Chuyn gi c hiu l vic thc hin chnh sch gi i vi hng ha, dch v v ti

sn c chuyn dch gia cc thnh vin trong tp on qua bin gii khng theo gi th
trng nhm ti thiu ha s thu ca cc cng ty a quc gia trn ton cu. Nh vy,
chuyn gi l mt hnh vi do cc ch th kinh doanh thc hin nhm thay i gi tr trao
i hng ha, dch v trong quan h vi cc bn lin kt. Hnh vi y c i tng tc
ng chnh l gi c. S d gi c c th xc nh li trong nhng giao dch nh th xut
pht t ba l do sau:
Th nht, xut pht t quyn t do nh ot trong kinh doanh, cc ch th hon ton
c quyn quyt nh gi c ca mt giao dch. Do h hon ton c quyn mua hay bn
hng ha, dch v vi gi h mong mun.
Th hai, xut pht t mi quan h gn b chung v li ch gia nhm lin kt nn s
khc bit v gi giao dch c thc hin gia cc ch th kinh doanh c cng li ch
khng lm thay i li ch ton cc.
Th ba, vic quyt nh chnh sch gi giao dch gia cc thnh vin trong nhm lin
kt khng thay i tng li ch chung nhng c th lm thay i tng ngha v thu ca
h.
Thng qua vic nh gi, ngha v thu c chuyn t ni b iu tit cao sang ni b
iu tit thp hn v ngc li.
Thc trng chuyn gi ca cc doanh nghip FDI ti Vit Nam
1. Mt s hnh thc chuyn gi c bn ca cc doanh nghip FDI ti Vit Nam
Hin tng chuyn gi hu nh u xy ra i vi cc cng ty a quc gia. Ti Vit
Nam, hin tng chuyn gi xut hin v ngy cng nhiu ti cc doanh nghip c vn
u t trc tip nc ngoi. Cc hot ng mua bn ni b ca cc cng ty xuyn quc
gia, thng thng qua cc giao dch nh: giao dch chuyn giao ni b ti sn c nh
hu hnh hay ti sn c nh v hnh; mua bn nguyn vt liu, thnh phm, thng qua s
dch chuyn ngun vn nh cho vay v i vay ni b; qua s cung cp cc dch v ti
chnh, t vn qun l, qua cc chi ph cho vic qung co v chi ph nghin cu pht
trin.

Biu 1.1: Cc hnh thc chuyn gi ca Vit Nam nm 2013

(Ngun: Kho st iu tra ca VCCI nm 2013)

Theo kt kho st ca VCCI nm 2013cch thc chuyn gi ph bin l nng gi hng
ha, nguyn vt liu u vo, trong khi li h thp gi xut khu u ra c kt qu ti
chnh l nhm khng phi chu thu thu nhp doanh nghip ti Vit Nam. Cc doanh
nghip ri vo din ny thng hot ng trong cc lnh vc, ngnh ngh c nhiu ti
sn v hnh chng hn nh cc bng sng ch c quyn, cng thc sn xut c quyn,
cng ngh c quyn, sn xut cc sn phm khng ph bin trong nc do khng
c tiu ch ph hp hoc c s so snh i chiu nhm iu chnh li gi tr. Nu cc
ti sn gp vn c xem b kp cng ngh thc s th cng nh, th nhng vn c
trng hp, nh thanh tra pht hin, nhiu doanh nghip FDI gp vn vo DN trong
nc bng my mc, thit b c trnh cng ngh lc hu hoc khu hao ht nhng
vn c y gi ln cao so vi gi tr thc. iu ny gip nng khng gi tr gp vn
gy bt li cho i tc l DN trong nc.
Ngoi ra, nhiu doanh nghip FDI cn tn dng tn dng li th c cng ty m nc
ngoi, trong cc cng ty m ny s cung cp nguyn liu u vo, ng thi bao tiu
u ra ca sn phm. Do vic kim sot gi nguyn liu cng nh gi xut khu cc
sn phm trong mi quan h ny s tr nn kh khn hn, c bit khi cc sn phm li
c xut khu sang nc trung gian th 3. iu ng ch na l rt nhiu doanh
nghip hot ng trong lnh vc cung cp dch v, hng tiu dng thuc cc nhn hng
ln trn th gii thng s dng chiu thc nh gi tin bng quyn thng hiu rt cao

so vi gi tr thc, qua gip thu c li nhun t vic nng khng gi tr thng

hiu, trong khi pha doanh nghip FDI hot ng ti Vit Nam vn phi chu chi ph
qung co cho thng hiu .
2. Thc trng chuyn gi ca cc doanh nghip FDI ti Vit Nam
Vi chnh sch m ca, thu ht u t, cc doanh nghip FDI tr thnh mt phn
tch cc trong cc thnh phn kinh t ng gp cho s tng trng kinh t ca Vit Nam.
Trong nhng nm gn y, tnh hnh cc doanh nghip FDI l gi, li tht ko di nhiu
nm lm nh hng trc tip n ngn sch nh nc, to ra s cnh tranh khng lnh
mnh vi cc doanh nghip trong nc. Tnh hnh chuyn gi v ang l mt thc
trng ng bo ng Vit Nam hin nay.
Xt trn phng din qun l thu, c quan thu ang phi i mt vi tnh hnh k
khai thua l ngy cng gia tng ca cc doanh nghip (DN) c vn u t nc ngoi
(FDI), chim khong trn 50% tng s DN FDI ang hot ng trn c nc, trong
nhiu DN k khai l nhiu nm lin tc, thm ch bo co l sut t khi hot ng n
nay, nhng vn tip tc duy tr sn xut v m rng u t ti Vit Nam. thua l tr
thnh xu hng chung ca doanh nghip FDI, khng ch TPHCM, m trn c nc. N
c phn nh qua t l ng gp cho ngn sch quc gia ca khi ny (khng k du
th) kh thp. Trong cc nm 2005-2008 ch dao ng quanh 9-10% tng thu ngn sch
ca quc gia.
in hnh, Nm 2010, c quan thu tin hnh thanh tra ti 575 doanh nghip FDI,
trong pht hin 43 doanh nghip c du hiu chuyn gi v x l 37 doanh nghip
c kt lun l vi phm, truy thu thu v pht hnh chnh hn 27 t ng. Nm 2011, c
quan thu cng tip tc thanh tra ti 921 doanh nghip FDI k khai l v c du hiu
chuyn gi. Kt qu x l gim l 6.617 t ng, tin hnh truy thu v pht hn 1.669
t ng, tng 4 ln so vi nm 2010. Nm 2013, Thanh tra Chnh ph thc hin thanh
tra vic thu ngn sch ti khu ch xut v cc DN ch xut TP. H Ni, TP. H Ch
Minh, Bnh Dng v ng Nai, c 125/399 DN bo l trong nhiu nm vi s tin ln
n vi nghn t ng, trong khi cc DN ny vn tng trng doanh thu v m rng u
t. ng ch l c 36 DN hch ton l lin tip trong 3 nm lin vi s l ly k

