tr thng tr ca h t tng ny trong x hi, ngn cn s pht trin ca
cc t tng tin b v cch mng.
Cho n nay, qu trnh pht trin ca nh nc t sn c th chia lm bn giai on
chnh: a) Thi k thng li ca cc cuc cch mng t sn n nm 1871, y l qu trnh
hnh thnh, cng c nh nc t sn v cc thit ch t sn, nh nc t sn trong giai on
ny c vai tr tin b, l tn "lnh gc m" ca giai cp t sn, can thip t vo kinh t, gi
vai tr duy tr trt t chung ca x hi, m bo cc iu kin t do cnh tranh; b) Giai on
t 1871 - 1917: ch ngha t bn pht trin thnh ch ngha t bn c quyn v ch ngha
quc, c s x hi ca nh nc t sn b thu hp hn trc, nh nc t sn bin
thnh u ban qun l cc cng vic ca cc tp on t bn c quyn, ti phit, l b
my n p v bo lc, ch dn ch t sn vi nhng tin b chuyn thnh ch
phn dn ch v phn ng; c) Giai on t 1917-1945 l giai on khng hong nghim
trng ca ch ngha t bn, nhiu ni ch ngha t bn chuyn thnh ch ngha t bn c quyn nh nc, mu thun giai cp gay gt, nh nc t sn dn su vo con ng
phn dn ch, can thip mnh m vo kinh t, quan liu ho, ch ngha qun phit v c
ti qun s pht trin. Nn dn ch t sn b ch p, php ch t sn b khng hong su
sc. Vi s ra i ch phtxt, tnh cht phn ng ca nh nc t sn pht trin
n mc cao nht; d) Giai on t sau Chin tranh th gii th hai n nay ch ngha t
bn chuyn sang thi k pht trin mi. Nhiu nc t bn khi phc c nhp pht
14

trin kinh t, vt ra c khng hong v to c nhng bc pht trin to ln. Do ng
dng c hiu qu cc thnh tu khoa hc - cng ngh ca loi ngi, nn kinh t t c
hiu qu cao tc ng lm thay i ng k b mt x hi. ng trc s ln mnh ca
phong tro gii phng dn tc v cch mng x hi ch ngha, s trng thnh ca phong
tro dn ch trong cc nc t bn ch ngha, nhiu nh nc t sn phi tin hnh nhng
ci cch v nhiu mt i vi kinh t, chnh tr, x hi thch nghi vi iu kin, hon
cnh mi. Tuy nhin nhng thnh tu m nh nc v x hi t sn t c cng nh
nhng ci cch m nh nc t sn tin hnh khng lm thay i bn cht ca nh nc t
sn. Trc sau, nh nc t sn vn l cng c trong tay giai cp t sn thc hin nn
chuyn chnh t sn i vi ton x hi.
1.1.3.3. Nh nc x hi ch ngha v Nh nc Vit Nam x hi ch ngha
a. Nh nc x hi ch ngha
Nh nc x hi ch ngha l kiu nh nc cui cng trong lch s x hi loi ngi. S ra
i ca nh nc x hi ch ngha mang tnh tt yu khch quan, ph hp vi quy lut vn
ng v pht trin ca x hi. Nguyn nhn dn n s ra i ca nh nc x hi ch ngha l
nhng tin v kinh t, x hi v chnh tr xut hin trong lng x hi t sn.
PT
IT
Vo na cui th k XIX, quan h sn xut t bn ch ngha bc l r rt tnh tr

tr, km hm s pht trin sn xut x hi, khng ph hp vi tnh cht v trnh ca lc
lng sn xut pht trin n mc x hi ho cao, mu thun gia quan h sn xut t
bn ch ngha v lc lng sn xut ngy cng gay gt i hi phi tin hnh ci bin
cch mng, xo b quan h sn xut t bn ch ngha, xc lp kiu quan h sn xut mi
ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut, chnh l quan h sn xut da
trn ch cng hu v t liu sn xut - quan h sn xut x hi ch ngha. Xy dng
quan h sn xut kiu mi cng c ngha l thay th phng thc sn xut ca x hi,
thay th hnh thi kinh t - x hi c bng hnh thi kinh t - x hi mi v tt yu dn n
s thay th kiu nh nc t sn bng nh nc kiu mi - nh nc x hi ch ngha.
y l tin kinh t cho s ra i nh nc x hi ch ngha.
V mt x hi, do nhu cu tch lu t bn, tm kim li nhun cao, giai cp t sn thc
hin s bc lt d man v y giai cp v sn n ch bn cng ho, mu thun gia giai cp
t sn vi giai cp v sn v nhng ngi lao ng khc ngy cng gay gt. Mt khc, nh
nc t sn thc hin nhng chnh sch v s dng nhng bin php phn ng, phn dn
ch, ch p ln chnh nhng tiu chun dn ch m giai cp t sn ra trc y dn n
x hi t sn din ra s phn ho v chia r su sc. iu ny lm cho mu thun gia t sn
vi v sn v cc tng lp lao ng gay gt hn. Cng vi s pht trin ca nn sn xut t
bn ch ngha, giai cp v sn ln mnh khng ngng v s lng v cht lng. L i biu
cho phng thc sn xut mi, giai cp v sn thc c vai tr v s mnh lch s ca
mnh l lnh o qun chng lao ng tin hnh cch mng x hi, lt ch thng tr ca
giai cp t sn, gii phng mnh v cc tng lp nhn dn lao ng khi p bc, bc lt, thit
lp nh nc kiu mi ca nhng ngi lao ng - nh nc x hi ch ngha.
V t tng v chnh tr, nhng thnh tu v i ca khoa hc t nhin thu c m ra
kh nng nhn thc ng n hn bn cht ca s vn ng v pht trin ca th gii khch
15

quan, trn c s tng kt mt cch khoa hc lch s pht trin ca loi ngi, cc lnh t
t tng ca giai cp v sn sng lp ra ch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy
vt lch s, hc thuyt ny l v kh t tng khoa hc giai cp cng nhn t chc v tin
hnh cch mng v sn, xy dng mt ch x hi vn minh.
S pht trin ca phong tro u tranh ca giai cp cng nhn i hi phi c mt t chc
cch mng tin phong lnh o, v th ng Cng sn v cng nhn c thnh lp v tr
thnh ht nhn lnh o qun chng lao ng trong s nghip u tranh xo b ch x hi
c, xy dng x hi mi.
Nhng tin ni trn l nguyn nhn dn n s ra i ca nh nc x hi ch ngha,
nhng s ra i ca nh nc x hi ch ngha cn chu tc ng rt mnh m ca cc iu
kin lch s, thi i v yu t dn tc tng quc gia, tng vng trn th gii.
PT
IT
S thay th cc hnh thi kinh t - x hi v tng ng l cc kiu nh nc din ra thng

qua con ng cch mng x hi. Nh nc x hi ch ngha ra i khi c cc tin kinh
t, x hi, chnh tr v t tng trnh by trn y nhng khng phi l mt qu trnh t n.
Giai cp cng nhn lin hip vi cc tng lp nhn dn lao ng b p bc di s lnh o
ca chnh ng v sn phi tin hnh cch mng x hi, s dng bo lc cch mng p tan
b my nh nc bc lt, thit lp nh nc kiu mi. Bo lc cch mng gm bo lc
chnh tr v bo lc v trang di hnh thc khi ngha v trang kt hp vi u tranh chnh
tr. Cch mng v sn l cuc cch mng x hi c tnh trit nht, v vy mc ch ginh
chnh quyn v tay giai cp cng nhn v nhn dn lao ng l vn c bn v ch yu
song khng phi l cui cng v duy nht. Sau khi lt nh nc bc lt, xy dng nh
nc x hi ch ngha di s lnh o ca giai cp cng nhn, ton th nhn dn lao ng
phi bo v chnh quyn ca mnh, hon thin n v s dng chnh quyn y t chc, xy
dng mt x hi khng c p bc, bc lt, bnh ng, t do v nhn o - x hi ch ngha
v tin n x hi cng sn vn minh.
Lch s u tranh ginh chnh quyn ca giai cp v sn th gii cho n nay chng
kin ba hnh thc ra i nh nc x hi ch ngha:
- Cng x Pari nm 1871, giai cp cng nhn v nhng ngi lao ng ginh c
chnh quyn ti Th nc Php. Do nhng nguyn nhn khch quan v ch quan, tuy
cng x Pari ch tn ti 72 ngy nhng n l hnh nh c th v mt nh nc kiu mi u
tin trong lch s v ch ra nhng bi hc qu bu v nh nc v cch mng i vi giai cp
v sn th gii.
- Cch mng Thng Mi Nga nm 1917, di s lnh o ca ng Bnsvch Nga,
giai cp cng nhn, nng dn v binh lnh tin cng vo c quan u no ca Chnh ph
Nga hong ti Ptecbua, p tan b my nh nc ca t sn v a ch, lp nn Nh nc
Xvit - Nh nc cng nng v s dng nh nc xy dng mt x hi mi - x hi x
hi ch ngha, khng c p bc, bc lt.
- Nh nc dn ch nhn dn ra i sau thng li v i ca nhn dn Lin X v cc lc
lng tin b i vi ch ngha phtxt quc t, cu loi ngi khi thm ho phtxt. Trong
bi cnh quc t , giai cp cng nhn v nhn dn lao ng mt s nc, di s lnh o
ca cc ng cng sn v cng nhn tin hnh cuc cch mng dn tc dn ch, nh
16

cc ch thc dn, phn ng, ginh chnh quyn v tay nhn dn v s dng chnh quyn
tin hnh cch mng x hi ch ngha. Hng lot nc x hi ch ngha ng u nh
Ba Lan, Tip Khc, Anbani, Rumani, Bungari, Hungari, Cng ho Dn ch c,... chu
nh Vit Nam, Triu Tin, Trung Quc l nhng nh nc ra i theo hnh thc ny.
Nh nc x hi ch ngha l nh nc kiu mi c bn cht khc vi cc kiu nh nc
bc lt. Bn cht do c s kinh t - x hi v c im v t chc thc hin quyn lc
chnh tr trong ch ngha x hi quy nh. C s kinh t ca nh nc x hi ch ngha l
quan h sn xut x hi ch ngha da trn ch cng hu v t liu sn xut, giai cp
cng nhn l giai cp lnh o nh nc v x hi, quyn lc nh nc thuc v giai cp
cng nhn v nhn dn lao ng. Nh nc x hi ch ngha l cng c duy tr s thng tr
ca a s vi thiu s l cc giai cp bc lt, thc hin dn ch vi a s l nhn dn lao
ng, chuyn chnh vi thiu s bc lt, chng i. Nh nc x hi ch ngha l b my
hnh chnh, c quan cng ch, ng thi l mt t chc qun l kinh t - x hi, l cng c
xy dng mt x hi bnh ng, cng bng, t do v nhn o, l nh nc "na nh nc".
b. Nh nc Vit Nam x hi ch ngha
PT
IT
Thng Tm nm 1945, phtxt Nht u hng v iu kin ng minh, cch mng Vit
Nam trong tnh th trc tip ginh chnh quyn. Nm vng thi c "ngn nm c mt", ng
Cng sn Vit Nam v Ch tch H Ch Minh lnh o nhn dn Vit Nam t Bc ch
Nam vng dy tin hnh Cch mng Thng Tm thng li, lp ra Nh nc Vit Nam Dn
ch cng ho - Nh nc cng nng u tin ng Nam . Ngay sau khi c thnh lp,
Nh nc cng nng non tr phi tin hnh cuc khng chin chng thc dn Php xm lc
(1946-1954) v sau l tin hnh cch mng x hi ch ngha min Bc, u tranh chng
M xm lc min Nam, hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc
(1954-1975). Sau ngy min Nam c hon ton gii phng khi cc th lc thc dn,
quc v tay sai bn nc, c nc thng nht v cng tin ln ch ngha x hi, Nh nc
dn ch nhn dn Vit Nam chuyn sang lm nhim v cch mng x hi ch ngha.
Bn cht ca Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam th hin tnh nhn dn
ca Nh nc, l: "... Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc php
quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Tt c quyn lc nh nc
thuc v nhn dn m nn tng l lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn
v i ng tr thc..." (iu 2 Hin php Cng ho x hi ch ngha Vit Nam nm 1992 c sa i, b sung nm 2001).
1.1.4. Chc nng ca nh nc1
Chc nng ca nh nc l nhng phng din, loi hot ng c bn ca nh nc
nhm thc hin nhng nhim v t ra trc nh nc.
Chc nng ca nh nc ph thuc vo bn cht ca nh nc: chc nng ca nh nc
x hi ch ngha khc vi chc nng ca nh nc bc lt ni dung v phng php thc
hin, v nh nc x hi ch ngha da trn c s kinh t l ch cng hu v t liu sn
xut v nh nc x hi ch ngha th hin ch, li ch, nguyn vng ca nhn dn lao
1. Sd, tr.47-50.
17

ng, l nh nc ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn, quyn lc nh nc thuc
v nhn dn.
Chc nng ca nh nc do cc c quan nh nc b phn hp thnh ca b my nh
nc thc hin. V d, chc nng bo m php ch v trt t php lut c giao cho
rt nhiu c quan nh nc cc cp khc nhau nh Quc hi, Chnh ph, To n, Vin
kim st, Hi ng nhn dn, U ban nhn dn cc cp, v.v., nhng mi c quan nh
nc c chc nng c th ring thc hin chc nng chung . Cc chc nng ca
nh nc c quy nh mt cch khch quan bi c s kinh t v x hi ca nh nc,
v vy cc chc nng ca nh nc c quan h gn b hu c vi nhau to thnh mt th
thng nht. C th phn loi chc nng nh nc thnh cc chc nng i ni v cc
chc nng i ngoi:
- Chc nng i ni: l nhng mt hot ng ch yu ca nh nc trong ni b mt
nc. Chc nng i ni bao gm:
+ T chc v qun l nn kinh t.
+ T chc v qun l nn vn ho, gio dc, khoa hc - cng ngh.
PT
IT
+ Gi vng an ninh, chnh tr, trn p s phn khng ca giai cp i khng.

+ Bo v trt t php lut v quyn li ca giai cp cm quyn.
- Chc nng i ngoi: th hin vai tr ca nh nc trong quan h vi cc nc v cc
dn tc khc. V d phng th t nc, chng s xm lc t bn ngoi, thit lp cc mi
quan h ngoi giao vi cc quc gia khc.
Hai nhm chc nng ny c quan h mt thit vi nhau: nu thc hin tt cc chc nng
i ni s c thun li cho vic thc hin tt chc nng i ngoi, v ngc li, thc hin
thnh cng hay tht bi chc nng i ngoi s nh hng tt hoc cn tr vic thc hin
chc nng i ni. V d, thc hin tt chc nng m bo n nh an ninh-chnh tr, bo
v cc quyn t do, bo v trt t an ton x hi, th Nh nc ta phi phi hp vi cc quc
gia khc trong u tranh phng, chng ti phm quc t.
thc hin cc chc nng i ni v i ngoi, nh nc p dng nhiu hnh thc v
phng php hot ng khc nhau; n bt ngun trc tip v th hin bn cht giai cp cng
nh mc tiu hot ng ca nh nc. Cc hnh thc ch yu p dng l cc hnh thc php l
nh: hot ng xy dng php lut, hot ng chp hnh php lut v hot ng bo v php
lut. Cc phng php ch yu s dng l thuyt phc v cng ch. Vi cc nh nc bc
lt, bin php cng ch l ch yu; vi nh nc x hi ch ngha th bin php thuyt phc
l ch yu, bin php cng ch cng c p dng khi vic thuyt phc khng t hiu qu.
1.1.5. B my nh nc
1.1.5.1. Khi nim b my nh nc1
Nhim v v chc nng ca nh nc c thc hin ch yu bi b my nh nc. B
my nh nc l h thng cc c quan nh nc, t trung ng n a phng, c t
1. Sd, tr.52-57.
18

chc v hot ng theo nhng nguyn tc chung, thng nht nhm thc hin nhng nhim
v v chc nng ca nh nc, v li ch ca giai cp thng tr.
Mi kiu nh nc c cch thc t chc b my nh nc ring tu thuc vo bn cht
giai cp, nhim v, chc nng v mc tiu hot ng ca nh nc, cng nh cc iu kin,
hon cnh khc v lch s, vn ho, truyn thng dn tc, mc u tranh giai cp, tng
quan cc lc lng chnh tr... Trong lch s tn ti bn kiu nh nc, do cng tn ti
bn kiu t chc b my nh nc-b my nh nc ch n, b my nh nc phong kin,
b my nh nc t sn v b my nh nc x hi ch ngha.
B my nh nc khng phi l tp hp gin n cc c quan nh nc m l mt h
thng thng nht cc c quan nh nc c s lin h cht ch, tc ng qua li nhau, h tr
nhau cng thc hin nhng mc tiu chung. B my nh nc c nhim v, chc nng, mc
tiu chung v mi c quan nh nc cng c nhim v, chc nng ring nhm tham gia thc
hin nhim v, chc nng, mc tiu chung ca b my nh nc.
PT
IT
C quan nh nc l b phn cu thnh b my nh nc, c tnh c lp tng i v c

cu t chc bao gm mt nhm cng chc c nh nc giao cho nhng quyn hn v
nhim v nht nh. c im c bn nht ca c quan nh nc l tnh quyn lc nh nc,
th hin thm quyn c nh nc trao, m tiu biu nht l quyn ban hnh nhng vn
bn php lut (vn bn ch o, vn bn quy phm php lut hoc vn bn p dng php lut
mang tnh cht c bit) c tnh cht bt buc phi thi hnh i vi c nhn, t chc, c quan
nh nc c lin quan.
1.1.5.2. S pht trin ca b my nh nc
S pht trin ca mi kiu b my nh nc ph thuc vo nhim v, mc tiu ca nh

nc v iu kin, hon cnh lch s trong tng giai on pht trin ca mi quc gia. Nhn
c tin trnh pht trin ca c bn kiu nh nc chng ta thy b my nh nc c t
chc t n gin n phc tp, t cha hon thin n hon thin, chc nng, nhim v ngy
cng c phn nh r rng, c th, khoa hc v giai cp cm quyn no cng chm lo xy
dng b my nh nc v mi mt v li ch ca mnh.
Di dng khi qut, c th nu qu trnh pht trin ca bn kiu b my nh nc trong
lch s nh sau:
a. B my nh nc ch n
Ban u b my nh nc ch n c cu to n gin theo m hnh qun s - hnh
chnh, ng u l vua (quc vng, hong ). Di vua l cc c quan cng ch nh
qun i, cnh st, to n, nh t v mt s c quan khc (v d: cc c quan chuyn theo
di, chm sc iu-cu cng, lm thu li nh Ai Cp c i, Babilon, n , Trung
Hoa...). S phn chia chc nng, nhim v gia cc c quan nh nc khi cha c th, r
rng, ngi lnh o cc c quan qun i, cnh st cng l ngi trc tip qun l hnh
chnh hoc lm cng tc xt x. V sau, do s pht trin ca ch chim hu n l v tnh
cht c lit ca cuc u tranh giai cp, nn b my nh nc ngy cng c hon thin v
tr nn kh phc tp. Nhiu c quan mi c thnh lp, nhng nng ct vn l qun i,
cnh st v cc c quan cng ch khc (chng hn Aten c lc lng cnh st ng nht,
cn La M th qun i c tng cng rt mnh).
19

b. B my nh nc phong kin
PT
IT
So vi b my nh nc ch n th b my nh nc phong kin pht trin hn c v s

lng ln cht lng. Nh nc phong kin pht trin qua hai giai on ch yu l nh nc
qun ch phn quyn ct c v nh nc qun ch trung ng tp quyn ( mt s nc
chu u cn c nh nc phn ch i din ng cp thi k qu , chuyn t nh nc
phn quyn ct c ln nh nc trung ng tp quyn, nhng ch trong mt thi gian ngn),
nhng nhn chung b my nh nc ca c hai giai on c t chc theo m hnh ging
nhau. C th, ng u b my nh nc l vua, di vua l triu nh gm cc quan i
thn thn tn vua, nm gi nhng trng trch chnh trong b my nh nc. Tip n l h
thng cc c quan hnh chnh t trung ng n a phng, qun i, cnh st, to n, nh
t v cc c quan khc. Tuy vy, b my nh nc mi giai on cng c nhng biu hin
khc nhau, thi k phn quyn ct c, b my nh nc trung ng yu v vua phn
chia quc gia thnh cc lnh a trn hnh thnh nhng quc gia nh di s qun l ca
cc lnh cha. Di lnh cha l b my quan li y quyn lc v cc c quan cng ch
rt mnh. Sang thi k nh nc trung ng tp quyn, t phn quyn ct c c khc
phc, quyn lc nh nc trung ng c tng cng. Bn cnh nh vua l c mt b
my quan li khng l t trung ng n a phng mang nng tnh cht quan liu, c ti
chuyn ch, c phn hng theo ch ng cp, c quyn c li.
c. B my nh nc t sn
B my nh nc t sn pht trin hn nhiu so vi b my nh nc phong kin, b

my nh nc ch n v t ti mc hon thin kh cao, trong cc c quan c phn
nh r rng, c th v chc nng, nhim v v u c php lut quy nh. Cc nh nc
t sn khc nhau c v hnh thc chnh th (c nh nc qun ch lp hin, nh nc cng
ho i ngh, nh nc cng ho tng thng, nh nc cng ho hn hp) ln v hnh thc
cu trc nh nc (c nh nc n nht v nh nc lin bang), song b my nh nc t
sn li c cu to kh ging nhau v u da trn nguyn tc phn quyn. Theo nguyn
tc ny quyn lc nh nc c phn chia thnh ba quyn c lp l: quyn lp php (do
ngh vin nm), quyn hnh php (do chnh ph m nhim), quyn t php (do to n thc
hin). Ba c quan thc hin ba quyn ny cng c lp v ch c ln nhau, nhm khng
quyn lc tp trung qu nhiu vo mt c quan no, v nh vy th rt d sinh ra c on
chuyn quyn, lm mt i tnh dn ch trong t chc v hot ng ca b my nh nc - mt
gi tr x hi qu gi m giai cp t sn tn th v ch trng duy tr bo v. Tuy nhin, cc
nh nc t sn p dng nguyn tc phn quyn khng ging nhau v khng trit . Ngoi
ba c quan k trn, trong b my nh nc t sn cn c chc v nguyn th quc gia (quc
vng hoc tng thng), cc c quan cng ch v hnh chnh khc t trung ng n a
phng. Nhn chung, b my nh nc t sn c t chc v hot ng kh khoa hc, hp
l trn c s php lut v nhm thc thi lut php, bo m nguyn tc php ch t sn.
d. B my nh nc x hi ch ngha
Khc vi b my nh nc t sn, b my nh nc x hi ch ngha c t chc theo
nguyn tc tp trung thng nht quyn lc nhng c s phn cng lao ng mt cch khoa
hc, c th. Ni dung c bn ca nguyn tc ny l: quyn lc nh nc tp trung thng nht
trong tay nhn dn, do nhn dn, v nhn dn; nhn dn s dng quyn lc nh nc thng
20

qua cc c quan i din cho ch v nguyn vng ca nhn dn, do nhn dn bu ra v chu
trch nhim trc nhn dn m cao nht l Quc hi (iu 6 Hin php 1992); tt c cc c
quan khc ca Nh nc u bt ngun t cc c quan quyn lc ca Nh nc v chu
trch nhim trc cc c quan . Tuy c t chc theo nguyn tc tp quyn nhng trong
b my nh nc x hi ch ngha li c s phn cng rnh mch gia cc c quan lp php,
hnh php, t php nhm trnh s chng cho, mu thun, ln ln gia ba quyn lp php,
hnh php, t php cng nh gia cc chc nng, nhim v ca tng c quan, bo m phi
kt hp c hiu qu gia cc c quan vi nhau.
1.1.6. Hnh thc nh nc v ch chnh tr
1.1.6.1. Hnh thc nh nc
Hnh thc nh nc bao gm hai yu t cu thnh l: hnh thc chnh th v hnh thc cu
trc nh nc.
a. Hnh thc chnh th: l hnh thc t chc cc c quan quyn lc ti cao, c cu, trnh
t thnh lp v mi lin h ca chng vi nhau cng nh mc tham gia ca nhn dn vo
vic thit lp nn c quan ny. Hnh thc chnh th bao gm hai dng:
PT
IT
- Chnh th qun ch: quyn lc ti cao ca nh nc tp trung ton b hay mt phn vo

ngi ng u nh nc theo nguyn tc tha k (vua, hong ...). Chnh th qun ch c
nhng bin dng thnh: chnh th qun ch tuyt i (ngi ng u nh nc c quyn
lc v hn: vua trong ch phong kin); chnh th qun ch hn ch (quyn lc nh nc
c phn chia cho cc c quan nh nc khc bn cnh quyn ca ngi ng u nh
nc).
- Chnh th cng ho: quyn lc ti cao ca nh nc c thc hin bi nhng c quan
i din c bu theo mt thi hn nht nh. Chnh th cng ho cng c nhng bin dng
thnh: cng ho dn ch (quyn tham gia thnh lp cc c quan i din cho quyn lc nh
nc c trao cho tt c cc tng lp nhn dn lao ng) v chnh th cng ho qu tc
(quyn bu c ny ch dnh cho tng lp qu tc).
b. Hnh thc cu trc nh nc: l s t chc nh nc theo cc n v hnh chnh-lnh th
v tnh cht quan h gia cc b phn cu thnh nh nc, gia cc c quan nh nc trung
ng vi cc c quan nh nc a phng.
C hai hnh thc cu trc nh nc c bn l: nh nc n nht (l hnh thc trong
nh nc c chia ra cc n v hnh chnh lnh th, c c quan quyn lc, qun l, xt x
ti cao v mt h thng php lut chung cho c nc); nh nc lin bang (l nh nc lin
hp ca nhiu nh nc; nh nc lin bang c hai h thng c quan quyn lc v qun l
chung cho ton lin bang v ring cho tng bang thnh vin, c hai h thng php lut ca
lin bang v cc bang ring...).
Trn thc t cn c mt hnh thc cu trc nh nc khc l nh nc lin minh; y l
nh nc trong mi lin h gia cc c quan ti cao ca nh nc lin minh v cc nc
thnh vin lng lo hn; quyn c lp ca cc nc thnh vin cng ln hn so vi cc
thnh vin (nc, tiu bang) trong nh nc lin bang... V d: Hoa K trong giai on t
1776-1787.
21

1.1.6.2. Ch chnh tr
L tng th nhng phng php v bin php m cc c quan nh nc s dng thc
hin quyn lc nh nc. Nhng phng php v bin php ny ph thuc vo bn cht nh
nc cng nh nhng yu t khc ca mi giai on mi nc c th.
Trong lch s x hi c giai cp, cc giai cp thng tr s dng nhiu phng php v
bin php thc hin quyn lc nh nc. Nhn chung, nhng phng php v bin php
ny c phn loi thnh hai loi chnh:
- Phng php, bin php dn ch: dn ch trc tip (l s tham gia trc tip ca nhn
dn vo gii quyt nhng vn ca nh nc); dn ch i din (l s tham gia thng qua
nhng c quan i din nh: Quc hi, Ngh vin).
- Phng php, bin php phn dn ch: th hin tnh c ti, cc quyn v c nhiu
dng. ng ch l phng php ny pht trin n mc cao tr thnh phng php tn
bo, qun phit v phtxt.
1.2. NHNG VN C BN V PHP LUT
1.2.1. Ngun gc ca php lut
PT
IT
Theo hc thuyt Mc-Lnin, nh nc v php lut l hai hin tng lch s c bn nht
ca i sng chnh tr - x hi, cng xut hin, cng tn ti v pht trin v cng tiu vong
khi nhn loi tin ti ch ngha cng sn.
Nhng nguyn nhn dn n s ra i ca nh nc cng l nhng nguyn nhn lm xut
hin php lut. l ch t hu v ti sn v s phn ho x hi thnh giai cp m gia cc
giai cp c li ch i khng khng th iu ho c. Tuy nhin cng c nhng quan im
khc v s xut hin ca php lut nh: php lut cng nh nh nc l do cha tri, thng
... t ra (thuyt thn hc), php lut l tng th nhng quyn ca con ngi t nhin (thuyt
php lut t nhin). Nhn chung, cc quan im ny u mang quan im duy tm, khng khoa
hc, c thuyt rt phn tin b.
Chng ta bit rng trong ch cng sn nguyn thu khng c nh nc do cng
khng c php lut, hnh vi ca con ngi c iu chnh ch yu bng con ng tp
qun v tn iu tn gio. c im:
- Th hin ch chung, ph hp vi li ch chung ca cng ng, th tc, b lc;
- Mang ni dung tinh thn hp tc, gip ln nhau, tnh cng ng bnh ng, nhiu quy
phm c ni dung lc hu;
- Mang tnh manh mn, tn mn v v nguyn tc ch c hiu lc trong phm vi nhng th
tc, b lc;
- Ch yu thc hin mt cch t nguyn trn c s thi quen, nim tin t nhin.
Thuyt phc: phng php c bn p dng vi ngi vi phm. Cng ch: s ln n ca c
th tc, b lc. Khi x hi tn ti giai cp v mu thun giai cp, quy tc tp qun tr nn bt lc
trong vic iu chnh hnh vi ca con ngi.
Theo Ph.ngghen, ch n mt giai on pht trin nht nh ca x hi, do s pht trin
22

ca lc lng sn xut, ca phn cng lao ng v nng sut lao ng m ... pht sinh nhu
cu phi tp hp, di mt quy tc chung ca nhng hnh vi sn xut, phn phi v trao i
sn phm, nhng hnh vi ny c ti din hng ngy v phi lm th no mi ngi phi
phc tng nhng iu kin chung ca sn xut v trao i. Quy tc thot tin l thi quen,
sau thnh php lut.
Php lut c hnh thnh bng hai con ng:
+ Th nht: do nh nc ci cch hoc tha nhn cc quy phm x hi - phong tc, tp qun
bin chng thnh php lut,
+ Th hai: bng hot ng sng to php lut ca nh nc thng qua: ban hnh cc vn
bn php lut; tha nhn cc tin l php hoc n l ca to n.
1.2.2. Bn cht ca php lut
1.2.2.1. Tnh giai cp ca php lut
PT
IT
Cng ging nh nh nc, bn cht ca php lut th hin trc ht tnh giai cp ca
n, php lut l con ca x hi c giai cp, bo v li ch giai cp thng tr, th hin ch
giai cp thng tr; do n mang bn cht giai cp v cng su sc. Trong Tuyn ngn ca
ng cng sn, C.Mc v Ph.ngghen vit: "Php quyn ca cc ng ch l ch ca giai
cp cc ng c ln thnh lut php, ci ch m ni dung l do nhng iu kin sinh
hot vt cht ca giai cp cc ng quyt nh1.
Nhn xt trn y v bn cht ca php lut t sn ca cc nh kinh in ca ch ngha
Mc-Lnin cng ng vi mi kiu php lut v php lut no cng tn ti trong x hi c
giai cp tuy tnh giai cp th hin trong php lut khc nhau c mc khc nhau.
Php lut l s biu th ch ca giai cp thng tr, ni dung ch c c th ho
trong cc vn bn php lut do c quan nh nc c thm quyn ban hnh. Php lut l cng
c thng tr v mt giai cp v chnh tr trong x hi. Trong ch ngha x hi, php lut vn
l nhn t iu chnh v mt giai cp cc quan h x hi. Php lut phn nh nguyn vng
ca con ngi v nhng quan im v cc hnh vi x s trong cuc sng x hi. Php lut
hon ton khng phi l sn phm thun tu ca l tnh hay bn tnh t nhin phi giai cp
nh nhng ngi theo trng phi php lut t nhin quan nim. Bn cht ca php lut
chnh l ch ca giai cp thng tr, ch c ln thnh lut. Ni dung ch giai cp
c ln thnh lut c quy nh khch quan bi nhng iu kin kinh t - x hi hin
thc, nhng quan h sn xut thng tr, tng quan lc lng gia cc giai cp v kt qu
u tranh giai cp. Php lut l mt b phn ca kin trc thng tng x hi; vi t cch ,
php lut mt mt b quy nh bi kt cu h tng, ng thi tc ng mnh m ti kt cu
h tng; mt khc, n li chu nh hng v tc ng n b phn khc ca kin trc thng
tng. Nhng mi quan h th hin bn cht, ni dung ca php lut.
1.2.2.2. Gi tr x hi ca php lut
Thc tin ch ra rng cc quy phm php lut l kt qu ca s chn lc t nhin trong
x hi. Trong cuc sng hng ngy cc c nhn v t chc x hi c quan h vi nhau rt a
1. C.Mc v Ph.ngghen: Ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 1995, t.4, tr.619.
23

dng c th hin trong nhng hnh vi x s khc nhau. X hi, thng qua nh nc, ghi
nhn nhng cch x s "hp l", "khch quan", ngha l nhng cch x s c s ng
chp nhn, ph hp vi li ch ca s ng trong x hi. Cch x s ny c nh nc th
ch ho thnh nhng quy phm php lut. Mt khc, gi tr x hi ca php lut cn th hin
ch, quy phm php lut va l thc o ca hnh vi con ngi, va l cng c kim
nghim cc qu trnh, cc hin tng x hi, l cng c nhn thc x hi v iu chnh
cc quan h x hi, hng chng vn ng pht trin ph hp vi quy lut pht trin khch
quan, cc quy lut ni ti ca i sng x hi, a n cho con ngi lng thng tin nht
nh v cc gi tr x hi; gio dc v ci bin bn thn con ngi.
1.2.2.3. Tnh dn tc
Php lut c ngi dn chp nhn l ca mnh th n phi c xy dng trn nn tng
dn tc, thm nhun tnh dn tc. N phi phn nh c nhng phong tc, tp qun, c
im lch s, iu kin a l v trnh vn minh, vn ho ca dn tc.
1.2.2.4. Tnh m
PT
IT
Php lut phi l h thng php lut m, sn sng tip nhn nhng thnh tu ca nn vn
minh, vn ho php l ca nhn loi lm giu cho mnh.
T nhng vn trn ca php lut, c th nh ngha: php lut l h thng cc quy
phm (quy tc hnh vi hay quy tc x s) c tnh bt buc chung nhm iu chnh cc quan
h x hi, do nh nc ban hnh (hoc tha nhn) th hin ch nh nc v c nh nc
bo m thc hin bng cc bin php t chc, gio dc, thuyt phc, cng ch bng b
my nh nc. Php lut l cng c thc hin quyn lc nh nc v l c s php l cho
i sng x hi c nh nc.
1.2.3. Cc chc nng ca php lut
ngha v vai tr ca php lut th hin qua nhng chc nng ca php lut. Chc nng
ca php lut l nhng phng din, mt tc ng ch yu ca php lut, phn nh bn cht
giai cp v gi tr x hi ca php lut.
1.2.3.1. Chc nng iu chnh ca php lut: l s tc ng trc tip ca php lut ti
cc quan h x hi c bn, quan trng v to lp hnh lang php l hng cc quan h x
hi pht trin trong trt t v n nh theo mc tiu mong mun. y l hng tc ng tch
cc, l chc nng c bn ca php lut.
Vai tr v gi tr x hi ca php lut th hin chc nng iu chnh cc quan h x hi
ca php lut. S iu chnh ca php lut i vi cc quan h x hi c thc hin theo
hai hng chnh:
- Mt mt, php lut va lm nhim v trt t ho cc quan h x hi, a chng vo
nhng phm vi, khun mu nht nh.
- Mt khc to iu kin cho cc quan h x hi pht trin theo chiu hng nht nh
ph hp vi ch giai cp thng tr, ph hp vi quy lut vn ng khch quan ca cc quan
h x hi.
Chc nng iu chnh ca php lut c thc hin thng qua cc hnh thc quy nh,
24

cho php, ngn cm, quy nh quyn v ngha v qua li gia cc ch th tham gia quan h
php lut.
1.2.3.2. Chc nng bo v ca php lut th hin vic quy nh nhng phng tin
nhm mc ch bo v cc quan h x hi l c s, nn tng ca x hi trc cc vi phm.
Khi c hnh vi vi phm php lut, xm phm ti quan h x hi c php lut iu chnh
th s b p dng cc bin php cng ch ghi trong phn ch ti ca quy phm php lut.
1.2.3.3. Chc nng gio dc ca php lut c thc hin thng qua s tc ng ca
php lut vo thc con ngi, lm cho con ngi hnh ng ph hp vi cch x s ghi
trong quy phm php lut. Cch x s ghi trong php lut l cch x s ph bin c
la chn ph hp vi o c tin b x hi. Nhn thc ny hng con ngi n nhng
hnh vi, nhng cch x s ph hp vi li ch ca x hi, nh nc, tp th v ca bn thn.
1.2.4. Cc thuc tnh ca php lut
1.2.4.1. Tnh quy phm ph bin ca php lut (hay tnh bt buc chung)
PT
IT
Php lut c to bi h thng cc quy phm php lut. Quy phm php lut l t bo
ca php lut, l khun mu, m hnh x s chung. Trong x hi, di tc ng ca nhiu
yu t, cc hnh vi x s ca con ngi c th khc nhau, nhng vn c th a ra cch x
s chung ph hp vi a s. Con ngi sng c vi nhau, hiu nhau, lm n c vi
nhau chnh nh nhng quy tc x hi chung c tha nhn. Tnh quy phm ph bin chnh
l ci phn bit quy phm php lut vi cc quy phm x hi khc. So vi cc quy phm
x hi khc, php lut c tnh ph qut hn, rng khp hn. V nguyn tc, php lut c th
iu chnh bt k cc quan h x hi no . Cc quy nh ca iu l on, iu l cng
on, iu l Hi lin hip ph n... khng th p dng ngoi phm vi cc t chc chnh tr x hi . Cc quy phm php lut c p dng nhiu ln trn lnh th v theo thi gian.
Vic p dng nhng quy nh ny ch b nh ch khi cc c quan nh nc c thm quyn
bi b, sa i, b sung hoc thi hn hiu lc ca cc quy phm php lut ht. Tnh quy
phm ph bin ca php lut da trn ch ca nh nc c ln thnh lut.
1.2.4.2. Tnh xc nh cht ch v mt hnh thc
Tnh xc nh v mt hnh thc l s th hin ni dung php lut di nhng hnh thc
nht nh. Ni dung ca n c xc nh r rng, cht ch do nh nc quy nh. Ni dung
ca php lut phi c quy nh r rng, sng sa, cht ch, khi qut trong cc khon ca
iu lut, trong cc iu lut, trong mt vn bn php lut v ton b h thng php lut ni
chung.
Nu cc quy phm php lut quy nh khng , khng r, khng chnh xc s to ra
nhng k h cho s chuyn quyn, lm dng, nhng hnh vi vi phm php lut nh: tham ,
lng ph, tham nhng, ph hoi, vi phm nghim trng php ch. Mt quy phm php lut, mt
vn bn php lut c th hiu theo ngha ny, cng c th hiu theo ngha khc hoc trong cch
vit c s dng nhng t "vn vn" v cc du (...) th khng th m bo tnh cht ch ca
php lut.
1.2.4.3. Tnh cng ch ca php lut
Cng ch l thuc tnh th hin bn cht ca php lut. Bt c mt ch php lut no
25

cng c tnh cht cng ch. Cng ch ca php lut l cn thit khch quan ca i sng cng
ng. Cng ng quc gia c nhiu dn tc, giai cp, tng lp v cc cng dn, h c cc li ch
khc nhau; php lut c th ph hp vi li ch ca tng lp ny, nhng li khng ph hp thm
ch mu thun vi li ch ca tng lp khc. V vy, trong x hi lun c nhng ngi khng thi
hnh nghim chnh, thm ch chng li vic thi hnh php lut thng nht. Vic cng ch buc
mi ngi phi thi hnh nghim chnh php lut ca nh nc l khng trnh khi. Trong khi
, khi vi phm cc quy phm o c, phong tc, con ngi khng b cng ch ca nh nc,
ngha l con ngi khng b truy cu trch nhim c tnh cht php l. Nu vi phm php lut
con ngi s phi chu trch nhim php l tu theo tnh cht v mc vi phm. Song ty
theo iu kin x hi ca cc kiu nh nc v php lut, tnh cht cng ch c th hin
di cc hnh thc khc nhau. Trong x hi x hi ch ngha vic thi hnh php lut da trn
c s gio dc l ch yu v thc t gic tun th php lut. Do ch u php lut
khng c tun th mt cch t gic th mi cn n cng ch ca nh nc. Tnh cht
cng ch ca php lut lun tn ti cng vi s tn ti ca php lut. Khc vi cc quy phm
x hi khc, php lut do nh nc ban hnh v tha nhn, v v vy c nh nc bo m
thc hin. Php lut do nh nc ban hnh v m bo thc hin. Nh vy, php lut tr thnh
quy tc x s c tnh cht bt buc chung nh vo sc mnh, quyn lc nh nc.
PT
IT
1.2.5. Vai tr ca php lut x hi ch ngha
Qua nhng phn tch trn y chng ta thy c vai tr to ln ca php lut trong mi
x hi c giai cp. iu cng c th hin r nt trong php lut nc ta hin nay.
Chnh v vy, trong cc vn kin ca ng ta ti cc i hi gn y lun nhn mnh "Nh
nc qun l x hi bng php lut". iu 12 Hin php nm 1992 ca Nh nc ta cng
quy nh vn c tnh nguyn tc ny. y chng ta s lm r hn mt bc na vai tr
ca lut php thng qua vic phn tch c th cc mi lin h ca php lut ni chung, php
lut x hi ch ngha ni ring, i vi nn kinh t, chnh tr, i vi t tng, o c v
cc quy phm x hi khc, i vi cc t chc chnh tr - x hi v i vi bn thn nh
nc.
1.2.5.1. Php lut v kinh t
Php lut l mt trong nhng hin tng c bn ca kin trc thng tng x hi, n lun
lun phi ph hp vi kt cu h tng - nn tng kinh t. Nhng php lut khng ph thuc
my mc vo c s kinh t. Vi t cch l cng c iu chnh c hiu qu nht i vi cc
quan h x hi, php lut c tnh c lp tng i vi c s kinh t, do ch n c th km
hm ng k s pht trin kinh t nu php lut lc hu so vi quan h kinh t, hoc thc y
kinh t pht trin nhanh hn nu n c ni dung tin b. Bng chng r rng cho kt lun
ny l s km hm ca php lut i vi s pht trin ca kinh t cc nc trong thi k
cui ca ch phong kin, giai on quc ch ngha v chin tranh quc; hoc tc
ng tch cc ti nn kinh t nh php lut thi k u ca ch phong kin, t bn ch
ngha...
nc ta v cc nc x hi ch ngha khc tc ng ca php lut i vi kinh t c
nhng nt c bit. Mt thi gian di php lut x hi ch ngha th ch ho mt c ch
qun l kinh t theo kiu hnh chnh mnh lnh, quan liu lm hn ch kh nng sng to
ca cc ch th lm kinh t, khin cho nn kinh t tr tr, ri vo tnh trng khng hong.
26

Nhng t khi xo b c ch qun l quan liu, to lp c ch qun l mi theo kinh t th
trng c s iu tit ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha pht huy tim nng
sng to, lng hng say lao ng, khin n pht trin, tng trng nhanh chng. Tuy nhin,
kinh t th trng cng lm ny sinh nhiu vn phc tp nh tm l chy theo li nhun,
coi ng tin l tt c, s phn ho nhanh chng k giu, ngi ngho, ti phm gia tng, t
tham nhng pht trin... V vy, cng cn mau chng hon thin php lut n kh nng
to lp hnh lang php l ng n cho nn kinh t pht trin mau chng v ng hng,
bo m n nh, an ton v lnh mnh ho x hi.
1.2.5.2. Php lut v chnh tr
Mi quan h ny th hin ch yu ch php lut l cng c, phng tin a chnh tr
vo cuc sng. ng li chnh tr ca cc ng chnh tr, cc ng cm quyn c th hin
trong php lut, c th ch ho trong ni dung ca php lut. Khi , ng li chnh tr
tr thnh ch nh nc, mang tnh bt buc chung.
PT
IT
Tuy nhin, trong iu kin nh nc hin i khi chng ta cao vai tr ca php lut th
chnh tr, phng din khc, li c gii hn trong khun kh php lut. iu ny c
chng minh trong iu 4 Hin php Vit Nam nm 1992: "Mi t chc ca ng hot ng
trong khun kh Hin php v php lut".
1.2.5.3. Php lut vi cc quy phm x hi khc
Cc quy phm x hi nh quy phm php lut, quy phm o c, tp qun, tn gio,
hoc quy phm do cc t chc x hi ban hnh (nh cc quy phm trong iu l ng, cng
on...) u c vai tr iu chnh hnh vi con ngi, cc quan h x hi. Nhng trong cc
quy phm php lut c vai tr quan trng nht. Php lut l ht nhn ca h thng cc quy
phm x hi. C th thy r ba knh quan h gia php lut v cc quy phm x hi khc.
- Mt l, php lut tc ng mnh m ti cc quy phm x hi. Php lut c ni dung tin
b s nh hng tch cc ti o c x hi, tp qun, truyn thng; php lut c ni dung
lc hu s nh hng ngc li.
- Hai l, nhng quy tc o c, tp qun quan trng, tt, c gi tr chung a phn c th
c ban hnh thnh nhng quy phm php lut. Php lut tin tin phi thm nhun nhng
gi tr o c, truyn thng tt p ca x hi.
- Ba l, cc quy phm ca cc t chc x hi phi ph hp, khng c tri vi php lut;
v php lut l ch chung mang tnh nh nc, quy phm ca cc t chc x hi ch l ch
ca cc cng ng khc nhau trong x hi nn phi phc tng ch chung th hin trong
php lut.
1.2.5.4. Php lut v thc x hi
C th coi thc x hi l cu ni gia php lut v cc quy phm x hi nh o c,
tp qun, truyn thng... V thc php lut l mt loi hnh thc x hi. Khi c xy
dng v thc hin trn c s thc php lut, php lut vi t cch l phng tin truyn ti
nhng thng tin v cc gi tr x hi tin tin, li tc ng ngc tr li vi thc php lut
x hi bng cch nng thc php lut c nhn ln ngang tm thc php lut x hi, v do
, n tc ng tch cc ti thc x hi ni chung.
27

Ngc li, thc x hi c hnh thnh t lu i di nh hng ca nhng quy tc
tp qun, truyn thng, o c, php lut c cng nh hng ti php lut thng qua s nh
hng ti thc php lut x hi hin tn.
1.2.5.5. Php lut v cc t chc x hi
Cc t chc x hi l t chc phi nh nc, khng mang tnh nh nc, do , c tnh
c lp i vi nh nc. Nhng t chc no cng t trong mt nh nc (v d nh on
Thanh nin Cng sn H Ch Minh) hoc trong mt s nh nc nht nh (v d nh cc t
chc quc t phi chnh ph), nn tnh c lp mang ngha tng i, c lp nhng khng
c i ngc li li ch chung - tc l li ch nh nc. Php lut l do nh nc t ra
qun l x hi ni chung, trong c cc t chc x hi. V vy, cc t chc x hi cng
c t chc v hot ng trong khun kh php lut, khng c vi phm php lut. Php
lut t c s, tin cho vic thnh lp cc t chc x hi, nh gii hn, hnh lang cho
hot ng ca chng. Bng php lut, nh nc to iu kin cho cc t chc x hi pht
trin, k c cc iu kin vt cht. Ngc li, cc t chc x hi c trch nhim phi hp, h
tr nh nc trong vic thc hin cc chc nng, nhim v ca mnh, trong c hot ng
xy dng, hon thin v thc hin tt php lut.
PT
IT
1.2.5.6. Php lut v nh nc
Ton b nhng vn cp trn thc cht nu c th vai tr ca php lut vi t

cch l mt cng c cc k quan trng trong tay nh nc iu chnh cc quan h x hi:
tc ng ti c s kinh t v cc yu t ca kin trc thng tng x hi, hng chng pht
trin ph hp vi ch ca nh nc. Cc chc nng, nhim v ca nh nc c th thc
hin bng nhiu hnh thc khc nhau, nhng quan trng nht l hnh thc php l. Nh nc
khng th tn ti thiu php lut.
Ngc li, mc d php lut l cng c qun l x hi ca nh nc, do nh nc t ra,
nhng trong x hi vn minh, nh nc cng phi t hn ch bi php lut, chu phc tng,
phi thi hnh php lut do chnh mnh t ra. C nh vy mi bo v c quyn cng dn,
trnh s lm quyn, bo m s cng bng v s pht trin bnh thng ca nh nc. Mt
khc, php lut ch c th c thc hin trong i sng khi c s m bo ca nh nc,
y mt ln na ta cng thy r nh nc v php lut c quan h qua li hu c vi nhau,
cng pht sinh, cng tn ti v pht trin.
1.2.6. Kiu lch s ca php lut1
1.2.6.1. Khi nim kiu lch s ca php lut
Tng ng vi bn kiu nh nc ny l bn kiu php lut v ang tn ti: kiu php
lut ch n, phong kin, t sn v x hi ch ngha.
Kiu hnh thi kinh t - x hi, kiu phng thc sn xut (cc c im, bn cht ca ch
kinh t - x hi) quyt nh kiu nh nc v php lut, tc l quyt nh nhng du hiu,
c im th hin bn cht ca nh nc v php lut.
V vy, kiu php lut l tng th nhng du hiu, c im c bn ca php lut, th hin
1. Xem: Gio trnh nh nc v php lut i cng, Nxb. i hc quc gia H Ni, H Ni, 1997, tr.87-92.
28

bn cht giai cp, vai tr x hi v nhng iu kin tn ti v pht trin ca php lut tng
ng trong mt hnh thi kinh t - x hi nht nh.
Ba kiu php lut ch n, phong kin, t sn bo v ch t hu v bc lt. Cn kiu
php lut x hi ch ngha l kiu php lut mi da trn nn tng ch cng hu v
nhng t liu sn xut ch yu v nhm tng bc hn ch, i n xo b ch bc lt,
xy dng mt x hi cng bng, bnh ng, t do, bc i.
Khi xem xt v khi nim kiu php lut, cng tng t nh khi nim kiu nh nc,
chng ta rt ra mt s kt lun sau y:
+ Mt l, s thay th cc kiu php lut trong lch s th hin qu trnh tin ho ca x
hi, c thc hin thng qua cc cuc cch mng x hi. Kiu php lut sau bao gi cng
tin b hn kiu php lut trc v n phn nh mt phng thc sn xut mi tin b hn.
PT
IT
+ Hai l, nhng x hi khc nhau, s thay th cc kiu php lut cng din ra rt khc
nhau. Khng phi nc no cng tri qua bn kiu php lut nh nu trn. Nhiu nc
trn th gii khng tn ti kiu php lut ch n, trong c nc ta. Ngoi ra, nc ta
cng cha tn ti kiu php lut t sn. Nc M th hu nh khng tri qua kiu php lut
phong kin.
+ Ba l, kiu php lut sau bao gi cng mang tnh k tha kiu php lut trc. Tnh k
tha ca cc kiu php lut cn su sc hn tnh k tha ca cc kiu nh nc. Cc cuc
cch mng x hi c th dn n kt qu p tan b my nh nc c, nhng khi cch
mng mi thnh cng, chnh quyn nh nc mi thng phi ban hnh lnh s dng tm
thi php lut ca nh nc c qun l x hi, ch bi b nhng b phn php lut no
mu thun vi li ch ca nh nc mi.
1.2.6.2. Cc kiu lch s c th ca php lut
a. Php lut ch n
Cng nh nh nc ch n, php lut ch n c xy dng trn nn tng kinh t - x hi,

l ch s hu t nhn tuyt i ca giai cp ch n i vi mi t liu sn xut v ca ci
lm ra, s bc lt v n p d man ca ch n i vi n l - lc lng lao ng ch yu
trong x hi.
Tnh giai cp ca php lut ch n th hin r rt ch l php lut th hin ch ca
giai cp ch n. Do , php lut ch n c nhng c im ch yu l:
+ Cng khai bo v v cng c quyn t hu ca ch n i vi t liu sn xut v n l,
hp php ho ch bc lc tn nhn v trng trn i vi n l v tnh trng v quyn ca n
l. N l ch c coi nh cng c bit ni.
+ Bo v ch thng tr v chnh tr v t tng ca giai cp ch n, t chc v bo v quyn
lc nh nc ca giai cp ch n, hp php ho s n p cng khai ca ch n i vi n l.
+ Quy nh v cng c tnh trng bt bnh ng trong x hi: gia ch n v cc tng lp,
giai cp khc; gia n ng v ph n...
+ Quy nh v cng c s thng tr tuyt i ca ngi gia trng trong quan h gia nh.
29

+ V hnh thc mang nng du n ca quy phm x hi ca ch th tc - b lc. l
tn mn, ch yu s dng tp qun php v tin l php, vn bn php lut xut hin mun
v ch yu l nhng b lut tng hp mi lnh vc m mi ch ti u mang tnh cht hnh
s; ni dung ca php lut lc hu, mang m mu sc tn gio.
Tuy vy, php lut ch n cng ng vai tr quan trng trong t chc, qun l x hi v
di gc ny cng ng vai tr tch cc nht nh so vi quy phm x hi nguyn thu.
c bit phng Ty c i sm xut hin nhiu b lut quan trng, trong c B lut
12 bng ca nh nc La M c i (c ban hnh khong th k th II trc Cng
nguyn). l b lut u tin ca mt x hi sn xut hng ho c ngha ton th gii c
v phng din, ni dung v k thut lp php v cn nh hng ln n cc h thng php
lut sau ny.
b. Php lut phong kin
PT
IT
y l kiu php lut th hai trong lch s nhn loi v hnh thnh cng vi s ra i ca
nh nc phong kin. Do tnh ph thuc ca php lut vo c s kinh t - x hi ca ch
phong kin nn php lut phong kin l ch ca giai cp a ch phong kin c ln
thnh lut m ni dung ca ch c quy nh bi iu kin sinh hot vt cht ca giai
cp phong kin.
Bn cht ca php lut phong kin th hin r nhng c im sau:
+ Bo v ch t hu ca giai cp phong kin i vi t ai v ch bc lt a t,
bo v ch thng tr v chnh tr v t tng ca giai cp phong kin.
+ Bo v ch ng cp v c quyn ca giai cp phong kin.
+ Hp php ho bo lc v s chuyn quyn tu tin ca giai cp phong kin. L php
lut qu m - tha nhn bo lc, l phng tin bo v li ch v gii quyt mi tranh chp
trong x hi.
+ Quy nh nhng hnh pht tn bo i vi nhng hnh vi xm phm n trt t x hi
phong kin.
+ Chu nh hng ln ca tn gio v o c phong kin.
+ L php lut tn mn, khng c tnh thng nht cao, tp qun php v tin l php vn
ng vai tr ch yu; vn bn php lut xut hin mun v cng thng l nhng b lut c
ni dung tng hp m ch ti u mang tnh cht hnh s.
Tuy nhin, php lut phong kin cng ng vai tr quan trng trong vic xc lp, ghi
nhn v pht trin h thng quan h x hi mi ca hnh thi kinh t - x hi mi tin b hn
so vi php lut ch n, thc y x hi pht trin.
c. Php lut t sn
Php lut t sn l kiu php lut bc lt cui cng trong lch s hnh thnh cng vi
s ra i ca nh nc t sn. L tm gng phn nh c s kinh t - x hi t bn ch
ngha, php lut t sn th hin ch ca giai cp t sn.
Tuy khng thot ra khi nhng hn ch ca mt kiu php lut bc lt, nhng php lut
30

t sn, c v ni dung ln hnh thc, nh du mt bc pht trin tin b vt bc ca
lch s nhn loi, ghi nhn kt qu mt cuc cch mng ln v cc lnh vc t tng tinh
thn, v gi tr dn ch, nhn vn, nhn o, quyn con ngi, v kh nng bo m trt t,
n nh x hi, thc y x hi pht trin vi tc nhanh hn.
Bn cht ca php lut t sn th hin nhng c im sau y:
+ Php lut t sn bo v ch t hu t sn v ch bc lt lao ng lm thu (bc lt
gi tr thng d), ghi nhn v bo v s thng tr v chnh tr v t tng ca giai cp t sn.
+ Ln u tin xut hin khi nim cng dn trong php lut v tuyn b, quy nh cc
quyn t do dn ch rng ri ca cng dn trong tt c cc lnh vc chnh tr, kinh t, vn
ho - x hi, t do c nhn.
+ Tuyn b nguyn tc t do hp ng. Ch nh hp ng rt pht trin, ln u tin
xut hin ch nh hp ng lao ng. Ch nh cng dn cng vi ch nh ny to nn b
khung php l cho x hi dn s, gii phng con ngi, gii phng lao ng.
PT
IT
+ Nguyn tc php ch ln u tin c th hin trong php lut t sn v l mt iu

v cng mi m, tin b, v php ch l yu cu mi cng dn, c quan, t chc phi tun
th mt cch nghim minh, bnh ng v thng nht i vi php lut. Tuy vy, do bn cht
giai cp, php ch t sn khng bn vng, c thi k b khng hong, b ph v, nht l thi
k quc ch ngha v chin tranh quc. Nhng ngy nay do nhng hon cnh kinh t x hi pht trin thun li, php ch t sn ang c phc hi.
+ V hnh thc, vn bn php lut t sn rt pht trin c v ni dung v k thut lp
php, phm vi iu chnh rng v iu chnh tng i y , chi tit cc quan h x hi.
Hin php vi t cch l vn bn php lut c bn, o lut gc ca nh nc ln u tin
xut hin t giai on u ca nh nc t sn. Tin l php cng pht trin v b p ch
thiu ht cho vn bn php lut. Do , c hai h thng php lut t sn l h thng php
lut nglxcxng (coi tin l php l ngun quan trng ca php lut) v h thng php
lut chu u lc a (coi vn bn php lut quan trng hn v php lut c phn chia r
rt thnh hai lnh vc cng php v t php).
d. Php lut x hi ch ngha
y l kiu php lut cui cng trong lch s v hnh thnh dn cng vi s ra i v
pht trin ca nh nc x hi ch ngha, l php lut kiu mi, ni dung ca n hon
ton ph nhn ch bc lt, hn ch v dn i n xo b ch t hu, xc lp v
ngy cng pht trin quan h bnh ng, t do, dn ch, bc i tht s, nhng quan h
hon ton mi gia con ngi vi con ngi.
1.2.6.3. Php lut Vit Nam x hi ch ngha
Php lut Vit Nam kiu mi hnh thnh tng bc t sau Cch mng Thng Tm v ngy
cng pht trin, hon thin hn cng vi s trng thnh ca Nh nc Vit Nam kiu mi.
Php lut Vit Nam l h thng cc quy tc x s do Nh nc Vit Nam ban hnh hoc
tha nhn v bo m thc hin, th hin ch ca i a s nhn dn lao ng di s lnh
o ca ng Cng sn Vit Nam, c quy nh bi c s kinh t ca ch ngha x hi trong
giai on mi, l cng c ch yu iu chnh cc quan h x hi nhm mc ch xy dng mt
31

x hi cng bng, dn ch, phn thnh v vn minh.
Bn cht ca php lut Vit Nam x hi ch ngha c th hin nhng c im sau
y:
- Mang tnh nhn dn su sc, v php lut Vit Nam do mt nh nc i din cho tuyt
i a s nhn dn ban hnh, th hin ch, tm t, nguyn vng ca dn. Nhn dn c iu
kin tham gia rng ri vo qu trnh xy dng php lut. Php lut quy nh cc quyn t do,
dn ch v t ra cc bo m cn thit cho vic thc hin cc quyn , ghi nhn ch quyn
ca nhn dn.
- Khng nh ng li v to lp hnh lang php l cho s pht trin ca nn kinh t th
trng nh hng x hi ch ngha, trong s hu ton dn v s hu tp th gi vai tr
nn tng; khuyn khch cc c nhn, t chc nc ngoi u t vo nc ta.
- Tnh cng ch mang ni dung hon ton khc vi cc kiu php lut trc, n c p
dng v li ch, nhu cu ca i a s, kt hp cht ch vi thuyt phc, gio dc, trn c s
thuyt phc.
PT
IT
- C phm vi iu chnh rng, iu chnh c lnh vc trc tip t chc, qun l lao ng
nh: nh mc lao ng, thng k, kim tra...
- Quan h mt thit vi cc quy phm x hi khc nh: tp qun, o c, quy phm ca
cc t chc x hi. Php lut Vit Nam th ch ho cc quy tc o c tin b v truyn b
cc gi tr o c , hn ch, loi tr nhng tp tc lc hu; v l cng c thc hin ng
li, ch trng ca ng v Nh nc.
- V hnh thc, php lut Vit Nam phn chia thnh cc ngnh v v nguyn tc, ch c
mt loi ngun l vn bn quy phm php lut. H thng vn bn ny ang ngy cng pht
trin, hon thin c v mt ni dung v hnh thc.
Cu hi n tp:
1. Bn cht v cc du hiu c trng ca Nh nc?

2. Bn cht, chc nng v thuc tnh ca php lut?
3. Cc kiu lch s Nh nc, php lut?
32
Chng 2: Quy phm php lut, vn bn quy phm php lut, quan h php lut
Chng 2
QUY PHM PHP LUT, VN BN QUY PHM PHP LUT,
QUAN H PHP LUT
2.1. QUY PHM PHP LUT
2.1.1. Khi nim quy phm php lut
Php lut l nhn t iu chnh cc mi quan h x hi. Nhng iu chnh cc mi quan h
x hi, php lut cng khng phi l nhn t duy nht. Bn cnh php lut cn c nhng nhn t
khc cng iu chnh cc quan h x hi nh cc quy phm o c, cc phong tc v cc quy
phm x hi khc.
- Quy phm php lut l nhng quy tc x s c tnh cht khun mu, bt buc mi ch
th phi tun th, c biu th bng hnh thc nht nh, do nh nc ban hnh hoc tha
nhn, c nh nc bo m thc hin v c th c c cc bin php cng ch ca nh
nc, nhm mc ch iu chnh cc quan h x hi.
PT
IT
- Cc quy phm ca cc t chc x hi l cc quy phm do cc t chc x hi t ra, n

tn ti v c thc hin trong cc t chc x hi .
- Cc quy phm o c l nhng quy tc hnh vi c hnh thnh trong x hi trn c s
quan nim v o c v c con ngi t gic thc hin.
- Cc phong tc c hnh thnh trong lch s v n bin thnh thi quen ca mi
ngi trong x hi.
Gia cc quy phm php lut v cc quy phm khc c s khc nhau c bn: cc quy phm
php lut do nh nc ban hnh, c nh nc bo v v c nh nc bo m thc hin.
Cn cc quy phm khc nh quy phm x hi, quy phm o c, phong tc khng do nh nc
quy nh m do cc t chc x hi quy nh hay do cc quan nim v o c hnh thnh nn
hoc c hnh thnh mt cch t pht do thi quen trong x hi. Cc quy phm ca cc t chc
x hi c thc hin khng c s tham gia trc tip ca nh nc. Cc quy phm ca cc t
chc x hi c thc hin da vo t chc, vo lc lng v uy tn ca t chc . Cc quy
phm o c c thc hin trong i sng nh lng tin ca con ngi; cn cc phong tc c
thc hin trong x hi, nh thi quen ca mi ngi.
Quy phm php lut l yu t u tin xy dng h thng php lut. Quy phm php lut l
hin tng thc, khng phi l hin tng vt cht. Cc quy phm php lut cng nh cc
quy phm khc l thc, t tng, ngh, ch ca giai cp thng tr. Khi n c biu th
trn giy, di hnh thc vn bn php lut, th khi n c hnh thc vt cht. Quy phm php
lut l mt dng ca quy phm x hi, va c du hiu chung ca quy phm x hi va c c
im ring. c im ring ny bt ngun t mi quan h vi nh nc, l: theo ni dung,
quy phm php lut l ch ca giai cp thng tr. Quy phm php lut l quy tc hnh vi c
tnh bt buc chung i vi mi ngi tham gia quan h x hi m do n iu chnh. Vic thc
hin quy phm php lut c nh nc tha nhn v c bo m bng sc mnh cng ch
ca nh nc.
Nh vy, quy phm php lut l cc quy tc hnh vi, c tnh bt buc chung, c biu
33
th bng hnh thc nht nh do nh nc t ra hoc tha nhn v bo m, nhm mc ch
iu chnh cc quan h x hi.
2.1.2. Cu trc ca quy phm php lut
Cu trc ca quy phm php lut l c cu bn trong, l cc b phn hp thnh quy phm
php lut dng chung nht, cu trc ca quy phm php lut c dng "nu - th - khc"; tng
ng vi ba yu t ny ba b phn cu thnh l: gi nh, quy nh, ch ti to thnh cu trc ca
mt quy phm php lut
2.1.2.1. Gi nh: l phn m t nhng tnh hung thc t, khi tnh hung xy ra cn
phi p dng quy phm php lut c, tc l phn gi nh nu tn trong nhng iu kin
no th c th xut hin con ngi ngha v php l, hay gi nh ghi nhn hon cnh c
th chu s tc ng iu chnh ca quy phm php lut. Gi nh thng ni v thi gian,
a im, cc ch th v cc hon cnh thc t m trong mnh lnh ca quy phm c
thc hin (hay xc nh mi trng tc ng ca quy phm). V d: Khon 1 iu 137 B
lut t tng hnh s quy nh: "Vic iu tra kt thc khi c quan iu tra ra quyt nh
ngh truy t hoc nh ch iu tra", th phn gi nh l "... khi c quan iu tra ra quyt
nh ngh truy t hoc nh ch iu tra".
PT
IT
Phn loi gi nh:
- Cn c vo mi trng ca s tc ng, gi nh c phn loi thnh: gi nh xc

nh (l s lit k mt cch chnh xc r rng cc hon cnh c th m trong mnh lnh
ca quy phm i hi phi thc hin); gi nh xc nh tng i ( ra iu kin mi
trng tc ng ca quy phm nhng ch hng cho ch th p dng php lut, kh nng
gii quyt vn trong mi trng hp c th c th vng mt hoc c mt iu kin ).
p dng quy phm php lut mt cch chnh xc, nht qun; phn gi nh phi m t r
rng nhng iu kin v nhng hon cnh nu ra phi st hp vi thc t. Do tnh xc
nh l mt tiu chun hng u ca mt gi nh.
- Theo khi lng, gi nh c chia thnh: gi nh n gin (gm mt iu kin tc ng
ca quy phm php lut); gi nh phc tp (bao gm nhiu iu kin tc ng ca quy phm).
- Theo tiu chun kh nng th hin, gi nh c phn loi thnh: gi nh c th (iu
kin tc ng ca quy phm php lut c th hin di nhng du hiu c th); gi nh
tru tng (cc iu kin tc ng ca quy phm c xc nh bng cc du hiu chung,
cng mt loi).
2.1.2.2. Quy nh: l b phn trung tm ca quy phm php lut trong nu cc quy tc
x s buc mi ch th phi x s theo khi vo hon cnh nu trong phn gi nh ca
quy phm. Quy nh trnh by ch v li ch ca nh nc, x hi v c nhn con ngi
trong vic iu chnh quan h x hi nht nh.
Phn loi quy nh: tu theo mc xc nh ca quy tc hnh vi, quy nh c phn thnh:
quy nh xc nh (ch ra chnh xc, y quyn v ngha v ca ch th); quy nh tu nghi
(nu ln cho ch th mt phm vi c th ca hnh vi v ch th c quyn la chn mt trong s
cc phng n ); quy nh mu (quy nh thit lp quy tc hnh vi di dng chung nht; vic
gii thch n th hin trong cc vn bn php lut khc). Theo kh nng th hin, quy nh c
34
chia thnh: quy nh n gin (din t quy tc ca hnh vi m khng nhm vo cc du hiu c
trng v chi tit ho n); quy nh chi tit (l quy tc hnh vi c chi tit thnh cc du hiu
quan trng, ring bit v c th, v d: iu 46 B lut hnh s quy nh cc tnh tit gim nh).
Ngoi ra cn tu thuc vo tnh cht, phng php tc ng ln cc quan h x hi m phn loi
quy nh thnh: quy nh cm on, bt buc hay trao quyn...
2.1.2.3. Ch ti: l b phn ca quy phm php lut nu ln nhng bin php tc ng m
nh nc d kin p dng i vi ch th khng thc hin ng mnh lnh ca nh nc
c nu ra trong phn quy nh ca quy phm php lut.
PT
IT
Phn loi ch ti: theo mc xc nh c: ch ti xc nh (bin php c nh ca s tc

ng, hn ch vic p dng tu tin ca c quan bo v php lut; v d: iu 8 - Ngh nh
49/CP ngy 26-7-1995); ch ti xc nh tng i (bin php tc ng c hn ch bi gii
hn cao v thp ca khung hnh pht, khi p dng cho php tnh ton c im nhn thn
ngi vi phm v hon cnh ca ngi vi phm, v d: phn cc ti phm trong B lut hnh
s); ch ti la chn (cho php to n hay c quan nh nc c thm quyn c la chn mt
trong s cc bin php tc ng c quy nh trong ni dung ca ch ti, v d ch ti k lut
trong B lut lao ng). Theo tnh cht ca s phn ng gay gt i vi hnh vi chng i, ch
ti c phn thnh: ch ti hnh pht, ch ti khi phc php lut, ch ti ph nh php lut
(phn nh vic khng tha nhn tnh cht php l ca cc quan h mi xut hin, v d: ch ti
hu hn nhn tri php lut).
2.2. VN BN QUY PHM PHP LUT
2.2.1. Khi nim vn bn quy phm php lut
Php lut c hnh thc th hin ra bn ngoi, l nhng ngun ca php lut. Hnh thc c
bn ca php lut x hi ch ngha l vn bn quy phm php lut. Do , c th ni vn bn quy
phm php lut l ngun c bn ca php lut (ngun ca php lut l: vn bn quy phm php
lut hoc vn bn t c s cho vic ban hnh vn bn quy phm php lut). Vn bn quy phm
php lut l sn phm ca qu trnh sng to php lut.
iu 1 Lut ban hnh vn bn quy phm php lut 2008 quy nh: Vn bn quy phm php
lut l vn bn do c quan nh nc ban hnh hoc phi hp ban hnh theo thm quyn, trnh t,
th tc c quy nh trong Lut ny hoc trong Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca
Hi ng nhn dn, U ban nhn dn trong c quy tc x s chung, c hiu lc bt buc
chung, c Nh nc bo m thc hin nhm iu chnh cc quan h x hi.
Phn bit vn bn quy phm php lut v cc loi vn bn khc:
- Vn bn c tnh cht ch o l vn bn do cc c quan nh nc c thm quyn ban
hnh nhm thc hin cc ch trng ln, cc ng li, nhim v ln, cp n cc vn
c tnh cht chnh tr, php l ca quc gia, a phng (v d: li tuyn b, li hiu triu...),
ng vin nhn dn thc hin cc chnh sch , tuy mang tnh php l song khng phi l
vn bn quy phm php lut.
- Vn bn c bit l loi vn bn do c quan nh nc c thm quyn cn c vo quy
phm php lut ban hnh gii quyt nhng v vic c th, hiu lc ch mt ln v ch c
quan h vi nhng c nhn, t chc ch ra trong chnh vn bn (v d: bn n, quyt nh ca
35
to n quyt nh tuyn dng, b nhim cn b, cng chc...).
Vn bn do c quan nh nc ban hnh hoc phi hp ban hnh khng ng thm quyn,
hnh thc, trnh t, th tc c quy nh trong Lut ban hnh vn bn quy phm php lut
hoc trong Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn
dn th khng phi l vn bn quy phm php lut.
2.2.2. H thng vn bn quy phm php lut ca nc ta hin nay
K tha v pht trin cc quy nh ca Hin php 1980, Hin php nm 1992; Lut ban
hnh vn bn quy phm php lut 12-11-1996, Lut sa i, b sung mt s iu Lut ban
hnh vn bn quy phm php lut 16-12-2002, Lut ban hnh vn bn quy phm php lut
2008 xc nh mt cch tng i cht ch h thng cc vn bn php lut ca Nh nc
ta.
H thng vn bn quy phm php lut bao gm:
- Hin php, Lut, ngh quyt ca Quc hi;
- Php lnh, ngh quyt ca U ban Thng v Quc hi;
PT
IT
- Lnh, quyt nh ca Ch tch nc;

- Ngh nh ca Chnh ph;
- Quyt nh ca Th tng Chnh ph;
- Ngh quyt ca Hi ng Thm phn Ta n nhn dn ti cao, Thng t ca Chnh n

Ta n nhn dn ti cao;
- Thng t ca Vin Kim st nhn dn ti cao;
- Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang B;

- Quyt nh ca Tng Kim ton Nh nc;
- Ngh quyt lin tch gia U ban Thng v Quc hi hoc gia Chnh ph vi cc c
quan trung ng ca t chc chnh tr - x hi;
- Thng t lin tch gia Chnh n To n nhn dn ti cao vi Vin trng Vin Kim
st nhn dn ti cao; gia B trng, Th trng c quan ngang B vi Chnh n To n
nhn dn ti cao, Vin trng Vin Kim st nhn dn ti cao; gia cc B trng, Th
trng c quan ngang B.
- Vn bn quy phm php lut ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn.
2.2.3. Hiu lc ca vn bn quy phm php lut
Nghin cu hiu lc ca vn bn quy phm php lut tc l xem xt gii hn tc ng ca
n theo thi gian, khng gian v phm vi i tng thi hnh. Xc nh chnh xc gii hn
ca vn bn quy phm php lut l iu kin quan trng v cn thit thc hin ng php
lut.
2.2.3.1. Thi im c hiu lc v vic ng Cng bo vn bn quy phm php lut
- Thi im c hiu lc ca vn bn quy phm php lut c quy nh trong vn bn
36
nhng khng sm hn 45 ngy, k t ngy cng b hoc k ban hnh;
Trng hp vn bn quy phm php lut quy nh cc bin php thi hnh trong tnh trng
khn cp, vn bn c ban hnh kp thi p ng yu cu phng, chng thin tai, dch
bnh th c th c hiu lc k t ngy cng b hoc k ban hnh nhng phi ng ngay trn
trang thng tin in t ca c quan ban hnh v phi c a tin trn phng tin thng tin
i chng; ng Cng bo chm nht sau 2 ngy lm vic, k t ngy cng b hoc k ban
hnh.
- Vn bn quy phm php lut phi c ng Cng bo; vn bn quy phm php lut
khng ng Cng bo th khng c hiu lc thi hnh, tr trng hp vn bn c ni dung
thuc b mt nh nc v cc trng hp quy nh trong tnh trng khn cp nu trn.
Trong thi hn chm nht l 2 ngy lm vic, k t ngy cng b hoc k ban hnh, c quan
ban hnh vn bn quy phm php lut phi gi vn bn n Cng bo ng Cng bo.
C quan Cng bo c trch nhim ng ton vn vn bn quy phm php lut trn Cng
bo chm nht l 15 ngy, k t ngy nhn c vn bn.
PT
IT
Vn bn quy phm php lut ng trn Cng bo l vn bn chnh thc v c gi tr nh

vn bn gc.
2.2.3.2. Hiu lc tr v trc ca vn bn quy phm php lut
- Ch trong trng hp tht cn thit, vn bn quy phm php lut mi c quy nh
hiu lc tr v trc.
- Khng c quy nh hiu lc tr v trc i vi cc trng hp sau y:
+ Quy nh trch nhim php l i vi hnh vi m vo thi im thc hin hnh vi ,
php lut khng quy nh trch nhim php l;
+ Quy nh trch nhim php l nng hn.
2.2.3.3. Ngng hiu lc vn bn quy phm php lut
- Vn bn quy phm php lut b nh ch vic thi hnh th ngng hiu lc cho n khi c
quyt nh x l ca c quan nh nc c thm quyn. Trng hp c quan nh nc c
thm quyn ra quyt nh hy b th vn bn ht hiu lc, nu khng b hy b th vn bn
tip tc c hiu lc;
- Thi im ngng hiu lc hoc tip tc c hiu lc ca vn bn phi c quy nh r
ti quyt nh nh ch thi hnh, quyt nh x l vn bn quy phm php lut ca c quan
nh nc c thm quyn;
- Quyt nh nh ch vic thi hnh, quyt nh x l vn bn quy phm php lut phi
c ng Cng bo, a tin trn cc phng tin thng tin i chng.
2.2.3.4. Nhng trng hp vn bn quy phm php lut ht hiu lc
Vn bn quy phm php lut ht hiu lc ton b hoc mt phn trong cc trng hp sau
y:
- Ht thi hn c hiu lc c quy nh trong vn bn;
37
- c sa i, b sung hoc thay th bng vn bn mi ca chnh c quan nh nc
ban hnh vn bn ;
- B hy b hoc bi b bng mt vn bn ca c quan nh nc c thm quyn.
2.2.3.5. Hiu lc v khng gian v i tng p dng
Vn bn quy phm php lut ca c quan nh nc trung ng c hiu lc trong phm vi
c nc v c p dng i vi mi c quan, t chc, c nhn, tr trng hp vn bn c
quy nh khc hoc iu c quc t m Vit Nam l thnh vin c quy nh khc.
2.2.3.6. p dng vn bn quy phm php lut
- Vn bn quy phm php lut c p dng t thi im bt u c hiu lc. Vn bn
quy phm php lut c p dng i vi hnh vi xy ra ti thi im m vn bn ang
c hiu lc. Trong trng hp vn bn c tr v trc th p dng theo quy nh ;
- Trong trng hp cc vn bn quy phm php lut c quy nh khc nhau v cng mt
vn th p dng vn bn c hiu lc php l cao hn;
PT
IT
- Trong trng hp cc vn bn quy phm php lut do cng mt c quan ban hnh m c quy
nh khc nhau v cng mt vn th p dng quy nh ca vn bn c ban hnh sau;
- Trong trng hp vn bn quy phm php lut mi khng quy nh trch nhim php l
hoc quy nh trch nhim php l nh hn i vi hnh vi xy ra trc ngy vn bn c
hiu lc th p dng vn bn mi.
2.3. QUAN H PHP LUT
2.3.1. Khi nim v c im quan h php lut

