TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

PRAVOUGAONI PRESEK - ISTO SAVIJANJE

VEZANO DIMENZIONISANJE
Poznato:

- statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi) - sraunato

- kvalitet materijala (fB , v) - usvojeno
- dimenzije poprenog preseka (b, d)

Nepoznato: - povrina armature (Aa)

1. korak:

Sraunavaju se granini raunski statiki uticaji:

M u = u ,i M i (i = g, p, )
i

Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti.

2. korak:

Pretpostavlja se poloaj teita zategnute armature a1 i na osnovu toga sraunava

statika visina:
h = d a1
Veliina a1 se pretpostavlja zavisno od visine i irine preseka (broj ipki koje se mogu
smestiti u jedan red). Kree se u granicama (0.05-0.15)d.

3. korak:

Sraunava se koeficijent k:
k=

h
Mu
b fB

i iz tabela za dimenzionisanje proitaju vrednosti dilatacija betona i armature i mehaniki koeficijent armiranja ili bezdimenzioni koeficijent kraka unutranjih sila .
Ukoliko je a1 3, sraunava se potrebna povrina armature iz izraza:
Aa =
Aa =

b h fB

100 v

ili

Mu
Mu
=
z v h v

Ukoliko je a < 3, presek se DVOSTRUKO ARMIRA.

4. korak:

Usvaja se broj i prenik ipki armature. Usvojena armatura se rasporeuje u poprenom

preseku, vodei rauna o zahtevima propisanih Pravilnikom (debljina zatitnog sloja,
isto rastojanje izmeu ipki).

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

5. korak:

Sraunava se poloaj teita a1 usvojene armature u odnosu na zategnutu ivicu preseka i

statika visina h i uporeuje sa pretpostavljenom. U sluaju znatnijih odstupanja,
proraun se ponavlja sa korigovanom vrednou a1.

6. korak:

Konano se konstruie popreni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom

koliinom armature, i prikazuje u odgovarajuoj razmeri (1:10) sa svim potrebnim
kotama i oznakama.

Primer 1. Odrediti potrebnu povrinu armature za presek poznatih dimenzija, pravougaonog oblika, optereen momentima savijanja usled stalnog (Mg) i povremenog (Mp) optereenja.
Podaci za proraun:
Mg = 200 kNm

b = 35 cm

MB 30

Mp = 250 kNm

d = 70 cm

RA 400/500

M u = 1.6 200 + 1.8 250 = 770 kNm

MB 30

fB = 2.05 kN/cm2

RA 400/500

v = 40 kN/cm2

pretp. a1 = 7 cm h = 70 - 7 = 63 cm
63

k=

770 10 2
35 2.05

= 1.923

b = 3.5 ; b = 0.810 ; = 0.416

a

1M %

5.3

0.398

0.835

32.197

1.929

5.25

0.400

0.834

32.381

1.925

5.2

0.402

0.833

32.567

1.920

b / a = 3.5 / 5.25,
A a = 32.381

= 32.381%

35 63 2.05

= 36.59 cm2
100
40

usvojeno:

8 R25 (39.27 cm2)

aI = a0 + u + /2 = 2.5 + 0.8 + 2.5/2 = 4.55 cm 4.5 cm

aII = aI + 2/2 + ev = 4.5 + 22.5/2 + 3 = 10 cm
a1 =

5 4.5 + 3 10
= 6.6 cm hstv. = 70 - 6.6 = 63.4 cm > 63 cm = hpretp.
8

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

DVOSTRUKO ARMIRANI PRESECI

Ukoliko se u sluaju vezanog dimenzionisanja dobije a < 3, presek se DVOSTRUKO ARMIRA,
odnosno odreuje i armatura koja se rasporeuje u pritisnutu zonu preseka. Time se dilatacija
zategnute armature zadrava na eljenom nivou (a 3), pa se pri proraunu graninih raunskih
statikih uticaja koriste minimalne vrednosti koeficijenata sigurnosti.
3a. korak: Odreuje se moment nosivosti JEDNOSTRUKO armiranog preseka, sa procentom armiranja * i koeficijentom k* koji odgovaraju dilataciji armature koja se eli zadrati
(najee a1 = 3)1:
2

h
M bu = b f B
k *
Preostali deo spoljanjeg momenta savijanja:
M u = M u M bu
se prihvata dodatnom zategnutom i ukupnom pritisnutom armaturom.

A*a1

h
a1

Z*au

z= *h

x=s*h

Dbu

Mbu

b = 3.5

b = 3.5
a2

Dau

Aa1

Aa2
h-a2

Mu

*a1 = 3

a2

a1

Zau

*a1 = 3

U raunskom smislu, dvostruko armirani preseci se mogu dobiti i kada je dilatacija zategnute armature a1 > 3,
ukoliko se iz bilo kog razloga eli spreiti da njena vrednost padne ispod odreene granice. Ta proizvoljno odreena
(ili zadatkom utvrena) granica postaje vrednost a1* iz napred navedenih izraza.

