Kimia 789 LM

www.mediaprint.
al
KLIKONI KTU
Veronika Haxhistasa
Jalldyz Xhemalaj
Libr msuesi
Kimia 7, 8, 9
Teksti msimor Kimia 7, 8, 9 sht hartuar nga:
Veronika Haxhistasa
Jalldyz Xhemalaj
Titulli:
Libr msuesi Kimia 7, 8, 9
Autore:
Veronika Haxhistasa, Jalldyz Xhemalaj
Drejtoi botimin:
Anila Bisha
Redaktore:
Elona Qose
Dizajni:
Mirela Ndrita
Kopertina : VisiDesign
Shtypi: Mediaprint
ISBN: 978-99956-93-31-2
Botimi i par: 2011
S H T P I A
B O T U E S E
T gjitha t drejtat jan t rezervuara

T gjitha t drejtat e autorit lidhur me kt botim jan ekskluzivisht te zotruara/rezervuara nga Shtpia Botuese
Mediaprint sh.p.k..
Ndalohet do prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shprndarje, kopjim, fotokopjim, prkthim, prshtatje,
huaprdorje, shfrytzim dhe/ose do form tjetr qarkullimi tregtar, si dhe do veprim cnues me fardo lloj
mjeti apo apo forme, pjesrisht dhe/ose trsisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtpia Botuese
Mediaprint sh.p.k.
Ky botim, n trsi dhe/ose n pjes t tij, ndalohet t transmetohet dhe/ose prhapet n do lloj forme dhe/ose
mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetr, t ruhet, depozitohet ose prdoret n sisteme ku mund t
cnohen t drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtpia Botuese Mediaprint sh.p.k..
do cnim i t drejtave t autorit passjell prgjegjsi sipas legjislacionit n fuqi.
Kontaktet:
www.mediaprint.al
Shtpia Botuese
Kutia Postare 7467 - Tiran
Tel.: 04 2258 156
Cel.: 069 40 44 443
botime@mediaprint.al
Sektori i Shprndarjes dhe Marketingut:

Tel.: 04 4500605
Cel.: 069 40 44 441
Cel.: 069 40 20 201
distributor@mediaprint.al
Komente dhe sugjerime jan t mirpritura n email: botime@mediaprint.al
Shtypshkronja:
Tel.: 04 4500605
Cel.: 069 40 50 380
Cel.: 069 20 79 021
print@mediaprint.al
Prmbajtja
Faqe
PLANI MSIMOR ALTERNATIV
Kimia 7
Objektivat msimore
4
7
Modele t planifikimit t nj ore msimi

Tema 2.4
Przierjet homogjene dhe heterogjene
10
Tema 3.8
Metalet dhe jometalet
12
Tema 5.2
Ligji i ruajtjes s mass
14
Testi 1
16
Testi 2
17
Testi 3
19
Testi 4
21
Kimia 8
23
Objektivat msimore
26
Tema 1.2
Tretshmria e substancave n uj
30
Tema 2.10
Vetit kimike t bazave
33
Tema 3.6
Squfuri
37
Testi 1
40
Testi 2
42
Testi 3
44
Kimia 9
Objektivat msimore
46
51
Tema 1.2
Reaksionet ekzotermike dhe endotermike
57
Tema 4.9
Hidrokarburet e pangopura. Alkenet, struktura, emrtimi
60
Tema 4.10
Vetit kimike t alkeneve
64
Tema 5.5
Vetit e fenoleve dhe alkooleve (pun laboratori)
67
Tema 5.7
Vetit e alkanaleve. Prfaqsuesit

Lidhja gjinore ndrmjet hidrokarbureve, alkanoleve, alkanaleve,
acideve alkanoike
Testi 1
69
73
Testi 2
80
Testi 3
82
Testi 4
84
Testi 5
86
Testi 6
88
Testi 7
90
Metodika e zgjidhjes s ushtrimeve n lndn e kimis
91
Tema 6.8
78
Kimia 7 8 9
LIBRI I MSUESIT
KIMIA 7
35 jav 1 or/jav = 35 or
Teori
20 or
Pun laboratori
PL
5 or
Ushtrime
5 or
Or t lira
OL
5 or
Nr.
1
2
3
Kapitulli
Hyrje
5 or
(3 T, 2 PL)
Synimet e programit
1
2
Historiku i kimis
Zbatime t kimis n jetn e prditshme
Rndsia e eksperimentit n kimi.
Metodat e studimit n kimi
P. lab. Pajisjet dhe mjetet n laboratorin
e kimis
P. lab. Matje dhe ndrtim tabelash e
grafiksh
Kuptimi pr lndn. Dukurit fizike.
Vetit fizike t lnds
P. lab. Prcaktimi eksperimental i disa
konstanteve fizike
Dukurit kimike. Vetit kimike t lnds.
Objekti i kimis.
Metodat e ndarjes s substancave
P. lab. Metodat e ndarjes s
substancave
Ndrtimi i atomit. Modeli i atomit sipas
Radhrfordit
Brthama e atomit
Numri i mass. Numri atomik. Izotopet
Elementet kimike. Simbolet kimike
Mole. Mol atomi
Shprndarja e elektroneve n shtresat
elektronike t atomit
Tabela periodike e elementeve
Metalet, jometalet
Ushtrime simbolet kimike
Pajis nxnsit me njohuri pr

klasifikimin, ndrtimin, strukturn
dhe vetit e lnds.
Edukon dhe zhvillon te nxnsit
metodn shkencore t studimit n
kimi.
Aftson nxnsit pr prdorimin e
simboliks s thjesht kimike.
Pajis nxnsit me njohuri fillestare
pr reaksionet kimike.
Mundson nxnsit t fitojn
aftsit e para praktike n
prdorimin e pajisjeve laboratorike.
Mundson nxnsit t ken njohuri
se si t prdorin kimikatet.
Nxit te nxnsit aftsi t mendimit
kritik t zgjidhjes s problemave.
Nxit nxnsit t vlersojn
rndsin e kimis pr individin dhe
shoqrin
Krijon nj baz mbshtetse t
studimit t kimis nga nxnsit n
klasat pasardhse.
Tema
Or
Lnda dhe kimia

6 or
(4T, 2 PL)
1
2
9
10
4
5
11
12
13
14
15
16
Tabela
periodike e
elementeve
10 or
(8 T, 2 U)
17
18
19
20
2
3
4
5
Or e lir
(1 O.L)
7
8
9
Substanca
Pajisjet laboratorike
Substancat: CuO, NaCl,
KNO3, CuSO4, NaNO3
Tabel pr ndarjen e
substancave
Pajisje laboratorike:
aparat distilimi, hink
ndarse etj.
Tabel mbi
eksperimentin e
Radhrfordit
Tabel mbi sistemin
planetar t atomit
Tabel mbi ndrtimin e
brthams
Tabel mbi shprndarjen
e elektroneve n atom
Tabel e sistemit
periodik t elementeve
10
11
21
22
23
24
25
26
Molekulat
formulat kimike
7 or
(5 T, 2 U)
1
2
3
4
27
28
29
30
31
32
Reaksioni kimik
5 or
(3 T, 1 P. L, 1 U)
1 or e lir
33
2
3
4
Or e lir
34
35
Ushtrime mol atomi

Testim
Molekulat e substancave t thjeshta dhe
prbrjeve dyjare. Lidhja kovalente
Jonet e thjeshta dhe t prbra. Prbrjet
jonike. Elektrovalenca
Formulat kimike
Masa molekulare. Masa molare
Njehsime stekiometrike q bazohen n
formulat kimike
Ushtrime. Shkrimi dhe emrtimi i
formulave kimike
Ushtrime me molin dhe formulat kimike
Reaksionet kimike dhe llojet e tyre
Ligji i ruajtjes s mass
Njehsime stekiometrike me an t
barazimeve kimike
Ushtrime mbi barazimet kimike
P. lab. Reaksionet kimike q dallohen

nga ndryshime t jashtme
Testim
Tabel mbi njsin

karbonike
Substancat: P, Mg,
KClO3, CuCl2, NaoH,
ZnCl2, H2S, CaCO3,HCl,
NH4Cl
Peshore kimike
OBJEKTIVAT MSIMORE
Kapitulli I
Historiku i kimis
N fund t ktij kapitulli nxnsi/ja:
1.
2.
3.
4.
5.
Objektivat minimale
Liston etapat e historikut t kimis.
Shprehet mbi konceptin e eksperimentit kimik, metod shkencore.
Liston hapat q ndiqen n metodn shkencore.
Njihet me rregullat e puns n laborator.
Prpilon nj grafik t thjesht.
1.
2.
3.
4.
6.
7.
Objektivat mesatare
Njeh historikun dhe zhvillimin e shkencs s kimis.
Shpjegon metodn shkencore t studimit n kimi.
Interpreton zbatimin e kimis n degt e ndryshme t industris.
Zbaton rregullat e siguris gjat puns me pajisjet dhe substancat kimike.
Bn nj eksperiment t thjesht.
Plotson tabeln me t dhnat e prftuara nga vzhgimet gjat eksperimentit.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Objektivat maksimale
Argumenton rndsin dhe zbatimet n jetn e prditshme t substancave kimike.
Studion metodn shkencore t eksperimentit kimik.
Jep shembuj mbi zbatimin e kimis n industri.
Argumenton rndsin e do rregulli gjat puns n laborator.
Kontrollon nj eksperiment t thjesht.
Prpilon grafik me t dhnat e prftuara nga vzhgimet gjat eksperimentit.
Kapitulli II
Lnda dhe kimia
1.
2.
3.
4.
5.
Objektivat minimale
Prkufizon lndn, substancn, dukurin, objektin e kimis.
Prkufizon dukurin kimike dhe dukurin fizike.
Liston disa przierje heterogjene dhe disa homogjene.
Prkufizon termat: substanc e thjesht, substanc e prbr.
Liston metodat e ndarjes s substancave.
Objektivat mesatare
Prshkruan lndn prmes nj sr vetish karakteristike.
Dallon dukurit fizike dhe dukurit kimike t lndve.
Prshkruan kimin si shkenc q lidhet me ndrtimin, vetit e lnds.
Dallon ndryshimet midis przierjeve homogjene, heterogjene dhe substancave
kimike.
5. Klasifikon nj lnd si substanc t thjesht, przierje homogjene ose
heterogjene.
1.
2.
3.
4.
1. Interpreton vetit karakteristike t lnds.
2. Argumenton, me an t shembujve, dukurit fizike dhe kimike t nj substance.
3. Dallon me an t eksperimentit nj przierje homogjene nga nj przierje
heterogjene.
4. Demonstron metoda t ndryshme t ndarjes s substancave n nj przierje.
5. Interpreton vetit q shfrytzohen pr ndarjen e substancave.
Kapitulli III
Atomi. Tabela periodike e elementeve
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Objektivat minimale
Prkufizon atomin, element kimik, substanc e thjesht, substanc e prbr.
Liston grimcat prbrse t atomit dhe t brthams s atomit.
Shkruan simbolet e disa elementeve kimike.
Prkufizon molin si njsi e sasis s lnds.
Prcakton numrin e mass, numrin atomik t nj elementi.
Prkufizon mbshtjelljen elektronike, shtresat elektronike.
Liston prpjekjet pr klasifikimin e elementeve.
Klasifikon substancat e thjeshta n metale dhe jometale.
Objektivat mesatare
Prshkruan modelin atomik t Radhrfordit.
Tregon masn dhe ngarkesn e do grimce prbrse t atomit.
Zgjidh sakt ushtrime mbi informacionin q merr nga simbolet kimike.
Prcakton llojin e grimcs kur flasim pr molin dhe numrin e grimcave N.
Argumenton se pse vetit fizike dhe kimike t izotopeve nuk ndryshojn.
Shkruan strukturn elektronike t atomeve t 20 elementeve t para t sistemit
periodik.
7. Interpreton klasifikimin e elementeve n varsi t numrit atomik (Z).
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1. Interpreton modelin planetar t ndrtimit t atomit sipas Radhrforit.
2. Njehson me an t shembujve numrin atomik A kur jepet Z, N apo e dhe
anasjelltas.
3. Zgjidh ushtrime rreth molit.
4. Argumenton plotsimin e strukturs s atomeve me elektrone duke diferencuar
shtresat e plotsuara dhe shtresn e paplotsuar.
5. Diskuton pr punn shkencore t Mendelejevit mbi klasifikimin e elementeve.
6. Zgjidh sakt ushtrime mbi informacionin q merr pr do element sipas vendit q
z n sistemin periodik.
7. Prshkruan vetit e metaleve dhe jometaleve sipas vendit n sistemin periodik.
Kapitulli IV
Molekulat. Formulat kimike
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1.
2.
3.
4.
5.
Objektivat minimale
Prkufizon lidhjen kovalente, lidhjen jonike, rrjetn kristalore.
Prcakton koeficientin, treguesin.
Kupton konceptin valenc.
Liston llojet e formulave kimike.
Shkruan dhe emrton formula t thjeshta t substancave kimike.
Prkufizon masn absolute t atomit, njsin karbonike, masn atomike t
krahasuar, masn molekulare t krahasuar, masn molare.
Objektivat mesatare
Prcakton elektronet e valencs.
Prshkruan lidhjet kovalente dhe jonike.
Shkruan formulat e prbrjeve jonike sipas joneve t dhna.
Interpreton njehsimet me an t formulave kimike.
Llogarit masn molare dhe masn molekulare t nj molekule.
Aftsohet pr pun t pavarur.
Krahason lidhjen kovalente me lidhjen jonike.
Argumenton mekanizmin e formimit t lidhjes kovalente si dhe t lidhjes jonike.
Korrigjon formulat e gabuara.
Kryen njehsime me mol atomin duke zbatuar lidhjet e molit me numrin e
grimcave.
Argumenton lidhjen midis mass, molit, mass molare.
Kapitulli V
Reaksioni kimik
1.
2.
3.
4.
Objektivat minimale
Liston llojet e reaksioneve kimike;
Shpreh ligjin e ruajtjes s mass;
Njehson lidhjet ndrmjet mass s substancs, numrin e moleve e mass molare t saj;
Kryen veprime t thjeshta stekiometrike.
1.
2.
3.
4.
Objektivat mesatare
Bn ndryshimin midis reaksionit kimik nga barazimi kimik.
Dallon me an t shembujve reaksionet e bashkimit nga reaksionet e shprbrjes.
Interpreton ligjin e ruajtjes s mass.
Kryen njehsime stekiometrike bazuar n barazimet kimike.
1. Interpreton reaksionin kimik si prishje dhe formim lidhjeje midis atomeve n
molekul.
2. Argumenton me eksperimente ligjin e ruajtjes s mass.
3. Dallon me an t eksperimenteve ndryshimet e jashtme n reaksionet kimike.
4. Kryen njehsime t prbashkta rreth molit dhe mass s substancave n barazimet
kimike.
MODELE T PLANIFIKIMIT T NJ ORE MSIMI