2.3.1.1. Khi nim quan h php lut
Con ngi tham gia cc quan h vi nhau trn nhiu lnh vc, trong quan h gia
ngi vi ngi trong i sng x hi, nh: quan h chnh tr, php lut, kinh t, gia
nh..., gi l cc quan h x hi. Cc quan h x hi c chia thnh hai nhm: cc quan
h sn xut - l quan h h tng c s v cc quan h chnh tr, t tng - l quan h
thng tng kin trc. Cc quan h php lut l mt loi quan h thuc thng tng kin
trc. l quan h c th hin di hnh thc php l mang tnh quy nh bt buc
chung. Mt khc, quan h php lut mang tnh giai cp. Php lut ch iu chnh c cc
quan h khi chng th hin ch ca con ngi.
Quan h php lut l hnh thc php l ca quan h x hi xut hin di s tc ng
iu chnh ca quy phm php lut, trong cc bn tham gia quan h c quyn ch th v
ngha v php l c php lut ghi nhn v c Nh nc m bo thc hin bng cc
bin php gio dc, thuyt phc, t chc v c th bng c bin php cng ch.
2.3.1.2. c im ca quan h php lut
a. L quan h mang tnh ch: pht sinh trn c s quy phm php lut (do phn nh
ch ca Nh nc), pht sinh, thay i v chm dt do ch ca cc bn tham gia quan h
php lut.
b. L mt loi quan h t tng, quan h ca kin trc thng tng
38
c. Xut hin trn c s quy phm php lut: quy phm php lut quy nh cc quyn ch th
v ngha v php l. Nhng quyn v ngha v ny c thc hin trong cc quan h php lut
ca i sng thc t, trn c s nhng iu kin tng ng ca cc quy phm php lut c
tr liu trong phn gi nh ca cc quy phm php lut.
d. L quan h m cc bn tham gia (cc ch th) quan h mang nhng quyn ch th
v ngha v php l. V d: trong quan h php lut lao ng v tin lng, th tr lng l
ngha v ca ngi s dng lao ng, cn c hng lng l quyn ca ngi lao ng.
. S thc hin quan h php lut c bo m bng s cng ch ca Nh nc; ngoi
ra cn ph thuc vo thc t gic, t nguyn ca cc bn tham gia.
e. C tnh xc nh: quan h php lut ch xut hin khi c s kin php l v khi c cc
ch th tham gia.
2.3.2. Thnh phn ca quan h php lut
Cc quan h php lut gm cc yu t cu thnh: ch th; ni dung ca quan h php lut
(quyn ch th v ngha v php l); khch th quan h php lut. Mt khc, quan h php
lut ch hnh thnh khi c iu kin, l s xut hin ca s kin php l nht nh.
PT
IT
2.3.2.1. Ch th ca quan h php lut
Ch th ca quan h php lut l c nhn, t chc c kh nng tr thnh cc bn tham gia

quan h php lut c c cc quyn ch th v ngha v php l trn c s quy phm php lut.
Ch th quan h php lut c mt thuc tnh c bit l nng lc ch th, tc l kh nng tr
thnh ch th php lut, ch th quan h php lut m kh nng c nh nc tha nhn.
Nng lc ch th bao gm hai yu t cu thnh l: nng lc php lut v nng lc hnh vi.
- Nng lc php lut l kh nng ca ch th c c cc quyn ch th v nhng ngha v
php l c nh nc tha nhn. Nh vy, ch th php lut l cc c nhn, t chc c nng
lc php lut. V d: iu 14 B lut dn s nm 2005 nh ngha: 1. Nng lc php lut dn
s ca c nhn l kh nng ca c nhn c quyn dn s v ngha v dn s. 2. Mi c nhn u
c nng lc php lut dn s nh nhau. 3. Nng lc php lut dn s ca c nhn c t khi ngi
sinh ra v chm dt khi ngi cht"1.
- Nng lc hnh vi l kh nng ca ch th c nh nc tha nhn bng hnh vi ca
mnh, thc hin mt cch c lp cc quyn ch th v ngha v php l tham gia vo cc
quan h php lut. V d: iu 14 B lut dn s nm 2005 nh ngha: Nng lc hnh vi
dn s ca c nhn l kh nng ca c nhn bng hnh vi ca mnh xc lp, thc hin quyn,
ngha v dn s.
Nng lc php lut v nng lc hnh vi ca cc ch th khng phi l mt thuc tnh t
nhin ca con ngi m xut hin trn c s php lut, ph thuc vo ch nh nc. Nng
lc php lut v nng lc hnh vi l nhng thuc tnh php l c lin h mt thit vi nhau.
Ch th php lut ch c nng lc php lut m khng c nng lc hnh vi th khng th
tham gia vo cc quan h php lut c, tc l khng th tr thnh ch th quan h php
1. Lu : iu 16 B lut dn s nm 2005 quy nh: Nng lc php lut dn s ca c nhn khng b hn ch, tr
trng hp do php lut quy nh.
39
lut c th. Nh vy, nng lc php lut ch l tin cho nng lc hnh vi v mt c nhn,
t chc mun tr thnh ch th quan h php lut th ng thi phi c c nng lc php lut
(iu kin cn) v nng lc hnh vi (iu kin ). Nng lc php lut l phm tr mang tnh
giai cp su sc. Mi kiu nh nc quy nh nng lc php lut cho cc c nhn, t chc
khng ging nhau. c im cc loi ch th:
*C nhn: c nhn l ch th ca quan h php lut bao gm: cng dn Vit Nam v
ngi nc ngoi c tr, sinh sng v lm vic trn lnh th Vit Nam.
- Cng dn: nng lc ch th ca cng dn xut hin t khi c sinh ra v t thi im
h c cng nhn l ch th php lut, c php lut bo m. Nng lc ch th
pht trin, tng dn v khi lng cng vi tui v n mt tui nht nh th pht
trin y . Trong hai yu t ca nng lc ch th th trong nhiu lnh vc, nng lc php
lut ca cng dn xut hin t khi mi sinh ra (v d trong lnh vc quan h php lut dn
s); cn nng lc hnh vi xut hin dn v cho n khi cng dn 18 tui th nng lc hnh
vi mi y . Ngoi ra, nng lc hnh vi cn ph thuc vo sc kho, trnh vn ho.
PT
IT
- Ngi nc ngoi gm ngi c quc tch nc ngoi v ngi khng c quc tch c
th tr thnh ch th quan h php lut theo cc iu kin p dng cho cng dn Vit Nam.
Tuy nhin, trong mt s lnh vc, nng lc ch th ca ngi nc ngoi v ngi khng c
quc tch b hn ch hoc trong mt s trng hp c bit c m rng hn. Chng hn, h
khng c quyn bu c, ng c vo cc c quan nh nc; khng c ngha v phi tham gia
vo cc lc lng v trang.
* T chc: l cc c quan nh nc, cc t chc chnh tr - x hi, on th nhn dn,
cc t chc kinh doanh, dch v,... nng lc php lut v nng lc hnh vi xut hin cng lc
vi vic thnh lp t chc . Cc t chc vi t cch l ch th quan h php lut c nhng
c im sau:
- C c cu t chc thng nht c quy nh trong quy ch, iu l hoc cc vn bn nh
nc;
- C nng lc php lut v nng lc hnh vi do nh nc tha nhn ng thi vi vic chnh
thc thnh lp t chc y v c ghi nhn trong iu l, quy ch hoc vn bn ca nh nc;
- Nng lc hnh vi ca t chc c thc hin thng qua c quan hoc ngi i din. V
d: Ban Gim c x nghip, Ban Ch nhim hp tc x, th trng c quan...; hot ng
ca cc t chc c gn lin vi nhng lnh vc nht nh ca i sng nh nc v x hi.
Mt t chc c cng nhn l php nhn phi c cc iu kin sau (iu 84 B lut
dn s nm 2005):
+ c thnh lp hp php;
+ C c cu t chc cht ch;
+ C ti sn c lp vi c nhn, t chc khc v t chu trch nhim bng ti sn ;
+ Nhn danh mnh tham gia cc quan h php lut mt cch c lp.
Php nhn c thnh lp theo sng kin ca c nhn, t chc hoc theo quyt nh ca c
quan nh nc c thm quyn.
40
Cc loi php nhn bao gm (iu 100 B lut dn s nm 2005):
- C quan nh nc, n v v trang nhn dn.
- T chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi.
- T chc kinh t.
- T chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip.
- Qu x hi, qu t thin.
- T chc khc c cc iu kin quy nh ti iu 84 ca B lut dn s.
2.3.2.2. Ni dung ca quan h php lut
a. Quyn ch th
Quyn ch th trong quan h php lut l kh nng ca cc c nhn, t chc tham gia
quan h c quy phm php lut quy nh trc v c nh nc bo v bng s
cng ch. Quyn ch th c cc c im:
- Kh nng c hnh ng trong khun kh do quy phm php lut xc nh trc.
PT
IT
- Kh nng yu cu bn kia (ch th cng tham gia quan h php lut) thc hin ngha v
ca h (s thc hin c th l bng hnh ng hoc khng hnh ng).
- Kh nng yu cu cc c quan nh nc c thm quyn thc hin s cng ch cn thit
i vi bn kia h thc hin ngha v trong trng hp quyn ch th ca mnh b bn kia
vi phm.
b. Ngha v php l
Ngha v php l l cch x s bt buc c quy phm php lut xc nh trc m mt

bn ca quan h php lut phi tin hnh nhm p ng quyn ch th ca bn kia. Ngha
v php l khng phi l kh nng x s m l s cn thit phi x s. Ngha v php l c
cc c im sau:
- L s bt buc phi c nhng x s nht nh do quy phm php lut xc nh trc;
- Cch x s ny nhm thc hin quyn ch th ca bn kia;
- Trong trng hp cn thit ngha v php l s c m bo thc hin bng s cng
ch ca Nh nc.
Tm li, trong nhng quan h php lut c th, quyn ch th v ngha v php l lun l mt
th thng nht; n phn nh mi lin h ca nhng ngi tham gia vo quan h php lut.
c. Khch th ca quan h php lut
Khch th ca quan h php lut l nhng gi tr vt cht, tinh thn v gi tr x hi khc
m c nhn, t chc mong mun t c nhm tho mn cc li ch, nhu cu ca mnh khi
tham gia vo cc quan h php lut v thc hin quyn ch th v ngha v php l. Khch
th ca quan h php lut c th l nhng gi tr vt cht cng nh nhng gi tr phi vt cht.
d. S kin php l
S kin php l l nhng tnh hung, hin tng, qu trnh xy ra trong i sng c lin
41
quan ti s xut hin, thay i v chm dt cc quan h php lut.
Cc hin tng, tnh hung, qu trnh ny c gi l nhng s kin php l v:
Th nht, chng c quy nh r rng trong phn gi nh ca cc quy phm php
lut v lm cho cc quy tc v hnh vi trong phn quy nh ca cc quy phm php lut c
hiu lc.
Th hai, cn c vo nhng quy nh ca quy phm php lut, nhng s kin ny s lm
ny sinh nhng hu qu php l nht nh. Ni cch khc, s tn ti ca cc s kin y gn
lin vi s xut hin, thay i hoc chm dt cc quan h php lut nht nh.
Khi xy dng php lut, yu t quan trng l phi xc nh s kin php l. S tha nhn
hay khng tha nhn ch th cc quyn ch th v ngha v php l cng ph thuc vo vn
c tn ti hay khng tn ti cc s kin php l. S kin php l thng rt a dng v mt
s kin php l c th dn n nhiu hu qu php l khc nhau (v d: vic mt ngi cht l
s kin php l lm chm dt quyn ch th v ngha v php l ca ngi ; nhng cng
ng thi lm pht sinh quyn tha k ca nhng ngi tha k).
Phn loi s kin php l:
PT
IT
- Cn c vo hu qu do s kin php l gy ra, s kin php l c th c chia thnh:

s kin php l lm xut hin, s kin php l lm thay i v s kin php l lm chm dt
cc quan h php lut.
- Cn c vo s lng, iu kin hon cnh lm ny sinh hu qu php l, s kin php l
c th c chia thnh: s kin php l n gin (v d: mt ngi cht); hoc s kin php
l phc tp (v d: mt ngi ngh hu).
- Cn c vo du hiu ch (y l cch phn loi ph bin nht), s kin php l c th
c chia thnh: s bin v hnh vi.
S bin l cc s kin php l xy ra khng ph thuc vo ch ca con ngi v s
xut hin ca n a n nhng hu qu php l nht nh cho ch th (v d: thin tai,
chin tranh, ha hon). Nu trong s bin, vic gy ra cc hu qu php l khng ph thuc
vo ch ca con ngi, th trong hnh vi gy ra cc hu qu php l li ph thuc vo ch
ca mon ngi. Hnh vi l s kin php l ph thuc vo ch ca con ngi v c hu
qu php l nht nh (v d: hnh vi k kt hp ng kinh t, ng k kt hn). Cc hnh vi
c th l hp php hoc bt hp php. Trong hnh vi hp php, s kin php l xut hin
ph hp vi trt t php lut; ngc li, hnh vi bt hp php (cn gi l hnh vi vi phm
php lut) l hnh vi c li, mang tnh tri php lut, do ngi c nng lc ch th thc hin,
gy thit hi nht nh (v d: hnh vi ti phm, hnh vi vi phm hnh chnh, vi phm k
lut).
Cu hi n tp:
1. Khi nim, cu trc QPPL
2. Khi nim v phn loi VBQPPL?
3. Khi nim, c im v thnh phn quan h php lut
42
Chng 3: Vi phm php lut, trch nhim php l, php ch x hi ch ngha

Chng 3
VI PHM PHP LUT, TRCH NHIM PHP L,
PHP CH X HI CH NGHA
3.1. VI PHM PHP LUT
3.1.1. Vi phm php lut
Vi phm php lut l c s ny sinh trch nhim php l. Khng c vi phm php lut th
khng c trch nhim php l. Trch nhim php l lin quan ti vic p dng cng ch
nh nc i vi nhng c nhn hay t chc vi phm php lut. Cc du hiu vi phm php
lut gm:
- Vi phm php lut l hnh vi ca cc c nhn hoc t chc c th, c th hin di
dng hnh ng hay khng hnh ng. Ch nhng hnh ng hoc khng hnh ng c th
mi b coi l nhng hnh vi vi phm php lut; cn nhng ngh d tt d xu cng khng th
coi l hnh vi vi phm php lut. V nhng ngh khng th b kim tra t bn ngoi bng
cch em cc quy phm php lut ra o chng.
PT
IT
- Vi phm php lut l hnh vi tri php lut. Tnh tri php lut ca hnh vi th hin s
chng i nhng quy nh chung ca php lut tc l khi quy phm php lut quy nh th
ny, con ngi li hnh ng ngc li v trong trng hp c th no , quy phm php lut
bt buc con ngi phi hnh ng nhng ngi li khng hnh ng. Nh vy, hnh vi vi
phm php lut l hnh vi vi phm nhng quy nh trong cc quy phm php lut.
- Vi phm php lut l hnh vi gy thit hi cho x hi. l kt qu tiu cc ca hnh vi
vi phm php lut, c tc hi chung i vi x hi. Theo quan im khoa hc php l, th s
thit hi c coi nh thit hi ni chung ch khng phi thit hi ring i vi nhng vt
c th.
- Vi phm php lut l hnh vi c li. Li l thi tm trng ca con ngi i vi hnh vi
tri vi php lut do bn thn h gy nn, lm phng hi cho x hi. Cng c th c nhng
hnh ng tri php lut v gy tc hi cho x hi, nhng vic thc hin hnh vi khng phi
li ti ngi c lin quan ti hnh ng th hnh vi ny khng b coi l hnh vi vi phm php
lut. Theo php lut quy nh, nhng hnh vi vi phm php lut l hnh vi do con ngi c
thc i vi hnh ng ca mnh, khi con ngi c thc c hnh vi v khng thy c
hu qu ca hnh vi do mnh gy nn, th hnh vi ca h khng phi l hnh vi vi phm php
lut. H ch b coi l nhng ngi gy nguy hi i vi x hi. Do , buc phi cch ly h vi
x hi v p dng bin php cng bc cha bnh, m khng truy cu trch nhim php l i
vi h.
- Vi phm php lut l hnh vi theo quy nh ca php lut phi b trng pht. Ngha l
hnh vi khng b php lut trng pht th khng phi l vi phm php lut.
3.1.2. Cu thnh ca vi phm php lut
Mt khch quan ca vi phm php lut
Mt khch quan ca vi phm php lut l ton b nhng du hiu bn ngoi ca n, gm
hnh vi vi phm php lut, hu qu ca hnh vi v mi quan h nhn qu gia chng.
43

Vi phm php lut trc ht l hnh vi th hin bng hnh ng hoc khng hnh ng. Mi
hnh vi tri php lut u l hnh vi xm phm trt t php lut, gy thit hi cho x hi hoc
thit hi trc tip cho tng thnh vin ca x hi, nhng nhng mc khc nhau v u
nguy hi chung cho x hi.
Du hiu cn thit trong mt khch quan ca vi phm php lut l tn ti quan h nhn
qu gia hnh vi v hu qu ca n; ni cch khc, thit hi cho x hi xy ra l do kt qu
tt yu ca hnh vi tri php lut. Du hiu ny l cn c cn thit trong vic p dng cc
bin php trch nhim php l i vi nhiu loi vi phm php lut c th gy thit hi trc
tip cho x hi v cng dn.
Trong nhiu trng hp, xc nh mt khch quan ca vi phm php lut lm c s
cho vic truy cu trch nhim php l mt cch ph hp, cn phi tnh n cc yu t nh
thi gian, a im xy ra vi phm v cch thc thc hin vi phm .
Khch th ca vi phm php lut
PT
IT
Khch th ca vi phm php lut l cc quan h x hi c php lut iu chnh v bo

v b hnh vi vi phm php lut xm hi ti v gy ra cc thit hi hoc e da trc tip gy
thit hi.
Mt ch quan ca vi phm php lut
Mt ch quan ca vi phm php lut gm yu t li v cc yu t c lin quan n li l

ng c, mc ch ca ch th thc hin vi phm php lut.
Nh vy, li l trng thi tm l phn nh thi tiu cc ca ch th i vi hnh vi tri
php lut ca mnh, cng nh i vi hu qu ca hnh vi , ti thi im thc hin hnh vi
.
Li c th hin di hai hnh thc: c v v . Li c c th l c trc tip v c
gin tip. Li v c th l v do qu t tin hoc v do cu th.
Li c trc tip: ch th vi phm nhn thy trc hu qu thit hi cho x hi do hnh
vi ca mnh gy ra, nhng mong mun iu xy ra.
Li c gin tip: ch th vi phm nhn thy trc hu qu thit hi cho x hi do hnh
vi ca mnh gy ra, tuy khng mong mun nhng mc cho n xy ra.
Li v do qu t tin: ch th vi phm nhn thy trc hu qu thit hi cho x hi do
hnh vi ca mnh gy ra, nhng tin tng rng iu khng xy ra.
Li v do cu th: ch th vi phm do khinh sut, cu th m khng nhn thy trc
hu qu thit hi cho x hi do hnh vi ca mnh gy ra, mc d c th nhn thy v cn phi
nhn thy trc.
ng c, mc ch l l do thc y ch th thc hin vi phm php lut, mc ch l kt qu
m ch th mun t c khi thc hin vi phm. Trong nhiu trng hp vic xc nh ng
c, mc ch c ngha quan trng tm hiu nguyn nhn, iu kin vi phm php lut, nhn
thn ch th vi phm, t p dng bin php trch nhim thch hp nhm nng cao hiu qu
cng tc gio dc, ci to ngi vi phm php lut.
44

Ch th ca vi phm php lut
l c nhn hoc t chc thc hin vi phm php lut. Hnh vi tri php lut c li mi
l vi phm php lut, v vy, ch th ca vi phm php lut phi l ngi c nng lc hnh vi
(t chc th bao gi cng c nng lc hnh vi). Nng lc hnh vi trch nhim php l ca
con ngi ph thuc vo tui, tnh trng sc kho (c b bnh lm mt hoc hn ch kh
nng nhn thc v hnh vi ca mnh hay khng) v tu theo tng loi trch nhim php l
nng lc hnh vi c php lut quy nh c th.
Nh vy, cc yu t cu thnh v cc du hiu ni trn ca vi phm php lut l cn c
thc t truy cu trch nhim php l.
Tm li, mi hnh vi vi phm php lut u l s kin php l, gy nn nhng hu qu
php l nht nh. N c th dn n vic xut hin, thay i hoc nh ch nhng quan h
php lut nht nh. Vi phm php lut l c s truy cu trch nhim php l.
3.1.3. Cc loi vi phm php lut
Trong i sng x hi tn ti nhiu vi phm php lut tu theo tnh cht v mc nguy
him cho x hi.
PT
IT
Nhng vi phm php lut chia thnh: vi phm hnh s (ti phm), v vi phm php lut
khc (vi phm hnh chnh, vi phm dn s, vi phm k lut).
3.1.3.1. Vi phm hnh s (Ti phm) l hnh vi nguy him cho x hi c quy nh
trong B lut hnh s, do ngi c nng lc trch nhim hnh s thc hin mt cch c
hoc v , xm phm c lp, ch quyn, thng nht, ton vn lnh th ca T quc, xm
phm ch chnh tr, ch kinh t,... xm phm tnh mng, sc kho, danh d, nhn
phm, t do, ti sn, cc quyn v li ch hp php ca cng dn, xm phm nhng lnh vc
khc ca trt t php lut x hi ch ngha (Xem iu 8 B lut hnh s Vit Nam).
Nh vy, ti phm l nhng hnh vi xm phm ti nhng quan h x hi quan trng nht
do nhng quy phm lut hnh s iu chnh. Ch th ca vi phm hnh s (ti phm) lun l
cc c nhn c th. Ch th ti phm khng th l php nhn.
3.1.3.2. Vi phm php lut khc
Vi phm hnh chnh cng l nhng hnh vi nguy hi cho x hi, nhng khc vi ti phm
mc nguy him cho x hi v thit hi cho x hi do n gy nn.
Vi phm hnh chnh l hnh vi do c nhn, t chc thc hin mt cch c hoc v ,
xm phm cc quy tc qun l nh nc m khng phi l ti phm hnh s v theo quy nh
ca php lut phi b x pht hnh chnh.
Vi phm dn s l nhng hnh vi nguy hi cho x hi xm phm ti nhng quan h ti
sn v nhng quan h nhn thn phi ti sn c lin quan vi chng trong lnh vc hp ng
hoc ngoi hp ng.
Trch nhim do vi phm php lut dn s c quy nh bi cc quy phm php lut ca
Lut dn s v mt s ngnh lut khc nh Lut hn nhn v gia nh, Lut t ai, Lut
hp tc x.
45

Vi phm dn s th hin vic khng thc hin hoc thc hin khng y cc ngha v
trong hp ng v cc ngha v ngoi hp ng, gy thit hi ti sn cho nh nc, c quan
nh nc, t chc x hi hoc cng dn, hoc trong vic k kt cc giao ko c mc ch tri
php lut... Xut pht t tnh cht ca vi phm dn s, php lut dn s quy nh trch nhim
dn s l nhm phc hi nhng quan h b vi phm, nhm thc hin nhng ngha v cha
c thc hin.
Vi phm k lut l nhng hnh vi xm hi ti ch k lut lao ng, k lut cng v, k
lut hc tp, k lut qun s..., gy thit hi cho hot ng bnh thng ca cc c quan nh
nc, t chc kinh t, n v s nghip, trng hc v nhng t chc cng khc. Vi phm k
lut th hin ch ngi vi phm khng tn trng k lut nh nc, quy ch ni b c quan,
t chc.
Vi phm cng v l hnh vi vi phm php lut trong hot ng cng v, gy thit hi
quyn, t do, li ch hp php ca cng dn, t chc, ch trch nhim cng v c quy
nh trong php lut hnh chnh.
3.2. TRCH NHIM PHP L
PT
IT
3.2.1. Khi nim v c im ca trch nhim php l

Trong lnh vc x hi, chnh tr, o c, thut ng trch nhim thng c hiu l
bn phn, thi tch cc i vi bn phn . Nu thiu trch nhim th s b x hi nh
gi xu v ln n.
Trong lnh vc php lut, trch nhim cng c dng theo hai ngha tch cc v tiu
cc.
- kha cnh tch cc, khi nim trch nhim c ngha l chc trch, cng vic c
giao, n bao hm c quyn v ngha v c php lut quy nh. Ch th ca trch nhim c
bn phn, thi tch cc i vi nhng quyn c nh nc giao ph.
- kha cnh tiu cc, khi nim trch nhim c hiu l hu qu bt li (s phn
ng mang tnh cht trng pht ca nh nc) m c nhn v t chc phi gnh chu khi
khng thc hin hay thc hin khng ng quyn v ngha v c giao. l khi nim
trch nhim php l theo ngha truyn thng trong khoa hc php l.
Theo ngha ny trch nhim php l c mt s c im sau:
- C s ca trch nhim php l l vi phm php lut. C vi phm php lut th c trch
nhim php l. Ch th trch nhim php l ch c th l nhng c nhn hoc t chc c li
khi vi phm cc yu cu ca php lut.
- Trch nhim php l l s ln n ca nh nc v x hi i vi ch th vi phm php
lut, l s phn ng ca nh nc i vi hnh vi vi phm php lut. Do , trch nhim
php l c hiu l phng tin tc ng c hiu qu ti ch th vi phm php lut. V vy,
v mt hnh thc, trch nhim php l l vic thc hin ch ti php lut i vi ch th vi
phm php lut thng qua hot ng x l ca c quan nh nc, c nhn c thm quyn v
vic ch th vi phm php lut phi thc hin quyt nh x l. Nh vy, suy cho cng trch
nhim php l i vi ch th vi phm php lut l s thc hin cc ch ti v quy phm
php lut. S thc hin ch ti bao gm hot ng iu tra, xem xt, ra quyt nh p dng
46

ch ti, cch thc, trnh t p dng v t chc thc hin quyt nh.
Trch nhim php l ch l s p dng cc ch ti c tnh cht trng pht. Cc ch ti c
trng cho trch nhim php l l ch ti hnh s, hnh chnh, k lut v nhiu ch ti dn s.
- Trch nhim php l lin quan mt thit vi cng ch nh nc. Khi vi phm php lut
xy ra th cc c quan nh nc, ngi c thm quyn p dng cc bin php c tnh cng ch
khc nhau. Bin php trch nhim php l ch l nhng bin php c tnh cht trng pht, tc l
tc ot, lm thit hi mt phm vi no cc quyn t do, li ch hp php ca ch th vi
phm php lut (v d: pht tin, pht t...).
- C s php l ca vic truy cu trch nhim php l l quyt nh c hiu lc ca c
quan nh nc c thm quyn (c quan qun l nh nc, to n...). iu c ngha l nh
nc (thng qua c quan, ngi c thm quyn) mi c thm quyn xc nh mt cch chnh
thc hnh vi no l vi phm php lut v p dng bin php trch nhim php l i vi ch
th vi phm php lut.
PT
IT
Tm li, trch nhim php l l mt loi quan h c bit gia nh nc (thng qua cc
c quan c thm quyn) v ch th vi phm, trong nh nc (thng qua cc c quan c
thm quyn) c quyn p dng cc bin php cng ch c tnh cht trng pht c quy
nh cc ch ti quy phm php lut i vi ch th vi phm php lut v ch th phi
gnh chu hu qu bt li v vt cht, tinh thn do hnh vi ca mnh gy ra.
3.2.2. Cc loi trch nhim php l
Cn c vo mi quan h ca trch nhim php l vi cc ngnh lut, ta c: trch nhim

hnh s, trch nhim hnh chnh, trch nhim dn s, trch nhim k lut, trch nhim cng
v.
Trch nhim hnh s c to n (v ch c to n) p dng i vi nhng ngi c
hnh vi phm ti c quy nh trong B lut hnh s do Quc hi ban hnh. Cc ch ti
trch nhim hnh s nghim khc nht.
Trch nhim dn s c to n p dng i vi cc ch th vi phm dn s (c nhn
hoc t chc php nhn). Cc ch ti trch nhim dn s ch yu mang tnh cht bi hon
thit hi.
Trch nhim k lut do th trng c quan, gim c x nghip... p dng i vi cn
b, nhn vin, ngi lao ng ni chung khi h vi phm k lut lao ng, k lut nh nc.
Ch ti trch nhim k lut thng l: khin trch, cnh co, h bc lng, cch chc, buc
thi vic hoc chm dt hp ng lao ng trc thi hn...
Trch nhim hnh chnh ch yu c cc c quan qun l nh nc p dng i vi
cc c nhn hoc t chc thc hin vi phm hnh chnh. Ch ti trch nhim hnh chnh
(pht tin, cnh co...) so vi ch ti hnh s t nghim khc hn.
Trch nhim cng v c c quan nh nc c thm quyn p dng i vi cc ch
th vi phm quy nh cng v, quy ch cng chc gy ra thit hi cho quyn, t do, li ch
hp php ca cng dn, t chc bi cc quyt nh hnh chnh hoc hnh vi hnh chnh, b
cng dn, t chc khiu ni, khiu kin i bi thng. Nh vy, trch nhim cng v thc
47

cht l trch nhim ca nn hnh chnh phi bi thng cho cng dn, t chc, khi cc quyt
nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh gy ra thit hi cho quyn li hp php ca cng dn.
To n hnh chnh l c quan ti phn v xc nh mc bi thng .
3.3. PHP CH X HI CH NGHA
3.3.1. Khi nim php ch x hi ch ngha
Xt v mt bn cht v ngha x hi: php ch x hi ch ngha l yu cu v s hin
din ca mt h thng php lut cn v iu chnh cc quan h x hi, lm c s cho
s tn ti mt trt t php lut v k lut; l s tun th v thc hin y php lut trong
t chc v hot ng ca nh nc, ca cc c quan, n v, t chc v i vi cng dn.
Xt v mt hnh thc: php ch x hi ch ngha l mt ch c bit ca i sng
chnh tr - x hi. Trong tt c c quan nh nc, t chc kinh t, t chc x hi, nhn
vin nh nc, nhn vin cc t chc x hi v mi cng dn u phi tn trng v thc hin
php lut mt cch nghim chnh, trit v chnh xc.
Php ch x hi ch ngha l mt khi nim rng ln, bao gm nhng mt sau:
PT
IT
Mt l, php ch x hi ch ngha l nguyn tc t chc v hot ng ca b my nh

nc x hi ch ngha
N i hi vic t chc v hot ng ca cc c quan nh nc phi c tin hnh theo
ng quy nh ca php lut, mi cn b, nhn vin nh nc u phi nghim chnh thc
hin v tn trng php lut khi thc hin cc quyn v ngha v ca mnh. Mi vi phm php
lut u phi x l nghim minh. y l c s m bo cho hot ng ca b my nh nc
hot ng nhp nhng, pht huy hiu lc ca nh nc v m bo cng bng x hi.
Hai l, php ch x hi ch ngha l nguyn tc hot ng ca cc t chc chnh tr - x
hi v on th qun chng
Cc t chc on th tuy c nhng hnh thc, phng php, nguyn tc hot ng ring,
nhng n vn phi tn trng nguyn tc php ch x hi ch ngha. iu xut pht t mi
thnh vin ca t chc, on th u l mt cng dn.
ng thi cc t chc chnh tr - x hi, on th c hnh thnh v hot ng trong
phm vi lnh th nh nc, tham gia cc quan h x hi, trong cc mi quan h ny c
bn do nh nc xc lp v bo v. Cc t chc on th phi c trch nhim gio dc cc
hi vin tn trng v thc hin php lut ca nh nc. Khi ra cc nguyn tc t chc v
hot ng ca t chc mnh, cc t chc phi m bo cc nguyn tc ny nm trong phm
vi php lut cho php.
Ba l, php ch x hi ch ngha l nguyn tc x s ca cng dn
Php ch x hi ch ngha i hi mi cng dn phi tn trng php lut, phi x s theo
ng yu cu ca php lut, l iu kin m bo cng bng x hi, m bo quyn bnh
ng trc php lut, m bo cho mi ngi t do pht trin. Php ch x hi ch ngha i
hi mi cng dn phi c trch nhim tham gia vo vic qun l cc cng vic ca nh nc,
thc hin nguyn tc kim tra, gim st hot ng ca cc c quan nh nc, t chc x hi
v u tranh chng vi phm php lut.
48

Bn l, php ch x hi ch ngha c lin h mt thit vi dn ch x hi ch ngha
Trong mi quan h ny, dn ch x hi ch ngha l c s cng c nn php ch x hi
ch ngha. Php ch x hi ch ngha l yu t cn thit khng th thiu c cng c m
rng nn dn ch x hi ch ngha, pht huy quyn lm ch ca nhn dn lao ng v php ch
x hi ch ngha to ra tnh t chc k lut, thit lp k cng x hi, m bo cng bng x hi.
Mi lin h trc tip trn c th hin s tham gia ng o ca qun chng vo vic qun l
kim tra, gim st hot ng ca b my nh nc. Nh vy php ch x hi ch ngha v dn
ch x hi ch ngha c quan h mt thit vi nhau. Php ch khng phi l php lut m l mt
phm tr th hin nhng yu cu v s i hi i vi cc ch th php lut phi tn trng v
trit thc hin php lut. Php ch ch c th c cng c v tng cng khi c h thng
php lut hon chnh, ng b v ph hp. Php lut ch c th pht huy hiu lc ca mnh khi
da trn c s vng chc ca nn php ch.
Php ch x hi ch ngha s ngy cng c cng c v tng cng, bi v trong x hi ch
ngha c nhng m bo cn thit cho s pht trin ca php ch x hi ch ngha. l:
- Nhng m bo v kinh t: nn kinh t cng pht trin, kh nng nng cao mc sng
tha mn nhu cu ca nhn dn lao ng cng cao.
PT
IT
- Nhng m bo v chnh tr: s pht trin ca h thng chnh tr, s lnh o ca ng

Cng sn i vi nh nc l nhng bo m cho php ch c cng c v hon thin.
- Nhng m bo v t tng: l cng tc gio dc, o to con ngi mi x hi ch
ngha ngy cng c cao, trnh chnh tr, vn ho, thc php lut ca nhn dn ngy
cng pht trin.
- Nhng m bo v mt php l: l bin php phng nga, ngn chn, xo b nguyn
nhn dn n vi phm php lut ngy cng y . Cc quy nh php lut bo m cho
nhn dn tham gia vo cng tc php ch ngy cng y v ph hp.
- Nhng m bo v t chc: l nhng bin php thanh tra, kim tra... ngy cng pht
trin vi s tham gia rng ri ca qun chng.
- Nhng m bo v mt x hi: l s pht trin ca nhiu hnh thc hot ng phong
ph mang tnh cht x hi ca cc t chc on th qun chng. Nhng hnh thc ny to ra
nhng m bo v mt x hi cho vic cng c nn php ch x hi ch ngha.
3.3.2. Nhng yu cu c bn ca php ch x hi ch ngha
3.3.2.1. Tn trng tnh ti cao ca Hin php v lut
y l yu cu quan trng nhm m bo tnh thng nht ca h thng php lut x hi
ch ngha.
Hin php v php lut l nhng vn bn c gi tr php l cao nht, do c quan cao nht
ca quyn lc nh nc ban hnh. V vy khi xy dng php lut phi da trn c s nhng
quy nh ca Hin php v lut, nu khng s ph v tnh thng nht ca h thng php lut.
thc hin c yu cu ny, mt mt phi ch trng ti vic hon thin Hin php v
xy dng cc vn bn lut lm c s cho s pht trin v hon thin ca ton b h thng
php lut, mt khc cn phi nhanh chng c th ho nhng quy nh ca Hin php v lut.
49

3.3.2.2. Bo m tnh thng nht ca php ch trn quy m ton quc
Xut pht t nguyn tc mi cng dn u bnh ng trc php lut, php ch x hi ch
ngha i hi phi c tnh thng nht v nhn thc v t chc thc hin php lut trn quy
m ton quc, khng chp nhn nguyn tc c quyn v bit l v nguyn tc.
Thc hin yu cu ny nhm thit lp mt trt t k cng, c quan cp di phi phc
tng c quan cp trn, li ch a phng phi ph hp vi li ch quc gia, c nhn c
quyn t do dn ch nhng phi tn trng quyn li ca cc ch th khc, xo b t tng
cc b, a phng ch ngha, t tng v chnh ph, m bo cng bng x hi.
3.3.2.3. Cc c quan xy dng php lut, t chc thc hin v bo v php lut phi
hot ng mt cch tch cc, ch ng, c hiu qu
PT
IT
Xy dng php lut vi ni dung nh th no l kt qu ca qu trnh hot ng ch quan

ca con ngi, do mun cng c nn php ch th cc c quan c trch nhim xy dng
php lut phi c y kh nng v iu kin hon thin h thng php lut. T chc v
thc hin php lut l mt mt quan trng ca nn php ch. V vy tng cng php ch
phi m bo cho cc c quan t chc thc hin php lut hot ng c hiu qu. Mt trong
nhng yu cu ca php ch x hi ch ngha l phi c nhng bin php nhanh chng, hu
hiu x l nghim minh, kp thi cc hnh vi vi phm php lut. Kt qu hot ng ca
cc c quan bo v php lut (To n, Vin kim st, Thanh tra) nh hng ti vic cng c
v tng cng php ch.
3.3.2.4. Khng tch ri cng tc php ch vi vn ho
Trnh vn ho ca cng chng cng cao th php ch cng c cng c vng mnh.
Vn ho l c s cng c nn php ch v ngc li nn php ch vng mnh s nng cao
trnh vn ho ca nhn dn. V vy phi ch trng nng cao trnh vn ho ca nhn
dn.
3.3.3. Vn tng cng php ch x hi ch ngha
Tng cng php ch x hi ch ngha l mt qu trnh pht trin php ch x hi ch

ngha t thp n cao, t cha hon thin n hon thin, ph hp vi tnh hnh v c im
ca mi giai on c th. Tng cng php ch x hi ch ngha l mt vn cp bch
nng cao hiu lc qun l ca nh nc, m rng dn ch x hi ch ngha, pht huy quyn
lm ch ca nhn dn lao ng. cng c v tng cng php ch x hi ch ngha phi p
dng cc bin php c bn sau:
3.3.3.1. Tng cng s lnh o ca ng i vi php ch
y l bin php c bn, bao trm xuyn sut trong qu trnh cng c v tng cng php
ch x hi ch ngha. S lnh o ca ng i vi cng tc php ch c th hin
nhng mt sau:
- ng ra chin lc pht trin kinh t - x hi, ra chin lc ton din v cng tc
php ch.
- Trong tng thi k, ng ra nhng phng hng v xy dng php lut, t chc
thc hin php lut, gio dc nng cao thc php lut, chng vi phm php lut.
50

- ng ra nhng phng hng ch o, kim tra, gim st cc hot ng ca nh
nc trong cng tc php ch.
- S gng mu ca ng vin v cc t chc ng c s trong vic tn trng v thc
hin nghim chnh php lut ca nh nc.
3.3.3.2. y mnh cng tc xy dng v hon thin h thng php lut x hi ch ngha
l phi thng xuyn tin hnh h thng ho php lut pht hin v loi b nhng
quy nh php lut trng lp, mu thun, lc hu, b sung nhng thiu st trong h thng
php lut, kp thi th ch ho ng li, chnh sch ca ng thnh php lut. Thc hin
c nh vy, php ch mi c th c cng c v tng cng.
3.3.3.3. Tng cng cng tc t chc thc hin php lut
y l bin php bao gm nhiu mt nhm m bo cho php lut c tn trng v thc
hin nghim minh. C th l:
- y mnh cng tc nghin cu khoa hc php l, gii thch php lut, lm sng t
ni dung, ngha ca cc quy phm php lut.
PT
IT
- y mnh cng tc thng tin, tuyn truyn, gio dc php lut nng cao thc php
lut cho nhn dn.
- Ch trng cng tc o to i ng cn b php l c trnh , phm cht chnh tr v
kh nng cng tc sp xp vo c quan lm cng tc php ch, php lut.
- Trong tng thi k cn c s tng kt, rt kinh nghim kp thi thy r nhng thiu
st trong cng tc t chc thc hin php lut, ra nhng phng hng v bin php tng
cng hiu lc ca cng tc ny.
3.3.3.4. Tng cng cng tc kim tra, gim st, x l nghim minh nhng hnh vi vi
phm php lut
Cng tc ny i hi b my nh nc phi c thng xuyn t chc kim tra hot
ng, c bit l c quan lm cng tc bo v php ch.
Cng tc kim tra, gim st x l nghim minh mi vi phm php lut ch c th c
thc hin tt khi c s ch o ca ng, s ch ng sng to ca cc c quan c thm
quyn v s tham gia ca qun chng.
Thc hin tt bin php ny nhm bo m cho php lut c thc hin nghim minh,
mi ngi u bnh ng trc php lut.
Cu hi n tp:
1. Khi nim v cu thnh quan h php lut
2. Khi nim v phn loi vi phm php lut?
3. Khi nim v phn loi trch nhim php l?
51
Chng 4: Lut nh nc Vit Nam

Chng 4
LUT NH NC VIT NAM
4.1. KHI NIM LUT NH NC
4.1.1. Khi nim
Lut nh nc l mt ngnh lut c lp trong h thng php lut bao gm tng th cc
quy phm php lut c nh nc ban hnh trong cc vn bn php lut nh: Hin php,
cc lut v t chc v hot ng ca cc c quan nh nc, cng iu chnh cc mi quan h
x hi c lin quan n t chc quyn lc nh nc nh: ch chnh tr, ch kinh t,
chnh sch vn ho - x hi, quyn v ngha v c bn ca cng dn, cc nguyn tc t chc
v hot ng ca cc c quan trong b my nh nc.
4.1.2. i tng iu chnh
PT
IT
Ngnh lut nh nc c i tng iu chnh ch yu l nhng quan h x hi quan trng

nht - l nhng quan h x hi th hin ch quyn nhn dn. Nhn dn y vi t cch
khng phi l c nhn cng dn, m l cng ng dn tc trong mt nh nc thng nht, l
ch th ca lut nh nc. Lut nh nc iu chnh cc quan h x hi nhm cng c nn
tng cho mt nh nc, mt x hi l:
- iu chnh cc quan h x hi c bn, nn tng ch chnh tr ca mt nh nc;
- Cng c c s kinh t, cc quan h x hi c bn trong lnh vc kinh t: ch s hu,
thnh phn kinh t, chin lc kinh t, mc tiu kinh t;
- iu chnh quan h nn tng gia Nh nc v cng dn (quyn v ngha v c bn ca
cng dn);
- iu chnh nguyn tc c bn lm nn tng cho t chc v hot ng ca b my nh
nc;
- iu chnh nhng quan h thuc ch quyn mt nh nc, mt quc gia (v d: tn
nc, quc huy, quc ca, quc k, th );
- iu chnh hiu lc ca Hin php, trt t thay i Hin php.
4.1.3. Phng php iu chnh
Quan h x hi lin quan n vic t chc quyn lc nh nc l nhng quan h x hi
rt quan trng, c tnh cht c s cho mi quan h x hi khc. y l nhng quan h ci
ngun, t nn mng cho s pht sinh cc quan h x hi khc. Do vy, ngnh lut nh nc
s dng phng php nh ngha, bt buc, quyn uy iu chnh quan h x hi.
4.1.4. Ngun ca lut nh nc
Trong tt c cc ngun to nn ngnh lut nh nc, Hin php l ngun c bn nht. l
o lut c hiu lc php l cao nht do Quc hi ban hnh quy nh cch thc t chc nh
nc v mi quan h gia nh nc v cng dn. Chnh vai tr ch o ny ca Hin php m
ngnh lut nh nc c mnh danh l ngnh lut c bn ca h thng php lut Vit Nam.
Mi vn bn php lut khc khng c mu thun vi Hin php v Hin php l o lut c
bn, quan trng nht ca Nh nc Vit Nam quy nh cch thc t chc quyn lc nh nc;
52

chnh i tng iu chnh c bit nh vy lm cho Hin php c hiu lc php l ti cao.
Di lut Hin php, ngun ca lut nh nc bao gm nhiu o lut khc nh: Lut t chc
quc hi, Lut t chc chnh ph, Lut t chc to n nhn dn v Lut t chc vin kim st
nhn dn, Lut t chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn,... Cc o lut nu trn u c
hiu lc php l thp hn Hin php, nhng li cao hn nhng o lut khc. V vy, nhng
o lut ny c gi l lut mang tnh hin php. Ngoi nhng o lut ni trn, cc vn bn
khc nh: php lnh, ngh quyt ca cc c quan v vic t chc nh nc, u cng to nn
ngun ca lut nh nc (lut Hin php).
4.2. MT S NI DUNG C BN CA HIN PHP NM 2013
Hin php nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam c Quc hi kha XIII, k hp
th 6 thng qua ngy 28 thng 11 nm 2013. Hin php nc Cng ha x hi ch ngha
Vit Nam c hiu lc t ngy 01 thng 01 nm 2014.
4.2.1. Ch chnh tr
Nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l mt nc c lp, c ch quyn, thng
nht v ton vn lnh th, bao gm t lin, hi o, vng bin v vng tri.
PT
IT
Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l nh nc php quyn x hi ch ngha

ca Nhn dn, do Nhn dn, v Nhn dn. Nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam do
Nhn dn lm ch; tt c quyn lc nh nc thuc v Nhn dn m nn tng l lin minh
gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc. Quyn lc nh nc l
thng nht, c s phn cng, phi hp, kim sot gia cc c quan nh nc trong vic thc
hin cc quyn lp php, hnh php, t php.
Nh nc bo m v pht huy quyn lm ch ca Nhn dn; cng nhn, tn trng, bo
v v bo m quyn con ngi, quyn cng dn; thc hin mc tiu dn giu, nc mnh,
dn ch, cng bng, vn minh, mi ngi c cuc sng m no, t do, hnh phc, c iu
kin pht trin ton din.
ng Cng sn Vit Nam - i tin phong ca giai cp cng nhn, ng thi l i tin
phong ca nhn dn lao ng v ca dn tc Vit Nam, i biu trung thnh li ch ca giai cp
cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc, ly ch ngha Mc - L nin v t tng H Ch
Minh lm nn tng t tng, l lc lng lnh o Nh nc v x hi. ng Cng sn Vit
Nam gn b mt thit vi Nhn dn, phc v Nhn dn, chu s gim st ca Nhn dn, chu
trch nhim trc Nhn dn v nhng quyt nh ca mnh. Cc t chc ca ng v ng
vin ng Cng sn Vit Nam hot ng trong khun kh Hin php v php lut.
Nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l quc gia thng nht ca cc dn tc cng
sinh sng trn t nc Vit Nam. Cc dn tc bnh ng, on kt, tn trng v gip
nhau cng pht trin; nghim cm mi hnh vi k th, chia r dn tc. Ngn ng quc gia
l ting Vit. Cc dn tc c quyn dng ting ni, ch vit, gi gn bn sc dn tc, pht
huy phong tc, tp qun, truyn thng v vn ha tt p ca mnh. Nh nc thc hin
chnh sch pht trin ton din v to iu kin cc dn tc thiu s pht huy ni lc,
cng pht trin vi t nc.
53

Nhn dn thc hin quyn lc nh nc bng dn ch trc tip, bng dn ch i din
thng qua Quc hi, Hi ng nhn dn v thng qua cc c quan khc ca Nh nc.
Vic bu c i biu Quc hi v i biu Hi ng nhn dn c tin hnh theo nguyn
tc ph thng, bnh ng, trc tip v b phiu kn. i biu Quc hi, i biu Hi ng
nhn dn b c tri hoc Quc hi, Hi ng nhn dn bi nhim khi khng cn xng ng
vi s tn nhim ca Nhn dn.
Nh nc c t chc v hot ng theo Hin php v php lut, qun l x hi bng
Hin php v php lut, thc hin nguyn tc tp trung dn ch. Cc c quan nh nc, cn
b, cng chc, vin chc phi tn trng Nhn dn, tn ty phc v Nhn dn, lin h cht
ch vi Nhn dn, lng nghe kin v chu s gim st ca Nhn dn; kin quyt u tranh
chng tham nhng, lng ph v mi biu hin quan liu, hch dch, ca quyn.
PT
IT
Mt trn T quc Vit Nam l t chc lin minh chnh tr, lin hip t nguyn ca t chc
chnh tr, cc t chc chnh tr - x hi, t chc x hi v cc c nhn tiu biu trong cc giai
cp, tng lp x hi, dn tc, tn gio, ngi Vit Nam nh c nc ngoi. Mt trn T
quc Vit Nam l c s chnh tr ca chnh quyn nhn dn; i din, bo v quyn v li
ch hp php, chnh ng ca Nhn dn; tp hp, pht huy sc mnh i on kt ton dn
tc, thc hin dn ch, tng cng ng thun x hi; gim st, phn bin x hi; tham gia
xy dng ng, Nh nc, hot ng i ngoi nhn dn gp phn xy dng v bo v T
quc.
Cng on Vit Nam, Hi nng dn Vit Nam, on thanh nin cng sn H Ch Minh,
Hi lin hip ph n Vit Nam, Hi cu chin binh Vit Nam l cc t chc chnh tr - x
hi c thnh lp trn c s t nguyn, i din v bo v quyn, li ch hp php, chnh
ng ca thnh vin, hi vin t chc mnh; cng cc t chc thnh vin khc ca Mt trn
phi hp v thng nht hnh ng trong Mt trn T quc Vit Nam.
Mt trn T quc Vit Nam, cc t chc thnh vin ca Mt trn v cc t chc x hi
khc hot ng trong khun kh Hin php v php lut. Nh nc to iu kin Mt trn
T quc Vit Nam, cc t chc thnh vin ca Mt trn v cc t chc x hi khc hot
ng.
Cng on Vit Nam l t chc chnh tr - x hi ca giai cp cng nhn v ca ngi lao
ng c thnh lp trn c s t nguyn, i din cho ngi lao ng, chm lo v bo v
quyn, li ch hp php, chnh ng ca ngi lao ng; tham gia qun l nh nc, qun l
kinh t - x hi; tham gia kim tra, thanh tra, gim st hot ng ca c quan nh nc, t
chc, n v, doanh nghip v nhng vn lin quan n quyn, ngha v ca ngi lao
ng; tuyn truyn, vn ng ngi lao ng hc tp, nng cao trnh , k nng ngh
nghip, chp hnh php lut, xy dng v bo v T quc.
T quc Vit Nam l thing ling, bt kh xm phm. Mi hnh vi chng li c lp, ch
quyn, thng nht v ton vn lnh th, chng li s nghip xy dng v bo v T quc u
b nghim tr.
Nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam thc hin nht qun ng li i ngoi c
lp, t ch, ha bnh, hu ngh, hp tc v pht trin; a phng ha, a dng ha quan h,
ch ng v tch cc hi nhp, hp tc quc t trn c s tn trng c lp, ch quyn v
54

ton vn lnh th, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, bnh ng, cng c li;
tun th Hin chng Lin hp quc v iu c quc t m Cng ha x hi ch ngha Vit
Nam l thnh vin; l bn, i tc tin cy v thnh vin c trch nhim trong cng ng quc
t v li ch quc gia, dn tc, gp phn vo s nghip ha bnh, c lp dn tc, dn ch v
tin b x hi trn th gii.
Quc k nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam hnh ch nht, chiu rng bng hai
phn ba chiu di, nn , gia c ngi sao vng nm cnh. Quc huy nc Cng ha x
hi ch ngha Vit Nam hnh trn, nn , gia c ngi sao vng nm cnh, xung quanh c
bng la, di c na bnh xe rng v dng ch Cng ha x hi ch ngha Vit Nam.
Quc ca nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l nhc v li ca bi Tin qun ca.
Quc khnh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l ngy Tuyn ngn c lp 2 thng
9 nm 1945. Th nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l H Ni.
4.2.2. Quyn con ngi, quyn v ngha v c bn ca cng dn
PT
IT
nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam, cc quyn con ngi, quyn cng dn v

chnh tr, dn s, kinh t, vn ha, x hi c cng nhn, tn trng, bo v, bo m theo
Hin php v php lut. Quyn con ngi, quyn cng dn ch c th b hn ch theo quy
nh ca lut trong trng hp cn thit v l do quc phng, an ninh quc gia, trt t, an
ton x hi, o c x hi, sc khe ca cng ng.
Quyn cng dn khng tch ri ngha v cng dn. Mi ngi c ngha v tn trng quyn
ca ngi khc. Cng dn c trch nhim thc hin ngha v i vi Nh nc v x hi. Vic
thc hin quyn con ngi, quyn cng dn khng c xm phm li ch quc gia, dn tc,
quyn v li ch hp php ca ngi khc.
Mi ngi u bnh ng trc php lut. Khng ai b phn bit i x trong i sng
chnh tr, dn s, kinh t, vn ha, x hi.
Cng dn nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l ngi c quc tch Vit Nam.
Cng dn Vit Nam khng th b trc xut, giao np cho nh nc khc. Cng dn Vit Nam
nc ngoi c Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam bo h.
Ngi Vit Nam nh c nc ngoi l b phn khng tch ri ca cng ng dn tc
Vit Nam. Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam khuyn khch v to iu kin
ngi Vit Nam nh c nc ngoi gi gn v pht huy bn sc vn ha dn tc Vit
Nam, gi quan h gn b vi gia nh v qu hng, gp phn xy dng qu hng, t
nc.
Mi ngi c quyn sng. Tnh mng con ngi c php lut bo h. Khng ai b tc
ot tnh mng tri lut.
Mi ngi c quyn bt kh xm phm v thn th, c php lut bo h v sc kho,
danh d v nhn phm; khng b tra tn, bo lc, truy bc, nhc hnh hay bt k hnh thc
i x no khc xm phm thn th, sc khe, xc phm danh d, nhn phm. Khng ai b
bt nu khng c quyt nh ca To n nhn dn, quyt nh hoc ph chun ca Vin kim
st nhn dn, tr trng hp phm ti qu tang. Vic bt, giam, gi ngi do lut nh. Mi
ngi c quyn hin m, b phn c th ngi v hin xc theo quy nh ca lut. Vic th
55

nghim y hc, dc hc, khoa hc hay bt k hnh thc th nghim no khc trn c th
ngi phi c s ng ca ngi c th nghim.
Mi ngi c quyn bt kh xm phm v i sng ring t, b mt c nhn v b mt gia
nh; c quyn bo v danh d, uy tn ca mnh. Thng tin v i sng ring t, b mt c
nhn, b mt gia nh c php lut bo m an ton. Mi ngi c quyn b mt th tn,
in thoi, in tn v cc hnh thc trao i thng tin ring t khc. Khng ai c bc m,
kim sot, thu gi tri lut th tn, in thoi, in tn v cc hnh thc trao i thng tin
ring t ca ngi khc.
Cng dn c quyn c ni hp php. Mi ngi c quyn bt kh xm phm v ch .
Khng ai c t vo ch ca ngi khc nu khng c ngi ng . Vic khm
xt ch do lut nh.
Cng dn c quyn t do i li v c tr trong nc, c quyn ra nc ngoi v t nc
ngoi v nc. Vic thc hin cc quyn ny do php lut quy nh.
PT
IT
Mi ngi c quyn t do tn ngng, tn gio, theo hoc khng theo mt tn gio no.
Cc tn gio bnh ng trc php lut. Nh nc tn trng v bo h quyn t do tn
ngng, tn gio. Khng ai c xm phm t do tn ngng, tn gio hoc li dng tn
ngng, tn gio vi phm php lut.
Cng dn c quyn t do ngn lun, t do bo ch, tip cn thng tin, hi hp, lp hi,
biu tnh. Vic thc hin cc quyn ny do php lut quy nh.
Cng dn nam, n bnh ng v mi mt. Nh nc c chnh sch bo m quyn v c
hi bnh ng gii. Nh nc, x hi v gia nh to iu kin ph n pht trin ton
din, pht huy vai tr ca mnh trong x hi. Nghim cm phn bit i x v gii.
Cng dn mi tm tui tr ln c quyn bu c v hai mi mt tui tr ln c
quyn ng c vo Quc hi, Hi ng nhn dn. Vic thc hin cc quyn ny do lut nh.
Cng dn c quyn tham gia qun l nh nc v x hi, tham gia tho lun v kin ngh
vi c quan nh nc v cc vn ca c s, a phng v c nc. Nh nc to iu
kin cng dn tham gia qun l nh nc v x hi; cng khai, minh bch trong vic tip
nhn, phn hi kin, kin ngh ca cng dn.
Cng dn mi tm tui tr ln c quyn biu quyt khi Nh nc t chc trng cu
dn.
Mi ngi c quyn khiu ni, t co vi c quan, t chc, c nhn c thm quyn v
nhng vic lm tri php lut ca c quan, t chc, c nhn. C quan, t chc, c nhn c
thm quyn phi tip nhn, gii quyt khiu ni, t co. Ngi b thit hi c quyn c bi
thng v vt cht, tinh thn v phc hi danh d theo quy nh ca php lut. Nghim cm
vic tr th ngi khiu ni, t co hoc li dng quyn khiu ni, t co vu khng, vu
co lm hi ngi khc.
Ngi b buc ti c coi l khng c ti cho n khi c chng minh theo trnh t
lut nh v c bn n kt ti ca Ta n c hiu lc php lut. Ngi b buc ti phi
c Ta n xt x kp thi trong thi hn lut nh, cng bng, cng khai. Trng hp xt x
kn theo quy nh ca lut th vic tuyn n phi c cng khai. Khng ai b kt n hai ln v
56

mt ti phm. Ngi b bt, tm gi, tm giam, khi t, iu tra, truy t, xt x c quyn t
bo cha, nh lut s hoc ngi khc bo cha. Ngi b bt, tm gi, tm giam, khi t,
iu tra, truy t, xt x, thi hnh n tri php lut c quyn c bi thng thit hi v vt
cht, tinh thn v phc hi danh d. Ngi vi phm php lut trong vic bt, giam, gi, khi
t, iu tra, truy t, xt x, thi hnh n gy thit hi cho ngi khc phi b x l theo php
lut.
Mi ngi c quyn s hu v thu nhp hp php, ca ci dnh, nh , t liu sinh
hot, t liu sn xut, phn vn gp trong doanh nghip hoc trong cc t chc kinh t khc.
Quyn s hu t nhn v quyn tha k c php lut bo h. Trng hp tht cn thit v
l do quc phng, an ninh hoc v li ch quc gia, tnh trng khn cp, phng, chng thin
tai, Nh nc trng mua hoc trng dng c bi thng ti sn ca t chc, c nhn theo gi
th trng.
Mi ngi c quyn t do kinh doanh trong nhng ngnh ngh m php lut khng cm.
Cng dn c quyn c bo m an sinh x hi.
PT
IT
Cng dn c quyn lm vic, la chn ngh nghip, vic lm v ni lm vic. Ngi lm

cng n lng c bo m cc iu kin lm vic cng bng, an ton; c hng lng,
ch ngh ngi. Nghim cm phn bit i x, cng bc lao ng, s dng nhn cng
di tui lao ng ti thiu.
Nam, n c quyn kt hn, ly hn. Hn nhn theo nguyn tc t nguyn, tin b, mt v
mt chng, v chng bnh ng, tn trng ln nhau. Nh nc bo h hn nhn v gia nh,
bo h quyn li ca ngi m v tr em.
Tr em c Nh nc, gia nh v x hi bo v, chm sc v gio dc; c tham gia vo
cc vn v tr em. Nghim cm xm hi, hnh h, ngc i, b mc, lm dng, bc lt
sc lao ng v nhng hnh vi khc vi phm quyn tr em. Thanh nin c Nh nc, gia
nh v x hi to iu kin hc tp, lao ng, gii tr, pht trin th lc, tr tu, bi dng
o c, truyn thng dn tc, thc cng dn; i u trong cng cuc lao ng sng to v
bo v T quc. Ngi cao tui c Nh nc, gia nh v x hi tn trng, chm sc v
pht huy vai tr trong s nghip xy dng v bo v T quc.
Mi ngi c quyn c bo v, chm sc sc khe, bnh ng trong vic s dng cc
dch v y t v c ngha v thc hin cc quy nh v phng bnh, khm bnh, cha bnh.
Nghim cm cc hnh vi e da cuc sng, sc khe ca ngi khc v cng ng.
Cng dn c quyn v ngha v hc tp.
Mi ngi c quyn nghin cu khoa hc v cng ngh, sng to vn hc, ngh thut v
th hng li ch t cc hot ng .
Mi ngi c quyn hng th v tip cn cc gi tr vn ho, tham gia vo i sng vn
ha, s dng cc c s vn ha.
Cng dn c quyn xc nh dn tc ca mnh, s dng ngn ng m , la chn ngn ng
giao tip.
57

Mi ngi c quyn c sng trong mi trng trong lnh v c ngha v bo v mi
trng.
Cng dn c ngha v trung thnh vi T quc. Phn bi T quc l ti nng nht.
Bo v T quc l ngha v thing ling v quyn cao qu ca cng dn. Cng dn phi
thc hin ngha v qun s v tham gia xy dng nn quc phng ton dn.
Cng dn c ngha v tun theo Hin php v php lut; tham gia bo v an ninh quc
gia, trt t, an ton x hi v chp hnh nhng quy tc sinh hot cng cng.
Mi ngi c ngha v np thu theo lut nh.
Ngi nc ngoi c tr Vit Nam phi tun theo Hin php v php lut Vit Nam;
c bo h tnh mng, ti sn v cc quyn, li ch chnh ng theo php lut Vit Nam.
Ngi nc ngoi u tranh v t do v c lp dn tc, v ch ngha x hi, dn ch v
ha bnh hoc v s nghip khoa hc m b bc hi th c Nh nc Cng ha x hi ch
ngha Vit Nam xem xt cho c tr.
4.2.3. Kinh t, x hi, vn ha, gio dc, khoa hc, cng ngh v mi trng
PT
IT
Nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam xy dng nn kinh t c lp, t ch, pht

huy ni lc, hi nhp, hp tc quc t, gn kt cht ch vi pht trin vn ha, thc hin tin
b v cng bng x hi, bo v mi trng, thc hin cng nghip ha, hin i ha t
nc.
Nn kinh t Vit Nam l nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha vi nhiu
hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t; kinh t nh nc gi vai tr ch o. Cc thnh
phn kinh t u l b phn cu thnh quan trng ca nn kinh t quc dn. Cc ch th
thuc cc thnh phn kinh t bnh ng, hp tc v cnh tranh theo php lut. Nh nc
khuyn khch, to iu kin doanh nhn, doanh nghip v c nhn, t chc khc u t,
sn xut, kinh doanh; pht trin bn vng cc ngnh kinh t, gp phn xy dng t nc.
Ti sn hp php ca c nhn, t chc u t, sn xut, kinh doanh c php lut bo h v
khng b quc hu ha.
Nh nc xy dng v hon thin th ch kinh t, iu tit nn kinh t trn c s tn
trng cc quy lut th trng; thc hin phn cng, phn cp, phn quyn trong qun l nh
nc; thc y lin kt kinh t vng, bo m tnh thng nht ca nn kinh t quc dn.
t ai, ti nguyn nc, ti nguyn khong sn, ngun li vng bin, vng tri, ti
nguyn thin nhin khc v cc ti sn do Nh nc u t, qun l l ti sn cng thuc s
hu ton dn do Nh nc i din ch s hu v thng nht qun l.
t ai l ti nguyn c bit ca quc gia, ngun lc quan trng pht trin t nc,
c qun l theo php lut. T chc, c nhn c Nh nc giao t, cho thu t, cng
nhn quyn s dng t. Ngi s dng t c chuyn quyn s dng t, thc hin cc
quyn v ngha v theo quy nh ca lut. Quyn s dng t c php lut bo h. Nh
nc thu hi t do t chc, c nhn ang s dng trong trng hp tht cn thit do lut
nh v mc ch quc phng, an ninh; pht trin kinh t - x hi v li ch quc gia, cng
cng. Vic thu hi t phi cng khai, minh bch v c bi thng theo quy nh ca php
58

lut. Nh nc trng dng t trong trng hp tht cn thit do lut nh thc hin
nhim v quc phng, an ninh hoc trong tnh trng chin tranh, tnh trng khn cp, phng,
chng thin tai.
Ngn sch nh nc, d tr quc gia, qu ti chnh nh nc v cc ngun ti chnh cng
khc do Nh nc thng nht qun l v phi c s dng hiu qu, cng bng, cng khai,
minh bch, ng php lut. Ngn sch nh nc gm ngn sch trung ng v ngn sch
a phng, trong ngn sch trung ng gi vai tr ch o, bo m nhim v chi ca
quc gia. Cc khon thu, chi ngn sch nh nc phi c d ton v do lut nh. n v
tin t quc gia l ng Vit Nam. Nh nc bo m n nh gi tr ng tin quc gia.
C quan, t chc, c nhn phi thc hnh tit kim, chng lng ph, phng, chng tham
nhng trong hot ng kinh t - x hi v qun l nh nc.
Nh nc khuyn khch, to iu kin t chc, c nhn to vic lm cho ngi lao
ng. Nh nc bo v quyn, li ch hp php ca ngi lao ng, ngi s dng lao ng
v to iu kin xy dng quan h lao ng tin b, hi ha v n nh.
PT
IT
Nh nc, x hi u t pht trin s nghip bo v, chm sc sc khe ca Nhn dn,

thc hin bo him y t ton dn, c chnh sch u tin chm sc sc kho cho ng bo dn
tc thiu s, ng bo min ni, hi o v vng c iu kin kinh t - x hi c bit kh
khn. Nh nc, x hi v gia nh c trch nhim bo v, chm sc sc khe ngi m, tr
em, thc hin k hoch ha gia nh.
Nh nc, x hi tn vinh, khen thng, thc hin chnh sch u i i vi ngi c cng
vi nc. Nh nc to bnh ng v c hi cng dn th hng phc li x hi, pht
trin h thng an sinh x hi, c chnh sch tr gip ngi cao tui, ngi khuyt tt, ngi
ngho v ngi c hon cnh kh khn khc. Nh nc c chnh sch pht trin nh , to
iu kin mi ngi c ch .
Nh nc, x hi chm lo xy dng v pht trin nn vn ha Vit Nam tin tin, m
bn sc dn tc, tip thu tinh hoa vn ha nhn loi. Nh nc, x hi pht trin vn hc,
ngh thut nhm p ng nhu cu tinh thn a dng v lnh mnh ca Nhn dn; pht trin
cc phng tin thng tin i chng nhm p ng nhu cu thng tin ca Nhn dn, phc v
s nghip xy dng v bo v T quc. Nh nc, x hi to mi trng xy dng gia nh
Vit Nam m no, tin b, hnh phc; xy dng con ngi Vit Nam c sc khe, vn ha,
giu lng yu nc, c tinh thn on kt, thc lm ch, trch nhim cng dn.
Pht trin gio dc l quc sch hng u nhm nng cao dn tr, pht trin ngun nhn
lc, bi dng nhn ti. Nh nc u tin u t v thu ht cc ngun u t khc cho gio
dc; chm lo gio dc mm non; bo m gio dc tiu hc l bt buc, Nh nc khng thu
hc ph; tng bc ph cp gio dc trung hc; pht trin gio dc i hc, gio dc ngh
nghip; thc hin chnh sch hc bng, hc ph hp l. Nh nc u tin pht trin gio dc
min ni, hi o, vng ng bo dn tc thiu s v vng c iu kin kinh t - x hi c
bit kh khn; u tin s dng, pht trin nhn ti; to iu kin ngi khuyt tt v
ngi ngho c hc vn ho v hc ngh.
Pht trin khoa hc v cng ngh l quc sch hng u, gi vai tr then cht trong s
nghip pht trin kinh t - x hi ca t nc. Nh nc u tin u t v khuyn khch t
59

chc, c nhn u t nghin cu, pht trin, chuyn giao, ng dng c hiu qu thnh tu
khoa hc v cng ngh; bo m quyn nghin cu khoa hc v cng ngh; bo h quyn s
hu tr tu. Nh nc to iu kin mi ngi tham gia v c th hng li ch t cc
hot ng khoa hc v cng ngh.
Nh nc c chnh sch bo v mi trng; qun l, s dng hiu qu, bn vng cc
ngun ti nguyn thin nhin; bo tn thin nhin, a dng sinh hc; ch ng phng, chng
thin tai, ng ph vi bin i kh hu. Nh nc khuyn khch mi hot ng bo v mi
trng, pht trin, s dng nng lng mi, nng lng ti to. T chc, c nhn gy
nhim mi trng, lm suy kit ti nguyn thin nhin v suy gim a dng sinh hc phi b
x l nghim v c trch nhim khc phc, bi thng thit hi.
4.2.4. Quc hi, y ban thng v Quc hi
Quc hi l c quan i biu cao nht ca Nhn dn, c quan quyn lc nh nc cao
nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. Quc hi thc hin quyn lp hin,
quyn lp php, quyt nh cc vn quan trng ca t nc v gim st ti cao i vi
hot ng ca Nh nc.
PT
IT
Quc hi c nhng nhim v v quyn hn sau y:

- Lm Hin php v sa i Hin php; lm lut v sa i lut;
- Thc hin quyn gim st ti cao vic tun theo Hin php, lut v ngh quyt ca Quc
hi; xt bo co cng tc ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, To n
nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao, Hi ng bu c quc gia, Kim ton nh
nc v c quan khc do Quc hi thnh lp;
- Quyt nh mc tiu, ch tiu, chnh sch, nhim v c bn pht trin kinh t - x hi
ca t nc;
- Quyt nh chnh sch c bn v ti chnh, tin t quc gia; quy nh, sa i hoc bi
b cc th thu; quyt nh phn chia cc khon thu v nhim v chi gia ngn sch trung
ng v ngn sch a phng; quyt nh mc gii hn an ton n quc gia, n cng, n
chnh ph; quyt nh d ton ngn sch nh nc v phn b ngn sch trung ng, ph
chun quyt ton ngn sch nh nc;
- Quyt nh chnh sch dn tc, chnh sch tn gio ca Nh nc;
- Quy nh t chc v hot ng ca Quc hi, Ch tch nc, Chnh ph, To n nhn
dn, Vin kim st nhn dn, Hi ng bu c quc gia, Kim ton nh nc, chnh quyn
a phng v c quan khc do Quc hi thnh lp;
- Bu, min nhim, bi nhim Ch tch nc, Ph Ch tch nc, Ch tch Quc hi, Ph
Ch tch Quc hi, y vin U ban thng v Quc hi, Ch tch Hi ng dn tc, Ch
nhim y ban ca Quc hi, Th tng Chnh ph, Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin
trng Vin kim st nhn dn ti cao, Ch tch Hi ng bu c quc gia, Tng Kim ton
nh nc, ngi ng u c quan khc do Quc hi thnh lp; ph chun ngh b nhim,
min nhim, cch chc Ph Th tng Chnh ph, B trng v thnh vin khc ca Chnh
ph, Thm phn Ta n nhn dn ti cao; ph chun danh sch thnh vin Hi ng quc
phng v an ninh, Hi ng bu c quc gia.
60

Sau khi c bu, Ch tch nc, Ch tch Quc hi, Th tng Chnh ph, Chnh n
Ta n nhn dn ti cao phi tuyn th trung thnh vi T quc, Nhn dn v Hin php;
- B phiu tn nhim i vi ngi gi chc v do Quc hi bu hoc ph chun;
- Quyt nh thnh lp, bi b b, c quan ngang b ca Chnh ph; thnh lp, gii th,
nhp, chia, iu chnh a gii hnh chnh tnh, thnh ph trc thuc trung ng, n v hnh
chnh - kinh t c bit; thnh lp, bi b c quan khc theo quy nh ca Hin php v lut;
- Bi b vn bn ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, Th tng
Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao tri vi Hin php, lut,
ngh quyt ca Quc hi;
- Quyt nh i x;
- Quy nh hm, cp trong lc lng v trang nhn dn, hm, cp ngoi giao v nhng
hm, cp nh nc khc; quy nh hun chng, huy chng v danh hiu vinh d nh nc;
- Quyt nh vn chin tranh v ho bnh; quy nh v tnh trng khn cp, cc bin php
c bit khc bo m quc phng v an ninh quc gia;
PT
IT
- Quyt nh chnh sch c bn v i ngoi; ph chun, quyt nh gia nhp hoc chm dt
hiu lc ca iu c quc t lin quan n chin tranh, ha bnh, ch quyn quc gia, t cch
thnh vin ca Cng ha x hi ch ngha Vit Nam ti cc t chc quc t v khu vc quan
trng, iu c quc t v quyn con ngi, quyn v ngha v c bn ca cng dn v iu
c quc t khc tri vi lut, ngh quyt ca Quc hi;
- Quyt nh trng cu dn.
Nhim k ca mi kho Quc hi l nm nm. Su mi ngy trc khi Quc hi ht

nhim k, Quc hi kho mi phi c bu xong. Trong trng hp c bit, nu c t
nht hai phn ba tng s i biu Quc hi biu quyt tn thnh th Quc hi quyt nh rt
ngn hoc ko di nhim k ca mnh theo ngh ca y ban thng v Quc hi. Vic ko
di nhim k ca mt kha Quc hi khng c qu mi hai thng, tr trng hp c chin
tranh.
Ch tch Quc hi ch ta cc phin hp ca Quc hi; k chng thc Hin php, lut, ngh
quyt ca Quc hi; lnh o cng tc ca U ban thng v Quc hi; t chc thc hin
quan h i ngoi ca Quc hi; gi quan h vi cc i biu Quc hi. Cc Ph Ch tch
Quc hi gip Ch tch Quc hi lm nhim v theo s phn cng ca Ch tch Quc hi.
y ban thng v Quc hi l c quan thng trc ca Quc hi. y ban thng v Quc
hi gm Ch tch Quc hi, cc Ph Ch tch Quc hi v cc y vin. S thnh vin y ban
thng v Quc hi do Quc hi quyt nh. Thnh vin y ban thng v Quc hi khng
th ng thi l thnh vin Chnh ph. y ban thng v Quc hi ca mi kho Quc hi
thc hin nhim v, quyn hn ca mnh cho n khi Quc hi kho mi bu ra y ban
thng v Quc hi.
U ban thng v Quc hi c nhng nhim v v quyn hn sau y:
- T chc vic chun b, triu tp v ch tr k hp Quc hi;
61

- Ra php lnh v nhng vn c Quc hi giao; gii thch Hin php, lut, php
lnh;
- Gim st vic thi hnh Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt
ca U ban thng v Quc hi; gim st hot ng ca Chnh ph, Ta n nhn dn ti
cao, Vin kim st nhn dn ti cao, Kim ton nh nc v c quan khc do Quc hi
thnh lp;
- nh ch vic thi hnh vn bn ca Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn
ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao tri vi Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi v
trnh Quc hi quyt nh vic bi b vn bn ti k hp gn nht; bi b vn bn ca
Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao
tri vi php lnh, ngh quyt ca U ban thng v Quc hi;
- Ch o, iu ha, phi hp hot ng ca Hi ng dn tc v cc y ban ca Quc
hi; hng dn v bo m iu kin hot ng ca i biu Quc hi;
PT
IT
- ngh Quc hi bu, min nhim, bi nhim Ch tch nc, Ch tch Quc hi, Ph
Ch tch Quc hi, y vin U ban thng v Quc hi, Ch tch Hi ng dn tc, Ch
nhim y ban ca Quc hi, Ch tch Hi ng bu c quc gia, Tng Kim ton nh nc;
- Gim st v hng dn hot ng ca Hi ng nhn dn; bi b ngh quyt ca Hi
ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng tri vi Hin php, lut v vn bn ca
c quan nh nc cp trn; gii tn Hi ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng
trong trng hp Hi ng nhn dn lm thit hi nghim trng n li ch ca Nhn
dn;
- Quyt nh thnh lp, gii th, nhp, chia, iu chnh a gii n v hnh chnh di
tnh, thnh ph trc thuc trung ng;
- Quyt nh vic tuyn b tnh trng chin tranh trong trng hp Quc hi khng th
hp c v bo co Quc hi quyt nh ti k hp gn nht;
- Quyt nh tng ng vin hoc ng vin cc b; ban b, bi b tnh trng khn cp
trong c nc hoc tng a phng;
- Thc hin quan h i ngoi ca Quc hi;
- Ph chun ngh b nhim, min nhim i s c mnh ton quyn ca Cng ha x
hi ch ngha Vit Nam;
- T chc trng cu dn theo quyt nh ca Quc hi.
Hi ng dn tc gm Ch tch, cc Ph Ch tch v cc y vin. Ch tch Hi ng dn
tc do Quc hi bu; cc Ph Ch tch v cc y vin Hi ng dn tc do y ban thng
v Quc hi ph chun. Hi ng dn tc nghin cu v kin ngh vi Quc hi v cng tc
dn tc; thc hin quyn gim st vic thi hnh chnh sch dn tc, chng trnh, k hoch
pht trin kinh t - x hi min ni v vng ng bo dn tc thiu s. Ch tch Hi ng
dn tc c mi tham d phin hp ca Chnh ph bn v vic thc hin chnh sch dn
tc. Khi ban hnh quy nh thc hin chnh sch dn tc, Chnh ph phi ly kin ca Hi
62

ng dn tc. Hi ng dn tc c nhng nhim v, quyn hn khc nh y ban ca Quc
hi quy nh ti khon 2 iu 76.
y ban ca Quc hi gm Ch nhim, cc Ph Ch nhim v cc y vin. Ch nhim y
ban do Quc hi bu; cc Ph Ch nhim v cc y vin y ban do y ban thng v Quc
hi ph chun. y ban ca Quc hi thm tra d n lut, kin ngh v lut, d n khc v
bo co c Quc hi hoc y ban thng v Quc hi giao; thc hin quyn gim st
trong phm vi nhim v, quyn hn do lut nh; kin ngh nhng vn thuc phm vi hot
ng ca y ban.Vic thnh lp, gii th y ban ca Quc hi do Quc hi quyt nh.
Hi ng dn tc, cc y ban ca Quc hi c quyn yu cu thnh vin Chnh ph,
Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao, Tng Kim
ton nh nc v c nhn hu quan bo co, gii trnh hoc cung cp ti liu v nhng vn
cn thit. Ngi c yu cu c trch nhim p ng yu cu . Cc c quan nh
nc c trch nhim nghin cu v tr li nhng kin ngh ca Hi ng dn tc v cc U
ban ca Quc hi.
Khi cn thit, Quc hi thnh lp y ban lm thi nghin cu, thm tra mt d n
hoc iu tra v mt vn nht nh.
PT
IT
i biu Quc hi l ngi i din cho ch, nguyn vng ca Nhn dn n v bu

c ra mnh v ca Nhn dn c nc. i biu Quc hi lin h cht ch vi c tri, chu s
gim st ca c tri; thu thp v phn nh trung thc kin, nguyn vng ca c tri vi Quc
hi, cc c quan, t chc hu quan; thc hin ch tip xc v bo co vi c tri v hot
ng ca i biu v ca Quc hi; tr li yu cu v kin ngh ca c tri; theo di, n c
vic gii quyt khiu ni, t co v hng dn, gip vic thc hin quyn khiu ni, t
co. i biu Quc hi ph bin v vn ng Nhn dn thc hin Hin php v php lut.
i biu Quc hi c quyn cht vn Ch tch nc, Ch tch Quc hi, Th tng Chnh
ph, B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph, Chnh n To n nhn dn ti cao,
Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao, Tng Kim ton nh nc. Ngi b cht vn
phi tr li trc Quc hi ti k hp hoc ti phin hp y ban thng v Quc hi trong
thi gian gia hai k hp Quc hi; trong trng hp cn thit, Quc hi, y ban thng v
Quc hi cho tr li bng vn bn. i biu Quc hi c quyn yu cu c quan, t chc, c
nhn cung cp thng tin, ti liu lin quan n nhim v ca c quan, t chc, c nhn .
Ngi ng u c quan, t chc hoc c nhn c trch nhim tr li nhng vn m i
biu Quc hi yu cu trong thi hn lut nh.
Khng c bt, giam, gi, khi t i biu Quc hi nu khng c s ng ca Quc
hi hoc trong thi gian Quc hi khng hp, khng c s ng ca U ban thng v
Quc hi; trong trng hp i biu Quc hi phm ti qu tang m b tm gi th c quan
tm gi phi lp tc bo co Quc hi hoc U ban thng v Quc hi xem xt, quyt
nh.
i biu Quc hi c trch nhim thc hin y nhim v i biu, c quyn tham gia lm
thnh vin ca Hi ng dn tc hoc y ban ca Quc hi. y ban thng v Quc hi, Th
tng Chnh ph, Ph Th tng Chnh ph, B trng, Th trng c quan ngang b v
63

cc c quan khc ca Nh nc c trch nhim to iu kin i biu Quc hi lm
nhim v i biu. Nh nc bo m kinh ph hot ng ca i biu Quc hi.
Quc hi hp cng khai. Trong trng hp cn thit, theo ngh ca Ch tch nc, y
ban thng v Quc hi, Th tng Chnh ph hoc ca t nht mt phn ba tng s i biu
Quc hi, Quc hi quyt nh hp kn. Quc hi hp mi nm hai k. Trng hp Ch tch
nc, y ban thng v Quc hi, Th tng Chnh ph hoc t nht mt phn ba tng s
i biu Quc hi yu cu th Quc hi hp bt thng. U ban thng v Quc hi triu tp
k hp Quc hi. K hp th nht ca Quc hi kho mi c triu tp chm nht l su
mi ngy, k t ngy bu c i biu Quc hi, do Ch tch Quc hi kho trc khai
mc v ch ta cho n khi Quc hi kha mi bu ra Ch tch Quc hi.
Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Hi ng dn tc, U ban ca Quc hi,
Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao, Kim ton nh nc,
y ban trung ng Mt trn T quc Vit Nam v c quan trung ng ca t chc thnh
vin ca Mt trn c quyn trnh d n lut trc Quc hi, trnh d n php lnh trc y
ban thng v Quc hi. i biu Quc hi c quyn trnh kin ngh v lut, php lnh v
d n lut, d n php lnh trc Quc hi, y ban thng v Quc hi.
PT
IT
Lut, ngh quyt ca Quc hi phi c qu na tng s i biu Quc hi biu quyt
tn thnh; trng hp lm Hin php, sa i Hin php, quyt nh rt ngn hoc ko di
nhim k ca Quc hi, bi nhim i biu Quc hi phi c t nht hai phn ba tng s
i biu Quc hi biu quyt tn thnh.
Php lnh, ngh quyt ca y ban thng v Quc hi phi c qu na tng s thnh
vin y ban thng v Quc hi biu quyt tn thnh.
Lut, php lnh phi c cng b chm nht l mi lm ngy, k t ngy c thng
qua, tr trng hp Ch tch nc ngh xem xt li php lnh.
4.2.5. Ch tch nc
Ch tch nc l ngi ng u Nh nc, thay mt nc Cng ho x hi ch ngha