Iz napred navedenog treba zakljuiti da prisustvo armature smetene uz pritisnutu ivicu preseka ne znai nuno i da je
dilatacija zategnute armature a1 = 3.
PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

4. korak:

Pretpostavlja se poloaj teita pritisnute armature a2 i odreuju se povrine zategnute i

pritisnute armature u preseku, iz izraza:
Aa 2 =
A a1 = *

M u
(h a 2 ) v

b h fB

+ Aa 2
100 v

ili A a1 =

M bu
+ Aa 2
* h v

Ostali elementi prorauna se sprovode potpuno isto kao za jednostruko armiran presek. Vrednosti
* , * i k* odgovaraju usvojenoj dilataciji a1*.

Primer 2. Odrediti potrebnu povrinu armature za presek iz Primera 1., pod uslovom da je irina
preseka b = 20 cm.
pretp. a1 = 7 cm h = 70 - 7 = 63 cm
63

k=

= 1.454 a = 0 < 3 dvostruko armiranje

770 102
20 2.05

b = 3.5 ; b = 0.810 ; = 0.416

usvojeno

1M %

0.05

0.986

0.590

79.812

1.457

1.000

0.584

80.952

1.454

-0.05

1.014

0.578

82.126

1.451

a1* = 3

k* = 1.719,

* = 43.590%

63
M bu =
20 2.05 = 55050 kNcm = 550.5 kNm
1.719
Mu = 770 - 550.5 = 219.5 kNm
pretp. a2 = 5 cm A a 2 =
usvojeno:
A a1 = 43.590

2 R25 (9.82 cm2)

20 63 2.05

+ 9.46 = 37.61 cm2

100
40

usvojeno:
a1 =

219.5 102
= 9.46 cm2
(63 5) 40

8 R25 (39.27 cm2)

3 4.5 + 3 10 + 2 15.5
= 9.3 cm hstv. = 70 - 9.3 = 60.7 cm < 63 cm = hpretp.
8

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

Potrebna armatura se ne moe rasporediti tako da se dobije pretpostavljena vrednost statike visine,
pa je potrebno izvriti korekciju prorauna. Kako e se smanjenjem statike visine dobiti vea
potrebna povrina armature, vrednost a1 sigurno nee biti manja od upravo sraunatih 9.3 cm. Sledi:
pretp. a1 = 10 cm h = 70 - 10 = 60 cm
60

k=

a < 3

= 1.385

770 102
20 2.05

dvostruko armiranje

b = 3.5 ; b = 0.810 ; = 0.416

a

1M %

-0.4

1.129

0.530

91.398

1.436

-0.45

1.148

0.523

92.896

1.435

Traene vrednosti k u tablicama nema, ali nije ni potrebna za proraun, jer je dilatacija zategnute
armature manja od minimalno zahtevanih 3. Sledi:
usv. a1* = 3 k* = 1.719, * = 43.590%
2

60
2
M bu =
20 2.05 10 = 499.3 kNm
1.719
Mu = 770 - 499.3 = 270.7 kNm
270.7 102
= 12.31 cm2
pp. a2 = 5 cm A a 2 =
(60 5) 40
usvojeno:
A a1 = 43.590

20 60 2.05

+ 12.31 = 39.11 cm2

100
40
usvojeno:

a1 =

3 R25 (14.73 cm2)

8 R25 (39.27 cm2)

3 4.5 + 3 10 + 2 15.5
= 9.3 cm
8

hstv. = 70 - 9.3 = 60.7 cm > 60 cm = hpretp.

Uporeivanjem rezultata prorauna iz primera 1 i 2, mogue je uoiti da smanjenje irine

preseka MALO poveava potrebnu povrinu ZATEGNUTE armature. U konkretnom primeru, ta
razlika je 6.9% i izazvana je:
- smanjenjem kraka unutranjih sila (smanjenje veliine iz tablica)
- smanjenjem statike visine usled manjeg broja ipki armature koje je mogue smestiti u
jedan horizontalni red.

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

PRAVOUGAONI PRESEK - ISTO SAVIJANJE

SLOBODNO DIMENZIONISANJE
Poznato:

- statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi) - sraunato

- kvalitet materijala (fB , v) - usvojeno
- irina poprenog preseka (b) - usvojeno

Nepoznato: - visina poprenog preseka (d)

- povrina armature (Aa)
1. korak:

Sraunavaju se granini raunski statiki uticaji:

M u = u ,i M i

(i=g, p, )

Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti, jer se redovno

usvaja dilatacija zategnute armature a 3.
2. korak:

Usvajaju se dilatacije betona b i armature a, pri emu bar jedna mora dostii graninu
vrednost. Vee dilatacije betona daju preseke manje visine, armirane veom koliinom
armature. Za usvojene vrednosti dilatacija iz tabela za dimenzionisanje oitavaju se
koeficijenti k i , odnosno .

3. korak:

Sraunavaju se potrebna statika visina iz izraza:

h=k

Mu
b fB

(1)

i povrina armature iz jednog od sledeih izraza:

Aa =
Aa =

b h fB

100 v

ili

Mu
Mu
=
z v h v

(2)

(3)

4. korak:

Usvaja se broj i prenik ipki armature. Usvojena armatura se rasporeuje u poprenom

preseku, vodei rauna o zahtevima propisanih Pravilnikom (debljina zatitnog sloja,
isto rastojanje izmeu ipki).

5. korak:

Sraunava se poloaj teita a1 usvojene armature u odnosu na zategnutu ivicu preseka i

potrebna ukupna visina preseka d:
d = h + a1
koja se zaokruuje na prvi vei ceo broj (ceo broj deljiv sa pet).

