TEMP

1/13/2006 9:00 AM

TROFAZNI SUSTAVI

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

Trofazni sustavi izmjeni nih napona imaju u

proizvodnji, prijenosu i raspodjeli elektri ne energije
prednosti u odnosu na jednofazne sustave:
Prijenos iste snage s manjim brojem vodi a
Prijenos snage koja je u vremenu konstantna: p(t)=konst.

Simetri ni trofazni sustavi:

Jednaki iznosi svih veli ina (naponi, impedancije, struje)
Jednaki fazni pomaci izme u veli ina (izme u napona
pojedinih faza i izme u struja pojedinih faza)

Trofazni sustav napona:

iz tri nezavisna naponska izvora generiraju se tri napona
iste frekvencije i istog efektivnog iznosa, me usobno
pomaknuta za 120 o, odnosno za tre inu periode

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Oznake za pojedine izvore (faze) su:

R, S, T (oznake prema IEC su: L1, L2, L3)
1

uS(t)

uR(t)

0,8

uT (t)

0,6
0,4
0,2
0
-0,2 0
-0,4

t/
t /

T/3

0,5

T/3

1,5

T/3

2,5

-0,6
-0,8
-1

Naponi izvora su:

1/13/2006

u R (t ) = U f sin (t ) ; U R = U f 0o

(
) ; U S = U f 120o
uT (t ) = U f sin (t 240o ) = U f sin (t + 120o )

uS (t ) = U f sin t 120o

U T = U f 240o = U f 120o
Osnove elektrotehnike

Zbroj napona izvora je:

U R + U S + UT = 0

Jednofazni izvori i troila povezuju se u dva

osnovna trofazna spoja:
spoj u zvijezdu: Y
spoj u trokut:

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Trofazni zvijezda spoj

Krajevi 3 naponska izvora poveu se u jednu
zajedni ku to ku: zvjezdite (nulto ka) izvora (0)
Krajevi 3 troila poveu se u jednu zajedni ku
to ku: zvjezdite (nulto ka) troila (0)
Po eci 3 naponska izvora poveu se s po ecima 3
troila
Sva 3 povratna vodi a (izvor-troilo) povezuju se u
jedan vodi : nul vodi (N)

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

Vodi i koji povezuju izvor i troilo: linije

Faze izvora: R,S,T

Faze troila: a,b,c
Nul vodi : N
1/13/2006

Osnove elektrotehnike

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Naponi izme u pojedinih faza izvora i nulto ke izvora

0: fazni naponi izvora ( R, S, T)
Naponi izme u pojedinih faza troila i nulto ke troila
0: fazni naponi troila ( a, b, c)
Jednim faznim vodi em i nul vodi em fazni naponi
izvora prenose se na faze troila i jednaki su faznim
naponima troila:
U R = U a ; U S = U b ; UT = U c

Fazne struje su struje koje prolaze kroz pojedine

faze izvora ( R, S, T) i troila( a, b, c).
Linijske struje su struje kroz pojedine linije. U
zvijezda spoju jednake su faznim strujama:
I R = I a ; I S = I b ; IT = I c
1/13/2006

Il = I f

Osnove elektrotehnike

Linijski naponi
izme u pojedinih linija

(razlike potencijala)
RS,
ST,
TR :
U RS = U R U S
U ST = U S UT
U TR = U T U R

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Svi linijski naponi su po iznosu jednaki;

hipotenuza su istokra nog trokuta:

Iznos linijskih napona je:

( )

U l = 2 U f cos 30o = 2 U f

3
= 3 U f
2

U l = 3 U f

Fazori linijskih napona su:

U RS = U l 30o ; U ST = U l 90o ; U TR = U l 150o

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

Zbroj linijskih napona je nula:

U RS + U ST + UTR = U R U S + U S U T + U T U R = 0

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

10

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Za simetri no troilo Z a = Z b = Z c = Z fazne struje

troila su:
Ia = I R =

Uf
U
Ua UR
=
=
= f = I f
Za
Z
Z Z

Ib = I S =

o
U b U S U f 120 U f
=
=
=
120o = I f 120o
Zb Z
Z
Z

If =

Uf
Z

o
U c U T U f 240 U f
I c = IT =
=
=
=
240o = I f 240o
Zc
Z
Z
Z

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

11

Struja kroz nul vodi je: I N = I R + I S + IT = 0

Nul vodi nije potreban: struje faza ponitavaju se
u nul to kama izvora 0 i troila 0
1/13/2006

Osnove elektrotehnike

12

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Za nesimetri no troilo Z a Z b Z c struja svake faze

je druga ijeg iznosa i faznog pomaka pa e kroz
nul vodi te i struja:
Ia = I R =

Uf
Uf
Ua UR
=
=
=
a = I R a
Z a Z a Z a a Z a

Ib = I S =

o
Uf
U b U S U f 120
=
=
=
120o b = I S 120o b
Zb Zb
Z b b
Zb

I c = IT =

o
Uf
U c U T U f 240
=
=
=
240o c = IT 240o c
Zc Zc
Z c c
Zc

IR =

Uf
Za

; IS =

Uf
Zb

; IT =

Uf
Zc

I N = I R + I S + IT 0
1/13/2006

Osnove elektrotehnike

13

Ona je manjeg iznosa nego pojedine fazne

struje, pa se nul vodi stoga dimenzionira na
manji presjek nego fazni vodi i
1/13/2006