Vit Nam v i ni v i ngoi.
Ch tch nc do Quc hi bu trong s i biu Quc hi. Ch tch nc chu trch
nhim v bo co cng tc trc Quc hi. Nhim k ca Ch tch nc theo nhim k ca
Quc hi. Khi Quc hi ht nhim k, Ch tch nc tip tc lm nhim v cho n khi
Quc hi kho mi bu ra Ch tch nc.
Ch tch nc c nhng nhim v v quyn hn sau y:
- Cng b Hin php, lut, php lnh; ngh U ban thng v Quc hi xem xt li
php lnh trong thi hn mi ngy, k t ngy php lnh c thng qua, nu php lnh
vn c U ban thng v Quc hi biu quyt tn thnh m Ch tch nc vn khng
nht tr th Ch tch nc trnh Quc hi quyt nh ti k hp gn nht;
- ngh Quc hi bu, min nhim, bi nhim Ph Ch tch nc, Th tng Chnh
ph; cn c vo ngh quyt ca Quc hi, b nhim, min nhim, cch chc Ph Th tng
Chnh ph, B trng v thnh vin khc ca Chnh ph;
64

- ngh Quc hi bu, min nhim, bi nhim Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin
trng Vin kim st nhn dn ti cao; cn c vo ngh quyt ca Quc hi, b nhim, min
nhim, cch chc Thm phn Ta n nhn dn ti cao; b nhim, min nhim, cch chc
Ph Chnh n Ta n nhn dn ti cao, Thm phn cc Ta n khc, Ph Vin trng, Kim
st vin Vin kim st nhn dn ti cao; quyt nh c x; cn c vo ngh quyt ca Quc
hi, cng b quyt nh i x;
- Quyt nh tng thng hun chng, huy chng, cc gii thng nh nc, danh hiu
vinh d nh nc; quyt nh cho nhp quc tch, thi quc tch, tr li quc tch hoc tc
quc tch Vit Nam;
PT
IT
- Thng lnh lc lng v trang nhn dn, gi chc Ch tch Hi ng quc phng v an
ninh; quyt nh phong, thng, ging, tc qun hm cp tng, chun c, ph c,
c hi qun; b nhim, min nhim, cch chc Tng tham mu trng, Ch nhim Tng
cc chnh tr Qun i nhn dn Vit Nam; cn c vo ngh quyt ca Quc hi hoc ca U
ban thng v Quc hi, cng b, bi b quyt nh tuyn b tnh trng chin tranh; cn c
vo ngh quyt ca U ban thng v Quc hi, ra lnh tng ng vin hoc ng vin cc
b, cng b, bi b tnh trng khn cp; trong trng hp U ban thng v Quc hi khng
th hp c, cng b, bi b tnh trng khn cp trong c nc hoc tng a phng;
- Tip nhn i s c mnh ton quyn ca nc ngoi; cn c vo ngh quyt ca y
ban thng v Quc hi, b nhim, min nhim; quyt nh c, triu hi i s c mnh
ton quyn ca Cng ha x hi ch ngha Vit Nam; phong hm, cp i s; quyt nh
m phn, k iu c quc t nhn danh Nh nc; trnh Quc hi ph chun, quyt nh
gia nhp hoc chm dt hiu lc iu c quc t quy nh ti khon 14 iu 70; quyt nh
ph chun, gia nhp hoc chm dt hiu lc iu c quc t khc nhn danh Nh nc.
Hi ng quc phng v an ninh gm Ch tch, Ph Ch tch v cc y vin. Danh sch
thnh vin Hi ng quc phng v an ninh do Ch tch nc trnh Quc hi ph chun. Hi
ng quc phng v an ninh lm vic theo ch tp th v quyt nh theo a s. Hi ng
quc phng v an ninh trnh Quc hi quyt nh tnh trng chin tranh, trng hp Quc
hi khng th hp c th trnh y ban thng v Quc hi quyt nh; ng vin mi lc
lng v kh nng ca t nc bo v T quc; thc hin nhng nhim v, quyn hn
c bit do Quc hi giao trong trng hp c chin tranh; quyt nh vic lc lng v
trang nhn dn tham gia hot ng gp phn bo v ha bnh khu vc v trn th gii.
Ch tch nc c quyn tham d phin hp ca U ban thng v Quc hi, phin hp
ca Chnh ph. Ch tch nc c quyn yu cu Chnh ph hp bn v vn m Ch tch
nc xt thy cn thit thc hin nhim v, quyn hn ca Ch tch nc.
Ch tch nc ban hnh lnh, quyt nh thc hin nhim v, quyn hn ca mnh.
Ph Ch tch nc do Quc hi bu trong s i biu Quc hi. Ph Ch tch nc gip
Ch tch nc thc hin nhim v v c th c Ch tch nc u nhim thay Ch tch
nc thc hin mt s nhim v.
Khi Ch tch nc khng lm vic c trong thi gian di th Ph Ch tch nc gi
quyn Ch tch nc. Trong trng hp khuyt Ch tch nc th Ph Ch tch nc gi
quyn Ch tch nc cho n khi Quc hi bu ra Ch tch nc mi.
65

4.2.6. Chnh ph
Chnh ph l c quan hnh chnh nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha
Vit Nam, thc hin quyn hnh php, l c quan chp hnh ca Quc hi. Chnh ph chu
trch nhim trc Quc hi v bo co cng tc trc Quc hi, y ban thng v Quc
hi, Ch tch nc.
Chnh ph gm Th tng Chnh ph, cc Ph Th tng Chnh ph, cc B trng v
Th trng c quan ngang b. C cu, s lng thnh vin Chnh ph do Quc hi quyt
nh. Chnh ph lm vic theo ch tp th, quyt nh theo a s.
Th tng Chnh ph l ngi ng u Chnh ph, chu trch nhim trc Quc hi v
hot ng ca Chnh ph v nhng nhim v c giao; bo co cng tc ca Chnh ph,
Th tng Chnh ph trc Quc hi, y ban thng v Quc hi, Ch tch nc.
Ph Th tng Chnh ph gip Th tng Chnh ph lm nhim v theo s phn cng
ca Th tng Chnh ph v chu trch nhim trc Th tng Chnh ph v nhim v c
phn cng. Khi Th tng Chnh ph vng mt, mt Ph Th tng Chnh ph c Th
tng Chnh ph y nhim thay mt Th tng Chnh ph lnh o cng tc ca Chnh ph.
PT
IT
B trng, Th trng c quan ngang b chu trch nhim c nhn trc Th tng
Chnh ph, Chnh ph v Quc hi v ngnh, lnh vc c phn cng ph trch, cng cc
thnh vin khc ca Chnh ph chu trch nhim tp th v hot ng ca Chnh ph.
Chnh ph c nhng nhim v v quyn hn sau y:
- T chc thi hnh Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi, php lnh, ngh quyt ca
y ban thng v Quc hi, lnh, quyt nh ca Ch tch nc;
- xut, xy dng chnh sch trnh Quc hi, y ban thng v Quc hi quyt nh
hoc quyt nh theo thm quyn thc hin nhim v, quyn hn quy nh ti iu ny;
trnh d n lut, d n ngn sch nh nc v cc d n khc trc Quc hi; trnh d n
php lnh trc y ban thng v Quc hi;
- Thng nht qun l v kinh t, vn ha, x hi, gio dc, y t, khoa hc, cng ngh, mi
trng, thng tin, truyn thng, i ngoi, quc phng, an ninh quc gia, trt t, an ton x
hi; thi hnh lnh tng ng vin hoc ng vin cc b, lnh ban b tnh trng khn cp v
cc bin php cn thit khc bo v T quc, bo m tnh mng, ti sn ca Nhn dn;
- Trnh Quc hi quyt nh thnh lp, bi b b, c quan ngang b; thnh lp, gii th,
nhp, chia, iu chnh a gii hnh chnh tnh, thnh ph trc thuc trung ng, n v hnh
chnh - kinh t c bit; trnh y ban thng v Quc hi quyt nh thnh lp, gii th,
nhp, chia, iu chnh a gii n v hnh chnh di tnh, thnh ph trc thuc trung ng;
- Thng nht qun l nn hnh chnh quc gia; thc hin qun l v cn b, cng chc,
vin chc v cng v trong cc c quan nh nc; t chc cng tc thanh tra, kim tra, gii
quyt khiu ni, t co, phng, chng quan liu, tham nhng trong b my nh nc; lnh
o cng tc ca cc b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph, y ban nhn dn cc
cp; hng dn, kim tra Hi ng nhn dn trong vic thc hin vn bn ca c quan nh
nc cp trn; to iu kin Hi ng nhn dn thc hin nhim v, quyn hn do lut
nh;
66

- Bo v quyn v li ch ca Nh nc v x hi, quyn con ngi, quyn cng dn; bo
m trt t, an ton x hi;
- T chc m phn, k iu c quc t nhn danh Nh nc theo y quyn ca Ch
tch nc; quyt nh vic k, gia nhp, ph duyt hoc chm dt hiu lc iu c quc t
nhn danh Chnh ph, tr iu c quc t trnh Quc hi ph chun quy nh ti khon 14
iu 70; bo v li ch ca Nh nc, li ch chnh ng ca t chc v cng dn Vit Nam
nc ngoi;
- Phi hp vi y ban trung ng Mt trn T quc Vit Nam v c quan trung ng ca
t chc chnh tr - x hi trong vic thc hin nhim v, quyn hn ca mnh.
Nhim k ca Chnh ph theo nhim k ca Quc hi. Khi Quc hi ht nhim k, Chnh
ph tip tc lm nhim v cho n khi Quc hi kho mi thnh lp Chnh ph.
Th tng Chnh ph do Quc hi bu trong s i biu Quc hi. Th tng Chnh ph
c nhng nhim v v quyn hn sau y:
- Lnh o cng tc ca Chnh ph; lnh o vic xy dng chnh sch v t chc thi
hnh php lut;
PT
IT
- Lnh o v chu trch nhim v hot ng ca h thng hnh chnh nh nc t trung

ng n a phng, bo m tnh thng nht v thng sut ca nn hnh chnh quc gia;
- Trnh Quc hi ph chun ngh b nhim, min nhim, cch chc Ph Th tng
Chnh ph, B trng v thnh vin khc ca Chnh ph; b nhim, min nhim, cch chc
Th trng, chc v tng ng thuc b, c quan ngang b; ph chun vic bu, min
nhim v quyt nh iu ng, cch chc Ch tch, Ph Ch tch y ban nhn dn tnh,
thnh ph trc thuc trung ng;
- nh ch vic thi hnh hoc bi b vn bn ca B trng, Th trng c quan ngang
b, y ban nhn dn, Ch tch y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng tri
vi Hin php, lut v vn bn ca c quan nh nc cp trn; nh ch vic thi hnh ngh
quyt ca Hi ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng tri vi Hin php, lut
v vn bn ca c quan nh nc cp trn, ng thi ngh y ban thng v Quc hi bi
b;
- Quyt nh v ch o vic m phn, ch o vic k, gia nhp iu c quc t thuc
nhim v, quyn hn ca Chnh ph; t chc thc hin iu c quc t m Cng ho x hi
ch ngha Vit Nam l thnh vin;
- Thc hin ch bo co trc Nhn dn thng qua cc phng tin thng tin i
chng v nhng vn quan trng thuc thm quyn gii quyt ca Chnh ph v Th tng
Chnh ph.
B trng, Th trng c quan ngang b l thnh vin Chnh ph v l ngi ng u
b, c quan ngang b, lnh o cng tc ca b, c quan ngang b; chu trch nhim qun l
nh nc v ngnh, lnh vc c phn cng; t chc thi hnh v theo di vic thi hnh
php lut lin quan n ngnh, lnh vc trong phm vi ton quc. B trng, Th trng c
quan ngang b bo co cng tc trc Chnh ph, Th tng Chnh ph; thc hin ch
bo co trc Nhn dn v nhng vn quan trng thuc trch nhim qun l.
67

Chnh ph, Th tng Chnh ph, B trng, Th trng c quan ngang b ban hnh vn
bn php lut thc hin nhim v, quyn hn ca mnh, kim tra vic thi hnh cc vn
bn v x l cc vn bn tri php lut theo quy nh ca lut.
Ch tch y ban trung ng Mt trn T quc Vit Nam v ngi ng u c quan
trung ng ca t chc chnh tr - x hi c mi tham d phin hp ca Chnh ph khi
bn cc vn c lin quan.
4.2.7. Ta n nhn dn, Vin kim st nhn dn
Ta n nhn dn l c quan xt x ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam, thc
hin quyn t php. Ta n nhn dn gm Ta n nhn dn ti cao v cc Ta n khc do
lut nh. Ta n nhn dn c nhim v bo v cng l, bo v quyn con ngi, quyn
cng dn, bo v ch x hi ch ngha, bo v li ch ca Nh nc, quyn v li ch hp
php ca t chc, c nhn.
PT
IT
Vic xt x s thm ca Ta n nhn dn c Hi thm tham gia, tr trng hp xt x

theo th tc rt gn.Thm phn, Hi thm xt x c lp v ch tun theo php lut; nghim
cm c quan, t chc, c nhn can thip vo vic xt x ca Thm phn, Hi thm.Ta n
nhn dn xt x cng khai. Trong trng hp c bit cn gi b mt nh nc, thun phong,
m tc ca dn tc, bo v ngi cha thnh nin hoc gi b mt i t theo yu cu chnh
ng ca ng s, Ta n nhn dn c th xt x kn.Ta n nhn dn xt x tp th v
quyt nh theo a s, tr trng hp xt x theo th tc rt gn.Nguyn tc tranh tng trong
xt x c bo m.Ch xt x s thm, phc thm c bo m.Quyn bo cha ca
b can, b co, quyn bo v li ch hp php ca ng s c bo m.
Ta n nhn dn ti cao l c quan xt x cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha
Vit Nam. Ta n nhn dn ti cao gim c vic xt x ca cc Ta n khc, tr trng
hp do lut inh. Ta n nhn dn ti cao thc hin vic tng kt thc tin xt x, bo m
p dng thng nht php lut trong xt x.
Nhim k ca Chnh n To n nhn dn ti cao theo nhim k ca Quc hi. Vic b
nhim, min nhim, cch chc v nhim k ca Chnh n Ta n khc do lut nh. Chnh
n To n nhn dn ti cao chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi; trong thi
gian Quc hi khng hp, chu trch nhim v bo co cng tc trc y ban thng v Quc
hi, Ch tch nc. Ch bo co cng tc ca Chnh n cc Ta n khc do lut nh. Vic
b nhim, ph chun, min nhim, cch chc, nhim k ca Thm phn v vic bu, nhim
k ca Hi thm do lut nh.
Bn n, quyt nh ca To n nhn dn c hiu lc php lut phi c c quan, t chc,
c nhn tn trng; c quan, t chc, c nhn hu quan phi nghim chnh chp hnh.
Vin kim st nhn dn thc hnh quyn cng t, kim st hot ng t php. Vin kim
st nhn dn gm Vin kim st nhn dn ti cao v cc Vin kim st khc do lut nh.
Vin kim st nhn dn c nhim v bo v php lut, bo v quyn con ngi, quyn cng
dn, bo v ch x hi ch ngha, bo v li ch ca Nh nc, quyn v li ch hp php
ca t chc, c nhn, gp phn bo m php lut c chp hnh nghim chnh v thng
nht.
68

Nhim k ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao theo nhim k ca Quc hi.
Vic b nhim, min nhim, cch chc, nhim k ca Vin trng cc Vin kim st khc v
ca Kim st vin do lut nh. Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao chu trch nhim
v bo co cng tc trc Quc hi; trong thi gian Quc hi khng hp, chu trch nhim
v bo co cng tc trc y ban thng v Quc hi, Ch tch nc. Ch bo co cng
tc ca Vin trng cc Vin kim st khc do lut nh.
Vin kim st nhn dn do Vin trng lnh o. Vin trng Vin kim st nhn dn
cp di chu s lnh o ca Vin trng Vin kim st nhn dn cp trn. Vin trng cc
Vin kim st cp di chu s lnh o thng nht ca Vin trng Vin kim st nhn dn
ti cao. Khi thc hnh quyn cng t v kim st hot ng t php, Kim st vin tun theo
php lut v chu s ch o ca Vin trng Vin kim st nhn dn.
4.2.8. Chnh quyn a phng
Cc n v hnh chnh ca nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam c phn nh
nh sau:
Nc chia thnh tnh, thnh ph trc thuc trung ng;
PT
IT
Tnh chia thnh huyn, th x v thnh ph thuc tnh; thnh ph trc thuc trung ng
chia thnh qun, huyn, th x v n v hnh chnh tng ng;
Huyn chia thnh x, th trn; th x v thnh ph thuc tnh chia thnh phng v x;
qun chia thnh phng.
n v hnh chnh - kinh t c bit do Quc hi thnh lp.
Vic thnh lp, gii th, nhp, chia, iu chnh a gii n v hnh chnh phi ly kin
Nhn dn a phng v theo trnh t, th tc do lut nh.
Chnh quyn a phng c t chc cc n v hnh chnh ca nc Cng ha x hi
ch ngha Vit Nam. Cp chnh quyn a phng gm c Hi ng nhn dn v y ban nhn
dn c t chc ph hp vi c im nng thn, th, hi o, n v hnh chnh - kinh t
c bit do lut nh.
Chnh quyn a phng t chc v bo m vic thi hnh Hin php v php lut ti a
phng; quyt nh cc vn ca a phng do lut nh; chu s kim tra, gim st ca c
quan nh nc cp trn. Nhim v, quyn hn ca chnh quyn a phng c xc nh trn
c s phn nh thm quyn gia cc c quan nh nc trung ng v a phng v ca
mi cp chnh quyn a phng. Trong trng hp cn thit, chnh quyn a phng c
giao thc hin mt s nhim v ca c quan nh nc cp trn vi cc iu kin bo m thc
hin nhim v .
Hi ng nhn dn l c quan quyn lc nh nc a phng, i din cho ch,
nguyn vng v quyn lm ch ca Nhn dn, do Nhn dn a phng bu ra, chu trch
nhim trc Nhn dn a phng v c quan nh nc cp trn. Hi ng nhn dn quyt
nh cc vn ca a phng do lut nh; gim st vic tun theo Hin php v php lut
a phng v vic thc hin ngh quyt ca Hi ng nhn dn.
69

U ban nhn dn cp chnh quyn a phng do Hi ng nhn dn cng cp bu l c
quan chp hnh ca Hi ng nhn dn, c quan hnh chnh nh nc a phng, chu trch
nhim trc Hi ng nhn dn v c quan hnh chnh nh nc cp trn. U ban nhn dn
t chc vic thi hnh Hin php v php lut a phng; t chc thc hin ngh quyt ca
Hi ng nhn dn v thc hin cc nhim v do c quan nh nc cp trn giao.
i biu Hi ng nhn dn l ngi i din cho ch, nguyn vng ca Nhn dn a
phng; lin h cht ch vi c tri, chu s gim st ca c tri, thc hin ch tip xc, bo
co vi c tri v hot ng ca mnh v ca Hi ng nhn dn, tr li nhng yu cu, kin
ngh ca c tri; xem xt, n c vic gii quyt khiu ni, t co. i biu Hi ng nhn
dn c nhim v vn ng Nhn dn thc hin Hin php v php lut, chnh sch ca Nh
nc, ngh quyt ca Hi ng nhn dn, ng vin Nhn dn tham gia qun l nh nc.
PT
IT
i biu Hi ng nhn dn c quyn cht vn Ch tch y ban nhn dn, cc thnh vin
khc ca U ban nhn dn, Chnh n To n nhn dn, Vin trng Vin kim st nhn dn
v Th trng c quan thuc U ban nhn dn. Ngi b cht vn phi tr li trc Hi
ng nhn dn. i biu Hi ng nhn dn c quyn kin ngh vi cc c quan nh nc,
t chc, n v a phng. Ngi ng u c quan, t chc, n v ny c trch nhim
tip i biu, xem xt, gii quyt kin ngh ca i biu.
Hi ng nhn dn, U ban nhn dn thc hin ch thng bo tnh hnh ca a
phng cho Mt trn T quc Vit Nam v cc on th nhn dn, lng nghe kin, kin
ngh ca cc t chc ny v xy dng chnh quyn v pht trin kinh t - x hi a
phng; phi hp vi Mt trn T quc Vit Nam v cc on th nhn dn ng vin Nhn
dn cng Nh nc thc hin cc nhim v kinh t - x hi, quc phng, an ninh a
phng.
Ch tch U ban Mt trn T quc Vit Nam v ngi ng u t chc chnh tr - x hi
a phng c mi tham d cc k hp Hi ng nhn dn v c mi tham d hi
ngh U ban nhn dn cng cp khi bn cc vn c lin quan.
Cu hi n tp:
1. Phn tch ch chnh tr ca Nh nc cng ha x hi ch ngha Vit Nam theo

quy nh ti Hin php?
2. Phn tch cc quy nh v quyn v ngha v c bn ca cng dn theo quy nh ca
Hin php?
3. Phn tch a v php l ca Quc hi theo quy nh ti Hin php?
4. Phn tch a v php l ca Chnh ph theo quy nh ti Hin php?
5. Phn tch a v php l ca Ta n, Vin kim st; chnh quyn a phng theo quy
nh ti Hin php
6. V tr v vai tr lnh o ca CS Vit Nam theo quy nh ti Hin php? Ti sao li
khng nh vai tr lnh o duy nht ca CS Vit Nam trong Hin php?
70
Chng 5: Lut hnh chnh

Chng 5
LUT HNH CHNH
5.1. KHI NIM LUT HNH CHNH
5.1.1. Khi nim lut hnh chnh v c quan hnh chnh nh nc
5.1.1.1. Khi nim
Lut hnh chnh bao gm ton b cc quy phm iu chnh nhng quan h x hi pht sinh
trong qu trnh t chc v thc hin hot ng chp hnh v iu hnh ca cc c quan nh
nc c thm quyn, cc t chc x hi c nh nc trao quyn qun l nh nc trn cc
lnh vc kinh t, vn ho, x hi... Khi nim "hot ng chp hnh v iu hnh" c th c
hiu vi ni dung v phm vi nh cc khi nim "hot ng hnh chnh"; hot ng hnh
chnh - nh nc" hoc "hot ng qun l nh nc".
5.1.1.2. C quan hnh chnh nh nc
PT
IT
C quan hnh chnh nh nc l mt loi c quan trong b my nh nc hot ng

thng xuyn lin tc, c v tr tng i n nh; l cu ni trc tip a ng li, chnh
sch ca ng, php lut ca Nh nc vo cuc sng, c thnh lp thc hin chc
nng qun l nh nc (hot ng chp hnh v hnh chnh - hot ng hnh php) v vy
c quan hnh chnh nh nc l ch th c bn ca lut hnh chnh. Theo quy nh ca php
lut, cc c quan hnh chnh nh nc c phn loi ph bin l theo a gii hot ng v
theo thm quyn:
- Theo a gii hot ng:
+ Cc c quan hnh chnh Trung ng: Chnh ph, B, c quan ngang B, c quan trc
thuc Chnh ph.
+ Cc c quan hnh chnh a phng: U ban nhn dn cc cp, cc s, phng, ban thuc
U ban nhn dn cc cp.
- Theo thm quyn:
+ Cc c quan hnh chnh thm quyn chung: Chnh ph, U ban nhn dn cc cp.
+ Cc c quan hnh chnh thm quyn chuyn mn: B, c quan ngang B, c quan trc
thuc Chnh ph, s, phng, ban thuc U ban nhn dn cc cp.
5.1.2. Ngun ca lut hnh chnh Vit Nam
H thng ngun ca lut hnh chnh bao gm nhng loi vn bn sau: Hin php, lut,
ngh quyt ca Quc hi; php lnh, ngh quyt ca U ban Thng v Quc hi; lnh,
quyt nh ca Ch tch nc; ngh quyt, ngh nh ca Chnh ph; quyt nh, ch th ca
Th tng Chnh ph; quyt nh, ch th, thng t ca B trng; ngh quyt ca hi ng
nhn dn cc cp; quyt nh, ch th ca U ban nhn dn cc cp; quyt nh, ch th ca
cc c quan chuyn mn thuc U ban nhn dn; quyt nh, ch th ca cc c quan nh
nc c s (ban lnh o cc doanh nghip, c quan, n v hnh chnh - s nghip ca
Nh nc c s); ngh quyt lin tch, thng t lin ngnh, lin b. Tuy nhin cn lu
rng khng phi mi vn bn mang nhng tn gi nh trn u l ngun ca lut hnh
71

chnh, ch nhng vn bn no cha quy phm php lut hnh chnh mi l ngun ca lut
hnh chnh.
5.2. QUAN H PHP LUT HNH CHNH, VI PHM HNH CHNH, X L VI
PHM HNH CHNH
5.2.1. Quan h php lut hnh chnh
5.2.1.1. Khi nim
Quan h php lut hnh chnh l hnh thc php l ca cc quan h x hi mang tnh cht
chp hnh v iu hnh xut hin trn c s s iu chnh ca quy phm php lut hnh
chnh tng ng i vi quan h m cc bn tham gia quan h (cc ch th) u mang
nhng quyn v ngha v m quy phm d kin trc.
Cc quan h php lut hnh chnh ch xut hin trong nhng trng hp c th ca cuc
sng v gia nhng ch th c th. S tn ti ca mt quy phm php lut hnh chnh no
ch t c s cho s xut hin quan h php lut tng ng ch khng c ngha mc nhin lm
xut hin quan h .
Quan h php lut hnh chnh ch xut hin khi ng thi tn ti ba iu kin:
PT
IT
- Tn ti quy phm php lut hnh chnh iu chnh quan h qun l tng ng;
- Xut hin s kin php l;
- Tn ti cc ch th c th.
5.2.1.2. c im ca quan h php lut hnh chnh
Quan h php lut hnh chnh c nhng c im ring, xut pht t c im ca lut
hnh chnh:
- Quyn v ngha v ca mi bn tham gia quan h php lut hnh chnh lun gn lin vi
hot ng chp hnh v iu hnh ca cc c quan qun l nh nc.
- Quan h php lut hnh chnh c th pht sinh do yu cu hp php ca bt k bn no,
s tho thun ca bn kia khng phi l iu kin bt buc phi c.
- Trong quan h php lut hnh chnh bao gi cng c t nht mt ch th mang quyn lc
ca Nh nc, nhn danh Nh nc v thc hin quyn lc ca Nh nc.
- Phn ln cc tranh chp pht sinh trong quan h php lut hnh chnh c gii quyt
theo mt trnh t, th tc ca php lut hnh chnh hoc ca to n hnh chnh.
- Bn vi phm trong quan h php lut hnh chnh phi chu trch nhim php l trc
Nh nc.
5.2.1.3. Ch th ca quan h php lut hnh chnh
Mi c quan nh nc, nhng ngi c chc v, cng chc, t chc x hi, cng dn (k
c ngi nc ngoi v ngi khng quc tch) u l ch th ca lut hnh chnh, c ngha
l u c th tr thnh ch th ca quan h php lut hnh chnh. ng nhin, ch c th tr
thnh ch th ca nhng quan h php lut hnh chnh c th khi tn ti quy phm php lut
hnh chnh tng ng v xut hin s kin php l ph hp c d kin trc trong
72

phn gi nh ca quy phm .
Quan h php lut hnh chnh c th pht sinh gia:
- Mt bn l c quan nh nc (ch yu l c quan hnh chnh nh nc) vi bn kia l
c quan nh nc khc, t chc x hi, vin chc, cng dn.
- Mt bn l c quan t chc x hi khi c Nh nc trao quyn thc hin hot ng
chp hnh v iu hnh vi bn kia l mi ch th cn li.
- Mt bn l cn b nh nc c thm quyn (v d: mt chin s cnh st) vi bn kia l
mi ch th cn li.
PT
IT
Quan h php lut hnh chnh l quan h bt bnh ng; nhng iu khng c ngha l
quan h ny ch xut hin gia cc c quan cp trn v cp di, gia cc ch th trc thuc
nhau, m xut hin khp ni, k c gia cc ch th hon ton khng trc thuc nhau hoc
thm ch ngang cp vi nhau trong b my nh nc, iu quan trng l ch gia chng c
mi lin h trong vic thc hin mt chc nng hnh chnh nh nc (qun l nh nc) no
. Mt khc, cn lu l quan h lut hnh chnh khng th xut hin gia cc cng dn,
bi v mt bn tham gia quan h ny bao gi cng vi t cch i din cho Nh nc, bo v
quyn li ca Nh nc v do thc hin quyn lc nh nc, c quyn n phng ra
lnh.
5.2.2. Trch nhim hnh chnh
Trch nhim hnh chnh l mt loi trch nhim php l c p dng trong hot ng
qun l - hot ng hnh chnh nh nc theo quy nh ca lut hnh chnh. l s p
dng nhng bin php cng ch hnh chnh mang tnh cht x pht hoc khi phc li
nhng quyn li b xm hi c quy nh trong nhng ch ti ca quy phm php lut hnh
chnh bi c quan nh nc, ngi c thm quyn i vi nhng ch th thc hin hnh vi
vi phm hnh chnh.
Trch nhim hnh chnh c nhng c im sau:
- C s ca trch nhim hnh chnh l vi phm hnh chnh, khng c vi phm hnh chnh
th khng c trch nhim hnh chnh. Hnh vi (th hin bng hnh ng hoc khng hnh
ng) tri php lut do cc ch th ca lut hnh chnh thc hin mt cch c hoc v
xm phm ti cc quan h x hi do lut hnh chnh iu chnh v bo v m theo quy nh
phi b x pht vi phm hnh chnh.
- Trch nhim hnh chnh c p dng ch yu bi c quan hnh chnh nh nc, ngi
c thm quyn v nm ngoi trnh t t php.
Cng ch hnh chnh gm c ba nhm:
- Nhm cc bin php x pht hnh chnh;
- Nhm cc bin php x l hnh chnh v cc bin php ngn chn hnh chnh;
- Nhm cc bin php phng nga hnh chnh;
i tng chu trch nhim hnh chnh:
- Ngi (hay cc c nhn): 16 tui tr ln hoc t 14 tui cho n di 16 tui vi
73

li c .
- C quan nh nc, t chc x hi, n v kinh t phi chu trch nhim v mi hnh vi
vi phm do c quan, t chc gy ra.
+ Qun nhn, ngi thuc lc lng v trang.
+ C nhn, t chc nc ngoi vi phm hnh chnh trong phm vi lnh th Vit Nam.
5.2.3. Vi phm hnh chnh
Vi phm hnh chnh l nhng hnh vi (hnh ng hoc khng hnh ng) tri php lut
do cc ch th ca lut hnh chnh thc hin mt cch c hoc v , xm hi ti cc quan
h x hi do lut hnh chnh bo v v theo quy nh phi b x pht vi phm hnh chnh.
Theo quy nh ca php lut hnh chnh nc ta, ch th vi phm hnh chnh c th l c
nhn hoc t chc, k c c nhn hoc t chc nc ngoi trn lnh th Vit Nam. Nh
vy, mt hnh vi vi phm hnh chnh phi c y cc du hiu ch yu sau y:
PT
IT
- L hnh vi (bng hnh ng hoc khng hnh ng) ca c nhn hoc t chc; cc
ngh, t tng nu cha th hin thnh hnh vi th khng bao gi c coi l vi phm php
lut hnh chnh;
- Tnh cht tri php lut ca hnh vi.
5.3. CN B, CNG CHC 2
5.3.1. Khi nim Cn b, cng chc
Cn b l cng dn Vit Nam, c bu c, ph chun, b nhim gi chc v, chc danh

theo nhim k trong c quan ca ng Cng sn Vit Nam, Nh nc, t chc chnh tr - x
hi trung ng, tnh, thnh ph trc thuc trung ng (sau y gi chung l cp tnh),
huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh (sau y gi chung l cp huyn), trong bin ch v
hng lng t ngn sch nh nc.
Cng chc l cng dn Vit Nam, c tuyn dng, b nhim vo ngch, chc v, chc
danh trong c quan ca ng Cng sn Vit Nam, Nh nc, t chc chnh tr - x hi
trung ng, cp tnh, cp huyn; trong c quan, n v thuc Qun i nhn dn m khng
phi l s quan, qun nhn chuyn nghip, cng nhn quc phng; trong c quan, n v
thuc Cng an nhn dn m khng phi l s quan, h s quan chuyn nghip v trong b
my lnh o, qun l ca n v s nghip cng lp ca ng Cng sn Vit Nam, Nh
nc, t chc chnh tr - x hi (sau y gi chung l n v s nghip cng lp), trong bin
ch v hng lng t ngn sch nh nc; i vi cng chc trong b my lnh o, qun
l ca n v s nghip cng lp th lng c bo m t qu lng ca n v s nghip
cng lp theo quy nh ca php lut.
Cn b x, phng, th trn (sau y gi chung l cp x) l cng dn Vit Nam, c
bu c gi chc v theo nhim k trong Thng trc Hi ng nhn dn, y ban nhn dn,
B th, Ph B th ng y, ngi ng u t chc chnh tr - x hi; cng chc cp x l
cng dn Vit Nam c tuyn dng gi mt chc danh chuyn mn, nghip v thuc y
2
Theo Lut Cn b, cng chc ngy 13-11-2008. Lut ny c hiu lc thi hnh t ngy 01 thng 01 nm 2010.
74

ban nhn dn cp x, trong bin ch v hng lng t ngn sch nh nc.
5.3.2. Cc nguyn tc qun l cn b, cng chc
- Bo m s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam, s qun l ca Nh nc.
- Kt hp gia tiu chun chc danh, v tr vic lm v ch tiu bin ch.
- Thc hin nguyn tc tp trung dn ch, ch trch nhim c nhn v phn cng, phn
cp r rng.
- Vic s dng, nh gi, phn loi cn b, cng chc phi da trn phm cht chnh tr,
o c v nng lc thi hnh cng v.
- Thc hin bnh ng gii.
5.3.3. Ngha v ca cn b, cng chc:
5.3.3.1. i vi ng, Nh nc v nhn dn
- Trung thnh vi ng Cng sn Vit Nam, Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit
Nam; bo v danh d T quc v li ch quc gia.
PT
IT
- Tn trng nhn dn, tn ty phc v nhn dn.

- Lin h cht ch vi nhn dn, lng nghe kin v chu s gim st ca nhn dn.
- Chp hnh nghim chnh ng li, ch trng, chnh sch ca ng v php lut ca
Nh nc.
5.3.3.2. Trong thi hnh cng v
- Thc hin ng, y v chu trch nhim v kt qu thc hin nhim v, quyn hn
c giao.
- C thc t chc k lut; nghim chnh chp hnh ni quy, quy ch ca c quan, t
chc, n v; bo co ngi c thm quyn khi pht hin hnh vi vi phm php lut trong c
quan, t chc, n v; bo v b mt nh nc.
- Ch ng v phi hp cht ch trong thi hnh cng v; gi gn on kt trong c quan,
t chc, n v.
- Bo v, qun l v s dng hiu qu, tit kim ti sn nh nc c giao.
- Chp hnh quyt nh ca cp trn. Khi c cn c cho rng quyt nh l tri php
lut th phi kp thi bo co bng vn bn vi ngi ra quyt nh; trng hp ngi ra
quyt nh vn quyt nh vic thi hnh th phi c vn bn v ngi thi hnh phi chp hnh
nhng khng chu trch nhim v hu qu ca vic thi hnh, ng thi bo co cp trn trc
tip ca ngi ra quyt nh. Ngi ra quyt nh phi chu trch nhim trc php lut v
quyt nh ca mnh.
- Cc ngha v khc theo quy nh ca php lut.
5.3.4. Quyn ca cn b, cng chc c bo m cc iu kin thi hnh cng v
- c giao quyn tng xng vi nhim v.
- c bo m trang thit b v cc iu kin lm vic khc theo quy nh ca php lut.
75

- c cung cp thng tin lin quan n nhim v, quyn hn c giao.
- c o to, bi dng nng cao trnh chnh tr, chuyn mn, nghip v.
- c php lut bo v khi thi hnh cng v.
* Quyn ca cn b, cng chc v tin lng v cc ch lin quan n tin lng:
- c Nh nc bo m tin lng tng xng vi nhim v, quyn hn c giao,
ph hp vi iu kin kinh t - x hi ca t nc. Cn b, cng chc lm vic min ni,
bin gii, hi o, vng su, vng xa, vng dn tc thiu s, vng c iu kin kinh t - x
hi c bit kh khn hoc trong cc ngnh, ngh c mi trng c hi, nguy him c
hng ph cp v chnh sch u i theo quy nh ca php lut.
- c hng tin lm thm gi, tin lm m, cng tc ph v cc ch khc theo quy
nh ca php lut.
* Quyn ca cn b, cng chc v ngh ngi:
PT
IT
Cn b, cng chc c ngh hng nm, ngh l, ngh gii quyt vic ring theo quy
nh ca php lut v lao ng. Trng hp do yu cu nhim v, cn b, cng chc khng
s dng hoc s dng khng ht s ngy ngh hng nm th ngoi tin lng cn c thanh
ton thm mt khon tin bng tin lng cho nhng ngy khng ngh.
* Cc quyn khc ca cn b, cng chc:
Cn b, cng chc c bo m quyn hc tp, nghin cu khoa hc, tham gia cc hot
ng kinh t, x hi; c hng chnh sch u i v nh , phng tin i li, ch bo
him x hi, bo him y t theo quy nh ca php lut; nu b thng hoc hy sinh trong khi
thi hnh cng v th c xem xt hng ch , chnh sch nh thng binh hoc c
xem xt cng nhn l lit s v cc quyn khc theo quy nh ca php lut.
5.3.5. Nhng vic cn b, cng chc khng c lm
5.3.5.1. Lin quan n o c cng v
- Trn trnh trch nhim, thoi thc nhim v c giao; gy b phi, mt on kt; t
b vic hoc tham gia nh cng.
- S dng ti sn ca Nh nc v ca nhn dn tri php lut.
- Li dng, lm dng nhim v, quyn hn; s dng thng tin lin quan n cng v
v li.
- Phn bit i x dn tc, nam n, thnh phn x hi, tn ngng, tn gio di mi hnh
thc.
5.3.5.2. Lin quan n b mt nh nc
- Cn b, cng chc khng c tit l thng tin lin quan n b mt nh nc di mi
hnh thc.
- Cn b, cng chc lm vic ngnh, ngh c lin quan n b mt nh nc th trong
thi hn t nht l 05 nm, k t khi c quyt nh ngh hu, thi vic, khng c lm cng
vic c lin quan n ngnh, ngh m trc y mnh m nhim cho t chc, c nhn
76

trong nc, t chc, c nhn nc ngoi hoc lin doanh vi nc ngoi.
5.3.5.3. Nhng vic khc cn b, cng chc khng c lm
Ngoi nhng vic khng c lm quy nh ti iu 18 v iu 19 ca Lut ny, cn b,
cng chc cn khng c lm nhng vic lin quan n sn xut, kinh doanh, cng tc
nhn s quy nh ti Lut phng, chng tham nhng, Lut thc hnh tit kim, chng lng
ph v nhng vic khc theo quy nh ca php lut v ca c quan c thm quyn.
5.3.6. Tuyn dng cng chc
Vic tuyn dng cng chc phi cn c vo yu cu nhim v, v tr vic lm v ch tiu
bin ch.
Ngi c cc iu kin sau y khng phn bit dn tc, nam n, thnh phn x hi, tn
ngng, tn gio c ng k d tuyn cng chc: a) C mt quc tch l quc tch Vit
Nam; b) 18 tui tr ln; c) C n d tuyn; c l lch r rng; d) C vn bng, chng
ch ph hp; ) C phm cht chnh tr, o c tt; e) sc kho thc hin nhim v;
g) Cc iu kin khc theo yu cu ca v tr d tuyn.
PT
IT
Nhng ngi sau y khng c ng k d tuyn cng chc: a) Khng c tr ti Vit

Nam; b) Mt hoc b hn ch nng lc hnh vi dn s; c) ang b truy cu trch nhim hnh
s; ang chp hnh hoc chp hnh xong bn n, quyt nh v hnh s ca Ta n m
cha c xa n tch; ang b p dng bin php x l hnh chnh a vo c s cha
bnh, c s gio dc.
Vic tuyn dng cng chc c thc hin thng qua thi tuyn, tr trng hp quy nh
ti khon 2 iu ny. Hnh thc, ni dung thi tuyn cng chc phi ph hp vi ngnh,
ngh, bo m la chn c nhng ngi c phm cht, trnh v nng lc p ng yu
cu tuyn dng.
Nguyn tc tuyn dng cng chc: Bo m cng khai, minh bch, khch quan v ng
php lut; bo m tnh cnh tranh; tuyn chn ng ngi p ng yu cu nhim v v v tr
vic lm; u tin tuyn chn ngi c ti nng, ngi c cng vi nc, ngi dn tc thiu
s.
5.3.7. Khen thng cn b, cng chc
Cn b, cng chc c thnh tch trong cng v th c khen thng theo quy nh ca
php lut v thi ua khen thng. Cn b, cng chc c khen thng do c thnh tch
xut sc hoc cng trng th c nng lng trc thi hn, c u tin khi xem xt b
nhim chc v cao hn nu c quan, t chc, n v c nhu cu.
5.3.8. Min trch nhim i vi cn b, cng chc
Cn b, cng chc c min trch nhim trong cc trng hp sau y:
- Phi chp hnh quyt nh tri php lut ca cp trn nhng bo co ngi ra quyt
nh trc khi chp hnh;
- Do bt kh khng theo quy nh ca php lut.
5.3.9. Cc hnh thc k lut i vi cn b
77

Cn b vi phm quy nh ca Lut cn b, cng chc v cc quy nh khc ca php lut
c lin quan th tu theo tnh cht, mc vi phm phi chu mt trong nhng hnh thc k
lut sau y: a) Khin trch; b) Cnh co; c) Cch chc; d) Bi nhim. Vic cch chc ch p
dng i vi cn b c ph chun gi chc v theo nhim k.
5.3.10. Cc hnh thc k lut i vi cng chc
Cng chc vi phm quy nh ca Lut cn b, cng chc v cc quy nh khc ca php
lut c lin quan th tu theo tnh cht, mc vi phm phi chu mt trong nhng hnh thc
k lut sau y: a) Khin trch; b) Cnh co; c) H bc lng; d) Ging chc; ) Cch chc;
e) Buc thi vic. Vic ging chc, cch chc ch p dng i vi cng chc gi chc v
lnh o, qun l.
PT
IT
Thi hiu x l k lut l 24 thng, k t thi im c hnh vi vi phm. C quan, t chc,

n v qun l cn b, cng chc c th ra quyt nh tm nh ch cng tc trong thi gian
xem xt, x l k lut cn b, cng chc, nu cn b, cng chc tip tc lm vic c
th gy kh khn cho vic xem xt, x l. Thi hn tm nh ch cng tc khng qu 15
ngy, trng hp cn thit c th ko di thm nhng ti a khng qu 15 ngy; nu cn b,
cng chc b tm gi, tm giam phc v cng tc iu tra, truy t, xt x th thi gian tm
gi, tm giam c tnh l thi gian ngh vic c l do; ht thi hn tm nh ch cng tc
nu cn b, cng chc khng b x l k lut th c tip tc b tr lm vic v tr c.
5.4. T TNG HNH CHNH
Lut t tng hnh chnh nm 2010 quy nh nhng nguyn tc c bn trong t tng
hnh chnh; nhim v, quyn hn v trch nhim ca c quan tin hnh t tng, ngi tin
hnh t tng; quyn v ngha v ca ngi tham gia t tng, c nhn, c quan, t chc c
lin quan; trnh t, th tc khi kin, gii quyt v n hnh chnh, thi hnh n hnh chnh v
gii quyt khiu ni, t co trong t tng hnh chnh3.
5.4.1. Nhng khiu kin thuc thm quyn gii quyt ca To n
- Khiu kin quyt nh hnh chnh4, hnh vi hnh chnh5, tr cc quyt nh hnh chnh,
hnh vi hnh chnh thuc phm vi b mt nh nc trong cc lnh vc quc phng, an ninh,
ngoi giao theo danh mc do Chnh ph quy nh v cc quyt nh hnh chnh, hnh vi
hnh chnh mang tnh ni b ca c quan, t chc6.
. Lut t tng hnh chnh c Quc hi nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam kha XII, k hp
th 8 thng qua ngy 24-11-2010. Lut ny c hiu lc thi hnh t ngy 01-7-2011. Php lnh th tc gii
quyt cc v n hnh chnh ngy 21-5-1996, Php lnh sa i, b sung mt s iu ca Php lnh th tc gii
quyt cc v n hnh chnh s 10/1998/PL-UBTVQH10 v s 29/2006/PL-UBTVQH11 ht hiu lc k t ngy
Lut t tng hnh chnh c hiu lc.
4
. Quyt nh hnh chnh l vn bn do c quan hnh chnh nh nc, c quan, t chc khc hoc ngi c
thm quyn trong cc c quan, t chc ban hnh, quyt nh v mt vn c th trong hot ng qun l
hnh chnh c p dng mt ln i vi mt hoc mt s i tng c th.
5
. Hnh vi hnh chnh l hnh vi ca c quan hnh chnh nh nc, c quan, t chc khc hoc ca
ngi c thm quyn trong c quan, t chc thc hin hoc khng thc hin nhim v, cng v theo quy
nh ca php lut.
6
. Quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh mang tnh ni b ca c quan, t chc l nhng quyt nh,
hnh vi qun l, ch o, iu hnh hot ng thc hin chc nng, nhim v trong phm vi c quan, t
chc .
78

- Khiu kin v danh sch c tri bu c i biu Quc hi, danh sch c tri bu c i
biu Hi ng nhn dn.
- Khiu kin quyt nh k lut buc thi vic7 cng chc gi chc v t Tng Cc
trng v tng ng tr xung.
- Khiu kin quyt nh gii quyt khiu ni v quyt nh x l v vic cnh tranh.
5.4.2. Thm quyn ca To n
- To n nhn dn cp huyn gii quyt theo th tc s thm nhng khiu kin sau
y:
+ Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh ca c quan nh nc t cp
huyn tr xung trn cng phm vi a gii hnh chnh vi To n hoc ca ngi c thm
quyn trong c quan nh nc ;
+ Khiu kin quyt nh k lut buc thi vic ca ngi ng u c quan, t chc t
cp huyn tr xung trn cng phm vi a gii hnh chnh vi To n i vi cng chc
thuc quyn qun l ca c quan, t chc ;
PT
IT
+ Khiu kin v danh sch c tri bu c i biu Quc hi, danh sch c tri bu c i
biu Hi ng nhn dn ca c quan lp danh sch c tri trn cng phm vi a gii hnh
chnh vi To n.
- To n nhn dn cp tnh gii quyt theo th tc s thm nhng khiu kin sau y:
+ Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh ca b, c quan ngang b,
c quan thuc Chnh ph, Vn phng Ch tch nc, Vn phng Quc hi, Kim ton nh
nc, To n nhn dn ti cao, Vin Kim st nhn dn ti cao v quyt nh hnh chnh,
hnh vi hnh chnh ca ngi c thm quyn trong c quan m ngi khi kin c ni
c tr, ni lm vic hoc tr s trn cng phm vi a gii hnh chnh vi To n; trng
hp ngi khi kin khng c ni c tr, ni lm vic hoc tr s trn lnh th Vit Nam
th thm quyn gii quyt thuc To n ni c quan, ngi c thm quyn ra quyt nh
hnh chnh, c hnh vi hnh chnh;
+ Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh ca c quan thuc mt trong
cc c quan nh nc quy nh ti im a khon 1 iu 30 Lut t tng hnh chnh nm
2010 v quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh ca ngi c thm quyn trong cc c
quan m ngi khi kin c ni c tr, ni lm vic hoc tr s trn cng phm vi a
gii hnh chnh vi To n; trng hp ngi khi kin khng c ni c tr, ni lm vic
hoc tr s trn lnh th Vit Nam th thm quyn gii quyt thuc To n ni c quan,
ngi c thm quyn ra quyt nh hnh chnh, c hnh vi hnh chnh;
+ Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh ca c quan nh nc cp
tnh trn cng phm vi a gii hnh chnh vi To n v ca ngi c thm quyn trong c
quan nh nc ;
. Quyt nh k lut buc thi vic l vn bn th hin di hnh thc quyt nh ca ngi ng u c
quan, t chc p dng hnh thc k lut buc thi vic i vi cng chc thuc quyn qun l ca
mnh.
79

+ Khiu kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh ca c quan i din ngoi
giao ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam nc ngoi hoc ca ngi c thm
quyn trong c quan m ngi khi kin c ni c tr trn cng phm vi a gii hnh
chnh vi To n. Trng hp ngi khi kin khng c ni c tr ti Vit Nam th To n
c thm quyn l To n nhn dn thnh ph H Ni hoc To n nhn dn Thnh ph H
Ch Minh;
+ Khiu kin quyt nh k lut buc thi vic ca ngi ng u c quan, t chc
cp tnh, b, ngnh Trung ng m ngi khi kin c ni lm vic khi b k lut trn cng
phm vi a gii hnh chnh vi To n;
+ Khiu kin quyt nh gii quyt khiu ni v quyt nh x l v vic cnh tranh
m ngi khi kin c ni c tr, ni lm vic hoc tr s trn cng phm vi a gii hnh
chnh vi To n;
+ Trong trng hp cn thit, To n cp tnh c th ly ln gii quyt khiu kin
thuc thm quyn ca To n cp huyn.
5.4.3. Quyn yu cu p dng bin php khn cp tm thi
PT
IT
Trong qu trnh gii quyt v n, ng s, ngi i din ca ng s c quyn

yu cu To n ang gii quyt v n p dng mt hoc nhiu bin php khn cp tm
thi nh: tm nh ch vic thi hnh quyt nh hnh chnh, quyt nh k lut buc thi
vic, quyt nh x l v vic cnh tranh; tm dng vic thc hin hnh vi hnh chnh;
cm hoc buc thc hin nhng hnh vi nht nh tm thi gii quyt yu cu cp bch
ca ng s, bo v chng c, bo ton tnh trng hin c trnh gy thit hi khng th
khc phc c hoc bo m vic thi hnh n8. Trong trng hp do tnh th khn cp,
cn phi bo v ngay bng chng, ngn chn hu qu nghim trng c th xy ra th c
nhn, c quan, t chc c quyn np n yu cu To n c thm quyn ra quyt nh p
dng bin php khn cp tm thi ng thi vi vic np n khi kin cho To n .
Ngi yu cu p dng bin php khn cp tm thi khng phi thc hin bin php bo
m.
Vic p dng, thay i, hy b bin php khn cp tm thi trc khi m phin to do
mt Thm phn xem xt, quyt nh. Vic p dng, thay i, hy b bin php khn cp tm
thi ti phin to do Hi ng xt x xem xt, quyt nh.
V trch nhim, ng s yu cu To n ra quyt nh p dng bin php khn cp tm
thi phi chu trch nhim trc php lut v yu cu ca mnh, nu c li trong vic gy thit
hi th phi bi thng. To n p dng bin php khn cp tm thi khng ng vi yu cu
8
. Tm nh ch vic thi hnh quyt nh hnh chnh, quyt nh k lut buc thi vic, quyt nh x
l v vic cnh tranh c p dng nu trong qu trnh gii quyt v n c cn c cho rng quyt nh l
tri php lut v vic thi hnh quyt nh s dn n nhng hu qu nghim trng kh khc phc.
Tm dng vic thc hin hnh vi hnh chnh c p dng nu c cn c cho rng hnh vi hnh chnh l
tri php lut v vic tip tc thc hin hnh vi hnh chnh s dn n nhng hu qu nghim trng kh khc
phc.
Cm hoc buc thc hin nhng hnh vi nht nh c p dng nu trong qu trnh gii quyt v n
c cn c cho rng ng s thc hin hoc khng thc hin mt s hnh vi nht nh lm nh hng n
vic gii quyt v n hoc quyn v li ch hp php ca ngi khc c lin quan trong v n ang c
To n gii quyt.
80

ca ng s m gy thit hi cho ngi b p dng bin php khn cp tm thi hoc gy
thit hi cho ngi th ba th To n phi bi thng.
Th tc p dng bin php khn cp tm thi c quy nh nh sau:
Ngi yu cu To n p dng bin php khn cp tm thi phi lm n gi n To
n c thm quyn; km theo n phi c chng c chng minh cho s cn thit p dng
bin php khn cp tm thi.
n yu cu p dng bin php khn cp tm thi phi c cc ni dung chnh sau y:
a) Ngy, thng, nm vit n; b) Tn, a ch ca ngi c yu cu p dng bin php khn
cp tm thi; c) Tn, a ch ca ngi b yu cu p dng bin php khn cp tm thi; d)
Tm tt ni dung quyt nh hnh chnh, quyt nh k lut buc thi vic, quyt nh gii
quyt khiu ni v quyt nh x l v vic cnh tranh hoc hnh vi hnh chnh b khi kin;
) L do cn phi p dng bin php khn cp tm thi; e) Bin php khn cp tm thi cn
c p dng v cc yu cu c th.
Theo yu cu ca ng s, To n xem xt quyt nh thay i hoc hy b bin
php khn cp tm thi.
PT
IT
Quyt nh p dng, thay i, hy b bin php khn cp tm thi c hiu lc thi hnh
ngay. To n phi cp hoc gi ngay quyt nh p dng, thay i, hy b bin php khn
cp tm thi cho ng s, Vin kim st cng cp v c quan thi hnh n dn s cng cp.
ng s c quyn khiu ni, Vin kim st c quyn kin ngh vi Chnh n To n
ang gii quyt v n v quyt nh p dng, thay i, hy b bin php khn cp tm thi
hoc vic Thm phn khng ra quyt nh p dng, thay i, hy b bin php khn cp tm
thi. Thi hn khiu ni, kin ngh l 03 ngy lm vic, k t ngy nhn c quyt nh p
dng, thay i, hy b bin php khn cp tm thi hoc thng bo ca Thm phn v vic
khng ra quyt nh p dng, thay i, hy b bin php khn cp tm thi.
Ti phin to, ng s c quyn khiu ni, Vin Kim st c quyn kin ngh vi Hi
ng xt x v vic p dng, thay i, hy b bin php khn cp tm thi hoc khng p
dng, thay i, hy b bin php khn cp tm thi.
Chnh n To n phi xem xt, gii quyt khiu ni, kin ngh quy nh trn trong thi
hn 03 ngy lm vic, k t ngy nhn c khiu ni, kin ngh. Quyt nh gii quyt khiu
ni, kin ngh ca Chnh n To n l quyt nh cui cng v phi c cp hoc gi ngay
cho ng s, Vin kim st cng cp v c quan thi hnh n dn s cng cp. Vic gii quyt
khiu ni, kin ngh ti phin to thuc thm quyn ca Hi ng xt x. Quyt nh gii
quyt khiu ni, kin ngh ca Hi ng xt x l quyt nh cui cng.
5.4.4. Quyn khi kin v n hnh chnh
C nhn, c quan, t chc c quyn khi kin v n hnh chnh i vi quyt nh
hnh chnh, hnh vi hnh chnh, quyt nh k lut buc thi vic trong trng hp khng
ng vi quyt nh, hnh vi hoc khiu ni vi ngi c thm quyn gii quyt
khiu ni, nhng ht thi hn gii quyt khiu ni theo quy nh ca php lut v khiu ni
m khiu ni khng c gii quyt hoc c gii quyt, nhng khng ng vi vic
gii quyt khiu ni v quyt nh, hnh vi .
81

C nhn, t chc c quyn khi kin v n hnh chnh i vi quyt nh gii quyt khiu
ni v quyt nh x l v vic cnh tranh trong trng hp khng ng vi quyt nh .
C nhn c quyn khi kin v n hnh chnh v danh sch c tri bu c i biu Quc
hi, danh sch c tri bu c i biu Hi ng nhn dn trong trng hp khiu ni vi
c quan c thm quyn gii quyt khiu ni, nhng ht thi hn gii quyt theo quy nh ca
php lut m khiu ni khng c gii quyt hoc c gii quyt, nhng khng ng
vi cch gii quyt khiu ni.
5.4.5. Thi hiu khi kin
Thi hiu khi kin l thi hn m c nhn, c quan, t chc c quyn khi kin
yu cu To n gii quyt v n hnh chnh bo v quyn v li ch hp php b xm phm;
nu thi hn kt thc th mt quyn khi kin.
Thi hiu khi kin i vi tng trng hp c quy nh nh sau:
a) 01 nm, k t ngy nhn c hoc bit c quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh
chnh, quyt nh k lut buc thi vic;
PT
IT
b) 30 ngy, k t ngy nhn c quyt nh gii quyt khiu ni v quyt nh x l

v vic cnh tranh;
c) T ngy nhn c thng bo kt qu gii quyt khiu ni ca c quan lp danh
sch c tri hoc kt thc thi hn gii quyt khiu ni m khng nhn c thng bo kt
qu gii quyt khiu ni ca c quan lp danh sch c tri n trc ngy bu c 05 ngy.
Trng hp v s kin bt kh khng hoc tr ngi khch quan khc lm cho ngi
khi kin khng khi kin c trong thi hn quy nh ti im a v im b nu trn th
thi gian c s kin bt kh khng hoc tr ngi khch quan khc khng tnh vo thi hiu
khi kin.
Cc quy nh ca B lut dn s v cch xc nh thi hn, thi hiu cng c p
dng trong t tng hnh chnh.
5.4.6. n khi kin
n khi kin phi c cc ni dung chnh sau y: a) Ngy, thng, nm lm n; b) To

n c yu cu gii quyt v n hnh chnh; c) Tn, a ch ca ngi khi kin, ngi b
kin; d) Ni dung quyt nh hnh chnh, quyt nh k lut buc thi vic, quyt nh gii
quyt khiu ni v quyt nh x l v vic cnh tranh, ni dung gii quyt khiu ni v
danh sch c tri hoc tm tt din bin ca hnh vi hnh chnh;
) Ni dung quyt nh gii quyt khiu ni (nu c); e) Cc yu cu ngh To n gii
quyt; g) Cam oan v vic khng ng thi khiu ni n ngi c thm quyn gii quyt
khiu ni.
Ngi khi kin l c nhn phi k tn hoc im ch; ngi khi kin l c quan, t
chc th ngi i din theo php lut ca c quan, t chc phi k tn v ng du vo
phn cui n; trng hp khi kin bo v quyn, li ch hp php ca ngi cha
thnh nin, ngi mt nng lc hnh vi dn s th n khi kin do ngi i din theo php
lut ca nhng ngi ny k tn hoc im ch. Km theo n khi kin phi c cc ti liu
82

chng minh cho yu cu ca ngi khi kin l c cn c v hp php.
Ngi khi kin gi n khi kin v ti liu km theo n To n c thm quyn gii
quyt v n bng cc phng thc sau y: a) Np trc tip ti To n; b) Gi qua bu in.
Ngy khi kin c tnh t ngy ng s np n ti To n hoc ngy c du bu in
ni gi.
Cu hi n tp:
1. Khi nim v cc du hiu cu thnh vi phm hnh chnh?
2. Khi nim Cn b, Cng chc; quyn v ngha v
PT
IT
3. Ta n hnh chnh: Thm quyn xt x, thi hiu khi kin
83
Chng 6: Lut hnh s v lut t tng hnh s

Chng 6
LUT HNH S V LUT T TNG HNH S
6.1. KHI NIM LUT HNH S
6.1.1. Khi nim Lut hnh s
Lut hnh s l mt ngnh lut trong h thng php lut ca nc Cng ho x hi ch
ngha Vit Nam, bao gm h thng cc quy phm php lut do Nh nc ban hnh, xc nh
nhng hnh vi no nguy him cho x hi l ti phm, ng thi quy nh hnh pht i vi
nhng ti phm y.
Cc quy phm php lut hnh s c chia lm hai loi: phn chung quy nh nhng
nguyn tc, nhim v ca Lut hnh s, nhng vn chung v ti phm v hnh pht. Phn cc
ti phm: quy nh nhng du hiu php l ca nhng ti phm c th, loi hnh pht v
mc hnh pht c th p dng i vi cc ti phm.
6.1.2. i tng v phng php iu chnh
PT
IT
i tng iu chnh ca Lut hnh s l nhng quan h x hi pht sinh gia Nh nc

vi ngi phm ti khi ngi ny thc hin mt hnh vi m Nh nc quy nh l ti phm.
Phng php iu chnh ca Lut hnh s l phng php quyn uy. l phng php
s dng quyn lc nh nc trong vic iu chnh cc quan h php lut hnh s gia nh
nc v ngi phm ti. Nh nc c quyn ti cao trong vic nh ot s phn ca ngi
phm ti, buc h phi chu trch nhim hnh s v ti phm m h gy ra. Trch nhim
hnh s m ngi phm ti gy ra l trch nhim thuc v c nhn ngi phm ti, phi
do chnh ngi phm ti gnh chu mt cch trc tip.
6.1.3. Ngun ca ngnh lut hnh s Vit Nam
B lut hnh s l mt o lut c bn do Quc hi ban hnh v l ngun lut ch yu ca

lut hnh s.
6.1.4. Cc nguyn tc c bn ca Lut hnh s
Cc nguyn tc c bn ca Lut hnh s Vit Nam l cc t tng ch o, l c s cho

hot ng xy dng v p dng php lut hnh s. C th l:
- Nguyn tc php ch x hi ch ngha: nguyn tc ny th hin thng qua vic ch c
php lut hnh s mi quy nh hnh vi no l ti phm. C quan nh nc c thm quyn
phi tuyt i tun th quy nh ny ca php lut.
- Nguyn tc dn ch x hi ch ngha: nguyn tc ny th hin thng qua vic tn trng
v bo v cc quyn t do dn ch ca cng dn. Mi cng dn u c quyn ngang nhau,
khng c s phn bit i x; phi tham gia tch cc vo vic xy dng v p dng php lut
hnh s; u tranh chng v phng nga ti phm.
- Nguyn tc nhn o x hi ch ngha: nguyn tc ny th hin thng qua vic p dng
hnh pht vi ngi phm ti ch yu nhm mc ch gio dc v ci to h tr thnh cng dn
c ch cho x hi (v d: quy nh khoan hng, min trch nhim hnh s, hnh pht, cho hng
n treo...).
84

- Nguyn tc kt hp hi ho ch ngha yu nc v tinh thn quc t th hin thng qua
vic quy nh trong B lut hnh s nh: cc ti ph hoi ho bnh, chng loi ngi v ti
phm chin tranh (Chng XXIV).
6.1.5. Vai tr ca Lut hnh s
Vai tr ca Lut hnh s th hin thng qua vic bo v ch x hi ch ngha, quyn lm
ch tp th x hi ch ngha; bo v quyn bnh ng gia ng bo cc dn tc; bo v quyn
v li ch hp php ca cng dn; bo v trt t php lut x hi ch ngha; chng mi hnh vi
phm ti; gio dc thc tun theo php lut; u tranh chng v phng nga ti phm.
6.2. KHI NIM TI PHM, CU THNH TI PHM V TRCH NHIM
HNH S
6.2.1. Khi nim ti phm
PT
IT
iu 8 B lut hnh s nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam nm 1999 hiu lc thi

hnh t 1-7-2000 nh ngha ti phm nh sau: ''Ti phm l hnh vi nguy him cho x
hi c quy nh trong B lut hnh s, do ngi c nng lc trch nhim hnh s thc hin
mt cch c hoc v , xm phm c lp, ch quyn, thng nht, ton vn lnh th T
quc, xm phm ch chnh tr, ch kinh t, nn vn ho, quc phng, an ninh, trt t,
an ton x hi, quyn, li ch hp php ca t chc, xm phm tnh mng, sc kho, danh
d, nhn phm, t do, ti sn, cc quyn, li ch hp php khc ca cng dn, xm phm
nhng lnh vc khc ca trt t php lut x hi ch ngha''.
6.2.2. Nhng du hiu c bn ca ti phm
Theo Lut hnh s Vit Nam, hnh vi c coi l ti phm c phn bit vi nhng
hnh vi khc khng phi l ti phm qua bn du hiu sau:
- Tnh nguy him cho x hi.
y l du hiu c bn, quan trng nht quyt nh nhng du hiu khc ca ti phm.
Mt hnh vi c quy nh trong Lut hnh s v phi chu hnh pht bi v n c tnh nguy
him cho x hi. Tnh nguy him cho x hi l thuc tnh khch quan, l du hiu vt cht
ca ti phm. Hnh vi nguy him cho x hi c coi l ti phm phi l hnh vi gy thit
hi hoc e do gy thit hi ng k cho cc quan h x hi c Lut hnh s bo v.
- Tnh c li ca ti phm.
Li l thi tm l ca mt ngi i vi hnh vi nguy him cho x hi ca mnh v i
vi hu qu do hnh vi gy ra. Trong B lut hnh s nc ta, tnh c li c nu trong
nh ngha v ti phm l mt du hiu c lp vi tnh nguy him cho x hi nhn mnh
tm quan trng ca nguyn tc li. Lut hnh s Vit Nam khng chp nhn s buc ti khch
quan, tc l buc ti mt ngi khng cn c vo li ca h m ch cn c vo hnh vi khch
quan h thc hin.
- Tnh tri php lut hnh s.
Hnh vi nguy him cho x hi ch c coi l ti phm nu n c quy nh trong Lut
hnh s. Quy nh ca Lut hnh s l c s v m bo quyn t do dn ch ca cng dn,
thc y c quan lp php kp thi sa i, b sung B lut hnh s ph hp vi s thay i
85

tnh hnh kinh t, chnh tr, vn ho - x hi.
- Tnh phi chu hnh pht.
Tnh phi chu hnh pht c ngha l bt c mt hnh vi phm ti no cng u b e do
phi chu mt hnh pht. Ch c hnh vi phm ti mi phi chu hnh pht, ti cng nghim
trng th hnh pht p dng cng nghim khc.
Bn du hiu ca ti phm nu trn quan h cht ch vi nhau trong tnh nguy him
cho x hi, tnh c li l nhng du hiu biu hin mt ni dung, cn tnh tri php lut hnh
s, tnh phi chu hnh pht l nhng du hiu biu hin mt hnh thc ca ti phm.
6.2.3. Phn loi ti phm
Theo quy nh ti B lut hnh s nm 1999, ti phm c phn loi nh sau:
- Ti phm t nghim trng l ti phm gy nguy hi khng ln cho x hi, mc cao nht
ca khung hnh pht l n 3 nm t;
- Ti phm nghim trng l ti phm gy nguy hi ln cho x hi, mc cao nht ca khung
hnh pht l n 7 nm t;
PT
IT
- Ti phm rt nghim trng l ti phm gy nguy hi rt ln cho x hi, mc cao nht

ca khung hnh pht l n 15 nm t.
- Ti phm c bit nghim trng l ti phm gy nguy hi c bit ln cho x hi, mc
cao nht ca khung hnh pht l trn 15 nm t, t chung thn hoc t hnh.
Nhng hnh vi tuy c du hiu ca ti phm, nhng tnh cht nguy him cho x hi
khng ng k th khng phi l ti phm v c x l bng cc bin php khc.
6.2.4. Cu thnh ti phm
Cu thnh ti phm l tng th nhng du hiu chung c tnh c trng cho mt loi ti
phm c th c quy nh trong Lut hnh s. Cu thnh ti phm l c s php l ca
trch nhim hnh s v l cn c php l nh ti danh. Cc yu t cu thnh ti phm bao
gm:
- Khch th ca ti phm l quan h x hi c Lut hnh s bo v v b ti phm gy thit
hi hoc e do gy thit hi mc ng k. Khng c s xm hi n quan h x hi c
Lut hnh s bo v th khng c ti phm.
- Mt khch quan ca ti phm l nhng biu hin ca ti phm din ra hoc tn ti bn
ngoi th gii khch quan. Nhng biu hin (du hiu) thuc v khch quan ca ti phm
gm c: hnh vi nguy him cho x hi (th hin bng hnh ng hoc khng hnh ng);
tnh tri php lut ca hnh vi, hu qu nguy him cho x hi; mi quan h nhn qu gia
hnh vi nguy him cho x hi v hu qu. Thuc v mt khch quan ca ti phm cn c cc
du hiu khc nh: phng tin, cng c phm ti, phng php, th on, thi gian, a
im thc hin ti phm. Trong cc du hiu nu trn th hnh vi (khch quan) ca ti phm
l du hiu bt buc, khng th thiu c ca mi loi ti phm. Cn cc du hiu khc l
nhng du hiu bt buc nu iu lut v ti phm c th c quy nh.
- Ch th ca ti phm l con ngi c th thc hin hnh vi nguy him cho x hi
86

c Lut hnh s quy nh l ti phm, c nng lc trch nhim hnh s v t tui theo
quy nh ca Lut hnh s.
Ngi phm ti l cng dn Vit Nam, ngi nc ngoi, ngi khng c quc tch
thng tr Vit Nam.
Nng lc trch nhim hnh s l kh nng nhn thc v iu khin hnh vi ca ngi
phm ti. Tnh trng khng c nng lc trch nhim hnh s l trng hp ngi thc hin
hnh vi nguy him cho x hi khi ang mc bnh tm thn hoc mc bnh lm mt kh nng
nhn thc v iu khin hnh vi ca mnh. Ngi phm ti thuc trng hp ny khng phi
chu trch nhim hnh s; i vi ngi ny phi p dng bin php bt buc cha bnh.
Ngi phm ti trong khi c nng lc trch nhim hnh s, nhng lm vo tnh trng
khng c nng lc trch nhim hnh s, th cng b p dng bin php bt buc cha bnh;
sau khi khi bnh, ngi c th phi chu trch nhim hnh s. Phm ti trong trng hp
dng ru hoc cc cht kch thch khc th vn phi chu trch nhim hnh s.
PT
IT
Tui chu trch nhim hnh s: ngi t 14 tui n di 16 tui ch phi chu trch
nhim hnh s vi nhng ti phm rt nghim trng do c hoc ti c bit nghim trng;
ngi t 16 tui tr ln chu trch nhim hnh s vi mi loi ti phm. Ngoi cc du
hiu trn, ch th ca mt s ti phm i hi phi c thm mt s du hiu c bit khc v
ch khi c nhng du hiu ch th mi c th thc hin hnh vi phm ti ca nhng ti
(gi l ch th c bit, v d: qun nhn, ngi c chc v, quyn hn...).
- Mt ch quan ca ti phm l nhng din bin tm l bn trong ca ti phm, bao gm:
li, mc ch v ng c phm ti. Bt c ti phm c th no cng phi l hnh vi c
thc hin mt cch c li. Cn ng c v mc ch phm ti l ni dung thuc mt ch
quan ca mt s loi ti nht nh. Li c hai loi: li c v li v .
+ C phm ti l phm ti trong cc trng hp sau:
(a) Ngi phm ti nhn thc r hnh vi ca mnh l nguy him cho x hi; thy trc
hu qu ca hnh vi v mong mun cho hu qu xy ra;
(b) Ngi phm ti nhn thc r hnh vi ca mnh l nguy him cho x hi; thy trc
hu qu ca hnh vi c th xy ra; tuy khng mong mun nhng vn c thc mc
cho hu qu xy ra.
+ V phm ti l phm ti trong nhng trng hp sau:
(a) Ngi phm ti tuy thy trc hnh vi ca mnh c th gy nguy hi cho x hi,
nhng cho rng hu qu s khng xy ra hoc c th ngn nga c;
(b) Ngi phm ti khng thy trc hnh vi ca mnh c th gy nguy hi cho x hi,
mc d phi thy trc v c th thy trc hu qu .
6.2.5. Trch nhim hnh s
Trch nhim hnh s l s phn ng ca nh nc i vi ngi thc hin ti phm, th
hin tp trung s p dng hnh pht vi ch th . Ngi phm ti phi gnh chu nhng
hu qu bt li nht nh.
Trch nhim hnh s c nhng c im ring khc vi nhng dng trch nhim php l
87

khc, l:
- C s ca trch nhim hnh s l cu thnh ti phm. Khng c ti phm th khng c
trch nhim hnh s.
- Trch nhim hnh s theo Lut hnh s Vit Nam l trch nhim c nhn.
- Trch nhim hnh s l dng trch nhim php l nghim khc nht, bi phng tin
thc hin trch nhim hnh s l hnh pht.
6.2.6. Cc ch nh khc v B lut hnh s
6.2.6.1. Phng v chnh ng
Phng v chnh ng l hnh vi ca ngi v bo v li ch ca nh nc, ca t chc,
bo v quyn, li ch chnh ng ca mnh hoc ca ngi khc, m chng tr li mt cch
cn thit ngi ang c hnh vi xm phm cc li ch ni trn. Phng v chnh ng khng
phi l ti phm.
PT
IT
Vt qu gii hn phng v chnh ng l hnh vi chng tr r rng qu mc cn thit,

khng ph hp vi tnh cht v mc nguy him cho x hi ca hnh vi xm hi. Ngi c
hnh vi vt qu gii hn phng v chnh ng phi chu trch nhim hnh s.
6.2.6.2. Tnh th cp thit
Tnh th cp thit l tnh th ca mt ngi v mun trnh mt nguy c ang thc t e do

li ch ca nh nc, ca t chc, quyn v li ch chnh ng ca mnh hoc ca ngi khc
m khng cn cch no khc l gy mt thit hi nh hn thit hi cn ngn nga. Hnh vi gy
thit hi trong tnh th cp thit khng phi l ti phm. Trong trng hp thit hi gy ra r
rng l vt qu yu cu ca tnh th cp thit, th ngi gy thit hi phi chu trch nhim
hnh s.
6.2.6.3. Chun b phm ti
Chun b phm ti l tm kim, sa son cng c, phng tin hoc to ra nhng iu

kin cn thit khc thc hin ti phm. Ngi chun b phm mt ti rt nghim trng
hoc c bit nghim trng, th phi chu trch nhim hnh s v ti nh thc hin.
6.2.6.4. Phm ti cha t
Phm ti cha t l c thc hin ti phm nhng khng thc hin c n cng v
nhng nguyn nhn ngoi mun ca ngi phm ti. Ngi phm ti cha t phi chu
trch nhim hnh s v ti phm cha t.
6.2.6.5. T na chng chm dt vic phm ti
T na chng chm dt vic phm ti l t mnh khng thc hin ti phm n cng,
tuy khng c g ngn cn. Ngi phm ti c min trch nhim hnh s v ti nh phm;
nu hnh vi thc t thc hin c du hiu cu thnh mt ti khc, th ngi phi
chu trch nhim hnh s v ti ny.
6.2.6.6. Thi hiu truy cu trch nhim hnh s
L thi hn do B lut hnh s quy nh m khi ht thi hn th ngi phm ti khng
88

b truy cu trch nhim hnh s. C th:
- Nm nm i vi ti phm t nghim trng;
- Mi nm i vi ti phm nghim trng;
- Mi lm nm i vi ti phm rt nghim trng;
- Hai mi nm i vi ti phm c bit nghim trng.
Tnh t ngy ti phm c thc hin; nu trong thi hn ny m ngi phm ti li
phm ti mi m B lut hnh s quy nh mc cao nht ca khung hnh pht i vi ti y
trn 1 nm t, th thi hn ni trn khng c tnh v thi hiu i vi ti c tnh li k t
ngy phm ti mi. Nu trong thi hn ni trn, ngi phm ti c tnh trn trnh v c lnh
truy n, th thi gian trn trnh khng c tnh v thi hiu tnh li k t khi ngi ra t
th hoc b bt. Khng p dng cc quy nh v thi hiu ni trn vi cc ti ti Chng XI
(Cc ti xm phm an ninh quc gia) v Chng XXIV (Cc ti ph hoi ho bnh, chng
loi ngi v ti phm chin tranh).
6.3. HNH PHT V CC BIN PHP T PHP
PT
IT
6.3.1. Khi nim hnh pht