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

6. korak:

Konano se konstruie popreni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom

koliinom armature, i prikazuje u odgovarajuoj razmeri (1:10) sa svim potrebnim
kotama i oznakama.

Primer 3. Odrediti visinu i potrebnu povrinu armature za presek pravougaonog oblika, optereen
momentima savijanja usled stalnog (Mg) i povremenog (Mp) optereenja. Podaci za
proraun:
Mg = 60 kNm

b = 25 cm

MB 30

Mp = 80 kNm

GA 240/360

Mu = 1.660 + 1.880 = 240 kNm

MB 30

fB = 2.05 kN/cm2

GA 240/360

v = 24 kN/cm2

U cilju uporeivanja rezultata prorauna, primer e, sa gornjim podacima, biti uraen u tri varijante
(lom po armaturi, simultani lom, lom po betonu).
1. varijanta: LOM PO ARMATURI
usvojeno b/a = 2.0/10
LOM PO ARMATURI (a = 10)
b

1M %

2.025

0.168

0.671

0.376

0.937

11.296

3.074

0.167

0.667

0.375

0.938

11.111

3.098

1.975

0.165

0.662

0.374

0.938

10.926

3.123

k = 3.098 , = 11.111% , = 0.938

240 10 2
h = 3.098
= 67.0 cm
25 2.05
A a = 11.111

25 67.0 2.05

= 15.91 cm2
100
24

240 102
= 15.92 cm2
0.938 67.0 24

Aa =

usvojeno: 620 (18.85 cm2)

a1 =

3 (4.5 + 9.5)
= 7.0 cm d = 67.0 + 7.0 = 74.0 cm
6
usvojeno: d=75 cm

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

2. varijanta: SIMULTANI LOM

usvojeno b/a = 3.5/10 k = 2.311 , = 20.988%
h = 2.311

240 10 2
= 50.0 cm
25 2.05

A a = 20.988

25 50.0 2.05

= 22.41 cm2
100
24

usvojeno: 622 (22.81 cm2)

a1 =

3 (4.5 + 10 )
= 7.25 cm
6

d = 50.0 + 7.25 = 57.25 cm

usvojeno: d=60 cm

3. varijanta: LOM PO BETONU

usvojeno b/a = 3.5/5.0 k = 1.903 , = 33.333%
h = 1.903

240 10 2
= 41.2 cm
25 2.05

A a = 33.333

25 41.2 2.05

= 29.31 cm2
100
24

usvojeno: 625 (29.45 cm2)

a1 =

3 (4.5 + 10 )
= 7.25 cm
6

d = 41.2 + 7.3 = 48.5 cm

usvojeno: d=50 cm

Iz izraza (3) je oito da je proizvod Aaz = Aah konstantan. Kako se bezdimenzioni koeficijent
menja u vrlo uskim granicama, uglavnom uzimajui vrednosti (0.85-0.95), to praktino znai da
potrebna povrina armature gotovo linearno zavisi od usvojene visine preseka.
Usvajanjem manje dilatacije betona dobijaju se preseci vee visine, armirani manjom koliinom
armature. Sa smanjenjem dilatacije betona ima smisla ii do granice od cca. 1.5 do 2.
Usvajanje manje dilatacije betona rezultira presecima vrlo velike visine, armiranih minimalnim
koliinama armature.

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

PRAVOUGAONI PRESEK - SLOENO SAVIJANJE

VEZANO DIMENZIONISANJE
Poznato:

- statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi , Ni)

- kvalitet materijala (fB , v)
- dimenzije poprenog preseka (b , d)

Nepoznato: - povrina armature (Aa)

1. korak:

Sraunavaju se granini raunski statiki uticaji:

M u = u ,i M i (i=g, p, )
i

N u = u ,i N i
i

Pritom se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti.

2. korak:

Usvajaju se dilatacije Pretpostavlja se poloaj teita zategnute armature a1 i na osnovu

toga sraunavaju statika visina i moment oko teita zategnute armature:

d
h = d a1 M au = M u + N u a1

2
Veliina a1 se pretpostavlja zavisno od visine i irine preseka (broj ipki koje se mogu
smestiti u jedan red), kao i intenziteta i znaka normalne sile (ekscentrino pritisnuti
elementi zahtevaju manje zategnute armature, pa je i a1 manje). Kree se u granicama
(0.05 - 0.15)d.

3. korak:

Sraunava se koeficijent k:
k=

h
M au
b fB

i iz tablica za dimenzionisanje proitaju vrednosti dilatacija u betonu i armaturi i

mehaniki koeficijent armiranja . Ukoliko je a1 3, sraunava se potrebna povrina
armature iz izraza:
Aa =

b h fB N u

100 v v

ili

1
M
1 M au
A a = au N u
=
Nu
z
v h
v
Ukoliko je a1 < 3, presek se DVOSTRUKO ARMIRA.

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

10

4. korak:

Usvaja se broj i prenik ipki armature. Usvojena armatura se rasporeuje u poprenom

preseku, vodei rauna o zahtevima propisanih Pravilnikom (debljina zatitnog sloja, isto
rastojanje izmeu ipki).

5. korak:

Sraunava se poloaj teita a1 usvojene armature u odnosu na zategnutu ivicu preseka i

statika visina h i uporeuje sa pretpostavljenom. U sluaju znatnijih odstupanja, proraun
se ponavlja sa korigovanom vrednou a1.