Osnove elektrotehnike

14

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Trofazni trokut spoj

Krajevi izvora, odnosno impedancija troila povezuju

se u nizu tako da tvore elektri nu shemu u obliku
trokuta

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

15

S dvije linije fazni naponi izvora prenose se na faze

troila i jednaki su faznim naponima na troilu:
U R = U a ; U S = U b ; UT = U c

To su naponi izme u linija (linijski naponi). Dakle

vrijedi: U l = U f
Za simetri no troilo Z a = Z b = Z c = Z fazne struje
troila su:
Ia =

Uf
U
Ua U R
=
=
= f = I f
Za
Z
Z Z

Ib =

o
U b U S U f 120 U f
=
=
=
120o = I f 120o
Zb Z
Z
Z

Ic =

o
U c U T U f 240 U f
=
=
=
240o = I f 240o
Zc
Z
Z
Z

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

If =

Uf
Z

16

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Zbroj faznih struja troila je nula:

I a + Ib + Ic = 0

Linijske struje su razlike faznih struja troila:

I R = I a I c ; I S = I b I a ; IT = I c I b
1/13/2006

Osnove elektrotehnike

17

Zbroj linijskih struja je nula:

I R + I S + IT = I a I c + I b I a + I c I b = 0

Fazori linijskih struja su:

I R = I l 30o ; I S = I l 150o ; IT = I l 90o

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

18

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Sve linijske struje su po iznosu jednake;

hipotenuza su istokra nog trokuta:
Iznos linijskih struja je:

( )

I l = 2 I f cos 30o = 2 I f

3
= 3If
2

Il = 3 I f

Nesimetri no troilo u trokut spoju rjeava se istim

postupkom kao i simetri no s tim da onda vrijedi:
I a + Ib + Ic 0

I R + I S + IT = I a I c + I b I a + I c I b = 0

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

19

Snaga simetri nog trofaznog sustava

Ukupna radna snaga i ukupna jalova snaga trofaznog
troila zbroj su radnih i jalovih snaga pojedinih faza
3
3
3
3
troila:
Puk =

i =1

Pi = U i I i cos i

i =1

Quk =

Qi = U i I i sin i

i =1

i =1

Ako je trofazni sustav simetri an:

Pa = Pb = Pc = U f I f cos
Puk = 3U f I f cos

Qa = Qb = Qc = U f I f sin

Quk = 3U f I f sin

Snage izraene preko linijskih vrijednosti:

Za spoj Y:
U
U f = l ; I f = I l ; Puk = 3 U l I l cos ; Quk = 3 U l I l sin
3
1/13/2006

Osnove elektrotehnike

20

10

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

Za spoj :
U f = Ul ; I f =

Il
; Puk = 3 U l I l cos ; Quk = 3 U l I l sin
3

Ukupna trenutna snaga u simetri nom trofaznom

sustavu je:
puk (t ) =

ui (t ) ii (t )

i =1

ui (t ) = 2 U f sin t (i 1)

2
3

; ii (t ) = 2 I f sin t (i 1)

Trenutna snaga jedne faze je:

pi (t ) = ui (t ) ii (t ) = 2U f I f sin t (i 1)

Vrijedi:
sin sin =
1/13/2006

2
2
sin t (i 1)
3
3

1
[cos( ) cos( + )]
2
Osnove elektrotehnike

21

pa je trenutna snaga jedne faze:

pi (t ) = U f I f cos cos 2t 2(i 1)

Ukupna trenutna snaga je:

puk (t ) = 3U f I f cos U f I f

cos 2t 2(i 1)

i =1

puk (t ) = 3U f I f cos = konst.

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

22

11

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

4
U = 20o ; Z = 60o ; I = 1,5 60o
3
5

puk(t)

4
3

uR(t)

2
1

t/

0
0

iR(t)

0,5

pR(t)

pT(t)

1,5

2,5

-1
-2

pS(t)

-3
1/13/2006

Osnove elektrotehnike

23

Primjeri
1. Vektorski dijagram linijskih struja i napona
simetri nog trofaznog troila spojenog u
zvijezdu prikazan je na slici. Ako je Il=10 A i
Ul=380 V, odrediti impedanciju troila.
Odrediti ukupnu radnu i jalovu snagu troila.

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

24

12

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

25

2. Struja kroz nul vodi u spoju prema slici iznosi 1 A.

a) odrediti napon voltmetra i ukupnu radnu i jalovu
snagu. b) ako se umjesto voltmetra stavi ampermetar
koliku e struju
mjeriti?

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

26

13

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

27

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

28

14

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

29

3. U simetri nom trofaznom troilu spojenom u

o
trokut struja linije R je I R = 10060 . Ako je
linijski napon 200 V, odrediti impedanciju
jedne faze troila, te ukupnu radnu i jalovu
snagu.

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

30

15

TEMP

1/13/2006 9:00 AM

4. Na simetri nu trofaznu mreu linijskog napona

Ul=380 V priklju eno je simetri no trofazno
o
troilo impedancije jedne faze Z = 1030 .
Odrediti iznose faznih struja, linijskih struja i
ukupne radne snage ako je troilo spojeno:
a) u trokut
b) u zvijezdu.
Koliki su omjeri linijskih struja i ukupne radne
snage u ova dva spoja?

1/13/2006

Osnove elektrotehnike

31

16