2.858,6 t ng, 17% DN khc l 2 nm lin tip vi 1.829,8 t ng. in hnh cc DN

bo l 3 nm lin l: Cng ty TNHH Sumitomo Bakelite Vit Nam l 777,67 t ng;
Cng ty TNHH sn phm cng nghip Toshiba Asia l 430 t; Cng ty TNHH in t
Meiko Vit Nam l 300 t ng Tnh n ht thng 8/2014, ngnh thu r sot
39.637 doanh nghip, pht hin 1.938 doanh nghip c du hiu chuyn gi. Kt qu,
ngnh thu truy thu 1.317,9 t ng, gim l 4.129,8 t ng, gim khu tr hon thu
82,8 t ng. Gn y, u nm 2014, Thanh tra Tng cc Thu cng cng b bo co
thanh tra chuyn v chuyn gi, trong trng tm l chng chuyn gi i vi cc
doanh nghip FDI c giao dch lin kt, c kt qu ti chnh thua l nhng vn tip tc c
k hoch m rng u t kinh doanh ti Vit Nam. Kt qu thanh tra ti 870 doanh
nghip FDI th c n 720 doanh nghip vi phm. ng ch , c mt s a phng c
t l vi phm ln n 100% doanh nghip thuc mu thanh tra nh Qung Ngi (27/27
doanh nghip thanh tra c kt lun l vi phm), Ha Bnh (16/16), Bc Giang (14/14),
Gia Lai (15/15), c Nng (7/7), An Giang (7/7) TP.HCM, t l vi phm cng ln
n 85%, tng ng 164 vi phm trong s 193 doanh nghip b thanh tra. H Ni
thm ch cn cao hn khi c n 326 doanh nghip vi phm trong s 332 doanh nghip b
thanh tra. Kt qu thanh tra v x pht vi phm ti hai thnh ph u tu ny gip
giam l tng ng 870 v 1.500 t ng; truy thu, x pht v truy hon tng ng 173 v
498 t ng cho Cc thu TP.HCM v H Ni. Trong nm 2015, ngnh thu pht hin
4.700 doanh nghip (DN) c du hiu chuyn gi, truy thu, truy hon v pht hn
1.000 t ng (trong v vic Metro Cash & Carry chim gn mt na).
Ti hi ngh trin khai nhim v 2016, ngnh thu cho bit thanh tra, kim tra
chng chuyn gi c 4.751 DN l, c du hiu chuyn gi v DN c hot ng giao
dch lin kt, gim l 10.050,17 t ng. Trong s , ring v vic Metro Cash & Carry
b pht hin chuyn gi sau 12 nm hot ng ti Vit Nam, truy thu hn 507 t ng
c coi l v vic in hnh trong u tranh chng chuyn gi. Ngnh thu truy thu,
truy hon v pht 1.062,74 t ng; gim khu tr l 302,91 t ng. Tng s tin c
quan thu v c quan cng an x l thu hi vo ngn sch nh nc (NSNN) l 16,89

t ng.
Ngoi ra, trong nm 2013 VCCI tin hnh cuc kho st iu tra thc t, bng nhiu
phng php thch hp, qua lm r vn nn chuyn gi vi s tha nhn ca chnh
DN FDI. Cuc iu tra kho st ny c thc hin ti 13 tnh v TP ca Vit Nam c
mt doanh nghip FDI cao nht vi 1.609 DN FDI (mang tnh i din cho cng ng
DN FDI) n t 49 quc gia ca vng lnh th ang hot ng ti Vit Nam.
Biu 2.1: T l thc hin chuyn gi ca cc nhm doanh nghip

Tr li kho st ca VCCI, nhiu DN FDI t tha nhn hnh vi chuyn gi ca

mnh, khong 20% DN FDI tham gia iu tra tha nhn thc hin vic chuyn li
nhun nhm gim gnh nng thu. Xc sut doanh nghip coi Vit Nam l mt phn ca
chui cung ng ton cu thc hin chuyn gi l 13-20%. 37% doanh nghip m nc
xut x c thu sut thp hn Vit Nam c xu hng thc hin chuyn gi. 65,1% doanh
nghip c li nhun ln hn 20% c thc hin chuyn gi v 44,5% doanh nghip li
nhun t 10-20% thc hin hnh vi ny. Trong , 90% doanh nghip hot ng trong
lnh vc ti chnh, bo him; 70% doanh nghip lnh vc sn xut dt may; 51% doanh
nghip lnh vc sn xut linh kin t... thc hin chuyn gi.
Ngun: L Hong, Hu nh DN FDI no cng chuyn gi, trn thu, TBKTSG,
17/4/2014.
3. Mt s cng ty nc ngoi hot ng chuyn gi ti Vit Nam thi gian qua
3.1.

