TESTIRANJA BRZINE OTAPANJA/ PROFILA

OSLOBAANJA U RAZVOJU I KONTROLI

KONVENCIONALNIH I MODIFICIRANIH
FARMACEUTSKIH OBLIKA

 Apsorpcija aktivnih principa, to jest, proces prolaska

lijeka kroz bioloke membrane koje razdvajaju mjesto
apsorpcije od sistemske cirkulacije, zavisi od procesa
otapanja (brzine otapanja ili disolucije) koja se odvija na
mjestu primjene u koju je dospio oblik doziranja.
U sluaju peroralnog puta primjene i farmaceutskih
oblika sa brzim oslobaanjem, proces otapanja se
konkretizuje brzinom disolucije lijeka u intestinalnom
lumenu.

 Bioraspoloivost se definie kao brzina i stupanj

apsorpcije ljekovite supstance iz farmaceutskog oblika i
definisana je krivuljom odnosa koncentracije i vremena
u sistemskoj cirkulaciji ili nakon izluivanja u urinu.
Bioekvivalencija lijekova podrazumjeva da su dva
farmaceutska ekvivalenta (sadre isti iznos istog
aktivnog principa u istom farmaceutskom obliku i
namjenjeni su za isti nain primjene) i njihova
bioraspoloivost (stepen i irina apsorbcije) nakon
primjene u istom molarnom odnosu slini do te mjere,
da e njihov uinak, uzimajui u obzir djelotvornost i
nekodljivost biti isti.

Disolucione studije mogu sluiti za:

1. Testiranje kvaliteta proizvoda:
U razvoju farmaceutskog oblika
U ispitivanju ujednaenosti proizvodnog postupka i
konzistentnosti proizvodnih serija
U kontroli kvaliteta gotovih lijekova u toku roka
trajanja
U sluaju eventualnih promjena u formulaciji,
proizvodnom postupku ili mjestu proizvodnje
U dobijanju informacija o testiranim serijama
upotrijebljenim u studijama bioraspoloivosti/
bioekvivalencije i prvim klinikim studijama, da se podri
specifikacija za kontrolu kvaliteta

2. Mogunost surogata bioekvivalencije:

Da potpomogne pretpostavku o slinosti izmeu
referentnih proizvoda iz razliitih zemalja pod uslovom
da su proces proizvodnje, sastav i specifikacije slini
Da demonstrira, u odreenim sluajevima, slinost
izmeu razliitih formulacija neke aktivne supstance i
referentnog medicinskog proizvoda (npr. biowaivers,
varijacije, promjene u formulaciji u toku razvoja i
generiki proizvodi)
Da istrai konzistentnost proizvodnih serija
proizvoda (testiranog i referentnog) to se koristi kao
osnova za odabir odgovarajuih serija za in vivo studiju

Evaluacija faktora slinosti bazira se na sljedeim uslovima:

Minimumu od tri vremenske take (nula je iskljuena)
Vremenske take trebaju biti iste za dvije formulacije
Dvanaest pojedinanih vrijednosti za svaku vremensku
taku i za svaku formulaciju
Ne vie od jedne prosjene vrijednosti >85% otopljenog
lijeka za bilo koju formulaciju
Relativna standardna devijacija ili koeficijent varijacije
mora biti manji od 20% za prvu taku i manji od 10% za drugu
i zadnju taku

Amidon i suradnici [1995], biofarmaceutska klasifikacija

lijekova (eng. Biopharmaceutics Classification System)
Topivost lijekova odreuje se u vodenom mediju i
visoko topivim se smatraju oni lijekovi ija se najvea
jaina otapa u 250 mL ili manje medija kojem je pH u
rasponu od 1,00 do 7,50. Volumen od 250 mL ili manje
odreen je na osnovu testova bioekvivalencije na humanim
dobrovoljcima koji ispitivani lijek uzimaju per os uz au
vode (250 mL ili manje)
Permeabilnost se odreuje in vivo ispitivanjima na
osnovu apsolutne bioraspoloivosti u kojoj se poredi
koliina apsorbovanog lijeka per os u odnosu na i.v.
primjenu iste koliine ispitivanog lijeka. Alternativno, za
odreivanje permeabilnosti mogu se koristiti animalni in
situ perfuzioni modeli ili in vitro modeli zasnovani na
elijskim kulturama