TEMA 2.4
PRZIERJET HOMOGJENE DHE HETEROGJENE
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi/ja:
- prkufizon przierjet homogjene dhe ato heterogjene;
- dallon mnyrat e formimit t przierjeve homogjene nga przierjet heterogjene;
- interpreton duke eksperimentuar ndryshimin midis przierjeve homogjene dhe
atyre heterogjene.
Konceptet kryesore: przierje homogjene = sistem homogjen;
przierje heterogjene = sistem heterogjen.
Mjetet dhe substancat: gota, thupr qelqi, krip gjelle, kristale gur kali, naft, rr.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
PARASHIKIMI
FORMIMI I
NJOHURIVE
PRFORCIMI
METODAT
MSIMORE
Parashikimi me tema
paraprake
Prftimi i przierjeve
homogjene dhe
heterogjene
Kubimi
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
DHE KOHA
Zhvillimi i fjalorit
5
Ndrtimi i shprehive
laboratorike
25
Diskutimi i ideve
15
ORGANIZIMI I
NXNSVE
T gjith nxnsit
Grup nxnsish
Pun me grupe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi: Parashikimi me terma paraprak.
N kt faz msuesi/ja shkruan n drras termat:
- substanca t pastra;
- przierje.
N fund t ksaj faze nxnsi/ja:
- jep shembuj substancash t pastra;
- klasifikon przierjet n:
a) przierje homogjene;
b) przierje heterogjene;
- jep shembuj pr przierjet homogjene dhe heterogjene.
Formimi i njohurive: Prftimi i przierjeve homogjene dhe heterogjene.
Nxnsit sipas grupeve t ndara m par procedojn sipas udhzimeve t tekstit pr
prftimin e przierjeve homogjene dhe heterogjene.
Nxnsit vzhgojn me kujdes przierjet e prftuara pr t arritur n prfundime pr
ndryshimet midis tyre.
Prforcimi: Kubim.
Metoda e kubimit mund t prdoret n kt faz. N faqet e kubit shkruhet: prshkruaj
przierjen heterogjene; krahaso mnyrat e prftimit t przierjeve homogjene; analizo
10
mnyrat e prftimit heterogjen; argumento ndryshimin e substancave t pastra dhe

przierjeve.
Prshkruaj przierjen homogjene.
Prgjigje: N przierjet homogjene, prbrsit e przierjes nuk dallohen me sy t lir.
Prshkruaj prbrjen heterogjene.
Prgjigje: N przierjet heterogjene, prbrsit e przierjes dallohen me sy t lir.
Krahaso ku ngjasojn dhe ku ndryshojn przierjet
homogjene nga ato
heterogjene.
Prgjigje: N t dy rastet bhet fjal pr przierje ndrmjet substancave.
Ndryshimi sht se n przierjet homogjene, prbrsit e przierjes nuk
dallohen me sy t lir, ndrsa n przierjet heterogjene po.
Analizo mnyrat e prftimit t przierjeve homogjene.
Prgjigje: Przierjet homogjene formohen nga:
1. przierja e dy lngjeve;
2. tretja e nj substance t ngurt n nj lng;
3. tretja e nj gazi n nj lng.
Analizo mnyrat e prftimit t przierjeve heterogjene.
Prgjigje: Przierjet heterogjene formohen:
1. nga przierja e dy lngjeve q nuk treten me njri-tjetrin;
2. nga nj substanc e ngurt q nuk tretet n nj lng;
3. nga nj gaz q nuk tretet n lng.
Argumento ndryshimin e substancave t pastra nga przierjet.
Prgjigje: Substancat e pastra jan substancat e thjeshta dhe prbrjet kimike ku atomet
lidhen n raporte masash t caktuara, ndrsa przierjet formohen nga przierja
e dy ose m shum substancave n raporte t fardoshme.
Pyetje dhe ushtrime
1. Nga se dallohet nj przierje homogjene nga nj przierje heterogjene?
Prgjigje: N przierjet homogjene, prbrsit e przierjes nuk dallohen me sy t lir,
ndrsa n przierjet heterogjene prbrsit dallohen me sy t lir.
2. Uji i shiut sht przierje apo substanc e pastr?
Prgjigje: Uji i shiut sht substanc e pastr.
3. Cilat nga substancat e renditura m posht jan t pastra: uj deti, avull uji, uj
burimi, uj i distiluar, azot, oksigjen?
Prgjigje: Substanca t pastra jan: avull uji, uj i distiluar, azot, oksigjen.
4. Prcakto nse jan przierje ose substanca t pastra: uji q prmban argjil, H2,
benzina?
Prgjigje: Przierje: uji me argjil; substanca t pastra: H2, benzina.
5. N nj en kemi hedhur pluhur shkumsi, pluhur hekuri, squfur. far kemi formuar?
Prgjigje: N kt rast kemi formuar nj przierje heterogjene.
11
TEMA 3.8:
METALET DHE JOMETALET
- liston t dhna t prgjithshme pr metalet dhe jometalet;
- shpjegon ndryshimin e karakterit metalik n perioda e grupe, si dhe ndryshimin e
karakterit jometalik n kt drejtim;
- prshkruan prftimin e oksideve bazike dhe acide dhe gjendjen fizike t tyre.
Konceptet kryesore: metal, jometal, okside bazike, okside acide.
Mjetet: tabel periodike.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
PARASHIKIMI
FORMIMI I
NJOHURIVE
PRFORCIMI
METODAT
MSIMORE
Brainstorming (stuhi
mendimesh)
Shpjegimi i prparuar
Tabela e koncepteve
dhe fjalve kye
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
DHE KOHA
Pyetje - prgjigje
5
T lexuarit ndrveprues
30
Paraqitja grafike e
informacionit
ORGANIZIMI I
NXNSVE
T gjith nxnsit
Grupe treshe
Pun me grupe
10
ZHVILLIMI I MSIMIT
Skico nj skem t klasifikimit t lnds. Ku pozicionohen metalet dhe jometalet?
Prgjigje:
Lnda
Substanca t pastra
Przierje
Substanca t thjeshta
Substanca t prbra
Metale
Prbrje
inorganike
Jometale
Prbrje
organike
Pra metalet dhe jometalet jan substanca t thjeshta q bjn pjes n substanca t pastra.
Formimi i njohurive: Shpjegim i prparuar.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t prmendin disa sende t prbra nga metalet.
M pas kalohet n gjendjen n natyr t metaleve dhe jometaleve, ku duhet theksuar se
metalet nuk gjenden n gjendje t lir n natyr, por n trajt xeheroresh, ndrsa jometalet
gjenden edhe t lir, edhe t lidhur.
12
M pas nxnsve u drejtohet pyetja: dini pr gjendjen fizike t metaleve? Po t

jometaleve?
Zhiva (merkuri) sht i vetmi metal i lngt. Metalet kan shklqim metalik, prpunohen
mekanikisht (telzohen, petzohen) prcjellin rrymn elektrike dhe nxehtsin.
N sistemin periodik, metalet ndodhen n t majt t vijs zigzage, ndrsa n t djatht t
saj ndodhen jometalet.
N drrasn e zez shkruhen, t ndara n grupe, formulat e disa metaleve dhe jometaleve.
METALE
Na
K
Ca
Rb
Mg
Ba
JOMETALE
C
Si
O2
N2
Cl2
P4
S8
mund t thoni pr prbrjen e molekulave t metaleve? Po t jometaleve?

Metalet i kan molekulat njatomike.
Jometalet i kan molekulat: a) njatomike C, Si;
b) dyatomike O2, N2, Cl2;
c) shumatomike P4, S8.
Pastaj nxnsve u drejtohet pyetja: Si ndryshojn vetit metalike kur zhvendosemi: a) nga
e majta n t djatht t periods; b) nga lart - posht n grup? Po karakteri jometalik?
Metalet dhe jometalet oksidohen si m posht:
jometal + O2 (ajri atmosferik) formohen okside acide, q mund t jen n gjendje t
gazt ose t lngt, ose n ndonj rast t ngurt si P2O5)
Prforcimi: Tabela me fjal kye.
Pr t renditur informacionin e marr gjat ndrtimit t njohurive mund t prdoret tabela
e fjalve kye.
Nr.
1
2
3
4
5
Koncepte me fjal kye

Gjendja fizike
Vendndodhja n sistemin periodik
Prbrja e molekulave
Vetit n period si ndryshojn
Vetit n grupe si ndryshojn
Metale
Jometale
Pyetje dhe ushtrime

1. Cilat jan vetit fizike m kryesore t metaleve?
Prgjigje: Vetit fizike t metaleve jan: karakterizohen nga shklqimi metalik,
prcjellshmria elektrike, nxehtsia, aftsia pr tu telzuar, petzuar, kan
ngjyr, jan t ngurt.
2. Cilat jan vetit fizike m kryesore t jometaleve?
Prgjigje: Jometalet nuk kan shklqim (prve jodit), mund t jen n gjendje gazi, n
gjendje t lngt ose t ngurt, kan ngjyra t ndryshme.
13
3. N tabeln e mposhtme klasifikoni elementet metal ose jometal:

Elementi
Metal
Jometal
Magnez
+
Neon
Brom
+
Argjend
+
Nikel
+
Ar
+
4. Sipas vendit n sistemin periodik, prcaktoni cili nga metalet sht m tipik:
a) Na apo Al;
b) Na apo K;
c) K apo Li?
Prgjigje: Metalet m tipik jan:
Na pr iftin e par;
K pr iftin e dyt;
K pr iftin e tret.
5. Sipas vendit n sistemin periodik prcaktoni cili nga jometalet sht m tipik.
a) F apo Cl;
b) O apo F.
Prgjigje: Jometali m tipik pr iftin e par sht F, po kshtu edhe pr iftin e dyt.
6. Cilt nga oksidet e mposhtme jan t ngurt ose t gazt: CaO, SiO2, CO2, Na2O,
P2O5, NO2?
Prgjigje:
Okside t ngurt
Okside t gazt
CaO
SiO2
Na2O
CO2
P2O5
NO2
TEMA 5.2:
LIGJI I RUAJTJES S MASS
- prkufizon ligjin e ruajtjes s mass;
- shkruan sakt barazimet kimike;
- argumenton mbi ligjin e ruajtjes s atomeve.
Koncepte kryesore: reaksion kimik, masa, atome.
Mjetet: peshore, NaOH hidroksid natriumi, HCl acid klorhidrik.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
14
METODAT
MSIMORE
PARASHIKIMI
Brainstorming
(stuhi mendimesh)
FORMIMI I
NJOHURIVE
Shpjegimi i prparuar
PRFORCIMI
Ditari dypjessh
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
DHE KOHA
Diskutim idesh
5
Diskutim idesh
30
Ndrtimi i shprehive
studimore
10
ORGANIZIMI I
NXNSVE
T gjith nxnsit
Grupe nxnsish
T gjith nxnsit
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi: Msuesi/ja pyet nxnsit: sht reaksioni kimik? ndodh me substancat
q marrin pjes n reaksion? Po me lidhjet e tyre?
Formimi i njohurive: Shpjegim i prparuar.
Pr tiu prgjigjur pyetjes nse ndryshojn masat e substancave gjat nj reaksioni kimik
zhvillojm eksperimentin dhe analizojm vzhgimet.
Ky prbn ligjin e ruajtjes s mass.
Msuesi/ja krkon nga nxnsit t japin nj prkufizim pr ligjin e ruajtjes s mass.
N nj reaksion kimik, masa e substancave nistore sht gjithmon e barabart me
masn e produkteve t reaksionit.
Edhe njher evidentohet fakti q gjat reaksioneve kimike prishen lidhjet e substancave
nistore dhe formohen lidhjet e substancave prfundimtare.
Natyrshm lind pyetja: A ndryshon numri i atomeve gjat nj reaksioni kimik?
Sugjerohet reaksioni H2 + Cl2 = 2HCl.
Duke analizuar reaksionin arrijm n prfundimin se as numri i atomeve nuk ndryshon
gjat nj reaksioni kimik.
H
Cl
H Cl
+
H
Cl
H Cl
Prforcimi: Ditari dypjessh
-
Pyetje/ fragment
ndodh gjat nj reaksioni kimik?
Si e vrtetojm ligjin e ruajtjes s atomeve?
Vrteto ligjin e ruajtjes s atomeve duke u
nisur nga reaksioni:
2H2 + O2 = 2H2O
Komenti i nxnsit
Nxnsit plotsojn skedn si m posht:

Pyetjet
Prgjigjet
- ndodh gjat nj reaksioni Gjat nj reaksioni kimik prishen lidhjet
kimik?
n substancat nistore dhe formohen
lidhje
t
reja
t
substancave
prfundimtare.
- Si e vrtetojm ligjin e ruajtjes s Ligjin e ruajtjes s mass e vrtetojm
atomeve?
duke eksperimentuar. Peshojm gotn
kimike dhe shtojm n t 4 g NaOH dhe
3.65 g HCl. Kur reaksioni prfundon,
peshojm gotn prsri. Pesha nuk ka
ndryshuar, pra masa nuk ka ndryshuar.
-
Vrteto ligjin e ruajtjes s

atomeve duke u nisur nga
reaksioni:
2H2 + O2 = 2H2O
Numri i atomeve nuk ndryshon.

