8.

KIYI MHENDSL SEMPOZYUMU

TCDD ZMR LMANI RIHTIM TELEMELER

Doruk YORMAZ(1) ve Ersel Zafer ORAL(2)
(1) TCDD zmir Liman letmesi Mdrl,
Atatrk Bulvar Alsancak zmir dorukyormaz@tcdd.gov.tr
(2) Margen Deniz ve Kara Aratrmalar Eitim Danmanlk Hizmetleri,
Svari Cad. 23/3 Bornova, zmir, ersel.oral@margenproje.com
zet
TCDD zmir Liman Ege Blgesinin en byk limandr. Her yk ve gemi tipine
hizmet verebilen TCDD zmir Liman 60 yl akn sredir lke ekonomisine hizmet
etmektedir. Geen sre iersinde liman altyap,
styap ve ekipman olarak
yalanmtr. Bakm onarm iin yeterli bte ayrlamamas limann sorunlarn
arttrmtr. 2008 ylnda limann modernizasyonu iin almalara balanmtr. lk
etapta limann iletme plan raporu ve fizibilite raporu hazrlatlmtr. letme plan
uyarnca limanda yenileme almalarna balanmtr.
Limann nemli altyap sorunlarndan birisini rhtm hasarlar oluturmaktadr.
Yanal ve dey ar yklenmeler kazk sistemlerinde hasara neden olmutur. Bu
almada rhtmlarda oluan hasarlar ve nedenleri zetlenmi ve rhtmlarn tama
kapasitesini arttrmaya ynelik alternatifler tartlmtr.
TCDD zmir Port Wharfs Front Extension Method
Abstract
TCDD zmir Port is the largest port in the Aegean area. TCDD zmir Port which has
been serving the countrys economy for over 60 years can serve every type of cargo
and ship. During this period the port has grown old in infrastructure,
superstructure and equipment. Inadequate funding for maintenance has increased
the ports problems. Modernization studies of the port began in 2008. Port business
plan report and feasibility report were prepared in the first phase. Renovations have
begun in the port according to the business plan.
One of the significant infrastructure problems is damaged state of wharfs.
Horizontal and vertical overloads have damaged the pile systems. The state and
reasons of dock damages have been summarized in this study and alternatives to
increase the bearing capacity are discussed.

Anahtar Kelimeler
Rhtm hasarlar, Rhtm onarm, Rhtm teleme,
Giri
Ege Blgesi madencilikten, tarma, otomotivden tekstile kadar ok geni bir retim
yapsna sahiptir. Yetimi i gc ve limanlar ile blge lkemiz ekonomisinin en
nemli lokomotiflerinden birisidir. TCDD zmir Liman 60 yl akn sredir blge ve
lke ekonomisine ulatrma sektrnde hizmet veren en nemli limandr. zmir
Limannn bir dier zellii de konteynr dan, kuru dkme yke, genel kargodan
yolcu ve tekerlekli yke kadar her yk ve gemi tipine hizmet veren blgenin tek
liman olmasdr. lke ve blge ekonomisi zerinde bu kadar nemli ve byk rol
oynamasna ramen liman gelien koullara ayak uyduramam, kendini
yenileyememi, yarm kalan inaatlarn (II Ksm Konteynr Terminali)
929

8. KIYI MHENDSL SEMPOZYUMU

tamamlayamam, byyen gemi boylar karsnda yaklam kanal, rhtm

derinlikleri ile yetersiz kalmtr. Tm bunlara ilave olarak yllar iersinde eskiyen
ve hasar gren altyap yenilenememi liman gittike elverisiz koullarda hizmet
vermeye balamtr. TCDD zmir Limannn bata Ege Blgesi olmak zere lkemiz
ekonomisine olan katksnn arttrlmas ve limann modern bir ekilde
yaplandrlarak blge ekonomisine bir ivme salamas amac ile birikmi
sorunlarnn zlmesi, altyap, styap ve donanm eksikliklerinin belirlenerek
gelecekteki yk projeksiyonunu da gz nne alarak yaplmas gereken yatrmlar
inceleyen kapsaml bir alma zmir Liman letme Plan 2011 ylnda
tamamlanmtr (Oral 2011).
Blge ekonomisi ve d ticaretinde nemli rol oynayan TCDD zmir Liman 2011
ylndan itibaren yeni yatrmlar ile modernleme atana gemitir.