Hnh pht l bin php cng ch nh nc nghim khc nht ca nh nc nhm tc
b hoc hn ch quyn v li ch ca ngi phm ti. Hnh pht c quy nh trong B lut
hnh s v do to n quyt nh (iu 26 B lut hnh s nm 1999).
Mc ch ca hnh pht khng ch nhm trng tr ngi phm ti m cn gio dc h tr
thnh ngi c ch cho x hi, c thc tun theo php lut v cc quy tc ca cuc sng x
hi ch ngha, ngn nga h phm ti mi. Hnh pht cn nhm gio dc, ci to ngi khc
tn trng php lut, u tranh chng v ngn nga ti phm.
Hnh pht l mt trong nhng ch nh quan trng ca B lut hnh s, l cng c thc
hin trch nhim hnh s. Hnh pht c nhng c im c bn sau:
- Hnh pht l bin php cng ch nh nc nghim khc nht; n c th tc b nhng
quyn v li ch thit thn ca ngi b kt n nh: quyn t do, quyn v ti sn, quyn v
chnh tr, thm ch c quyn sng.
- Hnh pht l bin php cng ch nh nc c quy nh trong B lut hnh s v ch
c p dng cho chnh c nhn ngi thc hin ti phm.
- Hnh pht l bin php cng ch nh nc do to n nhn dn nhn danh nh nc p
dng i vi ngi phm ti. Hnh pht do to n quyt nh phi c tuyn b cng khai
bng mt bn n v l kt qu ca phin to hnh s vi cc th tc c quy nh trong B
lut t tng hnh s.
- Hnh pht l bin php cng ch nh nc c bit m bo cho B lut hnh s c th
thc hin c nhim v bo v, gio dc.
6.3.2. H thng hnh pht
H thng hnh pht l tng th cc hnh pht do nh nc quy nh trong lut hnh s v c
sp xp theo mt trnh t nht nh tu thuc vo mc nghim khc ca mi hnh pht.
89

H thng hnh pht trong B lut hnh s nc ta c sp xp theo th t t nh n
nng v c tnh a dng, cho php trong mi trng hp u thc hin c nguyn tc cng
bng, nguyn tc c th ho hnh pht. H thng hnh pht c ni dung rt r rng, kt hp
hi ho cc yu t cng ch, thuyt phc v cng th hin r tnh nhn o su sc. B lut
hnh s phn chia h thng hnh pht thnh hai nhm: hnh pht chnh v hnh pht b sung.
Hnh pht chnh l hnh pht c bn c p dng cho mt ti phm v c tuyn c
lp. Vi mi ti phm, to n ch c th p dng mt hnh pht chnh. Cc hnh pht chnh
gm c: cnh co, pht tin, ci to khng giam gi, trc xut, t c thi hn, t chung thn,
t hnh.
Hnh pht b sung l hnh pht khng c tuyn c lp m ch c th tuyn km theo
hnh pht chnh. i vi mi ti phm, to n c th tuyn mt hoc nhiu hnh pht b sung
nu iu lut v ti phm c quy nh cc hnh pht ny. Cc hnh pht b sung gm c: cm
m nhim nhng chc v, lm nhng ngh hoc cng vic nht nh; cm c tr; qun ch;
tc mt s quyn cng dn; tch thu ti sn; pht tin v trc xut (khi khng p dng hnh
pht chnh).
PT
IT
V nguyn tc, hnh pht chnh l hnh pht c tuyn c lp, mi ti phm ch c th
b tuyn mt hnh pht chnh. Hnh pht b sung l hnh pht m ch c th c tuyn km
theo mt hnh pht chnh i vi mi ti phm. Khc vi hnh pht chnh, hnh pht b sung
c p dng khng phi i vi tt c cc loi ti phm m ch ring cho mt s loi ti
phm nht nh v cng khng phi l hnh pht b sung c p dng km theo vi bt k
loi hnh pht chnh no. Trong h thng hnh pht Vit Nam, pht tin v trc xut l loi
hnh pht duy nht va c th c p dng l hnh pht chnh va c th l hnh pht b
sung. Vic quy nh cc hnh pht b sung trong B lut hnh s Vit Nam vi chc nng h
tr hnh pht chnh; ngoi ra, hnh pht b sung cn gip cho to n p dng nhng bin
php x l trit v cng bng i vi ngi phm ti, t c mc ch ti a ca hnh
pht.
6.3.3. Cc bin php t php
Cc bin php t php, xt v bn cht php l, khng phi l hnh pht, nhng l nhng
bin php t php hnh s c B lut hnh s quy nh c th p dng i vi ngi c
hnh vi phm ti. S cn thit ca cc bin php t php hnh s th hin ch: khi c p
dng, chng c kh nng tc ng h tr hnh pht i vi ngi phm ti, hoc trong nhiu
trng hp chng c th thay th hnh pht, gip cho khng st vic x l ngi phm ti.
Quy nh v p dng cc bin php t php trong B lut hnh s Vit Nam chnh l nhm mc
ch x cng minh mi hnh vi phm ti, gio dc, ci to ngi phm ti v phng nga ti
phm. Theo quy nh ti B lut hnh s, cc bin php t php bao gm: tch thu vt v tin bc
trc tip lin quan n ti phm; tr li ti sn, sa cha hoc bi thng thit hi; buc cng
khai xin li; bt buc cha bnh.
6.3.4. Cn c quyt nh hnh pht
To n cn c vo quy nh ca B lut hnh s, cn nhc tnh cht v mc nguy him
cho x hi ca hnh vi phm ti, nhn thn ngi phm ti, tnh tit tng nng v tnh tit
gim nh trch nhim hnh s.
90

6.4. LUT T TNG HNH S
6.4.1. Khi nim lut t tng hnh s
T tng hnh s l ton b hot ng ca cc c quan tin hnh t tng (c quan iu tra,
vin kim st, to n), ngi tin hnh t tng v ngi tham gia t tng, cc c nhn, c
quan nh nc v t chc x hi gp phn vo gii quyt v n hnh s theo quy nh ca
B lut t tng hnh s.
B lut t tng hnh s c Quc hi nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam
kho XI, k hp th 4 thng qua ngy 26 thng 11 nm 2003. B lut ny thay th cho cc
quy nh c ban hnh trc y.
PT
IT
B lut t tng hnh s quy nh trnh t, th tc khi t, iu tra, truy t, xt x v thi

hnh n hnh s; chc nng, nhim v, quyn hn v mi quan h gia cc c quan tin hnh
t tng; nhim v, quyn hn v trch nhim ca nhng ngi tin hnh t tng; quyn v
ngha v ca nhng ngi tham gia t tng, ca cc c quan, t chc v cng dn; hp tc
quc t trong t tng hnh s, nhm ch ng phng nga, ngn chn ti phm, pht hin
chnh xc, nhanh chng v x l cng minh, kp thi mi hnh vi phm ti, khng lt ti
phm, khng lm oan ngi v ti.
6.4.2. Nhim v ca Lut t tng hnh s
B lut t tng hnh s gp phn bo v ch x hi ch ngha, bo v li ch ca Nh

nc, quyn v li ch hp php ca cng dn, t chc, bo v trt t php lut x hi ch
ngha, ng thi gio dc mi ngi thc tun theo php lut, u tranh phng nga v
chng ti phm.
6.4.3. Cc nguyn tc c bn ca B lut t tng hnh s Vit Nam
- Bo m php ch x hi ch ngha trong t tng hnh s.
- Tn trng v bo v cc quyn c bn ca cng dn.
Khi tin hnh t tng, Th trng, Ph Th trng C quan iu tra, iu tra vin, Vin
trng, Ph Vin trng Vin kim st, Kim st vin, Chnh n, Ph Chnh n Ta n,
Thm phn, Hi thm trong phm vi trch nhim ca mnh phi tn trng v bo v cc
quyn v li ch hp php ca cng dn, thng xuyn kim tra tnh hp php v s cn
thit ca nhng bin php p dng, kp thi hy b hoc thay i nhng bin php ,
nu xt thy c vi phm php lut hoc khng cn cn thit na.
- Bo m quyn bnh ng ca mi cng dn trc php lut.
T tng hnh s tin hnh theo nguyn tc mi cng dn u bnh ng trc php lut,
khng phn bit dn tc, nam n, tn ngng, tn gio, thnh phn x hi, a v x hi. Bt
c ngi no phm ti u b x l theo php lut.
- Bo m quyn bt kh xm phm v thn th ca cng dn.
Khng ai b bt, nu khng c quyt nh ca To n, quyt nh hoc ph chun ca
Vin kim st, tr trng hp phm ti qu tang. Vic bt v giam gi ngi phi theo quy
nh ca B lut t tng hnh s. Nghim cm mi hnh thc truy bc, nhc hnh.
91

- Bo h tnh mng, sc kho, danh d, nhn phm, ti sn ca cng dn.
Cng dn c quyn c php lut bo h v tnh mng, sc kho, danh d, nhn phm,
ti sn. Mi hnh vi xm phm tnh mng, sc kho, danh d, nhn phm, ti sn u b x
l theo php lut. Ngi b hi, ngi lm chng v ngi tham gia t tng khc cng nh
ngi thn thch ca h m b e da n tnh mng, sc khe, b xm phm danh d, nhn
phm, ti sn th c quan c thm quyn tin hnh t tng phi p dng nhng bin php cn
thit bo v theo quy nh ca php lut.
- Bo m quyn bt kh xm phm v ch , an ton v b mt th tn, in thoi, in
tn ca cng dn.
- Khng ai b coi l c ti v phi chu hnh pht khi cha c bn n kt ti ca To n
c hiu lc php lut.
- Xc nh s tht ca v n.
PT
IT
C quan iu tra, Vin kim st v To n phi p dng mi bin php hp php xc

nh s tht ca v n mt cch khch quan, ton din v y , lm r nhng chng c
xc nh c ti v chng c xc nh v ti, nhng tnh tit tng nng v nhng tnh tit
gim nh trch nhim hnh s ca b can, b co. Trch nhim chng minh ti phm thuc v
cc c quan tin hnh t tng. B can, b co c quyn nhng khng buc phi chng minh
l mnh v ti.
- Bo m quyn bo cha ca ngi b tm gi, b can, b co.
Trch nhim ca c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng.
Trong qu trnh tin hnh t tng, c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng phi
nghim chnh thc hin nhng quy nh ca php lut v phi chu trch nhim v nhng
hnh vi, quyt nh ca mnh. Ngi lm tri php lut trong vic bt, giam, gi, khi t,
iu tra, truy t, xt x, thi hnh n th tu theo tnh cht, mc vi phm m b x l k
lut hoc b truy cu trch nhim hnh s.
- Trch nhim khi t v x l v n hnh s.
Khi pht hin c du hiu ti phm th C quan iu tra, Vin kim st, To n trong
phm vi nhim v, quyn hn ca mnh c trch nhim khi t v n v p dng cc bin
php do B lut t tng hnh s quy nh xc nh ti phm v x l ngi phm ti.
Khng c khi t v n ngoi nhng cn c v trnh t do B lut t tng hnh s quy
nh.
- Bo m s v t ca nhng ngi tin hnh hoc ngi tham gia t tng.
Thc hin ch xt x c Hi thm tham gia. Khi xt x, Hi thm ngang quyn vi
Thm phn.
- Khi xt x, Thm phn v Hi thm xt x c lp v ch tun theo php lut.
- To n xt x tp th v quyt nh theo a s.
- Xt x cng khai; mi ngi u c quyn tham d. Trong trng hp c bit cn gi
b mt nh nc, thun phong m tc ca dn tc hoc gi b mt ca ng s theo yu
92

cu chnh ng ca h th To n xt x kn, nhng phi tuyn n cng khai.
- Bo m quyn bnh ng trc To n.
Kim st vin, b co, ngi bo cha, ngi b hi, nguyn n dn s, b n dn s,
ngi c quyn li, ngha v lin quan n v n, ngi i din hp php ca h, ngi bo
v quyn li ca ng s u c quyn bnh ng trong vic a ra chng c, ti liu,
vt, a ra yu cu v tranh lun dn ch trc To n. Ta n c trch nhim to iu kin
cho h thc hin cc quyn nhm lm r s tht khch quan ca v n.
- Thc hin ch hai cp xt x.
To n thc hin ch hai cp xt x. Bn n, quyt nh s thm ca To n c th b
khng co, khng ngh theo quy nh ca B lut t tng hnh s. Bn n, quyt nh s thm
khng b khng co, khng ngh trong thi hn do B lut t tng hnh s quy nh th c hiu
lc php lut. i vi bn n, quyt nh s thm b khng co, khng ngh th v n phi
c xt x phc thm. Bn n, quyt nh phc thm c hiu lc php lut. i vi bn n,
quyt nh ca Ta n c hiu lc php lut m pht hin c vi phm php lut hoc c tnh
tit mi th c xem xt li theo th tc gim c thm hoc ti thm.
PT
IT
- Gim c vic xt x.
To n cp trn gim c vic xt x ca To n cp di, To n nhn dn ti cao gim
c vic xt x ca To n nhn dn v To n qun s cc cp bo m vic p dng
php lut c nghim chnh v thng nht.
- Bo m hiu lc ca bn n v quyt nh ca To n.
Bn n v quyt nh ca To n c hiu lc php lut phi c thi hnh v phi c

cc c quan, t chc v mi cng dn tn trng.
- Thc hnh quyn cng t v kim st vic tun theo php lut trong t tng hnh s.
- Vin kim st thc hnh quyn cng t trong t tng hnh s, quyt nh vic truy t
ngi phm ti ra trc To n. Vin kim st kim st vic tun theo php lut trong t
tng hnh s c trch nhim pht hin kp thi vi phm php lut ca cc c quan tin hnh
t tng, ngi tin hnh t tng v ngi tham gia t tng, p dng nhng bin php do B
lut t tng hnh s quy nh loi tr vic vi phm php lut ca nhng c quan hoc c
nhn ny. Vin kim st thc hnh quyn cng t v kim st vic tun theo php lut trong
t tng hnh s nhm bo m mi hnh vi phm ti u phi c x l kp thi; vic khi
t, iu tra, truy t, xt x, thi hnh n ng ngi, ng ti, ng php lut, khng lt ti
phm v ngi phm ti, khng lm oan ngi v ti.
- Ting ni v ch vit dng trong t tng hnh s l ting Vit. Ngi tham gia t tng
c quyn dng ting ni v ch vit ca dn tc mnh, trong trng hp ny cn phi c
phin dch.
- Trch nhim ca cc t chc v cng dn trong u tranh phng nga v chng ti
phm.
Cc t chc, cng dn c quyn v ngha v pht hin, t gic hnh vi phm ti; tham gia
u tranh phng nga v chng ti phm, gp phn bo v li ch ca Nh nc, quyn, li
93

ch hp php ca cng dn, t chc. C quan tin hnh t tng c trch nhim to iu kin
cc t chc v cng dn tham gia t tng hnh s; phi tr li kt qu gii quyt tin bo,
t gic v ti phm cho t chc bo tin, ngi t gic ti phm bit. Cc t chc, cng
dn c trch nhim thc hin yu cu v to iu kin c quan tin hnh t tng, ngi
tin hnh t tng thc hin nhim v.
- S phi hp gia cc c quan nh nc vi cc c quan tin hnh t tng.
PT
IT
Trong phm vi trch nhim ca mnh, cc c quan nh nc phi p dng cc bin php
phng nga ti phm; phi hp vi c quan iu tra, Vin kim st, To n trong vic u
tranh phng nga v chng ti phm. Cc c quan nh nc phi thng xuyn kim tra,
thanh tra vic thc hin chc nng, nhim v c giao; pht hin kp thi cc hnh vi vi
phm php lut x l v phi thng bo ngay cho c quan iu tra, Vin kim st mi
hnh vi phm ti xy ra trong c quan v trong lnh vc qun l ca mnh; c quyn kin
ngh v gi cc ti liu c lin quan cho c quan iu tra, Vin kim st xem xt, khi t i
vi ngi c hnh vi phm ti. Th trng cc c quan nh nc phi chu trch nhim v
vic khng thng bo hnh vi phm ti xy ra trong c quan v trong lnh vc qun l ca
mnh cho c quan iu tra, Vin kim st. Cc c quan nh nc c trch nhim thc hin
yu cu v to iu kin cc c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng thc hin
nhim v. Nghim cm mi hnh vi cn tr hot ng ca cc c quan tin hnh t tng,
ngi tin hnh t tng thc hin nhim v. C quan thanh tra c trch nhim phi hp vi
c quan iu tra, Vin kim st, Ta n trong vic pht hin v x l ti phm. Khi pht hin
v vic c du hiu ti phm th phi chuyn ngay cc ti liu c lin quan v kin ngh c
quan iu tra, Vin kim st xem xt, khi t v n hnh s. Trong phm vi trch nhim ca
mnh, c quan iu tra, Vin kim st phi xem xt, gii quyt tin bo v ti phm, kin ngh
khi t v phi tr li kt qu gii quyt cho c quan nh nc bo tin hoc kin ngh
bit.
- Pht hin, khc phc nguyn nhn v iu kin phm ti.
Trong qu trnh tin hnh t tng hnh s, c quan iu tra, Vin kim st v To n c
nhim v tm ra nhng nguyn nhn v iu kin phm ti, yu cu cc c quan, t chc hu
quan p dng cc bin php khc phc v ngn nga. Cc c quan, t chc hu quan phi tr
li v vic thc hin yu cu ca c quan iu tra, Vin kim st v To n.
- Gii quyt vn dn s trong v n hnh s.
Vic gii quyt vn dn s trong v n hnh s c tin hnh cng vi vic gii quyt
v n hnh s. Trong trng hp v n hnh s phi gii quyt vn bi thng, bi hon
m cha c iu kin chng minh v khng nh hng n vic gii quyt v n hnh s th
c th tch ra gii quyt theo th tc t tng dn s.
- Bo m quyn c bi thng thit hi v phc hi danh d, quyn li ca ngi b
oan.
C quan c thm quyn trong hot ng t tng hnh s lm oan phi bi thng thit
hi v phc hi danh d, quyn li cho ngi b oan; ngi gy thit hi c trch nhim
bi hon cho c quan c thm quyn theo quy nh ca php lut.
94

- Bo m quyn c bi thng ca ngi b thit hi do c quan hoc ngi c thm
quyn tin hnh t tng hnh s gy ra.
C quan c thm quyn trong hot ng t tng hnh s phi bi thng cho ngi b
thit hi; ngi gy thit hi c trch nhim bi hon cho c quan c thm quyn theo
quy nh ca php lut.
- Bo m quyn khiu ni, t co trong t tng hnh s.
- Gim st ca c quan, t chc, i biu dn c i vi hot ng ca c quan tin hnh t
tng, ngi tin hnh t tng.
6.4.4. Cc giai on t tng
- Khi t v n
- Khi t b can
- iu tra
- Truy t
- Xt s s thm
PT
IT
- Xt x phc thm
- Thi hnh n
- Xem xt li bn n, quyt nh c hiu lc php lut: Gim c thm, Ti thm
Cu hi n tp:
1. Khi nim v phn loi ti phm; du hiu c bn ca ti phm; du hiu cu thnh

ti phm?
2. Phn bit Ti pham v vi phm hnh chnh
3. Khi nim Hnh pht v phn loi hnh pht, nguyn tc p dng
95
Chng 7: Lut dn s v lut t tng dn s

Chng 7
LUT DN S V LUT T TNG DN S
7.1. KHI LUN CHUNG V LUT DN S
7.1.1. Khi nim
Lut dn s l mt ngnh lut c lp trong h thng php lut Vit Nam, bao gm tng
th cc quy phm php lut dn s do Nh nc ban hnh nhm iu chnh cc quan h ti
sn v cc quan h nhn thn phi ti sn hoc c lin quan n ti sn ca c nhn, php
nhn v cc ch th khc, da trn nguyn tc bnh ng v mt php l, quyn t nh ot,
quyn khi kin dn s v trch nhim ti sn ca nhng ngi tham gia quan h .
Ngun ca Lut dn s: B lut dn s c Quc hi thng qua vo ngy 14-6-2005, c
hiu lc thi hnh t ngy 01-01-2006 (sau y gi tt l B lut dn s). Ngoi ra, cn c
cc ngun khc l o lut khc, cc vn bn hng dn thi hnh khc c lin quan n tng
ch nh c th, tng quan h php lut dn s c th c ban hnh nhm quy nh chi tit
v c th ho cc quy nh trong B lut dn s hin hnh.
7.1.2. i tng iu chnh
PT
IT
7.1.2.1. Quan h ti sn
Quan h ti sn l quan h gia ngi vi ngi thng qua mt ti sn di dng t liu

sn xut, mt t liu tiu dng hoc dch v nhm to ra mt ti sn nht nh. Ti sn trong
Lut dn s Vit Nam c hiu theo ngha rng, bao gm: ti sn, quyn v ti sn v
ngha v v ti sn.
7.1.2.2. Quan h nhn thn
Quan h nhn thn l quan h gia ngi vi ngi khng mang tnh kinh t, khng tnh
c thnh tin, n pht sinh do mt gi tr tinh thn gn lin vi mt ngi hoc mt t
chc v khng chuyn dch c. V d: quyn c ng tn vi cc tc phm vn hc
ngh thut, cng trnh m ngi l tc gi hay quyn bt kh xm phm v nhn hiu
hng ho ca mt doanh nghip.
7.1.3. Nguyn tc c bn ca Lut dn s Vit Nam
Qu trnh xy dng, ban hnh cng nh p dng cc quy phm php lut dn s u phi
da trn nhng nguyn tc chung ca php lut. Ngoi ra, Lut dn s cn c nhng nguyn
tc c bn c quy nh ti B lut dn s nm 2005. C th l:
7.1.3.1. Nguyn tc t do, t nguyn cam kt, tho thun
Quyn t do cam kt, tho thun trong vic xc lp quyn, ngha v dn s c php
lut bo m, nu cam kt, tho thun khng vi phm iu cm ca php lut, khng tri
o c x hi.
Trong quan h dn s, cc bn hon ton t nguyn, khng bn no c p t, cm
on, cng p, e do, ngn cn bn no.
Cam kt, tho thun hp php c hiu lc bt buc thc hin i vi cc bn v phi
c c nhn, php nhn, ch th khc tn trng.
96

7.1.3.2. Nguyn tc bnh ng
Trong quan h dn s, cc bn u bnh ng, khng c ly l do khc bit v dn tc,
gii tnh, thnh phn x hi, hon cnh kinh t, tn ngng, tn gio, trnh vn ho, ngh
nghip i x khng bnh ng vi nhau.
7.1.3.3. Nguyn tc thin ch, trung thc
Trong quan h dn s, cc bn phi thin ch, trung thc trong vic xc lp, thc hin
quyn, ngha v dn s, khng bn no c la di bn no.
7.1.3.4. Nguyn tc chu trch nhim dn s
Cc bn phi nghim chnh thc hin ngha v dn s ca mnh v t chu trch nhim v
vic khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v, nu khng t nguyn thc hin th
c th b cng ch thc hin theo quy nh ca php lut.
7.1.3.5. Nguyn tc tn trng o c, truyn thng tt p
PT
IT
Vic xc lp, thc hin quyn, ngha v dn s phi bo m gi gn bn sc dn tc, tn

trng v pht huy phong tc, tp qun, truyn thng tt p, tnh on kt, tng thn, tng
i, mi ngi v cng ng, cng ng v mi ngi v cc gi tr o c cao p ca cc
dn tc cng sinh sng trn t nc Vit Nam.
ng bo cc dn tc thiu s c to iu kin thun li trong quan h dn s tng
bc nng cao i sng vt cht v tinh thn ca mnh.
Vic gip ngi gi, tr em, ngi tn tt trong vic thc hin quyn, ngha v dn s
c khuyn khch.
7.1.3.6. Nguyn tc tn trng, bo v quyn dn s
Tt c cc quyn dn s ca c nhn, php nhn, ch th khc c tn trng v c

php lut bo v.
Khi quyn dn s ca mt ch th b xm phm th ch th c quyn t bo v theo
quy nh ca B lut dn s hoc yu cu c quan, t chc c thm quyn:
- Cng nhn quyn dn s ca mnh;
- Buc chm dt hnh vi vi phm;
- Buc xin li, ci chnh cng khai;
- Buc thc hin ngha v dn s;
- Buc bi thng thit hi.
7.1.3.7. Nguyn tc tn trng li ch ca Nh nc, li ch cng cng, quyn, li ch hp
php ca ngi khc
Vic xc lp, thc hin quyn, ngha v dn s khng c xm phm n li ch ca
Nh nc, li ch cng cng, quyn, li ch hp php ca ngi khc.
7.1.3.8. Nguyn tc tun th php lut
Vic xc lp, thc hin quyn, ngha v dn s phi tun theo quy nh ca B lut dn s
97

v quy nh khc ca php lut.
7.1.3.9. Nguyn tc ho gii
Trong quan h dn s, vic ho gii gia cc bn ph hp vi quy nh ca php lut
c khuyn khch.
Khng ai c dng v lc hoc e da dng v lc khi tham gia quan h dn s, gii
quyt cc tranh chp dn s.
7.1.3.10. Nguyn tc p dng tp qun, quy nh tng t php lut
Trong trng hp php lut khng quy nh v cc bn khng c tho thun th c th p
dng tp qun; nu khng c tp qun th p dng quy nh tng t ca php lut. Tp qun v
quy nh tng t ca php lut khng c tri vi nhng nguyn tc quy nh trong B lut
dn s.
7.2. MT S CH NH C BN CA B LUT DN S NM 2005
7.2.1. C nhn
7.2.1.1. Nng lc php lut dn s, nng lc hnh vi dn s ca c nhn
PT
IT
a. Nng lc php lut dn s ca c nhn
Nng lc php lut dn s ca c nhn l kh nng ca c nhn c quyn dn s v ngha

v dn s. Mi c nhn u c nng lc php lut dn s nh nhau. Nng lc php lut dn
s ca c nhn c t khi ngi sinh ra v chm dt khi ngi cht.
C nhn c cc quyn, ngha v dn s sau y:
- Quyn nhn thn khng gn vi ti sn v quyn nhn thn gn vi ti sn;

- Quyn s hu, quyn tha k v cc quyn khc i vi ti sn;
- Quyn tham gia quan h dn s v c ngha v pht sinh t quan h .
Nng lc php lut dn s ca c nhn khng b hn ch, tr trng hp do php lut quy
nh.
b. Nng lc hnh vi dn s ca c nhn
Nng lc hnh vi dn s ca c nhn l kh nng ca c nhn bng hnh vi ca mnh xc
lp, thc hin quyn, ngha v dn s.
- Nng lc hnh vi dn s ca ngi thnh nin:
Ngi thnh nin c nng lc hnh vi dn s y , tr trng hp quy nh ti iu 22
(mt nng lc hnh vi dn s) v iu 23 (hn ch nng lc hnh vi dn s) ca B lut dn
s.
- Nng lc hnh vi dn s ca ngi cha thnh nin t su tui n cha mi
tm tui:
+ Ngi t su tui n cha mi tm tui khi xc lp, thc hin giao dch dn s
phi c ngi i din theo php lut ng , tr giao dch nhm phc v nhu cu sinh
hot hng ngy ph hp vi la tui hoc php lut c quy nh khc.
98

+ Trong trng hp ngi t mi lm tui n cha mi tm tui c ti sn
ring bo m thc hin ngha v th c th t mnh xc lp, thc hin giao dch dn s m
khng cn phi c s ng ca ngi i din theo php lut, tr trng hp php lut c
quy nh khc.
- Ngi khng c nng lc hnh vi dn s:
Ngi cha su tui khng c nng lc hnh vi dn s. Giao dch dn s ca ngi
cha su tui phi do ngi i din theo php lut xc lp, thc hin.
- Mt nng lc hnh vi dn s:
Khi mt ngi do b bnh tm thn hoc mc bnh khc m khng th nhn thc, lm ch
c hnh vi ca mnh th theo yu cu ca ngi c quyn, li ch lin quan, To n ra
quyt nh tuyn b mt nng lc hnh vi dn s trn c s kt lun ca t chc gim nh.
Khi khng cn cn c tuyn b mt ngi mt nng lc hnh vi dn s th theo yu cu
ca chnh ngi hoc ca ngi c quyn, li ch lin quan, To n ra quyt nh hu
b quyt nh tuyn b mt nng lc hnh vi dn s.
PT
IT
Giao dch dn s ca ngi mt nng lc hnh vi dn s phi do ngi i din theo php
lut xc lp, thc hin.
- Hn ch nng lc hnh vi dn s:
Ngi nghin ma tu, nghin cc cht kch thch khc dn n pht tn ti sn ca gia
nh th theo yu cu ca ngi c quyn, li ch lin quan, c quan, t chc hu quan, To
n c th ra quyt nh tuyn b l ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s.
Ngi i din theo php lut ca ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s v phm vi
i din do To n quyt nh. Giao dch dn s lin quan n ti sn ca ngi b hn ch
nng lc hnh vi dn s phi c s ng ca ngi i din theo php lut, tr giao dch
nhm phc v nhu cu sinh hot hng ngy.
Khi khng cn cn c tuyn b mt ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s th theo yu
cu ca chnh ngi hoc ca ngi c quyn, li ch lin quan, c quan, t chc hu
quan, To n ra quyt nh hu b quyt nh tuyn b hn ch nng lc hnh vi dn s.
7.2.1.2. Quyn nhn thn
- Quyn nhn thn:
Quyn nhn thn c quy nh trong B lut dn s l quyn dn s gn lin vi mi c
nhn, khng th chuyn giao cho ngi khc, tr trng hp php lut c quy nh khc.
- Bo v quyn nhn thn:
Khi quyn nhn thn ca c nhn b xm phm th ngi c quyn: a) T mnh ci
chnh; b) Yu cu ngi vi phm hoc yu cu c quan, t chc c thm quyn buc ngi
vi phm chm dt hnh vi vi phm, xin li, ci chnh cng khai; c) Yu cu ngi vi phm
hoc yu cu c quan, t chc c thm quyn buc ngi vi phm bi thng thit hi.
- Quyn i vi h, tn:
99

C nhn c quyn c h, tn. H, tn ca mt ngi c xc nh theo h, tn khai sinh
ca ngi . C nhn xc lp, thc hin quyn, ngha v dn s theo h, tn ca mnh
c c quan nh nc c thm quyn cng nhn. Vic s dng b danh, bt danh khng
c gy thit hi n quyn, li ch hp php ca ngi khc.
- Quyn thay i h, tn:
C nhn c quyn yu cu c quan nh nc c thm quyn cng nhn vic thay i h,
tn trong cc trng hp sau y: a) Theo yu cu ca ngi c h, tn m vic s dng h,
tn gy nhm ln, nh hng n tnh cm gia nh, n danh d, quyn, li ch hp php
ca ngi ; b) Theo yu cu ca cha nui, m nui v vic thay i h, tn cho con nui
hoc khi ngi con nui thi khng lm con nui v ngi ny hoc cha , m yu cu
ly li h, tn m cha , m t; c) Theo yu cu ca cha , m hoc ngi con
khi xc nh cha, m cho con; d) Thay i h cho con t h ca cha sang h ca m hoc
ngc li; ) Thay i h, tn ca ngi b lu lc tm ra ngun gc huyt thng ca
mnh; e) Thay i h, tn ca ngi c xc nh li gii tnh; f) Cc trng hp khc do
php lut v h tch quy nh.
Vic thay i h, tn cho ngi t chn tui tr ln phi c s ng ca ngi .
PT
IT
Vic thay i h, tn ca c nhn khng lm thay i, chm dt quyn, ngha v dn s

c xc lp theo h, tn c.
- Quyn xc nh dn tc:
C nhn khi sinh ra c xc nh dn tc theo dn tc ca cha , m . Trong trng

hp cha v m thuc hai dn tc khc nhau th dn tc ca ngi con c xc nh l
dn tc ca cha hoc dn tc ca m theo tp qun hoc theo tho thun ca cha ,
m .
Ngi thnh nin, cha v m hoc ngi gim h ca ngi cha thnh nin c
quyn yu cu c quan nh nc c thm quyn xc nh li dn tc trong cc trng hp
sau y: xc nh li theo dn tc ca cha hoc m , nu cha , m thuc hai dn
tc khc nhau; xc nh li theo dn tc ca cha , m trong trng hp lm con nui
ca ngi thuc dn tc khc m c xc nh theo dn tc ca cha nui, m nui do
khng bit cha , m l ai.
Trong trng hp cha , m hoc ngi gim h ca ngi cha thnh nin yu cu
xc nh li dn tc cho ngi cha thnh nin t mi lm tui tr ln theo quy nh ti
khon 2 iu 28 B lut dn s th phi c s ng ca ngi cha thnh nin .
- Quyn c khai sinh: c nhn khi sinh ra c quyn c khai sinh.
- Quyn c khai t:
Khi c ngi cht th ngi thn thch, ch nh hoc c quan, t chc ni c ngi cht
phi khai t cho ngi . Tr s sinh, nu cht sau khi sinh th phi c khai sinh v khai
t; nu cht trc khi sinh hoc sinh ra m cht ngay th khng phi khai sinh v khai t.
- Quyn ca c nhn i vi hnh nh:
C nhn c quyn i vi hnh nh ca mnh. Vic s dng hnh nh ca c nhn phi
100

c ngi ng ; trong trng hp ngi cht, mt nng lc hnh vi dn s,
cha mi lm tui th phi c cha, m, v, chng, con thnh nin hoc ngi i
din ca ngi ng , tr trng hp v li ch ca Nh nc, li ch cng cng hoc
php lut c quy nh khc. Nghim cm vic s dng hnh nh ca ngi khc m xm
phm danh d, nhn phm, uy tn ca ngi c hnh nh.
- Quyn c bo m an ton v tnh mng, sc kho, thn th:
C nhn c quyn c bo m an ton v tnh mng, sc kho, thn th. Khi pht hin
ngi b tai nn, bnh tt m tnh mng b e da th ngi pht hin c trch nhim a n
c s y t; c s y t khng c t chi vic cu cha m phi tn dng mi phng tin,
kh nng hin c cu cha. Vic thc hin phng php cha bnh mi trn c th mt
ngi, vic gy m, m, ct b, cy ghp b phn ca c th phi c s ng ca ngi
; nu ngi cha thnh nin, mt nng lc hnh vi dn s hoc l bnh nhn bt tnh
th phi c cha, m, v, chng, con thnh nin hoc ngi gim h ca ngi ng
; trong trng hp c nguy c e da n tnh mng ca bnh nhn m khng ch c
kin ca nhng ngi trn th phi c quyt nh ca ngi ng u c s y t.
Vic m t thi c thc hin trong cc trng hp sau y:
PT
IT
+ C s ng ca ngi qu c trc khi ngi cht;
+ C s ng ca cha, m, v, chng, con thnh nin hoc ngi gim h khi khng
c kin ca ngi qu c trc khi ngi cht;
+ Theo quyt nh ca t chc y t, c quan nh nc c thm quyn trong trng hp
cn thit.
- Quyn hin b phn c th:
C nhn c quyn c hin b phn c th ca mnh v mc ch cha bnh cho ngi

khc hoc nghin cu khoa hc. Vic hin v s dng b phn c th c thc hin theo
quy nh ca php lut.
- Quyn hin xc, b phn c th sau khi cht:
C nhn c quyn hin xc, b phn c th ca mnh sau khi cht v mc ch cha bnh cho
ngi khc hoc nghin cu khoa hc. Vic hin v s dng xc, b phn c th ca ngi cht
c thc hin theo quy nh ca php lut.
- Quyn nhn b phn c th ngi:
C nhn c quyn nhn b phn c th ca ngi khc cha bnh cho mnh. Nghim
cm vic nhn, s dng b phn c th ca ngi khc v mc ch thng mi.
- Quyn xc nh li gii tnh:
C nhn c quyn c xc nh li gii tnh. Vic xc nh li gii tnh ca mt ngi
c thc hin trong trng hp gii tnh ca ngi b khuyt tt bm sinh hoc cha
nh hnh chnh xc m cn c s can thip ca y hc nhm xc nh r v gii tnh. Vic
xc nh li gii tnh c thc hin theo quy nh ca php lut.
- Quyn c bo v danh d, nhn phm, uy tn:
101

Danh d, nhn phm, uy tn ca c nhn c tn trng v c php lut bo v.
- Quyn b mt i t:
Quyn b mt i t ca c nhn c tn trng v c php lut bo v. Vic thu thp,
cng b thng tin, t liu v i t ca c nhn phi c ngi ng ; trong trng hp
ngi cht, mt nng lc hnh vi dn s, cha mi lm tui th phi c cha, m, v,
chng, con thnh nin hoc ngi i din ca ngi ng , tr trng hp thu thp,
cng b thng tin, t liu theo quyt nh ca c quan, t chc c thm quyn. Th tn, in
thoi, in tn, cc hnh thc thng tin in t khc ca c nhn c bo m an ton v b mt.
Vic kim sot th tn, in thoi, in tn, cc hnh thc thng tin in t khc ca c nhn
c thc hin trong trng hp php lut c quy nh v phi c quyt nh ca c quan nh
nc c thm quyn.
- Quyn kt hn:
PT
IT
Nam, n c iu kin kt hn theo quy nh ca php lut v hn nhn v gia nh c

quyn t do kt hn. Vic t do kt hn gia nhng ngi thuc cc dn tc, tn gio khc
nhau, gia nhng ngi theo tn gio v khng theo tn gio, gia cng dn Vit Nam vi
ngi nc ngoi c tn trng v c php lut bo v.
- Quyn bnh ng ca v chng:
V, chng bnh ng vi nhau, c quyn, ngha v ngang nhau v mi mt trong gia nh

v trong quan h dn s, cng nhau xy dng gia nh no m, bnh ng, tin b, hnh phc,
bn vng.
- Quyn c hng s chm sc gia cc thnh vin trong gia nh:
Cc thnh vin trong gia nh c quyn c hng s chm sc, gip nhau ph hp
vi truyn thng o c tt p ca gia nh Vit Nam. Con, chu cha thnh nin c
hng s chm sc, nui dng ca cha m, ng b; con, chu c bn phn knh trng,
chm sc v phng dng cha m, ng b.
- Quyn ly hn: v, chng hoc c hai ngi c quyn yu cu To n gii quyt vic ly
hn.
- Quyn nhn, khng nhn cha, m, con:
Ngi khng c nhn l cha, m hoc l con ca ngi khc c quyn yu cu c quan
nh nc c thm quyn xc nh mnh l cha, m hoc l con ca ngi .
Ngi c nhn l cha, m hoc l con ca ngi khc c quyn yu cu c quan nh
nc c thm quyn xc nh mnh khng phi l cha, m hoc l con ca ngi .
- Quyn c nui con nui v quyn c nhn lm con nui:
Quyn c nui con nui v quyn c nhn lm con nui ca c nhn c php lut
cng nhn v bo h. Vic nhn con nui v c nhn lm con nui c thc hin theo
quy nh ca php lut.
- Quyn i vi quc tch:
C nhn c quyn c quc tch. Vic cng nhn, thay i, nhp quc tch, thi quc tch
102

Vit Nam c thc hin theo quy nh ca php lut v quc tch.
- Quyn bt kh xm phm v ch :
C nhn c quyn bt kh xm phm v ch . Vic vo ch ca mt ngi phi c
ngi ng . Ch trong trng hp c php lut quy nh v phi c quyt nh ca c
quan nh nc c thm quyn mi c tin hnh khm xt ch ca mt ngi; vic khm
xt phi theo trnh t, th tc do php lut quy nh.
- Quyn t do tn ngng, tn gio:
C nhn c quyn t do tn ngng, tn gio, theo hoc khng theo mt tn gio no.
Khng ai c xm phm t do tn ngng, tn gio hoc li dng tn ngng, tn gio
xm phm li ch ca Nh nc, li ch cng cng, quyn, li ch hp php ca ngi khc.
- Quyn t do i li, t do c tr:
C nhn c quyn t do i li, t do c tr. Quyn t do i li, t do c tr ca c nhn
ch c th b hn ch theo quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn v theo trnh t,
th tc do php lut quy nh.
PT
IT
- Quyn lao ng:

C nhn c quyn lao ng. Mi ngi u c quyn lm vic, t do la chn vic lm,
ngh nghip, khng b phn bit i x v dn tc, gii tnh, thnh phn x hi, tn ngng,
tn gio.
- Quyn t do kinh doanh:
Quyn t do kinh doanh ca c nhn c tn trng v c php lut bo v. C

nhn c quyn la chn hnh thc, lnh vc, ngnh ngh kinh doanh, lp doanh nghip,
t do giao kt hp ng, thu lao ng v cc quyn khc ph hp vi quy nh ca php
lut.
- Quyn t do nghin cu, sng to:
C nhn c quyn t do nghin cu khoa hc - k thut, pht minh, sng ch, sng kin ci
tin k thut, hp l ho sn xut, sng tc, ph bnh vn hc, ngh thut v tham gia cc hot
ng nghin cu, sng to khc.
Quyn t do nghin cu, sng to c tn trng v c php lut bo v. Khng ai
c cn tr, hn ch quyn t do nghin cu, sng to ca c nhn.
7.2.1.3. Gim h
Gim h l vic c nhn, t chc (sau y gi chung l ngi gim h) c php lut
quy nh hoc c c thc hin vic chm sc v bo v quyn, li ch hp php ca
ngi cha thnh nin, ngi mt nng lc hnh vi dn s (sau y gi chung l ngi c
gim h).
Ngi c gim h bao gm:
- Ngi cha thnh nin khng cn cha, m, khng xc nh c cha, m hoc cha, m
u mt nng lc hnh vi dn s, b hn ch nng lc hnh vi dn s, b To n hn ch quyn
103

ca cha, m hoc cha, m khng c iu kin chm sc, gio dc ngi cha thnh nin v
nu cha, m c yu cu;
- Ngi mt nng lc hnh vi dn s.
Ngi cha mi lm tui c quy nh ti im a khon 2 iu 58 B lut dn s v
ngi c quy nh ti im b khon 2 iu 8 B lut dn s phi c ngi gim h.
Mt ngi c th gim h cho nhiu ngi, nhng mt ngi ch c th c mt ngi
gim h, tr trng hp ngi gim h l cha, m hoc ng, b theo quy nh ti khon 2
iu 61 hoc khon 3 iu 62 ca B lut dn s.
iu kin ca c nhn lm ngi gim h: c nhn c cc iu kin sau y c th lm
ngi gim h: a) C nng lc hnh vi dn s y ; b) C t cch o c tt; khng phi
l ngi ang b truy cu trch nhim hnh s hoc ngi b kt n nhng cha c xo n
tch v mt trong cc ti c xm phm tnh mng, sc kho, danh d, nhn phm, ti sn
ca ngi khc; c iu kin cn thit bo m thc hin vic gim h.
7.2.1.4. Thng bo tm kim ngi vng mt ti ni c tr, tuyn b mt tch, tuyn b
cht
PT
IT
- Yu cu thng bo tm kim ngi vng mt ti ni c tr v qun l ti sn ca ngi

:
Khi mt ngi bit tch su thng lin tr ln th nhng ngi c quyn, li ch lin quan
c quyn yu cu To n thng bo tm kim ngi vng mt ti ni c tr theo quy nh
ca php lut t tng dn s v c th yu cu To n p dng bin php qun l ti sn ca
ngi vng mt quy nh ti iu 75 ca B lut dn s.
- Qun l ti sn ca ngi vng mt ti ni c tr:
Theo yu cu ca ngi c quyn, li ch lin quan, To n giao ti sn ca ngi vng

mt ti ni c tr cho nhng ngi sau y qun l: i vi ti sn c ngi vng mt
u quyn qun l th ngi c u quyn tip tc qun l; i vi ti sn chung th do ch
s hu chung cn li qun l; ti sn do v hoc chng ang qun l th v hoc chng tip
tc qun l; nu v hoc chng cht hoc mt nng lc hnh vi dn s, b hn ch nng lc
hnh vi dn s th con thnh nin hoc cha, m ca ngi vng mt qun l.
Trong trng hp khng c nhng ngi c quy nh ny th To n ch nh mt
ngi trong s nhng ngi thn thch ca ngi vng mt ti ni c tr qun l ti sn; nu
khng c ngi thn thch th To n ch nh ngi khc qun l ti sn.
- Ngha v ca ngi qun l ti sn ca ngi vng mt ti ni c tr: ngi qun l ti
sn ca ngi vng mt ti ni c tr c cc ngha v sau y:
+ Gi gn, bo qun ti sn ca ngi vng mt nh ti sn ca chnh mnh;
+ Bn ngay ti sn l hoa mu, sn phm khc c nguy c b h hng;
+ Thc hin ngha v cp dng, thanh ton n n hn ca ngi vng mt bng ti sn
ca ngi theo quyt nh ca To n;
+ Giao li ti sn cho ngi vng mt khi ngi ny tr v v phi thng bo cho To n
104

bit; nu c li trong vic qun l ti sn m gy thit hi th phi bi thng.
- Quyn ca ngi qun l ti sn ca ngi vng mt ti ni c tr: ngi qun l ti sn
ca ngi vng mt ti ni c tr c cc quyn sau y:
+ Qun l ti sn ca ngi vng mt;
+ Trch mt phn ti sn ca ngi vng mt thc hin ngha v cp dng, ngha v
thanh ton n n hn ca ngi vng mt;
+ c thanh ton cc chi ph cn thit trong vic qun l ti sn.
- Tuyn b mt ngi mt tch:
PT
IT
Khi mt ngi bit tch hai nm lin tr ln, mc d p dng y cc bin php
thng bo, tm kim theo quy nh ca php lut t tng dn s nhng vn khng c tin tc
xc thc v vic ngi cn sng hay cht th theo yu cu ca ngi c quyn, li ch
lin quan, To n c th tuyn b ngi mt tch. Thi hn hai nm c tnh t ngy bit
c tin tc cui cng v ngi ; nu khng xc nh c ngy c tin tc cui cng th
thi hn ny c tnh t ngy u tin ca thng tip theo thng c tin tc cui cng; nu
khng xc nh c ngy, thng c tin tc cui cng th thi hn ny c tnh t ngy u
tin ca nm tip theo nm c tin tc cui cng.
Trong trng hp v hoc chng ca ngi b tuyn b mt tch xin ly hn th To n gii
quyt cho ly hn.
- Qun l ti sn ca ngi b tuyn b mt tch:
Ngi ang qun l ti sn ca ngi vng mt ti ni c tr quy nh ti khon 1 iu

75 ca B lut dn s tip tc qun l ti sn ca ngi khi ngi b To n tuyn b
mt tch v c cc quyn, ngha v quy nh ti iu 76 v iu 77 ca B lut dn s.
Trong trng hp To n gii quyt cho v hoc chng ca ngi b tuyn b mt tch ly
hn th ti sn ca ngi mt tch c giao cho con thnh nin hoc cha, m ca ngi
mt tch qun l; nu khng c nhng ngi ny th giao cho ngi thn thch ca ngi mt
tch qun l; nu khng c ngi thn thch th To n ch nh ngi khc qun l ti sn.
- Hu b quyt nh tuyn b mt ngi mt tch:
Khi ngi b tuyn b mt tch tr v hoc c tin tc xc thc l ngi cn sng th theo
yu cu ca ngi hoc ca ngi c quyn, li ch lin quan, To n ra quyt nh hu b
quyt nh tuyn b mt ngi mt tch.
Ngi b tuyn b mt tch tr v c nhn li ti sn do ngi qun l ti sn chuyn
giao sau khi thanh ton chi ph qun l.
Trong trng hp v hoc chng ca ngi b tuyn b mt tch c ly hn th d
ngi b tuyn b mt tch tr v hoc c tin tc xc thc l ngi cn sng, quyt nh
cho ly hn vn c hiu lc php lut.
- Tuyn b mt ngi l cht:
Ngi c quyn, li ch lin quan c th yu cu To n ra quyt nh tuyn b mt ngi
l cht trong cc trng hp sau y:
105

+ Sau ba nm, k t ngy quyt nh tuyn b mt tch ca To n c hiu lc php lut
m vn khng c tin tc xc thc l cn sng;
+ Bit tch trong chin tranh sau nm nm, k t ngy chin tranh kt thc m vn khng c tin
tc xc thc l cn sng;
+ B tai nn hoc thm ha, thin tai m sau mt nm, k t ngy tai nn hoc thm ho,
thin tai chm dt vn khng c tin tc xc thc l cn sng, tr trng hp php lut c
quy nh khc;
+ Bit tch nm nm lin tr ln v khng c tin tc xc thc l cn sng; thi hn ny
c tnh theo quy nh ti khon 1 iu 78 ca B lut dn s.
Tu tng trng hp, To n xc nh ngy cht ca ngi b tuyn b l cht cn c
vo cc trng hp quy nh trn.
- Quan h nhn thn v quan h ti sn ca ngi b To n tuyn b l cht:
PT
IT
Khi quyt nh ca To n tuyn b mt ngi l cht c hiu lc php lut th quan

h v hn nhn, gia nh v cc quan h nhn thn khc ca ngi c gii quyt nh
i vi ngi cht. Quan h ti sn ca ngi b To n tuyn b l cht c gii
quyt nh i vi ngi cht; ti sn ca ngi c gii quyt theo quy nh ca
php lut v tha k.
- Hu b quyt nh tuyn b mt ngi l cht:
Khi mt ngi b tuyn b l cht tr v hoc c tin tc xc thc l ngi cn sng

th theo yu cu ca ngi hoc ca ngi c quyn, li ch lin quan, To n ra quyt nh
hu b quyt nh tuyn b ngi l cht.
Quan h nhn thn ca ngi b tuyn b l cht c khi phc khi To n ra quyt
nh hu b quyt nh tuyn b ngi l cht, tr cc trng hp sau y:
+ V hoc chng ca ngi b tuyn b l cht c To n cho ly hn theo quy nh
ti khon 2 iu 78 ca B lut dn s th quyt nh cho ly hn vn c hiu lc php lut;
+ V hoc chng ca ngi b tuyn b l cht kt hn vi ngi khc th vic kt hn
vn c hiu lc php lut.
Ngi b tuyn b l cht m cn sng c quyn yu cu nhng ngi nhn ti sn
tha k tr li ti sn, gi tr ti sn hin cn.
Trong trng hp ngi tha k ca ngi b tuyn b l cht bit ngi ny cn sng m
c tnh giu gim nhm hng tha k th ngi phi hon tr ton b ti sn nhn, k c
hoa li, li tc; nu gy thit hi th phi bi thng.
7.2.2. Php nhn
Mt t chc c cng nhn l php nhn khi c cc iu kin sau y: c thnh
lp hp php; c c cu t chc cht ch; c ti sn c lp vi c nhn, t chc khc v t
chu trch nhim bng ti sn ; nhn danh mnh tham gia cc quan h php lut mt cch
c lp.
Php nhn c thnh lp theo sng kin ca c nhn, t chc hoc theo quyt nh ca c
106

quan nh nc c thm quyn.
Cc loi php nhn:
- C quan nh nc, n v v trang nhn dn.
- T chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi.
- T chc kinh t.
- T chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip.
- Qu x hi, qu t thin.
- T chc khc c cc iu kin quy nh ti iu 84 ca B lut dn s.
7.2.3. Giao dch dn s
Giao dch dn s l hp ng hoc hnh vi php l n phng lm pht sinh, thay i
hoc chm dt quyn, ngha v dn s.
- iu kin c hiu lc ca giao dch dn s:
PT
IT
Giao dch dn s c hiu lc khi c cc iu kin sau y: ngi tham gia giao dch c
nng lc hnh vi dn s; mc ch v ni dung ca giao dch khng vi phm iu cm ca
php lut, khng tri o c x hi; ngi tham gia giao dch hon ton t nguyn.
Hnh thc giao dch dn s l iu kin c hiu lc ca giao dch trong trng hp php
lut c quy nh.
- Mc ch ca giao dch dn s:
Mc ch ca giao dch dn s l li ch hp php m cc bn mong mun t c khi

xc lp giao dch .
- Hnh thc giao dch dn s:
Giao dch dn s c th hin bng li ni, bng vn bn hoc bng hnh vi c th.
Giao dch dn s thng qua phng tin in t di hnh thc thng ip d liu c coi
l giao dch bng vn bn.
Trong trng hp php lut quy nh giao dch dn s phi c th hin bng vn bn,
phi c cng chng hoc chng thc, phi ng k hoc xin php th phi tun theo cc quy
nh .
- Giao dch dn s c iu kin:
Trong trng hp cc bn c tha thun v iu kin pht sinh hoc hy b giao dch dn
s th khi iu kin xy ra, giao dch dn s pht sinh hoc hy b.
Trong trng hp iu kin lm pht sinh hoc hy b giao dch dn s khng th xy ra
c do hnh vi c cn tr ca mt bn hoc ca ngi th ba th coi nh iu kin
xy ra; nu c s tc ng ca mt bn hoc ca ngi th ba c thc y cho iu kin
lm pht sinh hoc hu b giao dch dn s xy ra th coi nh iu kin khng xy ra.
- Gii thch giao dch dn s:
Trong trng hp giao dch dn s c th c hiu theo nhiu ngha khc nhau th vic
107

gii thch giao dch dn s c thc hin theo th t sau y: theo mun ch thc ca
cc bn khi xc lp giao dch; theo ngha ph hp vi mc ch ca giao dch; theo tp qun
ni giao dch c xc lp.
Vic gii thch hp ng dn s c thc hin theo quy nh ti iu 409 ca B lut
dn s, vic gii thch ni dung di chc c thc hin theo quy nh ti iu 673 ca B
lut dn s.
- Giao dch dn s v hiu:
Giao dch dn s khng c mt trong cc iu kin c quy nh ti iu 122 ca B
lut dn s th v hiu.
- Giao dch dn s v hiu do vi phm iu cm ca php lut, tri o c x hi:
Giao dch dn s c mc ch v ni dung vi phm iu cm ca php lut, tri o c
x hi th v hiu. iu cm ca php lut l nhng quy nh ca php lut khng cho php
ch th thc hin nhng hnh vi nht nh. o c x hi l nhng chun mc ng x
chung gia ngi vi ngi trong i sng x hi, c cng ng tha nhn v tn trng.
- Giao dch dn s v hiu do gi to:
PT
IT
Khi cc bn xc lp giao dch dn s mt cch gi to nhm che giu mt giao dch khc th
giao dch gi to v hiu, cn giao dch b che giu vn c hiu lc, tr trng hp giao dch
cng v hiu theo quy nh ca B lut dn s. Trong trng hp xc lp giao dch gi to nhm
trn trnh ngha v vi ngi th ba th giao dch v hiu.
- Giao dch dn s v hiu do ngi cha thnh nin, ngi mt nng lc hnh vi dn s,
ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s xc lp, thc hin:
Khi giao dch dn s do ngi cha thnh nin, ngi mt nng lc hnh vi dn s hoc
ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s xc lp, thc hin th theo yu cu ca ngi i
din ca ngi , To n tuyn b giao dch v hiu nu theo quy nh ca php lut
giao dch ny phi do ngi i din ca h xc lp, thc hin.
- Giao dch dn s v hiu do b nhm ln:
Khi mt bn c li v lm cho bn kia nhm ln v ni dung ca giao dch dn s m xc

lp giao dch th bn b nhm ln c quyn yu cu bn kia thay i ni dung ca giao dch ,
nu bn kia khng chp nhn th bn b nhm ln c quyn yu cu To n tuyn b giao dch
v hiu.
Trong trng hp mt bn do li c lm cho bn kia nhm ln v ni dung ca giao
dch th c gii quyt theo quy nh ti iu 132 ca B lut dn s.
- Giao dch dn s v hiu do b la di, e da:
Khi mt bn tham gia giao dch dn s do b la di hoc b e da th c quyn yu cu
To n tuyn b giao dch dn s l v hiu. La di trong giao dch l hnh vi c ca
mt bn hoc ca ngi th ba nhm lm cho bn kia hiu sai lch v ch th, tnh cht ca
i tng hoc ni dung ca giao dch dn s nn xc lp giao dch . e da trong giao
dch l hnh vi c ca mt bn hoc ngi th ba lm cho bn kia buc phi thc hin giao
108

dch nhm trnh thit hi v tnh mng, sc kho, danh d, uy tn, nhn phm, ti sn ca
mnh hoc ca cha, m, v, chng, con ca mnh.
- Giao dch dn s v hiu do ngi xc lp khng nhn thc v lm ch c hnh vi
ca mnh:
Ngi c nng lc hnh vi dn s nhng xc lp giao dch vo ng thi im khng
nhn thc v lm ch c hnh vi ca mnh th c quyn yu cu To n tuyn b giao dch
dn s l v hiu.
- Giao dch dn s v hiu do khng tun th quy nh v hnh thc:
Trong trng hp php lut quy nh hnh thc giao dch dn s l iu kin c hiu lc
ca giao dch m cc bn khng tun theo th theo yu cu ca mt hoc cc bn, To n, c
quan nh nc c thm quyn khc quyt nh buc cc bn thc hin quy nh v hnh thc
ca giao dch trong mt thi hn; qu thi hn m khng thc hin th giao dch v hiu.
- Giao dch dn s v hiu tng phn:
Giao dch dn s v hiu tng phn khi mt phn ca giao dch v hiu nhng khng nh
hng n hiu lc ca phn cn li ca giao dch.
PT
IT
- Thi hiu yu cu To n tuyn b giao dch dn s v hiu:
Thi hiu yu cu To n tuyn b giao dch dn s v hiu c quy nh ti cc iu

t iu 130 n iu 134 ca B lut dn s l hai nm, k t ngy giao dch dn s c
xc lp. i vi cc giao dch dn s c quy nh ti iu 128 v iu 129 ca B lut
dn s th thi hiu yu cu To n tuyn b giao dch dn s v hiu khng b hn ch.
- Hu qu php l ca giao dch dn s v hiu:
Giao dch dn s v hiu khng lm pht sinh, thay i, chm dt quyn, ngha v dn
s ca cc bn k t thi im xc lp. Khi giao dch dn s v hiu th cc bn khi phc
li tnh trng ban u, hon tr cho nhau nhng g nhn; nu khng hon tr c bng
hin vt th phi hon tr bng tin, tr trng hp ti sn giao dch, hoa li, li tc thu c
b tch thu theo quy nh ca php lut. Bn c li gy thit hi phi bi thng.
- Bo v quyn li ca ngi th ba ngay tnh khi giao dch dn s v hiu:
Trong trng hp giao dch dn s v hiu nhng ti sn giao dch l ng sn khng
phi ng k quyn s hu c chuyn giao bng mt giao dch khc cho ngi th ba
ngay tnh th giao dch vi ngi th ba vn c hiu lc, tr trng hp quy nh ti iu
257 ca B lut dn s.
Trong trng hp ti sn giao dch l bt ng sn hoc l ng sn phi ng k quyn
s hu c chuyn giao bng mt giao dch khc cho ngi th ba ngay tnh th giao
dch vi ngi th ba b v hiu, tr trng hp ngi th ba ngay tnh nhn c ti sn
ny thng qua bn u gi hoc giao dch vi ngi m theo bn n, quyt nh ca c quan
nh nc c thm quyn l ch s hu ti sn nhng sau ngi ny khng phi l ch s
hu ti sn do bn n, quyt nh b hu, sa.
7.2.4. i din
109

7.2.4.1. Khi nim
i din l vic mt ngi (sau y gi l ngi i din) nhn danh v v li ch ca
ngi khc (sau y gi l ngi c i din) xc lp, thc hin giao dch dn s trong
phm vi i din.
C nhn, php nhn, ch th khc c th xc lp, thc hin giao dch dn s thng qua
ngi i din. C nhn khng c ngi khc i din cho mnh nu php lut quy
nh h phi t mnh xc lp, thc hin giao dch .
Quan h i din c xc lp theo php lut hoc theo u quyn. Ngi c i din
c quyn, ngha v pht sinh t giao dch dn s do ngi i din xc lp.
Ngi i din phi c nng lc hnh vi dn s y , tr trng hp quy nh ti khon
2 iu 143 ca B lut dn s.
7.2.4.2. i din theo php lut
i din theo php lut l i din do php lut quy nh hoc c quan nh nc c thm
quyn quyt nh.
PT
IT
Ngi i din theo php lut bao gm:

- Cha, m i vi con cha thnh nin;
- Ngi gim h i vi ngi c gim h;
- Ngi c To n ch nh i vi ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s;

- Ngi ng u php nhn theo quy nh ca iu l php nhn hoc quyt nh ca c
quan nh nc c thm quyn;
- Ch h gia nh i vi h gia nh;
- T trng t hp tc i vi t hp tc;
- Nhng ngi khc theo quy nh ca php lut.

7.2.4.3. i din theo u quyn
i din theo u quyn l i din c xc lp theo s u quyn gia ngi i din v

ngi c i din. Hnh thc u quyn do cc bn tho thun, tr trng hp php lut quy
nh vic u quyn phi c lp thnh vn bn.
7.2.4.4. Ngi i din theo u quyn
C nhn, ngi i din theo php lut ca php nhn c th u quyn cho ngi khc
xc lp, thc hin giao dch dn s.
Ngi t mi lm tui n cha mi tm tui c th l ngi i din theo u
quyn, tr trng hp php lut quy nh giao dch dn s phi do ngi t mi tm
tui tr ln xc lp, thc hin.
7.2.4.5. Phm vi i din
Ngi i din theo php lut c quyn xc lp, thc hin mi giao dch dn s v li ch
ca ngi c i din, tr trng hp php lut c quy nh khc. Phm vi i din theo u
110

quyn c xc lp theo s u quyn. Ngi i din ch c thc hin giao dch dn s
trong phm vi i din. Ngi i din phi thng bo cho ngi th ba trong giao dch dn s
bit v phm vi i din ca mnh. Ngi i din khng c xc lp, thc hin cc giao dch
dn s vi chnh mnh hoc vi ngi th ba m mnh cng l ngi i din ca ngi ,
tr trng hp php lut c quy nh khc.
7.2.4.6. Hu qu ca giao dch dn s do ngi khng c quyn i din xc lp, thc
hin
Giao dch dn s do ngi khng c quyn i din xc lp, thc hin khng lm pht
sinh quyn, ngha v i vi ngi c i din, tr trng hp ngi i din hoc ngi
c i din ng . Ngi giao dch vi ngi khng c quyn i din phi thng bo
cho ngi c i din hoc ngi i din ca ngi tr li trong thi hn n nh;
nu ht thi hn ny m khng tr li th giao dch khng lm pht sinh quyn, ngha v
i vi ngi c i din, nhng ngi khng c quyn i din vn phi thc hin ngha
v i vi ngi giao dch vi mnh, tr trng hp ngi giao dch bit hoc phi
bit v vic khng c quyn i din.
PT
IT
Ngi giao dch vi ngi khng c quyn i din c quyn n phng chm dt
thc hin hoc hu b giao dch dn s xc lp v yu cu bi thng thit hi, tr trng
hp ngi bit hoc phi bit v vic khng c quyn i din m vn giao dch.
7.2.4.7. Hu qu ca giao dch dn s do ngi i din xc lp, thc hin vt qu
phm vi i din
Giao dch dn s do ngi i din xc lp, thc hin vt qu phm vi i din khng
lm pht sinh quyn, ngha v ca ngi c i din i vi phn giao dch c thc
hin vt qu phm vi i din, tr trng hp ngi c i din ng hoc bit m
khng phn i; nu khng c s ng th ngi i din phi thc hin ngha v i
vi ngi giao dch vi mnh v phn giao dch vt qu phm vi i din.
Ngi giao dch vi ngi i din c quyn n phng chm dt thc hin hoc
hu b giao dch dn s i vi phn vt qu phm vi i din hoc ton b giao dch dn
s v yu cu bi thng thit hi, tr trng hp ngi bit hoc phi bit v vic vt
qu phm vi i din m vn giao dch.
Trong trng hp ngi i din v ngi giao dch vi ngi i din c xc lp, thc
hin giao dch dn s vt qu phm vi i din m gy thit hi cho ngi c i din th
phi chu trch nhim lin i bi thng thit hi.
7.2.4.8. Chm dt i din ca c nhn
i din theo php lut ca c nhn chm dt trong cc trng hp sau y:
- Ngi c i din thnh nin hoc nng lc hnh vi dn s c khi phc;
- Ngi c i din cht;
- Cc trng hp khc do php lut quy nh.
i din theo u quyn ca c nhn chm dt trong cc trng hp sau y:
111

- Thi hn u quyn ht hoc cng vic c u quyn hon thnh;
- Ngi u quyn hu b vic u quyn hoc ngi c u quyn t chi vic u quyn;
- Ngi u quyn hoc ngi c u quyn cht, b To n tuyn b mt nng lc hnh
vi dn s, b hn ch nng lc hnh vi dn s, mt tch hoc l cht.
Khi chm dt i din theo u quyn, ngi i din phi thanh ton xong cc ngha v
ti sn vi ngi c i din hoc vi ngi tha k ca ngi c i din.
7.2.4.9. Chm dt i din ca php nhn
i din theo php lut ca php nhn chm dt khi php nhn chm dt.
i din theo u quyn ca php nhn chm dt trong cc trng hp sau y:
- Thi hn u quyn ht hoc cng vic c u quyn hon thnh;
- Ngi i din theo php lut ca php nhn hu b vic u quyn hoc ngi c u quyn
t chi vic u quyn;
- Php nhn chm dt hoc ngi c u quyn cht, b To n tuyn b mt nng lc
hnh vi dn s, b hn ch nng lc hnh vi dn s, mt tch hoc l cht.
PT
IT
Khi chm dt i din theo u quyn, ngi i din phi thanh ton xong cc ngha v
ti sn vi php nhn u quyn hoc php nhn k tha.
7.2.5. Ti sn v quyn s hu
7.2.5.1. Ti sn
Ti sn bao gm vt, tin, giy t c gi v cc quyn ti sn.

- Bt ng sn v ng sn:
Bt ng sn l cc ti sn bao gm: t ai; nh, cng trnh xy dng gn lin vi t

ai, k c cc ti sn gn lin vi nh, cng trnh xy dng ; cc ti sn khc gn lin vi
t ai; cc ti sn khc do php lut quy nh.
ng sn l nhng ti sn khng phi l bt ng sn.
- Hoa li, li tc:
Hoa li l sn vt t nhin m ti sn mang li. Li tc l cc khon li thu c t vic
khai thc ti sn.
- Vt chnh v vt ph:
Vt chnh l vt c lp, c th khai thc cng dng theo tnh nng. Vt ph l vt trc
tip phc v cho vic khai thc cng dng ca vt chnh, l mt b phn ca vt chnh,
nhng c th tch ri vt chnh. Khi thc hin ngha v chuyn giao vt chnh th phi
chuyn giao c vt ph, tr trng hp c tho thun khc.
- Vt chia c v vt khng chia c:
Vt chia c l vt khi b phn chia vn gi nguyn tnh cht v tnh nng s dng ban
u. Vt khng chia c l vt khi b phn chia th khng gi nguyn c tnh cht v tnh
nng s dng ban u. Khi cn phn chia vt khng chia c th phi tr gi thnh tin
112

chia.
- Vt tiu hao v vt khng tiu hao:
Vt tiu hao l vt khi qua mt ln s dng th mt i hoc khng gi c tnh cht,
hnh dng v tnh nng s dng ban u. Vt tiu hao khng th l i tng ca hp ng
cho thu hoc hp ng cho mn.
Vt khng tiu hao l vt khi qua s dng nhiu ln m c bn vn gi c tnh cht,
hnh dng v tnh nng s dng ban u.
- Vt cng loi v vt c nh:
Vt cng loi l nhng vt c cng hnh dng, tnh cht, tnh nng s dng v xc nh c
bng nhng n v o lng. Vt cng loi c cng cht lng c th thay th cho nhau.
Vt c nh l vt phn bit c vi cc vt khc bng nhng c im ring v k
hiu, hnh dng, mu sc, cht liu, c tnh, v tr. Khi thc hin ngha v chuyn giao vt
c nh th phi giao ng vt .
- Vt ng b:
PT
IT
Vt ng b l vt gm cc phn hoc cc b phn n khp, lin h vi nhau hp thnh

chnh th m nu thiu mt trong cc phn, cc b phn hoc c phn hoc b phn khng
ng quy cch, chng loi th khng s dng c hoc gi tr s dng ca vt b gim
st.
Khi thc hin ngha v chuyn giao vt ng b th phi chuyn giao ton b cc phn
hoc cc b phn hp thnh, tr trng hp c tho thun khc.
- Quyn ti sn:
Quyn ti sn l quyn tr gi c bng tin v c th chuyn giao trong giao dch dn s,

k c quyn s hu tr tu.
7.2.5.2. Ni dung quyn s hu
a. Quyn chim hu
Quyn chim hu l quyn nm gi, qun l ti sn. Quyn chim hu c chia thnh:
- Quyn chim hu ca ch s hu:
Trong trng hp ch s hu chim hu ti sn thuc s hu ca mnh th ch s hu
c thc hin mi hnh vi theo ch ca mnh nm gi, qun l ti sn nhng khng
c tri php lut, o c x hi.
Vic chim hu ca ch s hu khng b hn ch, gin on v thi gian, tr trng hp
ch s hu chuyn giao vic chim hu cho ngi khc hoc php lut c quy nh khc.
- Quyn chim hu ca ngi c ch s hu u quyn qun l ti sn:
Khi ch s hu u quyn qun l ti sn cho ngi khc th ngi c u quyn thc
hin quyn chim hu ti sn trong phm vi, theo cch thc, thi hn do ch s hu xc
nh.
113

Ngi c u quyn qun l ti sn khng th tr thnh ch s hu i vi ti sn c
giao theo cn c v thi hiu quy nh ti khon 1 iu 247 ca B lut dn s.
- Quyn chim hu ca ngi c giao ti sn thng qua giao dch dn s:
Khi ch s hu giao ti sn cho ngi khc thng qua giao dch dn s m ni dung khng
bao gm vic chuyn quyn s hu th ngi c giao ti sn phi thc hin vic chim hu
ti sn ph hp vi mc ch, ni dung ca giao dch.
Ngi c giao ti sn c quyn s dng ti sn c giao, c chuyn quyn chim
hu, s dng ti sn cho ngi khc, nu c ch s hu ng .
Ngi c giao ti sn khng th tr thnh ch s hu i vi ti sn c giao theo
cn c v thi hiu quy nh ti khon 1 iu 247 ca B lut dn s.
- Quyn chim hu ti sn b nh ri, b b qun, b chn giu, b chm m, ti sn
khng xc nh c ai l ch s hu:
PT
IT
Ngi pht hin ti sn b nh ri, b b qun, b chn giu, b chm m phi thng bo
hoc tr li ngay cho ch s hu; nu khng bit ai l ch s hu th phi thng bo hoc
giao np cho U ban nhn dn x, phng, th trn hoc cng an c s gn nht hoc c
quan nh nc c thm quyn khc theo quy nh ca php lut.
Ngi pht hin ti sn khng xc nh c ai l ch s hu, ti sn b nh ri, b b
qun, b chn giu, b chm m c chim hu ti sn t thi im pht hin n thi
im tr li cho ch s hu hoc n thi im giao np cho c quan nh nc c thm
quyn.
i vi ti sn do ngi khc tu tn nhm che giu hnh vi vi phm php lut hoc trn
trnh vic thc hin ngha v dn s th ngi pht hin phi thng bo hoc giao np ngay
cho c quan nh nc c thm quyn quy nh ti khon 1 iu 427.
- Quyn chim hu gia sc, gia cm, vt nui di nc b tht lc:
Ngi pht hin v gi gia sc, gia cm, vt nui di nc b tht lc phi thng bo
hoc tr li ngay cho ch s hu; nu cha xc nh c ch s hu th c chim hu ti
sn t thi im pht hin n thi im tr li cho ch s hu.
- Chim hu khng c cn c php lut nhng ngay tnh:
Vic chim hu ti sn khng ph hp vi quy nh ti iu 183 ca B lut dn s l
chim hu khng c cn c php lut.
Ngi chim hu ti sn khng c cn c php lut nhng ngay tnh l ngi chim hu m
khng bit v khng th bit vic chim hu ti sn l khng c cn c php lut.
- Chim hu lin tc:
Vic chim hu ti sn c thc hin trong mt khong thi gian m khng c tranh chp
v ti sn l chim hu lin tc, k c khi ti sn c giao cho ngi khc chim hu.
- Chim hu cng khai:
Vic chim hu ti sn c coi l chim hu cng khai khi thc hin mt cch minh
114

bch, khng giu gim; ti sn ang chim hu c s dng theo tnh nng, cng dng v
c ngi chim hu bo qun, gi gn nh ti sn ca chnh mnh.
b. Quyn s dng
Quyn s dng l quyn khai thc cng dng, hng hoa li, li tc t ti sn.
- Quyn s dng ca ch s hu:
Trong trng hp ch s hu thc hin quyn s dng ti sn thuc s hu ca mnh th
ch s hu c khai thc cng dng, hng hoa li, li tc t ti sn theo ch ca mnh
nhng khng c gy thit hi hoc lm nh hng n li ch ca Nh nc, li ch cng
cng, quyn, li ch hp php ca ngi khc.
- Quyn s dng ca ngi khng phi l ch s hu:
Quyn s dng ti sn c th c chuyn giao cho ngi khc thng qua hp ng hoc
theo quy nh ca php lut. Ngi khng phi l ch s hu c quyn s dng ti sn ng
tnh nng, cng dng, ng phng thc.
PT
IT
Ngi chim hu khng c cn c php lut nhng ngay tnh cng c quyn khai thc
cng dng, hng hoa li, li tc t ti sn theo quy nh ca php lut.
c. Quyn nh ot
Quyn nh ot l quyn chuyn giao quyn s hu ti sn hoc t b quyn s hu .