H
H
H O H
O
+
+
H
H
H O H
O
15
TESTI 1
1. Hapat q ndjek kimisti deri n nj zbulim jan:
a) mbledhja informacionit, prfundimi shkencor, ngritja e hipotezave, eksperimentet;
b) eksperimentet, mbledhja e hipotezave, prfundimi shkencor, ngritja e hipotezave;
c) mbledhja informacionit, ngritja e hipotezave, eksperimentet, prfundimi shkencor;
d) mbledhja informacionit, ngritja e hipotezave, prfundimi shkencor, eksperimentet.
(3 pik)
2. Plotsoni fjalin: Dukuria gjat s cils substanca .............. quhet dukuri kimike.
(3 pik)
3. Pohimi i sakt rreth dukuris kimike sht:
a) zierja e ujit; b) tretja e sheqerit n uj; c) shkrirja e akullit; d) thyerja e xhamit.
(4 pik)
4. Ajri sht:
a) substanc e thjesht;
b) substanc e prbr;
c) przierje substancash.
(3 pik)
5. Przierje homogjene sht:
a) vaj guri dhe uj; b) alkool dhe uj; c) rr dhe uj; d) pluhur hekuri dhe squfur.
(4 pik)
6. Prbrsit e przierjes naft-uj ndahen nga njri-tjetri me an t procesit t:
a) filtrimit;
b) dekantimit;
c) distilimit;
d) avullimit.
(4 pik)
7. Substanc e thjesht sht:
a) uji;
b) oksigjeni;
c) oksid alumini;
d) klorur natriumi.
(3 pik)
8. N przierjen homogjene uj-alkool ndahen prbrsit e przierjes me an t:
a) dekantimit;
b) distilimit;
c) avullimit;
d) filtrimit.
(3 pik)
9. Pohimi i sakt mbi dukurin fizike sht:
a) kthimi i vers n uthull;
b) djegia e qymyrit;
c) ndryshkja e hekurit;
d) shkrirja e hekurit.
(4 pik)
10. Pr ndarjen e dy lngjeve q nuk treten te njri-tjetri vetia fizike q ndihmon
sht:
a) ngjyra;
b) shija;
c) dendsia;
d) temperatura e vlimit.
(3 pik)
Tabel vlersimi
Nota
Pikt
16
4
0-10
5
11-15
6
16-19
7
20-23
8
24-26
9
27-30
10
31-34
TESTI 2
1. Atomi sht:
a) grimc negative;
b) grimc pozitive;
c) grimc elektroasnjanse.
2. Brthama e atomit sht e prbr nga:

a) elektrone dhe neutrone;
b) elektrone dhe protone;
c) vetm elektrone;
d) protone dhe neutrone.
3. Izotopet e nj elementi kimik kan:
a) numrin e mass t njjt;
b) numrin e neutroneve t njjt;
c) numrin atomik t njjt;
d) numrin atomik t ndryshm.
4. Vetit kimike t izotopeve t nj elementi jan:
a) t ndryshme; b) t njjta; c) t paprcaktuara; d) edhe t njjta, edhe t ndryshme.
5. Me simbolin Cu shprehet elementi:
a) karbon; b) krom;
c) kalcium
d); bakr;
6. Moli sht:
a) njsi e mass;
b) njsi e lnds;
e) klor;
c) njsi e kohs;
d) njsi e energjis.
7. Numri i atomeve n 1.5 mol atome fosfor sht:

a) 18.06 1023 atome; b) 12.04 1023 atome; c) 9.03 1023 atome;
8. Numri i Avogradros N prmban:
a) 60.2 1023 grimca;
b) 6.02 1020;
f) cezium.
c) 6.02 1023 grimca;
d) 6.02 1023 atome.
d) 0.602 1024 grimca.
9. Elementet e s njjts period kan:

a) t njjt numrin e elektroneve; b) numr t njjt t elektroneve n shtresn e jashtme;
c) t njjtin numr atomik;
d) t njjt numrin e shtresave elektronike.
10. Elementet e t njjtit grup kan:
a) t ndryshm numrin e elektroneve n shtresn e jashtme elektronike;
b) t njjt numrin e shtresave elektronike;
c) t njjt numrin e elektroneve n shtresn e jashtme elektronike;
d) t njjt numrin atomik.
11. Plotso tabeln:
Numri i
Elementi
Be
Na
Mg
Si
P
Mass
20
24
Protoneve
Neutroneve
4
10
15
14
16
Elektroneve
Shtresave
elektronike
Elektroneve
n shtresn
e jashtme
12
14
17
12. Karakteri metalik n rritje sht:

a) Na, Al, Mg;
b) Al, Mg, Na;
c) Mg, Al, Na;
d) Mg, Na, Al.
13. Dobsohet karakteri jo metalik n rastin:

a) Cl, Br, I, F;
b) F, Cl, Br, I;
c) I, Br, Cl, F;
d) Cl, I, F, Br.
14. Elementi me veti jo metalike tipike sht:

a) neoni;
b) fluori;
c) franciumi;
d) jodi.
15. Oksidi n gjendje t ngurt sht:
a) SO2 ;
b) NO2 ;
c) CaO;
16. N gjendje t gazt sht oksidi:
a) K2O;
b) MgO;
c) CO;
d) CO2.
d) BaO.
17. Plotso tabeln:

Elementi
Fluor
Kalium
Squfur
Kalcium
Alumin
Simboli
Atomik
Numri
Elektroneve n
shtresn e jashtme
Metal
Jometal
9
19
16
20
13
18. 18.06 1023 atome magnezi jan:

a) 2 mol magnez;
b) 3 mole magnez;
c) 1.5 mole magnez;
d) 4 mole magnez.
19. Nj prbrje prmban elementin azot N dhe oksigjen O. Numri i atomeve azot sht
6.02 1023 dhe numri i atomeve oksigjen sht 12.04 1023. Formula e oksidit sht:
a) NO
b) N2O3
c) NO2
d) N2O5.
20. Tek oksidi i natriumit Na2O numri i atomeve t natriumit dhe oksigjenit n 1 mol
Na2O sht:
a) 6.02 1023 atome Na, 12.04 1023 atome O; b) 12.04 1023 atome Na, 6.02 1023 atome O;
c) 9.03 1023 atome Na, 6.02 1023 atome O; d) 12.02 1023 atome Na, 9.03 1023 atome O.
18
TESTI 3
1. Lidhja kovalente realizohet:
a) me an t joneve;
b) midis metalit dhe jometalit;
c) me an t ifteve t prbashkta elektronike;
d) midis metalit dhe jonit.
2. N molekuln e oksigjenit O2 numri i ifteve q formon do atom oksigjen sht:
a) 1 ift elektronik;
b) 3 ifte elektronike;
c) 2 ifte elektronike;
d) 4 ifte elektronike.
3. Kur midis atomeve n nj molekul formohen tre ifte t prbashkta, lidhja
kovalente sht:
a) njfishe;
b) dyfishe;
c) trefishe;
d) katrfishe.
4. Atomi klor Cl (Z=17) formon jonin:
a) Cl+;
b) Cl;
c) Cl2-;
d) Cl2+.
5. Atomi kalcium Ca (Z=20) formon jonin:
a) Ca2-;
b) Ca ;
c) Ca2+;
d) Ca3+.
6. Joni Na+ e ka shtresn e jashtme elektronike t njjt me atomin:
a) Mg;
b) Ne;
c) Ar;
d) K.
7. Joni S2- e ka shtresn e jashtme elektronike t njjt me atomin:
a) Si;
b) Ar;
c) Ne;
d) Cl.
8. Numri i elektroneve q jep atomi alumin Al (Z=13) sht:
a) 2 elektrone;
b) 3 elektrone;
c) 1 elektron;
d) zero elektrone.
9. Atomi azot N (Z=7):
a) merr elektrone;
b) jep elektrone;
c) as merr e as jep elektrone.
10. Te molekula H2SO4 treguesit renditen:

a) 4 : 1 : 2
b) 2 : 1 : 4
c) 1: 4 : 2 d) 4 : 2 : 1
11. Te prbrja N2O5 valenca e azotit sht:
a) 2;
b) 3;
c) 5;
d) 4.
12. Masa molare e hidroksidit t aluminit Al(OH)3 sht:
a) 44 g/mol;
b) 61 g/mol;
c) 78 g/mol;
d) 70 g/mol.
13. Prqindja e karbonit C te prbrja CO2 sht:
a) 54.54%;
b) 27.27%;
c) 40.9%;
d) 30.2%.
14. Prqindja m e lart e oksigjenit sht te:
a) NO2 apo N2O5;
b) N2O3 apo N2O.
19
15. N 20.2 g nitrat kaliumi KNO3 ndodhen:

a) 0.1 mol;
b) 0.15 mole;
c) 0.2 mole;
16. Masa e 1.5 moleve acid fosforik H3PO4 sht:
a) 98 g;
b) 14.7 g;
c) 25.4 g;
d) 0.3 mole.
d) 147 g.
17. Numri i atomeve q ndodhen n 48 g squfur S sht:

a) 12.04 1023 atome;
b) 9.03 1023 atome;
23
c) 6.02 10 atome;
d) 3.01 1023 atome.
18. Numri i molekulave n 6.8 g acid sulfurik H2S sht:
a) 6.02 1023 molekula;
b) 0.602 1023 molekula;
23
c) 12.04 10 molekula;
d) 1.204 1023 molekula.
19. 1.5 mol i nj substance e ka masn 147 g. Masa molare e substancs sht:
a) 9.8 g/mol;
b) 49 g/mol;
c) 98 g/mol;
d) 90 g/mol.
20
TESTI 4
1. Me an t reaksioneve kimike shprehim:
a) dukuri kimike;
b) dukuri fizike;
c) dukuri termike;
d) dukuri elektrike.
2. N reaksionet e shprbrjes:
a) nga 2 molekula substanc nistore prftohen 2 molekula substanc prfundimtare;
b) nga 3 molekula substanc nistore prftohet 1 molekul substanc prfundimtare;
c) nga 1 molekul substanc nistore prftohen 2 ose m shum substanca prfundimtare;
d) nga 1 molekul substanc nistore prftohet 1 molekul substanc prfundimtare.
3. N cilin rast sht reaksion bashkimi?
nx
oksid natriumi + dioksid karboni;

nx
b) hidrogjen + oksigjen uj;
nx
c) hidroksid alumini oksid alumini + uj;
nx
d) oksid kalciumi kalcium + oksigjen.
a) karbonat natriumi
4. Plotso fjalin:
N nj reaksion kimik, masa e substancave nistore sht ........................................ e
produkteve t reaksionit.
5. Me an t reaksionit kimik shprehet:
a) vetm ana cilsore; b) nj dukuri fizike;
d) numri i molekulave t do substance;
c) numri i molekulave t do substance;

e) masa n gram e do substance.
6. Dallimi ndrmjet reaksioneve t bashkimit dhe t sintezs sht:

a) lloji i substancave q marrin pjes n reaksion;
b) gjendja fizike e substancave;
c) numri i molekulave t substancave nistore dhe substancave prfundimtare;
d) ngjyra dhe era e substancave.
7. N cilin rast sht reaksioni shprbrje:
nx
oksid magnezi;
nx
b) oksid kalciumi + uj hidroksid kalciumi;
nx
c) hidrogjen karbonat natriumi karbonat natriumi + dioksid karboni + uj;
nx
d) hidroksid squfuri + uj acid sulfurik.
a) magnez + oksigjen
8. Plotso tabeln:
Masa
27.9 g Na2O
15.75 g HNO3
Mole
Molekula
21
9. Masa e karbonit C q prmban po at numr atomesh q ndodhen n 8 g squfur S