TCDD zmir Liman Tarama ve Tevsii Projesi

zmir Alsancak Liman 3,386 metre uzunluunda rhtma sahiptir ancak sz
konusu rhtmlarn geometrik ekli, rhtm derinlikleri, yanama yeri uzunluklar,
apron genilikleri, rhtmlara yanaacak gemi byklklerini ve gemi
manplasyonlarn snrlamaktadr. zmir Alsancak Liman ayn anda deiik
boyutlarda 18 adet gemiye hizmet verebilen 25 adet yanama yerine sahiptir.
2010 ylnda gerekletirilen bir almada TCDD zmir Limannn temel sorunlar
limann yaklam kanal ve manevra dairesi su derinliklerinin yetersizlii, limann
geri saha yetersizlii, limann rhtm yetersizlii, limann ekipman ve donanm
eksiklii, limann i gcnden kaynaklanan sorunlar olarak be balk altnda
toplanmtr (Oral, 2008). Bahse konu almada zmir Limannn mevcut
rhtmlarn tama kapasitesinin arttrlmas ve daha byk gemilere hizmet
vermesinin salanmasnn zorluu vurgulanmtr. zmir Liman tevsii projesi
kapsamnda mevcut rhtmlara ait kazklar yerinde incelenmi ve kazklarda ciddi
hasarlar olutuu kamera grntleri ile tespit edilmitir. zellikle 13-16 numaral
rhtmlarda minr hasarlarn yan sra birka kazn krlarak yk tama
kapasitesini tamamen kaybettii gzlenmitir. Kazk hasarlarn oluturduu riskin
yok edilmesi amac ile letme Plan kapsamnda konu deerlendirilmi ve TCDD
zmir Liman Tarama ve Tevsii Projesi kapsamnda mevcut rhtmlarn denize doru
30 ila 40 metre telenerek yeni rhtmlar yaplmasna karar verilmitir. Bu tebliin
ama amac sz konusu kararn verilmesine ait gerekelerinin tartlmasdr.

TCDD zmir Liman Rhtm telemeleri

Btn yatrmlarda olduu gibi liman yatrmlarnn da bir fiziksel birde ekonomik
mr bulunmaktadr. Fiziksel mr yapnn planlama aamasnda n grlen ilevi
srd srece srmektedir. Ksaca limann i gremeyecek durumda hasar
grmesi fiziksel mrnn sonunun geldiinin bir gstergesidir. Ekonomik mr ise
limann gnn koullarna ayak uydurabildii sredir. Gelien gemi boylar
karsnda limann yeni nesil gemilere hizmet verememeye balamas ekonomik
mrnn sonuna geldiinin bir gstergesidir.
zmir Liman uzun yllar bakm, onarm, iyiletirme, yenileme ve modernleme
faaliyetlerini yerine getirememitir. Bu nedenle fiziksel ve ekonomik olarak
ekonomik mrn yitirmeye balamtr. Limanlarda oluan hasarlarn onarlmas
kadar dzenli bakmnn yaplmas da yapnn fiziksel mrn uzatacaktr. Liman
930