6. korak:

Konano se konstruie popreni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom

koliinom armature, i prikazuje u odgovarajuoj razmeri (1:10) sa svim potrebnim kotama
i oznakama.

Izrazi za odreivanje momenta Mau i potrebne povrine armature Aa su

napisani u obliku koji odgovara ekscentrinom pritisku; u sluaju da je
presek ekscentrino zategnut, u izraze se unosi sila sa negativnim znakom.

Primer 4.

Odrediti potrebnu povrinu armature za pravougaoni presek poznatih dimenzija, optereen graninim momentom savijanja Mu i silom zatezanja Zu. Podaci za proraun:
Mu = 770 kNm

b = 35 cm

MB 30

Zu = 720 kN

d = 70 cm

RA 400/500

MB 30 fB = 2.05 kN/cm2

RA 400/500 v = 40 kN/cm2

pretp. a1 = 7 cm h = 70 - 7 = 63 cm

0.70
M au = 770 + ( 720)
0.07 = 568.4 kNm
2

63

k=

568.4 10 2
35 2.05

= 2.238

b/a = 3.5/9.05 , = 22.576% , = 0.884

A a = 22.576

ili:

35 63 2.05 ( 720)

= 43.51 cm2
100
40
40

568.4 102
1
A a =
( 720) = 43.52 cm2
40
0.884 63
usvojeno:
a1 =

9R25 (44.18 cm2)

5 4.5 + 4 10
= 6.94 cm
9

hstv. = 70 6.94 = 63.06 cm 63 cm = hpretp.

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

Primer 5.

Odrediti potrebnu povrinu armature za presek iz Primera 4., ukoliko je, umesto silom
zatezanja, optereen graninom silom pritiska Nu = 720 kN.

pretp. a1 = 6 cm h = 70 - 6 = 64 cm
0.70

M au = 770 + 720
0.06 = 978.8 kNm
2

64

k=

978.8 10 2
35 2.05

= 1.733

b/a = 3.5/3.15 , = 42.607% , = 0.781

A a = 42.607

ili:

35 64 2.05 720

= 30.91 cm2
100
40
40

978.8 10 2
1
A a =
720 = 30.95 cm2
0.781 64
40
usvojeno:
a1 =

11

7R25 (34.36 cm2)

5 4.5 + 2 10
= 6.07 cm
7

hstv. = 70 6.07 = 63.93 cm 64 cm = hpretp.

U primerima 1, 4 i 5 dimenzionisan je popreni presek istih dimenzija i kvaliteta materijala, u sva tri sluaja optereen istim momentom savijanja. Jedini parametar koji je
variran je normalna sila.
50
Uporeujui sraunate vrednosti, uoava se da se najvea
40
potrebna povrina zategnute
armature dobija u preseku na30
pregnutom momentom savija20
Aa1
nja i silom zatezanja, a najmanja kada pri istom momentu sa10
vijanja deluje i sila pritiska.
Aa2
Drugim reima, pri istim di0
menzijama preseka i istim vred-1200
-800
-400
0
400
800
1200
1600
Nu [kN]
nostima momenata savijanja,
potrebno je, kao merodavnu, odabrati kombinaciju uticaja koja daje maksimalno moguu silu zatezanja (odnosno, minimalno moguu silu pritiska).

Analogno, pri istim dimenzijama preseka i istim vrednostima momenata savijanja, merodavna kombinacija uticaja za eventualnu PRITISNUTU armaturu (dvostruko armirani preseci) je ona koja daje maksimalno moguu silu pritiska (odnosno, minimalno
moguu silu zatezanja).
PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

12

DVOSTRUKO ARMIRANI PRESECI

Ukoliko se u sluaju vezanog dimenzionisanja dobije a < 3, presek se DVOSTRUKO ARMIRA,
odnosno odreuje i armatura koja se rasporeuje u pritisnutu zonu preseka. Time se dilatacija zategnute armature zadrava na eljenom nivou (a 3), a parcijalni koeficijenti sigurnosti uzimaju minimalne vrednosti. Raunski postupak je potpuno istovetan kao u sluaju istog savijanja.
3a. korak:

Odreuje se moment nosivosti JEDNOSTRUKO armiranog preseka, sa procentom

armiranja * i koeficijentom k* koji odgovaraju dilataciji u armaturi koju elimo
zadrati (najee a1 = 3):
2

h
M abu = b f B
k *
Preostali deo momenta savijanja:
M au = M au M abu
se prihvata dodatnom zategnutom i ukupnom pritisnutom armaturom.

b = 3.5

a1

Z*au

Gb
A*a1

z= *h

Nu
y b1

Dbu

x=s*h

y b2

Mabu

*a1 = 3

+
Gb

Zau
a1

Aa1
b

PRIMERI ZA VEBE

*a1 = 3

h-a2

Aa2

Dau

y a2

a2

y a1

Mau

b = 3.5
a2

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

4. korak:

13

Pretpostavlja se poloaj teita pritisnute armature a2 i odreuju se povrine zategnute i

pritisnute armature u preseku, iz izraza:
Aa 2 =
Aa1 = *

M au
(h a 2 ) v

b h fB N u

+ Aa 2
100 v v

Ostali elementi prorauna se sprovode potpuno isto kao u sluaju jednostruko armiranog preseka.
Napominje se da su vrednosti k* i * odreene usvajanjem dilatacije a1*.