Brzina otapanja farmaceutskog oblika sa trenutnim

oslobaanjem je odgovarajua ukoliko se otopi, ne manje
od 85% deklarisanog sadraja unutar 30 minuta uz
upotrebu aparature koarica pri brzini od 100 obrtaja/min
(ili aparature lopatica pri brzini od 50 obrtaja/ min) u 900
mL ili manje, u svakom od sljedeih disolucionih medija:

- 0,1N HCl ili USP vjetaki gastrini medij bez enzima;

- pufer pH 4,5;
- pufer pH 6,8 ili USP vjetaki intestinalni medij bez
enzima

WHO i FDA, od samog poetka razvoja BCS, podrava

ovakav koncept testiranja kako bi se smanjila cijena
kotanja esencijalnih generikih lijekova, to bi trebalo da
povea dostupnost lijeka pacijentu

Testiranje

bioekvivalencije predstavlja jedan od

nadomjestaka u provjeri kvaliteta lijeka i omoguava da
nakon isteka patentnih prava brojni proizvoai generikih
lijekova uspiju napraviti kopije lijekova koje e konkurirati
lijekovima originatora
Od

90-ih godina kontinuirano do danas, nizom

zakonskih uredbi i Evropska komisija, u prvom redu EMEA
(eng. European Medicines Agency) potie razvoj generikih
lijekova uz naglasak na transparentnosti i sljedivosti
postupaka

RAZVOJ TESTIRANJA BRZINE OTAPANJA/ PROFILA

OSLOBAANJA FARMACEUTSKIH OBLIKA:
U veini sluajeva dezintegracija predstavlja preduvjet
otapanja aktivne supstance to je u skladu sa injenicom da je
u periodu od 1945.-1950. vrijeme raspadanja (dezintegracije)
bila osnova testiranja tableta i kapsula u skladu sa BP i USP.
Odstupanja su uoena za preparate pojedinih lipofilnih
vitamina i slabo topivih aktivnih supstanci
Zvanino je u USP 18 (1970. godina) uvrtena aparatura
koarica (aparatura 1) koja je odmah usvojena u est
monografija
1978. godine je usvojena i aparatura lopatica (aparatura 2)
U USP 21 (1985. godina) uvrteno je opte poglavlje Drug
Release
Broj zvaninih monografija koji predvia testiranje brzine
otapanja/ profila oslobaanja porastao je sa 6 u 1970. godini
na 400 u 1985. godini

 Aparatura 1 prvenstveno je namjenjena za ispitivanje

kapsula, granula/ peleta, film-obloenih preparata sa
odgoenim otputanjem (gastrorezistentni preparati),
preparata koji imaju tendenciju da plutaju na povrini
disolucionog medija i za testiranje preparata uz upotrebu
odgovarajueg surfaktanta u disolucionom mediju
Veliki broj monografija, automatizacija testiranja je
znaajna prednost za rutinsku upotrebu i u veini sluajeva
mogua je brza, potpuna izmjena disolucionog medija
Ogranienja upotrebe ove aparature u prvom redu su
vezana za postojanje mrtve zone ispod koarica,
mogunost formiranja zranih meuprostora koji mogu da
dovedu do slabije difuzije otopljene aktivne supstance i
lano snienih rezultata (neophodna adekvatna deareacija
disolucionog medija)

 Aparatura 2 predstavlja metodu prvog izbora za

ispitivanje tableta ali i kapsula, granula/ peleta, filmobloenih preparata sa odgoenim otputanjem
(gastrorezistentni preparati)
Posjeduje praktino sve pozitivne odlike aparature I a
nedostaci vezani uz eventualno plutanje preparata na
povrini disolucionog medija mogu biti prevazieni
upotrebom adekvatnih sinkera
Dodatna ogranienja su vezana za oteanu, potpunu
izmjenu disolucionog medija pojavu mrtve zone ispod
lopatice na to upuuje formiranje konusa. U toku razvoja
farmaceutskog proizvoda, uticaj formiranja konusa se
prevazilazi upotrebom takozvanih peak posuda koje
sprjeavaju formiranje mrtve zone ali koje takoer nisu u
skladu sa farmakopejskim specifikacijama za aparaturu I i II