8. KIYI MHENDSL SEMPOZYUMU

altyapsnn bakmnda ilk dizayn artlar korunarak aslna uygun yenileme

yaplabildii gibi mevcut durumun iyiletirilmesi amac ile yeni bir proje de
uygulanabilmektedir.
Bir yanama yerine gelmesi beklenen ykler Tablo 1 de zetlenmitir. Beklenen
yklerin zerinde bir yk yada gemi bumbasnn arpmas gibi beklenmeyen bir
kuvvetin gelmesi durumunda hasar kanlmazdr. 2010 ylnda zmir Liman
konteyner molndeki rhtmlarnn kazklarnn durumlar dal almalar ile
incelenmitir.
Kazklarda
dikkate
alnabilir
miktarda
yapsal
hasarlar
bulunmaktadr. Bunlar atlaklar, betonun belli noktadan dklerek paspaynn
ortadan kalkmas ve az miktarda olmakla birlikte kazn tamamen krlmasdr.
Tablo 1. Rhtm dizaynndaki gz nne alnan d kuvvetler
Dey Kuvvetler

Yatay Kuvvetler

st yapnn arl

styapnn sismik kuvveti

Srarj

Srarjn sismik kuvveti

Hareketli ykler

Hareketli
yk

Tren yk
Motorlu ara yk
Kargo elleleme ekipmanlarnn yk

ykler

zerindeki

rzgar

Geminin ekme kuvveti

Yanama kuvveti

Geminin ekme kuvveti

Hareketli kaplama yk
Kaldrma kuvveti
(Jica, 1998)
Zaman ierisinde oluan hasarlar dnda da zmir Liman mevcut rhtmlar 2007
ylnda Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ky ve Liman Yaplar,
Demiryollar, Havameydanlar naatlar Deprem Teknik Ynetmelii esaslarna
gre D1 deprem dzeyi iin yetersiz kalmaktadr.
lk yapm aamasnda 13 16 numaral yanama yerleri genel kargo gemilerine
hizmet vermek zere para eya rhtm olarak ina edilmitir. Bilindii gibi para
eya rhtmlarnda rhtm zerine gelecek yayl yk miktarlar konteynr
rhtmlarna gre daha dktr (Oral vd., 2006). Konteynr yklerindeki arta
bal olarak bu blm konteynr rhtmna dntrlmtr.
Para eya rhtm konteynr rhtmna dntrlrken 2 temel kst konulmutur.
Bunlardan ilki bu rhtma demiryolu denmeyecek ikinci kst ise rhtm zerine
konteynr indirilmeyecek, konteynrlar kamyon zerine indirilecektir ve bu ekilde
rhtm terk edecektir. Para eya rhtmnda konteynr hizmeti verilebilmesi iin
hafifletilerek zel imal edilmi 16.5 m ayak aklna sahip Gantry Craneler bu
blme konulmutur. Dolays ile para eyadan konteynra dntrlen rhtmn
daha ar ykler altnda almas mmkn deildir. -12 mlik para eya
rhtmnn kesiti ekil 1de verilmitir (Oral vd., 2006).

931

8. KIYI MHENDSL SEMPOZYUMU

ekil 1. 16 nolu yanama yerlerinin rhtm kesiti (Oral vd., 2006).

Kesitten anlalaca gibi rhtm nnde -12 metreden balayan (50 250) kg
kategorisinde nlk anroman bulunmaktadr. Tarama ile bu anromann
kaldrlmas iskele kazk stabilitesini olumsuz ynde etkileyebilecektir. nlk
anroman granle dolgu malzemesini tutmaktadr. Anromann kaldrlmas
granle dolgu malzemesinin akmasna neden olabilecektir. Para eya rhtm
olarak planlanan ve ina edilen bu blmn taranmas durumunda imal edilirken
gz nnde bulundurulan dizayn gemi byklnden daha byk gemilerin
buraya yanaabilme imkannn doacaktr. Halbuki bu blm gemi yanama
kuvveti olarak 12 metrelik rhtmlara yanaacak gemiler iin projelendirilmitir.
Rhtm hesaplarnda Gemi Yanama Reaksiyon Enerjisi 45,000 DWT, Ykl
Deplasman Tonaj 60,000 ton olarak alnmtr. Panamax ve Post Panamax tipi
gemiler 60,000 DWT ve st olup bu blm derinletirilse bile daha derin su kesen
gemilerin bu blme yanamas mmkn grlmemektedir. Dolays ile para eya
rhtm olarak planlanan ve sonradan konteynr rhtmna dntrlen blmn
nne yeni bir kazkl rhtm yaplacaktr (ekil 2).