sht:
a) 6 g;
b) 12 g;
c) 3 g;
d) 9 g.
10. Numri i molekulave oksigjen O2 q prftohet gjat shprbrjes s 5.4 g uj sipas
barazimit sht:
2H2O 2H2 + O2
a) 9.03 1023 molekula;
b) 0.903 1023 molekula;
c) 6.02 1023 molekula;
d) 0.602 1023 molekula.
11. Bakri vepron me squfurin sipas barazimit Cu + S CuS.
Sasia e sulfurit bakrit CuS, q prftohet gjat bashkveprimit t bakrit me 0.2
mole squfur, sht:
a) 192 g;
b) 19.2 g;
c) 9.6 g;
d) 0.192 g.
12. N barazimin Na2O + H2O 2NaOH numri i molekulave t ujit H2O q kan
marr pjes n reaksion sht 15.05 1023, ndrsa numri i moleve t hidroksidit t
natriumit t prftuar sht:
a) 2.5 mole;
b) 1.25 mole;
c) 5 mole;
d) 3 mole.
13. Vllimi i oksigjenit O2 t liruar sipas barazimit kimik: 2KClO3
gjat t cilit jan shprbr 73.5 g KClO3 do t jet:
a) 201.6 l;
b) 41.32 l;
c) 20.16 l;
d) 2.016 l.
nx
2KCl + 3O2,
14. N barazimin kimik CaCO3 CaO + CO2 jan shprbr 34 g karbonat kalciumi
CaCO3. Sasia e oksidit t kalciumit CaO q prftohet sht:
a) 190.4 g;
b) 19.04 g;
c) 38.08 g;
d) 3.808 g.
15. Numri i moleve t nj substance t gazt q z vllimin 8.96 l sht:
a) 0.2 mole;
b) 0.4 mole;
c) 0.1 mol;
d) 0.3 mole.
22
LIBRI I MSUESIT
KIMIA 8
Teori
20 or
Pun laboratori
PL
5 or
Ushtrime
5 or
Or t lira
OL
5 or
23
Nr.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
24
Kapitulli
Przierjet
homogjene dhe
heterogjene
5 or
(3 T, 1 U, 1 PL)
Or e lir
Komponime
inorganike
17 or
(11 T, 2 U, 4 PL)
3 or t lira
Or e lir
Or
1
2
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
7
8
9
16
17
18
19
20
10
11
12
13
14
21
22
15
16
Tema
Tretsirat karakteristikat e tyre
Tretshmria e substancave n uj
Prqendrimi i tretsirave
Ushtrime: njehsimi i prqendrimit t
tretsirave
P. lab. Gatitja e tretsirave me
prqendrim t centruar
Detyr kontrolli
Oksidet emrtimi i tyre
P. lab. Reaksionet e djegies
Shprbashkimi elektrolitik
Ushtrime mbi shprbashkimin
elektrolitik
Bazat, ndrtimi dhe emrtimi
Acidet, ndrtimi, emrtimi
Mjedisi acid, bazik asnjans i
tretsirave
Kriprat, ndrtimi, emrtimi
Ushtrime mbi ndrtimin, emrtimin e
oksideve, bazave, acideve, kriprave.
Vetit kimike t oksideve
Vetit kimike t bazave
P. lab. Prftimi dhe vetit e bazave
Vetit kimike t acideve
P. lab. Prftimi dhe vetit e acideve.
Reaksionet e asnjansimit.
Vetit kimike t kriprave
P. lab. Reaksionet e precipitimit
Synimet e programit
Kuptimi i koncepteve t
kapitullit. Przierje homoheterogjene, tretsir,
prqendrim etj.
Formimi i shprehive
teorike e praktike pr
zgjidhjen e ushtrimeve
rreth prqendrimit t
tretsirave.
Interpretimi i rregullave
pr emrtimin e
prbrjeve inorganike.
Kuptimi i rrugve t
prftimit t oksideve,
bazave, acideve,
kriprave.
Hetimi pr t zbuluar
sjelljet (vetit) e
substancave, oksideve,
bazave, acideve,
kriprave.
Formimi i shprehive pr
shkrimin e barazimeve t
shprbashkimit dhe
molarizimit t
substancave.
Interpretimi dhe
argumentimi i varsis
(shkak pasoj) struktur-
Substanca
Tretsira t
llojeve t
ndryshme
Tabela me
formulat baz t
prqendrimit t
tretsirave
KClO3, MnO2,
Na, P, S, C, Mg
Aparat
prcjellshmrie
Hidrokside t
ndryshme, dftues
Acide inorganike
t ndryshme,
dftues
Kripra t
ndryshme
Okside t
ndryshme
Tabel pr
lidhjen gjinore
ndrmjet klasave t
prbrjeve
inorganike
17
24
Or e lir
18
25
26
Or e lir
19
20
Lidhja gjinore ndrmjet klasave t

prbrjeve inorganike
Ushtrime rreth vetive kimike mbi
lidhjen gjinore
Ndotja e mjedisit - shiu acid
Detyr kontrolli
1
2
3
Metalet e grupit IA
Metalet e grupit IIA, IIIA
Metalet e grupeve B: Fe, Cu, Cr
Ushtrime rreth metaleve
Halogjent
32
Jometalet e grupit VIA
33
Jometalet e grupit VA, IVA
Ushtrime
Testim
23
27
28
29
30
31
34
35
Njohuri pr
elementet kimike
8 or
(6 T, 2 U)
1 or e lir
Or e lir
veti kimike t substancave

t prbrjeve inorganike.
Njohja me prfaqsuesit
e metaleve dhe jometaleve
t do grupi.
Njohja me vetit
(sjelljet) e metaleve dhe
jometaleve dhe t
prbrjeve q ato
formojn.
Formimi i shprehive
teorike dhe praktike pr
zgjidhjen e ushtrimeve
stekiometrike.
Prfaqsuesit e
metaleve t
grupeve A dhe B:
Na, Ca, Al, Fe, Cr,
Cu;
jometaleve S, C, P.
25
Objektivat msimore
Kapitulli I
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Objektivat minimale
Klasifikon przierjet n homogjene dhe ato heterogjene.
Prkufizon tretsirn si sistem homogjen.
Identifikon prbrsit e tretsirs: tretsin dhe substancn e tretur.
Dallon tretsit polar (molekula e ujit) dhe tretsit jopolar.
Prkufizon tretshmrin e nj substance n uj.
Liston faktort q ndikojn n tretshmrin e substancave.
Prkufizon prqendrimin e tretsirave.
Liston mnyrat e shprehjes s prqendrimit t tretsirave.
Shkruan formulat e njehsimit t prqendrimit n prqindje dhe molar.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Objektivat mesatare
Dallon me an t shembujve nj przierje homogjene nga przierja heterogjene.
Interpreton tretsirn si sistem homogjen.
Jep shembuj t tretsirave q ndeshen n jetn e prditshme.
Prcakton kur nj tretsir quhet e ngopur, e pangopur, e mbingopur.
Shpjegon tretshmrin e substancave nga ana cilsore dhe sasiore.
Argumenton faktort q prcaktojn tretshmrin e substancave.
Interpreton llojet e prqendrimeve.
Kryen njehsime mbi prqendrimin e tretsirave.
1. Shpjegon ujin trets polar duke u nisur nga molekula polare e tij.
2. Interpreton varsin e do faktori q ndikon n tretshmrin e substancave.
3. Krahason ndikimin e temperaturs si faktor n tretshmrin gaz uj; substanc e
ngurt uj.
4. Argumenton faktin q dy substanca me lidhje kimike t njjta treten shum mir.
5. Dallon tretsirn e prqendruar nga tretsira e ngopur dhe t holluarn nga e
pangopura.
6. Jep shembuj me an t eksperimentit t tretsirave: t ngopura, t pangopura, t
prqendruara, t holluara.
7. Prgatit eksperimentalisht tretsira me prqendrim n prqindje dhe molar.
8. Kryen njehsime mbi prqendrimin e tretsirave.
Kapitulli II
Komponimet inorganike
1.
2.
3.
4.
26
Objektivat minimale
Prkufizon oksidet, bazat, acidet, kriprat.
Dallon oksidet bazike nga oksidet acide.
Shkruan formulat kimike t oksideve, acideve, kriprave.
Emrton oksidet, bazat, acidet, kriprat.
5. Dallon nj oksiacid nga nj hidroacid.

6. Jep kuptimin e termave: prcjellshmri elektrike, elektrolit, jo elektrolit,
shprbashkim elektrolitik.
7. Njeh rregullat e paraqitjes s proceseve t shprbashkimit t prbrjeve.
8. Shkruan barazimet e shprbashkimit elektrolitik n uj t acideve, bazave,
kriprave.
9. Dallon barazimin molekular nga barazimi jonik i nj reaksioni kimik.
10. Njeh pH si potenc t joneve hidrogjen.
11. Njihet me dftuesit e ngjyrosur.
12. Liston mnyrn e gatitjes t oksideve bazik, oksideve acid, acideve, bazave dhe
kriprave.
13. Liston vetit kimike t oksideve bazik, oksideve acid.
14. Vrojton ndryshimin e ngjyrs t dftuesve t ngjyrosur n mjedis acid, bazik,
asnjans.
Objektivat mesatare
1. Evidenton karakteristikat e oksideve bazike, oksideve acide, bazave, acideve,
kriprave.
2. Interpreton emrtimin sistematik t klasave t prbrjeve inorganike.
3. Emrton sakt acidet dhe mbetjet acide kur jometali ka valenc t ult m t lart.
4. Analizon ngjashmrin dhe ndryshimet midis: a) acideve dhe kriprave; b)
bazave dhe kriprave.
5. Prcakton valencn e mbetjeve acide.
6. Identifikon pH si tregues t mjedisit.
7. Njeh kufijt e vlerave t pH n mjedis acid, bazik, asnjans.
8. Argumenton eksperimentalisht procesin e shprbashkimit.
9. Arsyeton vartsin e vetive t prbashkta t acideve ose t bazave me ndrtimin
e molekuls s tyre.
10. Formon molekulat kur jepen jonet prbrse t molekuls.
11. Shkruan reaksionet e formimit t oksideve bazike, oksideve acide, bazave,
acideve, kriprave.
12. Interpreton me an t reaksioneve kimike vetit e oksideve bazike, oksideve
acide, acideve, bazave, kriprave.
13. Shpjegon reaksionet e asnjansimit.
14. Trajton me an t reaksioneve kimike lidhjen gjinore ndrmjet klasave t
prbrjeve inorganike.
15. Interpreton radhn e aktivitetit t metaleve.
16. Dallon reaksionin e asnjansimit nga reaksioni i precipitimit.
17. Zgjidh ushtrime pr gjetjen e pH.
1. Argumenton ndrtimin e oksideve bazike, oksideve acide, bazave, acideve,
kriprave.
2. Shkruan sakt formulat duke u nisur nga emrtimi dhe anasjelltas.
3. Korrigjon formulat kimike t shkruara gabim duke i arsyetuar.
4. Argumenton vetit e do klase n lidhje me strukturn e tyre.
5. Interpreton eksperimentalisht vetit e do klase t prbrjeve inorganike.
6. Evidenton nga pikpamja cilsore rrugt e formimit t kriprave.
7. Zbaton nga ana cilsore dhe sasiore nj reaksion asnjansimi.
27
8. Interpreton rastet kur ndodh reaksion ndrmjet elektroliteve me an t shembujve.

9. Trajton lidhjen midis prqendrimit t jonit H+ ose OH- me pH e tretsirs.
10. Argumenton formimin e jonit H3O+ si proton q lidhet me molekuln e ujit dhe
q e paraqitim edhe H+.
11. Shkruan barazimin jonik t reaksioneve ndrmjet elektroliteve.
12. Prcakton mjedisin e nj tretsire kur jepen vlerat e pH.
13. Gjen pH e elektrolitit t fort (acid ose baz) kur jepet prqendrimi i tij.
14. Tregon zbatimin praktik t mjedisit acid apo bazik n lidhje me shndetin,
ushqimin etj.
15. Sjell shembuj mbi ndikimet negative t pranis s acideve n atmosfer, shiu
acid.
Kapitulli III
Njohuri mbi elementet kimike
Objektivat minimale
1. Njeh metalet sipas vendit q zn n sistemin periodik.
2. Njeh metalet q prdor m tepr n elementet e G IA, IIA, IIIA te grupet B: hekuri,
bakri dhe kromi.
3. Shkruan simbolet e metaleve.
4. Liston vetit e ktyre metaleve.
5. Liston vetit kimike t metaleve pr do grup.
6. Njeh prdorimet praktike t secilit metal.
7. Liston halogjent n elementet e G VII, elementet e G VIA, VA, IVA.
8. Njeh prfaqsuesit e do grupi.
9. Liston vetit fizike t halogjenve, oksigjenit, squfurit, azotit dhe fosforit,
karbonit.
10. Njeh alotropin e fosforit dhe t karbonit.
11. Liston vetit kimike t jometaleve.
12. Njihet me rndsin dhe prdorimet e prfaqsuesve t jo metaleve.
13. Shkruan formulat e prbrjeve m t rndsishme t metaleve dhe jometaleve.
Objektivat mesatare
1. Interpreton vetit e metaleve t grupeve A dhe B.
2. Dallon nprmjet eksperimentit veprimin e elementeve t grupeve A dhe B me
ujin, si dhe me tretsirat e holluara t acideve.
3. Trajton prbrjet q formojn metalet dhe vetit q shfaqin ato.
4. Interpreton vetit e do jometali duke u nisur nga vendi n sistemin periodik.
5. Dallon prbrjet e squfurit, oksidet dhe acidet q ai formon.
6. Interpreton prbrjet e azotit e t fosforit q ato formojn.
7. Prfton oksigjenin me an t eksperimentit.
8. Trajton ngjashmrit dhe ndryshimet ndrmjet halogjenve.
9. Interpreton vetit oksiduese t halogjenve.
10. Komenton acidet q formojn halogjent.
11. Trajton ndryshimet e vetive fizike t formave alotropike t karbonit dhe fosforit.
12. Bn njehsime stekiometrike n reaksionet e vetive t metaleve dhe jometaleve.
28
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Krahason vetit e metaleve t grupeve A dhe B.
Eksperimenton rreth vetive reduktuese t elementeve t grupit IA, IIA, IIIA.
Trajton prdorimet praktike t metaleve dhe prbrjeve t tyre.
Argumenton vendin e do jometali n sistemin periodik dhe vetit oksiduese t
tij.
Krahason vetit acide t SO2 dhe SO3, t H2SO3 dhe H2SO4.
Argumenton plogshtin e azotit n temperatur t zakonshme.
Interpreton ajrin si przierje gazesh N2, O2 q nuk veprojn ndrmjet tyre n
temperatur t zakonshme.
Argumenton strukturn e molekuls O2 dhe N2, rrjedhimisht edhe vetit e tyre.
Argumenton dobsimin e vetive oksiduese nga fluori deri te jodi.
Krahason me an t eksperimentit vetit e HCl, HBr, HI.
Njehson reaksionet q lidhen me vetit e metaleve dhe jo metaleve, vllimin
molar pr substancat e gazta n kushte normale, masn, molin etj.
12. Argumenton pse nuk ndryshojn vetit kimike n format alotropike t karbonit
dhe fosforit, por vetm vetit fizike t tyre ndryshojn.
29