Cng ty TNHH mt thnh vin Keangnam Vina

y l DN 100% vn ca mt MNCs ca Hn Quc, c thnh lp t nm 2007,

hot ng trong lnh vc xy dng, bt ng v kinh doanh dch v khch sn, vn

phng, trung tm thng mi v cn h cho thu ti H Ni. T nm 2007 n nm 2011,

DN lin tc bo l hng chc t ng mi nm. Nm 2011, Cng ty bt u c doanh thu
t d n Landmark Tower, t trn 5.200 t ng, nhng l hn 140 t ng. Qua kt qu
iu tra ca c quan thu cho thy, thng 5/2007, Cng ty Keangnam - Vina k hp ng
vay vn t Ngn hng Kookmin Bank, mt n v thnh vin trong tp on Keangnam
Hn Quc. Cho n nay, Cng ty ny vay tng cng 400 triu USD t ngn hng ny
v tng s li vay v chi ph ti chnh ca vic vay ln ti trn 2.000 t ng.
Theo Cc thu H Ni, Cng ty Keangnam - Vina tr li sut trung bnh khong
12% mi nm cho khon vay t Kookmin Bank. Trong khi , li sut vay vn bng
USD ti Vit Nam trong thi gian gn y ch t 5 - 7% mi nm. Cng theo kt lun ca
c quan thu, Cng ty Keangnam - Vina tin hnh mt giao dch lin kt. Tuy nhin,
Vit Nam hin cha c quy nh khng ch mc trn li sut tin vay bng ngoi t (nht
l vi trng hp DN hot ng trn lnh th Vit Nam vay i tc nc ngoi di cc
hnh thc: cung ng tn dng, pht hnh tri phiu quc t). Quy nh hin hnh cho php
cc ngn hng t nh ra li sut i vi khch hng theo hnh thc tha thun, qua
tht kh a ra mt kt lun no m khng i km tranh ci v khng c cn c
php l vng chc. Khng ch c chnh lch li sut, mt chi tit khc cng cn quan tm
l mt khon tin ln ti 30 triu USD, tng ng hn 485 t ng (tnh theo t gi
nm 2008) c Cng ty Keangnam - Vina hch ton vo chi ph ti chnh vi tn gi
l ph cung cp dch v t vn ti chnh, thu xp vn vay.
Ngoi ra, thng 10/2007 Cng ty Keangnam - Vina k hp ng cha kha trao tay
vi Cng ty Keangnam Enterprise cng l mt thnh vin ca Tp on Keangnam Hn
Quc lm tng thu EPC. Tng gi tr hp ng ln ti 871 triu USD. Cng ty
Keangnam Enterprise khng ch m nhim vic kho st, thit k d n, cung cp thit
b my mc, thi cng xy dng m cn cung cp c dch v t vn ti chnh, dn xp vn
vay cho Keangnam Vina. Nm 2008, ring khon ph t vn ti chnh c ch u t
Keangnam Vina chi tr cho Keangnam Enterprise Hn Quc ln ti 30 triu USD, tng
ng hn 485 t ng. Ph dch v sp xp ngun vay ln ti 20 triu USD, chi ph t

vn qung co, t vn cp quyn s dng t, cp giy php u t cng ln ti vi triu

USD.
Nm 2013, Thanh tra Chnh ph thc hin thanh tra vic thu ngn sch ti khu ch
xut v cc DN ch xut TP. H Ni, TP. H Ch Minh, Bnh Dng v ng Nai, c
125/399 DN bo l trong nhiu nm vi s tin ln n vi nghn t ng, trong khi cc
DN ny vn tng trng doanh thu v m rng u t.
3.2.

Metro Cash & Carry

Khng cn nghi vn, b mt tht chuyn gi sau 12 nm bo l lin tc ca Metro

Cash & Carry b vch trn. Thanh tra Tng Cc Thu va yu cu i gia bn l ngoi
ny phi gim l 335 t ng, truy thu thu ti 62 t ng.
Theo , tng gi tr vi phm cn x l ln ti 507 t ng. Trong s ny, vi phm
ng ch nht ca i gia bn l ngoi ny l hnh vi chuyn gi thng qua giao dch
lin kt vi cng ty m ti c. Tng s l bt hp l m Metro buc phi gim sau
thanh tra l 335 t ng.
L gii v con s chuyn gi trn (theo chuyn gia Tng cc Thu) Metro Vit Nam v
cng ty m, Metro ti c c k hp ng nhng quyn thng hiu ngay t khi mi
u t Vit Nam. Hng nm, Metro Vit Nam phi tr cho cng ty m c mt khon
tin kh ln. Tnh t nm 2006-2013, khon tin ny ln ti 731 t ng. Tuy nhin, 3
nm u, Metro khng ng k vi B Thng mi theo quy nh ca Ngh nh 35 nn
khon tin tr cho bn c giai on ny khng c chp nhn l chi ph c tr khi
tnh thu.
Nh "gi gi" cng ty m trong cc t thanh ton tin bn quyn thng hiu,
Metro c khon l chnh lch bt hp l l 245 t ng. Theo quy nh ca Lut thanh
tra, thanh tra gi chuyn nhng ch c thc hin trong vng 5 nm tr li. Do vy,
khon l trn lin quan giai on nm 2009 tr v trc, tc qu 5 nm, nn Metro ch
phi t iu chnh li kt qu kinh doanh, tc phi gim 245 t ng trn trong s sch.
Ngoi gim l 335 t ng, Metro Cash & Carry cn phi gim khu tr thu gi tri
gia tng s tin l 110 t ng l khon tin thu ca cc doanh nghip h tr qung