- iu kin nh ot:
Vic nh ot ti sn phi do ngi c nng lc hnh vi dn s thc hin theo quy nh

ca php lut. Trong trng hp php lut c quy nh trnh t, th tc nh ot ti sn th
phi tun theo trnh t, th tc .
- Quyn nh ot ca ch s hu:
Ch s hu c quyn bn, trao i, tng cho, cho vay, tha k, t b hoc thc hin
cc hnh thc nh ot khc ph hp vi quy nh ca php lut i vi ti sn.
- Quyn nh ot ca ngi khng phi l ch s hu:
Ngi khng phi l ch s hu ti sn ch c quyn nh ot ti sn theo u quyn ca

ch s hu hoc theo quy nh ca php lut. Ngi c ch s hu u quyn nh ot ti
sn phi thc hin vic nh ot ph hp vi ch, li ch ca ch s hu.
- Hn ch quyn nh ot:
Quyn nh ot ch b hn ch trong trng hp do php lut quy nh. Khi ti sn em
bn l di tch lch s, vn ho th Nh nc c quyn u tin mua. Trong trng hp php
nhn, c nhn, ch th khc c quyn u tin mua i vi ti sn nht nh theo quy nh ca
php lut th khi bn ti sn, ch s hu phi dnh quyn u tin mua cho cc ch th .
7.2.5.3. Cc hnh thc s hu
- S hu nh nc: ti sn thuc hnh thc s hu nh nc bao gm t ai, rng t
nhin, rng trng c ngun vn t ngn sch nh nc, ni, sng h, ngun nc, ti nguyn
trong lng t, ngun li t nhin vng bin, thm lc a v vng tri, phn vn v ti sn
115

do Nh nc u t vo doanh nghip, cng trnh thuc cc ngnh v lnh vc kinh t, vn
ho, x hi, khoa hc, k thut, ngoi giao, quc phng, an ninh cng cc ti sn khc do
php lut quy nh.
- S hu tp th l s hu ca hp tc x hoc cc hnh thc kinh t tp th n nh khc
do c nhn, h gia nh cng gp vn, gp sc hp tc sn xut, kinh doanh nhm thc hin
mc ch chung c quy nh trong iu l, theo nguyn tc t nguyn, bnh ng, dn ch,
cng qun l v cng hng li.
- S hu t nhn l s hu ca c nhn i vi ti sn hp php ca mnh. S hu t nhn
bao gm s hu c th, s hu tiu ch, s hu t bn t nhn.
- S hu chung l s hu ca nhiu ch s hu i vi ti sn. S hu chung bao gm s
hu chung theo phn v s hu chung hp nht. Ti sn thuc hnh thc s hu chung l ti
sn chung.
- S hu ca t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi l s hu ca t chc nhm
thc hin mc ch chung quy nh trong iu l.
PT
IT
- S hu ca t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh

nghip l s hu ca c t chc nhm thc hin mc ch chung ca cc thnh vin c
quy nh trong iu l.
7.2.5.4. Xc lp quyn s hu, chm dt quyn s hu
a. Xc lp quyn s hu
- Xc lp quyn s hu i vi ti sn c c do lao ng, do hot ng sn xut, kinh

doanh hp php:
Ngi lao ng, ngi tin hnh hot ng sn xut, kinh doanh hp php c quyn s
hu i vi ti sn do lao ng, do hot ng sn xut, kinh doanh hp php, k t thi im
c c ti sn .
- Xc lp quyn s hu theo tho thun:
Ngi c giao ti sn thng qua hp ng mua bn, tng cho, trao i, cho vay c
quyn s hu ti sn , k t thi im chuyn giao ti sn, nu cc bn khng c tho
thun khc hoc php lut khng c quy nh khc.
- Xc lp quyn s hu i vi hoa li, li tc:
Ch s hu, ngi s dng ti sn c quyn s hu i vi hoa li, li tc theo tho
thun hoc theo quy nh ca php lut, k t thi im thu c hoa li, li tc .
- Xc lp quyn s hu trong trng hp sp nhp:
Trong trng hp ti sn ca nhiu ch s hu khc nhau c sp nhp vi nhau to
thnh vt khng chia c v khng th xc nh ti sn em sp nhp l vt chnh hoc vt
ph th vt mi c to thnh l ti sn thuc s hu chung ca cc ch s hu ; nu ti
sn em sp nhp l vt chnh v vt ph th vt mi c to thnh thuc ch s hu vt
chnh, k t thi im vt mi c to thnh; ch s hu ti sn mi phi thanh ton cho
ch s hu vt ph phn gi tr ca vt ph , nu khng c tho thun khc.
116

- Xc lp quyn s hu trong trng hp trn ln:
Trong trng hp ti sn ca nhiu ch s hu khc nhau c trn ln vi nhau to
thnh vt mi khng chia c th vt mi l ti sn thuc s hu chung ca cc ch s hu
, k t thi im trn ln.
- Xc lp quyn s hu trong trng hp ch bin:
Ch s hu ca nguyn vt liu c em ch bin to thnh vt mi cng l ch s hu
ca vt mi c to thnh.
- Xc lp quyn s hu i vi vt v ch, vt khng xc nh c ch s hu:
Vt v ch l vt m ch s hu t b quyn s hu i vi vt . Ngi pht hin
vt v ch l ng sn th c quyn s hu ti sn theo quy nh ca php lut; nu vt
c pht hin l bt ng sn th thuc Nh nc.
- Xc lp quyn s hu i vi vt b chn giu, b chm m c tm thy:
PT
IT
Vt b chn giu, b chm m c tm thy m khng c hoc khng xc nh c ai

l ch s hu th sau khi tr chi ph tm kim, bo qun, quyn s hu i vi vt c
xc nh nh sau: a) Vt c tm thy l di tch lch s, vn ho th thuc Nh nc; ngi
tm thy vt c hng mt khon tin thng theo quy nh ca php lut; b) Vt c
tm thy khng phi l di tch lch s, vn ho, m c gi tr n mi thng lng ti thiu do
Nh nc quy nh th thuc s hu ca ngi tm thy; nu vt tm thy c gi tr ln hn
mi thng lng ti thiu do Nh nc quy nh th ngi tm thy c hng gi tr bng
mi thng lng ti thiu do Nh nc quy nh v 50% gi tr ca phn vt qu mi
thng lng ti thiu do Nh nc quy nh, phn gi tr cn li thuc Nh nc.
- Xc lp quyn s hu i vi vt do ngi khc nh ri, b qun:
Ngi nht c vt do ngi khc nh ri hoc b qun m bit c a ch ca
ngi nh ri hoc b qun th phi thng bo hoc tr li vt cho ngi ; nu khng bit
a ch ca ngi nh ri hoc b qun th phi thng bo hoc giao np cho U ban nhn
dn x, phng, th trn hoc cng an c s gn nht thng bo cng khai cho ch s hu
bit m nhn li. U ban nhn dn hoc cng an c s nhn vt phi thng bo cho ngi
giao np v kt qu xc nh ch s hu.
Sau mt nm, k t ngy thng bo cng khai v vt nht c m khng xc nh c
ch s hu hoc ch s hu khng n nhn, nu vt c gi tr n mi thng lng ti
thiu do Nh nc quy nh th vt thuc s hu ca ngi nht c; nu vt c gi tr
ln hn mi thng lng ti thiu do Nh nc quy nh th sau khi tr chi ph bo qun
ngi nht c c hng gi tr bng mi thng lng ti thiu do Nh nc quy nh
v 50% gi tr ca phn vt qu mi thng lng ti thiu do Nh nc quy nh, phn
gi tr cn li thuc Nh nc.
Vt b nh ri, b b qun l di tch lch s, vn ho m sau mt nm, k t ngy thng
bo cng khai, khng xc nh c ch s hu hoc khng c ngi n nhn th vt
thuc Nh nc; ngi nht c vt c hng mt khon tin thng theo quy nh ca
php lut.
117

- Xc lp quyn s hu i vi gia sc b tht lc:
Ngi bt c gia sc b tht lc phi nui gi v bo cho U ban nhn dn x, phng, th
trn ni ngi c tr thng bo cng khai cho ch s hu bit m nhn li. Ch s hu
nhn li gia sc b tht lc phi thanh ton tin cng nui gi v cc chi ph khc cho ngi bt
c.
Sau su thng, k t ngy thng bo cng khai m khng c ngi n nhn th gia sc
thuc s hu ca ngi bt c; nu gia sc bt c l gia sc th rng theo tp qun
th thi hn ny l mt nm.
Trong thi gian nui gi gia sc b tht lc, nu gia sc c sinh con th ngi bt c gia
sc c hng mt na s gia sc sinh ra v phi bi thng thit hi nu c li c lm
cht gia sc.
- Xc lp quyn s hu i vi gia cm b tht lc:
PT
IT
Trong trng hp gia cm ca mt ngi b tht lc, m ngi khc bt c th ngi

bt c phi thng bo cng khai ch s hu gia cm bit m nhn li. Ch s hu nhn
li gia cm b tht lc phi thanh ton tin cng nui gi v cc chi ph khc cho ngi bt
c.
Sau mt thng, k t ngy thng bo cng khai m khng c ngi n nhn th gia cm
thuc s hu ca ngi bt c.
Trong thi gian nui gi gia cm b tht lc, ngi bt c gia cm c hng hoa li
do gia cm sinh ra v phi bi thng thit hi nu c li c lm cht gia cm.
- Xc lp quyn s hu i vi vt nui di nc:
Khi vt nui di nc ca mt ngi di chuyn t nhin vo rung, ao, h ca ngi

khc th thuc s hu ca ngi c rung, ao, h . Trong trng hp vt nui di nc
c du hiu ring bit c th xc nh vt nui khng thuc s hu ca mnh th ngi c
rung, ao, h phi thng bo cng khai ch s hu bit m nhn li. Sau mt thng, k
t ngy thng bo cng khai m khng c ngi n nhn th vt nui di nc thuc
s hu ngi c rung, ao, h .
- Xc lp quyn s hu do c tha k:
Ngi tha k c quyn s hu i vi ti sn tha k theo quy nh ti Phn th t ca
B lut dn s.
- Xc lp quyn s hu theo bn n, quyt nh ca To n hoc theo quyt nh ca c
quan nh nc c thm quyn khc:
Quyn s hu c th c xc lp cn c vo bn n, quyt nh ca To n hoc quyt
nh ca c quan nh nc c thm quyn khc.
- Xc lp quyn s hu theo thi hiu:
Ngi chim hu, ngi c li v ti sn khng c cn c php lut nhng ngay tnh,
lin tc, cng khai trong thi hn mi nm i vi ng sn, ba mi nm i vi bt ng
sn th tr thnh ch s hu ti sn , k t thi im bt u chim hu, tr trng hp
118

ngi chim hu ti sn thuc hnh thc s hu nh nc khng c cn c php lut th d
ngay tnh, lin tc, cng khai, d thi gian chim hu l bao lu cng khng th tr thnh
ch s hu ti sn .
b. Chm dt quyn s hu
- Ch s hu chuyn giao quyn s hu ca mnh cho ngi khc.
- T b quyn s hu.
- Ti sn m ngi khc c xc lp quyn s hu.
- X l ti sn thc hin ngha v ca ch s hu.
- Ti sn b tiu hu.
- Ti sn b trng mua.
- Ti sn b tch thu.
7.2.5.5. Bo v quyn s hu
- Cc bin php bo v quyn s hu:
PT
IT
Ch s hu, ngi chim hu hp php c quyn yu cu To n, c quan, t chc c thm

quyn khc buc ngi c hnh vi xm phm quyn s hu, quyn chim hu phi tr li ti
sn, chm dt hnh vi cn tr tri php lut vic thc hin quyn s hu, quyn chim hu v
yu cu bi thng thit hi.
Ch s hu, ngi chim hu hp php c quyn t bo v ti sn thuc s hu ca
mnh, ti sn ang chim hu hp php bng nhng bin php theo quy nh ca php lut.
- Quyn i li ti sn:
Ch s hu, ngi chim hu hp php c quyn yu cu ngi chim hu, ngi s

dng ti sn, ngi c li v ti sn khng c cn c php lut i vi ti sn thuc quyn
s hu hoc quyn chim hu hp php ca mnh phi tr li ti sn , tr trng hp quy
nh ti khon 1 iu 247 ca B lut dn s. Trong trng hp ti sn ang thuc s chim
hu ca ngi chim hu ngay tnh th p dng iu 257 v iu 258 ca B lut dn s.
- Quyn i li ng sn khng phi ng k quyn s hu t ngi chim hu ngay tnh:
Ch s hu c quyn i li ng sn khng phi ng k quyn s hu t ngi chim
hu ngay tnh trong trng hp ngi chim hu ngay tnh c c ng sn ny thng qua
hp ng khng c n b vi ngi khng c quyn nh ot ti sn; trong trng hp
hp ng ny l hp ng c n b th ch s hu c quyn i li ng sn nu ng sn
b ly cp, b mt hoc trng hp khc b chim hu ngoi ch ca ch s hu.
- Quyn i li ng sn phi ng k quyn s hu hoc bt ng sn t ngi chim
hu ngay tnh:
Ch s hu c i li ng sn phi ng k quyn s hu v bt ng sn, tr trng
hp ngi th ba chim hu ngay tnh nhn c ti sn ny thng qua bn u gi hoc
giao dch vi ngi m theo bn n, quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn l ch
s hu ti sn nhng sau ngi ny khng phi l ch s hu ti sn do bn n, quyt
119

nh b hu, sa.
- Quyn yu cu ngn chn hoc chm dt hnh vi cn tr tri php lut i vi vic thc
hin quyn s hu, quyn chim hu hp php:
Khi thc hin quyn s hu, quyn chim hu ca mnh, ch s hu, ngi chim hu
hp php c quyn yu cu ngi c hnh vi cn tr tri php lut phi chm dt hnh vi ;
nu khng c s chm dt t nguyn th c quyn yu cu To n, c quan, t chc c thm
quyn khc buc ngi chm dt hnh vi vi phm.
- Quyn yu cu bi thng thit hi:
Ch s hu, ngi chim hu hp php c quyn yu cu ngi c hnh vi xm phm
quyn s hu, quyn chim hu ca mnh bi thng thit hi.
- Bo v quyn ca ngi chim hu m khng phi l ch s hu:
Cc quyn c quy nh ti cc iu t iu 255 n iu 260 ca B lut dn s cng
thuc v ngi tuy khng phi l ch s hu nhng chim hu ti sn trn c s quyn s
dng t, quyn s dng hn ch bt ng sn lin k hoc theo cn c khc do php lut quy
nh hoc theo tho thun.
PT
IT
7.2.6. Ngha v dn s v hp ng dn s
7.2.6.1. Nhng quy nh chung
a. Ngha v dn s
Ngha v dn s l vic m theo , mt hoc nhiu ch th (sau y gi chung l bn c

ngha v) phi chuyn giao vt, chuyn giao quyn, tr tin hoc giy t c gi, thc hin
cng vic khc hoc khng c thc hin cng vic nht nh v li ch ca mt hoc nhiu
ch th khc (sau y gi chung l bn c quyn).
i tng ca ngha v dn s c th l ti sn, cng vic phi thc hin hoc khng
c thc hin. i tng ca ngha v dn s phi c xc nh c th. Ch nhng ti sn
c th giao dch c, nhng cng vic c th thc hin c m php lut khng cm,
khng tri o c x hi mi l i tng ca ngha v dn s.
b. Thc hin ngha v dn s
- Nguyn tc thc hin ngha v dn s:
Bn c ngha v dn s phi thc hin ngha v ca mnh mt cch trung thc, theo tinh
thn hp tc, ng cam kt, khng tri php lut, o c x hi.
- a im thc hin ngha v dn s:
a im thc hin ngha v dn s do cc bn tho thun. Trong trng hp khng c
tho thun th a im thc hin ngha v dn s c xc nh nh sau: ni c bt ng
sn, nu i tng ca ngha v dn s l bt ng sn; ni c tr hoc tr s ca bn c
quyn, nu i tng ca ngha v dn s khng phi l bt ng sn.
Khi bn c quyn thay i ni c tr hoc tr s th phi bo cho bn c ngha v v
phi chu chi ph tng ln do vic thay i ni c tr hoc tr s, tr trng hp c tho
120

thun khc.
- Thi hn thc hin ngha v dn s:
Thi hn thc hin ngha v dn s do cc bn tho thun hoc theo quy nh ca php
lut. Bn c ngha v phi thc hin ngha v dn s ng thi hn; ch c thc hin ngha
v dn s trc thi hn khi c s ng ca bn c quyn; nu bn c ngha v t thc
hin ngha v trc thi hn v bn c quyn chp nhn vic thc hin ngha v th ngha
v c coi l hon thnh ng thi hn.
Trong trng hp cc bn khng tho thun v php lut khng quy nh v thi hn thc
hin ngha v dn s th cc bn c th thc hin ngha v hoc yu cu thc hin ngha v
vo bt c lc no, nhng phi thng bo cho nhau bit trc mt thi gian hp l.
- Chm thc hin ngha v dn s:
Chm thc hin ngha v dn s l ngha v vn cha c thc hin hoc ch c thc
hin mt phn khi thi hn thc hin ngha v ht. Bn chm thc hin ngha v dn s
phi thng bo ngay cho bn c quyn v vic khng thc hin ngha v ng thi hn.
- Hon thc hin ngha v dn s:
PT
IT
Khi khng th thc hin c ngha v dn s ng thi hn th bn c ngha v phi thng

bo ngay cho bn c quyn bit v ngh c hon vic thc hin ngha v.
Trng hp khng thng bo cho bn c quyn th bn c ngha v phi bi thng thit
hi pht sinh, tr trng hp c tho thun khc hoc do nguyn nhn khch quan khng th
thng bo.
Bn c ngha v c hon vic thc hin ngha v, nu c bn c quyn ng .
Vic thc hin ngha v dn s khi c hon vn c coi l thc hin ng thi hn.
- Chm tip nhn vic thc hin ngha v dn s:
Chm tip nhn vic thc hin ngha v dn s l khi n thi hn thc hin ngha v m
bn c ngha v thc hin theo tho thun nhng bn c quyn khng tip nhn vic thc
hin ngha v .
Trong trng hp chm tip nhn i tng ca ngha v l ti sn th bn c ngha v
phi p dng cc bin php cn thit bo qun ti sn v c quyn yu cu thanh ton chi
ph hp l.
i vi ti sn c nguy c b h hng th bn c ngha v c quyn bn ti sn v tr
cho bn c quyn khon tin thu c t vic bn ti sn sau khi tr i chi ph hp l bo
qun v bn ti sn .
- Thc hin ngha v giao vt:
Bn c ngha v giao vt phi bo qun, gi gn vt cho n khi giao. Khi vt phi giao
l vt c nh th bn c ngha v phi giao ng vt v ng tnh trng nh cam kt;
nu l vt cng loi th phi giao ng s lng v cht lng nh tho thun v nu
khng c tho thun v cht lng th phi giao vt vi cht lng trung bnh; nu l vt
ng b th phi giao ng b. Bn c ngha v phi chu mi chi ph v vic giao vt, tr
121

trng hp c tho thun khc.
- Thc hin ngha v tr tin:
Ngha v tr tin phi c thc hin y , ng thi hn, ng a im v phng
thc tho thun. Ngha v tr tin bao gm c tin li trn n gc, tr trng hp c tho
thun khc.
- Ngha v phi thc hin hoc khng c thc hin mt cng vic:
Ngha v phi thc hin mt cng vic l ngha v m theo bn c ngha v phi thc
hin ng cng vic . Ngha v khng c thc hin mt cng vic l ngha v m theo
bn c ngha v khng c thc hin cng vic .
- Thc hin ngha v dn s theo nh k:
Ngha v dn s c thc hin theo nh k nu c tho thun hoc php lut c quy
nh. Vic chm thc hin ngha v dn s theo tng k cng b coi l chm thc hin ngha
v dn s.
- Thc hin ngha v dn s thng qua ngi th ba:
PT
IT
Khi c bn c quyn ng , bn c ngha v c th u quyn cho ngi th ba thay

mnh thc hin ngha v dn s nhng vn phi chu trch nhim vi bn c quyn, nu
ngi th ba khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v dn s.
- Thc hin ngha v dn s c iu kin:
Trong trng hp cc bn c tho thun hoc php lut c quy nh v iu kin thc hin
ngha v dn s th khi iu kin pht sinh, bn c ngha v phi thc hin.
- Thc hin ngha v dn s c i tng tu la chn:
Ngha v dn s c i tng tu la chn l ngha v m i tng l mt trong nhiu

ti sn hoc cng vic khc nhau v bn c ngha v c th tu la chn, tr trng hp c
tho thun hoc php lut c quy nh dnh quyn la chn cho bn c quyn.
Bn c ngha v phi thng bo cho bn c quyn bit v vic ti sn hoc cng vic
c la chn thc hin ngha v. Trng hp bn c quyn xc nh thi hn thc
hin ngha v c la chn th bn c ngha v phi hon thnh ng thi hn.
Trong trng hp ch cn mt ti sn hoc mt cng vic th bn c ngha v phi giao
ti sn hoc thc hin cng vic .
- Thc hin ngha v dn s thay th c:
Ngha v dn s thay th c l ngha v m bn c ngha v khng thc hin c
ngha v ban u th c th thc hin mt ngha v khc c bn c quyn chp nhn
thay th ngha v dn s .
- Thc hin ngha v dn s ring r:
Khi nhiu ngi cng thc hin mt ngha v dn s, nhng mi ngi c mt phn
ngha v nht nh v ring r vi nhau th mi ngi ch phi thc hin phn ngha v ca
mnh.
122

- Thc hin ngha v dn s lin i:
Ngha v dn s lin i l ngha v do nhiu ngi cng phi thc hin v bn c quyn
c th yu cu bt c ai trong s nhng ngi c ngha v phi thc hin ton b ngha v.
Trong trng hp mt ngi thc hin ton b ngha v th c quyn yu cu nhng
ngi c ngha v lin i khc phi thc hin phn ngha v lin i ca h i vi mnh.
Trong trng hp bn c quyn ch nh mt trong s nhng ngi c ngha v lin
i thc hin ton b ngha v, nhng sau li min cho ngi th nhng ngi cn li
cng c min thc hin ngha v.
Trong trng hp bn c quyn ch min vic thc hin ngha v cho mt trong s nhng
ngi c ngha v lin i khng phi thc hin phn ngha v ca mnh th nhng ngi cn
li vn phi lin i thc hin phn ngha v ca h.
- Thc hin ngha v dn s i vi nhiu ngi c quyn lin i:
Ngha v dn s i vi nhiu ngi c quyn lin i l ngha v m theo mi ngi
trong s nhng ngi c quyn u c th yu cu bn c ngha v thc hin ton b ngha
v.
PT
IT
Bn c ngha v c th thc hin ngha v ca mnh i vi bt c ai trong s nhng

ngi c quyn lin i.
Trong trng hp mt trong s nhng ngi c quyn lin i min cho bn c ngha v
khng phi thc hin phn ngha v i vi mnh th bn c ngha v vn phi thc hin phn
ngha v cn li i vi nhng ngi c quyn lin i khc.
- Thc hin ngha v dn s phn chia c theo phn:
Ngha v dn s phn chia c theo phn l ngha v m i tng ca ngha v l vt

chia c hoc cng vic c th chia thnh nhiu phn thc hin. Bn c ngha v c th
thc hin tng phn ngha v, tr trng hp c tho thun khc.
- Thc hin ngha v dn s khng phn chia c theo phn:
Ngha v dn s khng phn chia c theo phn l ngha v m i tng ca ngha v

l vt khng chia c hoc l cng vic phi c thc hin cng mt lc. Trong trng
hp nhiu ngi cng phi thc hin mt ngha v khng phn chia c th h phi thc
hin ngha v cng mt lc.
c. Trch nhim dn s
- Trch nhim dn s do vi phm ngha v dn s:
Bn c ngha v m khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v th phi chu
trch nhim dn s i vi bn c quyn. Trong trng hp bn c ngha v khng th thc
hin c ngha v dn s do s kin bt kh khng th khng phi chu trch nhim dn s,
tr trng hp c tho thun khc hoc php lut c quy nh khc. Bn c ngha v khng
phi chu trch nhim dn s nu chng minh c ngha v khng thc hin c l hon
ton do li ca bn c quyn.
- Trch nhim dn s do khng thc hin ngha v giao vt:
123

Khi bn c ngha v khng thc hin ngha v giao vt c nh th ngi c quyn c
quyn yu cu bn c ngha v phi giao ng vt ; nu vt khng cn hoc b h hng th
phi thanh ton gi tr ca vt.
Khi bn c ngha v khng thc hin c ngha v giao vt cng loi th phi thanh ton
gi tr ca vt.
Trong trng hp bn c ngha v khng thc hin c ngha v theo quy nh trn m
gy thit hi cho bn c quyn th ngoi vic thanh ton gi tr ca vt cn phi bi thng
thit hi cho bn c quyn.
- Trch nhim dn s do khng thc hin ngha v phi thc hin hoc khng c thc
hin mt cng vic:
Trong trng hp bn c ngha v khng thc hin mt cng vic m mnh phi thc hin
th bn c quyn c th yu cu bn c ngha v tip tc thc hin hoc t mnh thc hin hoc
giao cho ngi khc thc hin cng vic v yu cu bn c ngha v thanh ton chi ph hp l
v bi thng thit hi.
PT
IT
Khi bn c ngha v khng c thc hin mt cng vic m li thc hin cng vic th
bn c quyn c quyn yu cu bn c ngha v phi chm dt vic thc hin, khi phc
tnh trng ban u v bi thng thit hi.
- Trch nhim dn s do chm thc hin ngha v dn s:
Khi ngha v dn s chm c thc hin th bn c quyn c th gia hn bn c ngha

v hon thnh ngha v; nu qu thi hn ny m ngha v vn cha c hon thnh th
theo yu cu ca bn c quyn, bn c ngha v vn phi thc hin ngha v v bi thng
thit hi; nu vic thc hin ngha v khng cn cn thit i vi bn c quyn th bn ny
c quyn t chi tip nhn vic thc hin ngha v v yu cu bi thng thit hi.
Trong trng hp bn c ngha v chm tr tin th bn phi tr li i vi s tin
chm tr theo li sut c bn do Ngn hng Nh nc cng b tng ng vi thi gian chm
tr ti thi im thanh ton, tr trng hp c tho thun khc hoc php lut c quy nh
khc.
- Trch nhim dn s do chm tip nhn vic thc hin ngha v dn s:
Bn c quyn chm tip nhn vic thc hin ngha v dn s lm pht sinh thit hi cho
bn c ngha v th phi bi thng thit hi cho ngi v phi chu mi ri ro xy ra k
t thi im chm tip nhn, tr trng hp c tho thun khc hoc php lut c quy nh
khc.
- Trch nhim bi thng thit hi:
Trch nhim bi thng thit hi bao gm trch nhim bi thng thit hi v vt cht,
trch nhim bi thng b p tn tht v tinh thn.
Trch nhim bi thng thit hi v vt cht l trch nhim b p tn tht vt cht thc
t, tnh c thnh tin do bn vi phm gy ra, bao gm tn tht v ti sn, chi ph hp l
ngn chn, hn ch, khc phc thit hi, thu nhp thc t b mt hoc b gim st.
124

Ngi gy thit hi v tinh thn cho ngi khc do xm phm n tnh mng, sc kho, danh
d, nhn phm, uy tn ca ngi th ngoi vic chm dt hnh vi vi phm, xin li, ci chnh
cng khai cn phi bi thng mt khon tin b p tn tht v tinh thn cho ngi b thit
hi.
- Li trong trch nhim dn s:
Ngi khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v dn s th phi chu trch
nhim dn s khi c li c hoc li v , tr trng hp c tho thun khc hoc php lut
c quy nh khc.
C gy thit hi l trng hp mt ngi nhn thc r hnh vi ca mnh s gy thit hi
cho ngi khc m vn thc hin v mong mun hoc tuy khng mong mun nhng mc
cho thit hi xy ra.
V gy thit hi l trng hp mt ngi khng thy trc hnh vi ca mnh c kh
nng gy thit hi, mc d phi bit hoc c th bit trc thit hi s xy ra hoc thy trc
hnh vi ca mnh c kh nng gy thit hi, nhng cho rng thit hi s khng xy ra hoc
c th ngn chn c.
PT
IT
d. Chuyn giao quyn yu cu v chuyn giao ngha v

- Chuyn giao quyn yu cu:
Bn c quyn yu cu thc hin ngha v dn s c th chuyn giao quyn yu cu

cho ngi th quyn theo tho thun, tr nhng trng hp sau y: quyn yu cu cp
dng, yu cu bi thng thit hi do xm phm n tnh mng, sc kho, danh d, nhn
phm, uy tn; bn c quyn v bn c ngha v c tho thun khng c chuyn giao quyn
yu cu; cc trng hp khc do php lut quy nh.
Khi bn c quyn yu cu chuyn giao quyn yu cu cho ngi th quyn th ngi th
quyn tr thnh bn c quyn yu cu.
Ngi chuyn giao quyn yu cu phi bo cho bn c ngha v bit bng vn bn v vic
chuyn giao quyn yu cu. Vic chuyn giao quyn yu cu khng cn c s ng ca
bn c ngha v, tr trng hp c tho thun khc hoc php lut c quy nh khc.
- Hnh thc chuyn giao quyn yu cu:
Vic chuyn giao quyn yu cu c th hin bng vn bn hoc bng li ni. Trong
trng hp php lut c quy nh vic chuyn giao quyn yu cu phi c th hin bng
vn bn, phi c cng chng hoc chng thc, ng k hoc phi xin php th phi tun theo
cc quy nh .
- Ngha v cung cp thng tin v chuyn giao giy t:
Ngi chuyn giao quyn yu cu phi cung cp thng tin cn thit, chuyn giao giy t c
lin quan cho ngi th quyn.
Ngi chuyn giao quyn yu cu vi phm ngha v m gy thit hi th phi bi thng
thit hi.
- Khng chu trch nhim sau khi chuyn giao quyn yu cu:
125

Ngi chuyn giao quyn yu cu khng phi chu trch nhim v kh nng thc hin
ngha v ca bn c ngha v, tr trng hp c tho thun khc.
- Chuyn giao quyn yu cu c bin php bo m thc hin ngha v dn s:
Trong trng hp quyn yu cu thc hin ngha v dn s c bin php bo m th vic
chuyn giao quyn yu cu bao gm c bin php bo m .
- Quyn t chi ca bn c ngha v:
Trong trng hp bn c ngha v khng c thng bo v vic chuyn giao quyn yu
cu hoc ngi th quyn khng chng minh v tnh xc thc ca vic chuyn giao quyn
yu cu th bn c ngha v c quyn t chi vic thc hin ngha v i vi ngi th
quyn.
Trong trng hp bn c ngha v do khng c thng bo v vic chuyn giao quyn
yu cu m thc hin ngha v i vi ngi chuyn giao quyn yu cu th ngi th
quyn khng c yu cu bn c ngha v phi thc hin ngha v i vi mnh.
- Chuyn giao ngha v dn s:
PT
IT
Bn c ngha v c th chuyn giao ngha v dn s cho ngi th ngha v nu c

bn c quyn ng , tr trng hp ngha v gn lin vi nhn thn ca bn c ngha v
hoc php lut c quy nh khng c chuyn giao ngha v. Khi c chuyn giao ngha
v th ngi th ngha v tr thnh bn c ngha v.
- Hnh thc chuyn giao ngha v dn s:
Vic chuyn giao ngha v dn s c th hin bng vn bn hoc bng li ni. Trong
trng hp php lut c quy nh vic chuyn giao ngha v phi c th hin bng vn
bn, phi c cng chng hoc chng thc, ng k hoc phi xin php th phi tun theo cc
quy nh .
- Chuyn giao ngha v dn s c bin php bo m:
Trong trng hp ngha v dn s c bin php bo m c chuyn giao th bin php

bo m chm dt, nu khng c tho thun khc.
. Bo m thc hin ngha v dn s
- Cc bin php bo m thc hin ngha v dn s bao gm: cm c ti sn; th chp ti
sn; t cc; k cc; k qu; bo lnh; tn chp.
- Phm vi bo m thc hin ngha v dn s:
Ngha v dn s c th c bo m mt phn hoc ton b theo tho thun hoc theo
quy nh ca php lut; nu khng c tho thun v php lut khng quy nh phm vi bo
m th ngha v coi nh c bo m ton b, k c ngha v tr li v bi thng thit
hi.
Cc bn c tho thun v cc bin php bo m thc hin ngha v dn s bo
m thc hin cc loi ngha v, k c ngha v hin ti, ngha v trong tng lai hoc ngha
v c iu kin.
126

- Vt bo m thc hin ngha v dn s:
Vt bo m thc hin ngha v dn s phi thuc quyn s hu ca bn bo m v
c php giao dch.
Vt dng bo m thc hin ngha v dn s l vt hin c hoc c hnh thnh
trong tng lai. Vt hnh thnh trong tng lai l ng sn, bt ng sn thuc s hu ca
bn bo m sau thi im ngha v c xc lp hoc giao dch bo m c giao kt.
- Tin, giy t c gi dng bo m thc hin ngha v dn s:
Tin, tri phiu, c phiu, k phiu v giy t c gi khc c dng bo m thc
hin ngha v dn s.
- Quyn ti sn dng bo m thc hin ngha v dn s:
Cc quyn ti sn thuc s hu ca bn bo m bao gm quyn ti sn pht sinh t
quyn tc gi, quyn s hu cng nghip, quyn i vi ging cy trng, quyn i n,
quyn c nhn s tin bo him i vi vt bo m, quyn ti sn i vi phn vn gp
trong doanh nghip, quyn ti sn pht sinh t hp ng v cc quyn ti sn khc thuc s
hu ca bn bo m u c dng bo m thc hin ngha v dn s.
PT
IT
Quyn s dng t c dng bo m thc hin ngha v dn s theo quy nh ca

B lut dn s v php lut v t ai.
Quyn khai thc ti nguyn thin nhin c dng bo m thc hin ngha v dn s
theo quy nh ca B lut dn s v php lut v ti nguyn.
- ng k giao dch bo m:
Giao dch bo m l giao dch dn s do cc bn tho thun hoc php lut quy nh v
vic thc hin bin php bo m c quy nh ti khon 1 iu 318 ca B lut dn s.
Vic ng k giao dch bo m c thc hin theo quy nh ca php lut v ng k
giao dch bo m. Vic ng k l iu kin giao dch bo m c hiu lc ch trong
trng hp php lut c quy nh.
Trng hp giao dch bo m c ng k theo quy nh ca php lut th giao dch
bo m c gi tr php l i vi ngi th ba, k t thi im ng k.
- Mt ti sn dng bo m thc hin nhiu ngha v dn s:
Mt ti sn c th c dng bo m thc hin nhiu ngha v dn s, nu c gi tr
ti thi im xc lp giao dch bo m ln hn tng gi tr cc ngha v c bo m, tr
trng hp c tho thun khc hoc php lut c quy nh khc.
Trong trng hp mt ti sn c bo m thc hin nhiu ngha v th bn bo m
phi thng bo cho bn nhn bo m sau bit v vic ti sn bo m ang c dng
bo m thc hin ngha v khc. Mi ln bo m phi c lp thnh vn bn.
Trong trng hp phi x l ti sn thc hin mt ngha v n hn th cc ngha v
khc tuy cha n hn u c coi l n hn v tt c cc bn cng nhn bo m u c
tham gia x l ti sn. Bn nhn bo m thng bo v vic x l ti sn c trch nhim x
l ti sn, nu cc bn cng nhn bo m khng c tho thun khc.
127

Trong trng hp cc bn mun tip tc thc hin cc ngha v cha n hn th c th
tho thun v vic bn bo m dng ti sn khc bo m vic thc hin cc ngha v
cha n hn.
- Th t u tin thanh ton:
Th t u tin thanh ton khi x l ti sn bo m c xc nh nh sau:
+ Trong trng hp giao dch bo m c ng k th vic xc nh th t u tin
thanh ton khi x l ti sn bo m c xc nh theo th t ng k;
+ Trong trng hp mt ti sn c dng bo m thc hin nhiu ngha v dn s
m c giao dch bo m c ng k, c giao dch bo m khng ng k th giao dch bo
m c ng k c u tin thanh ton;
+ Trong trng hp mt ti sn dng bo m thc hin nhiu ngha v dn s m cc
giao dch bo m u khng c ng k th th t u tin thanh ton c xc nh theo
th t xc lp giao dch bo m.
e. Chm dt ngha v dn s
PT
IT
Ngha v dn s chm dt trong cc trng hp sau y:

- Ngha v c hon thnh;
- Theo tho thun ca cc bn;
- Bn c quyn min vic thc hin ngha v;
- Ngha v c thay th bng ngha v dn s khc;

- Ngha v c b tr;
- Bn c quyn v bn c ngha v ho nhp lm mt;

- Thi hiu min tr ngha v dn s ht;
- Bn c ngha v l c nhn cht hoc l php nhn, ch th khc chm dt m ngha v

phi do chnh c nhn, php nhn, ch th thc hin;
- Bn c quyn l c nhn cht m quyn yu cu khng thuc di sn tha k hoc l
php nhn, ch th khc chm dt m quyn yu cu khng c chuyn giao cho php
nhn, ch th khc;
- Vt c nh l i tng ca ngha v dn s khng cn v c thay th bng ngha
v khc;
- Cc trng hp khc do php lut quy nh.
7.2.6.2. Hp ng dn s
Hp ng dn s l s tho thun gia cc bn v vic xc lp, thay i hoc chm dt
quyn, ngha v dn s.
- Nguyn tc giao kt hp ng dn s:
Vic giao kt hp ng dn s phi tun theo cc nguyn tc sau y: t do giao kt hp
ng nhng khng c tri php lut, o c x hi; t nguyn, bnh ng, thin ch, hp
128

tc, trung thc v ngay thng.
- ngh giao kt hp ng:
ngh giao kt hp ng l vic th hin r nh giao kt hp ng v chu s rng
buc v ngh ny ca bn ngh i vi bn c xc nh c th.
Trong trng hp ngh giao kt hp ng c nu r thi hn tr li, nu bn ngh
li giao kt hp ng vi ngi th ba trong thi hn ch bn c ngh tr li th phi
bi thng thit hi cho bn c ngh m khng c giao kt hp ng nu c thit hi
pht sinh.
- Hnh thc hp ng dn s:
Hp ng dn s c th c giao kt bng li ni, bng vn bn hoc bng hnh vi c
th, khi php lut khng quy nh loi hp ng phi c giao kt bng mt hnh thc
nht nh.
Trong trng hp php lut c quy nh hp ng phi c th hin bng vn bn c cng
chng hoc chng thc, phi ng k hoc xin php th phi tun theo cc quy nh .
PT
IT
Hp ng khng b v hiu trong trng hp c vi phm v hnh thc, tr trng hp php

lut c quy nh khc.
- Ni dung ca hp ng dn s:
Tu theo tng loi hp ng, cc bn c th tho thun v nhng ni dung sau y: i

tng ca hp ng l ti sn phi giao, cng vic phi lm hoc khng c lm; s lng,
cht lng; gi, phng thc thanh ton; thi hn, a im, phng thc thc hin hp
ng; quyn, ngha v ca cc bn; trch nhim do vi phm hp ng; pht vi phm hp
ng; cc ni dung khc.
- Hp ng dn s v hiu:
Cc quy nh v giao dch dn s v hiu t iu 127 n iu 138 ca B lut dn s

cng c p dng i vi hp ng v hiu.
S v hiu ca hp ng chnh lm chm dt hp ng ph, tr trng hp cc bn c tho
thun hp ng ph c thay th hp ng chnh. Quy nh ny khng p dng i vi cc
bin php bo m thc hin ngha v dn s.
S v hiu ca hp ng ph khng lm chm dt hp ng chnh, tr trng hp cc
bn tho thun hp ng ph l mt phn khng th tch ri ca hp ng chnh.
- Hp ng dn s v hiu do c i tng khng th thc hin c:
Trong trng hp ngay t khi k kt, hp ng c i tng khng th thc hin c v
l do khch quan th hp ng ny b v hiu.
Trong trng hp khi giao kt hp ng m mt bn bit hoc phi bit v vic hp ng
c i tng khng th thc hin c, nhng khng thng bo cho bn kia bit nn bn kia
giao kt hp ng th phi bi thng thit hi cho bn kia, tr trng hp bn kia bit
hoc phi bit v vic hp ng c i tng khng th thc hin c.
129

Quy nh ny cng c p dng i vi trng hp hp ng c mt hoc nhiu phn
i tng khng th thc hin c, nhng phn cn li ca hp ng vn c gi tr php l.
- Nguyn tc thc hin hp ng dn s:
Vic thc hin hp ng phi tun theo cc nguyn tc sau y: a) Thc hin ng hp
ng, ng i tng, cht lng, s lng, chng loi, thi hn, phng thc v cc tho
thun khc; b) Thc hin mt cch trung thc, theo tinh thn hp tc v c li nht cho cc
bn, bo m tin cy ln nhau; c) Khng c xm phm n li ch ca Nh nc, li ch
cng cng, quyn, li ch hp php ca ngi khc.
- Sa i hp ng dn s:
Cc bn c th tho thun sa i hp ng v gii quyt hu qu ca vic sa i, tr
trng hp php lut c quy nh khc.
Trong trng hp hp ng c lp thnh vn bn, c cng chng, chng thc, ng
k hoc cho php th vic sa i hp ng cng phi tun theo hnh thc .
- Chm dt hp ng dn s:
PT
IT
Hp ng chm dt trong cc trng hp sau y:

+ Hp ng c hon thnh;
+ Theo tho thun ca cc bn;
+ C nhn giao kt hp ng cht, php nhn hoc ch th khc chm dt m hp ng

phi do chnh c nhn, php nhn hoc ch th thc hin;
+ Hp ng b hu b, b n phng chm dt thc hin;
+ Hp ng khng th thc hin c do i tng ca hp ng khng cn v cc bn

c th tho thun thay th i tng khc hoc bi thng thit hi;
+ Cc trng hp khc do php lut quy nh.
- Hu b hp ng dn s:
Mt bn c quyn hu b hp ng v khng phi bi thng thit hi khi bn kia vi

phm hp ng l iu kin hu b m cc bn tho thun hoc php lut c quy nh.
Bn hu b hp ng phi thng bo ngay cho bn kia bit v vic hu b, nu khng
thng bo m gy thit hi th phi bi thng. Khi hp ng b hu b th hp ng
khng c hiu lc t thi im giao kt v cc bn phi hon tr cho nhau ti sn
nhn; nu khng hon tr c bng hin vt th phi tr bng tin. Bn c li trong vic
hp ng b hu b phi bi thng thit hi.
- n phng chm dt thc hin hp ng dn s:
Mt bn c quyn n phng chm dt thc hin hp ng nu cc bn c tho thun
hoc php lut c quy nh. Bn n phng chm dt thc hin hp ng phi thng bo
ngay cho bn kia bit v vic chm dt hp ng, nu khng thng bo m gy thit hi th
phi bi thng. Khi hp ng b n phng chm dt thc hin th hp ng chm dt
t thi im bn kia nhn c thng bo chm dt. Cc bn khng phi tip tc thc hin
130

ngha v. Bn thc hin ngha v c quyn yu cu bn kia thanh ton. Bn c li trong
vic hp ng b n phng chm dt phi bi thng thit hi.
- Thi hiu khi kin v hp ng dn s:
Thi hiu khi kin yu cu To n gii quyt tranh chp hp ng dn s l hai
nm, k t ngy quyn v li ch hp php ca c nhn, php nhn, cc ch th khc b
xm phm.
7.2.7. Tha k
C nhn c quyn lp di chc nh ot ti sn ca mnh; li ti sn ca mnh cho
ngi tha k theo php lut; hng di sn theo di chc hoc theo php lut.
Mi c nhn u bnh ng v quyn li ti sn ca mnh cho ngi khc v quyn
hng di sn theo di chc hoc theo php lut.
7.2.7.1. Tha k theo di chc
Di chc l s th hin ch ca c nhn nhm chuyn ti sn ca mnh cho ngi khc
sau khi cht.
PT
IT
- Ngi lp di chc:
Ngi thnh nin c quyn lp di chc, tr trng hp ngi b bnh tm thn hoc
mc bnh khc m khng th nhn thc v lm ch c hnh vi ca mnh. Ngi t mi
lm tui n cha mi tm tui c th lp di chc, nu c cha, m hoc ngi gim h
ng .
Ngi lp di chc c cc quyn sau y:
+ Ch nh ngi tha k; trut quyn hng di sn ca ngi tha k;

+ Phn nh phn di sn cho tng ngi tha k;
+ Dnh mt phn ti sn trong khi di sn di tng, th cng;

+ Giao ngha v cho ngi tha k;
+ Ch nh ngi gi di chc, ngi qun l di sn, ngi phn chia di sn.

- Hnh thc ca di chc:
Di chc phi c lp thnh vn bn; nu khng th lp c di chc bng vn bn th c
th di chc ming. Ngi thuc dn tc thiu s c quyn lp di chc bng ch vit hoc
ting ni ca dn tc mnh.
Di chc bng vn bn bao gm: di chc bng vn bn khng c ngi lm chng; di chc
bng vn bn c ngi lm chng; di chc bng vn bn c cng chng; di chc bng vn
bn c chng thc.
Trong trng hp tnh mng mt ngi b ci cht e da do bnh tt hoc cc nguyn
nhn khc m khng th lp di chc bng vn bn th c th di chc ming. Sau ba thng, k
t thi im di chc ming m ngi di chc cn sng, minh mn, sng sut th di chc
ming mc nhin b hu b.
131

- Di chc hp php:
Di chc c coi l hp php phi c cc iu kin sau y: a) Ngi lp di chc minh
mn, sng sut trong khi lp di chc; khng b la di, e do hoc cng p; b) Ni dung di
chc khng tri php lut, o c x hi; hnh thc di chc khng tri quy nh ca php
lut.
Di chc ca ngi t mi lm tui n cha mi tm tui phi c lp thnh
vn bn v phi c cha, m hoc ngi gim h ng .
Di chc ca ngi b hn ch v th cht hoc ca ngi khng bit ch phi c ngi
lm chng lp thnh vn bn v c cng chng hoc chng thc.
Di chc bng vn bn khng c cng chng, chng thc ch c coi l hp php, nu
c cc iu kin c quy nh trn.
Di chc ming c coi l hp php, nu ngi di chc ming th hin ch cui cng ca
mnh trc mt t nht hai ngi lm chng v ngay sau nhng ngi lm chng ghi chp li,
cng k tn hoc im ch. Trong thi hn nm ngy, k t ngy ngi di chc ming th hin
ch cui cng th di chc phi c cng chng hoc chng thc.
PT
IT
- Ni dung ca di chc bng vn bn:
Di chc phi ghi r: a) Ngy, thng, nm lp di chc; b) H, tn v ni c tr ca ngi lp

di chc; c) H, tn ngi, c quan, t chc c hng di sn hoc xc nh r cc iu kin
c nhn, c quan, t chc c hng di sn; d) Di sn li v ni c di sn; ) Vic ch
nh ngi thc hin ngha v v ni dung ca ngha v.
Di chc khng c vit tt hoc vit bng k hiu; nu di chc gm nhiu trang th mi
trang phi c nh s th t v c ch k hoc im ch ca ngi lp di chc.
- Ngi lm chng cho vic lp di chc:
Mi ngi u c th lm chng cho vic lp di chc, tr nhng ngi sau y: ngi

tha k theo di chc hoc theo php lut ca ngi lp di chc; ngi c quyn, ngha v ti
sn lin quan ti ni dung di chc; ngi cha mi tm tui, ngi khng c nng lc
hnh vi dn s.
- Di chc bng vn bn khng c ngi lm chng:
Ngi lp di chc phi t tay vit v k vo bn di chc. Vic lp di chc bng vn bn
khng c ngi lm chng phi tun theo quy nh ti iu 653 ca B lut dn s.
- Di chc bng vn bn c ngi lm chng:
Trong trng hp ngi lp di chc khng th t mnh vit bn di chc th c th nh
ngi khc vit, nhng phi c t nht l hai ngi lm chng. Ngi lp di chc phi k hoc
im ch vo bn di chc trc mt nhng ngi lm chng; nhng ngi lm chng xc nhn
ch k, im ch ca ngi lp di chc v k vo bn di chc. Vic lp di chc phi tun theo
quy nh ti iu 653 v iu 654 ca B lut dn s.
- Di chc c cng chng hoc chng thc:
Ngi lp di chc c th yu cu cng chng hoc chng thc bn di chc.
132

- Th tc lp di chc ti c quan cng chng hoc U ban nhn dn x, phng, th trn:
Vic lp di chc ti c quan cng chng hoc U ban nhn dn x, phng, th trn phi
tun theo th tc sau y:
+ Ngi lp di chc tuyn b ni dung ca di chc trc cng chng vin hoc ngi c
thm quyn chng thc ca U ban nhn dn x, phng, th trn. Cng chng vin hoc
ngi c thm quyn chng thc phi ghi chp li ni dung m ngi lp di chc tuyn
b. Ngi lp di chc k hoc im ch vo bn di chc sau khi xc nhn bn di chc
c ghi chp chnh xc v th hin ng ch ca mnh. Cng chng vin hoc ngi c
thm quyn chng thc ca U ban nhn dn x, phng, th trn k vo bn di chc;
+ Trong trng hp ngi lp di chc khng c c hoc khng nghe c bn di
chc, khng k hoc khng im ch c th phi nh ngi lm chng v ngi ny phi
k xc nhn trc mt cng chng vin hoc ngi c thm quyn chng thc ca U ban nhn
dn x, phng, th trn. Cng chng vin, ngi c thm quyn chng thc ca U ban nhn
dn x, phng, th trn chng nhn bn di chc trc mt ngi lp di chc v ngi lm
chng.
PT
IT
- Ngi khng c cng chng, chng thc di chc:

Cng chng vin, ngi c thm quyn ca U ban nhn dn x, phng, th trn khng
c cng chng, chng thc i vi di chc, nu h l:
+ Ngi tha k theo di chc hoc theo php lut ca ngi lp di chc;
+ Ngi c cha, m, v hoc chng, con l ngi tha k theo di chc hoc theo php
lut;
+ Ngi c quyn, ngha v v ti sn lin quan ti ni dung di chc.
- Di chc bng vn bn c gi tr nh di chc c cng chng, chng thc:
Di chc bng vn bn c gi tr nh di chc c cng chng hoc chng thc bao gm:
+ Di chc ca qun nhn ti ng c xc nhn ca th trng n v t cp i i tr ln,
nu qun nhn khng th yu cu cng chng hoc chng thc;
+ Di chc ca ngi ang i trn tu bin, my bay c xc nhn ca ngi ch huy
phng tin ;
+ Di chc ca ngi ang iu tr ti bnh vin, c s cha bnh, iu dng khc c xc
nhn ca ngi ph trch bnh vin, c s ;
+ Di chc ca ngi ang lm cng vic kho st, thm d, nghin cu vng rng ni,
hi o c xc nhn ca ngi ph trch n v;
+ Di chc ca cng dn Vit Nam ang nc ngoi c chng nhn ca c quan lnh s,
i din ngoi giao Vit Nam nc ;
+ Di chc ca ngi ang b tm giam, ang chp hnh hnh pht t, ngi ang chp
hnh bin php x l hnh chnh ti c s gio dc, c s cha bnh c xc nhn ca ngi
ph trch c s .
133

- Di chc do cng chng vin lp ti ch :
Ngi lp di chc c th yu cu cng chng vin ti ch ca mnh lp di chc. Th
tc lp di chc ti ch c tin hnh nh th tc lp di chc ti c quan cng chng theo
quy nh ti iu 658 ca B lut dn s.
- Sa i, b sung, thay th, hu b di chc:
Ngi lp di chc c th sa i, b sung, thay th, hu b di chc vo bt c lc no. Trong
trng hp ngi lp di chc b sung di chc th di chc lp v phn b sung c hiu lc
php lut nh nhau; nu mt phn ca di chc lp v phn b sung mu thun nhau th ch
phn b sung c hiu lc php lut. Trong trng hp ngi lp di chc thay th di chc bng di
chc mi th di chc trc b hu b.
- Di chc chung ca v, chng:
V, chng c th lp di chc chung nh ot ti sn chung. V, chng c th sa i,
b sung, thay th, hu b di chc chung bt c lc no. Khi v hoc chng mun sa i, b
sung, thay th, hu b di chc chung th phi c s ng ca ngi kia; nu mt ngi
cht th ngi kia ch c th sa i, b sung di chc lin quan n phn ti sn ca mnh.
PT
IT
- Gi gi di chc:
Ngi lp di chc c th yu cu c quan cng chng lu gi hoc gi ngi khc gi

bn di chc. Trong trng hp c quan cng chng lu gi bn di chc th phi bo qun,
gi gn theo quy nh ca php lut v cng chng. C nhn gi bn di chc c cc ngha v
sau y:
+ Gi b mt ni dung di chc;
+ Gi gn, bo qun bn di chc; nu bn di chc b tht lc, h hi th phi bo ngay cho

ngi lp di chc;
+ Giao li bn di chc cho ngi tha k hoc ngi c thm quyn cng b di chc, khi
ngi lp di chc cht. Vic giao li bn di chc phi c lp thnh vn bn, c ch k ca
ngi giao, ngi nhn v trc s c mt ca hai ngi lm chng.
- Di chc b tht lc, h hi:
K t thi im m tha k, nu bn di chc b tht lc hoc b h hi n mc khng th
hin c y ch ca ngi lp di chc v cng khng c bng chng no chng minh
c nguyn ch thc ca ngi lp di chc th coi nh khng c di chc v p dng cc
quy nh v tha k theo php lut. Trong trng hp di sn cha chia m tm thy di chc
th di sn c chia theo di chc.
- Hiu lc php lut ca di chc:
Di chc c hiu lc php lut t thi im m tha k. Di chc khng c hiu lc php
lut ton b hoc mt phn trong cc trng hp sau y:
+ Ngi tha k theo di chc cht trc hoc cht cng thi im vi ngi lp di chc;
+ C quan, t chc c ch nh l ngi tha k khng cn vo thi im m tha k.
134

Trong trng hp c nhiu ngi tha k theo di chc m c ngi cht trc hoc cht
cng thi im vi ngi lp di chc, mt trong nhiu c quan, t chc c ch nh hng
tha k theo di chc khng cn vo thi im m tha k th ch phn di chc c lin quan
n c nhn, c quan, t chc ny khng c hiu lc php lut.
Di chc khng c hiu lc php lut, nu di sn li cho ngi tha k khng cn vo
thi im m tha k; nu di sn li cho ngi tha k ch cn mt phn th phn di chc
v phn di sn cn li vn c hiu lc.
Khi di chc c phn khng hp php m khng nh hng n hiu lc ca cc phn cn
li th ch phn khng c hiu lc php lut.
Khi mt ngi li nhiu bn di chc i vi mt ti sn th ch bn di chc sau cng
c hiu lc php lut.
- Hiu lc php lut ca di chc chung ca v, chng:
Di chc chung ca v, chng c hiu lc t thi im ngi sau cng cht hoc ti thi im
v, chng cng cht.
- Ngi tha k khng ph thuc vo ni dung ca di chc:
PT
IT
Con cha thnh nin, cha, m, v, chng; con thnh nin m khng c kh nng lao
ng vn c hng phn di sn bng hai phn ba sut ca mt ngi tha k theo php
lut, nu di sn c chia theo php lut, trong trng hp h khng c ngi lp di chc
cho hng di sn hoc ch cho hng phn di sn t hn hai phn ba sut , tr khi h l
nhng ngi t chi nhn di sn theo quy nh ti iu 642 hoc h l nhng ngi khng c
quyn hng di sn theo quy nh ti khon 1 iu 643 ca B lut dn s.
- Di sn dng vo vic th cng:
Trong trng hp ngi lp di chc c li mt phn di sn dng vo vic th cng th

phn di sn khng c chia tha k v c giao cho mt ngi c ch nh trong
di chc qun l thc hin vic th cng; nu ngi c ch nh khng thc hin ng
di chc hoc khng theo tho thun ca nhng ngi tha k th nhng ngi tha k c
quyn giao phn di sn dng vo vic th cng cho ngi khc qun l th cng.
Trong trng hp ngi li di sn khng ch nh ngi qun l di sn th cng th
nhng ngi tha k c mt ngi qun l di sn th cng.
Trong trng hp tt c nhng ngi tha k theo di chc u cht th phn di sn
dng th cng thuc v ngi ang qun l hp php di sn trong s nhng ngi
thuc din tha k theo php lut.
Trong trng hp ton b di sn ca ngi cht khng thanh ton ngha v ti sn
ca ngi th khng c dnh mt phn di sn dng vo vic th cng.
- Di tng:
Di tng l vic ngi lp di chc dnh mt phn di sn tng cho ngi khc. Vic di tng
phi c ghi r trong di chc.
Ngi c di tng khng phi thc hin ngha v ti sn i vi phn c di tng, tr
135

trng hp ton b di sn khng thanh ton ngha v ti sn ca ngi lp di chc th
phn di tng cng c dng thc hin phn ngha v cn li ca ngi ny.
- Cng b di chc:
Trong trng hp di chc bng vn bn c lu gi ti c quan cng chng th cng
chng vin l ngi cng b di chc. Trong trng hp ngi li di chc ch nh ngi
cng b di chc th ngi ny c ngha v cng b di chc; nu ngi li di chc khng ch
nh hoc c ch nh nhng ngi c ch nh t chi cng b di chc th nhng ngi
tha k cn li tho thun c ngi cng b di chc. Sau thi im m tha k, ngi cng b
di chc phi sao gi di chc ti tt c nhng ngi c lin quan n ni dung di chc. Ngi
nhn c bn sao di chc c quyn yu cu i chiu vi bn gc ca di chc. Trong trng
hp di chc c lp bng ting nc ngoi th bn di chc phi c dch ra ting Vit v
phi c cng chng.
- Gii thch ni dung di chc:
PT
IT
Trong trng hp ni dung di chc khng r rng dn n nhiu cch hiu khc nhau
th ngi cng b di chc v nhng ngi tha k phi cng nhau gii thch ni dung di
chc da trn nguyn ch thc trc y ca ngi cht, c xem xt n mi quan h
ca ngi cht vi ngi tha k theo di chc. Khi nhng ngi ny khng nht tr v
cch hiu ni dung di chc th coi nh khng c di chc v vic chia di sn c p dng
theo quy nh v tha k theo php lut. Trong trng hp c mt phn ni dung di chc
khng gii thch c nhng khng nh hng n cc phn cn li ca di chc th ch
phn khng gii thch c khng c hiu lc.
7.2.7.2. Tha k theo php lut
Tha k theo php lut l tha k theo hng tha k, iu kin v trnh t tha k do php
lut quy nh.
- Tha k theo php lut c p dng trong nhng trng hp sau y: a) Khng c di
chc; b) Di chc khng hp php; c) Nhng ngi tha k theo di chc u cht trc hoc
cht cng thi im vi ngi lp di chc; c quan, t chc c hng tha k theo di chc
khng cn vo thi im m tha k; d) Nhng ngi c ch nh lm ngi tha k theo
di chc m khng c quyn hng di sn hoc t chi quyn nhn di sn.
- Tha k theo php lut cng c p dng i vi cc phn di sn sau y: a) Phn di
sn khng c nh ot trong di chc; b) Phn di sn c lin quan n phn ca di chc
khng c hiu lc php lut; c) Phn di sn c lin quan n ngi c tha k theo di
chc nhng h khng c quyn hng di sn, t chi quyn nhn di sn, cht trc hoc
cht cng thi im vi ngi lp di chc; lin quan n c quan, t chc c hng di sn
theo di chc, nhng khng cn vo thi im m tha k.
- Ngi tha k theo php lut:
Nhng ngi tha k theo php lut c quy nh theo th t sau y:
+ Hng tha k th nht gm: v, chng, cha , m , cha nui, m nui, con , con
nui ca ngi cht;
136

+ Hng tha k th hai gm: ng ni, b ni, ng ngoi, b ngoi, anh rut, ch rut, em
rut ca ngi cht; chu rut ca ngi cht m ngi cht l ng ni, b ni, ng ngoi, b
ngoi;
+ Hng tha k th ba gm: c ni, c ngoi ca ngi cht; bc rut, ch rut, cu rut,
c rut, d rut ca ngi cht; chu rut ca ngi cht m ngi cht l bc rut, ch rut,
cu rut, c rut, d rut; cht rut ca ngi cht m ngi cht l c ni, c ngoi.
Nhng ngi tha k cng hng c hng phn di sn bng nhau.
Nhng ngi hng tha k sau ch c hng tha k, nu khng cn ai hng tha
k trc do cht, khng c quyn hng di sn, b trut quyn hng di sn hoc t chi
nhn di sn.
- Tha k th v:
Trong trng hp con ca ngi li di sn cht trc hoc cng mt thi im vi
ngi li di sn th chu c hng phn di sn m cha hoc m ca chu c hng
nu cn sng; nu chu cng cht trc hoc cng mt thi im vi ngi li di sn th
cht c hng phn di sn m cha hoc m ca cht c hng nu cn sng.
PT
IT
- Quan h tha k gia con nui v cha nui, m nui v cha , m :

Con nui v cha nui, m nui c tha k di sn ca nhau v cn c tha k di sn
theo quy nh ti iu 676 v iu 677 ca B lut dn s.
- Quan h tha k gia con ring v b dng, m k:
Con ring v b dng, m k nu c quan h chm sc, nui dng nhau nh cha con,
m con th c tha k di sn ca nhau v cn c tha k di sn theo quy nh ti iu 676
v iu 677 ca B lut dn s.
- Vic tha k trong trng hp v, chng chia ti sn chung, ang xin ly hn, kt
hn vi ngi khc:
Trong trng hp v, chng chia ti sn chung khi hn nhn cn tn ti m sau mt
ngi cht th ngi cn sng vn c tha k di sn. Trong trng hp v, chng xin ly
hn m cha c hoc c To n cho ly hn bng bn n hoc quyt nh cha c
hiu lc php lut, nu mt ngi cht th ngi cn sng vn c tha k di sn. Ngi
ang l v hoc chng ca mt ngi ti thi im ngi cht th d sau kt hn
vi ngi khc vn c tha k di sn.
7.3. Thanh ton v phn chia di sn
Sau khi c thng bo v vic m tha k hoc di chc c cng b, nhng ngi tha
k c th hp mt tho thun nhng vic sau y:
+ C ngi qun l di sn, ngi phn chia di sn, xc nh quyn, ngha v ca nhng
ngi ny, nu ngi li di sn khng ch nh trong di chc;
+ Cch thc phn chia di sn.
Mi tho thun ca nhng ngi tha k phi c lp thnh vn bn.
137

- Ngi phn chia di sn:
Ngi phn chia di sn c th ng thi l ngi qun l di sn c ch nh trong di chc
hoc c nhng ngi tha k tho thun c ra. Ngi phn chia di sn phi chia di sn theo
ng di chc hoc ng tho thun ca nhng ngi tha k theo php lut. Ngi phn chia
di sn c hng th lao, nu ngi li di sn cho php trong di chc hoc nhng ngi
tha k c tho thun.
- Th t u tin thanh ton:
Cc ngha v ti sn v cc khon chi ph lin quan n tha k c thanh ton theo th
t sau y:
+ Chi ph hp l theo tp qun cho vic mai tng;
+ Tin cp dng cn thiu;
+ Tin tr cp cho ngi sng nng nh;
+ Tin cng lao ng;
+ Tin bi thng thit hi;
PT
IT
+ Thu v cc khon n khc i vi Nh nc;

+ Tin pht;
+ Cc khon n khc i vi c nhn, php nhn hoc ch th khc;

+ Chi ph cho vic bo qun di sn;
+ Cc chi ph khc.
- Phn chia di sn theo di chc:
Vic phn chia di sn c thc hin theo ch ca ngi li di chc; nu di chc

khng xc nh r phn ca tng ngi tha k th di sn c chia u cho nhng ngi
c ch nh trong di chc, tr trng hp c tho thun khc.
Trong trng hp di chc xc nh phn chia di sn theo hin vt th ngi tha k c
nhn hin vt km theo hoa li, li tc thu c t hin vt hoc phi chu phn gi tr
ca hin vt b gim st tnh n thi im phn chia di sn; nu hin vt b tiu hu do li
ca ngi khc th ngi tha k c quyn yu cu bi thng thit hi.
Trong trng hp di chc ch xc nh phn chia di sn theo t l i vi tng gi tr khi
di sn th t l ny c tnh trn gi tr khi di sn ang cn vo thi im phn chia di sn.
- Phn chia di sn theo php lut:
Khi phn chia di sn nu c ngi tha k cng hng thnh thai nhng cha sinh ra th
phi dnh li mt phn di sn bng phn m ngi tha k khc c hng, nu ngi
tha k cn sng khi sinh ra, c hng; nu cht trc khi sinh ra th nhng ngi tha
k khc c hng.
Nhng ngi tha k c quyn yu cu phn chia di sn bng hin vt; nu khng th
chia u bng hin vt th nhng ngi tha k c th tho thun v vic nh gi hin vt v
138

tho thun v ngi nhn hin vt; nu khng tho thun c th hin vt c bn chia.
- Hn ch phn chia di sn:
Trong trng hp theo ch ca ngi lp di chc hoc theo tho thun ca tt c nhng
ngi tha k, di sn ch c phn chia sau mt thi hn nht nh th ch khi ht thi
hn di sn mi c em chia.
Trong trng hp yu cu chia di sn tha k m vic chia di sn nh hng nghim
trng n i sng ca bn v hoc chng cn sng v gia nh th bn cn sng c quyn
yu cu To n xc nh phn di sn m nhng ngi tha k c hng nhng cha cho
chia di sn trong mt thi hn nht nh, nhng khng qu ba nm, k t thi im m tha
k; nu ht thi hn do To n xc nh hoc bn cn sng kt hn vi ngi khc th
nhng ngi tha k khc c quyn yu cu To n cho chia di sn tha k.
- Phn chia di sn trong trng hp c ngi tha k mi hoc c ngi tha k b bc b
quyn tha k:
PT
IT
Trong trng hp phn chia di sn m xut hin ngi tha k mi th khng thc
hin vic phn chia li di sn bng hin vt, nhng nhng ngi tha k nhn di sn phi
thanh ton cho ngi tha k mi mt khon tin tng ng vi phn di sn ca ngi ti
thi im chia tha k theo t l tng ng vi phn di sn nhn, tr trng hp c tho
thun khc.
Trong trng hp phn chia di sn m c ngi tha k b bc b quyn tha k th
ngi phi tr li di sn hoc thanh ton mt khon tin tng ng vi gi tr di sn
c hng ti thi im chia tha k cho nhng ngi tha k, tr trng hp c tho
thun khc.
7.3. LUT T TNG DN S
7.3.1. Khi nim, i tng iu chnh
Lut t tng dn s l tng hp tt c cc quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi

pht sinh gia to n, vin kim st vi nhng ngi tham gia t tng trong qu trnh to n gii
quyt n dn s v thi hnh n dn s.
B lut t tng dn s c Quc hi kho XI, k hp th 5 thng qua ngy 15-6-2004 quy
nh nhng nguyn tc c bn trong t tng dn s; trnh t, th tc khi kin To n gii
quyt cc v n v tranh chp dn s, hn nhn v gia nh, kinh doanh, thng mi, lao
ng (sau y gi chung l v n dn s) v trnh t, th tc yu cu To n gii quyt
cc vic v yu cu dn s, hn nhn v gia nh, kinh doanh, thng mi, lao ng (sau y
gi chung l vic dn s); trnh t, th tc gii quyt v n dn s, vic dn s (sau y gi
chung l v vic dn s) ti To n; thi hnh n dn s; nhim v, quyn hn v trch nhim
ca c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng; quyn v ngha v ca ngi tham
gia t tng, ca c nhn, c quan nh nc, n v v trang nhn dn, t chc kinh t, t
chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x
hi, t chc x hi - ngh nghip (sau y gi chung l c quan, t chc) c lin quan nhm
bo m cho vic gii quyt cc v vic dn s c nhanh chng, chnh xc, cng minh v
ng php lut.
139

V mt hiu lc B lut t tng dn s c p dng i vi mi hot ng t tng dn
s trn ton lnh th nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam; mi hot ng t tng dn
s do c quan Lnh s ca Vit Nam tin hnh nc ngoi. B lut t tng dn s c p
dng i vi vic gii quyt v vic dn s c yu t nc ngoi; trng hp iu c quc
t m Cng ho x hi ch ngha Vit Nam k kt hoc gia nhp c quy nh khc th p
dng quy nh ca iu c quc t . C nhn, c quan, t chc nc ngoi thuc i
tng c hng cc quyn u i, min tr ngoi giao hoc cc quyn u i, min tr
lnh s theo php lut Vit Nam, theo iu c quc t m Cng ho x hi ch ngha Vit
Nam k kt hoc gia nhp th v vic dn s c lin quan n c nhn, c quan, t chc
c gii quyt bng con ng ngoi giao.
7.3.2. Nhng nguyn tc c bn
- Bo m php ch x hi ch ngha trong t tng dn s.
- Quyn yu cu To n bo v quyn v li ch hp php.
- Quyn quyt nh v t nh ot ca ng s.
- Cung cp chng c v chng minh trong t tng dn s.
PT
IT
- Trch nhim cung cp chng c ca c nhn, c quan, t chc c thm quyn.

- Bnh ng v quyn v ngha v trong t tng dn s.
- Bo m quyn bo v ca ng s.
- Ho gii trong t tng dn s.
- Hi thm nhn dn tham gia xt x v n dn s.
- Trch nhim ca c quan, ngi tin hnh t tng dn s.
- To n xt x tp th v n dn s v quyt nh theo a s.
- To n thc hin ch hai cp xt x. Bn n, quyt nh s thm ca To n c th b
khng co, khng ngh theo quy nh ca B lut t tng dn s.
- To n cp trn gim c vic xt x ca To n cp di, To n nhn dn ti cao gim
c vic xt x ca To n cc cp bo m vic p dng php lut c nghim chnh v
thng nht.
- Bn n, quyt nh ca To n c hiu lc php lut phi c thi hnh v phi c
mi cng dn, c quan, t chc tn trng.
- Ting ni v ch vit dng trong t tng dn s l ting Vit.
- Vin kim st nhn dn kim st vic tun theo php lut trong t tng dn s, thc hin
cc quyn yu cu, kin ngh, khng ngh theo quy nh ca php lut.
- Vic tham gia t tng dn s ca c nhn, c quan, t chc.
- Bo m quyn khiu ni, t co trong t tng dn s.
7.3.3. Thm quyn ca To n
a. Nhng tranh chp v dn s thuc thm quyn gii quyt ca To n
140

- Tranh chp gia c nhn vi c nhn v quc tch Vit Nam; tranh chp v quyn s
hu ti sn; tranh chp v hp ng dn s; tranh chp v quyn s hu tr tu, chuyn giao
cng ngh, tr trng hp quy nh ti khon 2 iu 29 ca B lut t tng dn s; tranh
chp v tha k ti sn; tranh chp v bi thng thit hi ngoi hp ng; tranh chp v
quyn s dng t v ti sn gn lin vi t theo quy nh ca php lut v t ai; tranh
chp lin quan n hot ng nghip v bo ch theo quy nh ca php lut; cc tranh chp
khc v dn s m php lut c quy nh.
PT
IT
Nhng yu cu v dn s thuc thm quyn gii quyt ca To n: yu cu tuyn b

mt ngi mt nng lc hnh vi dn s hoc b hn ch nng lc hnh vi dn s, hu b
quyt nh tuyn b mt ngi mt nng lc hnh vi dn s hoc quyt nh tuyn b hn
ch nng lc hnh vi dn s; yu cu thng bo tm kim ngi vng mt ti ni c tr v
qun l ti sn ca ngi ; yu cu tuyn b mt ngi mt tch, hu b quyt nh
tuyn b mt ngi mt tch; yu cu tuyn b mt ngi l cht, hu b quyt nh
tuyn b mt ngi l cht; yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam bn n,
quyt nh v dn s, quyt nh v ti sn trong bn n, quyt nh hnh s, hnh chnh
ca To n nc ngoi hoc khng cng nhn bn n, quyt nh v dn s, quyt nh v
ti sn trong bn n, quyt nh hnh s, hnh chnh ca To n nc ngoi m khng c
yu cu thi hnh ti Vit Nam; cc yu cu khc v dn s m php lut c quy nh.
- Nhng tranh chp v hn nhn v gia nh thuc thm quyn gii quyt ca To n: ly
hn, tranh chp v nui con, chia ti sn khi ly hn. Tranh chp v chia ti sn chung ca v
chng trong thi k hn nhn. Tranh chp v thay i ngi trc tip nui con sau khi ly
hn. Tranh chp v xc nh cha, m cho con hoc xc nh con cho cha, m. Tranh chp v
cp dng. Cc tranh chp khc v hn nhn v gia nh m php lut c quy nh.
Nhng yu cu v hn nhn v gia nh thuc thm quyn gii quyt ca To n: yu cu
hu vic kt hn tri php lut; yu cu cng nhn thun tnh ly hn, nui con, chia ti sn
khi ly hn; yu cu cng nhn s tho thun v thay i ngi trc tip nui con sau khi ly
hn; yu cu hn ch quyn ca cha, m i vi con cha thnh nin hoc quyn thm nom
con sau khi ly hn; yu cu chm dt vic nui con nui; yu cu cng nhn v cho thi hnh
ti Vit Nam bn n, quyt nh v hn nhn v gia nh ca To n nc ngoi hoc khng
cng nhn bn n, quyt nh v hn nhn v gia nh ca To n nc ngoi m khng c
yu cu thi hnh ti Vit Nam; cc yu cu khc v hn nhn v gia nh m php lut c
quy nh.
b. Nhng tranh chp v kinh doanh, thng mi thuc thm quyn gii quyt ca To n
- Tranh chp pht sinh trong hot ng kinh doanh, thng mi gia c nhn, t chc c
ng k kinh doanh vi nhau v u c mc ch li nhun bao gm: mua bn hng ho;
cung ng dch v; phn phi; i din, i l; k gi; thu, cho thu, thu mua; xy dng; t
vn, k thut; vn chuyn hng ho, hnh khch bng ng st, ng b, ng thu ni
a; vn chuyn hng ho, hnh khch bng ng hng khng, ng bin; mua bn c
phiu, tri phiu v giy t c gi khc; u t, ti chnh, ngn hng; bo him; thm d,
khai thc.
- Tranh chp v quyn s hu tr tu, chuyn giao cng ngh gia c nhn, t chc vi
141

nhau v u c mc ch li nhun.
- Tranh chp gia cng ty vi cc thnh vin ca cng ty, gia cc thnh vin ca cng ty
vi nhau lin quan n vic thnh lp, hot ng, gii th, sp nhp, hp nht, chia, tch,
chuyn i hnh thc t chc ca cng ty.
- Cc tranh chp khc v kinh doanh, thng mi m php lut c quy nh.
Nhng yu cu v kinh doanh, thng mi thuc thm quyn gii quyt ca To n: yu
cu lin quan n vic Trng ti thng mi Vit Nam gii quyt cc v tranh chp theo quy
nh ca php lut v Trng ti thng mi. Yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam
bn n, quyt nh kinh doanh, thng mi ca To n nc ngoi hoc khng cng nhn bn
n, quyt nh kinh doanh, thng mi ca To n nc ngoi m khng c yu cu thi hnh
ti Vit Nam. Yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam quyt nh kinh doanh, thng
mi ca Trng ti nc ngoi. Cc yu cu khc v kinh doanh, thng mi m php lut c
quy nh.
c. Nhng tranh chp v lao ng thuc thm quyn gii quyt ca To n
PT
IT
- Tranh chp lao ng c nhn gia ngi lao ng vi ngi s dng lao ng m Hi
ng ho gii lao ng c s, ho gii vin lao ng ca c quan qun l nh nc v lao
ng qun, huyn, th x, thnh ph thuc tnh ho gii khng thnh hoc khng gii quyt
trong thi hn do php lut quy nh, tr cc tranh chp sau y khng nht thit phi qua
ho gii ti c s:
+ V x l k lut lao ng theo hnh thc sa thi hoc v trng hp b n phng
chm dt hp ng lao ng;
+ V bi thng thit hi gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng; v tr cp khi
chm dt hp ng lao ng;
+ Gia ngi gip vic gia nh vi ngi s dng lao ng;
+ V bo him x hi theo quy nh ca php lut v lao ng;

+ V bi thng thit hi gia ngi lao ng vi doanh nghip xut khu lao ng.
- Tranh chp lao ng tp th gia tp th lao ng vi ngi s dng lao ng c
Hi ng trng ti lao ng tnh, thnh ph trc thuc trung ng gii quyt m tp th lao
ng hoc ngi s dng lao ng khng ng vi quyt nh ca Hi ng trng ti lao
ng, bao gm:
+ V quyn v li ch lin quan n vic lm, tin lng, thu nhp v cc iu kin lao
ng khc;
+ V vic thc hin tho c lao ng tp th;
+ V quyn thnh lp, gia nhp, hot ng cng on.
- Cc tranh chp khc v lao ng m php lut c quy nh.
Nhng yu cu v lao ng thuc thm quyn gii quyt ca To n: yu cu cng nhn
v cho thi hnh ti Vit Nam bn n, quyt nh lao ng ca To n nc ngoi hoc khng
cng nhn bn n, quyt nh lao ng ca To n nc ngoi m khng c yu cu thi hnh
142

ti Vit Nam; yu cu cng nhn v cho thi hnh ti Vit Nam quyt nh lao ng ca
Trng ti nc ngoi; cc yu cu khc v lao ng m php lut c quy nh.
7.3.4. Th tc t tng dn s
- Khi kin
- Th l
- Ha gii
- Xt x s thm
- Xt x phc thm
- Thi hnh n
- Xem xt li bn n, quyt nh c hiu lc php lut: Gim c thm, Ti thm.
Cu hi n tp:
PT
IT
1. Phn tch cc quy nh ca php lut v tha k theo di chc: Ngi lp di chc;
Hnh thc di chc; Ni dung di chc; Hiu lc php lut ca di chc?
2. Phn tch cc quy nh ca php lut v tha k theo php lut: Trng hp p dung;
Ngi tha k; Tha k th v; quan h tha k (con ci- cha m- v chng)?
3. Hp ng dn s?
4. Thm quyn xt x ca Ta n
143
Chng 8: Php lut lao ng

Chng 8
PHP LUT LAO NG
8.1. NHNG QUY NH CHUNG
8.1.1. Khi nim
Php lut lao ng l tng hp nhng quy phm php lut do Nh nc ban hnh
nhm iu chnh quan h lao ng gia ngi lao ng vi ngi s dng lao ng v cc
quan h x hi khc lin quan trc tip n quan h lao ng (bo him x hi).
8.1.2. Phm vi iu chnh
B lut lao ng quy nh tiu chun lao ng; quyn, ngha v, trch nhim ca
ngi lao ng, ngi s dng lao ng, t chc i din tp th lao ng, t chc i din
ngi s dng lao ng trong quan h lao ng v cc quan h khc lin quan trc tip n
quan h lao ng; qun l nh nc v lao ng.
8.1.3. i tng p dng
PT
IT
- Ngi lao ng Vit Nam, ngi hc ngh, tp ngh v ngi lao ng khc c
quy nh ti B lut lao ng.
- Ngi s dng lao ng.
- Ngi lao ng nc ngoi lm vic ti Vit Nam.
- C quan, t chc, c nhn khc c lin quan trc tip n quan h lao ng.
8.1.4. Chnh sch ca Nh nc v lao ng
- Bo m quyn v li ch chnh ng ca ngi lao ng; khuyn khch nhng tho

thun bo m cho ngi lao ng c nhng iu kin thun li hn so vi quy nh ca
php lut v lao ng; c chnh sch ngi lao ng mua c phn, gp vn pht trin sn
xut, kinh doanh.
- Bo m quyn v li ch hp php ca ngi s dng lao ng, qun l lao ng
ng php lut, dn ch, cng bng, vn minh v nng cao trch nhim x hi.
- To iu kin thun li i vi hot ng to ra vic lm, t to vic lm, dy ngh
v hc ngh c vic lm; hot ng sn xut, kinh doanh thu ht nhiu lao ng.
- C chnh sch pht trin, phn b ngun nhn lc; dy ngh, o to, bi dng v
nng cao trnh k nng ngh cho ngi lao ng, u i i vi ngi lao ng c trnh
chuyn mn, k thut cao p ng yu cu ca s nghip cng nghip ha, hin i ha
t nc.
- C chnh sch pht trin th trng lao ng, a dng cc hnh thc kt ni cung cu
lao ng.
- Hng dn ngi lao ng v ngi s dng lao ng i thoi, thng lng tp
th, xy dng quan h lao ng hi ho, n nh v tin b.
144

- Bo m nguyn tc bnh ng gii; quy nh ch lao ng v chnh sch x hi
nhm bo v lao ng n, lao ng l ngi khuyt tt, ngi lao ng cao tui, lao ng
cha thnh nin.
8.1.5. Quyn v ngha v ca ngi lao ng
8.1.5.1. Ngi lao ng c cc quyn sau y:
a) Lm vic, t do la chn vic lm, ngh nghip, hc ngh, nng cao trnh ngh
nghip v khng b phn bit i x;
b) Hng lng ph hp vi trnh k nng ngh trn c s tho thun vi ngi s
dng lao ng; c bo h lao ng, lm vic trong iu kin bo m v an ton lao ng,
v sinh lao ng; ngh theo ch , ngh hng nm c lng v c hng phc li tp th;
c) Thnh lp, gia nhp, hot ng cng on, t chc ngh nghip v t chc khc
theo quy nh ca php lut; yu cu v tham gia i thoi vi ngi s dng lao ng, thc
hin quy ch dn ch v c tham vn ti ni lm vic bo v quyn v li ch hp php
ca mnh; tham gia qun l theo ni quy ca ngi s dng lao ng;
d) n phng chm dt hp ng lao ng theo quy nh ca php lut;
PT
IT
) nh cng.
8.1.5.2. Ngi lao ng c cc ngha v sau y:
a) Thc hin hp ng lao ng, tho c lao ng tp th;

b) Chp hnh k lut lao ng, ni quy lao ng, tun theo s iu hnh hp php ca
ngi s dng lao ng;
c) Thc hin cc quy nh ca php lut v bo him x hi v php lut v bo him y
t.
8.1.6. Quyn v ngha v ca ngi s dng lao ng