TEMA 1.2
TRETSHMRIA E SUBSTANCAVE N UJ
- prkufizon tretshmrin;
- klasifikon tretsirat ( e ngopura e t pangopura);
- analizon faktort q ndikojn n tretshmrin e substancave n uj.
Konceptet kryesore: tretsir, tretshmri, tretsir e ngopur, tretsir e pangopur.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
METODAT
MSIMORE
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
ORGANIZIMI I
NXNSVE
PARASHIKIMI
Di
Diskutimi i ideve
Pun n dyshe
Paraqitja grafike e
informacionit
Pun n dyshe
T msuarit
bashkveprues
Pun n dyshe
FORMIMI I
NJOHURIVE
PRFORCIMI
Dua t di
(Harta e koncepteve)
Msova m shum
(Rishikimi n dyshe)
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi: Di.
Paraqitet organizuesi grafik prej tri kolonash q prdoret n tabeln e zez dhe flet pune.
Shkruhet tema e re: Tretshmria e substancave n uj. U krkohet nxnsve t thon at
q din ose mendojn pr temn e re dhe t shnojn n kolonn e par se far din.
Nxnsit n kt koh lexojn informacionin e ri mbi Tretshmrin e substancave n uj
dhe u krkohet t formulojn pyetjet, duke i shkruar n kolonn e dyt, far duan t din.
Pasi identifikohen pyetjet, udhzohen nxnsit t kategorizojn njohurit dhe pyetjet e
tyre duke filluar nga kuptimi mbi tretsirat e ngopura e t pangopura, tretshmrin,
faktort q ndikojn n tretshmrin e substancave n uj. Pasi kan prfunduar leximin e
tems s re prqendrohen te kolona e tret. Nxnsit pyeten pr informacionin e ri q
msojn, duke iu prgjigjur pyetjeve t kolons s dyt. Nxnsit n mnyr t pavarur
plotsojn kolonn e tret (organizuesi grafik) si m posht:
TRETSHMRIA E SUBSTANCAVE N UJ
Di
Dua t di
Msova
1. Tretsirat jan sisteme
1. Kur tretsira sht e
1. Kur tretsira vazhdon t
homogjene t prbra nga nj
pangopur?
tres akoma substanc t
substanc e tretur dhe tretsi.
2. Kur tretsira sht e
tretur, tretsira sht e
2. Tretsi sht nj i vetm,
ngopur?
pangopur.
substanc e tretur mund t jet 3. sht tretshmria?
2. Kur tretsira nuk tret m
1, 2 ose m shum.
4. Si shprehet tretshmria?
substanc t tretur, tretsira
3. Substanca n sasi m t
5. Cilt jan faktort q
sht e ngopur.
vogl sht substanc e tretur, ndikojn n tretshmrin e
3. Tretshmri quhet aftsia e
ndrsa substanca n sasi m t substancave n uj?
nj substance pr tu tretur n
30
madhe sht tretsi.

4. N tretsir, substanca e
tretur mund t jet n tri
gjendje fizike: t ngurt, t
gazt, t lngt.
6. A ka rndsi gjendja fizike e

substancs s tretur pr t
prcaktuar se cili faktor ndikon
n tretshmri?
nj trets t caktuar.
4. Tretshmria e nj substance
shprehet me sasin n gram t
nj substance t tretur n 100 g
trets n nj temperatur t
caktuar.
5. Faktort q ndikojn n
tretshmri jan: temperatura,
trysnia, natyra kimike e tretsit
dhe natyra kimike e substancs
s tretur.
6. N tretshmrin e gazeve n
uj ndikon edhe trysnia, ndrsa
n tretjen e substancave t
ngurta e t lngta n uj
ndikon temperatura.
Formimi i njohurive: Dua t di (harta e konceptit)

Plotsohet nga nxnsit harta e koncepteve me njohurit e prfituara (di dua t di
msova paraqitet grafikisht).
Shprehet me
sasin n gram t
nj substance n
100 g trets
sht aftsia e nj
substance pr tu
tretur n nj trets
t caktuar
Varet nga natyra

kimike e tretsit
dhe substancs s
tretur
Tretshmria
e substancave
n uj
E substancave t
gazta;
varet edhe nga
trysnia
E substancave t
ngurta, t lngta e t
gazta; varet nga
temperatura
Prforcimi: Msova (rishikim n dyshe)

Pr t prforcuar shprehit dhe pr prmbledhur ato q kan msuar nxnsit ngrem
pyetje rreth shtjeve q i kan t paqarta ose nuk i kuptojn. Pr kt u drejtohet pyetja:
Pse rritja e temperaturs nuk e rrit tretshmrin e gazeve n uj? (E rndsishme sht q
nxnsit t prfshihen n mirkuptim apo argumentimin e nj pozicioni kundrshtues).
Vlersimi i nxnsve
Nxnsit vlersohen pr prvetsimin e njohurive dhe prkushtimin e tyre gjat puns n
paraqitjen grafike t informacionit.
31
Pyetje dhe ushtrime

1. quajm tretshmri?
Prgjigje: Tretshmri quhet aftsia e nj substance pr tu tretur n nj trets t caktuar.
2. Kur nj tretsir sht e pangopur? Po e ngopur?
Prgjigje: Tretsira q tret akoma substanc t tretur sht e pangopur. Kur tretsira nuk
tret m substanc t tretur, tretsira sht e ngopur.
3. Cilt jan faktort q ndikojn n tretshmrin e substancave t gazta dhe t
ngurta n uj?
Prgjigje: N tretshmrin e substancave t gazta n uj ndikon trysnia, ndrsa n
tretshmrin e substancave t ngurta n uj ndikon temperatura.
4. Kemi nj tretsir t nitratit t natriumit NaNO3. Kur kjo tretsir quhet e
ngopur, e pangopur dhe e mbingopur?
Prgjigje: Tretsira e NaNO3 quhet e ngopur kur nuk tret m, kur tret akoma quhet e
pangopur dhe kur ka m shum substanca se tretsira e ngopur quhet e mbingopur.
5. N 100 g H2O n 20C treten 50 g NaBr (bromur natriumi). N 100 g uj burimi
gjendet i tretur 0.2 g NaBr. lloj tretsire sht kjo?
Prgjigje: Kjo tretsir sht e pangopur.
6. Tretsira e ngopur e klorurit t natriumit NaCl fitohet duke tretur 36 g NaCl n
100 g uj. Sa klorur natriumi NaCl duhen tretur pr t prftuar tretsir t
ngopur n: a. 50 g H2O; b. 10 g H2O?
Zgjidhje:
a.
100 gH 2 O
50 gH 2 O
=
36 gNaCl
x
b.
100 gH 2 O
10 gH 2 O
=
36 gNaCl
x
x = 18 g NaCl
x = 3.6 g NaCl
7. Tretsira e ngopur e klorurit zinkut ZnCl2 prftohet duke tretur 210 g ZnCl2 n
100 g H2O me temperaturn 18C. far tretsire prftohet n qoft se:
a. shtohen n t 100 g H2O;
b. n 100 g H2O shtohen 250 g ZnCl2?
Prgjigje:
a. Nga shtimi i 100 g H2O prftohet nj tretsir e pangopur meq sasia e
ZnCl2 nuk ndryshon.
b. Nga tretja e 250 g ZnCl2 n 100 g H2O prftohet tretsir e mbingopur.
8. Pse nuk mund t jetojn peshqit n ujin q ka valuar?
Prgjigje: Nga uji sht larguar oksigjeni, sepse tretshmria e gazeve n uj sht n
prpjestim t zhdrejt me temperaturn, prandaj peshqit nuk jetojn n kt uj.
9. Ngrohim pak uj deri n 40C. Megjithse temperatura e ujit q ngrohet nuk
sht e lart, her pas here prej tij dalin flluska q shprthejn n siprfaqe. Si
shpjegohet kjo dukuri?
Prgjigje: Rritja e temperaturs ul tretshmrin e gazeve n uj. Tretshmria e
substancave t gazta n uj sht n prpjestim t zhdrejt me temperaturn.
32
Prandaj oksigjeni largohet nga uji ku ishte tretur duke ulur tretshmrin e
oksigjenit n t.
10. Si shpjegohet q, kur hapet shishja e pijes freskuese, uji duket sikur zien nga
dalja e flluskave.
Prgjigje: Tretshmria e substancave t gazta n uj sht n prpjestim t drejt me
trysnin. Kur shishja sht e mbyllur trysnia sht e lart dhe gazi del n
siprfaqe duke zvogluar tretshmrin.
11. Pse nuk duhet t mbahen n vende t ngrohta shishet me pije freskuese?
Prgjigje: Shishet me pije freskuese nuk mbahen n vende t ngrohta sepse temperatura e
lart bn q pijet t humbasin gazin e tretur n t, sepse tretshmria e gazeve
ulet me rritjen e temperaturs.
TEMA 2.10
VETIT KIMIKE T BAZAVE
- prkufizon reaksionet e asnjansimit;
- shkruan reaksionet kimike q shprehin vetit e bazave;
- harton nj hart me konceptet kryesore mbi bazat.
Konceptet kryesore: baz, jon hidroksid, reaksion asnjansimi, oksid bazik.
Mjetet: KOH, HCl, fenolftalein, Ca (OH)2, CuCl2, Cu (OH)2, got kimike, stativ, byret.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
PARASHIKIMI
METODAT
MSIMORE
Stuhi mendimesh n
grupe
FORMIMI I
NJOHURIVE
T msuarit me grupe
PRFORCIMI
Diagrami piramidal
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
Nxitja e diskutimit
ORGANIZIMI I
NXNSVE
5
T msuarit bashkveprues
Pun n grupe dyshe
30
Pun me grupet
eksperte
Paraqitja grafike e informacionit

10
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi: Stuhi mendimesh n dyshe.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t shkruajn far din pr bazat, m pas u krkon t
krijojn grupe dyshe, t shkmbejn mendimet dhe t shtojn n listat e tyre edhe
mendimet e t tjerve.
Ndrkoh q nxnsit thon mendimet e tyre, msuesi/ja shkuan n drrasn e zez.
- Bazat formohen nga kation metali dhe anion hidroksid OH-.
- Mbartse t vetive t bazave jan jonet OH-.
33
Bazat prcjellin rrymn elektrike.

Lakmuesi n tretsirat bazike merr ngjyr blu.
Baza quajm ato substanca q n tretsir ujore rrisin prqendrimin e jonit
hidroksid (OH-).
- Formula e prgjithshme e nj baze sht M (OH)n.
Formimi i njohurive: T msuarit me kmbime.
Ndahen nxnsit n katr grupe dhe udhzohen t lexojn pjest e prcaktuara, t
eksperimentojn sipas udhzimeve t tekstit dhe m pas t shkmbejn me njri-tjetrin
ato q kan msuar.
shtjet pr secilin grup:
Grupi I: jan reaksionet e asnjansimit? Pse letra e lakmuesit ndryshon ngjyr kur mbi
hidroksidin e kaliumit shtohet acid klorhidrik? Cili do t jet reaksioni q ndodh?
Grupi II: Cili sht reaksioni i bashkimit t oksidit t karbonit (IV) me hidroksidin e
kalciumit? Oksidi i karboni (IV) a sht oksid acid? formon ai n bashkveprim me bazat?
Grupi III: Duke eksperimentuar konkludoni mbi afrin kimike t bazave me kriprat.
Cilt jan produktet e prftuara? Vrojtoni ndryshimet q ndodhin.
Grupi IV: Si shprbashkohen me nxehje hidroksidet e patretshme? Duke eksperimentuar
konkludoni pr produktet q prftohen. Cili sht barazimi prkats pr shprbrjen e
hidroksidit t bakrit?
Prforcimi: Diagrami piramidal.
Nga tema e re e lexuar, msuesi/ja pyet nxnsit:
- Cila sht shtja q po analizojm?
Prgjigje: Vetit kimike t bazave.
Nxnsit plotsojn modelin e prgatitur m par nga msuesja sipas grupeve.
Bazat
Vetit kimike
Si vepron?
1. Po t vendosim nj letr lakmuesi n nj
got kimike ku kemi hedhur hidroksid kaliumi,
letra e lakmuesit merr ngjyr blu. Kur shtojm
acid klorhidrik ngjyra e letrs s lakmuesit
ndryshon sepse ndodh asnjansimi.
2. Dioksidi i karbonit, q sht oksid acid, ka afri
kimike pr hidroksidin e kalciumit q sht baz.
far formon?
1. Bazat veprojn me acidet dhe formojn
krip dhe uj, pra japin reaksion
asnjansimi.
KOH + HCl = KCl + H2O
3. Gjat bashkveprimi t bazave (NaOH) me

kriprat (CuCl2) vrejm formimin e hidroksidit
t bakrit t patretshm me ngjyr t kaltr.
2. Produkti i prftuar nga bashkveprimi i

oksideve acid me bazat sht krip dhe uj.
N rastin ton:
Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O
3. Prve hidroksidit t bakrit formohet edhe
klorur natriumi sipas barazimit:
CuCl2 + 2NaOH = Cu (OH)2 + 2 NaCl
4. Hidroksidet e patretshme me ngrohje