co, bn hng trong siu th nhng li khng k khai khi np thu. Metro cng b truy thu
thu, ch yu l thu nh thu i vi lng chuyn gia nc ngoi l 62 t ng.
Nh , kt qu kinh doanh n nm 2011 ca hng bn l ny chuyn t l trin
min sang cn bng v c li. Trc , theo khai bo ca hng ny, t nm 2007-2012,
phi chu l lu k ti 598 t ng.
Ngoi ra, on thanh tra pht hin Metro trch khu hao ti sn qu cao, trch d
phng bt hp l dn ti khon l 90 t ng. Khon tin ny s buc phi gim trong kt
qu hch ton vi c quan thu.
Theo , sau khi cn bng ti chnh, n nm 2012-2013, Metro li pht sinh khon l
ln ti 380 t ng. Sau khi gim 90 t ng khon l chuyn gi trn, con s cui cng
v ti chnh Tp on ny vn l l 290 t ng. Nm 2014 do cha c d liu nn
on thanh tra cha thanh tra thu.
Chuyn nhng cng s phi thu thu. Nguyn nhn ln nht cho s thua l ca
Metro li chnh l vic m rng u t qu nhanh. Ch trong 5 nm u n Vit Nam,
Metro m ti 9 im. 2 nm tip theo, 2010-2012, d kinh doanh bt bt, Tp on
vn m ti 10 trung tm vi tc rt nhanh. Trung bnh mi im bn l ny cng phi
mt t 3-5 nm mi thu hi li vn. Cng chnh v nghch l bo l ti hn na triu t
ng, Metro vn phnh ra 19 im bn l mi dy ln mi hoi nghi chuyn gi sut nm
qua. Nghch l bo l ti hn na triu t ng, Metro vn phnh ra 19 im bn l mi
dy ln mi hoi nghi chuyn gi sut nm qua. Tuy nhin, vic thanh tra thu Metro
ch thc s c rt ro thc hin khi bt ng c thng tin, Metro s c bn cho Tp
on Berli Jucker (BJC) ca Thi Lan ln ti 879 triu USD.
on thanh tra thu xc nh, tng vn u t ca Metro vo Vit Nam sau 12 nm
mi ch c 301 triu USD nhng gi tr thng v chuyn nhng li gp ti gn 3 ln.
L do cho quyt nh chuyn nhng ny l qu r rng, v t ph Thi tr gi qu cao
trong khi Metro li ang thua l rt m, d l "danh ngha" Vit Nam.
Theo quy nh ca Vit Nam, Metro s phi np thu thu nhp cho khon li nh
chuyn nhng ti sn ny vi mc thu khong 22%. Vi Thi Lan, Vit Nam k

hip nh trnh nh thu 2 ln nn chc chn, cc c quan thu s phi cng tnh ton
cho ra t l thu thu l bao nhiu.
Tuy nhin, thng v bo b vi t ph Thi ang tm thi b nh hon. Ti mt cuc
hp vi cc c ng va qua, 85% c ng thiu s ca BJC khng thng qua ch
trng mua Metro. Sau khi thanh tra, on cng tc kin ngh cn c quy nh c th hn
v t l c th i vi nhng quyn thng mi, hoc cc quy nh v vic tr ph cho
chuyn gia nc ngoi. V quy nh thiu r rng hin nay nn cc doanh nghip mi li
dng, tnh tu tin.
3.3.

Coca-Cola

S liu ca Cc thu TP HCM cho bit, Coca-Cola l di di k t khi chnh thc hot
ng ti Vit Nam n nay.10 nm qua, s l ca Coca-Cola lun mc trn 100 t
ng/nm, c nm s l chim gn 1/3 doanh thu. Nm 2011, tnh hnh c v kh hn,
cng ty ny 'ch cn' l 39 t ng. Tuy nhin, tnh n ngy 30/9/2011, Coca-Cola l
ly k 3.768 t ng mt khon 'l s'.Khng ch l ln, tnh n thi im cui thng
9/2011, Coca-Cola thm ch 'm' vn ch s hu n hn 800 t ng.C ngha rng,
cng ty ny hin ch ang 'sng nh' vo cc khon vay, k c vn vay t cng ty m,
hoc tin ca khch hng... ng L Duy Minh, trng phng kim tra thu s 1 Cc
Thu TP.HCM, cho bit b quyt doanh nghip ny c th lin tc k khai l nm
chi ph nguyn ph liu, trong ch yu l hng liu c nhp trc tip t cng ty
m vi gi rt cao. Trung bnh chi ph nguyn ph liu chim trn 70% gi vn, c bit
nm 2006-2007 chi ph nguyn ph liu ln n 80-85% gi vn. Ngn sch b tht thu,
cc DN trong nc ri vo tnh trng b cnh tranh khng lnh mnh.
Biu 2.5: Doanh thu v s l ca CocaCola
Ngun: Tp ch ti chnh s 9 nm 2014
L vt vn u t
Sau 18 nm hot ng Vit Nam, khng nhng khng c li m con s l lu k ca
Cty Coca-Cola Vit Nam theo bo co ln ti 3.768 t ng, vt c s vn u t ban
u l 2.950 t ng, trong khi doanh thu lin tc tng t 20 - 30%/nm. Nm 2010,