Primer 6.

Odrediti potrebnu povrinu armature za presek poznatih dimenzija, pravougaonog oblika, optereen momentom savijanja Mg i silom pritiska Ng. Podaci za proraun:
Mg = 360 kNm

b = 30 cm

MB 30

Ng = 600 kN

d = 60 cm

RA 400/500

Mu = 1.6360 = 576 kNm

Nu = 1.6600 = 960 kN

pretp. a1 = 7 cm h = 60 - 7 = 53 cm
0.60

M au = 576 + 960
0.07 = 796.8 kNm
2

53

k=

796.8 102
30 2.05

= 1.472 a< 3 dvostruko armiranje

usv. a1* = 3.0 k* = 1.719 ; * = 43.590%

2

M abu

53
2
=
30 2.05 10 = 584.4 kNm
1.719

Mau = 796.8 - 584.4 = 212.4 kNm

pretp. a2 = 5 cm A a 2 =
usvojeno:
A a1 = 43.590

3 R22 (11.40 cm2)

30 53 2.05 960

+ 11.06 = 22.58 cm2

100
40
40
usvojeno:

PRIMERI ZA VEBE

212.4 102
= 11.06 cm2
(53 5) 40

6 R22 (22.81 cm2)

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

14

Ukoliko bi usvojili neto veu dilataciju zategnute armature a1*, sledi:

usv. a1* = 6.0 k* = 1.990 ; * = 29.825%
2

M abu

53
=
0.30 2.05 = 436.3 kNm
1.990

Mau = 796.8 - 436.3 = 360.5 kNm

pretp. a2 = 5 cm A a 2 =
A a1 = 29.825

360.5 102
= 18.78 cm2
(53 5) 40

30 53 2.05 960

+ 18.78 = 19.08 cm2

100
40
40
5 R22 (19.01 cm2)

usvojeno:

45

Iz ovog primera, ilustrovanog i

dijagramom desno, jasno je da
se usvajanjem minimalne propisane dilatacije a1*=3 dobija
MINIMALNA PRITISNUTA I
UKUPNA, A MAKSIMALNA
ZATEGNUTA ARMATURA u
preseku.

Aa1+Aa2

40

30

Aa [cm ]

35

Aa2

25
20

Aa1

15
10
5
0
3

10

a1* []

Primer 7.

Odrediti potrebnu povrinu armature za presek iz Primera 6, ukoliko je vrednost sile

pritiska Ng=1000 kN.

Mu = 1.6360 = 576 kNm

Nu = 1.61000 = 1600 kN

pretp. a1 = 7 cm h = 60 - 7 = 53 cm
0.60

M au = 576 + 1600
0.07 = 944.0 kNm
2

k=

53
944.0 102
30 2.05

= 1.353 a< 3 dvostruko armiranje

usv. a1* = 3.0 k* = 1.719 ; * = 43.590%

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

15

53
2
M abu =
30 2.05 10 = 584.4 kNm
1.719
Mau = 944.0 - 584.4 = 359.6 kNm
pretp. a2 = 7 cm A a 2 =
A a1 = 43.590

359.6 102
= 19.55 cm2
(53 7 ) 40

30 53 2.05 1600

+ 19.55 = 15.07 cm2

100
40
40

Kako je raunski potrebna pritisnuta armatura vea od potrebne zategnute armature, a pritom je
zadovoljen uslov A a1 A a 2 1.5 A a1 , presek se armira simetrino, srednjom vrednou sraunatih
povrina:
A a1 = A a 2 =

19.55 + 15.07
= 17.31 cm2
2

usvojeno:

5 R22 (19.00 cm2) - presek kao u primeru 8b.

Ukoliko je:
(a)

Aa2 Aa1

(b)

Aa1 Aa 2 < 1.5 Aa1 - obe zone se armiraju simetrino, srednjom vrednou
sraunatih povrina;

(c)

Aa 2 1.5 Aa1

- i zategnuta i pritisnuta zona se armiraju sraunatim

povrinama armature;

- presek se armira simetrino, ali se potrebna povrina

armature odreuje pomou dijagrama interakcije, o emu
e u nastavku kursa biti rei. Primena dijagrama
interakcije je mogua i u sluaju (b).

PRAVOUGAONI PRESEK - SLOENO SAVIJANJE

SLOBODNO DIMENZIONISANJE
Poznato:

- statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi , Ni) - sraunato

- kvalitet materijala (fB , v) - usvojeno
- irina poprenog preseka (b) - usvojeno

Nepoznato: - visina poprenog preseka (d)

- povrina armature (Aa)
PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

1. korak:

16

Sraunavaju se granini raunski statiki uticaji:

M u = u ,i M i (i=g, p, )
i

N u = u ,i N i
i

Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti, jer se redovno

usvaja dilatacija zategnute armature a 3.
2. korak:

Usvajaju se dilatacije betona b i armature a, pri emu bar jedna mora dostii graninu
vrednost. Vee dilatacije betona daju preseke manje visine, armirane veom koliinom
armature. Za usvojene vrednosti dilatacija iz tabela za dimenzionisanje oitavaju se
koeficijenti k i .