shprbhen n oksidin prkats dhe uj.
4. Nga shprbrja e hidroksidit t bakrit

prftohen oksid bakri dhe uji.
Cu(OH)2
nxehtsi
CuO + H2O
Pas ksaj veprimtarie, prfaqsuesit e grupeve, t ndar q n veprimtarin e par, lexojn

plotsimet n diagramet e tyre dhe msuesi/ja plotson n tabeln e zez duke shkmbyer
mendime.
34
Vlersimi i nxnsit
Nxnsit vlersohen pr:
- prvetsimin e njohurive;
- mnyrn si demonstruan eksperimentet;
- argumentimin e pyetjeve;
- paraqitjen grafike.
Pyetje dhe ushtrime
1. Hidroksidi i kaliumit fitohet nga:
a. veprimi i kaliumit me ujin;
b. veprimi i oksidit t kaliumit me ujin.
Shkruani barazimet e reaksioneve kimike.
Prgjigje:
a. 2K + 2H2O = 2KOH + H2
b. K2O + H2O = 2KOH
2. Shkruani formulat e oksideve q prftohen nga shprbrja e ktyre bazave.
a) Cu(OH)2;
b) Cr(OH)3;
c) Fe(OH)3.
Bni emrtimin e tyre.
Prgjigje:
a) Cu(OH)2 CuO + H2O
hidroksid bakri (II)
oksid bakri (II)
nxehtsi
b) 2 Cr(OH)3 Cr2O3 + 3H2O

hidroksid kromi (III)
oksid kromi (III)
nxehtsi
c) 2Fe(OH)3 Fe2O3 + 3H2O

hidroksid hekuri (III)
oksid hekuri (III)
3. Me ciln nga substancat e mposhtme mund t veproj hidroksidi i kaliumit KOH?
a) H2SO4;
b) HBr; c)
CaO;
d) SO2;
e) MgSO4
Prgjigje: Hidroksidi i kaliumit vepron me H2SO4, HBr, SO2, MgSO4.
2KOH + H2SO4 K2SO4 + 2H2O
KOH + HBr KBr + H2O
2KOH + SO2 K2SO3 + H2O
2KOH + MgSO4 K2SO4 + Mg (OH)2
4. Shkruani barazimet pr shndrrimet e mposhtme:
a. BaO BaCl2 Ba(OH)2
b. Al Al2O3 AlCl3 Al(OH)3 Al2O3
c. Cu CuO CuSO4 Cu(OH)2 CuO
Prgjigje:
a. BaO + 2HCl = BaCl2 + H2O
BaCl2 + 2AgOH = Ba(OH)2 + 2AgCl
b. 4Al + 3O2 = 2Al2O3
Al2O3 + 6HCl = 2AlCl3 + 3H2O
AlCl3 + 3NaOH = Al(OH)3 + 3NaCl
nxehtsi
2Al(OH)3 Al2O3 + 3H2O

c. 2Cu + O2 = 2CuO
nxehtsi
35
CuO + SO3 = CuSO4

CuSO4 + 2NaOH = Cu(OH)2 + Na2SO4
Cu(OH)2
nxehtsi
CuO + H2O
5. Plotsoni barazimet:
b. Cr(OH)3 Cr2O3 + ?
a. Zn(OH)2 ZnO + ?
c. Mg(OH)2 + ? MgCO3 + H2O d. Mg(OH)2 + CO2 ? + H2O
Prgjigje:
a. Zn(OH)2 = ZnO + H2O
b. 2Cr(OH)3 = Cr2O3 + 3H2O
c. Mg(OH)2 + H2CO3 = MgCO3 + 2H2O
d. Mg(OH)2 + CO2 = MgCO3 + H2O
6. Sa gram natrium Na duhet t veproj me ujin H2O pr t prftuar 80 gram
hidroksid natriumi NaOH?
Zgjidhje:
T dhnat:
Reaksioni:
mNa = ?
2Na + 2H2O = 2NaOH + H2
mNaOH = 80 g
2 mol 2 mol
2 mol 1 mol
ArNa = 23
Ndrtojm prpjestimin
2 23gNa
xgNa
=
2 40 gNaOH 80 gNaOH
MNaOH = 40g/mol
x = 46 g Na
7. Sa gram hidroksid hekuri (II) Fe(OH)2 duhet pr t prftuar 7.2 g oksid hekuri (II)
FeO?
Zgjidhje:
T dhnat:
Reaksioni:
mFe(OH)2 = ?
MFeO = 7.2 g
Fe(OH)2
nxehtsi

1 mol
FeO + H2O
1 mol 1 mol
1 90 gFe(OH ) 2 xgFe(OH ) 2
=
1 72 gFeO
7.2 gFeO
MFe(OH)2 = 90g/mol
MFeO = 72 g/mol
x = 9 g Fe(OH)2
8. Sa mole prmbahen n: a) 80 g hidroksid natriumi; b) 5.8 g hidroksid magnezi
Mg(OH)2; c) 14.8 g hidroksid kalciumi Ca(OH)2?
Prgjigje:
n=
m
M
mNaOH = 80 g
MNaOH = 40 g / mol
a)
80 g
= 2 mol NaOH
40 g / mol
mMg (OH ) 2 = 5.8 g

MMg (OH ) 2 = 58 g / mol
n=
5.8 g
= 0.1 mole Mg(OH)2
58g / mol
mCa(OH ) 2 = 14.8 g
MCa (OH ) 2 = 74 gr
n=
14.8 g
= 0.2 mole Ca(OH)2
74 g / mol
b)
c)
36
n=
TEMA 3.6
SQUFURI
- prshkruan karakteristikat e squfurit si element i grupit VIA;
- shpjegon vetit e squfurit si jometal;
- harton nj grafik informues pr konceptet baz.
Konceptet kryesore: : jometal, element elektronegativ, veti oksiduese, oksid acid,
elektron valentor, afria pr elektronin, acid.
Mjetet: tabela periodike, drrasa e zez.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
METODAT
MSIMORE
PARASHIKIMI
D.D.M
FORMIMI I
NJOHURIVE
D.D.M
PRFORCIMI
Hart koncepti
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
Diskutim
ORGANIZIMI I
NXNSVE
5
Diskutim
30
Prmbledh materialet baz
10
do nxns
do nxns
do nxns
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi: Di/Dua t di/Msova
N tabeln e ndrtuar me tri kolona - Di/Dua t di/Msova - nxnsve u jepen udhzime
pr t plotsuar rubrikn Di, duke i evokuar informacionet e njohura, si element i grupit
VIA, shtres elektronike, veti oksiduese, elektron valentor.
Ndrkoh msuesi/ja punon n drrasn e zez.
Di
- Squfuri sht element i grupit VIA.
- Simboli squfurit sht S.
- Shtresat elektronike t S: 2, 8, 6.
- Ka 6 e- valentor.
- Formon anion me 2 ngarkesa negative S2- Elektronegativ.
- Shfaq valenca t ndryshme
Dua t di
Msova
Formimi i njohurive: Di/ Dua t di/ Msova

Di
1. Squfuri sht element i grupit VIA.
2. Simboli squfurit sht S.
3. Shtresat elektronike t S: 2, 4, 6.
Dua t di
1. Cila sht gjendja n natyr e S?
2. Cilat jan vetit fizike t S?
3. Pse S ka disa valenca?
Msova
37
4. Ka 6 e- valentor.
5. Formon anion me 2 ngarkesa
negative S26. Elektronegativ.
7. Shfaq valenca t ndryshme
4. A ka ndryshime karakteri oksidues i

squfurit nga ai i oksigjenit?
5. A jep S po ato reaksione kimike q
jep oksigjeni me metalet, jometalet?
6. lloj oksidesh formon squfuri?
7. lloj acidesh formojn oksidet e tij
me ujin?
M pas plotsohet rubrika Msova.

Di
1. Squfuri sht element i
grupit VIA.
2. Simboli squfurit sht S.
3. Shtresat elektronike t S: 2,
8, 6.
1s22s2p63s2p4
4. Ka 6 e- valentor.
5. Formon anion me 2 ngarkesa
negative S26. Elektronegativ.
7. Shfaq valenca t ndryshme
Dua t di
1. Cila sht gjendja n natyr
e S?
2. Cilat jan vetit fizike t S?
3. Pse S ka disa valenca?
4. A ka ndryshime karakteri
oksidues i squfurit nga
oksigjeni?
5. A jep S po ato reaksione
kimike q jep oksigjeni me
metalet, jometalet?
6. lloj oksidesh formoi
squfuri?
7. lloj acidesh formojn
oksidet e tij me ujin?
Msova
1. Msova elektronet
valentore, numrin e oksidimit
dhe strukturn e jonit.
2. Squfuri sht jometal m
pak tipik se oksigjeni.
3. Squfuri ka veti oksiduese
m t dobta se oksigjeni.
4. Oksidet e tij kan veti t
oksideve acide.
5. Tretsirat ujore t tij
formojn acide.
6. N natyr gjendet i lir dhe
i lidhur.
7. Msova vetit fizike dhe
vetit kimike t squfurit.
Prforcimi: Hart koncepti.

Nxnsit hartojn hartn e koncepteve q msuan.
I ngurt, me
ngjyr t
verdh
Oksidet SO2,
SO3 formojn
acidet H2SO3,
H2SO4
Formon
okside acide
SO2, SO3
38
Shtresat
elektronike
2, 8, 6.
6 elektrone
valentor.
Shfaq
valencat
II, IV, VI
S
jometal
Ka veti
oksiduese
Formon jonin
S2-
Vlersimi i nxnsit
Nxnsit vlersohen pr:
- kontributin q japin n punn me grupe;
- argumentin q prdorin pr shpjegimin e vetive;
- prdorimin e koncepteve, faktorve;
- diskutimin dhe informacionin.
Pyetje dhe ushtrime
1. Bni krahasimin e vetive t squfurit S me oksigjenin O.
Prgjigje: Squfuri dhe oksigjeni kan struktur t shtress s jashtme t njjt, kan 6e-.
- Squfuri shfaq valencn II, IV, VI, ndrsa oksigjeni vetm II.
- Squfuri ka veti oksiduese m t dobta se oksigjeni.
- Squfuri sht m pak jometal se oksigjeni.
- Jonet kan ngarkes -2, S2-, O2-.
- Molekula e oksigjenit O2 sht dyatomike, e squfurit S8 sht tetatomike.
2. Si gjenden n natyr squfuri S dhe oksigjeni O2?
Prgjigje: oksigjeni dhe squfuri gjenden n natyr n gjendje t lir ose n trajt
prbrjesh. Oksigjeni n gjendje t lir ndodhet n trajt O2, O3 n trajt
prbrje tek H2O, mineralet, oksidet, kriprat. Squfuri gjendet si galena PbS,
blenda ZnS, piriti FeS2, gipsi CaSO4; 2H2O.
3. Si bhen kalimet: S SO2 H2SO3 K2SO3?
Prgjigje: S + O2 = SO2
SO2 + H2O = H2SO3
H2SO3 + 2KOH = K2SO3 + H2O
4. Gjej valencn e squfurit n prbrjet H2S, SO3, SO2, K2S.
I
II
Prgjigje: H 2 S ;
S VI O3II ;
S IV O2III ;
K 2I S II
5. Sa mole oksigjen O2 nevojiten pr djegien e 6.4 squfur S?