doanh thu ca Coca-Cola Vit Nam t 2.529 t ng nhng chi ph li ln n 2.717 t

ng, dn n s l 188 t ng. L ln nh vy, nhng DN ny tuyn b trong 3 nm ti
s tip tc m rng u t thm 300 triu USD. PGS-TS Nguyn Vn To - Ph trng
khoa Ti chnh (H Kinh doanh v Cng ngh H Ni) - t cu hi v cng l dn thm
mt chi tit na l ti sao Coca-Cola u t vo Thi Lan (cng hng liu nh th) li
c li?
ng Nguyn Quang Tin - V trng, Ph trng ban Ci cch, Tng cc Thu - cho
bit, c quan thu cha c nhn nh no v vic chuyn gi Coca-Cola Vit Nam v
cha thanh tra. Cc Thu TPHCM mi ch thanh tra nm ti chnh 2006 ca DN ny
nhng gim l 72 t, gim tr chuyn l qu thi hiu 889 t ng. Hng lot DN FDI
khc cng c nhng biu hin ng ng v chuyn gi, thi gian ti y s tp trung vo
thanh tra Coca-Cola, Pepsi, Nh my bia Vit Nam.
C quan thu trnh B Ti chnh chng trnh kim sot hot ng chuyn gi
2012-2015. Trong thi gian ti, c quan ny cho bit s tp trung vo cng tc thanh tra
cc i tng theo k hoch ch khng thanh tra trn lan, c nh gi bng nhng tiu
ch c xy dng c th. Trong , trng tm du hiu chuyn gi l nhng DN k khai
l trin min nhng vn u t, c quan thm nh gi nng vn u t bng cch chuyn
gi thng qua ti sn hu hnh, nng vn u t ln chia khu hao, nguyn vt liu.
Trng hp Coca-Cola l 100% vn nc ngoi, thng xuyn s dng nguyn liu
mua ca Cty m vi gi cao v bn li cho Cty m vi gi thp hng chnh lch rt

ln. Khi mua chuyn ra nc ngoi ri, khi bn li gi thp trnh thu cp ti
chnh sch u i i vi cc DN c vn FDI, vi DN cng ngh th cng ngh tin tin,
thi gian hon vn rt nhanh nhng thi gian u i ti 4 nm, gim 9 nm n 13 nm.
Vi khong thi gian ny DN c th thu hi vn n 3 ln. Lut DN hin rt thng
thong, nhng DN li chuyn giao lng vng trong thi gian u i min gim thu v
Cty m ht thi gian min gim thu th li chuyn cho cng ty con. Do , chng
chuyn gi khng phi ch dng vic qun l thu, m cn lin quan n u t nc
ngoi trnh tnh trng mt bn th cng lng gnh nng cn mt bn c u i trn
lan.
Lut Qun l thu va c Quc hi thng qua, trong c c ch tha thun trc
v nguyn tc xc nh gi gia c quan thu v cc Cty a quc gia. Hin Chnh ph
ang thc hin th im i vi Samsung v mt s DN FDI khc thc hin k khai s
liu chi ph, gi thnh, gi bn... to nn li nhun ti Vit Nam. c xut t i biu
Quc hi l nn chng, cn thnh lp mt c quan iu tra v thu thuc Tng cc Thu,
thay v ch da vo cnh st kinh t. Bn cnh , cn coi chuyn gi l hnh vi trn thu
v cn c quy nh x pht vi hnh thc v khung x pht nng c tnh rn e.
Cng ty kim ton cng phi chu lin i do hot ng chuyn gi ca cc DN c s
h tr ca Cng ty kim ton ng sau. Trong thi gian ti, s yu cu c v trch nhim
ca c quan kim ton trong k khai ca DN lin kt v nu xy ra hu qu truy thu DN
lin kt th Cty kim ton cng phi c trch nhim. Cu chuyn phi sng phng, anh
n ph dch v ca h trnh thu th phi chu trch nhim trc Nh nc.
3.4.

Adidas

Hot ng theo giy php kinh doanh l phn phi bn bun nhng Cng ty TNHH
Adidas VN li pht sinh hng lot chi ph ca nh bn l. y l cch chuyn gi theo
phng thc lin kt gia cc cng ty con ca Adidas m nhm tm cch n thu ti
VN.
Nm 2012, nghi ng c du hiu giao dch lin kt, Cc Thu TP.HCM tin hnh
thanh tra doanh nghip (DN) ny.

Kt qu thanh tra cho thy c rt nhiu khon chi ph bt hp l c tr cho cc i

tc l nhng n v c giao dch lin kt vi Adidas VN. Trong ni bt nht l chi ph
tip th quc t. Theo i din Phng thanh tra 1, Cc Thu TP.HCM, hiu nm na chi
ph ny l cng ty m (Adidas AG) thu ngi ni ting chp hnh qung co cho sn
phm, cc tm hnh qung co ny khi c treo ti ca hng ca Adidas VN th phi tr
tin cho cng ty m bng 4% doanh thu rng ca sn phm.
Bn cnh , gi thnh sn phm ca Adidas cn b i ln do khon chi ph qun l.
nhng DN khc, ch c mt chi ph qun l vng, nhng ti Adidas VN c nhiu tng
nc qun l. Ngoi qun l ti VN cn c thm qun l vng ti Singapore v ng thi
Adidas VN cn chu s qun l t Adidas c. Adidas VN c hn cc hp ng dch
v ghi nhn s qun l ny cng cc chi ph tr cho pha i tc
Nghch l hn, d c y t cch nhp khu trc tip hng ha t nc ngoi
nhng Adidas VN li phi thu i tc khc l Adidas International Trading B.V thay mt
Adidas VN thc hin cc dch v nh tm nh sn xut cho hng ha lin quan, tm
ngun cung ng mu, t n hng, kim tra vt liu, thnh phn hng ha, gim st s
tun th cc tiu chun php l... Adidas VN tr cho i tc ny 8,25% gi tr mi giao
dch. Khon chi ph ny c Adidas VN ghi nhn l khon chi ph mua hng v hch
ton vo gi vn.
Ngoi ra, d khng phi l nh sn xut nhng ti Adidas VN li pht sinh khon tin
bn quyn bng 6% doanh thu rng ca sn phm. Ngoi ra, d trn giy php c
UBND TP.HCM cp, ngnh ngh chnh ca Adidas VN l thc hin quyn nhp khu,
phn phi bn bun giy th thao, qun o th thao... nhng DN ny cn pht sinh khon
chi ph h tr vt dng cho nh bn l nh: cung cp t k, vt dng, ni tht, ngoi
tht cho nh bn l s dng nhng khng yu cu thanh ton li. B li nh bn l
khng c cho thu, chuyn nhng cho bn th ba di bt k hnh thc no. Nu nh
bn l vi phm bt k n quyn s hu ca Adidas VN i vi cc trang thit b ny th
phi bi thng. Ton b chi ph ny c Adidas VN hch ton vo chi ph bn hng.
Nu mt i giy Adidas bn ra ti th trng VN vi gi 2 triu ng th gi gc khi
nhp khu ch khong 1 triu ng, cn 500.000 ng l cc chi ph khc m Adidas VN