8.1.6.1. Ngi s dng lao ng c cc quyn sau y:
a) Tuyn dng, b tr, iu hnh lao ng theo nhu cu sn xut, kinh doanh; khen
thng v x l vi phm k lut lao ng;
b) Thnh lp, gia nhp, hot ng trong t chc ngh nghip v t chc khc theo quy
nh ca php lut;
c) Yu cu tp th lao ng i thoi, thng lng, k kt tho c lao ng tp th;
tham gia gii quyt tranh chp lao ng, nh cng; trao i vi cng on v cc vn
trong quan h lao ng, ci thin i sng vt cht v tinh thn ca ngi lao ng;
d) ng ca tm thi ni lm vic.
8.1.6.2. Ngi s dng lao ng c cc ngha v sau y:
a) Thc hin hp ng lao ng, tho c lao ng tp th v tho thun khc vi
ngi lao ng, tn trng danh d, nhn phm ca ngi lao ng;
145

b) Thit lp c ch v thc hin i thoi vi tp th lao ng ti doanh nghip v thc
hin nghim chnh quy ch dn ch c s;
c) Lp s qun l lao ng, s lng v xut trnh khi c quan c thm quyn yu cu;
d) Khai trnh vic s dng lao ng trong thi hn 30 ngy, k t ngy bt u hot
ng v nh k bo co tnh hnh thay i v lao ng trong qu trnh hot ng vi c
quan qun l nh nc v lao ng a phng;
) Thc hin cc quy nh khc ca php lut v lao ng, php lut v bo him x
hi v php lut v bo him y t.
8.1.7. Quan h lao ng
Quan h lao ng gia ngi lao ng hoc tp th lao ng vi ngi s dng lao
ng c xc lp qua i thoi, thng lng, tho thun theo nguyn tc t nguyn, thin
ch, bnh ng, hp tc, tn trng quyn v li ch hp php ca nhau.
PT
IT
Cng on, t chc i din ngi s dng lao ng tham gia cng vi c quan nh
nc h tr xy dng quan h lao ng hi ho, n nh v tin b; gim st vic thi hnh
cc quy nh ca php lut v lao ng; bo v quyn v li ch hp php ca ngi lao
ng, ngi s dng lao ng.
8.1.8. Cc hnh vi b nghim cm
- Phn bit i x v gii tnh, dn tc, mu da, thnh phn x hi, tnh trng hn
nhn, tn ngng, tn gio, nhim HIV, khuyt tt hoc v l do thnh lp, gia nhp v hot
ng cng on.
- Ngc i ngi lao ng, quy ri tnh dc ti ni lm vic.
- Cng bc lao ng.
- Li dng danh ngha dy ngh, tp ngh trc li, bc lt sc lao ng hoc d d,

p buc ngi hc ngh, ngi tp ngh vo hot ng tri php lut.
- S dng lao ng cha qua o to ngh hoc cha c chng ch k nng ngh quc
gia i vi ngh, cng vic phi s dng lao ng c o to ngh hoc phi c chng
ch k nng ngh quc gia.
- D d, ha hn v qung co gian di la gt ngi lao ng hoc li dng dch
v vic lm, hot ng a ngi lao ng i lm vic nc ngoi theo hp ng thc
hin hnh vi tri php lut.
- S dng lao ng cha thnh nin tri php lut.
8.2. HP NG LAO NG
8.2.1. Giao kt hp ng lao ng
8.2.1.1. Khi nim
Hp ng lao ng l s tho thun gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng v
vic lm c tr lng, iu kin lm vic, quyn v ngha v ca mi bn trong quan h lao
ng.
146

8.2.1.2. Hnh thc hp ng lao ng
Hp ng lao ng phi c giao kt bng vn bn v c lm thnh 02 bn, ngi
lao ng gi 01 bn, ngi s dng lao ng gi 01 bn, tr trng hp quy nh ti khon
2 iu ny.
i vi cng vic tm thi c thi hn di 03 thng, cc bn c th giao kt hp
ng lao ng bng li ni.
8.2.1.3. Nguyn tc giao kt hp ng lao ng
- T nguyn, bnh ng, thin ch, hp tc v trung thc.
- T do giao kt hp ng lao ng nhng khng c tri php lut, tha c lao
ng tp th v o c x hi.
8.2.1.4. Ngha v giao kt hp ng lao ng
PT
IT
- Trc khi nhn ngi lao ng vo lm vic, ngi s dng lao ng v ngi lao
ng phi trc tip giao kt hp ng lao ng. Trong trng hp ngi lao ng t 15
tui n di 18 tui, th vic giao kt hp ng lao ng phi c s ng ca ngi i
din theo php lut ca ngi lao ng.
- i vi cng vic theo ma v, cng vic nht nh c thi hn di 12 thng th
nhm ngi lao ng c th y quyn cho mt ngi lao ng trong nhm giao kt hp
ng lao ng bng vn bn; trng hp ny hp ng lao ng c hiu lc nh giao kt vi
tng ngi. Hp ng lao ng do ngi c y quyn giao kt phi km theo danh sch
ghi r h tn, tui, gii tnh, a ch thng tr, ngh nghip v ch k ca tng ngi lao
ng.
8.2.1.5. Ngha v cung cp thng tin trc khi giao kt hp ng lao ng
Ngi s dng lao ng phi cung cp thng tin cho ngi lao ng v cng vic, a
im lm vic, iu kin lm vic, thi gi lm vic, thi gi ngh ngi, an ton lao ng, v
sinh lao ng, tin lng, hnh thc tr lng, bo him x hi, bo him y t, quy nh v
bo v b mt kinh doanh, b mt cng ngh v vn khc lin quan trc tip n vic giao
kt hp ng lao ng m ngi lao ng yu cu.
Ngi lao ng phi cung cp thng tin cho ngi s dng lao ng v h tn, tui,
gii tnh, ni c tr, trnh hc vn, trnh k nng ngh, tnh trng sc kho v vn
khc lin quan trc tip n vic giao kt hp ng lao ng m ngi s dng lao ng yu
cu.
8.2.1.6. Nhng hnh vi ngi s dng lao ng khng c lm khi giao kt, thc hin
hp ng lao ng
- Gi bn chnh giy t tu thn, vn bng, chng ch ca ngi lao ng.
- Yu cu ngi lao ng phi thc hin bin php bo m bng tin hoc ti sn
khc cho vic thc hin hp ng lao ng.
8.2.1.7. Giao kt hp ng lao ng vi nhiu ngi s dng lao ng
147

Ngi lao ng c th giao kt hp ng lao ng vi nhiu ngi s dng lao ng,
nhng phi bo m thc hin y cc ni dung giao kt.
Trong trng hp giao kt hp ng lao ng vi nhiu ngi s dng lao ng, vic
tham gia bo him x hi, bo him y t ca ngi lao ng c thc hin theo quy nh
ca Chnh ph.
8.2.1.8. Loi hp ng lao ng
Hp ng lao ng phi c giao kt theo mt trong cc loi sau y:
a) Hp ng lao ng khng xc nh thi hn: Hp ng lao ng khng xc nh
thi hn l hp ng m trong hai bn khng xc nh thi hn, thi im chm dt hiu
lc ca hp ng.
b) Hp ng lao ng xc nh thi hn: Hp ng lao ng xc nh thi hn l hp
ng m trong hai bn xc nh thi hn, thi im chm dt hiu lc ca hp ng trong
khong thi gian t 12 thng n 36 thng.
c) Hp ng lao ng theo ma v hoc theo mt cng vic nht nh c thi hn di
12 thng.
PT
IT
Khi hp ng lao ng quy nh ti im b v im c ny ht hn m ngi lao ng

vn tip tc lm vic th trong thi hn 30 ngy, k t ngy hp ng lao ng ht hn, hai
bn phi k kt hp ng lao ng mi; nu khng k kt hp ng lao ng mi th hp
ng giao kt theo quy nh ti im b ny tr thnh hp ng lao ng khng xc nh
thi hn v hp ng giao kt theo quy nh ti im c ny tr thnh hp ng lao ng
xc nh thi hn vi thi hn l 24 thng.
Trng hp hai bn k kt hp ng lao ng mi l hp ng xc nh thi hn th
cng ch c k thm 01 ln, sau nu ngi lao ng vn tip tc lm vic th phi k
kt hp ng lao ng khng xc nh thi hn.
Khng c giao kt hp ng lao ng theo ma v hoc theo mt cng vic nht
nh c thi hn di 12 thng lm nhng cng vic c tnh cht thng xuyn t 12
thng tr ln, tr trng hp phi tm thi thay th ngi lao ng i lm ngha v qun s,
ngh theo ch thai sn, m au, tai nn lao ng hoc ngh vic c tnh cht tm thi
khc.
8.2.1.9. Ni dung hp ng lao ng
Hp ng lao ng phi c nhng ni dung ch yu sau y:
a) Tn v a ch ngi s dng lao ng hoc ca ngi i din hp php;
b) H tn, ngy thng nm sinh, gii tnh, a ch ni c tr, s chng minh nhn dn
hoc giy t hp php khc ca ngi lao ng;
c) Cng vic v a im lm vic;
d) Thi hn ca hp ng lao ng;
) Mc lng, hnh thc tr lng, thi hn tr lng, ph cp lng v cc khon b
sung khc;
148

e) Ch nng bc, nng lng;
g) Thi gi lm vic, thi gi ngh ngi;
h) Trang b bo h lao ng cho ngi lao ng;
i) Bo him x hi v bo him y t;
k) o to, bi dng, nng cao trnh k nng ngh.
Khi ngi lao ng lm vic c lin quan trc tip n b mt kinh doanh, b mt cng
ngh theo quy nh ca php lut, th ngi s dng lao ng c quyn tha thun bng vn
bn vi ngi lao ng v ni dung, thi hn bo v b mt kinh doanh, b mt cng ngh,
quyn li v vic bi thng trong trng hp ngi lao ng vi phm.
i vi ngi lao ng lm vic trong lnh vc nng nghip, lm nghip, ng nghip,
dim nghip th ty theo loi cng vic m hai bn c th gim mt s ni dung ch yu ca
hp ng lao ng v tha thun b sung ni dung v phng thc gii quyt trong trng
hp thc hin hp ng chu nh hng ca thin tai, ho hon, thi tit.
8.2.1.10. Ph lc hp ng lao ng
PT
IT
Ph lc hp ng lao ng l mt b phn ca hp ng lao ng v c hiu lc nh

hp ng lao ng. Ph lc hp ng lao ng quy nh chi tit mt s iu khon hoc
sa i, b sung hp ng lao ng. Trng hp ph lc hp ng lao ng quy nh chi
tit mt s iu, khon ca hp ng lao ng m dn n cch hiu khc vi hp ng lao
ng th thc hin theo ni dung ca hp ng lao ng. Trng hp ph lc hp ng lao
ng dng sa i, b sung hp ng lao ng th phi ghi r ni dung nhng iu khon
sa i, b sung v thi im c hiu lc.
8.2.1.11. Hiu lc ca hp ng lao ng
Hp ng lao ng c hiu lc k t ngy cc bn giao kt tr trng hp hai bn c

tha thun khc hoc php lut c quy nh khc.
8.2.1.12. Quy nh v th vic
Ngi s dng lao ng v ngi lao ng c th tho thun v vic lm th, quyn,
ngha v ca hai bn trong thi gian th vic. Nu c tho thun v vic lm th th cc bn
c th giao kt hp ng th vic. Ni dung ca hp ng th vic gm cc ni dung quy
nh ti cc im a, b, c, d, , g v h khon 1 iu 23 ca B lut lao ng. Ngi lao ng
lm vic theo hp ng lao ng ma v th khng phi th vic.
Thi gian th vic cn c vo tnh cht v mc phc tp ca cng vic nhng ch
c th vic 01 ln i vi mt cng vic v bo m cc iu kin sau y:
- Khng qu 60 ngy i vi cng vic c chc danh ngh cn trnh chuyn mn,
k thut t cao ng tr ln;
- Khng qu 30 ngy i vi cng vic c chc danh ngh cn trnh chuyn mn k
thut trung cp ngh, trung cp chuyn nghip, cng nhn k thut, nhn vin nghip v.
- Khng qu 6 ngy lm vic i vi cng vic khc.
149

Tin lng ca ngi lao ng trong thi gian th vic do hai bn tho thun nhng t
nht phi bng 85% mc lng ca cng vic .
Khi vic lm th t yu cu th ngi s dng lao ng phi giao kt hp ng lao
ng vi ngi lao ng. Trong thi gian th vic, mi bn c quyn hu b tho thun th
vic m khng cn bo trc v khng phi bi thng nu vic lm th khng t yu cu
m hai bn tho thun.
8.2.2. Thc hin hp ng lao ng
8.2.2.1. Thc hin cng vic theo hp ng lao ng
Cng vic theo hp ng lao ng phi do ngi lao ng giao kt hp ng thc
hin. a im lm vic c thc hin theo hp ng lao ng hoc theo tha thun khc
gia hai bn.
8.2.2.2. Chuyn ngi lao ng lm cng vic khc so vi hp ng lao ng
PT
IT
Khi gp kh khn t xut do thin tai, ho hon, dch bnh, p dng bin php ngn
nga, khc phc tai nn lao ng, bnh ngh nghip, s c in, nc hoc do nhu cu sn
xut, kinh doanh, ngi s dng lao ng c quyn tm thi chuyn ngi lao ng lm
cng vic khc so vi hp ng lao ng, nhng khng c qu 60 ngy lm vic cng dn
trong mt nm, tr trng hp c s ng ca ngi lao ng.
Khi tm thi chuyn ngi lao ng lm cng vic khc so vi hp ng lao ng,
ngi s dng lao ng phi bo cho ngi lao ng bit trc t nht 03 ngy lm vic,
thng bo r thi hn lm tm thi v b tr cng vic ph hp vi sc kho, gii tnh ca
ngi lao ng.
Ngi lao ng lm cng vic khc so vi hp ng lao ng c tr lng theo
cng vic mi; nu tin lng ca cng vic mi thp hn tin lng cng vic c th c
gi nguyn mc tin lng c trong thi hn 30 ngy lm vic. Tin lng theo cng vic
mi t nht phi bng 85% mc tin lng cng vic c nhng khng thp hn mc lng
ti thiu vng do Chnh ph quy nh.
8.2.2.3. Cc trng hp tm hon thc hin hp ng lao ng
- Ngi lao ng i lm ngha v qun s.
- Ngi lao ng b tm gi, tm giam theo quy nh ca php lut t tng hnh s.
- Ngi lao ng phi chp hnh quyt nh p dng bin php a vo trng gio
dng, a vo c s cai nghin bt buc, c s gio dc bt buc.
- Lao ng n mang thai theo quy nh ti iu 156 ca B lut lao ng.
- Cc trng hp khc do hai bn tho thun.
8.2.2.4. Nhn li ngi lao ng ht thi hn tm hon thc hin hp ng lao ng
Trong thi hn 15 ngy, k t ngy ht thi hn tm hon hp ng lao ng i vi
cc trng hp quy nh ti iu 32 ca B lut lao ng, ngi lao ng phi c mt ti
ni lm vic v ngi s dng lao ng phi nhn ngi lao ng tr li lm vic, tr trng
hp hai bn c tha thun khc.
150

8.2.2.5. Ngi lao ng lm vic khng trn thi gian
Ngi lao ng lm vic khng trn thi gian l ngi lao ng c thi gian lm vic
ngn hn so vi thi gian lm vic bnh thng theo ngy hoc theo tun c quy nh
trong php lut v lao ng, tha c lao ng tp th doanh nghip, tha c lao ng tp
th ngnh hoc quy nh ca ngi s dng lao ng.
Ngi lao ng c th tho thun vi ngi s dng lao ng lm vic khng trn thi
gian khi giao kt hp ng lao ng.
Ngi lao ng lm vic khng trn thi gian c hng lng, cc quyn v ngha
v nh ngi lao ng lm vic trn thi gian, quyn bnh ng v c hi, khng b phn
bit i x, bo m an ton lao ng, v sinh lao ng.
8.2.3. Sa i, b sung, chm dt hp ng lao ng
8.2.3.1. Sa i, b sung hp ng lao ng
PT
IT
Trong qu trnh thc hin hp ng lao ng, nu bn no c yu cu sa i, b sung

ni dung hp ng lao ng th phi bo cho bn kia bit trc t nht 3 ngy lm vic v
nhng ni dung cn sa i, b sung. Trong trng hp hai bn tha thun c th vic sa
i, b sung hp ng lao ng c tin hnh bng vic k kt ph lc hp ng lao ng
hoc giao kt hp ng lao ng mi. Trong trng hp hai bn khng tho thun c vic
sa i, b sung ni dung hp ng lao ng th tip tc thc hin hp ng lao ng
giao kt.
8.2.3.2. Cc trng hp chm dt hp ng lao ng
- Ht hn hp ng lao ng, tr trng hp quy nh ti khon 6 iu 192 ca B

lut ny.
- hon thnh cng vic theo hp ng lao ng.
- Hai bn tho thun chm dt hp ng lao ng.
- Ngi lao ng iu kin v thi gian ng bo him x hi v tui hng lng

hu theo quy nh ti iu 187 ca B lut lao ng.
- Ngi lao ng b kt n t giam, t hnh hoc b cm lm cng vic ghi trong hp
ng lao ng theo bn n, quyt nh c hiu lc php lut ca To n.
- Ngi lao ng cht, b To n tuyn b mt nng lc hnh vi dn s, mt tch hoc
l cht.
- Ngi s dng lao ng l c nhn cht, b To n tuyn b mt nng lc hnh vi dn
s, mt tch hoc l cht; ngi s dng lao ng khng phi l c nhn chm dt hot
ng.
- Ngi lao ng b x l k lut sa thi theo quy nh ti khon 3 iu 125 ca B
lut lao ng.
- Ngi lao ng n phng chm dt hp ng lao ng theo quy nh ti iu 37
ca B lut lao ng.
151

- Ngi s dng lao ng n phng chm dt hp ng lao ng theo quy nh ti
iu 38 ca B lut lao ng; ngi s dng lao ng cho ngi lao ng thi vic do thay
i c cu, cng ngh hoc v l do kinh t hoc do sp nht, hp nht, chia tch doanh
nghip, hp tc x.
8.2.3.3. Quyn n phng chm dt hp ng lao ng ca ngi lao ng
Ngi lao ng lm vic theo hp ng lao ng xc nh thi hn, hp ng lao ng
theo ma v hoc theo mt cng vic nht nh c thi hn di 12 thng c quyn n
phng chm dt hp ng lao ng trc thi hn trong nhng trng hp sau y:
a) Khng c b tr theo ng cng vic, a im lm vic hoc khng c bo
m iu kin lm vic tha thun trong hp ng lao ng;
b) Khng c tr lng y hoc tr lng khng ng thi hn tha thun
trong hp ng lao ng;
c) B ngc i, quy ri tnh dc, cng bc lao ng;
d) Bn thn hoc gia nh c hon cnh kh khn khng th tip tc thc hin hp
ng lao ng;
PT
IT
) c bu lm nhim v chuyn trch c quan dn c hoc c b nhim gi

chc v trong b my nh nc;
e) Lao ng n mang thai phi ngh vic theo ch nh ca c s khm bnh, cha
bnh c thm quyn;
g) Ngi lao ng b m au, tai nn iu tr 90 ngy lin tc i vi ngi lm
vic theo hp ng lao ng xc nh thi hn v mt phn t thi hn hp ng i vi
ngi lm vic theo hp ng lao ng theo ma v hoc theo mt cng vic nht nh c
thi hn di 12 thng m kh nng lao ng cha c hi phc.
Khi n phng chm dt hp ng lao ng theo quy nh trn y, ngi lao ng
phi bo cho ngi s dng lao ng bit trc:
a) t nht 3 ngy lm vic i vi cc trng hp quy nh ti cc im a, b, c v g;
b) t nht 30 ngy nu l hp ng lao ng xc nh thi hn; t nht 03 ngy lm vic
nu l hp ng lao ng theo ma v hoc theo mt cng vic nht nh c thi hn di
12 thng i vi cc trng hp quy nh ti im d v im ;
c) i vi trng hp quy nh ti im e thi hn bo trc cho ngi s dng lao
ng c thc hin theo thi hn quy nh ti iu 156 ca B lut lao ng.
Ngi lao ng lm vic theo hp ng lao ng khng xc nh thi hn c quyn
n phng chm dt hp ng lao ng, nhng phi bo cho ngi s dng lao ng bit
trc t nht 45 ngy, tr trng hp quy nh ti iu 156 ca B lut lao ng.
8.2.3.4. Quyn n phng chm dt hp ng lao ng ca ngi s dng lao ng
Ngi s dng lao ng c quyn n phng chm dt hp ng lao ng trong
nhng trng hp sau y:
152

a) Ngi lao ng thng xuyn khng hon thnh cng vic theo hp ng lao ng;
b) Ngi lao ng b m au, tai nn iu tr 12 thng lin tc i vi ngi lm
theo hp ng lao ng khng xc nh thi hn, iu tr 06 thng lin tc, i vi ngi
lao ng lm theo hp ng lao ng xc nh thi hn v qu na thi hn hp ng lao
ng i vi ngi lm theo hp ng lao ng theo ma v hoc theo mt cng vic nht
nh c thi hn di 12 thng m kh nng lao ng cha hi phc. Khi sc khe ca
ngi lao ng bnh phc, th ngi lao ng c xem xt tip tc giao kt hp ng lao
ng;
c) Do thin tai, ha hon hoc nhng l do bt kh khng khc theo quy nh ca php
lut, m ngi s dng lao ng tm mi bin php khc phc nhng vn buc phi thu
hp sn xut, gim ch lm vic;
d) Ngi lao ng khng c mt ti ni lm vic sau thi hn quy nh ti iu 33 ca
B lut ny.
Khi n phng chm dt hp ng lao ng ngi s dng lao ng phi bo cho
ngi lao ng bit trc:
PT
IT
a) t nht 45 ngy i vi hp ng lao ng khng xc nh thi hn;

b) t nht 30 ngy i vi hp ng lao ng xc nh thi hn;
c) t nht 03 ngy lm vic i vi trng hp quy nh ti im b v i vi hp ng
lao ng theo ma v hoc theo mt cng vic nht nh c thi hn di 12 thng.
8.2.3.5. Trng hp ngi s dng lao ng khng c thc hin quyn n phng
chm dt hp ng lao ng
Ngi lao ng m au hoc b tai nn lao ng, bnh ngh nghip ang iu tr, iu
dng theo quyt nh ca c s khm bnh, cha bnh c thm quyn, tr trng hp quy
nh ti im b khon 1 iu 38 ca B lut lao ng.
- Ngi lao ng ang ngh hng nm, ngh vic ring v nhng trng hp ngh khc
c ngi s dng lao ng ng .
- Lao ng n quy nh ti khon 3 iu 155 ca B lut lao ng.
- Ngi lao ng ngh vic hng ch thai sn theo quy nh ca php lut v bo
him x hi.
8.2.3.6. Hu b vic n phng chm dt hp ng lao ng
Mi bn u c quyn hu b vic n phng chm dt hp ng lao ng trc khi
ht thi hn bo trc nhng phi thng bo bng vn bn v phi c bn kia ng .
8.2.3.7. n phng chm dt hp ng lao ng tri php lut
n phng chm dt hp ng lao ng tri php lut l cc trng hp chm dt
hp ng lao ng khng ng quy nh ti cc iu 37, 38 v 39 ca B lut lao ng.
8.2.3.8. Ngha v ca ngi s dng lao ng khi n phng chm dt hp ng lao
ng tri php lut
153

- Phi nhn ngi lao ng tr li lm vic theo hp ng lao ng giao kt v phi
tr tin lng, bo him x hi, bo him y t trong nhng ngy ngi lao ng khng c
lm vic cng vi t nht 02 thng tin lng theo hp ng lao ng.
- Trng hp ngi lao ng khng mun tip tc lm vic, th ngoi khon tin bi
thng quy nh trn ngi s dng lao ng phi tr tr cp thi vic theo quy nh ti
iu 48 ca B lut lao ng.
- Trng hp ngi s dng lao ng khng mun nhn li ngi lao ng v ngi
lao ng ng , th ngoi khon tin bi thng quy nh trn v tr cp thi vic theo quy
nh ti iu 48 ca B lut lao ng, hai bn tha thun khon tin bi thng thm nhng
t nht phi bng 02 thng tin lng theo hp ng lao ng chm dt hp ng lao
ng.
- Trng hp khng cn v tr, cng vic giao kt trong hp ng lao ng m
ngi lao ng vn mun lm vic th ngoi khon tin bi thng quy nh trn, hai bn
thng lng sa i, b sung hp ng lao ng.
PT
IT
-Trng hp vi phm quy nh v thi hn bo trc th phi bi thng cho ngi lao
ng mt khon tin tng ng vi tin lng ca ngi lao ng trong nhng ngy khng
bo trc.
8.2.3.9. Ngha v ca ngi lao ng khi n phng chm dt hp ng lao ng
tri php lut
- Khng c tr cp thi vic v phi bi thng cho ngi s dng lao ng na
thng tin lng theo hp ng lao ng.
- Nu vi phm quy nh v thi hn bo trc th phi bi thng cho ngi s dng
lao ng mt khon tin tng ng vi tin lng ca ngi lao ng trong nhng ngy
khng bo trc.
- Phi hon tr chi ph o to cho ngi s dng lao ng theo quy nh ti iu 62
ca B lut lao ng.
8.2.3.10. Ngha v ca ngi s dng lao ng trong trng hp thay i c cu,
cng ngh hoc v l do kinh t
- Trng hp thay i c cu, cng ngh m nh hng n vic lm ca nhiu ngi
lao ng, th ngi s dng lao ng c trch nhim xy dng v thc hin phng n s
dng lao ng theo quy nh ti iu 46 ca B lut lao ng; trng hp c ch lm vic
mi th u tin o to li ngi lao ng tip tc s dng.
Trong trng hp ngi s dng lao ng khng th gii quyt c vic lm mi m
phi cho ngi lao ng thi vic th phi tr tr cp mt vic lm cho ngi lao ng theo
quy nh ti iu 49 ca B lut lao ng.
- Trong trng hp v l do kinh t m nhiu ngi lao ng c nguy c mt vic lm,
phi thi vic, th ngi s dng lao ng phi xy dng v thc hin phng n s dng lao
ng theo quy nh ti iu 46 ca B lut lao ng.
154

Trong trng hp ngi s dng lao ng khng th gii quyt c vic lm m phi
cho ngi lao ng thi vic th phi tr tr cp mt vic lm cho ngi lao ng theo quy
nh ti iu 49 ca B lut lao ng.
- Vic cho thi vic i vi nhiu ngi lao ng theo quy nh trn ch c tin
hnh sau khi trao i vi t chc i din tp th lao ng ti c s v thng bo trc 30
ngy cho c quan qun l nh nc v lao ng cp tnh.
8.2.3.11. Ngha v ca ngi s dng lao ng khi sp nhp, hp nht, chia, tch
doanh nghip, hp tc x
Trong trng hp sp nhp, hp nht, chia, tch doanh nghip, hp tc x th ngi s
dng lao ng k tip phi chu trch nhim tip tc s dng s lao ng hin c v tin
hnh vic sa i, b sung hp ng lao ng. Trong trng hp khng s dng ht s lao
ng hin c, th ngi s dng lao ng k tip c trch nhim xy dng v thc hin
phng n s dng lao ng theo quy nh ti iu 46 ca B lut lao ng.
PT
IT
Trong trng hp chuyn quyn s hu hoc quyn s dng ti sn ca doanh nghip,

th ngi s dng lao ng trc phi lp phng n s dng lao ng theo quy nh ti
Trong trng hp ngi s dng lao ng cho ngi lao ng thi vic theo quy nh
trn, th phi tr tr cp mt vic lm cho ngi lao ng theo quy nh ti iu 49 ca B
lut lao ng.
8.2.3.12. Phng n s dng lao ng
Phng n s dng lao ng phi c nhng ni dung ch yu sau y:

a) Danh sch v s lng ngi lao ng tip tc c s dng, ngi lao ng a i
o to li tip tc s dng;
b) Danh sch v s lng ngi lao ng ngh hu;
c) Danh sch v s lng ngi lao ng c chuyn sang lm vic khng trn thi
gian; ngi lao ng phi chm dt hp ng lao ng;
d) Bin php v ngun ti chnh bo m thc hin phng n.
Khi xy dng phng n s dng lao ng phi c s tham gia ca t chc i din
tp th lao ng ti c s.
8.2.3.13. Trch nhim ca ngi s dng lao ng khi chm dt hp ng lao ng
t nht 15 ngy trc ngy hp ng lao ng xc nh thi hn ht hn, ngi s
dng lao ng phi thng bo bng vn bn cho ngi lao ng bit thi im chm dt hp
ng lao ng.
Trong thi hn 07 ngy lm vic, k t ngy chm dt hp ng lao ng, hai bn c
trch nhim thanh ton y cc khon c lin quan n quyn li ca mi bn; trng
hp c bit, c th ko di nhng khng c qu 30 ngy.
Ngi s dng lao ng c trch nhim hon thnh th tc xc nhn v tr li s bo
him x hi v nhng giy t khc m ngi s dng lao ng gi li ca ngi lao ng.
155

Trong trng hp doanh nghip, hp tc x b chm dt hot ng, b gii th, ph sn
th tin lng, tr cp thi vic, bo him x hi, bo him y t, bo him tht nghip v cc
quyn li khc ca ngi lao ng theo tho c lao ng tp th v hp ng lao ng
k kt c u tin thanh ton.
8.2.3.14. Tr cp thi vic
Khi hp ng lao ng chm dt theo quy nh ti cc khon 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9 v 10
iu 36 ca B lut lao ng th ngi s dng lao ng c trch nhim chi tr tr cp thi
vic cho ngi lao ng lm vic thng xuyn t 12 thng tr ln, mi nm lm vic
c tr cp mt na thng tin lng.
Thi gian lm vic tnh tr cp thi vic l tng thi gian ngi lao ng lm
vic thc t cho ngi s dng lao ng tr i thi gian ngi lao ng tham gia bo
him tht nghip theo quy nh ca Lut bo him x hi v thi gian lm vic c
ngi s dng lao ng chi tr tr cp thi vic.
Tin lng tnh tr cp thi vic l tin lng bnh qun theo hp ng lao ng
ca 06 thng lin k trc khi ngi lao ng thi vic.
PT
IT
8.2.3.15. Tr cp mt vic lm
Ngi s dng lao ng tr tr cp mt vic lm cho ngi lao ng lm vic
thng xuyn cho mnh t 12 thng tr ln m b mt vic lm theo quy nh ti iu 44 v
iu 45 ca B lut lao ng, mi nm lm vic tr 01 thng tin lng nhng t nht phi
bng 02 thng tin lng.
Thi gian lm vic tnh tr cp mt vic lm l tng thi gian ngi lao ng
lm vic thc t cho ngi s dng lao ng tr i thi gian ngi lao ng tham gia bo
him tht nghip theo quy nh ca Lut bo him x hi v thi gian lm vic c
ngi s dng lao ng chi tr tr cp thi vic.
Tin lng tnh tr cp mt vic lm l tin lng bnh qun theo hp ng lao
ng ca 06 thng lin k trc khi ngi lao ng mt vic lm.
8.2.4. Hp ng v hiu
8.2.4.1. Hp ng lao ng v hiu

Hp ng lao ng v hiu ton b khi thuc mt trong cc trng hp sau y:
a) Ton b ni dung ca hp ng lao ng tri php lut;
b) Ngi k kt hp ng lao ng khng ng thm quyn;
c) Cng vic m hai bn giao kt trong hp ng lao ng l cng vic b php lut
cm;
d) Ni dung ca hp ng lao ng hn ch hoc ngn cn quyn thnh lp, gia nhp
v hot ng cng on ca ngi lao ng.
Hp ng lao ng v hiu tng phn khi ni dung ca phn vi phm php lut
nhng khng nh hng n cc phn cn li ca hp ng.
156

Trong trng hp mt phn hoc ton b ni dung ca hp ng lao ng quy nh
quyn li ca ngi lao ng thp hn quy nh trong php lut v lao ng, ni quy lao
ng, tho c lao ng tp th ang p dng hoc ni dung ca hp ng lao ng hn ch
cc quyn khc ca ngi lao ng th mt phn hoc ton b ni dung b v hiu.
8.2.4.2. Thm quyn tuyn b hp ng lao ng v hiu
- Thanh tra lao ng, To n nhn dn c quyn tuyn b hp ng lao ng v hiu.
- Chnh ph quy nh v trnh t, th tc thanh tra lao ng tuyn b hp ng lao
ng v hiu.
8.2.4.3. X l hp ng lao ng v hiu
Khi hp ng lao ng b tuyn b v hiu tng phn th x l nh sau:
a) Quyn, ngha v v li ch ca cc bn c gii quyt theo tha c lao ng tp
th hoc theo quy nh ca php lut;
b) Cc bn tin hnh sa i, b sung phn ca hp ng lao ng b tuyn b v hiu
ph hp vi tha c lao ng tp th hoc php lut v lao ng.
PT
IT
Khi hp ng lao ng b tuyn b v hiu ton b th x l nh sau:

a) Trong trng hp do k sai thm quyn quy nh ti im b khon 1 iu 50 ca
B lut lao ng th c quan qun l nh nc v lao ng hng dn cc bn k li;
b) Quyn, ngha v v li ch ca ngi lao ng c gii quyt theo quy nh ca
php lut.
8.2.5. Cho thu li lao ng
8.2.5.1. Cho thu li lao ng
Cho thu li lao ng l vic ngi lao ng c tuyn dng bi doanh nghip
c cp php hot ng cho thu li lao ng sau lm vic cho ngi s dng lao ng
khc, chu s iu hnh ca ngi s dng lao ng sau v vn duy tr quan h lao ng vi
doanh nghip cho thu li lao ng.
Hot ng cho thu li lao ng l ngnh ngh kinh doanh c iu kin v ch c
thc hin i vi mt s cng vic nht nh.
8.2.5.2. Doanh nghip cho thu li lao ng
- Doanh nghip cho thu li lao ng phi k qu v c cp php hot ng cho
thu li lao ng.
- Thi hn cho thu li lao ng ti a khng qu 12 thng.
8.2.5.3. Hp ng cho thu li lao ng
Doanh nghip cho thu li lao ng v bn thu li lao ng phi k kt hp ng cho
thu li lao ng bng vn bn, lp thnh 02 bn, mi bn gi mt bn.
Hp ng cho thu li lao ng gm cc ni dung ch yu sau y:
157

a) Ni lm vic, v tr vic lm cn s dng lao ng thu li, ni dung c th ca cng
vic, yu cu c th i vi ngi lao ng thu li;
b) Thi hn thu li lao ng; thi gian bt u lm vic ca ngi lao ng;
c) Thi gi lm vic, thi gi ngh ngi, iu kin an ton lao ng, v sinh lao ng
ti ni lm vic;
d) Ngha v ca mi bn i vi ngi lao ng.
Hp ng cho thu li lao ng khng c c nhng tha thun v quyn, li ch ca
ngi lao ng thp hn so vi hp ng lao ng m doanh nghip cho thu li k vi
ngi lao ng
8.2.5.4. Quyn v ngha v ca doanh nghip cho thu li lao ng
- Bo m a ngi lao ng c trnh ph hp vi nhng yu cu ca bn thu li
lao ng v ni dung ca hp ng lao ng k vi ngi lao ng.
- Thng bo cho ngi lao ng bit ni dung ca hp ng cho thu li lao ng.
- K kt hp ng lao ng vi ngi lao ng theo quy nh ca B lut lao ng.
PT
IT
- Thng bo cho bn thu li lao ng bit s yu l lch ca ngi lao ng, yu cu

ca ngi lao ng.
- Thc hin ngha v ca ngi s dng lao ng theo quy nh ca B lut ny; tr
tin lng, tin lng ca ngy ngh l, ngh hng nm, tin lng ngng vic, tr cp thi
vic, tr cp mt vic lm; ng bo him x hi bt buc, bo him y t, bo him tht
nghip cho ngi lao ng theo quy nh ca php lut.
Bo m tr lng cho ngi lao ng thu li khng thp hn tin lng ca ngi
lao ng ca bn thu li lao ng c cng trnh , lm cng cng vic hoc cng vic c
gi tr nh nhau.
- Lp h s ghi r s lao ng cho thu li, bn thu li lao ng, ph cho thu li
lao ng v bo co c quan qun l nh nc v lao ng cp tnh.
- X l k lut lao ng i vi ngi lao ng vi phm k lut lao ng khi bn thu
li lao ng tr li ngi lao ng do vi phm k lut lao ng.
8.2.5.5. Quyn v ngha v ca bn thu li lao ng
- Thng bo, hng dn cho ngi lao ng thu li bit ni quy lao ng v cc quy
ch khc ca mnh.
- Khng c phn bit i x v iu kin lao ng i vi ngi lao ng thu li
so vi ngi lao ng ca mnh.
- Tha thun vi ngi lao ng thu li nu huy ng h lm m, lm thm gi
ngoi ni dung hp ng cho thu li lao ng.
- Khng c chuyn ngi lao ng thu li cho ngi s dng lao ng khc.
158

- Tha thun vi ngi lao ng thu li v doanh nghip cho thu li lao ng
tuyn dng chnh thc ngi lao ng thu li lm vic cho mnh trong trng hp hp ng
lao ng ca ngi lao ng vi doanh nghip cho thu li lao ng cha chm dt.
- Tr li doanh nghip cho thu li lao ng ngi lao ng khng p ng yu cu
nh tha thun hoc vi phm k lut lao ng.
- Cung cp cho doanh nghip cho thu li lao ng chng c v hnh vi vi phm k
lut lao ng ca ngi lao ng thu li xem xt x l k lut lao ng.
8.2.5.6. Quyn v ngha v ca ngi lao ng thu li
- Thc hin cng vic theo hp ng lao ng k vi doanh nghip hot ng cho
thu li lao ng.
- Chp hnh ni quy lao ng, k lut lao ng, s iu hnh hp php v tun th
tha c lao ng tp th ca bn thu li lao ng.
- c tr lng khng thp hn tin lng ca nhng ngi lao ng ca bn thu li
lao ng c cng trnh , lm cng cng vic hoc cng vic c gi tr nh nhau.
PT
IT
- Khiu ni vi doanh nghip cho thu li lao ng trong trng hp b bn thu li lao
ng vi phm cc tho thun trong hp ng cho thu li lao ng.
- Thc hin quyn n phng chm dt hp ng lao ng vi doanh nghip cho
thu li lao ng theo quy nh ti iu 37 ca B lut lao ng.
- Tha thun giao kt hp ng lao ng vi bn thu li lao ng sau khi chm dt
hp ng lao ng vi doanh nghip cho thu li lao ng.
8.3. I THOI TI NI LM VIC, THNG LNG TP TH, THA
C LAO NG TP TH
8.3.1. i thoi ti ni lm vic
8.3.1.1. Mc ch, hnh thc i thoi ti ni lm vic
i thoi ti ni lm vic nhm chia s thng tin, tng cng s hiu bit gia ngi
s dng lao ng v ngi lao ng xy dng quan h lao ng ti ni lm vic.
i thoi ti ni lm vic c thc hin thng qua vic trao i trc tip gia ngi
lao ng v ngi s dng lao ng hoc gia i din tp th lao ng vi ngi s dng
lao ng, bo m vic thc hin quy ch dn ch c s.
Ngi s dng lao ng, ngi lao ng c ngha v thc hin quy ch dn ch c
s ti ni lm vic theo quy nh ca Chnh ph.
8.3.1.2. Ni dung i thoi ti ni lm vic
- Tnh hnh sn xut, kinh doanh ca ngi s dng lao ng.
- Vic thc hin hp ng lao ng, tha c lao ng tp th, ni quy, quy ch v
cam kt, tha thun khc ti ni lm vic.
- iu kin lm vic.
159

- Yu cu ca ngi lao ng, tp th lao ng i vi ngi s dng lao ng.
- Yu cu ca ngi s dng lao ng vi ngi lao ng, tp th lao ng.
- Ni dung khc m hai bn quan tm.
8.3.1.3. Tin hnh i thoi ti ni lm vic
i thoi ti ni lm vic c tin hnh nh k 03 thng mt ln hoc theo yu cu
ca mt bn. Ngi s dng lao ng c ngha v b tr a im v cc iu kin vt cht
khc bo m cho vic i thoi ti ni lm vic.
8.3.2. Thng lng tp th
8.3.2.1. Mc ch ca thng lng tp th
Thng lng tp th l vic tp th lao ng tho lun, m phn vi ngi s dng
lao ng nhm mc ch sau y:
- Xy dng quan h lao ng hi ho, n nh v tin b;
- Xc lp cc iu kin lao ng mi lm cn c tin hnh k kt tho c lao ng
tp th;
PT
IT
- Gii quyt nhng vng mc, kh khn trong vic thc hin quyn v ngha v ca
mi bn trong quan h lao ng.
8.3.2.2. Nguyn tc thng lng tp th
- Thng lng tp th c tin hnh theo nguyn tc thin ch, bnh ng, hp tc,
cng khai v minh bch.
- Thng lng tp th c tin hnh nh k hoc t xut.
- Thng lng tp th c thc hin ti a im do hai bn tha thun.
8.3.2.3. Quyn yu cu thng lng tp th
Mi bn u c quyn yu cu thng lng tp th, bn nhn c yu cu khng

c t chi vic thng lng. Trong thi hn 07 ngy lm vic, k t ngy nhn c yu
cu thng lng, cc bn tho thun thi gian bt u phin hp thng lng.
Trng hp mt bn khng th tham gia phin hp thng lng ng thi im bt
u thng lng theo tha thun, th c quyn ngh hon, nhng thi im bt u
thng lng khng qu 30 ngy k t ngy nhn c yu cu thng lng tp th.
Trng hp mt bn t chi thng lng hoc khng tin hnh thng lng trong
thi hn quy nh trn y th bn kia c quyn tin hnh cc th tc yu cu gii quyt tranh
chp lao ng theo quy nh ca php lut.
8.3.2.4. i din thng lng tp th
i din thng lng tp th c quy nh nh sau:
a) Bn tp th lao ng trong thng lng tp th phm vi doanh nghip l t chc
i din tp th lao ng ti c s; thng lng tp th phm vi ngnh l i din Ban chp
hnh cng on ngnh;
160

b) Bn ngi s dng lao ng trong thng lng tp th phm vi doanh nghip l
ngi s dng lao ng hoc ngi i din cho ngi s dng lao ng; thng lng tp
th phm vi ngnh l i din ca t chc i din ngi s dng lao ng ngnh.
S lng ngi tham d phin hp thng lng ca mi bn do hai bn tho thun.
8.3.2.5. Ni dung thng lng tp th
- Tin lng, tin thng, tr cp v nng lng.
- Thi gi lm vic, thi gi ngh ngi, lm thm gi, ngh gia ca.
- Bo m vic lm i vi ngi lao ng.
- Bo m an ton lao ng, v sinh lao ng; thc hin ni quy lao ng.
- Ni dung khc m hai bn quan tm.
8.3.2.6. Quy trnh thng lng tp th
Quy trnh chun b thng lng tp th c quy nh nh sau:
PT
IT
a) Trc khi bt u phin hp thng lng tp th t nht 10 ngy, ngi s dng

lao ng phi cung cp thng tin v tnh hnh hot ng sn xut, kinh doanh, khi tp th lao
ng yu cu tr nhng b mt kinh doanh, b mt cng ngh ca ngi s dng lao ng;
b) Ly kin ca tp th lao ng.
i din thng lng ca bn tp th lao ng ly kin trc tip ca tp th lao

ng hoc gin tip thng qua hi ngh i biu ca ngi lao ng v xut ca ngi lao
ng vi ngi s dng lao ng v cc xut ca ngi s dng lao ng vi tp th lao
ng;
c) Thng bo ni dung thng lng tp th.
Chm nht 05 ngy lm vic trc khi bt u phin hp thng lng tp th, bn
xut yu cu thng lng tp th phi thng bo bng vn bn cho bn kia bit v nhng
ni dung d kin tin hnh thng lng tp th.
Quy trnh tin hnh thng lng tp th c quy nh nh sau:
a) T chc phin hp thng lng tp th.
Ngi s dng lao ng chu trch nhim t chc phin hp thng lng tp th theo
thi gian, a im do hai bn tha thun.
Vic thng lng tp th phi c lp bin bn, trong phi c nhng ni dung
c hai bn thng nht, thi gian d kin k kt v cc ni dung t c tho thun;
nhng ni dung cn kin khc nhau;
b) Bin bn phin hp thng lng tp th phi c ch k ca i din tp th lao
ng, ca ngi s dng lao ng v ca ngi ghi bin bn.
Trong thi gian 15 ngy, k t ngy kt thc phin hp thng lng tp th, i din
thng lng ca bn tp th lao ng phi ph bin rng ri, cng khai bin bn phin hp
161

thng lng tp th cho tp th lao ng bit v ly kin biu quyt ca tp th lao ng
v cc ni dung tho thun.
Trng hp thng lng khng thnh mt trong hai bn c quyn tip tc ngh
thng lng hoc tin hnh cc th tc gii quyt tranh chp lao ng theo quy nh ca B
lut lao ng.
8.3.2.7. Trch nhim ca t chc cng on, t chc i din ngi s dng lao ng
v c quan qun l nh nc v lao ng trong thng lng tp th
- T chc bi dng k nng thng lng tp th cho ngi tham gia thng lng
tp th.
- Tham d phin hp thng lng tp th nu c ngh ca mt trong hai bn
thng lng tp th.
- Cung cp, trao i cc thng tin lin quan n thng lng tp th.
8.3.3. Tho c lao ng tp th
8.3.3.1. Tha c lao ng tp th
PT
IT
Tha c lao ng tp th l vn bn tho thun gia tp th lao ng v ngi s

dng lao ng v cc iu kin lao ng m hai bn t c thng qua thng lng tp
th.
Tha c lao ng tp th gm tha c lao ng tp th doanh nghip, tha c lao
ng tp th ngnh v hnh thc tha c lao ng tp th khc do Chnh ph quy nh.
Ni dung tho c lao ng tp th khng c tri vi quy nh ca php lut v phi
c li hn cho ngi lao ng so vi quy nh ca php lut.
8.3.3.2. K kt tha c lao ng tp th
Tha c lao ng tp th c k kt gia i din tp th lao ng vi ngi s

dng lao ng hoc i din ngi s dng lao ng.
Tha c lao ng tp th ch c k kt khi cc bn t c tha thun ti phin
hp thng lng tp th v:
a) C trn 50% s ngi ca tp th lao ng biu quyt tn thnh ni dung thng
lng tp th t c trong trng hp k tha c lao ng tp th doanh nghip;
b) C trn 50% s i din Ban chp hnh cng on c s hoc cng on cp trn c
s biu quyt tn thnh ni dung thng lng tp th t c trong trng hp k tha
c lao ng tp th ngnh;
c) i vi hnh thc tha c lao ng tp th khc theo quy nh ca Chnh ph.
Khi tho c lao ng tp th c k kt, ngi s dng lao ng phi cng b cho
mi ngi lao ng ca mnh bit.
8.3.3.3. Gi tha c lao ng tp th n c quan qun l nh nc
Trong thi hn 10 ngy k t ngy k kt, ngi s dng lao ng hoc i din ngi
s dng lao ng phi gi mt bn tha c lao ng tp th n:
162

- C quan qun l nh nc v lao ng cp tnh i vi tha c lao ng tp th
doanh nghip.
- B Lao ng - Thng binh v X hi i vi tha c lao ng tp th ngnh v
tha c lao ng tp th khc.
8.3.3.4. Ngy c hiu lc ca tho c lao ng tp th
Ngy c hiu lc ca tho c lao ng tp th c ghi trong tho c. Trng hp
tho c lao ng tp th khng ghi ngy c hiu lc th c hiu lc k t ngy cc bn k
kt.
8.3.3.5. Sa i, b sung tha c lao ng tp th
Cc bn c quyn yu cu sa i, b sung tho c lao ng tp th trong thi hn
sau y:
a) Sau 03 thng thc hin i vi tho c lao ng tp th c thi hn di 01 nm;
b) Sau 06 thng thc hin i vi tho c lao ng tp th c thi hn t 01 nm n
03 nm.
PT
IT
Trong trng hp quy nh ca php lut thay i m dn n tha c lao ng tp

th khng cn ph hp vi quy nh ca php lut, th hai bn phi tin hnh sa i, b
sung tha c lao ng tp th trong vng 15 ngy, k t ngy quy nh ca php lut c
hiu lc.
Trong thi gian tin hnh sa i, b sung tha c lao ng tp th th quyn li ca
ngi lao ng c thc hin theo quy nh ca php lut.
Vic sa i, b sung tha c lao ng tp th c tin hnh nh vic k kt tho
c lao ng tp th.
8.3.3.6. Tho c lao ng tp th v hiu
Tho c lao ng tp th v hiu tng phn khi mt hoc mt s ni dung trong tho
c tri php lut.
Tho c lao ng tp th v hiu ton b thuc mt trong cc trng hp sau y:
a) C ton b ni dung tri php lut;
b) Ngi k kt khng ng thm quyn;
c) Vic k kt khng ng quy trnh thng lng tp th.
8.3.3.7. Thm quyn tuyn b tha c lao ng tp th v hiu
Ta n nhn dn c quyn tuyn b tha c lao ng tp th v hiu.
8.3.3.8. X l tho c lao ng tp th v hiu
Khi tho c lao ng tp th b tuyn b v hiu th quyn, ngha v v li ch ca
cc bn ghi trong tho c tng ng vi ton b hoc phn b tuyn b v hiu c gii
quyt theo quy nh ca php lut v cc tho thun hp php trong hp ng lao ng.
8.3.3.9. Tho c lao ng tp th ht hn
163

Trong thi hn 03 thng trc ngy tho c lao ng tp th ht hn, hai bn c th
thng lng ko di thi hn ca tho c lao ng tp th hoc k kt tho c lao
ng tp th mi.
Khi tho c lao ng tp th ht hn m hai bn vn tip tc thng lng, th tho
c lao ng tp th c vn c tip tc thc hin trong thi gian khng qu 60 ngy.
8.3.3.10. Chi ph thng lng tp th, k kt tho c lao ng tp th
Mi chi ph cho vic thng lng, k kt, sa i, b sung, gi v cng b tho c
lao ng tp th do ngi s dng lao ng chi tr.
8.3.4. Tha c lao ng tp th doanh nghip
8.3.4.1. K kt tho c lao ng tp th doanh nghip
Ngi k kt tho c lao ng tp th doanh nghip c quy nh nh sau:
a) Bn tp th lao ng l i din tp th lao ng ti c s;
b) Bn ngi s dng lao ng l ngi s dng lao ng hoc ngi i din ca
ngi s dng lao ng.
PT
IT
Tho c lao ng tp th doanh nghip phi lm thnh 05 bn, trong :

a) Mi bn k kt gi 01 bn;
b) 01 bn gi c quan nh nc theo quy nh ti iu 75 ca B lut lao ng;

c) 01 bn gi cng on cp trn trc tip c s v 01 bn gi t chc i din ngi
s dng lao ng m ngi s dng lao ng l thnh vin.
8.3.4.2. Thc hin tho c lao ng tp th doanh nghip
Ngi s dng lao ng, ngi lao ng, k c ngi lao ng vo lm vic sau ngy
tha c lao ng tp th c hiu lc c trch nhim thc hin y tho c lao ng tp
th.
Trong trng hp quyn, ngha v, li ch ca cc bn trong hp ng lao ng
giao kt trc ngy tho c lao ng tp th c hiu lc thp hn cc quy nh tng ng
ca tha c lao ng tp th, th phi thc hin nhng quy nh tng ng ca tho c lao
ng tp th. Cc quy nh ca ngi s dng lao ng v lao ng cha ph hp vi tha
c lao ng tp th, th phi c sa i cho ph hp vi tho c lao ng tp th trong
thi hn 15 ngy, k t ngy tha c lao ng tp th c hiu lc.
Khi mt bn cho rng bn kia thc hin khng y hoc vi phm tho c lao ng
tp th, th c quyn yu cu thi hnh ng tho c v hai bn phi cng nhau xem xt gii
quyt; nu khng gii quyt c, mi bn u c quyn yu cu gii quyt tranh chp lao
ng tp th theo quy nh ca php lut.
8.3.4.3. Thi hn tha c lao ng tp th doanh nghip
Tho c lao ng tp th doanh nghip c thi hn t 01 nm n 03 nm. i vi
doanh nghip ln u tin k kt tho c lao ng tp th, th c th k kt vi thi hn
di 01 nm.
164

8.3.4.4. Thc hin tho c lao ng tp th trong trng hp chuyn quyn s hu,
quyn qun l, quyn s dng doanh nghip, sp nhp, hp nht, chia, tch doanh nghip
Trong trng hp chuyn quyn s hu, quyn qun l, quyn s dng doanh nghip,
sp nhp, hp nht, chia, tch doanh nghip th ngi s dng lao ng k tip v i din
tp th lao ng cn c vo phng n s dng lao ng xem xt la chn vic tip tc
thc hin, sa i, b sung tho c lao ng tp th c hoc thng lng k tho c
lao ng tp th mi.
Trong trng hp tho c lao ng tp th ht hiu lc do ngi s dng lao ng
chm dt hot ng th quyn li ca ngi lao ng c gii quyt theo quy nh ca php
lut v lao ng.
8.3.5. Tha c lao ng tp th ngnh
8.3.5.1. K kt tho c lao ng tp th ngnh
i din k kt tho c lao ng tp th ngnh c quy nh nh sau:
a) Bn tp th lao ng l Ch tch cng on ngnh;
PT
IT
b) Bn ngi s dng lao ng l i din ca t chc i din ngi s dng lao ng

tham gia thng lng tp th ngnh.
Tho c lao ng tp th ngnh phi lm thnh 04 bn, trong :
a) Mi bn k kt gi 01 bn;
b) 01 bn gi c quan nh nc theo quy nh ti iu 75 ca B lut lao ng;

c) 01 bn gi cng on cp trn trc tip c s.
8.3.5.2. Quan h gia tho c lao ng tp th doanh nghip vi tho c lao ng

tp th ngnh
Nhng ni dung ca tho c lao ng tp th doanh nghip hoc quy nh ca ngi
s dng lao ng v quyn, ngha v, li ch hp php ca ngi lao ng trong doanh
nghip thp hn nhng ni dung c quy nh tng ng ca tho c lao ng tp th
ngnh th phi sa i, b sung tha c lao ng tp th doanh nghip trong thi hn 03
thng, k t ngy tho c lao ng tp th ngnh c hiu lc.
Doanh nghip thuc i tng p dng ca tho c lao ng tp th ngnh nhng
cha xy dng tho c lao ng tp th doanh nghip, c th xy dng thm tho c lao
ng tp th doanh nghip vi nhng iu khon c li hn cho ngi lao ng so vi quy
nh ca tho c lao ng tp th ngnh.
Khuyn khch doanh nghip trong ngnh cha tham gia tho c lao ng tp th
ngnh thc hin tho c lao ng tp th ngnh.
8.3.5.3. Thi hn tho c lao ng tp th ngnh
Tho c lao ng tp th ngnh c thi hn t 01 nm n 03 nm.
8.4. TIN LNG
8.4.1. Khi nim tin lng
165

Tin lng l khon tin m ngi s dng lao ng tr cho ngi lao ng thc
hin cng vic theo tha thun. Tin lng bao gm mc lng theo cng vic hoc chc
danh, ph cp lng v cc khon b sung khc. Mc lng ca ngi lao ng khng c
thp hn mc lng ti thiu do Chnh ph quy nh.
Tin lng tr cho ngi lao ng cn c vo nng sut lao ng v cht lng cng
vic. Ngi s dng lao ng phi bo m tr lng bnh ng, khng phn bit gii
tnh i vi ngi lao ng lm cng vic c gi tr nh nhau.
8.4.2. Mc lng ti thiu
Mc lng ti thiu l mc thp nht tr cho ngi lao ng lm cng vic gin n
nht, trong iu kin lao ng bnh thng v phi bo m nhu cu sng ti thiu ca ngi
lao ng v gia nh h. Mc lng ti thiu c xc nh theo thng, ngy, gi v c
xc lp theo vng, ngnh.
Cn c vo nhu cu sng ti thiu ca ngi lao ng v gia nh h, iu kin kinh t
- x hi v mc tin lng trn th trng lao ng, Chnh ph cng b mc lng ti thiu
vng trn c s khuyn ngh ca Hi ng tin lng quc gia.
PT
IT
Mc lng ti thiu ngnh c xc nh thng qua thng lng tp th ngnh, c

ghi trong tha c lao ng tp th ngnh nhng khng c thp hn mc lng ti thiu
vng do Chnh ph cng b.
Hi ng tin lng quc gia l c quan t vn cho Chnh ph, bao gm cc thnh
vin l i din ca B Lao ng - Thng binh v X hi, Tng lin on lao ng Vit
Nam v t chc i din ngi s dng lao ng trung ng.
8.4.3. Xy dng thang lng, bng lng v nh mc lao ng
Trn c s cc nguyn tc xy dng thang lng, bng lng v nh mc lao ng do
Chnh ph quy nh, ngi s dng lao ng c trch nhim xy dng thang lng, bng
lng, nh mc lao ng lm c s tuyn dng, s dng lao ng, tha thun mc lng
ghi trong hp ng lao ng v tr lng cho ngi lao ng.
Khi xy dng thang lng, bng lng, nh mc lao ng ngi s dng lao ng
phi tham kho kin t chc i din tp th lao ng ti c s v cng b cng khai ti
ni lm vic ca ngi lao ng trc khi thc hin, ng thi gi c quan qun l nh nc
v lao ng cp huyn ni t c s sn xut, kinh doanh ca ngi s dng lao ng.
8.4.4. Hnh thc tr lng
Ngi s dng lao ng c quyn la chn hnh thc tr lng theo thi gian, sn
phm hoc khon. Hnh thc tr lng chn phi c duy tr trong mt thi gian nht
nh; trng hp thay i hnh thc tr lng, th ngi s dng lao ng phi thng bo
cho ngi lao ng bit trc t nht 10 ngy.
Lng c tr bng tin mt hoc tr qua ti khon c nhn ca ngi lao ng c
m ti ngn hng. Trng hp tr qua ti khon ngn hng, th ngi s dng lao ng phi
tha thun vi ngi lao ng v cc loi ph lin quan n vic m, duy tr ti khon.
8.4.5. K hn tr lng
166

Ngi lao ng hng lng gi, ngy, tun th c tr lng sau gi, ngy, tun
lm vic hoc c tr gp do hai bn tho thun, nhng t nht 15 ngy phi c tr gp
mt ln.
Ngi lao ng hng lng thng c tr lng thng mt ln hoc na thng mt
ln.
Ngi lao ng hng lng theo sn phm, theo khon c tr lng theo tho
thun ca hai bn; nu cng vic phi lm trong nhiu thng th hng thng c tm ng
tin lng theo khi lng cng vic lm trong thng.
8.4.6. Nguyn tc tr lng
Ngi lao ng c tr lng trc tip, y v ng thi hn.
Trng hp c bit khng th tr lng ng thi hn th khng c chm qu 01
thng v ngi s dng lao ng phi tr thm cho ngi lao ng mt khon tin t nht
bng li sut huy ng tin gi do Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b ti thi im tr
lng.
8.4.7. Tin lng lm thm gi, lm vic vo ban m
PT
IT
8.4.7.1. Ngi lao ng lm thm gi c tr lng tnh theo n gi tin lng

hoc tin lng theo cng vic ang lm nh sau:
a) Vo ngy thng, t nht bng 150%;
b) Vo ngy ngh hng tun, t nht bng 200%;
c) Vo ngy ngh l, ngy ngh c hng lng, t nht bng 300% cha k tin lng
ngy l, ngy ngh c hng lng i vi ngi lao ng hng lng ngy.
8.4.7.2. Ngi lao ng lm vic vo ban m, th c tr thm t nht bng 30% tin
lng tnh theo n gi tin lng hoc tin lng theo cng vic ca ngy lm vic bnh
thng.
8.4.7.3. Ngi lao ng lm thm gi vo ban m th ngoi vic tr lng theo quy
nh ti 8.4.7.1 v 8.4.7.2 trn, ngi lao ng cn c tr thm 20% tin lng tnh theo
n gi tin lng hoc tin lng theo cng vic lm vo ban ngy.
8.4.8. Tin lng ngng vic
Trong trng hp phi ngng vic, ngi lao ng c tr lng nh sau:
- Nu do li ca ngi s dng lao ng, th ngi lao ng c tr tin lng;
- Nu do li ca ngi lao ng th ngi khng c tr lng; nhng ngi lao
ng khc trong cng n v phi ngng vic c tr lng theo mc do hai bn tho thun
nhng khng c thp hn mc lng ti thiu vng do Chnh ph quy nh;
- Nu v s c v in, nc m khng do li ca ngi s dng lao ng, ngi lao
ng hoc v cc nguyn nhn khch quan khc nh thin tai, ho hon, dch bnh nguy
him, ch ho, di di a im hot ng theo yu cu ca c quan nh nc c thm quyn
167

hoc v l do kinh t, th tin lng ngng vic do hai bn tho thun nhng khng c
thp hn mc lng ti thiu vng do Chnh ph quy nh.
8.4.9. Tr lng thng qua ngi cai thu
Ni no s dng ngi cai thu hoc ngi c vai tr trung gian tng t th ngi s
dng lao ng l ch chnh phi c danh sch v a ch ca nhng ngi ny km theo danh
sch nhng ngi lao ng lm vic vi h v phi bo m vic h tun theo quy nh ca
php lut v tr lng, an ton lao ng, v sinh lao ng.
Trng hp ngi cai thu hoc ngi c vai tr trung gian tng t khng tr lng
hoc tr lng khng y v khng bo m cc quyn li khc cho ngi lao ng, th
ngi s dng lao ng l ch chnh phi chu trch nhim tr lng v bo m cc quyn
li cho ngi lao ng.
Trong trng hp ny, ngi s dng lao ng l ch chnh c quyn yu cu ngi
cai thu hoc ngi c vai tr trung gian tng t n b hoc yu cu c quan nh nc c
thm quyn gii quyt tranh chp theo quy nh ca php lut.
8.4.10. Tm ng tin lng
PT
IT
Ngi lao ng c tm ng tin lng theo iu kin do hai bn tho thun.

Ngi s dng lao ng phi tm ng tin lng tng ng vi s ngy ngi lao
ng tm thi ngh vic thc hin ngha v cng dn t 01 tun tr ln nhng ti a
khng qu 01 thng lng v phi hon li s tin tm ng tr trng hp thc hin ngha
v qun s.
8.4.11. Khu tr tin lng
Ngi s dng lao ng ch c khu tr tin lng ca ngi lao ng bi

thng thit hi do lm h hng dng c, thit b ca ngi s dng lao ng theo quy nh
ti iu 130 ca B lut lao ng. Ngi lao ng c quyn c bit l do khu tr tin
lng ca mnh.
Mc khu tr tin lng hng thng khng c qu 30% tin lng hng thng ca
ngi lao ng sau khi trch np cc khon bo him x hi bt buc, bo him y t, bo
him tht nghip, thu thu nhp.
8.4.12. Ch ph cp, tr cp, nng bc, nng lng
Cc ch ph cp, tr cp, nng bc, nng lng v cc ch khuyn khch i vi
ngi lao ng c tho thun trong hp ng lao ng, tho c lao ng tp th hoc
quy nh trong quy ch ca ngi s dng lao ng.
8.4.13. Tin thng
Tin thng l khon tin m ngi s dng lao ng thng cho ngi lao ng cn
c vo kt qu sn xut kinh doanh hng nm v mc hon thnh cng vic ca ngi lao
ng.
Quy ch thng do ngi s dng lao ng quyt nh v cng b cng khai ti ni
lm vic sau khi tham kho kin ca t chc i din tp th lao ng ti c s.
168

8.5. THI GI LM VIC, THI GI NGH NGI
8.5.1. Thi gi lm vic
8.5.1.1. Thi gi lm vic bnh thng
Thi gi lm vic bnh thng khng qu 08 gi trong 01 ngy v 48 gi trong 01
tun.
Ngi s dng lao ng c quyn quy nh lm vic theo gi hoc ngy hoc tun;
trng hp theo tun th thi gi lm vic bnh thng khng qu 10 gi trong 01 ngy,
nhng khng qu 48 gi trong 01 tun. Nh nc khuyn khch ngi s dng lao ng thc
hin tun lm vic 40 gi.
Thi gi lm vic khng qu 06 gi trong 01 ngy i vi nhng ngi lm cc cng
vic c bit nng nhc, c hi, nguy him theo danh mc do B Lao ng - Thng binh
v X hi ch tr phi hp vi B Y t ban hnh.
8.5.1.2. Gi lm vic ban m
Gi lm vic ban m c tnh t 22 gi n 6 gi sng ngy hm sau.
PT
IT
8.5.1.3. Lm thm gi
Lm thm gi l khong thi gian lm vic ngoi thi gi lm vic bnh thng c
quy nh trong php lut, tha c lao ng tp th hoc theo ni quy lao ng.
Ngi s dng lao ng c s dng ngi lao ng lm thm gi khi p ng
cc iu kin sau y:
a) c s ng ca ngi lao ng;
b) Bo m s gi lm thm ca ngi lao ng khng qu 50% s gi lm vic bnh

thng trong 01 ngy, trng hp p dng quy nh lm vic theo tun th tng s gi lm
vic bnh thng v s gi lm thm khng qu 12 gi trong 01 ngy; khng qu 30 gi
trong 01 thng v tng s khng qu 200 gi trong 01 nm, tr mt s trng hp c bit
do Chnh ph quy nh th c lm thm gi khng qu 300 gi trong 01 nm;
c) Sau mi t lm thm gi nhiu ngy lin tc trong thng, ngi s dng lao ng
phi b tr ngi lao ng c ngh b cho s thi gian khng c ngh.
8.5.1.4. Lm thm gi trong nhng trng hp c bit
Ngi s dng lao ng c quyn yu cu ngi lao ng lm thm gi vo bt k
ngy no v ngi lao ng khng c t chi trong cc trng hp sau y:
- Thc hin lnh ng vin, huy ng bo m nhim v quc phng, an ninh trong
tnh trng khn cp v quc phng, an ninh theo quy nh ca php lut;
- Thc hin cc cng vic nhm bo v tnh mng con ngi, ti sn ca c quan, t
chc, c nhn trong phng nga v khc phc hu qu thin tai, ha hon, dch bnh v thm
ha.
8.5.2. Thi gi ngh ngi
8.5.2.1. Ngh trong gi lm vic
169

Ngi lao ng lm vic lin tc 08 gi hoc 06 gi theo quy nh ti iu 104 ca
B lut lao ng c ngh gia gi t nht 30 pht, tnh vo thi gi lm vic.
Trng hp lm vic ban m, th ngi lao ng c ngh gia gi t nht 45 pht,
tnh vo thi gi lm vic.
Ngoi thi gian ngh gia gi quy nh trn, ngi s dng lao ng quy nh thi
im cc t ngh ngn v ghi vo ni quy lao ng.
8.5.2.2. Ngh chuyn ca
Ngi lao ng lm vic theo ca c ngh t nht 12 gi trc khi chuyn sang ca
lm vic khc.
8.5.2.3. Ngh hng tun
Mi tun, ngi lao ng c ngh t nht 24 gi lin tc. Trong trng hp c bit
do chu k lao ng khng th ngh hng tun, th ngi s dng lao ng c trch nhim bo
m cho ngi lao ng c ngh tnh bnh qun 01 thng t nht 04 ngy.
PT
IT
Ngi s dng lao ng c quyn quyt nh sp xp ngy ngh hng tun vo ngy
ch nht hoc mt ngy c nh khc trong tun nhng phi ghi vo ni quy lao ng.
8.5.2.4. Ngh hng nm
Ngi lao ng c 12 thng lm vic cho mt ngi s dng lao ng th c

ngh hng nm, hng nguyn lng theo hp ng lao ng nh sau:
a) 12 ngy lm vic i vi ngi lm cng vic trong iu kin bnh thng;
b) 14 ngy lm vic i vi ngi lm cng vic nng nhc, c hi, nguy him hoc
ngi lm vic nhng ni c c iu kin sinh sng khc nghit theo danh mc do B Lao
ng - Thng binh v X hi ch tr phi hp vi B Y t ban hnh hoc lao ng cha
thnh nin hoc lao ng l ngi khuyt tt;
c) 16 ngy lm vic i vi ngi lm cng vic c bit nng nhc, c hi, nguy
him hoc ngi lm vic nhng ni c iu kin sinh sng c bit khc nghit theo danh
mc do B Lao ng - Thng binh v X hi ch tr phi hp vi B Y t ban hnh.
Ngi s dng lao ng c quyn quy nh lch ngh hng nm sau khi tham kho
kin ca ngi lao ng v phi thng bo trc cho ngi lao ng.
Ngi lao ng c th tho thun vi ngi s dng lao ng ngh hng nm thnh
nhiu ln hoc ngh gp ti a 03 nm mt ln.
Khi ngh hng nm, nu ngi lao ng i bng cc phng tin ng b, ng st,
ng thy m s ngy i ng c i v v trn 02 ngy th t ngy th 03 tr i c tnh
thm thi gian i ng ngoi ngy ngh hng nm v ch c tnh cho 01 ln ngh trong
nm.
8.5.2.5. Ngy ngh hng nm tng thm theo thm nin lm vic
170

C 05 nm lm vic cho mt ngi s dng lao ng th s ngy ngh hng nm ca
ngi lao ng theo quy nh ti khon 1 iu 111 ca B lut lao ng c tng thm
tng ng 01 ngy.
8.5.2.6. Tm ng tin lng, tin tu xe i ng ngy ngh hng nm
Khi ngh hng nm, ngi lao ng c tm ng trc mt khon tin t nht bng
tin lng ca nhng ngy ngh. Tin tu xe v tin lng nhng ngy i ng do hai bn
tho thun.
i vi ngi lao ng min xui lm vic vng cao, vng su, vng xa, bin gii,
hi o v ngi lao ng vng cao, vng su, vng xa, bin gii, hi o lm vic min
xui th c ngi s dng lao ng thanh ton tin tu xe v tin lng nhng ngy i
ng.
8.5.2.7. Thanh ton tin lng nhng ngy cha ngh
Ngi lao ng do thi vic, b mt vic lm hoc v cc l do khc m cha ngh
hng nm hoc cha ngh ht s ngy ngh hng nm th c thanh ton bng tin nhng
ngy cha ngh.
PT
IT
Ngi lao ng c di 12 thng lm vic th thi gian ngh hng nm c tnh theo
t l tng ng vi s thi gian lm vic. Trng hp khng ngh th c thanh ton bng
tin.
8.5.3. Ngh l, ngh vic ring, ngh khng hng lng
8.5.3.1. Ngh l, tt
Ngi lao ng c ngh lm vic, hng nguyn lng trong nhng ngy l, tt sau
y:
a) Tt Dng lch 01 ngy (ngy 01 thng 01 dng lch);

b) Tt m lch 05 ngy;
c) Ngy Chin thng 01 ngy (ngy 30 thng 4 dng lch);

d) Ngy Quc t lao ng 01 ngy (ngy 01 thng 5 dng lch);
) Ngy Quc khnh 01 ngy (ngy 02 thng 9 dng lch);
e) Ngy Gi T Hng Vng 01 ngy (ngy 10 thng 3 m lch).
Lao ng l cng dn nc ngoi lm vic ti Vit Nam ngoi ngy ngh l theo quy
nh trn cn c ngh thm 01 ngy Tt c truyn dn tc v 01 ngy Quc khnh ca
nc h. Nu nhng ngy ngh theo quy nh trn trng vo ngy ngh hng tun, th ngi
lao ng c ngh b vo ngy k tip.
8.5.3.2. Ngh vic ring, ngh khng hng lng
Ngi lao ng c ngh vic ring m vn hng nguyn lng trong nhng trng
hp sau y:
a) Kt hn: ngh 03 ngy;
171

b) Con kt hn: ngh 01 ngy;
c) B , m , b v, m v hoc b chng, m chng cht; v cht hoc chng
cht; con cht: ngh 03 ngy.
Ngi lao ng c ngh khng hng lng 01 ngy v phi thng bo vi ngi
s dng lao ng khi ng ni, b ni, ng ngoi, b ngoi, anh, ch, em rut cht; b hoc
m kt hn; anh, ch, em rut kt hn.
Ngoi quy nh trn ngi lao ng c th tho thun vi ngi s dng lao ng
ngh khng hng lng.
8.5.3.3. Thi gi lm vic, ngh ngi i vi ngi lm cng vic c tnh cht c bit
PT
IT
i vi cc cng vic c tnh cht c bit trong lnh vc vn ti ng b, ng st,

ng thu, ng hng khng, thm d khai thc du kh trn bin; lm vic trn bin;
trong lnh vc ngh thut; s dng k thut bc x v ht nhn; ng dng k thut sng cao
tn; cng vic ca th ln, cng vic trong hm l; cng vic sn xut c tnh thi v v
cng vic gia cng hng theo n t hng; cng vic phi thng trc 24/24 gi th cc b,
ngnh qun l quy nh c th thi gi lm vic, thi gi ngh ngi sau khi thng nht vi
B Lao ng - Thng binh v X hi v phi tun th quy nh ti iu 108 ca B lut lao
ng.
8.6. K LUT LAO NG, TRCH NHIM VT CHT
8.6.1. K lut lao ng
8.6.1.1. Khi nim
K lut lao ng l nhng quy nh v vic tun theo thi gian, cng ngh v iu
hnh sn xut, kinh doanh trong ni quy lao ng.
8.6.1.2. Ni quy lao ng
Ngi s dng lao ng s dng t 10 ngi lao ng tr ln phi c ni quy lao ng

bng vn bn. Ni dung ni quy lao ng khng c tri vi php lut v lao ng v quy
nh khc ca php lut c lin quan. Ni quy lao ng bao gm nhng ni dung ch yu
sau y:
a) Thi gi lm vic, thi gi ngh ngi;
b) Trt t ti ni lm vic;
c) An ton lao ng, v sinh lao ng ni lm vic;
d) Vic bo v ti sn v b mt kinh doanh, b mt cng ngh, s hu tr tu ca ngi
s dng lao ng;
) Cc hnh vi vi phm k lut lao ng ca ngi lao ng v cc hnh thc x l k
lut lao ng, trch nhim vt cht.
Trc khi ban hnh ni quy lao ng, ngi s dng lao ng phi tham kho kin
ca t chc i din tp th lao ng ti c s.
172

Ni quy lao ng phi c thng bo n ngi lao ng v nhng ni dung chnh
phi c nim yt nhng ni cn thit ti ni lm vic.
8.6.1.3. ng k ni quy lao ng
Ngi s dng lao ng phi ng k ni quy lao ng ti c quan qun l nh nc
v lao ng cp tnh.
Trong thi hn 10 ngy, k t ngy ban hnh ni quy lao ng, ngi s dng lao
ng phi np h s ng k ni quy lao ng.
Trong thi hn 07 ngy lm vic, k t ngy nhn c h s ng k ni quy lao
ng, nu ni quy lao ng c quy nh tri vi php lut th c quan qun l nh nc v
lao ng cp tnh thng bo, hng dn ngi s dng lao ng sa i, b sung v ng k
li.
8.6.1.4. H s ng k ni quy lao ng
H s ng k ni quy lao ng bao gm:
- Vn bn ngh ng k ni quy lao ng;
PT
IT
- Cc vn bn ca ngi s dng lao ng c quy nh lin quan n k lut lao ng

v trch nhim vt cht;
- Bin bn gp kin ca t chc i din tp th lao ng ti c s;
- Ni quy lao ng.
8.6.1.5. Hiu lc ca ni quy lao ng
Ni quy lao ng c hiu lc sau thi hn 15 ngy, k t ngy c quan qun l nh

nc v lao ng cp tnh nhn c h s ng k ni quy lao ng, tr trng hp quy
nh ti khon 3 iu 120 ca B lut lao ng.
8.6.1.6. Nguyn tc, trnh t x l k lut lao ng
- Vic x l k lut lao ng c quy nh nh sau:
a) Ngi s dng lao ng phi chng minh c li ca ngi lao ng;

b) Phi c s tham gia ca t chc i din tp th lao ng ti c s;
c) Ngi lao ng phi c mt v c quyn t bo cha, nh lut s hoc ngi khc
bo cha; trng hp l ngi di 18 tui th phi c s tham gia ca cha, m hoc ngi
i din theo php lut;
d) Vic x l k lut lao ng phi c lp thnh bin bn.
- Khng c p dng nhiu hnh thc x l k lut lao ng i vi mt hnh vi vi
phm k lut lao ng.
- Khi mt ngi lao ng ng thi c nhiu hnh vi vi phm k lut lao ng th ch
p dng hnh thc k lut cao nht tng ng vi hnh vi vi phm nng nht.
- Khng c x l k lut lao ng i vi ngi lao ng ang trong thi gian sau
y:
173

a) Ngh m au, iu dng; ngh vic c s ng ca ngi s dng lao ng;
b) ang b tm gi, tm giam;
c) ang ch kt qu ca c quan c thm quyn iu tra xc minh v kt lun i vi
hnh vi vi phm c quy nh ti khon 1 iu 126 ca B lut lao ng;
d) Lao ng n c thai, ngh thai sn; ngi lao ng nui con nh di 12 thng tui.
- Khng x l k lut lao ng i vi ngi lao ng vi phm k lut lao ng trong
khi mc bnh tm thn hoc mt bnh khc lm mt kh nng nhn thc hoc kh nng iu
khin hnh vi ca mnh.
8.6.1.7. Thi hiu x l k lut lao ng
Thi hiu x l k lut lao ng ti a l 06 thng, k t ngy xy ra hnh vi vi phm;
trng hp hnh vi vi phm lin quan trc tip n ti chnh, ti sn, tit l b mt cng
ngh, b mt kinh doanh ca ngi s dng lao ng th thi hiu x l k lut lao ng ti
a l 12 thng.
PT
IT
Khi ht thi gian quy nh ti cc im a, b v c khon 4 iu 123, nu cn thi hiu

x l k lut lao ng th ngi s dng lao ng tin hnh x l k lut lao ng ngay,
nu ht thi hiu th c ko di thi hiu x l k lut lao ng nhng ti a khng qu
60 ngy k t ngy ht thi gian nu trn.
Khi ht thi gian quy nh ti im d khon 4 iu 123, m thi hiu x l k lut lao
ng ht th c ko di thi hiu x l k lut lao ng nhng ti a khng qu 60
ngy k t ngy ht thi gian nu trn.
Quyt nh x l k lut lao ng phi c ban hnh trong thi hn quy trn.
8.6.1.8. Hnh thc x l k lut lao ng
- Khin trch.
- Ko di thi hn nng lng khng qu 06 thng; cch chc.