ekil 2. nerilen yeni kazkl rhtmlar.

zmir Liman Rehabilitasyon Projesi kapsamnda liman baseni, manevra dairesi ve
rhtm nlerinin ilk aamada -14 metre, ikini aamada -16 metre ve son aamada
da -17 metre derinlie kadar taranmas planlanmtr.
Yeni iletim plannda ilk etapta genel kargo gemilerine hizmet vermek zere 10 12
numaral rhtmlarn nne 30 metre geniliinde yeni bir rhtm yaplmas
nerilmitir. Rhtm genilii basen taramasnn ev as ile blmde kullanlmas
932

8. KIYI MHENDSL SEMPOZYUMU

planlanan vinlerin zellikleri dnlerek belirlenmitir. Gelecekte genel kargo

yklerinin azalmasna bal olarak bu rhtmlar konteynr gemilerine de hizmet
verebilecektir.
Rhtmn deniz tarafna doru 30 metre telenmesi ile 385 metre uzunluunda ve ilk
aamada -14 metre derinliinde olacak olan 10 12 numaral rhtmlara ayn anda
1 adet 30 bin DWT ile 1 adet 10 bin DWT veya 2 adet 15 bin DWT luk genel kargo
gemileri yanaabilecektir. Benzer ekilde 13 16 numaral rhtmlar yeni rhtm
inaat ile 40 metre denize doru telenecektir. Bu sayede bu rhtmlar 565 metre
uzunluunda ve ilk aamada -14 metre derinlie sahip rhtmlar haline
getirilecektir. 2 adet 20,000 DWT 1 adet 10,000 DWTluk gemi ayn anda hizmet
alabilecektir. Ancak gemi yanamas durumunda bu rhtma ilave vin ihtiyac
doacaktr.
18 Austos 2007 tarih ve 26617 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle
giren Ky ve Liman Yaplar, Demiryollar, Hava Meydanlar naatlarna likin
Deprem Teknik Ynetmelii ky yaplarnn deprem kuvvetleri karsndaki
performansn arttrmaya ynelik nemli kurallar getirmitir. Bu kapsamda 17 19
numaral rhtmlarn mukavemetini arttrmaya ynelik 40 metre telenerek ilk
aamada -14 metre derinlie sahip rhtmlarn oluturulmas gndeme gelmitir.
Liman mhendisliinin nemli konularndan birisi liman hasarlarnn
onarlmasdr. zmir Limann btn rhtmlarnda kazk sistemlerinde hasarl kazk
says nemli lde yksektir. Bu lde hasar dnyada ancak deprem kuvvetleri
karsnda olumaktadr. Byk lekli hasarlarn onarlmasnda en nemli
deneyim 1995 ylnda gerekleen (M=7.2) ve Kobe Limannda nemli hasara neden
olan Hnshin depremidir. Depremin limana verdii muazzam ykmn oluturduu
hasarn ksa srede giderilmesi ve limann tekrar temel fonksiyonuna geri dnmesi
amalanmtr. Rokko adas konteyner rhtmlarnda hasarl keson tipi rhtmlarn
nne keson tipi veya kazkl tip rhtm ina edilerek rhtmlar denize telenmitir.
zmir Liman rhtmlar iin gzden geirilen alternatiflerden ilki hasarl kazklarn
onarlmas olmutur. Bu alternatifte onarlan kazklara ramen sistem yeni deprem
ynetmelii standartlarn yine karlamayacaktr. kinci dez avantaj ile mevcut su
derinlikleri ayn kalaca iin daha byk gemilerin limandan hizmet almas
olanaksz olacaktr. Benzer ekilde mevcut kazklarn onarlmas ve ilave kazklar ile
sistemin
kuvvetlendirilmesi
alternatifi
de
limann
modernizasyonunu
salamayacaktr. Gerek yeni deprem ynetmelii artlarn salayacak gerekse daha
derin rhtm derinliine sahip olacak iki zm bulunmaktadr. lki mevcut
kazklarn kaldrlarak, tarama ve nlk anroman ve granle dolgu ile mevcut
rhtmlarn yerine yeni rhtmlar yaplmasdr. kinci zm ile hasarl rhtmlarn
derinlik eyvlerini kurtaracak uzaklkta ve modern tipte elleleme ekipmanlarnn
rhtm zerinde almasn salayacak genilikte ve zellikte yeni rhtmlarn
yaplmasdr. Ksaca rhtm telemesidir. Rhtm telemesi mevcut hasarl
rhtmlarn kaldrlarak yeni rhtm yaplmasna oranla daha ucuz ve hzl bir
yntemdir. Yeni imal edilecek rhtmlar modern ve yeni nesil gemi ve elleleme
ekipmanlarna hizmet vermesinin yan sra deprem ynetmeliine de uygun
olacaktr.