phi tr cho i tc khc m thc cht cui cng u chy v ti ca cng ty m. C

trng hp cc chi ph kh hiu khc ln n 50% gi bn sn phm. Mi khon ph
nu trn hng nm ngn ca Adidas VN s tin ln n hng chc t ng. Chi ph ny do
ngi tiu dng VN gnh nhng ngn sch tht thu v li nhun c chuyn lng
vng qua cc i tc ri chy v ti cng ty m.

Hnh 2.6: Nguyn nhn dn n li nhun khng tng xng ti Adidas VN

Ngun: Su tm
Nghi vn giao dch lin kt
Trong vn bn gi Tng cc Thu, Cc Thu TP.HCM cng nu r quan im l xem
nhng khon chi ph trn l khon chi ph khng hp l v khng tr vo chi ph khi tnh
thu thu nhp DN. Trong vn bn tr li Cc Thu TP.HCM, Tng cc Thu cng cho
rng cc giao dch gia Adidas VN v mt s cng ty khc trong h thng ton cu c th
l cc giao dch lin kt. V vy ngh Cc Thu TP.HCM kim tra c th mi quan h
gia Adidas VN v cc cng ty ny cng nh cc nh bn l; kim tra cc hp ng
thng mi m Adidas VN k vi cc bn nu trn v nhng ti liu khc c lin quan
xc nh s ph hp ca cc khon chi ph ca Adidas VN theo quy nh. Tng cc
Thu cng yu cu Cc Thu TP.HCM r sot quan h gia Adidas VN v mt s cng ty
trong cng h thng xc nh li cc khon chi ph m DN ny khai bo khi tnh thu.
Phng thanh tra 1 cho bit pha Adidas VN cng tha nhn rng c giao dch lin kt
v khai bo. Sau khi Tng cc Thu c vn bn tr li, Phng thanh tra 1 mi DN ny
ln lm vic nhng kh ch khng c gi c lp n nh cho DN ny do khng c

d liu tng ng. Cng khng th ly gi t mt n v th ba n nh cho DN ny

v y l DN c th. Theo i din Phng thanh tra 1, khc vi nhng DN c giao dch
lin kt khc, tr nm u tin hot ng cha c doanh thu, t nm 2010 n nay Adidas
VN c li ch khng b l. Do vy theo quy nh hin nay, c quan thu khng th n
nh gi cho Adidas VN.
2.1.1.

Nguyn nhn khin cng tc qun l hot ng chuyn gi cha hiu qu

Hin tng chuyn gi Vit Nam hin nay ang l nhng vn phc tp v kh tip
cn. Thc trng chuyn gi mt mt cho chng ta thy nhng tc ng tiu cc n
nn kinh t nhng qua cng cho chng ta thy r hn s yu km t trong ni b nn
kinh t, y c coi l mt l hng ti chnh ln ca Vit nam hin nay. Bn cht ca
vn chuyn gi y chnh l mi quan h v li ch gia cc bn. Nu Vit Nam c
nhng chnh sch, chin lc km th cc doanh nghip FDI s khng bao gi b l thi
c ti a ha li nhun bng cch chuyn gi.
Mt trong nhng c s a ra nghi vn chuyn gi trong khu vc c FDI Vit Nam
thng l: (1) s doanh nghip FDI thng xuyn bo co l trong nhiu nm chim t l
ln, trong tng s doanh nghip FDI, c doanh nghip l mt vn ch s hu; v mc d
l thng chuyn nh vy nhng vn tip tc m rng quy m sn xut, kinh doanh; (2)
t sut li nhun (i vi nhng doanh nghip c li) trn doanh thu khng ng k; (3)
t l ng gp vo ngn sch ca gia ca khu vc FDI ( khng k du th) thy (ch dao
ng 9-10% tng thu ngn sch ca quc gia), trong khi tng d n v tng kinh ph u
t kh cao (23,3% tng vn u t x hi nm 2012). Trong , du hiu u tin (1) l
r nht.
Tuy nhin cng tc qun l hot ng chuyn gi ti cc doanh nghip FDI ca VN cn
rt nhiu kh khn xut pht t nhiu nguyn nhn:
-

Th nht, vic qun l thu i vi hot ng chuyn gi trc khi ban hnh Thng t
s 66/2010/TT-BTC cha c coi trng do c c nguyn nhn khch quan v ch quan.
V nguyn nhn khch quan giai on ny mc tiu ca Nh nc l to mi iu kin
thun li cnh tranh thu ht vn TNN nhm to ngun lc pht trin kinh t. V
nguyn nhn ch quan l do nng lc qun l thu i vi hot ng chuyn gi ca c

quan thu cn hn ch; cha c i ng cng chc chuyn nghip, chuyn su v lnh
vc gi chuyn nhng, c kinh nghim thc tin trong vic thanh tra, kim tra, lp h s
xc nh gi th trng i vi giao dch lin kt.
-

Th hai, do cha tp trung b tr ngun kinh ph hon thin H thng c s d liu

ca ngnh Thu; vic phi hp trao i, cung cp thng tin vi c quan qun l v cp
php u t, c quan qun l gi, c quan thng k, c quan thu nc ngoi cn hn ch
nn vic tm kim thng tin, d liu phc v cho vic xc nh gi th trng i vi giao
dch lin kt l rt kh khn, c bit l i vi nhng trng hp m sn phm, hng
ho, my mc thit b khng c bn ti th trng Vit Nam.