- Sa thi.
Hnh thc x l k lut sa thi c ngi s dng lao ng p dng trong nhng
trng hp sau y:
- Ngi lao ng c hnh vi trm cp, tham , nh bc, c gy thng tch, s dng
ma tu trong phm vi ni lm vic, tit l b mt kinh doanh, b mt cng ngh, xm phm
quyn s hu tr tu ca ngi s dng lao ng, c hnh vi gy thit hi nghim trng hoc
e do gy thit hi c bit nghim trng v ti sn, li ch ca ngi s dng lao ng;
- Ngi lao ng b x l k lut ko di thi hn nng lng m ti phm trong thi
gian cha xo k lut hoc b x l k lut cch chc m ti phm.
- Ngi lao ng t b vic 05 ngy cng dn trong 01 thng hoc 20 ngy cng dn
trong 01 nm m khng c l do chnh ng.
8.6.1.9. Xo k lut, gim thi hn chp hnh k lut lao ng
174

Ngi lao ng b khin trch sau 03 thng, hoc b x l k lut ko di thi hn
nng lng sau 06 thng, k t ngy b x l, nu khng ti phm th ng nhin c xo
k lut. Trng hp b x l k lut lao ng bng hnh thc cch chc th sau thi hn 03
nm, nu tip tc vi phm k lut lao ng th khng b coi l ti phm.
Ngi lao ng b x l k lut ko di thi hn nng lng sau khi chp hnh c
mt na thi hn nu sa cha tin b, c th c ngi s dng lao ng xt gim thi
hn.
8.6.1.10. Nhng quy nh cm khi x l k lut lao ng
- Xm phm thn th, nhn phm ca ngi lao ng.
- Dng hnh thc pht tin, ct lng thay vic x l k lut lao ng.
- X l k lut lao ng i vi ngi lao ng c hnh vi vi phm khng c quy
nh trong ni quy lao ng.
8.6.1.11. Tm nh ch cng vic
PT
IT
Ngi s dng lao ng c quyn tm nh ch cng vic ca ngi lao ng khi v

vic vi phm c nhng tnh tit phc tp, nu xt thy ngi lao ng tip tc lm vic s
gy kh khn cho vic xc minh. Vic tm nh ch cng vic ca ngi lao ng ch c
thc hin sau khi tham kho kin ca t chc i din tp th lao ng ti c s.
Thi hn tm nh ch cng vic khng c qu 15 ngy, trng hp c bit cng
khng c qu 90 ngy. Trong thi gian b tm nh ch cng vic, ngi lao ng c
tm ng 50% tin lng trc khi b nh ch cng vic. Ht thi hn tm nh ch cng
vic, ngi s dng lao ng phi nhn ngi lao ng tr li lm vic.
Trng hp ngi lao ng b x l k lut lao ng, ngi lao ng cng khng phi
tr li s tin lng tm ng.
Trng hp ngi lao ng khng b x l k lut lao ng th c ngi s dng
lao ng tr tin lng cho thi gian b tm nh ch cng vic.
8.6.2. Trch nhim vt cht
8.6.2.1. Bi thng thit hi
Ngi lao ng lm h hng dng c, thit b hoc c hnh vi khc gy thit hi ti
sn ca ngi s dng lao ng th phi bi thng theo quy nh ca php lut. Trng hp
ngi lao ng gy thit hi khng nghim trng do s sut vi gi tr khng qu 10 thng
lng ti thiu vng do Chnh ph cng b c p dng ti ni ngi lao ng lm vic,
th ngi lao ng phi bi thng nhiu nht l 03 thng tin lng v b khu tr hng
thng vo lng theo quy nh ti khon 3 iu 101 ca B lut lao ng.
Ngi lao ng lm mt dng c, thit b, ti sn ca ngi s dng lao ng hoc ti
sn khc do ngi s dng lao ng giao hoc tiu hao vt t qu nh mc cho php th
phi bi thng thit hi mt phn hoc ton b theo thi gi th trng; trng hp c hp
ng trch nhim th phi bi thng theo hp ng trch nhim; trng hp do thin tai,
ho hon, ch ha, dch bnh, thm ha, s kin xy ra khch quan khng th lng trc
175

c v khng th khc phc c mc d p dng mi bin php cn thit v kh nng
cho php th khng phi bi thng.
8.6.2.2. Nguyn tc v trnh t, th tc x l bi thng thit hi
- Vic xem xt, quyt nh mc bi thng thit hi phi cn c vo li, mc thit
hi thc t v hon cnh thc t gia nh, nhn thn v ti sn ca ngi lao ng.
- Trnh t, th tc, thi hiu x l vic bi thng thit hi c p dng theo quy
nh ti iu 123 v iu 124 ca B lut lao ng.
8.6.2.3. Khiu ni v k lut lao ng, trch nhim vt cht
Ngi b x l k lut lao ng, b tm nh ch cng vic hoc phi bi thng theo
ch trch nhim vt cht nu thy khng tho ng c quyn khiu ni vi ngi s dng
lao ng, vi c quan c thm quyn theo quy nh ca php lut hoc yu cu gii quyt
tranh chp lao ng theo trnh t do php lut quy nh.
8.7. AN TON LAO NG, V SINH LAO NG
8.7.1. Nhng quy nh chung
PT
IT
8.7.1.1. Tun th php lut v an ton lao ng, v sinh lao ng

Mi doanh nghip, c quan, t chc, c nhn c lin quan n lao ng, sn xut phi
tun theo quy nh ca php lut v an ton lao ng, v sinh lao ng.
8.7.1.2. Chnh sch ca nh nc v an ton lao ng, v sinh lao ng
- Nh nc u t nghin cu khoa hc, h tr pht trin cc c s sn xut dng c,
thit b an ton lao ng, v sinh lao ng, phng tin bo v c nhn.
- Khuyn khch pht trin cc dch v v an ton lao ng, v sinh lao ng.
8.7.1.3. Bo m an ton lao ng, v sinh lao ng ti ni lm vic
Khi xy dng mi, m rng hoc ci to cc cng trnh, c s sn xut, s dng,
bo qun, lu gi cc loi my, thit b, vt t, cht c yu cu nghim ngt v an ton lao
ng, v sinh lao ng th ch u t, ngi s dng lao ng phi lp phng n v cc
bin php bo m an ton lao ng, v sinh lao ng i vi ni lm vic ca ngi lao
ng v mi trng.
Khi sn xut, s dng, bo qun, vn chuyn cc loi my, thit b, vt t, nng lng,
in, ho cht, thuc bo v thc vt, vic thay i cng ngh, nhp khu cng ngh mi
phi c thc hin theo quy chun k thut quc gia v an ton lao ng, v sinh lao ng
hoc tiu chun v an ton lao ng, v sinh lao ng ti ni lm vic cng b, p dng.
8.7.1.4. Ngha v ca ngi s dng lao ng, ngi lao ng i vi cng tc an
ton lao ng, v sinh lao ng
- Ngi s dng lao ng c ngha v sau y:
a) Bo m ni lm vic t yu cu v khng gian, thong, bi, hi, kh c,
phng x, in t trng, nng, m, n, rung, cc yu t c hi khc c quy nh ti cc
quy chun k thut lin quan v cc yu t phi c nh k kim tra, o lng;
176

b) Bo m cc iu kin an ton lao ng, v sinh lao ng i vi my, thit b, nh
xng t cc quy chun k thut quc gia v an ton lao ng, v sinh lao ng hoc t
cc tiu chun v an ton lao ng, v sinh lao ng ti ni lm vic c cng b, p
dng;
c) Kim tra, nh gi cc yu t nguy him, c hi ti ni lm vic ca c s ra
cc bin php loi tr, gim thiu cc mi nguy him, c hi, ci thin iu kin lao ng,
chm sc sc khe cho ngi lao ng;
d) nh k kim tra, bo dng my, thit b, nh xng, kho tng;
) Phi c bng ch dn v an ton lao ng, v sinh lao ng i vi my, thit b, ni
lm vic v t v tr d c, d thy ti ni lm vic;
e) Ly kin t chc i din tp th lao ng ti c s khi xy dng k hoch v thc
hin cc hot ng bo m an ton lao ng, v sinh lao ng.
- Ngi lao ng c ngha v sau y:
a) Chp hnh cc quy nh, quy trnh, ni quy v an ton lao ng, v sinh lao ng c
lin quan n cng vic, nhim v c giao;
PT
IT
b) S dng v bo qun cc phng tin bo v c nhn c trang cp; cc thit b

an ton lao ng, v sinh lao ng ni lm vic;
c) Bo co kp thi vi ngi c trch nhim khi pht hin nguy c gy tai nn lao
ng, bnh ngh nghip, gy c hi hoc s c nguy him, tham gia cp cu v khc phc
hu qu tai nn lao ng khi c lnh ca ngi s dng lao ng.
8.7.2. Tai nn lao ng, bnh ngh nghip
8.7.2.1. Ngi lm cng tc an ton lao ng, v sinh lao ng

Ngi s dng lao ng phi c ngi lm cng tc an ton lao ng, v sinh lao
ng. i vi nhng c s sn xut, kinh doanh trong cc lnh vc c nhiu nguy c tai nn
lao ng, bnh ngh nghip v s dng t 10 lao ng tr ln ngi s dng lao ng phi
c ngi c chuyn mn ph hp lm cn b chuyn trch v cng tc an ton, v sinh lao
ng.
Ngi lm cng tc an ton lao ng, v sinh lao ng phi c hun luyn v an
ton lao ng, v sinh lao ng.
8.7.2.2. X l s c, ng cu khn cp
Trong x l s c, ng cu khn cp, ngi s dng lao ng c trch nhim sau y:
a) Xy dng phng n x l s c, ng cu khn cp v nh k t chc din tp; b) Trang
b phng tin k thut, y t bo m ng cu, s cu kp thi khi xy ra s c, tai nn
lao ng; c) Thc hin ngay nhng bin php khc phc hoc ra lnh ngng ngay hot ng
ca my, thit b, ni lm vic c nguy c gy tai nn lao ng, bnh ngh nghip.
Ngi lao ng c quyn t chi lm cng vic hoc ri b ni lm vic m vn c
tr tin lng v khng b coi l vi phm k lut lao ng khi thy r c nguy c xy ra
tai nn lao ng, bnh ngh nghip, e da nghim trng tnh mng hoc sc khe ca mnh
177

v phi bo ngay vi ngi ph trch trc tip. Ngi s dng lao ng khng c buc
ngi lao ng tip tc lm cng vic hoc tr li ni lm vic nu nguy c cha c
khc phc.
8.7.2.3. Bi dng bng hin vt i vi ngi lao ng lm vic trong iu kin c
yu t nguy him, c hi
Ngi lm vic trong iu kin c yu t nguy him, c hi c ngi s dng lao
ng bi dng bng hin vt theo quy nh ca B Lao ng - Thng binh v X hi.
8.7.2.4. Tai nn lao ng
Tai nn lao ng l tai nn gy tn thng cho bt k b phn, chc nng no ca c
th hoc gy t vong cho ngi lao ng, xy ra trong qu trnh lao ng, gn lin vi vic
thc hin cng vic, nhim v lao ng. Quy nh ny c p dng i vi c ngi hc
ngh, tp ngh v th vic.
Ngi b tai nn lao ng phi c cp cu kp thi v iu tr chu o.
PT
IT
Tt c cc v tai nn lao ng, bnh ngh nghip v cc s c nghim trng ti ni lm

vic u phi c khai bo, iu tra, lp bin bn, thng k v bo co nh k theo quy
nh ca Chnh ph.
8.7.2.5. Bnh ngh nghip
Bnh ngh nghip l bnh pht sinh do iu kin lao ng c hi ca ngh nghip tc
ng i vi ngi lao ng. Danh mc cc loi bnh ngh nghip do B Y t ch tr phi
hp vi B Lao ng - Thng binh v X hi ban hnh sau khi ly kin ca Tng Lin
on Lao ng Vit Nam v t chc i din ngi s dng lao ng.
Ngi b bnh ngh nghip phi c iu tr chu o, khm sc kho nh k, c h
s sc khe ring bit.
8.7.2.6. Trch nhim ca ngi s dng lao ng i vi ngi b tai nn lao ng,
bnh ngh nghip
Thanh ton phn chi ph ng chi tr v nhng chi ph khng nm trong danh mc do
bo him y t chi tr i vi ngi lao ng tham gia bo him y t v thanh ton ton b chi
ph y t t khi s cu, cp cu n khi iu tr n nh i vi ngi lao ng khng tham
gia bo him y t.
Tr tin lng theo hp ng lao ng cho ngi lao ng b tai nn lao ng, bnh
ngh nghip phi ngh vic trong thi gian iu tr.
Bi thng cho ngi lao ng b tai nn lao ng, bnh ngh nghip theo quy nh ti
8.7.2.7. Quyn ca ngi lao ng b tai nn lao ng, bnh ngh nghip
- Ngi lao ng tham gia bo him x hi bt buc c hng ch tai nn lao
ng, bnh ngh nghip theo quy nh ca Lut bo him x hi.
- Ngi lao ng thuc i tng tham gia bo him x hi bt buc m ngi s
dng lao ng cha ng bo him x hi cho c quan bo him x hi, th c ngi s
178

dng lao ng tr khon tin tng ng vi ch tai nn lao ng, bnh ngh nghip theo
quy nh ca Lut bo him x hi. Vic chi tr c th thc hin mt ln hoc hng thng
theo tha thun ca cc bn.
- Ngi lao ng b tai nn lao ng, bnh ngh nghip m khng do li ca ngi lao
ng v b suy gim kh nng lao ng t 5% tr ln th c ngi s dng lao ng bi
thng vi mc nh sau:
a) t nht bng 1,5 thng tin lng theo hp ng lao ng nu b suy gim t 5,0%
n 10% kh nng lao ng; sau c tng 1,0% c cng thm 0,4 thng tin lng theo
hp ng lao ng nu b suy gim kh nng lao ng t 11% n 80%;
b) t nht 30 thng tin lng theo hp ng lao ng cho ngi lao ng b suy gim
kh nng lao ng t 81% tr ln hoc cho thn nhn ngi lao ng b cht do tai nn lao
ng.
Trng hp do li ca ngi lao ng th ngi lao ng cng c tr cp mt khon
tin t nht bng 40% mc quy nh trn.
8.7.2.8. Cc hnh vi b cm trong an ton lao ng, v sinh lao ng
PT
IT
- Tr tin thay cho vic bi dng bng hin vt.
-Che giu, khai bo hoc bo co sai s tht v tai nn lao ng, bnh ngh nghip.
8.7.3. Phng nga tai nn lao ng, bnh ngh nghip
8.7.3.1. Kim nh my, thit b, vt t c yu cu nghim ngt v an ton lao ng

Cc loi my, thit b, vt t c yu cu nghim ngt v an ton lao ng phi c
kim nh trc khi a vo s dng v kim nh nh k trong qu trnh s dng bi t
chc hot ng kim nh k thut an ton lao ng. Danh mc cc loi my, thit b, vt t
c yu cu nghim ngt v an ton lao ng do B Lao ng - Thng binh v X hi ban
hnh.
8.7.3.2. K hoch an ton lao ng, v sinh lao ng
Hng nm, khi xy dng k hoch sn xut, kinh doanh, ngi s dng lao ng phi
lp k hoch, bin php an ton lao ng, v sinh lao ng v ci thin iu kin lao ng.
8.7.3.3. Phng tin bo v c nhn trong lao ng
Ngi lao ng lm cng vic c yu t nguy him, c hi c ngi s dng lao
ng trang b y phng tin bo v c nhn v phi s dng trong qu trnh lm vic
theo quy nh ca B Lao ng - Thng binh v X hi. Phng tin bo v c nhn phi
t tiu chun v cht lng.
8.7.3.4. Hun luyn v an ton lao ng, v sinh lao ng
Ngi s dng lao ng, ngi lm cng tc an ton lao ng, v sinh lao ng phi
tham d kha hun luyn an ton lao ng, v sinh lao ng, kim tra, st hch v cp chng
ch, chng nhn do t chc hot ng dch v hun luyn an ton lao ng, v sinh lao ng
thc hin.
179

Ngi s dng lao ng phi t chc hun luyn v an ton lao ng, v sinh lao ng
cho ngi lao ng, ngi hc ngh, tp ngh khi tuyn dng v sp xp lao ng; hng
dn quy nh v an ton lao ng, v sinh lao ng cho ngi n thm quan, lm vic ti c
s thuc phm vi qun l ca ngi s dng lao ng.
Ngi lao ng lm cng vic c yu cu nghim ngt v an ton lao ng, v sinh lao
ng phi tham d kha hun luyn an ton lao ng, v sinh lao ng, kim tra st hch v
c cp chng ch.
B Lao ng - Thng binh v X hi quy nh v iu kin ca t chc hot ng
dch v hun luyn an ton lao ng, v sinh lao ng; xy dng chng trnh khung cng
tc hun luyn v an ton lao ng, v sinh lao ng; danh mc cng vic c yu cu
nghim ngt v an ton lao ng, v sinh lao ng
8.7.3.5. Thng tin v an ton lao ng, v sinh lao ng
Ngi s dng lao ng phi thng tin y v tnh hnh tai nn lao ng, bnh ngh
nghip, cc yu t nguy him, c hi v cc bin php bo m an ton lao ng, v sinh lao
ng ti ni lm vic cho ngi lao ng
PT
IT
8.7.3.6. Chm sc sc khe cho ngi lao ng

Ngi s dng lao ng phi cn c vo tiu chun sc khe quy nh cho tng loi
cng vic tuyn dng v sp xp lao ng.
Hng nm, ngi s dng lao ng phi t chc khm sc kho nh k cho ngi lao
ng, k c ngi hc ngh, tp ngh; lao ng n phi c khm chuyn khoa ph sn,
ngi lm cng vic nng nhc, c hi, ngi lao ng l ngi khuyt tt, ngi lao ng
cha thnh nin, ngi lao ng cao tui phi c khm sc khe t nht 06 thng mt ln.
Ngi lao ng lm vic trong iu kin c nguy c mc bnh ngh nghip phi c
khm bnh ngh nghip theo quy nh ca B Y t.
Ngi lao ng b tai nn lao ng, bnh ngh nghip phi c gim nh y khoa
xp hng thng tt, xc nh mc suy gim kh nng lao ng v c iu tr, iu
dng, phc hi chc nng lao ng ng theo quy nh ca php lut.
Ngi lao ng sau khi b tai nn lao ng, bnh ngh nghip nu cn tip tc lm
vic, th c sp xp cng vic ph hp vi sc kho theo kt lun ca Hi ng gim nh
y khoa lao ng.
Ngi s dng lao ng phi qun l h s sc kho ca ngi lao ng v h s theo
di tng hp theo quy nh ca B Y t.
Ngi lao ng lm vic ni c yu t gy nhim c, nhim trng, khi ht gi lm
vic phi c ngi s dng lao ng bo m cc bin php kh c, kh trng.
8.8. NHNG QUY NH RING I VI LAO NG N
8.8.1. Chnh sch ca Nh nc i vi lao ng n
- Bo m quyn lm vic bnh ng ca lao ng n.
180

- Khuyn khch ngi s dng lao ng to iu kin lao ng n c vic lm
thng xuyn, p dng rng ri ch lm vic theo thi gian biu linh hot, lm vic
khng trn thi gian, giao vic lm ti nh.
- C bin php to vic lm, ci thin iu kin lao ng, nng cao trnh ngh
nghip, chm sc sc kho, tng cng phc li v vt cht v tinh thn ca lao ng n
nhm gip lao ng n pht huy c hiu qu nng lc ngh nghip, kt hp hi ho cuc
sng lao ng v cuc sng gia nh.
- C chnh sch gim thu i vi ngi s dng lao ng c s dng nhiu lao ng
n theo quy nh ca php lut v thu.
- M rng nhiu loi hnh o to thun li cho lao ng n c thm ngh d phng v
ph hp vi c im v c th, sinh l v chc nng lm m ca ph n.
- Nh nc c k hoch, bin php t chc nh tr, lp mu gio ni c nhiu lao
ng n.
8.8.2. Ngha v ca ngi s dng lao ng i vi lao ng n
PT
IT
- Bo m thc hin bnh ng gii v cc bin php thc y bnh ng gii trong
tuyn dng, s dng, o to, thi gi lm vic, thi gi ngh ngi, tin lng v cc ch
khc.
- Tham kho kin ca lao ng n hoc i din ca h khi quyt nh nhng vn
lin quan n quyn v li ch ca ph n.
- Bo m c bung tm v bung v sinh ph hp ti ni lm vic.
- Gip , h tr xy dng nh tr, lp mu gio hoc mt phn chi ph gi tr, mu
gio cho lao ng n.
8.8.3. Bo v thai sn i vi lao ng n
- Ngi s dng lao ng khng c s dng lao ng n lm vic ban m, lm

thm gi v i cng tc xa trong cc trng hp sau y:
a) Mang thai t thng th 07 hoc t thng th 06 nu lm vic vng cao, vng su,
vng xa, bin gii, hi o;
b) ang nui con di 12 thng tui.
Lao ng n lm cng vic nng nhc khi mang thai t thng th 07, c chuyn lm
cng vic nh hn hoc c gim bt 01 gi lm vic hng ngy m vn hng lng.
Ngi s dng lao ng khng c sa thi hoc n phng chm dt hp ng lao
ng i vi lao ng n v l do kt hn, mang thai, ngh thai sn, nui con di 12 thng
tui, tr trng hp ngi s dng lao ng l c nhn cht, b Ta n tuyn b mt nng
lc hnh vi dn s, mt tch hoc l cht hoc ngi s dng lao ng khng phi l c
nhn chm dt hot ng.
Trong thi gian mang thai, ngh hng ch khi sinh con theo quy nh ca php
lut v bo him x hi, nui con di 12 thng tui, lao ng n khng b x l k lut lao
ng.
181

Lao ng n trong thi gian hnh kinh c ngh mi ngy 30 pht; trong thi gian
nui con di 12 thng tui, c ngh mi ngy 60 pht trong thi gian lm vic. Thi gian
ngh vn c hng tin lng theo hp ng lao ng.
8.8.4. Quyn n phng chm dt, tm hon hp ng lao ng ca lao ng n
mang thai
Lao ng n mang thai nu c xc nhn ca c s khm bnh, cha bnh c thm
quyn chng nhn tip tc lm vic s nh hng xu ti thai nhi c quyn n phng
chm dt hp ng lao ng hoc tm hon thc hin hp ng lao ng. Thi hn m lao
ng n phi bo trc cho ngi s dng lao ng tu thuc vo thi hn do c s khm
bnh, cha bnh c thm quyn ch nh.
8.8.5. Ngh thai sn
Lao ng n c ngh trc v sau khi sinh con l 06 thng. Trng hp lao ng n
sinh i tr ln th tnh t con th 02 tr i, c mi con, ngi m c ngh thm 01 thng.
Thi gian ngh trc khi sinh ti a khng qu 02 thng.
PT
IT
Trong thi gian ngh thai sn, lao ng n c hng ch thai sn theo quy nh
ca php lut v bo him x hi.
Ht thi gian ngh thai sn theo quy nh trn, nu c nhu cu, lao ng n c th ngh
thm mt thi gian khng hng lng theo tho thun vi ngi s dng lao ng.
Trc khi ht thi gian ngh thai sn theo quy nh trn, nu c nhu cu, c xc nhn
ca c s khm bnh, cha bnh c thm quyn v vic i lm sm khng c hi cho sc
khe ca ngi lao ng v c ngi s dng lao ng ng , lao ng n c th tr li
lm vic khi ngh t nht c 04 thng.
Trong trng hp ny, ngoi tin lng ca nhng ngy lm vic do ngi s dng
lao ng tr, lao ng n vn tip tc c hng tr cp thai sn theo quy nh ca php
lut v bo him x hi.
8.8.6. Bo m vic lm cho lao ng n ngh thai sn
Lao ng n c bo m vic lm c khi tr li lm vic sau khi ngh ht thi gian

theo quy nh ti khon 1 v khon 3 iu 157 ca B lut lao ng; trng hp vic lm c
khng cn th ngi s dng lao ng phi b tr vic lm khc cho h vi mc lng khng
thp hn mc lng trc khi ngh thai sn.
8.8.7. Tr cp khi ngh chm sc con m, khm thai, thc hin cc bin php
trnh thai
Thi gian ngh vic khi khm thai, sy thai, no, ht thai, thai cht lu, ph thai bnh
l, thc hin cc bin php trnh thai, chm sc con di 07 tui m au, nui con nui di
06 thng tui, lao ng n c hng tr cp bo him x hi theo quy nh ca php lut
v bo him x hi.
8.8.8. Cng vic khng c s dng lao ng n
182

- Cng vic c nh hng xu ti chc nng sinh v nui con theo danh mc do B
Lao ng - Thng binh v X hi ch tr phi hp vi B Y t ban hnh.
- Cng vic phi ngm mnh thng xuyn di nc.
- Cng vic lm thng xuyn di hm m.
8.9. CNG ON
8.9.1. Vai tr ca t chc cng on trong quan h lao ng
Cng on c s thc hin vai tr i din, bo v quyn v li ch hp php, chnh
ng ca on vin cng on, ngi lao ng; tham gia, thng lng, k kt v gim st
vic thc hin tha c lao ng tp th, thang lng, bng lng, nh mc lao ng, quy
ch tr lng, quy ch thng, ni quy lao ng, quy ch dn ch doanh nghip, c quan,
t chc; tham gia, h tr gii quyt tranh chp lao ng; i thoi, hp tc vi ngi s dng
lao ng xy dng quan h lao ng hi ho, n nh, tin b ti doanh nghip, c quan, t
chc.
PT
IT
Cng on cp trn trc tip c s c trch nhim h tr cng on c s thc hin

cc chc nng, nhim v theo quy nh trn; tuyn truyn gio dc, nng cao hiu bit v
php lut v lao ng, php lut v cng on cho ngi lao ng.
nhng ni cha thnh lp t chc cng on c s, cng on cp trn trc tip c
s thc hin trch nhim nh quy nh trn.
T chc cng on cc cp tham gia vi c quan qun l nh nc cng cp v t
chc i din ngi s dng lao ng trao i, gii quyt cc vn v lao ng.
8.9.2. Thnh lp, gia nhp v hot ng cng on ti doanh nghip, c quan, t
chc
Ngi lao ng lm vic trong doanh nghip, c quan, t chc c quyn thnh lp, gia
nhp v hot ng cng on theo quy nh ca Lut cng on. Cng on cp trn c s
c quyn v trch nhim vn ng ngi lao ng gia nhp cng on, thnh lp cng on
c s ti doanh nghip, c quan, t chc; c quyn yu cu ngi s dng lao ng v c
quan qun l nh nc v lao ng a phng to iu kin v h tr vic thnh lp cng
on c s. Khi cng on c s c thnh lp theo ng quy nh ca Lut cng on th
ngi s dng lao ng phi tha nhn v to iu kin thun li cng on c s hot
ng.
8.9.3. Cc hnh vi b nghim cm i vi ngi s dng lao ng lin quan n
thnh lp, gia nhp v hot ng cng on
- Cn tr, gy kh khn cho vic thnh lp, gia nhp v hot ng cng on ca
ngi lao ng.
- p buc ngi lao ng thnh lp, gia nhp v hot ng cng on.
- Yu cu ngi lao ng khng tham gia hoc ri khi t chc cng on.
183

- Phn bit i x v tin lng, thi gi lm vic v cc quyn v ngha v khc trong
quan h lao ng nhm cn tr vic thnh lp, gia nhp v hot ng cng on ca ngi
lao ng.
8.9.4. Quyn ca cn b cng on c s trong quan h lao ng
- Gp ngi s dng lao ng i thoi, trao i, thng lng v nhng vn lao
ng v s dng lao ng.
- n cc ni lm vic gp g ngi lao ng trong phm vi trch nhim m mnh
i din.
- Nhng ni cha thnh lp t chc cng on c s, cn b cng on cp trn trc
tip c s c thc hin cc quyn hn quy nh trn.
8.9.5. Trch nhim ca ngi s dng lao ng i vi t chc cng on
- To iu kin thun li cho ngi lao ng thnh lp, gia nhp v hot ng cng
on.
PT
IT
- Phi hp v to iu kin thun li cho cng on cp trn c s tuyn truyn, vn

ng pht trin on vin, thnh lp cng on c s, b tr cn b cng on chuyn trch
ti doanh nghip, c quan, t chc.
- Bo m cc iu kin cng on c s hot ng theo quy nh ti iu 193 ca
B lut lao ng.
- Phi hp vi cng on c s xy dng v thc hin quy ch dn ch, quy ch phi
hp hot ng ph hp vi chc nng, nhim v ca mi bn.
- Tham kho kin Ban chp hnh cng on c s trc khi ban hnh cc quy nh
c lin quan n quyn, ngha v, ch chnh sch i vi ngi lao ng.
- Khi ngi lao ng l cn b cng on khng chuyn trch ang trong nhim k
cng on m ht hn hp ng lao ng th c gia hn hp ng lao ng giao kt
n ht nhim k.
- Khi ngi s dng lao ng n phng chm dt hp ng lao ng, chuyn lm
cng vic khc, k lut sa thi i vi ngi lao ng l cn b cng on khng chuyn
trch th phi tha thun bng vn bn vi Ban chp hnh cng on c s hoc Ban chp
hnh cp trn trc tip c s.
Trong trng hp khng tha thun c, hai bn phi bo co vi c quan, t chc
c thm quyn. Sau 30 ngy, k t ngy bo cho c quan qun l nh nc v lao ng a
phng bit, ngi s dng lao ng mi c quyn quyt nh v phi chu trch nhim v
quyt nh ca mnh.
Trng hp khng nht tr vi quyt nh ca ngi s dng lao ng, Ban chp hnh
cng on c s v ngi lao ng c quyn yu cu gii quyt tranh chp lao ng theo th
tc, trnh t do php lut quy nh.
8.9.6. Bo m iu kin hot ng cng on ti doanh nghip, c quan, t chc
184

- Cng on c s c ngi s dng lao ng b tr ni lm vic v c cung cp
thng tin, bo m cc iu kin cn thit cho hot ng cng on.
- Cn b cng on khng chuyn trch c s dng thi gian trong gi lm vic
hot ng cng on theo quy nh ca Lut cng on v c ngi s dng lao ng tr
lng.
- Cn b cng on chuyn trch ti doanh nghip, c quan, t chc do cng on tr
lng, c ngi s dng lao ng bo m phc li tp th nh ngi lao ng lm vic
trong doanh nghip, c quan, t chc theo tho c lao ng tp th hoc quy ch ca ngi
s dng lao ng.
8.10. GII QUYT TRANH CHP LAO NG
Tranh chp lao ng l tranh chp v quyn, ngha v v li ch pht sinh gia cc bn
trong quan h lao ng. Tranh chp lao ng bao gm tranh chp lao ng c nhn gia
ngi lao ng vi ngi s dng lao ng v tranh chp lao ng tp th gia tp th lao
ng vi ngi s dng lao ng.
8.10.1. Nhng quy nh chung
PT
IT
8.10.1.1. Nguyn tc gii quyt tranh chp lao ng
- Tn trng, bo m cc bn t thng lng, quyt nh trong gii quyt tranh

chp lao ng.
- Bo m thc hin ho gii, trng ti trn c s tn trng quyn v li ch ca hai
bn tranh chp, tn trng li ch chung ca x hi, khng tri php lut.
- Cng khai, minh bch, khch quan, kp thi, nhanh chng v ng php lut.
- Bo m s tham gia ca i din cc bn trong qu trnh gii quyt tranh chp lao
ng.
- Vic gii quyt tranh chp lao ng trc ht phi c hai bn trc tip thng
lng nhm gii quyt hi ha li ch ca hai bn tranh chp, n nh sn xut, kinh doanh,
bo m trt t v an ton x hi.
-Vic gii quyt tranh chp lao ng do c quan, t chc, c nhn c thm quyn gii
quyt tranh chp lao ng tin hnh sau khi mt trong hai bn c n yu cu do mt trong
hai bn t chi thng lng, thng lng nhng khng thnh hoc thng lng thnh
nhng mt trong hai bn khng thc hin.
8.10.1.2. Trch nhim ca c quan, t chc, c nhn trong gii quyt tranh chp lao
ng
- C quan qun l nh nc v lao ng c trch nhim phi hp vi t chc cng
on, t chc i din ngi s dng lao ng hng dn, h tr v gip cc bn trong
gii quyt tranh chp lao ng.
- B Lao ng - Thng binh v X hi t chc vic tp hun, nng cao nng lc
chuyn mn ca ho gii vin lao ng, trng ti vin lao ng trong gii quyt tranh chp
lao ng.
185

- C quan nh nc c thm quyn phi ch ng, kp thi tin hnh gii quyt tranh
chp lao ng tp th v quyn.
8.10.1.3. Quyn v ngha v ca hai bn trong gii quyt tranh chp lao ng
Trong gii quyt tranh chp lao ng, hai bn c quyn sau y:
a) Trc tip hoc thng qua i din tham gia vo qu trnh gii quyt;
b) Rt n hoc thay i ni dung yu cu;
c) Yu cu thay i ngi tin hnh gii quyt tranh chp lao ng nu c l do cho
rng ngi c th khng v t hoc khng khch quan.
Trong gii quyt tranh chp lao ng, hai bn c ngha v sau y:
a) Cung cp y , kp thi ti liu, chng c chng minh cho yu cu ca mnh;
b) Chp hnh tho thun t c, bn n, quyt nh c hiu lc php lut.
8.10.1.4. Quyn ca c quan, t chc, c nhn c thm quyn gii quyt tranh chp
lao ng
PT
IT
C quan, t chc, c nhn c thm quyn gii quyt tranh chp lao ng trong phm vi
nhim v, quyn hn ca mnh c quyn yu cu hai bn tranh chp, c quan, t chc, c
nhn c lin quan cung cp ti liu, chng c, trng cu gim nh, mi ngi lm chng v
ngi c lin quan.
8.10.1.5. Ha gii vin lao ng
Ho gii vin lao ng do c quan qun l nh nc v lao ng huyn, qun, th x,

thnh ph thuc tnh c ho gii tranh chp lao ng v tranh chp v hp ng o to
ngh.
8.10.1.5. Hi ng trng ti lao ng
Ch tch y ban nhn dn cp tnh quyt nh thnh lp Hi ng trng ti lao ng.

Hi ng trng ti lao ng gm Ch tch Hi ng l ngi ng u c quan qun l nh
nc v lao ng, th k Hi ng v cc thnh vin l i din cng on cp tnh, t chc
i din ngi s dng lao ng. S lng thnh vin Hi ng trng ti lao ng l s l v
khng qu 07 ngi.
Trong trng hp cn thit, Ch tch Hi ng trng ti lao ng c th mi i din
c quan, t chc c lin quan, ngi c kinh nghim trong lnh vc quan h lao ng a
phng.
Hi ng trng ti lao ng tin hnh ho gii cc tranh chp lao ng tp th sau y:
a) Tranh chp lao ng tp th v li ch;
b)Tranh chp lao ng tp th xy ra ti cc n v s dng lao ng khng c nh
cng thuc danh mc do Chnh ph quy nh.
Hi ng trng ti lao ng quyt nh theo a s bng hnh thc b phiu kn.
186

U ban nhn dn cp tnh bo m iu kin cn thit cho hot ng ca Hi ng
trng ti lao ng.
8.10.2. Thm quyn v trnh t gii quyt tranh chp lao ng c nhn
8.10.2.1. C quan, c nhn c thm quyn gii quyt tranh chp lao ng c nhn
- Ho gii vin lao ng.
- To n nhn dn.
8.10.2.2. Trnh t, th tc ha gii tranh chp lao ng c nhn ca ha gii vin lao
ng
Tranh chp lao ng c nhn phi thng qua th tc ha gii ca ha gii vin lao
ng trc khi yu cu ta n gii quyt, tr cc tranh chp lao ng sau y khng bt buc
phi qua th tc ha gii:
a) V x l k lut lao ng theo hnh thc sa thi hoc tranh chp v trng hp b
n phng chm dt hp ng lao ng;
b) V bi thng thit hi, tr cp khi chm dt hp ng lao ng;
PT
IT
c) Gia ngi gip vic gia nh vi ngi s dng lao ng;

d) V bo him x hi theo quy nh ca php lut v bo him x hi, v bo him y
t theo quy nh ca php lut v bo him y t;
) V bi thng thit hi gia ngi lao ng vi doanh nghip, n v s nghip a
ngi lao ng i lm vic nc ngoi theo hp ng.
Trong thi hn 05 ngy lm vic, k t ngy nhn c yu cu ho gii, ha gii vin
lao ng phi kt thc vic ha gii. Ti phin hp ho gii phi c mt hai bn tranh chp.
Cc bn tranh chp c th u quyn cho ngi khc tham gia phin hp ho gii.
Ho gii vin lao ng c trch nhim hng dn cc bn thng lng. Trng hp
hai bn tha thun c, ha gii vin lao ng lp bin bn ha gii thnh. Trng hp hai
bn khng tha thun c, ha gii vin lao ng a ra phng n ho gii hai bn
xem xt. Trng hp hai bn chp nhn phng n ho gii, ho gii vin lao ng lp bin
bn ho gii thnh. Trng hp hai bn khng chp nhn phng n ho gii hoc mt bn
tranh chp c triu tp hp l n ln th hai m vn vng mt khng c l do chnh
ng, th ho gii vin lao ng lp bin bn ho gii khng thnh.
Bin bn c ch k ca bn tranh chp c mt v ho gii vin lao ng. Bn sao bin
bn ho gii thnh hoc ho gii khng thnh phi c gi cho hai bn tranh chp trong
thi hn 01 ngy lm vic, k t ngy lp bin bn.
Trong trng hp ho gii khng thnh hoc mt trong hai bn khng thc hin cc
tha thun trong bin bn ha gii thnh hoc ht thi hn gii quyt theo quy nh trn m
ho gii vin lao ng khng tin hnh ho gii th mi bn tranh chp c quyn yu cu To
n gii quyt.
8.10.2.3. Thi hiu yu cu gii quyt tranh chp lao ng c nhn
187

Thi hiu yu cu ha gii vin lao ng thc hin ha gii tranh chp lao ng c
nhn l 06 thng, k t ngy pht hin ra hnh vi m mi bn tranh chp cho rng quyn, li
ch hp php ca mnh b vi phm.
Thi hiu yu cu To n gii quyt tranh chp lao ng c nhn l 01 nm, k t ngy
pht hin ra hnh vi m mi bn tranh chp cho rng quyn, li ch hp php ca mnh b vi
phm.
8.10.3. Thm quyn v trnh t gii quyt tranh chp lao ng tp th
8.10.3.1. C quan, t chc, c nhn c thm quyn gii quyt tranh chp lao ng tp
th
C quan, t chc, c nhn c thm quyn gii quyt tranh chp lao ng tp th v
quyn bao gm:
a) Ho gii vin lao ng;
b) Ch tch U ban nhn dn huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh (sau y gi
chung l Ch tch U ban nhn dn cp huyn).
PT
IT
c) To n nhn dn.
C quan, t chc, c nhn c thm quyn gii quyt tranh chp lao ng tp th v li
ch bao gm:
a) Ho gii vin lao ng;
b) Hi ng trng ti lao ng.
8.10.3.2. Trnh t gii quyt tranh chp lao ng tp th ti c s

Trnh t ho gii tranh chp lao ng tp th c thc hin theo quy nh ti iu
201 ca B lut lao ng. Bin bn ha gii phi nu r loi tranh chp lao ng tp th.
Trong trng hp ho gii khng thnh hoc mt trong hai bn khng thc hin cc
tha thun trong bin bn ha gii thnh th thc hin theo quy nh sau y:
a) i vi tranh chp lao ng tp th v quyn cc bn c quyn yu cu Ch tch U
ban nhn dn cp huyn gii quyt;
b) i vi tranh chp lao ng tp th v li ch cc bn c quyn yu cu Hi ng
trng ti lao ng gii quyt.
Trong trng hp ht thi hn gii quyt theo quy nh ti khon 2 iu 201 ca B
lut lao ng m ho gii vin lao ng khng tin hnh ho gii th cc bn c quyn
gi n yu cu Ch tch y ban nhn dn cp huyn gii quyt.
Trong thi hn 02 ngy lm vic, k t khi nhn c yu cu gii quyt tranh chp
lao ng tp th Ch tch y ban nhn dn cp huyn c trch nhim xc nh loi tranh
chp v quyn hoc li ch.
Trng hp l tranh chp lao ng tp th v quyn th tin hnh gii quyt theo quy
nh ti im a trn v iu 205 ca B lut lao ng.
188

Trng hp l tranh chp lao ng tp th v li ch th hng dn ngay cc bn yu
cu gii quyt tranh chp theo quy nh ti im b trn.
8.10.3.3. Gii quyt tranh chp lao ng tp th v quyn ca Ch tch y ban nhn
dn cp huyn
Trong thi hn 05 ngy lm vic, k t ngy nhn c n yu cu gii quyt tranh
chp lao ng tp th v quyn, Ch tch U ban nhn dn cp huyn phi tin hnh gii
quyt tranh chp lao ng.
Ti phin hp gii quyt tranh chp lao ng phi c i din ca hai bn tranh chp.
Trng hp cn thit, Ch tch U ban nhn dn cp huyn mi i din c quan, t chc c
lin quan tham d phin hp. Ch tch U ban nhn dn cp huyn cn c vo php lut v
lao ng, tho c lao ng tp th, ni quy lao ng c ng k v cc quy ch, tho
thun hp php khc xem xt gii quyt tranh chp lao ng.
Trong trng hp cc bn khng ng vi quyt nh ca Ch tch y ban nhn dn
cp huyn hoc qu thi hn m Ch tch y ban nhn dn cp huyn khng gii quyt th
cc bn c quyn yu cu Ta n gii quyt.
ng
PT
IT
8.10. 3.4. Gii quyt tranh chp lao ng tp th v li ch ca Hi ng trng ti lao

Trong thi hn 07 ngy lm vic, k t ngy nhn c n yu cu gii quyt, Hi
ng trng ti lao ng phi kt thc vic ha gii.
Ti phin hp ca Hi ng trng ti lao ng phi c i din ca hai bn tranh chp.
Trng hp cn thit, Hi ng trng ti lao ng mi i din c quan, t chc, c nhn c
lin quan tham d phin hp. Hi ng trng ti lao ng c trch nhim h tr cc bn t
thng lng, trng hp hai bn khng thng lng c th Hi ng trng ti lao ng
a ra phng n hai bn xem xt. Trong trng hp hai bn t tha thun c hoc
chp nhn phng n ha gii th Hi ng trng ti lao ng lp bin bn ho gii thnh
ng thi ra quyt nh cng nhn s tha thun ca cc bn. Trng hp hai bn khng
tha thun c hoc mt bn tranh chp c triu tp hp l n ln th hai m vn
vng mt khng c l do chnh ng th Hi ng trng ti lao ng lp bin bn ho gii
khng thnh.
Bin bn c ch k ca cc bn c mt, ca Ch tch v Th k Hi ng trng ti lao
ng. Bn sao bin bn ho gii thnh hoc ho gii khng thnh phi c gi cho hai bn
tranh chp trong thi hn 01 ngy lm vic, k t ngy lp bin bn.
Sau thi hn 05 ngy, k t ngy Hi ng trng ti lao ng lp bin bn ha gii
thnh m mt trong cc bn khng thc hin tha thun t c th tp th lao ng c
quyn tin hnh cc th tc nh cng. Trong trng hp Hi ng trng ti lao ng lp
bin bn ha gii khng thnh th sau thi hn 03 ngy, tp th lao ng c quyn tin hnh
cc th tc nh cng.
8.10.3.5. Thi hiu yu cu gii quyt tranh chp lao ng tp th v quyn
189

Thi hiu yu cu gii quyt tranh chp lao ng tp th v quyn l 01 nm k t
ngy pht hin ra hnh vi m mi bn tranh chp cho rng quyn v li ch hp php ca
mnh b vi phm.
8.10.3.6. Cm hnh ng n phng trong khi tranh chp lao ng tp th ang
c gii quyt
Khi v vic tranh chp lao ng tp th ang c c quan, t chc, c nhn c thm
quyn gii quyt trong thi hn theo quy nh ca B lut ny th khng bn no c hnh
ng n phng chng li bn kia.
8.10.4. nh cng v gii quyt nh cng
8.10.4.1. nh cng
nh cng l s ngng vic tm thi, t nguyn v c t chc ca tp th lao ng
nhm t c yu cu trong qu trnh gii quyt tranh chp lao ng.
Vic nh cng ch c tin hnh i vi cc tranh chp lao ng tp th v li ch v
sau thi hn quy nh ti khon 3 iu 206 ca B lut lao ng.
PT
IT
8.10.4.1. T chc v lnh o nh cng

- ni c t chc cng on c s th nh cng phi do Ban chp hnh cng on c
s t chc v lnh o.
- ni cha c t chc cng on c s th nh cng do t chc cng on cp trn
t chc v lnh o theo ngh ca ngi lao ng.
8.10.4.2. Trnh t nh cng
- Ly kin tp th lao ng.

- Ra quyt nh nh cng.
- Tin hnh nh cng.
8.10.4.3. Th tc ly kin tp th lao ng
i vi tp th lao ng c t chc cng on c s th ly kin ca thnh vin Ban

chp hnh cng on c s v t trng cc t sn xut. Ni cha c t chc cng on c
s th ly kin ca t trng cc t sn xut hoc ca ngi lao ng.
Vic t chc ly kin c th thc hin bng phiu hoc ch k. Ni dung ly kin
nh cng bao gm:
a) Phng n ca Ban chp hnh cng on v ni dung quy nh ti cc im b, c v
d khon 2 iu 213 ca B lut lao ng;
b) kin ca ngi lao ng ng hay khng ng nh cng.
Thi gian, hnh thc ly kin nh cng do Ban chp hnh cng on quyt nh
v phi thng bo cho ngi s dng lao ng bit trc t nht 01 ngy.
8.10.4.4. Thng bo thi im bt u nh cng
190

Khi c trn 50% s ngi c ly kin ng vi phng n ca Ban chp hnh
cng on a ra th Ban chp hnh cng on ra quyt nh nh cng bng vn bn.
Quyt nh nh cng phi c cc ni dung sau y: a) Kt qu ly kin nh cng;
b) Thi im bt u nh cng, a im nh cng; c) Phm vi tin hnh nh cng; d) Yu
cu ca tp th lao ng; ) H tn ca ngi i din cho Ban chp hnh cng on v a
ch lin h gii quyt.
t nht l 05 ngy lm vic trc ngy bt u nh cng, Ban chp hnh cng on
gi quyt nh nh cng cho ngi s dng lao ng, ng thi gi 01 bn cho c quan
qun l nh nc v lao ng cp tnh, 01 bn cho cng on cp tnh.
n thi im bt u nh cng, nu ngi s dng lao ng khng chp nhn gii
quyt yu cu ca tp th lao ng th Ban chp hnh cng on t chc v lnh o nh
cng.
8.10.4.5. Quyn ca cc bn trc v trong qu trnh nh cng
PT
IT
- Tip tc tha thun gii quyt ni dung tranh chp lao ng tp th hoc cng
ngh c quan qun l nh nc v lao ng, t chc cng on v t chc i din ngi s
dng lao ng cp tnh tin hnh ho gii.
- Ban chp hnh cng on c quyn sau y:
a) Rt quyt nh nh cng nu cha nh cng hoc chm dt nh cng nu ang

nh cng;
b) Yu cu Ta n tuyn b cuc nh cng l hp php.
- Ngi s dng lao ng c quyn sau y:
a) Chp nhn ton b hoc mt phn yu cu v thng bo bng vn bn cho Ban chp
hnh cng on t chc, lnh o nh cng;
b) ng ca tm thi ni lm vic trong thi gian nh cng do khng iu kin
duy tr hot ng bnh thng hoc bo v ti sn;
c) Yu cu Ta n tuyn b cuc nh cng l bt hp php.
8.10.4.6. Nhng trng hp nh cng bt hp php
- Khng pht sinh t tranh chp lao ng tp th v li ch.
- T chc cho nhng ngi lao ng khng cng lm vic cho mt ngi s dng lao
ng nh cng.
- Khi v vic tranh chp lao ng tp th cha c hoc ang c c quan, t chc,
c nhn gii quyt theo quy nh ca B lut ny.
- Tin hnh ti doanh nghip khng c nh cng thuc danh mc do Chnh ph quy
nh.
- Khi c quyt nh hon hoc ngng nh cng.
8.10.4.7. Thng bo quyt nh ng ca tm thi ni lm vic
191

t nht 03 ngy lm vic trc ngy ng ca tm thi ni lm vic, ngi s dng lao
ng phi nim yt cng khai quyt nh ng ca tm thi ni lm vic ti ni lm vic v
thng bo cho cc c quan, t chc sau y:
- Ban chp hnh cng on t chc, lnh o nh cng;
- Cng on cp tnh;
- T chc i din ngi s dng lao ng;
- C quan qun l nh nc v lao ng cp tnh;
- y ban nhn dn cp huyn ni ng tr s.
8.10.4.8. Trng hp cm ng ca tm thi ni lm vic
- Trc 12 gi so vi thi im bt u nh cng ghi trong quyt nh nh cng.
- Sau khi tp th lao ng ngng nh cng.
8.10.4.9. Tin lng v cc quyn li hp php khc ca ngi lao ng trong thi
gian nh cng
PT
IT
Ngi lao ng khng tham gia nh cng nhng phi ngng vic v l do nh cng
th c tr lng ngng vic theo quy nh ti khon 2 iu 98 ca B lut lao ng v cc
quyn li khc theo quy nh ca php lut v lao ng.
Ngi lao ng tham gia nh cng khng c tr lng v cc quyn li khc theo
quy nh ca php lut, tr trng hp hai bn c tho thun khc.
8.10.4.10. Hnh vi b cm trc, trong v sau khi nh cng
- Cn tr vic thc hin quyn nh cng hoc kch ng, li ko, p buc ngi lao
ng nh cng; cn tr ngi lao ng khng tham gia nh cng i lm vic.
- Dng bo lc; hy hoi my, thit b, ti sn ca ngi s dng lao ng.
- Xm phm trt t, an ton cng cng.
- Chm dt hp ng lao ng hoc x l k lut lao ng i vi ngi lao ng,

ngi lnh o nh cng hoc iu ng ngi lao ng, ngi lnh o nh cng sang
lm cng vic khc, i lm vic ni khc v l do chun b nh cng hoc tham gia nh
cng.
- Tr dp, tr th ngi lao ng tham gia nh cng, ngi lnh o nh cng.
- Li dng nh cng thc hin hnh vi vi phm php lut khc.
8.10.4.11. Trng hp khng c nh cng
- Khng c nh cng n v s dng lao ng hot ng thit yu cho nn kinh t
quc dn m vic nh cng c th e da n an ninh, quc phng, sc khe, trt t cng
cng theo danh mc do Chnh ph quy nh.
- C quan qun l nh nc phi nh k t chc lng nghe kin ca tp th ngi
lao ng v ngi s dng lao ng kp thi gip v gii quyt cc yu cu chnh ng
ca tp th lao ng.
192

8.10.4.12. Quyt nh hon, ngng nh cng
Khi xt thy cuc nh cng c nguy c gy thit hi nghim trng cho nn kinh t
quc dn, li ch cng cng, Ch tch y ban nhn dn cp tnh quyt nh hon hoc ngng
nh cng v giao cho c quan nh nc, t chc c thm quyn gii quyt. Chnh ph quy
nh v vic hon hoc ngng nh cng v gii quyt quyn li ca tp th lao ng.
8.10.4.13. X l cuc nh cng khng ng trnh t, th tc
Ch tch U ban nhn dn cp tnh ra quyt nh tuyn b cuc nh cng vi phm
trnh t, th tc v thng bo ngay cho Ch tch y ban nhn dn cp huyn khi vic t chc
v lnh o nh cng khng tun theo quy nh ti iu 212 v iu 213 ca B lut lao
ng.
PT
IT
Trong thi hn 12 gi, k t khi nhn c thng bo ca Ch tch y ban nhn dn

cp tnh, Ch tch U ban nhn dn cp huyn ch tr, phi hp vi c quan qun l nh
nc v lao ng, cng on cng cp v cc c quan, t chc c lin quan trc tip gp g
ngi s dng lao ng v Ban chp hnh cng on c s hoc cng on cp trn nghe
kin v h tr cc bn tm bin php gii quyt, a hot ng sn xut kinh doanh tr li
bnh thng.
8.10.5. Ta n xt tnh hp php ca cuc nh cng
8.10.5.1. Yu cu To n xt tnh hp php ca cuc nh cng

Trong qu trnh nh cng hoc trong thi hn 03 thng, k t ngy chm dt nh
cng, mi bn c quyn np n n To n yu cu xt tnh hp php ca cuc nh cng.
n yu cu phi c cc ni dung chnh sau y:
a) Ngy, thng, nm lm n yu cu;
b) Tn To n nhn n;
c) Tn, a ch ca bn yu cu;
d) Tn, a ch ca t chc lnh o cuc nh cng;
) Tn, a ch ca ngi s dng lao ng ni tp th lao ng nh cng;

e) Ni dung yu cu To n gii quyt;
g) Cc thng tin khc m bn yu cu xt thy cn thit cho vic gii quyt.
Bn yu cu phi gi km theo n cc bn sao quyt nh nh cng, quyt nh hoc
bin bn ho gii ca c quan, t chc c thm quyn gii quyt v tranh chp lao ng tp
th, ti liu, chng c c lin quan n vic xt tnh hp php ca cuc nh cng.
8.10.5.2. Th tc gi n yu cu To n xt tnh hp php ca cuc nh cng
Th tc gi n, nhn n, ngha v cung cp ti liu, chng c i vi vic xt v
quyt nh v tnh hp php ca cuc nh cng ti To n c thc hin tng t nh th
tc gi n, nhn n, ngha v cung cp ti liu, chng c ti To n theo quy nh ca B
lut t tng dn s.
8.10.5.3. Thm quyn xt tnh hp php ca cuc nh cng
193

To n nhn dn cp tnh ni xy ra nh cng c thm quyn xt tnh hp php ca
cuc nh cng. To n nhn dn ti cao c thm quyn gii quyt khiu ni i vi quyt
nh v tnh hp php ca cuc nh cng.
8.10.5.4. Thnh phn hi ng xt tnh hp php ca cuc nh cng
Hi ng xt tnh hp php ca cuc nh cng gm ba Thm phn. Hi ng gii
quyt khiu ni i vi quyt nh v tnh hp php ca cuc nh cng gm ba Thm phn
do Chnh n Ta n nhn dn ti cao ch nh. Vic thay i thm phn l thnh vin Hi
ng xt tnh hp php ca cuc nh cng c thc hin theo quy nh ca B lut t tng
dn s.
8.10.5.5. Th tc gii quyt n yu cu xt tnh hp php ca cuc nh cng
Ngay sau khi nhn n yu cu, Chnh n To n nhn dn cp tnh quyt nh thnh
lp Hi ng xt tnh hp php ca cuc nh cng v phn cng mt Thm phn ch tr
vic gii quyt n yu cu.
PT
IT
Trong thi hn 05 ngy lm vic, k t ngy nhn n yu cu, Thm phn c phn
cng ch tr vic gii quyt n yu cu phi ra quyt nh a vic xt tnh hp php ca
cuc nh cng ra xem xt. Quyt nh m phin hp xt tnh hp php ca cuc nh cng
phi c gi ngay cho Ban chp hnh cng on, ngi s dng lao ng v c quan, t
chc lin quan.
Trong thi hn 05 ngy lm vic, k t ngy ra quyt nh xem xt tnh hp php ca
cuc nh cng, Hi ng xt tnh hp php ca cuc nh cng phi m phin hp xt tnh
hp php ca cuc nh cng.
8.10.5.6. nh ch vic xt tnh hp php ca cuc nh cng
To n nh ch vic xt tnh hp php ca cuc nh cng trong cc trng hp sau
y:
- Bn yu cu rt n yu cu;
- Hai bn tho thun c vi nhau v gii quyt nh cng v c n yu cu To

n khng gii quyt;
- Ngi c n yu cu c triu tp hp l n ln th hai m vn vng mt.
8.10.5.7. Nhng ngi tham gia phin hp xt tnh hp php ca cuc nh cng
- Hi ng xt tnh hp php ca cuc nh cng do Thm phn ch tr lm ch ta;
Th k Ta n ghi bin bn phin hp.
- i din ca tp th lao ng v ngi s dng lao ng.
- i din cc c quan, t chc theo yu cu ca To n.
8.10.5.8. Hon phin hp xt tnh hp php ca cuc nh cng
Thm phn c phn cng ch tr phin hp xt tnh hp php ca cuc nh cng
hoc Hi ng xt tnh hp php ca cuc nh cng quyt nh hon phin hp xt tnh hp
194

php ca cuc nh cng tng t nh quy nh v hon phin ta theo quy nh ca php
lut v t tng dn s.
Thi hn hon phin hp xt tnh hp php ca cuc nh cng khng qu 03 ngy lm
vic.
8.10.5.9. Trnh t phin hp xt tnh hp php ca cuc nh cng
Ch tr phin hp xt tnh hp php ca cuc nh cng cng b quyt nh m phin
hp xt tnh hp php ca cuc nh cng v tm tt ni dung n yu cu.
i din ca tp th lao ng v ca ngi s dng lao ng trnh by kin ca
mnh.
Ch tr phin hp xt tnh hp php ca cuc nh cng c th yu cu i din c
quan, t chc tham gia phin hp trnh by kin.
Hi ng xt tnh hp php ca cuc nh cng tho lun v quyt nh theo a s.
8.10.5.10. Quyt nh v tnh hp php ca cuc nh cng
PT
IT
Quyt nh ca To n v tnh hp php ca cuc nh cng phi nu r l do v cn

c kt lun tnh hp php ca cuc nh cng. Quyt nh ca To n v tnh hp php
ca cuc nh cng phi c cng b cng khai ti ta v gi ngay cho Ban chp hnh
cng on v ngi s dng lao ng, Vin kim st nhn dn cng cp. Tp th lao ng,
ngi s dng lao ng c trch nhim thi hnh quyt nh ca ta n nhng c quyn khiu
ni theo th tc do B lut ny quy nh.
Sau khi quyt nh ca ta n v tnh hp php ca cuc nh cng c cng b, nu
cuc nh cng l bt hp php th ngi lao ng ang tham gia nh cng phi ngng ngay
nh cng v tr li lm vic.
8.10.5.11. X l vi phm
Khi c quyt nh ca To n v cuc nh cng l bt hp php m ngi lao ng

khng ngng nh cng, khng tr li lm vic, th tu theo mc vi phm c th b x l
k lut lao ng theo quy nh ca php lut v lao ng. Trong trng hp cuc nh cng
l bt hp php m gy thit hi cho ngi s dng lao ng th t chc cng on lnh o
nh cng phi bi thng thit hi theo quy nh ca php lut.
Ngi li dng nh cng gy mt trt t cng cng, lm tn hi my, thit b, ti sn
ca ngi s dng lao ng; ngi c hnh vi cn tr thc hin quyn nh cng, kch ng,
li ko, p buc ngi lao ng nh cng; ngi c hnh vi tr dp, tr th ngi tham gia
nh cng, ngi lnh o cuc nh cng th tu theo mc vi phm, c th b x l vi
phm hnh chnh hoc truy cu trch nhim hnh s; nu gy thit hi th phi bi thng
theo quy nh ca php lut.
8.10.5.12. Trnh t, th tc gii quyt khiu ni quyt nh v tnh hp php ca cuc
nh cng
195

Trong thi hn 15 ngy, k t ngy nhn c quyt nh v tnh hp php ca cuc
nh cng, Ban chp hnh cng on, ngi s dng lao ng c quyn gi n khiu ni
ln To n nhn dn ti cao.
Ngay sau khi nhn n khiu ni quyt nh v tnh hp php ca cuc nh cng, To
n nhn dn ti cao phi c vn bn yu cu To n xt tnh hp php ca cuc nh cng
chuyn h s v vic xem xt, gii quyt.
Trong thi hn 03 ngy lm vic, k t ngy nhn c vn bn yu cu, To n ra
quyt nh v tnh hp php ca cuc nh cng phi chuyn h s v vic ln To n nhn
dn ti cao xem xt, gii quyt.
Trong thi hn 05 ngy lm vic, k t ngy nhn c h s xt tnh hp php ca
cuc nh cng, Hi ng gii quyt khiu ni i vi quyt nh v tnh hp php ca cuc
nh cng.
Quyt nh ca To n nhn dn ti cao l quyt nh cui cng v tnh hp php ca
cuc nh cng.
8.11. BO HIM X HI
PT
IT
Lut bo him x hi c Quc hi thng qua ngy 29-6-2006 c hiu lc thi hnh t
01-01-2007 vi cc quy nh v ch , chnh sch bo him x hi; quyn v trch nhim
ca ngi lao ng, ca c quan, t chc, c nhn tham gia bo him x hi; t chc bo
him x hi; qu bo him x hi; th tc thc hin bo him x hi v qun l nh nc v
bo him x hi.
Bo him x hi l s bo m thay th hoc b p mt phn thu nhp ca ngi lao
ng khi h b gim hoc mt thu nhp do m au, thai sn, tai nn lao ng, bnh ngh
nghip, tht nghip, ht tui lao ng hoc cht, trn c s ng vo qu bo him x hi.
8.11.1. i tng p dng
(i) Ngi lao ng tham gia bo him x hi bt buc l cng dn Vit Nam, bao gm:
- Ngi lm vic theo hp ng lao ng khng xc nh thi hn, hp ng lao ng c
thi hn t ba thng tr ln;
- Cn b, cng chc, vin chc;
- Cng nhn quc phng, cng nhn cng an;
- S quan, qun nhn chuyn nghip qun i nhn dn; s quan, h s quan nghip v, s
quan, h s quan chuyn mn k thut cng an nhn dn; ngi lm cng tc c yu hng
lng nh i vi qun i nhn dn, cng an nhn dn;
- H s quan, binh s qun i nhn dn v h s quan, chin s cng an nhn dn phc v
c thi hn;
- Ngi lm vic c thi hn nc ngoi m trc ng bo him x hi bt
buc.
(ii) Ngi s dng lao ng tham gia bo him x hi bt buc bao gm c quan nh
nc, n v s nghip, n v v trang nhn dn; t chc chnh tr, t chc chnh tr - x
196

hi, t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi - ngh nghip, t chc x hi
khc; c quan, t chc nc ngoi, t chc quc t hot ng trn lnh th Vit Nam; doanh
nghip, hp tc x, h kinh doanh c th, t hp tc, t chc khc v c nhn c thu mn,
s dng v tr cng cho ngi lao ng.
(iii) Ngi lao ng tham gia bo him tht nghip l cng dn Vit Nam lm vic theo
hp ng lao ng hoc hp ng lm vic m cc hp ng ny khng xc nh thi hn
hoc xc nh thi hn t mi hai thng n ba mi su thng vi ngi s dng lao
ng quy nh ti khon (iv) di y.
(iv) Ngi s dng lao ng tham gia bo him tht nghip l ngi s dng lao ng
quy nh ti khon (ii) trn c s dng t mi lao ng tr ln.
(v) Ngi tham gia bo him x hi t nguyn l cng dn Vit Nam trong tui lao
ng, khng thuc quy nh ti khon (i).
(vi) C quan, t chc, c nhn c lin quan n bo him x hi.
Ngi lao ng tham gia bo him x hi bt buc, ngi lao ng tham gia bo him
tht nghip, ngi tham gia bo him x hi t nguyn sau y gi chung l ngi lao ng.
PT
IT
8.11.2. Cc ch bo him x hi
- Bo him x hi bt buc gm cc ch sau: m au; thai sn; tai nn lao ng, bnh
ngh nghip; hu tr; t tut.
Bo him x hi bt buc l loi hnh bo him x hi m ngi lao ng v ngi s dng
lao ng phi tham gia.
- Bo him x hi t nguyn gm cc ch sau: hu tr; t tut.
Bo him x hi t nguyn l loi hnh bo him x hi m ngi lao ng t nguyn
tham gia, c la chn mc ng v phng thc ng ph hp vi thu nhp ca mnh
hng bo him x hi.
- Bo him tht nghip gm cc ch sau: tr cp tht nghip; h tr hc ngh; h tr
tm vic lm.
Ngi tht nghip l ngi ang ng bo him tht nghip m b mt vic lm hoc
chm dt hp ng lao ng, hp ng lm vic nhng cha tm c vic lm.
8.11.3. Nguyn tc bo him x hi
Mc hng bo him x hi c tnh trn c s mc ng, thi gian ng bo him x
hi v c chia s gia nhng ngi tham gia bo him x hi.
Mc ng bo him x hi bt buc, bo him tht nghip c tnh trn c s tin
lng, tin cng ca ngi lao ng. Mc ng bo him x hi t nguyn c tnh trn c
s mc thu nhp do ngi lao ng la chn nhng mc thu nhp ny khng thp hn mc
lng ti thiu chung.
Ngi lao ng va c thi gian ng bo him x hi bt buc va c thi gian ng
bo him x hi t nguyn c hng ch hu tr v ch t tut trn c s thi gian
ng bo him x hi.
197

Qu bo him x hi c qun l thng nht, dn ch, cng khai, minh bch, c s
dng ng mc ch, c hch ton c lp theo cc qu thnh phn ca bo him x hi bt
buc, bo him x hi t nguyn v bo him tht nghip.
Vic thc hin bo him x hi phi n gin, d dng, thun tin, bo m kp thi v
y quyn li ca ngi tham gia bo him x hi.
8.11.4. Chnh sch ca Nh nc i vi bo him x hi
Nh nc khuyn khch v to iu kin c quan, t chc, c nhn tham gia bo him
x hi.
Nh nc c chnh sch u tin u t qu bo him x hi v cc bin php cn thit
khc bo ton, tng trng qu. Qu bo him x hi c Nh nc bo h, khng b
ph sn.
Lng hu, tr cp bo him x hi, tin sinh li ca hot ng u t t qu bo him x
hi c min thu.
8.11.5. Ni dung qun l nh nc v bo him x hi; c quan qun l nh nc v
bo him x hi
PT
IT
8.11.5.1. Ni dung qun l nh nc v bo him x hi:
- Xy dng v t chc thc hin chin lc, ch , chnh sch bo him x hi.
- Ban hnh v t chc thc hin vn bn quy phm php lut v bo him x hi.
- Tuyn truyn, ph bin ch , chnh sch, php lut v bo him x hi.
- Thc hin cng tc thng k, thng tin v bo him x hi.
- T chc b my thc hin bo him x hi; o to, bi dng ngun nhn lc lm

cng tc bo him x hi.
- Thanh tra, kim tra vic chp hnh php lut v bo him x hi; gii quyt khiu ni, t
co v x l vi phm php lut v bo him x hi.
- Hp tc quc t v bo him x hi.
8.11.5.2. C quan qun l nh nc v bo him x hi:

- Chnh ph thng nht qun l nh nc v bo him x hi.
- B Lao ng - Thng binh v X hi chu trch nhim trc Chnh ph thc hin qun l
nh nc v bo him x hi.
- B, c quan ngang B trong phm vi nhim v, quyn hn ca mnh thc hin qun l nh
nc v bo him x hi.
- U ban nhn dn cc cp thc hin qun l nh nc v bo him x hi trong phm vi
a phng theo phn cp ca Chnh ph.
8.11.6. Quyn v trch nhim ca t chc cng on
T chc cng on c cc quyn sau y:
- Bo v quyn v li ch hp php ca ngi lao ng tham gia bo him x hi;
198

- Yu cu ngi s dng lao ng, t chc bo him x hi cung cp thng tin v bo him
x hi ca ngi lao ng;
- Kin ngh vi c quan nh nc c thm quyn x l vi phm php lut v bo him x
hi.
T chc cng on c cc trch nhim sau y:
- Tuyn truyn, ph bin ch , chnh sch, php lut v bo him x hi i vi ngi
lao ng;
- Kin ngh, tham gia xy dng, sa i, b sung ch , chnh sch, php lut v bo
him x hi;
- Tham gia kim tra, gim st vic thi hnh php lut v bo him x hi.
8.11.7. Quyn v trch nhim ca i din ngi s dng lao ng
i din ngi s dng lao ng c cc quyn sau y:
- Bo v quyn v li ch hp php ca ngi s dng lao ng tham gia bo him x hi;
PT
IT
- Kin ngh vi c quan nh nc c thm quyn x l vi phm php lut v bo him x

hi.
i din ngi s dng lao ng c cc trch nhim sau y:
- Tuyn truyn, ph bin ch , chnh sch, php lut v bo him x hi i vi ngi

s dng lao ng;
- Kin ngh, tham gia xy dng, sa i, b sung ch , chnh sch, php lut v bo
him x hi;
- Tham gia kim tra, gim st vic thi hnh php lut v bo him x hi.
8.11.8. Cc hnh vi b nghim cm
- Khng ng bo him x hi theo quy nh ca Lut bo him x hi.

- Gian ln, gi mo h s trong vic thc hin bo him x hi.
- S dng qu bo him x hi sai mc ch.
- Gy phin h, tr ngi, lm thit hi n quyn v li ch hp php ca ngi lao ng,
ngi s dng lao ng.
- Bo co sai s tht, cung cp sai lch thng tin, s liu v bo him x hi.
8.11.9. Quyn, trch nhim ca ngi lao ng, ngi s dng lao ng
8.11.9.1. Ngi lao ng c cc quyn sau y:
a) c cp s bo him x hi; b) Nhn s bo him x hi khi khng cn lm vic; c)
Nhn lng hu v tr cp bo him x hi y , kp thi; d) Hng bo him y t trong
cc trng hp sau y: th nht, ang hng lng hu; th hai, ngh vic hng tr cp
tai nn lao ng, bnh ngh nghip hng thng; th ba, ang hng tr cp tht nghip; ) U
quyn cho ngi khc nhn lng hu, tr cp bo him x hi; e) Yu cu ngi s dng
lao ng cung cp thng tin quy nh ti im h khon 1 iu 18; g) Yu cu t chc bo
199

him x hi cung cp thng tin quy nh ti khon 11 iu 20 ca Lut bo him x hi; h)
Khiu ni, t co v bo him x hi; i) Cc quyn khc theo quy nh ca php lut.
8.11.9.2. Ngi lao ng c cc trch nhim sau y:
a) ng bo him x hi theo quy nh ca Lut bo him x hi; b) Thc hin quy nh
v vic lp h s bo him x hi; c) Bo qun s bo him x hi theo ng quy nh; d)
Cc trch nhim khc theo quy nh ca php lut. Ngoi vic thc hin cc quy nh trn,
ngi lao ng tham gia bo him tht nghip cn c cc trch nhim sau y: Mt l, ng
k tht nghip vi t chc bo him x hi; hai l, thng bo hng thng vi t chc bo
him x hi v vic tm kim vic lm trong thi gian hng tr cp tht nghip; ba l, nhn
vic lm hoc tham gia kho hc ngh ph hp khi t chc bo him x hi gii thiu.
8.11.9.3. Ngi s dng lao ng c cc quyn sau y:
a) T chi thc hin nhng yu cu khng ng quy nh ca php lut v bo him x hi;
b) Khiu ni, t co v bo him x hi; c) Cc quyn khc theo quy nh ca php lut.
8.11.9.4. Ngi s dng lao ng c cc trch nhim sau y:
PT
IT
a) ng bo him x hi theo quy nh ti iu 92 v hng thng trch t tin lng, tin

cng ca ngi lao ng theo quy nh ti khon 1 iu 91 ca Lut bo him x hi
ng cng mt lc vo qu bo him x hi; b) Bo qun s bo him x hi ca ngi lao
ng trong thi gian ngi lao ng lm vic; c) Tr s bo him x hi cho ngi lao ng
khi ngi khng cn lm vic; d) Lp h s ngi lao ng c cp s, ng v
hng bo him x hi; ) Tr tr cp bo him x hi cho ngi lao ng; e) Gii thiu
ngi lao ng i gim nh mc suy gim kh nng lao ng ti Hi ng Gim nh y
khoa theo quy nh ti im a khon 1 iu 41, iu 51 v im b khon 1 iu 55 ca Lut
bo him x hi; g) Cung cp ti liu, thng tin lin quan theo yu cu ca c quan nh nc
c thm quyn; h) Cung cp thng tin v vic ng bo him x hi ca ngi lao ng khi
ngi lao ng hoc t chc cng on yu cu; i) Cc trch nhim khc theo quy nh ca
php lut. Ngoi vic thc hin cc quy nh ti Lut bo him x hi, hng thng ngi s
dng lao ng tham gia bo him tht nghip ng bo him tht nghip theo quy nh ti
khon 2 iu 102 v trch t tin lng, tin cng ca ngi lao ng theo quy nh ti
khon 1 iu 102 ca Lut bo him x hi ng cng mt lc vo qu bo him tht
nghip.
8.11.10. Quyn, trch nhim ca t chc bo him x hi
T chc bo him x hi c cc quyn sau y: t chc qun l nhn s, ti chnh v ti
sn theo quy nh ca php lut; t chi yu cu tr bo him x hi khng ng quy nh;
khiu ni v bo him x hi; kim tra vic ng bo him x hi v tr cc ch bo him
x hi; kin ngh vi c quan nh nc c thm quyn xy dng, sa i, b sung ch ,
chnh sch, php lut v bo him x hi v qun l qu bo him x hi; kin ngh vi c
quan nh nc c thm quyn x l vi phm php lut v bo him x hi; cc quyn khc
theo quy nh ca php lut.
T chc bo him x hi c cc trch nhim sau y: tuyn truyn, ph bin ch ,
chnh sch, php lut v bo him x hi; hng dn th tc thc hin ch bo him x
200

hi i vi ngi lao ng, ngi s dng lao ng thuc i tng tham gia bo him x
hi; thc hin vic thu bo him x hi theo quy nh ca Lut bo him x hi; tip nhn h
s, gii quyt ch bo him x hi; thc hin vic tr lng hu, tr cp bo him x hi
y , thun tin v ng thi hn; cp s bo him x hi n tng ngi lao ng; qun
l, s dng qu bo him x hi theo quy nh ca php lut; thc hin cc bin php bo
ton v tng trng qu bo him x hi; t chc thc hin cng tc thng k, k ton,
hng dn nghip v v bo him x hi; gii thiu ngi lao ng i gim nh mc suy
gim kh nng lao ng ti Hi ng Gim nh y khoa theo quy nh ti im b khon 1 v
khon 2 iu 41 ca Lut bo him x hi; ng dng cng ngh thng tin trong qun l bo
him x hi; lu tr h s ca ngi tham gia bo him x hi theo quy nh ca php lut;
nh k su thng, bo co Hi ng qun l bo him x hi v tnh hnh thc hin bo
him x hi; hng nm, bo co Chnh ph v c quan qun l nh nc v tnh hnh qun l
v s dng qu bo him x hi; cung cp y v kp thi thng tin v vic ng, quyn
c hng ch , th tc thc hin bo him x hi khi ngi lao ng hoc t chc cng
on yu cu; cung cp ti liu, thng tin lin quan theo yu cu ca c quan nh nc c thm
quyn; gii quyt kp thi khiu ni, t co v vic thc hin bo him x hi; thc hin hp tc
quc t v bo him x hi; cc trch nhim khc theo quy nh ca php lut.
PT
IT
8.11.11. Bo him x hi bt buc

8.11.11.1. Ch m au
i tng p dng ch m au
i tng p dng ch m au l ngi lao ng quy nh ti cc im a, b, c v d

khon 1 iu 2 ca Lut bo him x hi.
iu kin hng ch m au
- B m au, tai nn ri ro phi ngh vic v c xc nhn ca c s y t.