Sonular
lkemizdeki limanlarn (zmir, Mersin, Samsun, Derince vb.) byk blmnn
inasnn zerinde elli yl akn sre gemitir. Sz konusu limanlarn rhtmlarnn
nemli bir blmnn yenilenmeye ve modernizasyona ihtiyac vardr. nmzdeki
on ylda lkemizdeki liman mhendisliinin ncelikli konularndan birisi liman
933

8. KIYI MHENDSL SEMPOZYUMU

tevsi ve gelitirme projeleri ve yatrmlar olacaktr. TCDD zmir Limannda yaklak

1.5 km rhtm yenilenecektir. zmir Liman byk lekte gerekletirilen rhtm
yenileme yatrmlarnn ilk rneidir.
Ulatrma imknlarnn artmas ile birlikte gnmzde farkl blgelerdeki limanlar
birbirlerine rakip olmutur. Ayn pazar paylaan limanlarn yk bulabilmesinin ilk
art uygun rhtm ve ekipmanlara sahip olmasdr. Bu ise liman altyap styap ve
ekipman revizyonunu zorunlu klmaktadr. Yakn gelecekte limanlar bakm
onarmn yan sra liman modernizasyonuna da nemli bte ayrmak zorunda
kalacaktr. Sre ve maliyet avantaj salayacak yaratc zmler ancak ky
mhendisliinin ilgili alannda bilgi birikiminin arttrlmas ile mmkn
olabilecektir.

Kaynaklar
Jica, 1998, Design of Open-Type Wharves, Port and Harbour Engineering II.
Jica, 1998, Maintenance of Port and Harbour Facilities, Port and Harbour
Engineering II.
Oral E.Z., zerden A., ve Sonuvar B., (2006), zmir Alsancak Liman yaklam
Kanal ile Liman Baseni Tarama, Dolgu ve Zemin yiletirme almas,
(Yaynlanmad). 83 sf.
Oral E.Z., (2010), zmir Alsancak Limannda Yk ve Gemi Hizmet Olanaklarnn
Gelitirilmesi, TO, 51 sf., zmir
Oral E.Z., (2011), TCDD zmir Alsancak Liman letme Plannn Hazrlanmas
Danmanlk Raporu, TCDD, 296 sf., zmir.
Oral E.Z., (2011), TCDD zmir Liman Yaklam Kanal Taramas ve II. Ksm
Konteynr Terminali Fizibilite Raporu, TCDD, 378 sf., zmir.
Oral E.Z., (2011), zmir Alsancak Limannn Darboazlar

934