Th ba, hin ti cc ngun thng tin ang c c quan thu thng xuyn s dng (t
c quan cp giy chng nhn u t, t h s k khai thu ca cc DN v t bo co ti
chnh ca DN c kim ton) cn nhiu hn ch, c th: Thng tin cung cp t giy
chng nhn u t thng b hn ch do ch cung cp c thng tin v cc bn lin kt
khng th hin c cc giao dch trong k pht sinh i vi cc bn lin kt; Thng tin
t bo co t k khai thng tin giao dch lin kt ca DN b hn ch do ph thuc vo
tnh trung thc khi k khai ca DN; i vi bo co kim ton, cc thng tin cung cp
mang tnh c lp, trung thc cao v theo chun mc kim ton v k ton yu cu phi
trnh by v th hin y thng tin quan h giao dch lin kt trong phn thuyt minh
bo co ti chnh. Tuy nhin, thc t hin nay ch bo co kim ton ca cc DN
khng mang li y thng tin nh yu cu, cn nhiu DN n trnh khng phn nh
thng tin giao dch lin kt. Hiu qu ca vic kim ton c lp cn hn ch.

Th t, cc DN c hnh vi chuyn gi thng l cc DN a quc gia, vn kinh doanh

ln, c i ng chuyn gia t vn gii c rt nhiu kinh nghim trong vic xy dng k
hoch trnh thu thng qua xc nh gi chuyn giao, nn pht hin v u tranh i
vi cc trng hp ny l rt kh khn

Nguyn nhn dn n tnh trng trn mt phn l do cc DN FDI c p dng

chnh sch u i v thu thu nhp doanh nghip (TNDN) khi mi u t vo VN. Mt
s DN FDI s dng hnh thc chuyn gi khi ht thi hn u i u t trn trnh
ngha v thu. Chnh v vy, kim sot cc hot ng chuyn gi l mt vic lm rt cn

thit. Chng chuyn gi hiu qu s ngn chn c tht thot thu thu nhp, gim gi
thnh sn phm, em li li ch cho ngi tiu dng v tng thu nhp cho ngn sch.
Mt s kinh nghim chng chuyn gi ca mt s quc gia v kin ngh cho Vit
Nam
1. Mt s kinh nghim chng chuyn gi
Trong mt th gii ton cu ha, quc t ha, chuyn gi l l mt vn cp bch, tc
ng ti mi nn kinh t. Chng chuyn gi ngy cng tr thnh vn quan trng trong
chnh sch thu ca cc quc gia. n nay, hu ht cc nc pht trin nh Canada,
Mexico, Anh, Php, Ty Ban Nha, c, Australia, M, Nht Bn, Trung Quc xy
dng v hon thin h thng php lut v chng chuyn gi.
Trn th gii hin nay c hai h thng quan im ch yu v chuyn gi l ca T
chc Hp tc v Pht trin Kinh t (OECD) v ca M. Hai h thng ny tng t nh
nhau nhng ni dung chnh nh khi nim, phng php xc nh gi, yu cu v thng
tin, chng t lu gi ca i tng np thu M c xu hng sng to ra cc phng
php xc nh gi mi, a ra hng dn ring cho hng ho hu hnh v v hnh bi M
l nc tin phong trong pht trin sn phm s hu tr tu. Tuy nhin, hu ht cc nc
hin nay u tha nhn quan im ca OECD trong x l v gi chuyn giao v n c
tnh trung lp v tng ng trong kh nng qun l.
Kinh nghim ca M
Cc quy nh v gi chuyn giao tr thnh mt phn trong lut thu ca M t thi
im chin tranh th gii ln th nht. Khi u l phn 482 ca Lut Thu nhp ni b
(IRC) ban hnh nm 1968. iu khon 482 ny c xy dng nhm ci thin tnh hnh
tht thu thu ca c quan Thu. Theo , gi chuyn giao ti sn hu hnh v v hnh
gia cc chi nhnh ca mt doanh nghip cc nc khc nhau phi c xc nh
tng ng vi gi cung cp cho bn th ba, hoc tng ng vi gi ca mt doanh
nghip khc c sn phm tng t.

Khi gi chuyn nhng ca doanh nghip lm thay i ng k s thu thu nhp phi
np, iu khon ny cho php c quan thu xc nh li gi chuyn giao nhm tnh li li
nhun trc thu tnh thu thu nhp doanh nghip.
Quy nh yu cu gi chuyn giao ti sn v hnh phi c xc nh theo mt trong
bn phng php sau: Phng php giao dch khng lin kt c th so snh (CUT);
Phng php li nhun c th so snh (CPM); Phng php tch li nhun; v cc
phng php khc khng nh r.
V hnh thc x pht, s tin pht vi phm v gi chuyn giao dao ng t 20-40% s
thu khai thiu.
Kinh nghim ca Trung Quc
Cc qui nh chng chuyn gi ca Trung Quc cng xy dng da trn c s hng
dn ca OECD, tuy nhin lut chng chuyn gi ca Trung Quc c mt s im khc c
bn so vi lut chng chuyn gi ca M nh sau:
-

Ngha v np thu Trung Quc khng c hp nht, nu mt tp on kinh t c cc

chi nhnh ti cc tnh thnh khc nhau ca Trung Quc s chu thanh tra v thu chng
chuyn gi nhiu ln.