3. korak:

Sraunava se potrebna statika visina. Meutim, ovde je postupak iterativan, jer u izrazu
za statiku visinu figurie zasad nepoznata visina d:
M au
d

M au = M u + N u a1 h = k
b fB
2

Postupak se sprovodi tako to se u prvom koraku pretpostavi Mau=Mu i srauna

odgovarajua statika visina:
I
M au
M = Mu h = k
b fB
I
au

Sa tako odreenom visinom se ponavlja proraun sve do postizanja eljene tanosti

(razlika di-1 i di). Zatim se sraunava potrebna povrina armature:
b hi fB Nu
Aa =

100 v v
4. korak:

Usvaja se broj i prenik ipki armature. Usvojena armatura se rasporeuje u poprenom

preseku, vodei rauna o zahtevima propisanih Pravilnikom (debljina zatitnog sloja,
isto rastojanje izmeu ipki).

5. korak:

Sraunava se poloaj teita a1 usvojene armature u odnosu na zategnutu ivicu preseka i

potrebna ukupna visina preseka d:
d = h + a1
koja se zaokruuje na prvi vei ceo broj (ceo broj deljiv sa pet).

6. korak:

Konano se konstruie popreni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom

koliinom armature, i prikazuje u odgovarajuoj razmeri (1:10) sa svim potrebnim
kotama i oznakama.

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

17

Primer 8. Odrediti visinu i potrebnu povrinu armature za presek pravougaonog oblika, optereen
zadatim momentima savijanja i silama pritiska. Podaci za proraun:
Mg = 60 kNm

Ng = 125 kN

Mp = 80 kNm

Np = 100 kN

b = 25 cm

MB 30
GA 240/360

Mu = 1.660 + 1.880 = 240 kNm

Nu = 1.6125 + 1.8100 = 380 kN
MB 30 fB = 2.05 kN/cm2

GA 240/360 v = 24 kN/cm2

usvojeno b/a = 3.5/7.0 k = 2.074 , = 26.984%

I korak: pretp. MIau = Mu = 240 kNm
h I = 2.074

240 10 2
= 44.9 cm
25 2.05

pretp. a1 = 7 cm dI = 44.9+7 = 51.9 cm

II korak: usv. dI = 52 cm
0.52

II
M au
= 240.0 + 380.0
0.07 = 312.2 kNm
2

h II = 2.074

312.2 10 2
= 51.2 cm
25 2.05

pretp. a1 = 7 cm dII = 51.2+7 = 58.2 cm

III korak: usv. dII = 60 cm
0.60

III
M au
= 240.0 + 380.0
0.07 = 327.4 kNm
2

h III = 2.074

327.4 10 2
= 52.3 cm
25 2.05

pretp. a1 = 7 cm dIII = 52.3+7 = 59.3 cm dII

A a = 26.984

25 52.3 2.05 380

= 14.38 cm2
100
24
24
usvojeno: 618 (15.27 cm2)

a1 =

3 (4.5 + 9.5)
= 7.0 cm d = 52.3+7.0 = 59.3 cm usvojeno: d=60 cm
6

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

18

PRAVOUGAONI PRESEK - ODREIVANJE MOMENTA LOMA

Uslovi ravnotee se u optem sluaju pravougaonog preseka, napregnutog na sloeno savijanje,
armiranog u obe zone, mogu napisati u sledeem obliku:

N = 0:
M = 0 :
a1

D bu + Dau Zau = N u

D bu z + Dau (h a 2 ) = M au = M u + N u (y b 2 a1 )

Karakteristine geometrijske veliine potrebne za proraun, dijagrami dilatacija i napona, poloaj

spoljanjih i unutranjih sila su prikazane na donjoj skici.

x-a2 a2

Dbu

z=h

d
y b1

Dau

h - a2

x=sh

Gb

Nu

h-x

y b2

Mu

Aa2

a2

b f B

b 3.5

Aa1

a1

a1

Zau
a1 10

Zamenom izraza za unutranje sile u betonu i armaturi u uslovu ravnotee normalnih sila sledi:

N = 0:

b s b h f B + A a 2 a 2 A a1 a1 N u = 0

(1)

x=0.259h

b = 3.5
a1 =

1 s
b
s

b = 3.5
x=0.4h

b = 3.5

s 0.259 = 7/27

x=0.167h

U poslednjem izrazu poznate su geometrijske veliine i mehanike karakteristike materijala. Lako je

pokazati da su sve ostale nepoznate veliine potpuno odreene ukoliko je poznat poloaj neutralne
linije. Naime, iz Bernoulli-eve hipoteze ravnih preseka i uslova loma sledi:
b = 2

s 0.259 = 7/27
a1 = 10
b =

s
a1
1 s

Aa1
a1 = 10

a1 = 5.25

a1 = 10

Koeficijent punoe naponskog dijagrama betona zavisi iskljuivo od dilatacije betona b:

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

b =

b
(6 b ) za b 2 ; odnosno
12

b =

3 b 2
za 2 b 3.5
3 b

19

Naponi a1 i a2 su odreeni iz bilinearnog raunskog dijagrama elika, kao:

a1 = Ea a1 v

a2 = Ea a2 v

pri emu je:

a 2 =

x a2

b ; v = v
Ea
x

Napominje se da je "donja" armatura uvek zategnuta,

a "gornja" moe biti pritisnuta, ali i zategnuta.