Aparatura 1

Aparatura 2

 Aparatura 1 - Koarice
sastoji se od:
z Disolucione posude
cilindrinog oblika, polukrunog dna
prenik je 98-106 mm i normalan volumen 1000 ml
z Metalnog, motoriziranog nosaa (konstantna brzina
vrtnje) - izraen od nehrajueg elika (esto obloen
teflonom)
z Cilindrine koarice, esto obloene zlatom debljine
sloj 2.5 m

Aparatura 1 - Koarice

Prednosti:
Mogua potpuna promjena
pH tokom testiranja
Testiranje moe biti u
potpunosti automatizirano
= rutinska upotreba

Aparatura 1 - Koarice

Nedostaci:
Dezintegracija-disolucija
interakcije
hidrodinamika mrtva zona
ispod koarice
Iznimno je vana degasifikacija
disolucionog medija

Aparatura 1 - Koarice

Aparatura 2 - Lopatice
Sastoji se od slinih dijelova kao i aparatura I
izuzev to umjesto koarica, na motoriziranim
nasaima su postavljene lopatice
Motorizirani nosa i lopatice ine jedinstvenu
formaciju vrlo esto obloenu inertnim materijalom
(npr. teflon)

Aparatura 2 - Lopatice

Aparaturom II najee
testiramo:
tablete
kapsule
obloene peroralne oblike za
odgoenim djelovanjem
(gastrorezistentni oblici)

Najei volumen disolucionog

medija: 900/1000 ml

Aparatura 2 - Lopatice

Prednosti:

Jednostavna za upotrebu

Mogua promjena pH medija

Testiranje moe biti u

potpunosti automatizirano =
rutinska upotreba

Aparatura 2 - Lopatice

Nedostaci:

Promjena pH medija je esto vrlo teka u praksi

Hidrodinamika je kompleksna i ovisna o poziciji

ispitivanog oblika u disolucionoj posudi (mogua
pojava plutanja, lijepljenja i sl.)= znaajna razlika
u dobivenim rezultatima

Upotreba sinkera u sluaju problema sa plutanjem

22

Sinkeri

JP/ USP / Ph. Eur. Sinker

Formiranje konusa
konvencionalna vs peak
disoluciona posuda

Karbamazepin tablete 200 mg formulacija

A vs formulacija B iste a razliite?

A
USP specifikacija za I stepen:
nakon 15 minuta: 45% - 75% karbamazepina / tbl
nakon 60 minuta: >= 75% karbamazepina / tbl

B8

Aparatura 2 - Lopatice

AKO IKADA POELITE DA

RADITE DISOLUCIONE TESTOVE
KOJA RIJE U SEBI SADRI 90%
SVIH VAIH PROBLEMA U
PRAKTINOM RADU ?

HIDRODINAMIKA
ili

Kvalifikacija disolucionog sistema

Prednisone

Absorption @ 242 nm

2,5

y = 0,0432x - 0,0039

2
1,5
1
0,5
0
0

10

20

30

40

50

60

Concentration [mg/L]

29

 Pored farmakopejskih zahtjeva koje svaka aparatura

mora da zadovoljava, USP od 1978. godine propisuje test
prikladnosti aparature zasnovan na upotrebi kalibracionih
tableta, koji treba da osigura provjeru sistema u cjelini i
onih parametara koji se ne mjere na konvencionalan nain:
- stepen vibracija,
- istou dijelova aparata koji su u kontaktu sa disolucionim
medijem,
- stepen deaerecije disolucionog medija.
Koriste se USP kalibracione tablete za aparaturu I, II i V
(prednizon tablete 10 mg i do prije par godina salicilna
kiselina tablete 300 mg) i aparaturu III (klorfeniramin maleat
tablete sa produenim otputanjem 16 mg).

 Posljednjih godina, FDA kao alternativu upotrebi

kalibracionih tableta otvara mogunost koritenja
mehanike kalibracije, kojom se, uz upotrebu
odgovarajuih, certificiranih instrumenata provjeravaju
sljedei parametri:
- stepen centriranosti i vertikalna orijentacija nosaa
lopatica/ koarica,
- stepen centriranosti koarica,
- stepen centriranosti i vertikalna orijentacija posuda,
- stepen uranjanja i brzina vrtnje lopatica/ koarica.
Mehanika kvalifikacija kao iri pojam dodatno obuhvata
provjeru dimenzija aparature u skladu sa specifikacijama
navedenim u USP ili Ph.Eur.