Trng hp m au, tai nn phi ngh vic do t hu hoi sc kho, do say ru hoc s
dng ma tu, cht gy nghin khc th khng c hng ch m au.
- C con di by tui b m au, phi ngh vic chm sc con v c xc nhn ca c
s y t.
Thi gian hng ch m au
- Thi gian ti a hng ch m au trong mt nm i vi ngi lao ng quy nh
ti cc im a, b v c khon 1 iu 2 ca Lut bo him x hi tnh theo ngy lm vic
khng k ngy ngh l, ngh Tt, ngy ngh hng tun v c quy nh nh sau:
+ Lm vic trong iu kin bnh thng th c hng ba mi ngy nu ng bo
him x hi di mi lm nm; bn mi ngy nu ng t mi lm nm n di
ba mi nm; su mi ngy nu ng t ba mi nm tr ln;
+ Lm ngh hoc cng vic nng nhc, c hi, nguy him thuc danh mc do B Lao
ng - Thng binh v X hi v B Y t ban hnh hoc lm vic thng xuyn ni c
ph cp khu vc h s t 0,7 tr ln th c hng bn mi ngy nu ng bo him
x hi di mi lm nm; nm mi ngy nu ng t mi lm nm n di ba
201

mi nm; by mi ngy nu ng t ba mi nm tr ln.
- Ngi lao ng mc bnh thuc Danh mc bnh cn cha tr di ngy do B Y t ban
hnh th c hng ch m au nh sau:
+ Ti a khng qu mt trm tm mi ngy trong mt nm tnh c ngy ngh l, ngh Tt,
ngy ngh hng tun;
+ Ht thi hn mt trm tm mi ngy m vn tip tc iu tr th c hng tip ch
m au vi mc thp hn.
- Thi gian hng ch m au i vi ngi lao ng quy nh ti im d khon 1
iu 2 ca Lut bo him x hi tu thuc vo thi gian iu tr ti c s y t thuc qun i
nhn dn v cng an nhn dn.
Thi gian hng ch khi con m au
(i) Thi gian hng ch khi con m au trong mt nm c tnh theo s ngy chm
sc con ti a l hai mi ngy lm vic nu con di ba tui; ti a l mi lm ngy lm
vic nu con t ba tui n di by tui.
PT
IT
(ii) Trng hp c cha v m cng tham gia bo him x hi, nu mt ngi ht thi
hn hng ch m con vn m au th ngi kia c hng ch theo quy nh ti
khon (i) nu trn.
Mc hng ch m au
(i) Ngi lao ng hng ch m au theo quy nh ti khon 1, im a khon 2 iu

23 v iu 24 ca Lut bo him x hi th mc hng bng 75% mc tin lng, tin cng
ng bo him x hi ca thng lin k trc khi ngh vic.
(ii) Ngi lao ng hng tip ch m au quy nh ti im b khon 2 iu 23 ca
Lut bo him x hi th mc hng c quy nh nh sau:
- Bng 65% mc tin lng, tin cng ng bo him x hi ca thng lin k trc khi
ngh vic nu ng bo him x hi t ba mi nm tr ln;
- Bng 55% mc tin lng, tin cng ng bo him x hi ca thng lin k trc khi ngh
vic nu ng bo him x hi t mi lm nm n di ba mi nm;
- Bng 45% mc tin lng, tin cng ng bo him x hi ca thng lin k trc khi
ngh vic nu ng bo him x hi di mi lm nm.
(iii) Ngi lao ng hng ch m au theo quy nh ti khon 3 iu 23 ca Lut
bo him x hi th mc hng bng 100% mc tin lng ng bo him x hi ca thng
lin k trc khi ngh vic.
(iv) Mc hng ch m au tnh theo quy nh ti khon (ii) nu trn nu thp hn
mc lng ti thiu chung th c tnh bng mc lng ti thiu chung.
Dng sc, phc hi sc kho sau khi m au
Ngi lao ng sau thi gian hng ch m au theo quy nh ti iu 23 ca Lut
bo him x hi m sc kho cn yu th c ngh dng sc, phc hi sc kho t nm
202

ngy n mi ngy trong mt nm.
Mc hng mt ngy bng 25% mc lng ti thiu chung nu ngh dng sc, phc hi
sc kho ti gia nh; bng 40% mc lng ti thiu chung nu ngh dng sc, phc hi
sc kho ti c s tp trung.
8.11.11..2. Ch thai sn
i tng p dng ch thai sn
i tng p dng ch thai sn l ngi lao ng quy nh ti cc im a, b, c v d
khon 1 iu 2 ca Lut bo him x hi.
iu kin hng ch thai sn
(i) Ngi lao ng c hng ch thai sn khi thuc mt trong cc trng hp sau
y:
a) Lao ng n mang thai;
b) Lao ng n sinh con;
c) Ngi lao ng nhn nui con nui di bn thng tui;
PT
IT
d) Ngi lao ng t vng trnh thai, thc hin cc bin php trit sn.
(ii) Ngi lao ng quy nh ti im b v im c khon (i) nu trn phi ng bo him x
hi t su thng tr ln trong thi gian mi hai thng trc khi sinh con hoc nhn nui
con nui.
Thi gian hng ch khi khm thai
Trong thi gian mang thai, lao ng n c ngh vic i khm thai nm ln, mi ln
mt ngy; trng hp xa c s y t hoc ngi mang thai c bnh l hoc thai khng bnh
thng th c ngh hai ngy cho mi ln khm thai.
Thi gian ngh vic hng ch thai sn theo quy nh ny tnh theo ngy lm vic
khng k ngy ngh l, ngh Tt, ngy ngh hng tun.
Thi gian hng ch khi sy thai, no, ht thai hoc thai cht lu
Khi sy thai, no, ht thai hoc thai cht lu th lao ng n c ngh vic hng ch
thai sn mi ngy nu thai di mt thng; hai mi ngy nu thai t mt thng n di
ba thng; bn mi ngy nu thai t ba thng n di su thng; nm mi ngy nu thai
t su thng tr ln.
Thi gian ngh vic hng ch thai sn theo quy nh ny tnh c ngy ngh l, ngh Tt,
ngy ngh hng tun.
Thi gian hng ch khi sinh con
(i) Lao ng n sinh con c ngh vic hng ch thai sn theo quy nh ti B lut
lao ng 2012.
(ii) Trng hp sau khi sinh con, nu con di su mi ngy tui b cht th m c
ngh vic chn mi ngy tnh t ngy sinh con; nu con t su mi ngy tui tr ln b
203

cht th m c ngh vic ba mi ngy tnh t ngy con cht, nhng thi gian ngh vic
hng ch thai sn khng vt qu thi gian quy nh ti khon (i) nu trn; thi gian
ny khng tnh vo thi gian ngh vic ring theo quy nh ca php lut v lao ng.
(iii) Trng hp ch c cha hoc m tham gia bo him x hi hoc c cha v m u tham
gia bo him x hi m m cht sau khi sinh con th cha hoc ngi trc tip nui dng c
hng ch thai sn cho n khi con bn thng tui.
(iv) Thi gian hng ch thai sn quy nh ti cc khon (i), (ii) v (iii) nu trn tnh
c ngy ngh l, ngh Tt, ngy ngh hng tun.
Thi gian hng ch khi nhn nui con nui
Ngi lao ng nhn nui con nui di bn thng tui th c ngh vic hng ch
thai sn cho n khi con bn thng tui.
Thi gian hng ch khi thc hin cc bin php trnh thai
(i) Khi t vng trnh thai ngi lao ng c ngh vic by ngy.
(ii) Khi thc hin bin php trit sn ngi lao ng c ngh vic mi lm ngy.
PT
IT
(iii) Thi gian ngh vic hng ch thai sn quy nh ti khon (i) v khon (ii) trn
tnh c ngy ngh l, ngh Tt, ngy ngh hng tun.
Tr cp mt ln khi sinh con hoc nhn nui con nui
Lao ng n sinh con hoc ngi lao ng nhn nui con nui di bn thng tui th
c tr cp mt ln bng hai thng lng ti thiu chung cho mi con.
Trng hp ch c cha tham gia bo him x hi m m cht khi sinh con th cha c tr
cp mt ln bng hai thng lng ti thiu chung cho mi con.
Mc hng ch thai sn
Ngi lao ng hng ch thai sn theo quy nh ti cc iu 29, 30, 31, 32 v 33 ca

Lut bo him x hi th mc hng bng 100% mc bnh qun tin lng, tin cng thng
ng bo him x hi ca su thng lin k trc khi ngh vic.
Thi gian ngh vic hng ch thai sn c tnh l thi gian ng bo him x hi. Thi
gian ny ngi lao ng v ngi s dng lao ng khng phi ng bo him x hi.
Lao ng n i lm trc khi ht thi hn ngh sinh con
Lao ng n c th i lm trc khi ht thi hn ngh sinh con quy nh ti khon 1 hoc
khon 2 iu 31 ca Lut bo him x hi khi c cc iu kin sau y:
- Sau khi sinh con t su mi ngy tr ln;
- C xc nhn ca c s y t v vic i lm sm khng c hi cho sc kho ca ngi lao
ng;
- Phi bo trc v c ngi s dng lao ng ng .
Ngoi tin lng, tin cng ca nhng ngy lm vic, lao ng n i lm trc khi ht
thi hn ngh sinh con vn c hng ch thai sn cho n khi ht thi hn quy nh ti
204

khon 1 hoc khon 2 iu 31 ca Lut bo him x hi.
Dng sc, phc hi sc kho sau thai sn
Lao ng n sau thi gian hng ch thai sn theo quy nh ti iu 30, khon 1 hoc
khon 2 iu 31 ca Lut bo him x hi m sc kho cn yu th c ngh dng sc,
phc hi sc kho t nm ngy n mi ngy trong mt nm.
Mc hng mt ngy bng 25% mc lng ti thiu chung nu ngh dng sc, phc hi
sc kho ti gia nh; bng 40% mc lng ti thiu chung nu ngh dng sc, phc hi
sc kho ti c s tp trung.
8.11.11..3. Ch tai nn lao ng, bnh ngh nghip
i tng p dng ch tai nn lao ng, bnh ngh nghip
i tng p dng ch tai nn lao ng, bnh ngh nghip l ngi lao ng quy nh
ti cc im a, b, c, d v khon 1 iu 2 ca Lut bo him x hi.
iu kin hng ch tai nn lao ng
Ngi lao ng c hng ch tai nn lao ng khi c cc iu kin sau y:
PT
IT
(i) B tai nn thuc mt trong cc trng hp sau y:

- Ti ni lm vic v trong gi lm vic;
- Ngoi ni lm vic hoc ngoi gi lm vic khi thc hin cng vic theo yu cu ca
ngi s dng lao ng;
- Trn tuyn ng i v v t ni n ni lm vic trong khong thi gian v tuyn
ng hp l;
(ii) Suy gim kh nng lao ng t 5% tr ln do b tai nn quy nh ti khon (i) trn.
iu kin hng ch bnh ngh nghip
Ngi lao ng c hng ch bnh ngh nghip khi c cc iu kin sau y:

(i) B bnh thuc danh mc bnh ngh nghip do B Y t v B Lao ng - Thng binh
v X hi ban hnh khi lm vic trong mi trng hoc ngh c yu t c hi;
(ii) Suy gim kh nng lao ng t 5% tr ln do b bnh quy nh ti khon (i) trn.
Gim nh mc suy gim kh nng lao ng
Ngi lao ng b tai nn lao ng, bnh ngh nghip c gim nh hoc gim nh li
mc suy gim kh nng lao ng khi thuc mt trong cc trng hp sau y:
- Sau khi thng tt, bnh tt c iu tr n nh;
- Sau khi thng tt, bnh tt ti pht c iu tr n nh.
Ngi lao ng c gim nh tng hp mc suy gim kh nng lao ng khi thuc mt
trong cc trng hp sau y:
- Va b tai nn lao ng va b bnh ngh nghip;
- B tai nn lao ng nhiu ln;
205

- B nhiu bnh ngh nghip.
Tr cp mt ln
Ngi lao ng b suy gim kh nng lao ng t 5% n 30% th c hng tr cp
mt ln. Mc tr cp mt ln c quy nh nh sau:
- Suy gim 5% kh nng lao ng th c hng nm thng lng ti thiu chung, sau
c suy gim thm 1% th c hng thm 0,5 thng lng ti thiu chung;
- Ngoi mc tr cp quy nh nh trn, cn c hng thm khon tr cp tnh theo s
nm ng bo him x hi, t mt nm tr xung th c tnh bng 0,5 thng, sau c
thm mi nm ng bo him x hi c tnh thm 0,3 thng tin lng, tin cng ng
bo him x hi ca thng lin k trc khi ngh vic iu tr.
Tr cp hng thng
Ngi lao ng b suy gim kh nng lao ng t 31% tr ln th c hng tr cp
hng thng. Mc tr cp hng thng c quy nh nh sau:
PT
IT
- Suy gim 31% kh nng lao ng th c hng bng 30% mc lng ti thiu chung, sau
c suy gim thm 1% th c hng thm 2% mc lng ti thiu chung;
- Ngoi mc tr cp trn, hng thng cn c hng thm mt khon tr cp tnh theo
s nm ng bo him x hi, t mt nm tr xung c tnh bng 0,5%, sau c
thm mi nm ng bo him x hi c tnh thm 0,3% mc tin lng, tin cng ng
bo him x hi ca thng lin k trc khi ngh vic iu tr.
Thi im hng tr cp
Thi im hng tr cp quy nh ti cc iu 42, 43 v 46 ca Lut bo him x hi

c tnh t thng ngi lao ng iu tr xong, ra vin. Trng hp thng tt hoc bnh
tt ti pht, ngi lao ng c i gim nh li mc suy gim kh nng lao ng th thi
im hng tr cp mi c tnh t thng c kt lun ca Hi ng Gim nh y khoa.
Cp phng tin tr gip sinh hot, dng c chnh hnh
Ngi lao ng b tai nn lao ng, bnh ngh nghip m b tn thng cc chc nng hot
ng ca c th th c cp phng tin tr gip sinh hot, dng c chnh hnh theo nin hn
cn c vo tnh trng thng tt, bnh tt.
Tr cp phc v
Ngi lao ng b suy gim kh nng lao ng t 81% tr ln m b lit ct sng hoc
m hai mt hoc ct, lit hai chi hoc b bnh tm thn th ngoi mc hng quy nh ti
iu 43 ca Lut bo him x hi, hng thng cn c hng tr cp phc v bng mc
lng ti thiu chung.
Tr cp mt ln khi cht do tai nn lao ng, bnh ngh nghip
Ngi lao ng ang lm vic b cht do tai nn lao ng, bnh ngh nghip hoc b cht
trong thi gian iu tr ln u do tai nn lao ng, bnh ngh nghip th thn nhn c
hng tr cp mt ln bng ba mi su thng lng ti thiu chung.
206

Dng sc, phc hi sc kho sau khi iu tr thng tt, bnh tt
Ngi lao ng sau khi iu tr n nh thng tt do tai nn lao ng hoc bnh tt do
bnh ngh nghip m sc khe cn yu th c ngh dng sc phc hi sc kho t nm
ngy n mi ngy. Mc hng mt ngy bng 25% mc lng ti thiu chung nu ngh
dng sc, phc hi sc kho ti gia nh; bng 40% mc lng ti thiu chung nu ngh
dng sc, phc hi sc kho ti c s tp trung.
8.11.11.4. Ch hu tr
i tng p dng ch hu tr
i tng p dng ch hu tr l ngi lao ng quy nh ti khon 1 iu 2 ca Lut
bo him x hi.
iu kin hng lng hu
- Ngi lao ng quy nh ti cc im a, b, c v e khon 1 iu 2 ca Lut bo him x
hi c hai mi nm ng bo him x hi tr ln c hng lng hu khi thuc mt
trong cc trng hp sau y:
PT
IT
+ Nam su mi tui, n nm mi lm tui;

+ Nam t nm mi lm tui n su mi tui, n t nm mi tui n
nm mi lm tui v c mi lm nm lm ngh hoc cng vic nng nhc, c hi,
nguy him thuc danh mc do B Lao ng - Thng binh v X hi v B Y t ban hnh
hoc c mi lm nm lm vic ni c ph cp khu vc h s 0,7 tr ln. Tui i
c hng lng hu trong mt s trng hp c bit khc do Chnh ph quy nh.
- Ngi lao ng quy nh ti im d khon 1 iu 2 ca Lut bo him x hi c hai
mi nm ng bo him x hi tr ln c hng lng hu khi thuc mt trong cc
trng hp sau y:
+ Nam nm mi lm tui, n nm mi tui, tr trng hp Lut s quan qun
i nhn dn Vit Nam hoc Lut cng an nhn dn c quy nh khc;
+ Nam t nm mi tui n nm mi lm tui, n t bn mi lm tui n
nm mi tui v c mi lm nm lm ngh hoc cng vic nng nhc, c hi,
nguy him thuc danh mc do B Lao ng - Thng binh v X hi v B Y t ban hnh
hoc c mi lm nm lm vic ni c ph cp khu vc h s 0,7 tr ln.
iu kin hng lng hu khi suy gim kh nng lao ng
Ngi lao ng quy nh ti cc im a, b, c, d v e khon 1 iu 2 ca Lut bo him x
hi ng bo him x hi hai mi nm tr ln, b suy gim kh nng lao ng t 61%
tr ln, hng lng hu vi mc thp hn so vi ngi iu kin hng lng hu quy
nh ti iu 50 ca Lut bo him x hi khi thuc mt trong cc trng hp sau y:
- Nam nm mi tui, n bn mi lm tui tr ln;
- C mi lm nm tr ln lm ngh hoc cng vic c bit nng nhc, c hi, nguy
him thuc danh mc do B Lao ng - Thng binh v X hi v B Y t ban hnh.
207

Mc lng hu hng thng
(i) Mc lng hu hng thng ca ngi lao ng iu kin quy nh ti iu 50 ca
Lut bo him x hi c tnh bng 45% mc bnh qun tin lng, tin cng thng ng
bo him x hi quy nh ti iu 58, iu 59 hoc iu 60 ca Lut bo him x hi tng
ng vi mi lm nm ng bo him x hi, sau c thm mi nm ng bo him x
hi th tnh thm 2% i vi nam v 3% i vi n; mc ti a bng 75%.
(ii) Mc lng hu hng thng ca ngi lao ng iu kin quy nh ti iu 51 ca
Lut bo him x hi c tnh nh quy nh ti khon (i) trn, sau c mi nm ngh hu
trc tui quy nh th gim 1%.
(iii) Mc lng hu hng thng thp nht bng mc lng ti thiu chung.
iu chnh lng hu
Lng hu c iu chnh trn c s mc tng ca ch s gi sinh hot v tng trng
kinh t. Mc iu chnh c th do Chnh ph quy nh.
Tr cp mt ln khi ngh hu
PT
IT
Ngi lao ng ng bo him x hi trn ba mi nm i vi nam, trn hai mi

lm nm i vi n, khi ngh hu, ngoi lng hu cn c hng tr cp mt ln.
Mc tr cp mt ln c tnh theo s nm ng bo him x hi k t nm th ba mi mt
tr i i vi nam v nm th hai mi su tr i i vi n. C mi nm ng bo him x hi
th c tnh bng 0,5 thng mc bnh qun tin lng, tin cng thng ng bo him x hi.
Bo him x hi mt ln i vi ngi khng iu kin hng lng hu
Ngi lao ng quy nh ti cc im a, b, c v e khon 1 iu 2 ca Lut bo him x
hi c hng bo him x hi mt ln khi thuc mt trong cc trng hp sau y:
- tui hng lng hu theo quy nh ti khon 1 iu 50 ca Lut bo him x hi
m cha hai mi nm ng bo him x hi;
- Suy gim kh nng lao ng t 61% tr ln m cha hai mi nm ng bo him x
hi;
- Sau mt nm ngh vic nu khng tip tc ng bo him x hi v c yu cu nhn bo
him x hi mt ln m cha hai mi nm ng bo him x hi;
- Ra nc ngoi nh c.
Ngi lao ng quy nh ti im d v im khon 1 iu 2 ca Lut bo him x hi
c hng bo him x hi mt ln khi phc vin, xut ng, thi vic m khng iu
kin hng lng hu.
Mc hng bo him x hi mt ln
Mc hng bo him x hi mt ln c tnh theo s nm ng bo him x hi, c
mi nm tnh bng 1,5 thng mc bnh qun tin lng, tin cng thng ng bo him x
hi.
Bo lu thi gian ng bo him x hi
208

Ngi lao ng khi ngh vic m cha iu kin hng lng hu theo quy nh ti
iu 50 v iu 51 hoc cha hng bo him x hi mt ln theo quy nh ti iu 55 v
iu 56 ca Lut bo him x hi th c bo lu thi gian ng bo him x hi.
Mc bnh qun tin lng, tin cng thng ng bo him x hi tnh lng hu, tr
cp mt ln i vi ngi lao ng tham gia bo him x hi trc ngy 01-01-1995
(i) Ngi lao ng thuc i tng thc hin ch tin lng do Nh nc quy nh c
ton b thi gian ng bo him x hi theo ch tin lng ny th tnh bnh qun tin
lng thng ng bo him x hi ca nm nm cui trc khi ngh hu.
(ii) Ngi lao ng c ton b thi gian ng bo him x hi theo ch tin lng do
ngi s dng lao ng quyt nh th tnh bnh qun tin lng, tin cng thng ng bo
him x hi ca ton b thi gian.
PT
IT
(iii) Ngi lao ng va c thi gian ng bo him x hi thuc i tng thc hin ch
tin lng do Nh nc quy nh, va c thi gian ng bo him x hi theo ch tin
lng do ngi s dng lao ng quyt nh th tnh bnh qun tin lng, tin cng thng
ng bo him x hi chung ca cc thi gian; trong thi gian ng theo ch tin lng
do Nh nc quy nh th tnh bnh qun tin lng thng ng bo him x hi theo quy nh
ti khon (i) nu trn.
cp mt ln i vi ngi lao ng tham gia bo him x hi t ngy 01-01-1995 n trc
ngy Lut bo him x hi c hiu lc
lng thng ca s nm ng bo him x hi trc khi ngh hu nh sau:
- Tham gia bo him x hi trong khong thi gian t ngy 01-01-1995 n ngy 31-122000 th tnh bnh qun ca tin lng thng ng bo him x hi ca su nm cui trc
khi ngh hu;
- Tham gia bo him x hi trong khong thi gian t ngy 01-01-2001 n ngy 31-122006 th tnh bnh qun ca tin lng thng ng bo him x hi ca tm nm cui trc
khi ngh hu.
ti khon (i) nu trn.
209

cp mt ln i vi ngi lao ng tham gia bo him x hi t ngy Lut bo him x hi
c hiu lc
lng thng ng bo him x hi ca mi nm cui trc khi ngh hu.
ti khon (i) nu trn.
iu chnh tin lng, tin cng ng bo him x hi
PT
IT
Tin lng ng bo him x hi lm cn c tnh mc bnh qun tin lng thng

ng bo him x hi i vi ngi lao ng quy nh ti khon 1 iu 94 ca Lut bo
him x hi c iu chnh theo mc lng ti thiu chung ti thi im hng ch hu
tr.
Tin lng, tin cng ng bo him x hi lm cn c tnh mc bnh qun tin lng,
tin cng thng ng bo him x hi i vi ngi lao ng quy nh ti khon 2 iu 94 ca
Lut bo him x hi c iu chnh trn c s ch s gi sinh hot ca tng thi k theo
quy nh ca Chnh ph.
Tm dng hng lng hu, tr cp bo him x hi hng thng
Ngi lao ng ang hng lng hu, tr cp bo him x hi hng thng b tm dng
hng lng hu, tr cp bo him x hi hng thng khi thuc mt trong cc trng hp
sau y:
- Chp hnh hnh pht t nhng khng c hng n treo;
- Xut cnh tri php;
- B To n tuyn b l mt tch.
8.11.11.5. Ch t tut
Tr cp mai tng
(i) Cc i tng sau y khi cht th ngi lo mai tng c nhn tr cp mai tng:
- Ngi lao ng quy nh ti khon 1 iu 2 ca Lut bo him x hi ang ng bo
him x hi;
- Ngi lao ng ang bo lu thi gian ng bo him x hi;
- Ngi ang hng lng hu; hng tr cp tai nn lao ng, bnh ngh nghip hng
210

thng ngh vic.
(ii) Tr cp mai tng bng mi thng lng ti thiu chung.
(iii) Trng hp i tng quy nh ti khon (i) b Ta n tuyn b l cht th thn
nhn c hng tr cp quy nh ti khon (ii) trn.
Cc trng hp hng tr cp tut hng thng
(i) Cc i tng quy nh ti khon 1 iu 63 ca Lut bo him x hi thuc mt trong cc
trng hp sau y khi cht th thn nhn c hng tin tut hng thng:
- ng bo him x hi mi lm nm tr ln nhng cha hng bo him x hi
mt ln;
- ang hng lng hu;
- Cht do tai nn lao ng, bnh ngh nghip;
- ang hng tr cp tai nn lao ng, bnh ngh nghip hng thng vi mc suy gim kh
nng lao ng t 61% tr ln.
PT
IT
(ii) Thn nhn ca cc i tng quy nh ti khon (i) c hng tr cp tut hng
thng, bao gm:
a) Con cha mi lm tui; con cha mi tm tui nu cn i hc; con t
mi lm tui tr ln nu b suy gim kh nng lao ng t 81% tr ln;
b) V t nm mi lm tui tr ln hoc chng t su mi tui tr ln; v di nm
mi lm tui, chng di su mi tui nu b suy gim kh nng lao ng t 81% tr ln;
c) Cha , m , cha v hoc cha chng, m v hoc m chng, ngi khc m i
tng ny c trch nhim nui dng nu t su mi tui tr ln i vi nam, t nm
mi lm tui tr ln i vi n;
d) Cha , m , cha v hoc cha chng, m v hoc m chng, ngi khc m i tng
ny c trch nhim nui dng nu di su mi tui i vi nam, di nm mi lm tui
i vi n v b suy gim kh nng lao ng t 81% tr ln.
Thn nhn quy nh ti cc im b, c v d nu trn phi khng c thu nhp hoc c thu
nhp hng thng nhng thp hn mc lng ti thiu chung.
Mc tr cp tut hng thng:
(i) Mc tr cp tut hng thng i vi mi thn nhn bng 50% mc lng ti thiu
chung; trng hp thn nhn khng c ngi trc tip nui dng th mc tr cp tut hng
thng bng 70% mc lng ti thiu chung.
(ii) Trng hp c mt ngi cht thuc i tng quy nh ti khon 1 iu 64 ca Lut
bo him x hi th s thn nhn c hng tr cp tut hng thng khng qu bn ngi;
trng hp c t hai ngi cht tr ln th thn nhn ca nhng ngi ny c hng hai
ln mc tr cp quy nh ti khon (i) trn.
(iii) Thi im hng tr cp tut hng thng c thc hin k t thng lin k sau
thng m ngi lao ng, ngi hng lng hu, tr cp tai nn lao ng, bnh ngh
211

nghip cht.
Cc trng hp hng tr cp tut mt ln
Cc i tng quy nh ti khon 1 iu 63 ca Lut bo him x hi thuc mt trong
cc trng hp sau y khi cht th thn nhn c hng tr cp tut mt ln:
- Ngi cht khng thuc cc trng hp quy nh ti khon 1 iu 64 ca Lut bo
him x hi;
- Ngi cht thuc mt trong cc trng hp quy nh ti khon 1 iu 64 nhng khng
c thn nhn hng tin tut hng thng quy nh ti khon 2 iu 64 ca Lut bo him x
hi.
Mc tr cp tut mt ln
Mc tr cp tut mt ln i vi thn nhn ca ngi lao ng ang lm vic hoc ngi
lao ng ang bo lu thi gian ng bo him x hi c tnh theo s nm ng bo
him x hi, c mi nm tnh bng 1,5 thng mc bnh qun tin lng, tin cng thng ng
bo him x hi; mc thp nht bng ba thng mc bnh qun tin lng, tin cng thng.
PT
IT
Mc tr cp tut mt ln i vi thn nhn ca ngi ang hng lng hu cht c

tnh theo thi gian hng lng hu, nu cht trong hai thng u hng lng hu th
tnh bng bn mi tm thng lng hu ang hng; nu cht vo nhng thng sau , c
hng thm mt thng lng hu th mc tr cp gim i 0,5 thng lng hu, mc thp
nht bng ba thng lng hu ang hng.
Tnh hng ch hu tr v ch t tut i vi ngi c thi gian ng bo him
x hi t nguyn sau ng bo him x hi bt buc
Ngi lao ng ng bo him x hi t nguyn sau ng bo him x hi bt buc
th thi gian ng bo him x hi t nguyn c cng vi thi gian ng bo him x hi
bt buc lm c s tnh hng ch hu tr v ch t tut. Cch tnh mc bnh qun
tin lng, tin cng thng hoc mc bnh qun thu nhp thng ng bo him x hi i
vi ngi lao ng quy nh ny do Chnh ph quy nh.
8.11.12. Bo him x hi t nguyn
8.11.12.1. Ch hu tr
i tng p dng ch hu tr
Bo him x hi t nguyn p dng i vi ngi lao ng quy nh ti khon 5 iu 2 ca
Lut bo him x hi.
iu kin hng lng hu
(i) Ngi lao ng hng lng hu khi c cc iu kin sau y: nam su mi
tui, n nm mi lm tui; hai mi nm ng bo him x hi tr ln.
(ii) Trng hp nam su mi tui, n nm mi lm tui nhng thi gian ng bo
him x hi cn thiu khng qu nm nm so vi thi gian quy nh ti im b khon (i) trn
th c ng tip cho n khi hai mi nm.
212

Mc lng hu hng thng
Mc lng hu hng thng c tnh bng 45% mc bnh qun thu nhp thng ng bo
him x hi quy nh ti iu 76 ca Lut bo him x hi tng ng vi mi lm nm ng
bo him x hi, sau c thm mi nm ng bo him x hi th c tnh thm 2% i
vi nam v 3% i vi n; mc ti a bng 75%. Vic iu chnh lng hu c thc hin
nh quy nh ti iu 53 ca Lut bo him x hi.
Tr cp mt ln khi ngh hu
Ngi lao ng ng bo him x hi trn ba mi nm i vi nam, trn hai mi
lm nm i vi n, khi ngh hu, ngoi lng hu cn c hng tr cp mt ln. Mc
tr cp mt ln c tnh theo s nm ng bo him x hi k t nm th ba mi mt tr
i i vi nam v nm th hai mi su tr i i vi n. C mi nm ng bo him x hi
th c tnh bng 0,5 thng mc bnh qun thu nhp thng ng bo him x hi.
Bo him x hi mt ln i vi ngi khng iu kin hng lng hu hng thng
Ngi lao ng c hng bo him x hi mt ln khi thuc mt trong cc trng hp
sau y:
PT
IT
- Nam su mi tui, n nm mi lm tui m cha hai mi nm ng bo him

x hi, tr trng hp quy nh ti khon 2 iu 70 ca Lut bo him x hi;
- Khng tip tc ng bo him x hi v c yu cu nhn bo him x hi mt ln m
cha hai mi nm ng bo him x hi;
- Ra nc ngoi nh c.
Mc hng bo him x hi mt ln
Mc hng bo him x hi mt ln c tnh theo s nm ng bo him x hi, c mi

nm tnh bng 1,5 thng mc bnh qun thu nhp thng ng bo him x hi.
Bo lu thi gian ng bo him x hi
Ngi lao ng dng ng bo him x hi t nguyn m cha iu kin hng

lng hu theo quy nh ti iu 70 hoc cha nhn bo him x hi mt ln theo quy nh ti
iu 73 v iu 74 ca Lut bo him x hi th c bo lu thi gian ng bo him x
hi.
Mc bnh qun thu nhp thng ng bo him x hi
Mc bnh qun thu nhp thng ng bo him x hi c tnh bng bnh qun cc mc
thu nhp thng ng bo him x hi ca ton b thi gian. Thu nhp thng ng bo
him x hi lm cn c tnh mc bnh qun thu nhp thng ng bo him x hi ca
ngi lao ng c iu chnh trn c s ch s gi sinh hot ca tng thi k theo quy
nh ca Chnh ph.
8.11.12.2. Ch t tut
Tr cp mai tng
(i) Cc i tng sau y khi cht th ngi lo mai tng c nhn tr cp mai tng:
213

- Ngi lao ng c t nht nm nm ng bo him x hi;
- Ngi ang hng lng hu.
(ii) Tr cp mai tng bng mi thng lng ti thiu chung.
(iii) Trng hp i tng quy nh ti khon (i) nu trn b Ta n tuyn b l cht
th thn nhn c hng tr cp quy nh ti khon (ii).
Tr cp tut
Ngi lao ng ang ng bo him x hi, ngi lao ng ang bo lu thi gian ng
bo him x hi, ngi ang hng lng hu khi cht th thn nhn c hng tr cp
tut mt ln.
Mc tr cp tut mt ln i vi thn nhn ca ngi lao ng ang ng hoc ngi lao
ng ang bo lu thi gian ng bo him x hi c tnh theo s nm ng bo him
x hi, c mi nm tnh bng 1,5 thng mc bnh qun thu nhp thng ng bo him x hi.
PT
IT
Mc tr cp tut mt ln i vi thn nhn ca ngi ang hng lng hu cht c

tnh theo thi gian hng lng hu, nu cht trong hai thng u hng lng hu th
tnh bng bn mi tm thng lng hu ang hng; nu cht vo nhng thng sau , c
hng thm mt thng lng hu th mc tr cp gim i 0,5 thng lng hu.
Tnh hng ch hu tr v ch t tut i vi ngi c thi gian ng bo him
x hi bt buc sau ng bo him x hi t nguyn
(i) Ngi lao ng ng bo him x hi bt buc sau ng bo him x hi t nguyn th
thi gian ng bo him x hi bt buc c cng vi thi gian ng bo him x hi t
nguyn lm c s tnh hng ch hu tr v ch t tut.
(ii) Cch tnh mc bnh qun tin lng, tin cng thng hoc mc bnh qun thu nhp
thng ng bo him x hi i vi ngi lao ng quy nh ti khon (i) nu trn do Chnh
ph quy nh.
8.11.13. Bo him tht nghip
i tng p dng bo him tht nghip
Bo him tht nghip p dng bt buc i ngi lao ng quy nh ti khon 3 v ngi
s dng lao ng quy nh ti khon 4 iu 2 ca Lut bo him x hi.
iu kin hng bo him tht nghip
Ngi tht nghip c hng bo him tht nghip khi c cc iu kin sau y:
(i) ng bo him tht nghip mi hai thng tr ln trong thi gian hai mi bn
thng trc khi tht nghip;
(ii) ng k tht nghip vi t chc bo him x hi;
(iii) Cha tm c vic lm sau mi lm ngy k t ngy ng k tht nghip theo quy
nh ti khon (ii).
Tr cp tht nghip
214

Mc tr cp tht nghip hng thng bng 60% mc bnh qun tin lng, tin cng thng
ng bo him tht nghip ca su thng lin k trc khi tht nghip. Thi gian hng tr
cp tht nghip c quy nh nh sau:
- Ba thng, nu c t mi hai thng n di ba mi su thng ng bo him tht
nghip;
- Su thng, nu c t ba mi su thng n di by mi hai thng ng bo him
tht nghip;
- Chn thng, nu c t by mi hai thng n di mt trm bn mi bn thng ng
bo him tht nghip;
- Mi hai thng, nu c t mt trm bn mi bn thng ng bo him tht nghip
tr ln.
H tr hc ngh
Ngi ang hng tr cp tht nghip c h tr hc ngh vi thi gian khng qu su
thng. Mc h tr bng mc chi ph hc ngh ngn hn theo quy nh ca php lut v dy
ngh.
PT
IT
H tr tm vic lm
Ngi ang hng tr cp tht nghip c t vn, gii thiu vic lm min ph.
Bo him y t
Ngi ang hng tr cp tht nghip c hng ch bo him y t. T chc bo

him x hi ng bo him y t cho ngi ang hng tr cp tht nghip.
Tm dng hng tr cp tht nghip
Ngi ang hng tr cp tht nghip b tm dng hng tr cp tht nghip khi thuc
mt trong cc trng hp sau y:
- Khng thc hin quy nh ti im b khon 2 iu 16 ca Lut bo him x hi;
- B tm giam.
Chm dt hng tr cp tht nghip

(i) Ngi ang hng tr cp tht nghip b chm dt hng tr cp tht nghip trong cc
trng hp sau y: a) Ht thi hn hng tr cp tht nghip; b) C vic lm; c) Thc hin
ngha v qun s; d) Hng lng hu; ) Sau hai ln t chi nhn vic lm do t chc bo
him x hi gii thiu m khng c l do chnh ng; e) Khng thc hin quy nh ti im
b khon 2 iu 16 ca Lut bo him x hi trong ba thng lin tc; g) Ra nc ngoi
nh c; h) Chp hnh quyt nh p dng bin php x l hnh chnh ti trng gio dng, c
s gio dc, c s cha bnh hoc chp hnh hnh pht t nhng khng c hng n treo; i)
B cht.
(ii) Cc trng hp chm dt hng tr cp tht nghip quy nh ti im b v im c
khon (i) ny s c hng khon tr cp mt ln bng gi tr cn li ca tr cp tht
nghip quy nh ti iu 82 ca Lut bo him x hi.
215

(iii) Sau khi chm dt hng tr cp tht nghip quy nh ti khon (i) nu trn th thi
gian ng bo him tht nghip trc khng c tnh hng tr cp tht nghip ln
sau.
8.11.14. Qu bo him x hi
8.11.14.1. Qu bo him x hi bt buc
Ngun hnh thnh qu
- Ngi s dng lao ng ng theo quy nh ti iu 92 ca Lut bo him x hi.
- Ngi lao ng ng theo quy nh ti iu 91 ca Lut bo him x hi.
- Tin sinh li ca hot ng u t t qu.
- H tr ca Nh nc.
- Cc ngun thu hp php khc.
Cc qu thnh phn
- Qu m au v thai sn.
PT
IT
- Qu tai nn lao ng, bnh ngh nghip.

- Qu hu tr v t tut.
S dng qu
- Tr cc ch bo him x hi cho ngi lao ng theo quy nh ti Chng III ca

Lut bo him x hi.
- ng bo him y t cho ngi ang hng lng hu hoc ngh vic hng tr cp tai
nn lao ng, bnh ngh nghip hng thng.
- Chi ph qun l.
- Chi khen thng theo quy nh ti khon 2 iu 133 ca Lut bo him x hi.
- u t bo ton v tng trng qu theo quy nh ti iu 96 v iu 97 ca Lut
bo him x hi.
Mc ng v phng thc ng ca ngi lao ng
(i) Hng thng, ngi lao ng quy nh ti cc im a, b, c v d khon 1 iu 2 ca Lut
bo him x hi ng bng 5% mc tin lng, tin cng vo qu hu tr v t tut; t nm
2010 tr i, c hai nm mt ln ng thm 1% cho n khi t mc ng l 8%.
(ii) Ngi lao ng hng tin lng, tin cng theo chu k sn xut, kinh doanh trong cc
doanh nghip nng nghip, lm nghip, ng nghip, dim nghip th mc ng bo him x hi
hng thng theo quy nh ti khon (i); phng thc ng c thc hin hng thng, hng qu
hoc su thng mt ln.
(iii) Mc ng v phng thc ng ca ngi lao ng quy nh ti im e khon 1
iu 2 ca Lut bo him x hi do Chnh ph quy nh.
Mc ng v phng thc ng ca ngi s dng lao ng
216

(i) Hng thng, ngi s dng lao ng ng trn qu tin lng, tin cng ng bo
him x hi ca ngi lao ng quy nh ti cc im a, b, c v d khon 1 iu 2 ca Lut
bo him x hi nh sau:
- 3% vo qu m au v thai sn; trong ngi s dng lao ng gi li 2% tr kp
thi cho ngi lao ng iu kin hng ch quy nh ti Mc 1 v Mc 2 Chng III
ca Lut bo him x hi v thc hin quyt ton hng qu vi t chc bo him x hi;
- 1% vo qu tai nn lao ng, bnh ngh nghip;
- 11% vo qu hu tr v t tut; t nm 2010 tr i, c hai nm mt ln ng thm 1% cho
n khi t mc ng l 14%.
(ii) Hng thng, ngi s dng lao ng ng trn mc lng ti thiu chung i vi mi
ngi lao ng quy nh ti im khon 1 iu 2 ca Lut bo him x hi nh sau:
- 1% vo qu tai nn lao ng, bnh ngh nghip;
- 16% vo qu hu tr v t tut; t nm 2010 tr i, c hai nm mt ln ng thm 2% cho
n khi t mc ng l 22%.
PT
IT
(iii) Ngi s dng lao ng thuc cc doanh nghip nng nghip, lm nghip, ng
nghip, dim nghip tr lng theo chu k sn xut, kinh doanh th mc ng hng thng
theo quy nh ti khon (i) nu trn; phng thc ng c thc hin hng thng, hng qu
hoc su thng mt ln.
Tm dng ng vo qu hu tr v t tut
Trong trng hp ngi s dng lao ng gp kh khn phi tm dng sn xut, kinh
doanh hoc gp kh khn do thin tai, mt ma dn n vic ngi lao ng v ngi s
dng lao ng khng c kh nng ng vo qu hu tr v t tut th c tm dng ng
trong thi gian khng qu mi hai thng. Chnh ph quy nh c th iu kin, khong thi
gian tm dng ng v thm quyn quyt nh vic tm dng ng.
Tin lng, tin cng thng ng bo him x hi bt buc
(i) Ngi lao ng thuc i tng thc hin ch tin lng do Nh nc quy nh th
tin lng thng ng bo him x hi l tin lng theo ngch, bc, cp bc qun hm v
cc khon ph cp chc v, ph cp thm nin vt khung, ph cp thm nin ngh (nu
c). Tin lng ny c tnh trn c s mc lng ti thiu chung.
(ii) i vi ngi lao ng ng bo him x hi theo ch tin lng do ngi s
dng lao ng quyt nh th tin lng, tin cng thng ng bo him x hi l mc tin
lng, tin cng ghi trong hp ng lao ng.
(iii) Trng hp mc tin lng, tin cng quy nh ti khon (i) v khon (ii) nu trn
cao hn 20 thng lng ti thiu chung th mc tin lng, tin cng thng ng bo him
x hi bng 20 thng lng ti thiu chung.
Chi ph qun l
Chi ph qun l bo him x hi bt buc hng nm c trch t tin sinh li ca hot
ng u t t qu. Chi ph qun l bo him x hi bt buc bng mc chi ph qun l ca
217

c quan hnh chnh nh nc.
Nguyn tc u t
Hot ng u t t qu bo him x hi phi bo m an ton, hiu qu v thu hi c
khi cn thit.
Cc hnh thc u t
- Mua tri phiu, tn phiu, cng tri ca Nh nc, ca ngn hng thng mi ca Nh
nc.
- Cho ngn hng thng mi ca Nh nc vay.
- u t vo cc cng trnh kinh t trng im quc gia.
- Cc hnh thc u t khc do Chnh ph quy nh.
8.11.14.2. Qu bo him x hi t nguyn
Ngun hnh thnh qu
- Ngi lao ng ng theo quy nh ti iu 100 ca Lut bo him x hi.
PT
IT

- H tr ca Nh nc.

S dng qu
- Tr cc ch bo him x hi cho ngi lao ng theo quy nh ti Chng IV ca

Lut bo him x hi.
- ng bo him y t cho ngi tham gia bo him x hi t nguyn ang hng lng
hu.
- Chi ph qun l.

bo him x hi.
Mc ng v phng thc ng ca ngi lao ng
Mc ng hng thng bng 16% mc thu nhp ngi lao ng la chn ng bo him x
hi; t nm 2010 tr i, c hai nm mt ln ng thm 2% cho n khi t mc ng l 22%.
Mc thu nhp lm c s tnh ng bo him x hi c thay i tu theo kh nng ca
ngi lao ng tng thi k, nhng thp nht bng mc lng ti thiu chung v cao nht
bng hai mi thng lng ti thiu chung.
Ngi lao ng c chn mt trong cc phng thc ng sau y: hng thng; hng
qu; su thng mt ln.
Chi ph qun l
Chi ph qun l bo him x hi t nguyn hng nm c trch t tin sinh li ca hot
ng u t t qu. Chi ph qun l bo him x hi t nguyn bng mc chi ph qun l ca
218

c quan hnh chnh nh nc.
8.11.14.3. Qu bo him tht nghip
Ngun hnh thnh qu
- Ngi lao ng ng bng 1% tin lng, tin cng thng ng bo him tht nghip.
- Ngi s dng lao ng ng bng 1% qu tin lng, tin cng thng ng bo him
tht nghip ca nhng ngi lao ng tham gia bo him tht nghip.
- Hng thng, Nh nc h tr t ngn sch bng 1% qu tin lng, tin cng thng
ng bo him tht nghip ca nhng ngi lao ng tham gia bo him tht nghip v mi
nm chuyn mt ln.
S dng qu
- Tr tr cp tht nghip.
PT
IT
- H tr hc ngh.
- H tr tm vic lm.
- ng bo him y t cho ngi hng tr cp tht nghip.

- Chi ph qun l.

bo him x hi.
Chi ph qun l
Chi ph qun l bo him tht nghip bng mc chi ph qun l ca c quan hnh chnh
nh nc.
Tin lng, tin cng thng ng bo him tht nghip
Tin lng, tin cng thng ng bo him tht nghip c tnh nh quy nh ti iu 94
ca Lut bo him x hi.
8.11.15. Th tc thc hin bo him x hi
S bo him x hi
S bo him x hi c cp i vi tng ngi lao ng theo di vic ng, hng
cc ch bo him x hi v l c s gii quyt cc ch bo him x hi theo quy
nh ca Lut bo him x hi. Mu s bo him x hi do t chc bo him x hi quy
nh.
S bo him x hi s c dn thay th bng th bo him x hi in t trong qu trnh
p dng cng ngh thng tin vo qun l bo him x hi. Chnh ph quy nh th tc thc
hin bo him x hi khi s dng th bo him x hi in t.
H s tham gia bo him x hi
219

- H s tham gia bo him x hi bt buc bao gm:
+ T khai c nhn ca ngi lao ng theo mu do t chc bo him x hi quy nh;
+ Danh sch ngi lao ng tham gia bo him x hi bt buc do ngi s dng lao
ng lp;
+ Bn sao quyt nh thnh lp hoc giy chng nhn ng k kinh doanh hoc giy php
hot ng i vi ngi s dng lao ng tham gia bo him x hi ln u; hp ng lao
ng i vi ngi s dng lao ng l c nhn c thu mn, s dng lao ng.
- H s tham gia bo him x hi t nguyn l t khai c nhn theo mu do t chc bo
him x hi quy nh.
- H s tham gia bo him tht nghip bao gm:
+ T khai c nhn theo mu do t chc bo him x hi quy nh;
+ Danh sch ngi lao ng tham gia bo him tht nghip do ngi s dng lao ng
lp.
Cp s bo him x hi
PT
IT
Trong thi hn ba mi ngy, k t ngy giao kt hp ng lao ng, hp ng lm vic

hoc tuyn dng, ngi s dng lao ng np h s tham gia bo him x hi cho t chc bo
him x hi theo quy nh ti khon 1 v khon 3 iu 110 ca Lut bo him x hi.
Ngi lao ng np h s tham gia bo him x hi cho t chc bo him x hi theo
quy nh ti khon 2 iu 110 ca Lut bo him x hi.
T chc bo him x hi c trch nhim cp s bo him x hi trong thi hn ba mi
ngy, k t ngy nhn c h s hp l i vi ngi tham gia bo him x hi bt buc v
bo him tht nghip; hai mi ngy, k t ngy nhn c h s hp l ca ngi tham gia
bo him x hi t nguyn; trng hp khng cp th phi tr li bng vn bn v nu r l
do.
H s hng ch m au
- S bo him x hi.
- Giy xc nhn ngh m i vi ngi lao ng iu tr ngoi tr, giy ra vin i vi
ngi lao ng iu tr ni tr ti c s y t, giy ra vin hoc phiu hi chn ca bnh vin
i vi ngi lao ng mc bnh thuc danh mc bnh cn cha tr di ngy.
- Xc nhn ca ngi s dng lao ng v iu kin lm vic i vi ngi lao ng lm
ngh hoc cng vic nng nhc, c hi, nguy him; lm vic thng xuyn ni c ph
cp khu vc h s t 0,7 tr ln.
- Giy xc nhn ca ngi s dng lao ng v thi gian ngh vic chm sc con m au,
km theo giy khm bnh ca con i vi ngi lao ng ngh vic chm sc con m au.
- Danh sch ngi ngh m v ngi ngh vic chm sc con m au do ngi s dng
lao ng lp.
H s hng ch thai sn
220

- S bo him x hi.
- Bn sao giy chng sinh hoc bn sao giy khai sinh ca con hoc giy chng t trong
trng hp sau khi sinh con m con cht hoc m cht.
Trng hp lao ng n i khm thai, sy thai, no, ht thai hoc thai cht lu, ngi lao
ng thc hin cc bin php trnh thai phi c giy xc nhn ca c s y t c thm quyn;
nhn nui con nui di bn thng tui phi c chng nhn theo quy nh ca php lut.
- Xc nhn ca ngi s dng lao ng v iu kin lm vic i vi ngi lao ng lm ngh
hoc cng vic nng nhc, c hi, nguy him; lm vic theo ch ba ca; lm vic thng xuyn
ni c ph cp khu vc h s t 0,7 tr ln hoc xc nhn ca ngi s dng lao ng i vi
lao ng n l ngi tn tt.
- Danh sch ngi hng ch thai sn do ngi s dng lao ng lp.
H s hng ch tai nn lao ng
- S bo him x hi.
PT
IT
- Bin bn iu tra tai nn lao ng, trng hp b tai nn giao thng c xc nh l tai
nn lao ng th phi c thm bn sao Bin bn tai nn giao thng.
- Giy ra vin sau khi iu tr tai nn lao ng.
- Bin bn gim nh mc suy gim kh nng lao ng ca Hi ng Gim nh y khoa.

- Vn bn ngh gii quyt ch tai nn lao ng.
H s hng ch bnh ngh nghip
- S bo him x hi.
- Bin bn o c mi trng c yu t c hi, trng hp bin bn xc nh cho nhiu

ngi th h s ca mi ngi lao ng c bn trch sao.
- Giy ra vin sau khi iu tr bnh ngh nghip, trng hp khng iu tr ti bnh vin
th phi c giy khm bnh ngh nghip.
- Bin bn gim nh mc suy gim kh nng lao ng ca Hi ng Gim nh y khoa.
- Vn bn ngh gii quyt ch bnh ngh nghip.
H s hng tr cp dng sc, phc hi sc kho
- Danh sch ngi hng ch m au, thai sn, tai nn lao ng, bnh ngh nghip
m sc kho cn yu do ngi s dng lao ng lp.
- Vn bn ngh gii quyt tr cp dng sc, phc hi sc kho.
Gii quyt hng ch m au, thai sn, tr cp dng sc, phc hi sc kho sau m
au, thai sn
Trong thi hn ba ngy lm vic, k t ngy nhn giy t hp l c lin quan t ngi
lao ng quy nh ti iu 112 v iu 113 ca Lut bo him x hi, ngi s dng lao
ng c trch nhim gii quyt ch m au, thai sn cho ngi lao ng.
221

Hng qu, ngi s dng lao ng c trch nhim np h s ca nhng ngi lao ng
c gii quyt ch m au, thai sn, tr cp dng sc, phc hi sc kho cho t chc bo
him x hi theo quy nh ti cc iu 112, 113 v 116 ca Lut bo him x hi.
T chc bo him x hi c trch nhim quyt ton trong thi hn mi lm ngy, k t
ngy nhn c h s hp l; trng hp khng quyt ton th phi tr li bng vn bn v
nu r l do.
Gii quyt hng ch tai nn lao ng, bnh ngh nghip, tr cp dng sc, phc
hi sc kho sau khi iu tr tai nn lao ng, bnh ngh nghip
Ngi s dng lao ng np h s cho t chc bo him x hi theo quy nh ti cc
iu 114, 115 v 116 ca Lut bo him x hi.
T chc bo him x hi c trch nhim gii quyt trong thi hn mi lm ngy, k t
ngy nhn c h s hp l; trng hp khng gii quyt th phi tr li bng vn bn v
nu r l do.
H s hng lng hu i vi ngi tham gia bo him x hi bt buc
- S bo him x hi.
PT
IT
- Quyt nh ngh vic i vi ngi ang ng bo him x hi; n ngh hng

lng hu i vi ngi bo lu thi gian ng bo him x hi.
- Bin bn gim nh mc suy gim kh nng lao ng ca Hi ng Gim nh y khoa
i vi ngi ngh hu theo quy nh ti iu 51 ca Lut bo him x hi.
H s hng bo him x hi mt ln i vi ngi tham gia bo him x hi bt buc
- S bo him x hi.
- Quyt nh ngh vic trong trng hp quy nh ti im a khon 1 iu 55; quyt nh

phc vin, xut ng, thi vic trong trng hp quy nh ti khon 2 iu 55 ca Lut bo
him x hi.
- Bin bn gim nh mc suy gim kh nng lao ng ca Hi ng Gim nh y khoa
trong trng hp quy nh ti im b khon 1 iu 55 ca Lut bo him x hi.
- Bn sao giy t nh c nc ngoi trong trng hp quy nh ti im d khon 1 iu 55
ca Lut bo him x hi.
- n ngh ca ngi lao ng trong trng hp quy nh ti im c khon 1 iu 55
ca Lut bo him x hi.
H s hng ch t tut i vi ngi tham gia bo him x hi bt buc
- H s hng ch t tut i vi ngi ang ng bo him x hi v ngi bo lu
thi gian ng bo him x hi bao gm: a) S bo him x hi; b) Giy chng t, giy bo
t hoc quyt nh ca To n tuyn b l cht; c) T khai ca thn nhn theo mu do t
chc bo him x hi quy nh; d) Bin bn iu tra tai nn lao ng, bnh n iu tr bnh
ngh nghip trong trng hp cht do tai nn lao ng, bnh ngh nghip.
- H s hng ch t tut ca ngi ang hng lng hu, tr cp tai nn lao ng,
222

bnh ngh nghip hng thng vi mc suy gim kh nng lao ng t 61% tr ln bao gm:
a) Giy chng t, giy bo t hoc quyt nh ca To n tuyn b l cht; b) T khai ca
thn nhn theo mu do t chc bo him x hi quy nh.
Gii quyt hng lng hu, bo him x hi mt ln, ch t tut i vi ngi tham
gia bo him x hi bt buc
Ngi s dng lao ng np h s cho t chc bo him x hi theo quy nh ti iu 119,
iu 120 v khon 1 iu 121 ca Lut bo him x hi.
Ngi lao ng khng cn quan h lao ng th trc tip np h s cho t chc bo him x
hi theo quy nh ti iu 119 v iu 120 ca Lut bo him x hi.
Thn nhn ca ngi ang hng lng hu, tr cp tai nn lao ng, bnh ngh nghip
hng thng vi mc suy gim kh nng lao ng t 61% tr ln np h s cho t chc bo
him x hi theo quy nh ti khon 2 iu 121 ca Lut bo him x hi.
PT
IT
T chc bo him x hi c trch nhim gii quyt trong thi hn ba mi ngy, k t

ngy nhn c h s hp l i vi ngi hng lng hu; mi lm ngy, k t ngy
nhn c h s hp l i vi trng hp hng bo him x hi mt ln, ch t tut;
trng hp khng gii quyt th phi tr li bng vn bn v nu r l do.
H s hng lng hu, bo him x hi mt ln, ch t tut i vi ngi tham gia
bo him x hi t nguyn
- H s hng lng hu, bo him x hi mt ln bao gm: s bo him x hi; t
khai c nhn theo mu do t chc bo him x hi quy nh.
- H s hng ch t tut bao gm: s bo him x hi i vi ngi ang ng bo
him x hi; giy chng t, giy bo t hoc quyt nh ca To n tuyn b l cht; t
khai ca thn nhn theo mu do t chc bo him x hi quy nh.
Gii quyt hng ch hu tr, ch t tut i vi ngi tham gia bo him x hi
t nguyn
Ngi lao ng np h s cho t chc bo him x hi theo quy nh ti khon 1 iu
123, thn nhn ca ngi ang hng lng hu np h s theo quy nh ti khon 2 iu
123 ca Lut bo him x hi.
T chc bo him x hi c trch nhim gii quyt trong thi hn hai mi ngy, k t
ngy nhn c h s hp l i vi ngi hng lng hu; mi ngy, k t ngy nhn
c h s hp l i vi trng hp hng bo him x hi mt ln, ch t tut; trng
hp khng gii quyt th phi tr li bng vn bn v nu r l do.
H s hng bo him tht nghip
- n ngh hng bo him tht nghip theo mu do t chc bo him x hi quy
nh.
- Bn sao hp ng lao ng, hp ng lm vic ht hn hoc tho thun chm dt hp
ng lao ng, hp ng lm vic hoc xc nhn ca n v cui cng trc khi tht nghip
v vic n phng chm dt hp ng lao ng, hp ng lm vic ng php lut.
223

Gii quyt hng bo him tht nghip
Ngi lao ng np h s cho t chc bo him x hi theo quy nh ti iu 125 ca Lut
bo him x hi. T chc bo him x hi c trch nhim gii quyt trong thi hn hai mi
ngy, k t ngy nhn c h s hp l; trng hp khng gii quyt th phi tr li bng vn
bn v nu r l do.
H s hng lng hu, tr cp bo him x hi i vi ngi chp hnh xong hnh
pht t
- i vi ngi cha hng lng hu, tr cp bo him x hi, h s bao gm: s bo
him x hi; bn sao giy chng nhn chp hnh xong hnh pht t; n ngh hng
bo him x hi.
- i vi ngi hng lng hu, tr cp bo him x hi th h s bao gm: bn sao
giy chng nhn chp hnh xong hnh pht t; n ngh hng tip bo him x hi.
Gii quyt hng lng hu, bo him x hi mt ln i vi ngi chp hnh xong
hnh pht t
PT
IT
Ngi lao ng np h s cho t chc bo him x hi theo quy nh ti iu 127 ca Lut

bo him x hi. T chc bo him x hi c trch nhim gii quyt trong thi hn ba mi
ngy, k t ngy nhn c h s hp l; trng hp khng gii quyt th phi tr li bng vn
bn v nu r l do.
Di chuyn ni hng lng hu, tr cp bo him x hi
Khi ngi ang hng lng hu, tr cp bo him x hi hng thng chuyn n ni
khc trong nc m mun c hng bo him x hi ni mi th phi c n gi t
chc bo him x hi ni ang hng. T chc bo him x hi c trch nhim gii quyt
trong thi hn nm ngy, k t ngy nhn c n; trng hp khng gii quyt th phi tr
li bng vn bn v nu r l do.
Cu hi n tp:
1. Cc hnh vi b nghim cm theo quy nh ti B lut lao ng nm 2012?

2. Cc hnh thc x l KLLD; hnh thc x l k lut sa thi c p dng trong trng
hp no?
3. Phn tch cc quy nh ca php lut lao ng v tm nh ch cng vic?
4. Nu khi qut cc ch bo him x hi: iu kin, i tng, mc c hng?
5. Phn tch cc quy nh ca php lut lao ng v trch nhim vt cht?
6. Phn tch cc quy nh v bo him tht nghip?
7. Phn tch cc quy nh ca php lut v quyn v ngha v ca ngi lao ng;
ngi s dng lao ng theo quy nh ti B lut lao ng nm 2012?
8. Phn tch cc quy nh v hp ng lao ng: Khi nim; hnh thc; nguyn tc giao
kt; Ngha v giao kt; Ngha v cung cp thng tin; nhng hnh vi ngi s dng
224

lao ng khng c lm; Phn loi hp ng lao ng; Th vic v thi gian th
vic theo quy nh ti B lut lao ng nm 2012?
9. Phn tch cc quy nh ca php lut lao ng v thc hin hp ng lao ng theo
quy nh ti B lut lao ng nm 2012?
10. Phn tch cc quy nh ca php lut lao ng v chm dt HL; so snh quyn
n phng chm HL ca ngi lao ng v ngi s dng lao ng theo quy
nh ti B lut lao ng nm 2012?
11. Phn tch cc quy nh ca php lut lao ng v ngha v ca ngi s dng lao
ng v ngi lao ng khi n phng chm dt HL tri lut? Phn tch cc quy
nh v tr cp thi vic; tr cp mt vic lm theo quy nh ti B lut lao ng nm
2012?
12. Phn tch cc ngha v v trch nhim ca ngi s dng lao ng trong trng hp:
thay i c cu, cng ngh hoc l do kinh t; khi sp nhp, hp nht, chia, tch
doanh nghip; chm dt HL theo quy nh ti B lut lao ng nm 2012?
PT
IT
13. Khi nim k lut lao ng? nguyn tc v trnh t x l k lut lao ng? Thi hiu
x l k lut lao ng? Cc hnh thc x l k lut lao ng? Cc quy nh cm khi
x l k lut lao ng?
14. Trnh t, th tc gii quyt tranh chp lao ng c nhn theo quy nh ti B lut lao
ng nm 2012?
15. Trnh t, th tc gii quyt tranh chp lao ng tp th theo quy nh ti B lut lao
ng nm 2012?
16. Khi nim nh cng; trnh t, th tc nh cng; th tc ly kin tp th ngi lao
ng; nhng trng hp nh cng bt hp php; hnh vi b cm trc, trong v sau
khi nh cng?
225
Chng 9: Php lut kinh doanh

Chng 9
PHP LUT KINH DOANH
9.1. KHI NIM PHP LUT KINH T, PHP LUT KINH DOANH
9.1.1. Khi nim php lut kinh t
Php lut kinh t l ton b cc quy phm php lut thuc nhiu ngnh lut khc nhau, nh:
lut Hin php, lut hnh chnh, lut kinh t, lut ti chnh - ngn hng, lut lao ng, lut t ai
v bo v mi trng; iu chnh cc quan h x hi tuy khc nhau v ni dung i tng, ch
th v phng php iu chnh, song lin quan cht ch vi nhau, nhm t chc v iu tit nn
kinh t pht trin ph hp vi ch ca giai cp thng tr v nhng yu cu c bn ca cng
ng x hi.
Ngnh lut kinh t tng hp cc quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi pht
sinh trong qu trnh sn xut kinh doanh gia cc doanh nghip vi nhau v gia cc doanh
nghip vi cc c quan qun l kinh t.
9.1.2. Khi nim php lut kinh doanh
PT
IT
Quan h kinh doanh l mt b phn ca quan h kinh t, pht sinh trong qu trnh thnh
lp, ng k kinh doanh, hot ng, gii th, ph sn doanh nghip.
c im ca quan h kinh doanh l gn lin vi doanh nghip, phc v cho hot ng
sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
Php lut kinh doanh l tng hp cc quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi
pht sinh trong qu trnh thnh lp, ng k kinh doanh, hot ng, gii th, ph sn doanh
nghip.
9.2. PHP LUT V CC LOI HNH DOANH NGHIP V U T
9.2.1. Khi nim
Doanh nghip l t chc kinh t c tn ring, c ti sn, c tr s giao dch n nh, c

ng k kinh doanh theo quy nh ca php lut nhm mc ch thc hin cc hot ng
kinh doanh.
Kinh doanh l vic thc hin lin tc mt, mt s hoc tt c cc cng on ca qu trnh
u t, t sn xut n tiu th sn phm hoc cung ng dch v trn th trng nhm mc
ch sinh li.
9.2.2. Cc loi hnh doanh nghip
9.2.2.1. Hp tc x (Lut Hp tc x 2012)
Hp tc x l t chc kinh t tp th, ng s hu, c t cch php nhn, do t nht 07
thnh vin t nguyn thnh lp v hp tc tng tr ln nhau trong hot ng sn xut, kinh
doanh, to vic lm nhm p ng nhu cu chung ca thnh vin, trn c s t ch, t chu
trch nhim, bnh ng v dn ch trong qun l hp tc x.
Lin hip hp tc x l t chc kinh t tp th, ng s hu, c t cch php nhn, do
t nht 04 hp tc x t nguyn thnh lp v hp tc tng tr ln nhau trong hot ng sn
226

xut, kinh doanh nhm p ng nhu cu chung ca hp tc x thnh vin, trn c s t ch,
t chu trch nhim, bnh ng v dn ch trong qun l lin hip hp tc x.
Khi hp tc x, lin hip hp tc x pht trin n trnh cao hn th s hnh thnh
cc doanh nghip ca hp tc x, lin hip hp tc x; doanh nghip ca hp tc x, lin
hip hp tc x hot ng theo Lut doanh nghip.
9.2.2.2. Doanh nghip t nhn (Lut doanh nghip nm 2005)
Doanh nghip t nhn l doanh nghip do mt c nhn lm ch v t chu trch nhim
bng ton b ti sn ca mnh v mi hot ng ca doanh nghip. Doanh nghip t nhn
khng c pht hnh bt k loi chng khon no. Mi c nhn ch c quyn thnh lp
mt doanh nghip t nhn.
9.2.2.3. Cng ty (Lut doanh nghip nm 2005)
a. Cng ty trch nhim hu hn
Cng ty trch nhim hu hn hai thnh vin tr ln
- Cng ty trch nhim hu hn l doanh nghip, trong :
PT
IT
+ Thnh vin c th l t chc, c nhn; s lng thnh vin khng vt qu nm mi;

+ Thnh vin chu trch nhim v cc khon n v ngha v ti sn khc ca doanh
nghip trong phm vi s vn cam kt gp vo doanh nghip;
+ Phn vn gp ca thnh vin ch c chuyn nhng theo quy nh ti cc iu 43, 44 v
45 ca Lut doanh nghip.
- Cng ty trch nhim hu hn c t cch php nhn k t ngy c cp Giy chng
nhn ng k kinh doanh.
- Cng ty trch nhim hu hn khng c quyn pht hnh c phn.
Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin
- Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin l doanh nghip do mt t chc hoc mt

c nhn lm ch s hu (sau y gi l ch s hu cng ty); ch s hu cng ty chu trch
nhim v cc khon n v ngha v ti sn khc ca cng ty trong phm vi s vn iu l
ca cng ty.
Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin c t cch php nhn k t ngy c cp
Giy chng nhn ng k kinh doanh.
Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin khng c quyn pht hnh c phn.
b. Cng ty c phn
Cng ty c phn l doanh nghip, trong :
- Vn iu l c chia thnh nhiu phn bng nhau gi l c phn;
- C ng c th l t chc, c nhn; s lng c ng ti thiu l ba v khng hn ch s
lng ti a;
- C ng ch chu trch nhim v cc khon n v ngha v ti sn khc ca doanh
227

nghip trong phm vi s vn gp vo doanh nghip;
- C ng c quyn t do chuyn nhng c phn ca mnh cho ngi khc, tr trng
hp quy nh ti khon 3 iu 81 v khon 5 iu 84 ca Lut doanh nghip.
Cng ty c phn c t cch php nhn k t ngy c cp Giy chng nhn ng k
kinh doanh.
Cng ty c phn c quyn pht hnh cc loi chng khon huy ng vn.
c. Cng ty hp danh
Cng ty hp danh l doanh nghip, trong :
- Phi c t nht hai thnh vin l ch s hu chung ca cng ty, cng nhau kinh doanh
di mt tn chung (sau y gi l thnh vin hp danh); ngoi cc thnh vin hp danh c
th c thnh vin gp vn;
- Thnh vin hp danh phi l c nhn, chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v
cc ngha v ca cng ty;
PT
IT
- Thnh vin gp vn ch chu trch nhim v cc khon n ca cng ty trong phm vi s

vn gp vo cng ty.
Cng ty hp danh c t cch php nhn k t ngy c cp Giy chng nhn ng k
kinh doanh.
Cng ty hp danh khng c pht hnh bt k loi chng khon no.
9.2.3. Cc loi hnh u t theo Lut u t
Lut u t nm 2005 quy nh:
- u t l vic nh u t b vn bng cc loi ti sn hu hnh hoc v hnh hnh

thnh ti sn tin hnh cc hot ng u t theo quy nh ca Lut u t v cc quy nh
khc ca php lut c lin quan.
+ u t trc tip l hnh thc u t do nh u t b vn u t v tham gia qun l
hot ng u t.
+ u t gin tip l hnh thc u t thng qua vic mua c phn, c phiu, tri phiu,
cc giy t c gi khc, qu u t chng khon v thng qua cc nh ch ti chnh trung
gian khc m nh u t khng trc tip tham gia qun l hot ng u t.
- Nh u t l t chc, c nhn thc hin hot ng u t theo quy nh ca php lut
Vit Nam, bao gm: a) Doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t thnh lp theo Lut doanh
nghip; b) Hp tc x, lin hip hp tc x thnh lp theo Lut hp tc x; c) Doanh nghip
c vn u t nc ngoi c thnh lp trc khi Lut u t c hiu lc; d) H kinh
doanh, c nhn; ) T chc, c nhn nc ngoi; ngi Vit Nam nh c nc ngoi;
ngi nc ngoi thng tr Vit Nam; e) Cc t chc khc theo quy nh ca php lut
Vit Nam.
Nh u t nc ngoi l t chc, c nhn nc ngoi b vn thc hin hot ng u
t ti Vit Nam.
228

Doanh nghip c vn u t nc ngoi bao gm doanh nghip do nh u t nc ngoi
thnh lp thc hin hot ng u t ti Vit Nam; doanh nghip Vit Nam do nh u t
nc ngoi mua c phn, sp nhp, mua li.
- Cc hnh thc u t trc tip:
+ Thnh lp t chc kinh t 100% vn ca nh u t trong nc hoc 100% vn ca nh
u t nc ngoi.
+ Thnh lp t chc kinh t lin doanh gia cc nh u t trong nc v nh u t nc
ngoi.
+ u t theo hnh thc hp ng BCC, hp ng BOT, hp ng BTO, hp ng BT1.
+ u t pht trin kinh doanh.
+ Mua c phn hoc gp vn tham gia qun l hot ng u t.
+ u t thc hin vic sp nhp v mua li doanh nghip.
+ Cc hnh thc u t trc tip khc.
- u t gin tip:
PT
IT
+ Nh u t thc hin u t gin tip ti Vit Nam theo cc hnh thc sau y: a) Mua c
phn, c phiu, tri phiu v cc giy t c gi khc; b) Thng qua qu u t chng khon; c)
Thng qua cc nh ch ti chnh trung gian khc.
+ u t thng qua mua, bn c phn, c phiu, tri phiu v giy t c gi khc ca t
chc, c nhn v th tc thc hin hot ng u t gin tip theo quy nh ca php lut v
chng khon v cc quy nh khc ca php lut c lin quan.
- Khu cng nghip l khu chuyn sn xut hng cng nghip v thc hin cc dch v cho
sn xut cng nghip, c ranh gii a l xc nh, c thnh lp theo quy nh ca Chnh
ph.
- Khu ch xut l khu cng nghip chuyn sn xut hng xut khu, thc hin dch v cho
sn xut hng xut khu v hot ng xut khu, c ranh gii a l xc nh, c thnh lp
theo quy nh ca Chnh ph.
- Khu cng ngh cao l khu chuyn nghin cu pht trin, ng dng cng ngh cao, m
to doanh nghip cng ngh cao, o to nhn lc cng ngh cao, sn xut v kinh doanh
1. Hp ng hp tc kinh doanh (sau y gi tt l hp ng BCC) l hnh thc u t c k gia cc nh u t
nhm hp tc kinh doanh phn chia li nhun, phn chia sn phm m khng thnh lp php nhn.
Hp ng xy dng - kinh doanh - chuyn giao (sau y gi tt l hp ng BOT) l hnh thc u t c k gia c
quan nh nc c thm quyn v nh u t xy dng, kinh doanh cng trnh kt cu h tng trong mt thi hn nht
nh; ht thi hn, nh u t chuyn giao khng bi hon cng trnh cho Nh nc Vit Nam.
Hp ng xy dng - chuyn giao - kinh doanh (sau y gi tt l hp ng BTO) l hnh thc u t c k gia c
quan nh nc c thm quyn v nh u t xy dng cng trnh kt cu h tng; sau khi xy dng xong, nh u t chuyn
giao cng trnh cho Nh nc Vit Nam; Chnh ph dnh cho nh u t quyn kinh doanh cng trnh trong mt thi hn
nht nh thu hi vn u t v li nhun.
Hp ng xy dng - chuyn giao (sau y gi tt l hp ng BT) l hnh thc u t c k gia c quan nh
nc c thm quyn v nh u t xy dng cng trnh kt cu h tng; sau khi xy dng xong, nh u t chuyn giao
cng trnh cho Nh nc Vit Nam; Chnh ph to iu kin cho nh u t thc hin d n khc thu hi vn u t
v li nhun hoc thanh ton cho nh u t theo tho thun trong hp ng BT.
229

sn phm cng ngh cao, c ranh gii a l xc nh, c thnh lp theo quy nh ca
Chnh ph.
- Khu kinh t l khu vc c khng gian kinh t ring bit vi mi trng u t v kinh
doanh c bit thun li cho cc nh u t, c ranh gii a l xc nh, c thnh lp theo
quy nh ca Chnh ph.
9.3. PHP LUT PH SN DOANH NGHIP
9.3.1. Khi nim
Lut ph sn 2004 a ra tiu ch xc nh doanh nghip lm vo tnh trng ph sn
ti iu 3 nh sau: Doanh nghip, hp tc x khng c kh nng thanh ton c cc
khon n n hn khi ch n c yu cu th coi l lm vo tnh trng ph sn.
Theo quy nh, th tc ph sn c p dng i vi doanh nghip, hp tc x lm
vo tnh trng ph sn bao gm:
a) Np n yu cu v m th tc ph sn;
b) Phc hi hot ng kinh doanh;
PT
IT
c) Thanh l ti sn, cc khon n;

d) Tuyn b doanh nghip, hp tc x b ph sn.
Sau khi c quyt nh m th tc ph sn, cn c vo quy nh c th ca Lut ph sn

nm 2004, Thm phn quyt nh p dng mt trong hai th tc quy nh ti im b v im
c trn y hoc quyt nh chuyn t p dng th tc phc hi hot ng kinh doanh sang p
dng th tc thanh l ti sn, cc khon n hoc tuyn b doanh nghip, hp tc x b ph
sn.
Vic np n yu cu tuyn b ph sn doanh nghip l quyn ca cc ch n v ring
i vi doanh nghip mc n th va l quyn va l ngha v php l.
9.4. PHP LUT V GII QUYT TRANH CHP TRONG KINH DOANH
9.4.1. Khi nim
Tranh chp trong kinh doanh l mt loi tranh chp kinh t, biu hin nhng mu thun
hay xung t v quyn v ngha v gia cc nh u t, cc doanh nghip vi t cch l cc
ch th kinh doanh trong qu trnh tin hnh cc hhot ng kinh doanh.
9.4.2. Cc hnh thc gii quyt tranh chp trong kinh doanh
- Thng lng: l hnh thc gii quyt tranh chp khng cn n vai tr tc ng ca
bn th ba. c im c bn ca hnh thc ny l cc bn cng bn bc, tho thun t
gii quyt cc bt ng.
- Ho gii: l hnh thc gii quyt tranh chp vi s tham gia ca bn th ba ng vai tr
h tr, thuyt phc cc bn tranh chp tm kim cc gii php nhm chm dt xung t hay
bt ho. Ho gii l gii php t nguyn tu thuc vo cc bn tranh chp. Ho gii c th
tin hnh ngoi cc th tc t tng hoc cng c th tin hnh theo cc th tc t tng ca
to n hoc trng ti.
230

- Trng ti: l hnh thc gii quyt thng qua trng ti vin vi t cch l bn th ba c
lp nhm chm dt xung t bng vic a ra mt phn quyt buc cc bn tranh chp phi
thc hin. Theo quy nh hin hnh, cc tranh chp gii quyt bng trng ti c iu chnh
bi Php lnh Trng ti thng mi nm 2003 (c hiu lc thi hnh t 01-7-2003).
- To n: l hnh thc gii quyt tranh chp do to n nhn dn thc hin.
T ngy 01-01-2005, vic gii quyt cc tranh chp kinh t thng qua Ta n c thc
hin theo cc quy nh ti B lut t tng dn s nm 2004.
Cu hi n tp:
1. Khi nim v c im c bn ca DN, HTX
2. Khi nim ph sn; th tc ph sn doanh nghip
PT
IT
3. Khi nim v cc phng thc gii quyt tranh chp kinh doanh
231
Ti liu tham kho
Ti liu tham kho

- Tp th tc gi, Gio trnh nh nc v php lut i cng, i hc Quc gia H
Ni, 1997.
- PTS. Nguyn ng Dung, Nh nc v php lut i cng, Nxb. Thnh ph H
Ch Minh, 1996.
- Tp th tc gi, Gio trnh l lun chung v nh nc v php lut, i hc Khoa
hc X hi v Nhn vn, 1993.
- Tp th tc gi, Gio trnh l lun chung v nh nc v php lut, Trng i hc
Lut, 1995.
- ThS. L Minh Ton (ch bin), Lut kinh t Vit Nam, Nh xut bn Chnh tr quc
gia, 2002.
PT
IT
- ThS. L Minh Ton (ch bin), Nhng iu cn bit v Lut doanh nghip 1999, Nh
xut bn Chnh tr quc gia, 2003; ti bn ln th hai, 2005.
- ThS. L Minh Ton, Cng ty c phn - quyn v ngha v ca c ng, Nh xut bn
Chnh tr quc gia, 2001.
- ThS. L Minh Ton (ch bin), Tm hiu v Lut u t nc ngoi, Nh xut bn Chnh
tr quc gia, 2005.
- ThS L Minh Ton, PGS. TS Nguyn Nh Pht ( ng ch bin), Php lut kinh doanh,
Nh xut bn Bu in, 2007.
- TS. L Minh Ton (ch bin), Php lut i cng ( Dng trong cc trng i hc, Cao
ng, Trung hc chuyn nghip), Ti bn ln th Mi Ba, Nh xut bn Chnh tr quc gia,
2013 (Ghi ch: In ln u tin nm 2000, lin tc ti bn t 2001-2013).
- TS. L Minh Ton (ch bin), Lut Kinh doanh Vit Nam ( Dng trong cc trng i hc,
Cao ng), 2 tp, Nh xut bn Chnh tr quc gia, 2009.
- Ts. L Minh Ton, Ts. V Quang, Lut kinh doanh (Dng cho o to Kinh t, Qun tr
kinh doanh, ti chnh- ngn hng), Nh xut bn Chnh tr quc gia, 2012.
- Cc gio trnh do Khoa Lut - i hc Quc gia H Ni v Trng i hc Lut xut
bn: Lut hnh chnh, Lut nh nc, Lut dn s, Lut t tng dn s; Lut hnh s; Lut
t tng hnh s; Lut kinh t; Lut lao ng...
232

BG Phap Luat Dai Cuong PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BG Phap Luat Dai Cuong PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HC VIN CNG NGH BU CHNH VIN THNG

KHOA QUN TR KINH DOANH 1

PHP LUT I CNG

BIN SON: TS. L MINH TON

ng v Nh nc ta ch trng tng cng gio dc php lut trong cc nh trng

Chng 1. Nhng vn c bn v nh nc v php lut

1.2. Nhng vn c bn v php lut

2.1. Quy phm php lut

2.2. Vn bn quy phm php lut

2.3. Quan h php lut

Chng 3. Vi phm php lut, trch nhim php l, php ch x hi ch ngha

3.2. Trch nhim php l

3.3. Php ch x hi ch ngha

Chng 4. Lut nh nc Vit Nam

3.1. Vi phm php lut

4.1. Khi nim lut nh nc

4.2 Mt s ni dung c bn ca Hin php 2013

Chng 5. Lut hnh chnh Vit Nam

5.3. Cn b, cng chc

5.4. To n hnh chnh

Chng 6. Lut hnh s v Lut t tng hnh s

6.1 Khi nim Lut hnh s

6.2. Khi nim ti phm, cu thnh ti phm v trch nhim hnh s

6.3. Hnh pht v cc bin php t php

6.4. Lut t tng hnh s

Chng VII. Lut dn s v Lut t tng dn s

7.1. Khi lun chung

7.2. Mt s ch nh c bn ca B lut dn s nm 2005

Chng 8. Php lut lao ng

8.1. Khi nim Lut lao ng

8.2. Cc ch nh c bn ca Lut lao ng

Chng 9. Php lut kinh doanh

9.2. Php lut v cc loi hnh doanh nghip

9.3. Php lut v ph sn doanh nghip

Ti liu tham kho

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

+ Phc v li ch ca c cng ng;

- Lin minh b lc: s tng hp n thun cc n v c s ca x hi c cng nn tng

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

i t s phn tch ngun gc nh nc, cc nh kinh in ca ch ngha Mc-Lnin cho

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

Nh nc xut hin d bt c nguyn nhn no, c bn cht g nhng mi nh nc u

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

1.1.3.1. Khi nim kiu lch s ca nh nc

Hc thuyt Mc - Lnin v hnh thi kinh t - x hi l c s l lun ca s phn chia cc

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

1.1.3.2. Cc kiu nh nc bc lt: nh nc ch n, phong kin v t sn

Nh nc ch n l kiu nh nc u tin trong lch s, ra i khi ch th tc - b lc

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

C s kinh t ca nh nc phong kin l ch s hu ca giai cp a ch phong kin

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

C s kinh t ca nh nc t sn l quan h sn xut t bn ch ngha da trn ch t

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

Vo na cui th k XIX, quan h sn xut t bn ch ngha bc l r rt tnh tr

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

S thay th cc hnh thi kinh t - x hi v tng ng l cc kiu nh nc din ra thng

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut

+ Gi vng an ninh, chnh tr, trn p s phn khng ca giai cp i khng.

Chng 1: Nhng vn c bn v Nh nc v Php lut