a []
v

10

Oito je izborom veliine s kao parametra potpuno odreeno stanje unutranjih sila u preseku. Naravno, za nasumice izabrano s nije zadovoljen uslov ravnotee N = 0, pa se postupak odreivanja
poloaja neutralne linije sprovodi iterativno. Za pretpostavljenu vrednost s se sraunaju sve unutranje sile i proveri uslov ravnotee N = 0. Tom prilikom mogu nastupiti tri sluaja:
a. uslov ravnotee (1) je zadovoljen: potpuno neverovatno u prvom koraku
b. uslov ravnotee (1) umesto nule daje pozitivan rezultat: rezultanta unutranjih sila je
vea od spoljanje sile pritiska, pa treba pomeriti neutralnu liniju ka pritisnutoj ivici
preseka, odnosno smanjiti s
c. uslov ravnotee (1) umesto nule daje negativan rezultat: rezultanta unutranjih sila je
manja od spoljanje sile pritiska, pa treba pomeriti neutralnu liniju ka zategnutoj ivici
preseka, odnosno poveati s
Postupak se u potpunosti ponavlja dok se ne zadovolji uslov ravnotee (1), odnosno do postizanja
eljene tanosti, npr. max. 1% od vee od sila Dbu, Zau.
Kada se iz uslova ravnotee normalnih sila odredi poloaj neutralne linije, iz uslova ravnotee
momenata savijanja se sraunava traena vrednost momenta nosivosti preseka Mu. Veliina kraka
unutranjih sila z se odreuje iz izraza:
z = h x = h (1 s )
pri emu se bezdimenzioni koeficijent poloaja sile pritiska u betonu odreuje iz tabela za
dimenzionisanje ili sraunava iz izraza:
=

8 b
4 (6 b )

za b 2 ; odnosno

b (3 b 4 ) + 2
2 b (3 b 2 )

za 2 b 3.5

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

20

Moment loma preseka Mu se odreuje iz uslova ravnotee momenata u odnosu na teite zategnute
armature u preseku, u kome su sve ostale veliine poznate. Sledi:
M u = D bu z + Dau (h a 2 ) N u (y b2 a1 )
Sila pritiska se u prethodne izraze unosi sa pozitivnim, a sila zatezanja sa negativnim znakom.
Napominje se da je traeni rezultat prorauna veliina Mu, a ne Mau.

"JEDNOSTRUKO ARMIRAN"2 PRAVOUGAONI PRESEK

U sluaju da se moe zanemariti nosivost armature smetene uz pritisnutu ivicu preseka, moment
loma je mogue odrediti:
- napred opisanim postpukom, uvrtavanjem Aa2 = 0 u odgovarajue izraze, odnosno
- pomou tabela za dimenzionisanje pravougaonih preseka.
Uslov ravnotee normalnih sila, tj. izraz za odreivanje potrebne povrine armature za pravougaoni
presek napregnut na sloeno savijanje u oblasti velikog ekscentriciteta moe se napisati u obliku:
A a1 = 1 b h

fB Nu

v v

+
1 = b s = A a1 v N u
bhfB

Kako su poznate geometrijske veliine preseka, koliina i poloaj armature i mehanike karakteristike materijala, iz poslednjeg izraza se moe sraunati mehaniki koeficijent armiranja zategnutom
armaturom 1 . Time je jednoznano odreena vrednost koeficijenta k, koja se moe se proitati iz
tabela za dimenzionisanje. Nepoznata vrednost momenta loma Mu pri odgovarajuoj sili Nu se
rauna iz uslova ravnotee momenata savijanja u odnosu na teite zategnute armature:
k=

h
M au
b fB

h
M au = b f B
k

h
d

M u = M au N u (y b1 a 1 ) = b f B N u a 1
k
2

Pod "jednostruko armiranim" presekom u dosadanjem toku kursa je podrazumevan presek kod koga je proraunski
potrebna armatura smetena samo u zategnutoj zoni preseka. S druge strane, "dvostruko armirani" preseci su oni kod
kojih je, zbog iscrpljenja nosivosti pritisnutog betona, potrebna raunska pritisnuta armatura.
Kako se ovde radi o proveri nosivosti POZNATOG preseka, svaki presek je zapravo "obostrano" ili "dvostruko"
armiran, jer je odreena koliina armature smetena i uz pritisnutu ivicu. Time se nikako ne eli sugerisati da je
dilatacija zategnute armature a1=3, kao u sluaju raunskog dvostruko armiranog preseka. Naime:
-

proraun elementa ija se nosivost dokazuje mogao je biti sproveden po regulativi razliitoj od aktuelne
(npr. proraun sprovden po teoriji doputenih napona i sl.);

raunski potrebna i usvojena armatura se razlikuju, to dovodi do odstupanja u odnosu na proraunske

vrednosti dilatacija. Takoe, projektant ima slobodu da izabere i drugu granicu a1*, veu od 3;

pritisnuta armatura se pojavila kao raunski potrebna tokom neke faze graenja i sl.