 istoa posuda ili povrine lopatica/ koarica moe da

bude uzrok lano povienih rezultata ukoliko su prisutna
povrinska oneienja koja uzrokuju lokalno vrtloenje i
mijenjaju hidrodinamska svojstva u disolucionom mediju.
Prisustvo ogrebotina metalnih ili staklenih povrina
moe uzrokovati identine probleme to sugerie da je
potrebno paljivo ienje i eventualna zamjena izgrebanih
i oteenih dijelova.
Prisustvo otopljenih gasova u disolucionom mediju
moe uzrokovati lano sniene rezultate stepena
disocijacije pojedinih lijekova a farmakopejski propisi u
principu sugeriu ili koritenje navedenih ili razvoj
alternativnih metoda deaeracije koji bi bili validirani u
laboratorijskim uslovima.

 Najee metode deaeracije su:

- zagrijavanje disolucionog medija na 410C;
- vakuum filtracija kroz filter poroznosti 0,45 m;
- tretiranje medija na ultrasoninom kupatilu;
- uvoenje helijuma u disolucioni medij (zbog cijene
kotanja rjee se koristi).
Deaerirani disolucioni medij treba paljivo usuti u
posude i to prije zapoeti testiranje zbog dvosmjernosti
procesa i postupne aeracije medija.
Na tritu postoje MPS (eng. Media Preparation
Station) ureaji vie proizvoaa koji slue za automatsku
pripremu, deaeraciju i odmjeravanje tanog volumena
disolucionog medija.

Aparatura 3 sa rotirajuim
cilindrom

Koristi se za:
tablete
Preparate sa kontrolisanim
otputanjem

Standardni volumen:
200-250 ml po cilindru
34

Aparatura 3 sa rotirajuim
cilindrom
Prednosti:
Jednostavna promjena pH medija
pH-profilisanje
Hidrodinamika moe direktno
varirati promjenom frekvence
uranjanja

Nedostaci:
Mali volumen (max. 250 ml)
Ogranieno iskustvo u radu
Ogranieni eksperimentalni podaci
35

Aparatura 3 sa rotirajuim
cilindrom

36

Aparatura 4 sa protonom
elijom

Koristi se za:

Slabo topive lijekove

Mikroestice
Implantate
Supozitorije
Formulacije sa
kontrolisanim oslobaanjem

Varijacije:
Otvoreni sistem
Zatvoreni sistem

37

Vrste protonih elija

Tablets 12 mm

Tablets 22,6 mm

Powders / Granules

Implants

Suppositories /
Soft gelatine capsules

38

Aparatura 4 sa protonom
elijom
Prednosti:
Jednostavna promjena pH
media
Mogue pH-profilisanje
Sink uslovi

Nedostaci:

Neophodna deaeracija medija

i velika koliina medija
Laboratorijski zahtjevno
testiranje

39

Aparatura 4 sa protonom
elijom

40

Aparatura 5 sa lopaticom
iznad diska

Koristi se za:

Transdermalne flastere

Prosjean volumen:

900 ml

41

Aparatura 5 sa lopaticom
iznad diska

Prednosti:

Standardna oprema se
moe koristiti (aparatura 2 lopatice) uz dodatak diska
od nehrajueg elika

Nedostaci:

Veliina diska odreuje

ograniava veliinu flastera
kojeg je mogue testirati
42

Aparatura 6 i 7 sa rotirajuim/
vibrirajuim nosaem
Vrlo vjerovatno e biti
uklonjene iz USP !!!

43

Saetak
Preparati

aparatura 1 ili 2 (poeljno 2)

Preparati

sa trenutnim oslobaanjem:
sa kontrolisanim oslobaanjem:

aparatura 1 ili 2 upotrebom razliitih disolucionih medija

aparatura 3 ili 4 za istraivake (R&D) svrhe

Pored

odabira adekvatne aparature,

adekvatni test uslovi su kljuni za
uspjeno testiranje !
44

 Na osnovu FDA i EMEA smjernica, testiranje brzine

otapanja gotovih lijekova I grupe u skladu sa BCS, moe
da se koristi kao in vitro metoda, kao zamjena za in vivo
studije bioekvivalencije
U budunosti, neophodno je osigurati razvoj
farmakopejskih metoda koje e posluiti za ispitivanje
modificiranih farmaceutskih oblika
Takoer, potrebno je u manjoj ili veoj mjeri, postojee
farmakopejske aparature modificirati kako bi se proirila
mogunost testiranja modificiranih oblika