Mt im khc na l, khi c quan thu ca tnh ny chp nhn mt vn no v

thu th cha chc c quan thu a phng khc chp nhn. iu ny khc hon ton
nu cc tp on kinh t c nhiu chi nhnh ti M, cc vn v thu c c quan thu
tiu bang chp nhn th xem nh l c chp nhn ti cc tiu bang khc.

Nu b xc nh l c hnh vi chuyn gi ti cng ty, th cc iu chnh v nh gi

chuyn giao do c quan thu Trung Quc a ra s c p t cho tt c cc loi thu c
lin quan nh: thu TNDN, thu GTGT, thu xut nhp khu Trong khi ti M ch p
t tnh li thu TNDN m thi.

Ti M, cc ch s v mc nng gi hp l do c quan thu lp nn da trn cc ngun

thng tin i chng v mi ngi u bit. Nhng ti Trung Quc th c quan thu Trung
Quc xy dng cc ngun d liu t vic so snh b mt.
Kinh nghim ca ASEAN

Malaysia
Phng thc p dng: Da trn kinh nghim thc t, cc phng php ca OECD
c chp nhn s dng: phng php so snh gi th trng t do, phng php da
vo gi bn ra, phng php cng chi ph vo gi vn, phng php phn chia li nhun,
phng php li tc thun t giao dch.
Hnh thc pht: Khng c quy nh ring bit, p dng quy nh x pht vi phm thu
chung trong lut. Mc pht dao ng t 100-300% s thu b pht hin gian ln.
Indonesia
Phng php p dng: Phng php so snh gi th trng t do, phng php da
vo gi bn ra, phng php cng chi ph vo gi vn v cc phng php khc do
OECD hng dn (thng thng l bin php da trn li nhun).
Hnh thc x pht: Mc pht t 2% n 48% mt thng tnh trn s thu np thiu b
pht hin do gian ln qua chuyn gi.
2. kin i vi Vit Nam
Chng chuyn gi l bi ton kh i vi nhiu quc gia, khng ring g Vit Nam.
C th nhn thy kh nng kim sot ca Vit Nam cn nhiu hn ch v bt cp. Cc
vn bn quy phm php lut hin hnh trc tip quy nh v vic chng chuyn gi c
hiu lc php l v tnh n nh cha cao. Cho n nay, mi ch c im e Khon 1 iu
37 Lut Qun l thu quy nh mt ni dung c lin quan c th c vn dung lm c
s u tranh chng chuyn gi.
Cn li, cc vn bn quy phm php lut mi ch l Thng t, nh Thng t
74/1997/TT-BTC hng dn v thu i vi nh u t nc ngoi; Thng t
89/1999/TT-BTC, Thng t 13/2001/TT-BTC v c bit l thng t 117/2005/TT-BTC
nm 2005 m hin nay l Thng t 66/2010/TT-BTC hng dn thc hin vic xc nh
gi th trng trong giao dch kinh doanh gia cc bn c quan h lin kt. Ngoi ra, cng
cha c quy ch phi hp gia cc c quan c lin quan gip ngnh Thu thu thp
thng tin phc v cho cng tc chng chuyn gi.
Chnh t nhng thc trng trn, Vit Nam cn phi:

Th nht, cn hon thin dn c s php l trong vic kim sot chuyn gi, bao gm
Lut, Ngh nh, Quyt nh, Thng t v cc ch ti x pht. Phi m bo php lut
kinh t bt kp s pht trin kinh t, to iu kin thun li cho kinh t pht trin nhng
ng thi phi ngn chn hiu qu cc hnh vi gy tiu cc cho nn kinh t.
Th hai, Chnh ph v cc c quan chc nng cng cn r sot, iu chnh theo hng
thu hp khong cch v cc u i thu gia cc ngnh, lnh vc v vng min, a
phng. Vit Nam bc qua giai on thu ht FDI bng mi gi, do vy nn cn nhc,
ch cho php u i thu i vi mt s ngnh ngh, lnh vc, vng min v trong nhng
trng hp c li nht so vi cc hnh thc u i khc.
Th ba, c quan thu cc cp cn tng cng thanh tra gi chuyn giao, xem y l
mt trong nhng nhim v trng tm ca ngnh thu. Ch trng vic thanh tra, kim tra
gi chuyn giao i vi cc DN c nhiu thnh vin; giao dch lin kt c ri ro chuyn
gi cao nh giao dch ca cc DN thng xuyn bo l, cc DN bo l nhng lin tc m
rng sn xut kinh doanh, DN c gi tr vn m, DN c li nhun thp bt thng so vi
mc chung ca ngnh
Th t, xy dng h thng c s d liu v lin thng d liu, thng tin v DN FDI
trong cc c quan chc nng ca Vit Nam c s phi hp ng b, thng sut trong
kim sot chuyn gi ca cc c quan chc nng. Trong thi gian ti, ngnh Thu, c
quan cp php u t, hi quan, cng an, ngn hng... cn tng cng xy dng c s d
liu v kt ni thng tin c c mt h thng thng tin m bo cho qu trnh qun l
thu ni chung v hot ng phn tch ri ro, thanh tra, x l vi phm v gi chuyn giao
gia cc thnh vin lin kt ni ring.
Th nm, ngnh Thu cn tng cng o to, pht trin ngun nhn lc cho ngnh
thu chuyn theo di, kim sot chuyn gi, trong ch trng o to v k nng xc
nh gi th trng, trang b kin thc v kinh t ngnh, k nng tin hc, ngoi ng...
Ngun nhn lc ny phi c thng xuyn cp nht kin thc v kinh t, kinh nghim
qun l kinh t, kinh nghim v hot ng chuyn gi ca cc MNC ti cc quc gia trn
th gii.