Prgjigje:
T dhna:
Reaksioni:
S + O2 = SO2
nO2 = ?
mS = 6.4 g
1 mol 1 mol 1 mol
ArS = 32
Zgjidhje:
- Gjej numrin e moleve t S q prmbahen n 6.4 g S.
n=
6.4 g
m
=
= 0.2 mole S
32 g / mol
M
Ndrtojm prpjestimin:
0.2molS
1molS
=
1molO2 xmolO2
x = 0.2 mol O2
6. Elementet Na, Ba, Ca, Al i kan valencat I, II, II, III. Shkruaj formulat e
komponimeve q jep squfuri me to.
Prgjigje: Na2S, BaS, CaS, Al2S3.
39
TESTI 1
1. Pohimi jo i sakt pr tretsirat sht:
a. tretsira sht przierje homogjene;
b. prbhet nga tretsi dhe substanca e tretur;
c. formohet nga dy substanca q nuk treten te njra-tjetra.
(1 pik)
2. Pohimi sht i vrtet (V) apo i gabuar (G)?
N nj tretsir:
a. tretsi ndodhet n sasi m t vogl se substanca e tretur;
b. substanca e tretur mund t jet m shum se nj;
c. substanca e tretur ndodhet vetm n nj gjendje fizike;
d. tretsi ka t njjtn gjendje fizike si tretsir.
(1 pik)
3. Tretsira sht e ngopur kur:
a. prmban sasi t madhe substance t tretur;
b. tret akoma substanc;
c. nuk tret m substanc n nj sasi tretsi;
d. prmban sasi t vogl t substancs s tretur.
(1 pik)
4. Tretsira sht e holluar kur:
a. prmban sasi t vogl substance t tretur;
b. nuk tret akoma substanc;
c. prmban sasi t madhe substance t tretur.
(1 pik)
5. Sasia e substancs s tretur n 250 g tretsir 8% sht:
a. 40 g;
b. 20 g;
c. 30 g;
d. 60 g.
(2 pik)
6. Sasia e ujit q nevojitet pr t prftuar 300 g tretsir 10% sht:
a. 250 g;
b. 210 g;
c. 270 g;
d. 130 g.
(2 pik)
7. Nj tretsir e klorurit t natriumit NaCl me vllim 400 ml, dendsi 1.2 g/ml dhe
prqendrim 15% prmban substanc t tretur me mas:
a. 36 g;
b. 72 g;
c. 144 g;
d. 18 g.
(3 pik)
8. Masa e ujit q prmban tretsira e hidroksidit t kaliumit KOH me prqendrim
7%, vllim 800 ml e dendsi 1.15 g/ml sht:
a. 855.6 g;
b. 85.56 g;
c. 64.4 g;
d. 171.12 g.
(3 pik)
9. Numri i moleve n tretsirn 0.2 M t hidroksidit t kalciumit Ca(OH)2 n 3 l t
saj sht:
a. 0.3 mole;
b. 0.6 mole;
c. 0.9 mole; d. 0.15 mole.
(2 pik)
10. Prqendrimi molar i tretsirs s acidit fosforik H3PO4 q prmban 33.2 g n 2 l
t saj sht:
a. 0.4 M;
b. 0.2 M;
c. 0.1 M;
d. 2 M.
(3 pik)
40
11. 17.4 g substanc ndodhen n 1.5 l tretsir 0.2 molare. Masa molare e substancs
sht:
a. 98 g/mol;
b. 101 g/mol;
c. 58 g/mol;
d. 120 g/mol.
(2 pik)
12. Masa e substancs s tretur n 500 ml tretsir klorur zinku ZnCl2 0.3 M sht:
a. 20.4 g;
b. 40.8 g;
c. 60 g;
d. 120 g.
(3 pik)
13. Przihen 200 g tretsir 2% me 500 g tretsir 8% t hidroksidit t natriumit
NaOH. Tretsira e prftuar e ka prqendrimin:
a. 5%;
b. 6.28%;
c. 8%;
d. 6%
(3 pik)
14. 1.2 l tretsir 0.1 M NaOH przihen me 900 ml tretsir 0.2 M NaOH.
Prqendrimi molar i tretsirs s prftuar sht:
a. 0.3 M;
b. 0.28 M;
c. 0.14 M;
d. 1.4 M
(3 pik)
15. Sasia e hidroksidit natriumit NaOH q vepron me 300 g tretsir 2% t acidit
klorhidrik t HCl sht:
a. 13 g;
b. 20 g;
c. 6.57 g;
d. 13.15 g.
(3 pik)
Nota
Pikt
4
0-10
5
11-15
6
16-19
7
20-23
8
24-26
8
27-30
10
31-34
41
TESTI 2
1. Molekula e oksidit bazik sht e ndrtuar nga:
a. kation metal dhe anion mbetje acide;
b. jometal dhe oksigjen;
c. metal dhe oksigjen;
d. kation metal dhe anion hidroksil.
2. Gjat djegies s jometalit me oksigjenin formohet:
a. acid;
b. oksid bazik;
c. oksid acid;
d. krip.
3. Karakteristik e elektroliteve sht:
a. prcjellshmria elektrike; b. prcjellshmria elektronike; c. prcjellshmria termike.
4. Vetit e prbashkta t bazave shpjegohen:
a. nga prania kationit t metaleve;
c. nga prania e anionit hidroksil;
b. nga ngarkesa e kationit;
d. nga numri i anioneve hidroksil.
5. Gjat procesit t shprbashkimit molekula elektrolitit ndahet n:
a. atome;
c. elektrone dhe protone;
b. molekula;
d. jone me ngarkesa t kundrta elektrike.
6. Gjat reaksionit t asnjansimit ndodh bashkveprimi ndrmjet:
a. oksid bazik + oksid acid;
c. baz + krip;
b. acid + krip;
d. acid + baz.
7. Prbrja me formul t prgjithshme HnXOm shpreh:
a. oksid acid;
b. hidracid;
c. oksiacid;
d. krip; e. baz.
8. Reaksioni q nuk mund t ndodh sht:
a. HCl + CaO
c. HCl + Zn
b. HCl + NaCl
d. HCl + KOH
9. Vlera e pH=6 shpreh q tretsira sht:
a. acid i fort;
b. baz e fort;
c. acid i dobt;
d. baz e dobt.
10. Plotso fjalin:

N nj tretsir mjedisi sht bazik kur prqendrimi i joneve H+ sht ...........................
se prqendrimi i joneve ..............................
11. Oksidi i aluminit Al2O3 nuk vepron me:
a. H2O;
b. HNO3;
c. CO2 ;
d. H2SO4
12. Reaksioni q ndodh sht:
a. Na2SO4 + H2SO4
b. Na2SO4 + Na3PO4
42
c. Na2SO4 + CaO
d. Na2SO4 + BaCl2
13. Reaksioni HCl + KOH KCl + H2O sht:

a. reaksion sinteze;
c. reaksion asnjansimi;
b. reaksion precipitimi;
d. reaksion shprbrjeje.
14. Tretsira e acidit nitrik HNO3 e ka pH=3. Prqendrimi joneve hidrogjen [H+] dhe
i joneve hidroksid [OH+] do t jet:
+
a. [H ] = 10-3 dhe [OH+] = 10-3
b. [H+]= 10-11 dhe [OH+] = 10-11
c. [H+] = 10-3 dhe [OH+] = 10-11
d. [H+] = 10-11 dhe [OH+] = 10-3
15. Sasia m e madhe e hidrogjenit H2 prftohet kur veprojn me ujin H2O:
a. 3 mole Na;
b. 1.5 mole K;
c. 2.5 mole Ca.
16. Masa e acidit sulfurik H2SO4 q vepron me 200 ml tretsir 0.2 M hidroksid
natriumi NaOH do t jet:
a. 3.92 g;
b. 1.96 g;
c. 0.98 g;
d. 2. 94 g.
17. Numri i moleve t nitratit natriumit NaNO3 q veprojn me 300 ml tretsir, 2%
acid fosforik H3PO4 me dendsi 1.2 g/ml do t jet:
a. 0.44 mole;
b. 0.22 mole;
c. 0.11 mole;
d. 0.33 mole.
43
TESTI 3
1. Pr metalet e grupit IA pohim i gabuar sht:
a. kan nj elektron n shtresn e jashtme;
b. kur japin elektronin shndrrohen n kation me nj ngarkes pozitive;
c. formojn okside acide;
d. jan metale tepr aktiv.
2. Pohim i sakt sht:
a. kalciumi sht metal m pak aktiv se zinku;
b. kalciumi sht metal m pak aktiv se hekuri;
c. kalciumi sht m aktiv se kromi;
d. kalciumi sht m pak aktiv se kaliumi.
3. Alumini shfaq veti:
a. metalike;
b. jo metalike;
c. amfotere;
d. asnjanse.
4. Pohimi i gabuar pr elementet e grupit VIIA sht:

a. quhen halogjen;
b. kan 7 elektrone n shtresn e jashtme;
c. marrin nj elektron;.
d. molekulat e tyre jan njatomike.
5. N cilin rast jan renditur vetm jometale:
a. K, Ca, Mg, F, P
c. N, C, O, Si, Cl
b. I, S, Ba, Al, Fe
d. Cr, Cu, Br, N, Li
6. Pohimi i gabuar sht:
a. metalet prcjellin rrymn elektrike;
b. metalet prcjellin nxehtsin;
c. metalet jan n tri gjendje fizike: t ngurt, t lngt dhe t gazt;
d. metalet petzohen, telzohen.
7. Pohimi i gabuar pr jodin:
a. sht n gjendje t ngurt;
c. ka 7 elektrone n shtresn e jashtme;
b. sublimohet;
d. zhvendos fluorin nga kriprat e tij.
8. Pohim i sakt pr azotin:

a. molekula e azotit sht njatomike;
b. azoti ndihmon djegien;
c. molekula e tij sht e paqndrueshme;
d. 4/5 e vllimit t ajrit sht azot.
9. Pohim i gabuar pr jometalet:
a. kan 4-7 elektrone n shtresn e jashtme;
b. formojn anione;
c. me oksigjenin formojn okside acide;
d. jan n tri gjendje: t ngurt, t gazt e t lngt;
e. prcjellin mir rrymn elektrike.
44
10. Pohim i sakt pr oksigjenin:

a. molekula e oksigjenit sht njatomike;
b. nuk ndihmon djegien;
c. sht m pak aktiv se squfuri;
d. 1/5 e vllimit t ajrit sht oksigjen.
a. Na + H2O
Ca + H2O
b. Li + H2O
Cr + H2O
12. Reaksioni q ndodh sht:
a. Cr2O3 + H2O
K2O + H2O
b. CuO + H2O
Fe2O3 + H2O
13. Kur digjen 18.06 1023 molekula magnez, numri i moleve oksigjen q nevojiten
sht:
a. 2.5 mole;
b. 1.5 mole;
c. 3 mole;
d. 1 mol.
a. NaI + Cl2
c. NaCl + I2
b. NaBr + Cl2
d. NaI + Br2
15. Vllimi i oksigjenit q nevojitet pr djegien e 6.2 g fosfor sht:
a. 22.4 l;
b. 11.2 l;
c. 5.6 l;
d. 4.48 l.
16. Prqindja m e lart e oksigjenit gjendet te:
a. N2O5 ;
b. N2O3;
c. NO2 ;
d. NO
17. Masa e 8 moleve fosfor sht 248 g. Masa molare e fosforit sht:
a. 62g/mol;
b. 31g/mol;
c. 15.5 g/mol;
d. 15g/mol.
18. Sasia m e madhe e oksigjenit ndodhet n:
a. 2 mole Fe2O3 ;
b. 4 mole Na2O;
c. 0.5 mole N2O5;
d. 1.3 mole SO3.
19. Kur vepron kalciumi Ca me 300 g tretsir acid klorhidrik HCl 12% vllimi i
hidrogjenit q lirohet sht:
a. 5.67 l;
b. 22.08 l;
c. 11.04 l;
d. 22.7 l
45
LIBRI I MSUESIT
KIMIA 9
46
Teori
45 or
Pun laboratori
PL
8 or
Ushtrime
5 or
Detyr kontrolli
DK
2 or
Or t lira
OL
10 or
Nr.
1
2
3
Kapitulli
Energjia
Barazimet
termokimike
3 or
(2 T, 1 detyr
eksperimentale)
Reaksionet
redoks
7 or
(5T, 1U, 1 PL)
17
2
3
4
5
6
7
9
10
11
12
13
14
15
16
4
5
6
7
8
Or
1
2
Elektrokimia
9 or
(6T, 1U, 1PL,
1DK)
1
2
3
4
5
6
7
Temat
Energjia dhe barazimet kimike
Reaksionet ekzo dhe
endotermike
Detyr eksperimentale Efekti
termik n reaksionet kimike
Kuptimi mbi numrin e oksidimit
(n.o)
Rregullat pr caktimin e n.o.
Njehsimi mbi n.o.
Reaksionet e oksido-reduktimit
Caktimi i koeficienteve n
reaksionet redoks
P. lab. Reaksionet redoks
Ushtrime
Elementi galvanik
Radha e aktivitetit t metaleve
Baterit
Elektroliza
Shembuj elektrolize
Elektroliza me anod t
tretshme
Ushtrime
Synimet e programit
Njohja dhe kuptimi i
koncepteve kryesore t
kapitullit.
Formimi i shprehive
teorike dhe praktike,
prdorimi i tyre n
zgjidhjen e ushtrimeve.
Njohja me konceptet
n.o. oksidim, reduktim,
substanc oksiduese, sub.
reduktuese.
Zbatimi i rregullave pr
njehsimin e n.o.
Argumentimi i procesit
t oksidimit dhe
reduktimit.
Zbatimi i rregullave n
vendosjen e koeficienteve
n reaksionet redoks.
Njohja me ndrtimin e
elementit galvanik,
elektrolizierit.
Prcaktimi i barazimeve
elektrodike dhe reaksionit
t prgjithshm.
Zbatimi i rregullave t
shkarkimit t joneve n
l k d
Substancat
Materiale t
grumbulluara nga
burime t ndryshme
informacioni.
Substanca: Ca, CaO,
NH4Cl
Tabel mbi vlerat
EN t disa elementeve
Tabel mbi n.o. t
joneve t thjeshta dhe
t prbra
Substanca: Cu, Zn,
CuSO4, CuCl2, Al.
Elektrolizier
prcjellsa, aparat i
prcjellshmris
elektrike, voltametr.
Substanca CuSO4,
ZnSO4, Cu, Zn.
Tabel mbi vlerat e
potencialeve
l k dik
d d
47
8
9
18
19
20
21
22
23
24
25
48
Or e lir
Prbrjet
organike,
hidrokarburet
18 or
(14T, 2PL, 1U,
1DK)
2 or t lira
10
1
2
3
4
5
26
27
28
29
30
10
31
32
33
34
11
12
13
14
P. lab. Elektroliza e ujit

Baterit dhe dmet e tyre n
mjedis
Detyr kontrolli
Objekti i kimis organike
Elementet prbrse t
prbrjeve organike
Lidhjet kimike n prbrjet
organike
Formulat molekulare dhe t
strukturs
Hidrokarburet e ngopura,
alkanet
Hidrokarburet e ngopura me
varg t degzuar.
Gatitja. Vetit kimike t
alkaneve
P. lab. Gatitja dhe vetit e
metanit
Hidrokarburet e pangopura
alkanet
Vetit fizike dhe kimike t
alkeneve
Alkinet, struktura dhe emrtimi
Vetit kimike t alkineve.
Ushtrime
P. lab. Gatitje dhe vetit kimike
t alkeneve, alkineve
elektroda.
Krahasimi i elementit
galvanik dhe elektrolizs.
Njohja me zbatimet
praktike t elementit
galvanik dhe elektrolizs.
Evidentimi i elementit
karbon prbrs i
prbrjeve organike.
Klasifikimi i
hidrokarbureve sipas:
a)skeletit karbonik; b)
llojit t lidhjeve n
molekuln e tyre.
Njehsimi i rregullave
pr emrtimin e alkaneve,
alkeneve, alkineve.
Krahasimi i vetive fizike
t hidrokarbureve.
Prcaktimi i tipeve t
reaksioneve kimike
karakteristike pr klasat e
hidrokarbureve.
Njehsimi i rndsis
praktike t
hidrokarbureve.
Edukimi i edukats
qytetare pr ruajtjen e
mjedisit nga ndotja.
elektrodike standarde.
Modele baterish.
Nafta dhe gazi natyror