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

21

Primer 9. Odrediti moment nosivosti preseka sa

skice, zanemarujui nosivost armature
smetene uz pritisnutu ivicu preseka.
Kvalitet materijala: MB 40, RA 400/500.
MB 40

fB = 2.55 kN/cm2

RA 400/500 v = 40 kN/cm2
Aa1 = 39.27 cm2 (8R25)
a1 =

5 4.5 + 3 10
= 6.56 cm
8

h = 80 6.56 = 73.44 cm
Aa2 = 0 (zanemaruje se)
+
1 = b s = A a1 v N u
bhfB
1 =

39.27 40
= 0.20969 = 20.969% k = 2.311
40 73.44 2.55
b
3.5
3.475

s
0.259
0.258

b
0.810
0.808

0.416
0.415

0.892
0.893

1M %
20.988
20.841

k
2.311
2.318

73.44
40.0 2.55 = 103010 kNcm
Mu =
2.311
M u = 1030.1 kNm
DIbu
xI

Primer 10. Odrediti moment nosivosti

preseka iz Primera 9, ukoliko se
uzme u obzir nosivost armature
smetene uz pritisnutu ivicu
preseka.

Mu

ZIau

Aa1

Aa2 = 9.82 cm (2R25)

Prisustvo armature uz pritisnutu ivicu preseka svakako dovodi do smanjenja visine

pritisnute zone preseka, jer se ukupna unutranja sila pritiska deli na beton i armaturu
(DbuI = DbuII + Dau, skica desno). Stoga se
pretpostavlja manja vrednost koeficijenta s
od sraunate u Primeru 9 (s=0.259):
PRIMERI ZA VEBE

Mu

Aa2

Aa1

x II < x I

a2 = 4.5 cm
a2

I
DII
bu < Dbu

Dau

I
ZII
au = Zau

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

22

pretp. s = 0.20 < 0.259 a1 = 10 , b =

0.2
10 = 2.5
1 0.2

3 2.5 2
= 0.733
3 2.5

b =

Dbu = bsbhfB = 0.7330.204073.442.55 = 1098.6 kN

v =

v
400
=
= 1.905
E a 210 10 3

2 =

a2
4.5
=
= 0.061
h 73.44

a 2 =

x a2
s 2
0.2 0.061
b =
b =
2.5 = 1.734 < v
x
s
0.2

a2 = Eaa2 = 210103 1.73410-3 = 364.2 MPa = 36.42 kN/cm2

Dau = Aa2a2 = 9.8236.42 = 357.5 kN
a1 = 10 > v a1 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2
Zau = Aa1a1 = 39.2740 = 1570.8 kN

N = D

bu

+ Dau Zau N u = 1098.6 + 357.5 1570.8 0 = 114.7 kN

Kako uslov ravnotee nije zadovoljen, proraun se ponavlja sa korigovanom vrednou bezdimenzionog koeficijenta s. S obzirom da unutranja sila zatezanja premauje silu pritiska, potrebno je
poveati pritisnutu povrinu betona, odnosno poveati s:
0.2 < s < 0.259

pretp. s = 0.22 < 0.259 a1 = 10 , b =

0.22
10 = 2.821
1 0.22

b =

3 2.821 2
= 0.764 Dbu = 0.7640.224073.442.55 = 1258.4 kN
3 2.821

a 2 =

0.22 0.061
2.821 = 2.035 > v a 2 = v = 40 kN/cm2
0.22

Dau = 9.8240 = 392.7 kN

a1 = 10 > v a1 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2
Zau = 39.2740 = 1570.8 kN

N = D

bu

+ Dau Zau N u = 1258.4 + 392.7 1570.8 0 = 80.3 kN

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

23

Kako uslov ravnotee ponovo nije zadovoljen, proraun se nastavlja. Kako sada unutranja sila
pritiska premauje silu zatezanja, potrebno je smanjiti s:
0.2 < s < 0.22

pretp. s = 0.21 < 0.259 a1 = 10 , b =

0.21
10 = 2.664
1 0.21

b =

3 2.664 2
= 0.750 Dbu = 0.750.214073.442.55 = 1181.5 kN
3 2.664

a 2 =

0.21 0.061
2.664 = 1.888 < v
0.21

a2 = 210103 1.88810-3 = 396.5 MPa = 39.65 kN/cm2

Dau = 9.8239.65 = 389.3 kN
a1 = 10 > v a1 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2
Zau = 39.2740 = 1570.8 kN

N = D

bu

+ Dau Zau N u = 1181.5 + 389.3 1570.8 0 = 0 s = 0.21

Kako je uslov ravnotee zadovoljen, sraunava se poloaj sile pritiska u betonu, a zatim i traeni
moment nosivosti preseka. Sledi:
=

b (3 b 4 ) + 2 2.664 (3 2.664 4 ) + 2
=
= 0.396 3
2 b (3 b 2 )
2 2.664 (3 2.664 2 )

z = h (1 s ) = 73.44 (1 0.396 0.21) = 67.32 cm

M u = D bu z + Dau (h a 2 ) N u (y b 2 a1 )
M u = 1181.5 67.32 + 389.3 (73.44 4.5) 0 = 106380 kNcm
M u = 1063.8 kNm

U odnosu na vrednost sraunatu u Primeru 9, razlika momenta nosivosti iznosi:

=

1063.8 1030.1
100% = 3.27%
1030.1

to predstavlja doprinos pritisnute armature u preseku.

Naravno, koeficijenti b i se mogu, za odgovarajuu dilataciju b, proitati iz tablica za dimenzionisanje

pravougaonih preseka.
3

PRIMERI ZA VEBE