Ndotja e mjedisit shkatrrimi i
shtress s ozonit
Arenet benzeni
Arenet policiklike
Prsritje
Detyr kontrolli
Alkoolet struktura, emrtimi
Vetit fizike t alkooleve
Prfaqsues t alkooleve, eteret
Alkoolet aromatike, fenolet
P. lab. Vetit e alkooleve e
fenoleve
Alkanalet dhe alkanonet
47
48
7
8
Vetit e alkanaleve
Vetit e alkanoneve
49.
50
10
51
11
52
53
12
13
54
55
56
14
15
16
Ushtrime mbi emrtimin e

alkanaleve e alkanoneve
P. lab. Vetit e alkanaleve dhe
alkanoneve
Acidet karboksilike, struktura,
emrtimi
Vetit e acideve karboksilike
Prfaqsues t acideve
karboksilike
Esteret
Lyrat, ngurtsimi i lyrave.
Sapunt detergjentet dhe
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
Or e lir
Or e lir
Prbrjet
organike q
prmbajn
oksigjen
23 or
(18T, 2U, 3PL)
15
16
17
18
19
20
1
2
3
4
5
Evidentimi i grupit
funksionor prgjegjs pr
vetit fiziko-kimike t
prbrjes.
Listimi i grupeve
funksionore sipas klasave
t prbrjeve organike.
Njehsimi i rregullave pr
emrtimin sistematik t
klasave t prbrjeve
organike.
Njehsimi i vetive fizike
t prbrjeve organike.
Interpretimi i vetive
kimike t klasave t
prbrjeve organike t
oksigjemave.
Tabela mbi
parametrat fizike t
prfaqsuesve t
alkooleve,
aldehideve, ketoneve,
acideve karboksilike.
Substanca: C2H5OH,
C6H5OH, NaOH, Na,
dftues, Cu,
Ag(NH3)2OH,
NH4OH, AgNO3,
CH3-C-CH3,
O
I2(u), CH3COOH,
Mg, CaO, NaHCO3,
C6H6, C2H5-OC2H5,
Vaj ushqimor, acid
oleik, dhjam derri.
49
57
17
58
18
59
19
60
61
62
63
64
20
21
22
23
24
Or e lir
Or e lir
25
65
66-67
68-69
70
50
Or e lir
Or e lir
Or e lir
26-27
28-29
30
ndotja e mjedisit prej tyre

P. lab. Vetit e lyrave gatitja
e sapunit
Lidhja gjinore ndrmjet
hidrokarbureve, alkooleve dhe
aldehideve, ketoneve, acideve
karboksilike
Ushtrime mbi acidet
karboksilike dhe eteret
Prsritje
Detyr kontrolli
Karbohidratet monosakaridet
Disakaridet polisakaridet
Prbrjet e azotuara.
Aminoacidet. Struktura dhe
emrtimi
Peptidet. Roli i proteinave n
jet
Konkurs tematik
Vizit n rafinerin e nafts n
Ballsh.
Bised e lir Ne dhe mjedisi
Argumentimi i lidhjeve
gjinore midis klasave t
prbrjeve organike
nprmjet reaksioneve
kimike.
Eksperimentimi i vetive
kimike t klasave t
prbrjeve organike.
Interpretimi i rolit t
rndsishm t prbrjeve
organike (lyrave,
karbohidrateve,
proteinave) pr jetn e
njeriut.
OBJEKTIVAT MSIMORE
Kapitulli I
Energjia. Barazimet termokimike
1.
2.
3.
4.
5.
Objektivat minimale
Konkretizon me an t shembujve harxhimin e energjis pr t kryer pun.
Dallon energjin kinetike nga energjia potenciale.
Prkufizon energjin e brendshme.
Dallon reaksionet endotermike nga reaksionet ekzotermike.
Shkruan barazime t thjeshta termokimike.
1.
2.
3.
4.
Objektivat mesatare
Interpreton reaksionet e djegies si burime t energjis kimike.
Interpreton reaksionet endotermike dhe reaksionet ekzotermike.
Dallon barazimin kimik nga barazimi termokimik.
Bn ndryshimin e efektit kimik n reaksionet endotermike nga reaksionet ekzotermike.
1. Interpreton nxehtsin q thithet ose q lirohet n nj reaksion si ndryshim i
energjis s produkteve dhe reaktantve.
2. Interpreton parimin e ruajtjes dhe shndrrimit t energjis.
3. Bn interpretimin molar n barazimet termokimike.
4. Analizon eksperimentalisht vlerat e efektit energjetik (H) t reaksioneve kimike.
Kapitulli II
Reaksionet e oksido-reduktimit
1.
2.
3.
4.
5.
Objektivat minimale
Dallon nj reaksion redoks nga nj reaksion jo redoks.
Prkufizon termin numr oksidimi.
Njeh rregullat pr prcaktimin e numrit t oksidimit.
Prcakton numrat e oksidimit n prbrjet dyjare.
Barazon reaksione redoks t thjeshta.
Objektivat mesatare
Bn dallimet midis valencs s nj elementi dhe n.o. t tij.
Interpreton n.o. t nj elementi n nj prbrje dhe lidhjet q realizon ai n kt prbrje.
Prcakton n.o. n prbrjet dyjare dhe trejare.
Shkruan barazimet elektronike t nj reaksioni kimik.
Bn ndryshimin midis procesit t oksidimit dhe procesit t reduktimit n termat e
ndryshimit t n.o.
6. Trajton ndryshimin midis substancave oksiduese dhe substancave reduktuese n
termat e dhnies dhe marrjes s elektroneve.
7. Rregullon koeficientet n reaksionet redoks me metodn e ndryshimit t numrit t
oksidimit.
1.
2.
3.
4.
5.
51
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Analizon dallimet ndrmjet: valencs, ngarkess dhe n.o. t nj elementi.
Prkufizon agjentin oksidues dhe agjentin reduktues n nj reaksion redoks.
Argumenton unitetin dhe t kundrtat e procesit t oksidimit dhe t reduktimit.
Prcakton agjentt oksidues dhe reduktues n nj reaksion redoks.
Interpreton n kontekstin molar nj barazim redoks.
Analizon dukurit e vrejtura n eksperimentet e reaksioneve redoks.
Komenton proceset redoks q ndodhin n natyr.
Kapitulli III
Elektrokimia
Objektivat minimale
1. Prshkruan objektin e elektrokimis si deg t kimis q studion prdorimin e
reaksioneve kimike pr prftimin e rryms elektrike dhe anasjelltas.
2. Njeh radhn e aktivitetit t metaleve.
3. Njeh termat: qarku i jashtm, qarku i brendshm, elektrod, elektrolizier, prcjells etj.
4. Paraqet sistematikisht nj element galvanik.
5. Njeh funksionin e elementit galvanik.
6. Prshkruan elektrolizierin ndrtimin e tij.
7. Njeh llojet e baterive dhe prdorimet e tyre.
8. Bn dallimet dhe ngjashmrit ndrmjet elementit galvanik dhe elektrolizs.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Objektivat mesatare
Interpreton radhn e aktivitetit t metaleve.
Bn dallimin midis vetive reduktuese t metalit dhe vetive oksiduese t jonit t tij.
Shkruan barazimet elektrodike q ndodhin gjat funksionimit t elementit galvanik.
Prcakton drejt lvizjen e elektroneve dhe t joneve gjat funksionimit t elementit
galvanik.
Interpreton ndryshimin e mass s elektrodave gjat funksionimit t elementit
galvanik.
Dallon elektrolizn me elektroda inerte dhe anod t tretshme.
Njeh rregullat e shkarkimit t joneve gjat elektrolizs s tretsirave ujore.
Prshkruan barazimet elektrodike dhe reaksionin e prgjithshm gjat elektrolizs.
Krahason elektrolizn e nj elektroliti n gjendje t shkrir dhe n tretsirn ujore t tij.
Zgjidh ushtrime e problema mbi ann sasiore t elektrolizs dhe elementit galvanik.
Konkludon mbi vetit reduktuese t metaleve, duke u nisur nga radha e aktivitetit t tyre.
Realizon ndrtimin dhe funksionimin e nj elementi galvanik.
Vlerson rrezikun mjedisor q sjell hedhja n mjedis e baterive t konsumuara.
Parashikon produktet e elektrolizs s nj tretsire ujore t nj kripe.
Argumenton ngjashmrin dhe ndryshimet ndrmjet elektrolizs dhe elementit
galvanik.
6. Prshkruan prdorimet e elektrolizs pr veshje elektrolitike, pr prftimin e
metaleve aktive.
7. Realizon elektrolizn e tretsirs ujore t klorurit t bakrit ose elektrolizn e ujit.
8. Interpreton nga ana cilsore dhe nga sasiore elementin galvanik dhe elektrolizn.
1.
2.
3.
4.
5.
52
Kapitulli IV
Kimia organike
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
Objektivat minimale
Kupton prbrjet organike si prbrje t karbonit.
Liston elementet prbrse t prbrjeve organike.
Dallon prbrjet inorganike nga ato organike.
Njeh strukturn elektronike t atomit karbon.
Dallon formulat molekulare nga formulat e strukturs.
Klasifikon hidrokarburet sipas llojit t lidhjeve.
Jep kuptimin mbi alkanet, formuln e prgjithshme t tyre.
Njeh rregullat pr emrtimin e alkaneve.
Jep kuptimin mbi radikalet, dukurin e izomeris dhe prbrjet izomere.
Ndrton dhe emrton formulat e alkaneve.
Ndrton dhe emrton izomert e vargut dhe izomert e pozicionit.
Shkruan reaksionet e zvendsimit t alkaneve.
Liston vetit fizike t alkaneve.
Shkruan formuln e prgjithshme t alkeneve, alkineve dhe areneve.
Dallon lidhjet midis atomeve karbon tek alkenet dhe alkinet.
Shkruan dhe emrton sakt alkenet dhe alkinet sipas rregullave t emrtess.
Shkruan sakt formuln e strukturs s benzenit.
Liston vetit fizike t alkeneve, alkineve dhe benzenit.
Prkufizon reaksion adicioni, eliminimi, polimerizimi.
Trajton vetit kimike t benzenit.
Njeh hidrokarburet aromatike policiklike.
Liston prbrsit e nafts.
Njihet me efektet negative t ndotjes s mjedisit nga nafta dhe produktet e saj.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Objektivat mesatare
Njeh parimet baz mbi t cilat mbshtetet kimia e prbrjeve t karbonit.
Dallon prbrjet me struktur vargore dhe me struktur ciklike.
Shkruan formulat molekulare duke u nisur nga formulat e strukturs dhe anasjelltas.
Argumenton formulat e prgjithshme pr alkanet, alkenet dhe alkinet.
Emrton sakt alkanet, alkenet, alkinet me vargje t degzuara.
Interpreton serin homologe t alkaneve, alkeneve dhe alkineve.
Tregon mnyrat e prftimit t alkaneve, alkeneve, alkineve.
Bn dallimin midis reaksionit t eliminimit dhe reaksionit t adicionit.
Shkruan reaksionet q karakterizojn vetit kimike t alkaneve, alkeneve dhe alkineve.
Prgatit eksperimentalisht etanin, etenin dhe etinin.
Njeh produktet e nafts dhe gazit natyror, vlerat e prdorimit t tyre.
Diskuton rreth ndotjes s mjedisit dhe shkatrrimit t shtress s ozonit.
Interpreton strukturn e benzenit.
Tregon mnyrat e prftimit t benzenit.
Shpjegon vetit kimike t benzenit, reaksionet karakteristike t tij.
Diskuton strukturn e disa prfaqsuesve t areneve policiklike.
Kryen njehsime stekiometrike n barazimet e reaksioneve organike.
53
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Argumenton me fakte unitetin e prbrjeve inorganike me ato organike.
Interpreton lidhjet q formon atomi i karbonit sipas strukturs q ka.
Shpjegon formimin e skeleteve karbonike si aftsi t atomit t karbonit.
Korrekton emrtimet e gabuara t alkaneve, duke i argumentuar gabimet.
Bn lidhje ndrmjet strukturs s alkaneve dhe vetive kimike t tyre.
Interpreton prftimin e halogjen alkaneve me an t reaksioneve t zvendsimit zinxhir.
Krahason strukturn e alkeneve, alkineve me strukturn e alkaneve si dhe
formulat e prgjithshme t tyre.
Argumenton pangopshmrin e alkeneve dhe alkineve me strukturn e tyre.
Shpjegon rezultatet e eksperimenteve, vetit e metanit, etenit, etinit.
Shkruan reaksionet e adicionit dhe polimerizimit t alkeneve.
Dallon reaksionet e adicionit tek alkenet dhe alkinet.
Argumenton rndsin e zhvillimit t industris s nafts.
Interpreton qndrueshmrin e strukturs s benzenit dhe jo pangopshmrin e tij.
Shkruan reaksionet e zvendsimit t benzenit.
Shpjegon ndikimin e C F C n hollimin e shtress s ozonit.
Kryen njehsime pr prcaktimin e formulave kimike.
Kapitulli V
Prbrjet organike q prmbajn oksigjen
54
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Objektivat minimale
Prkufizon grupin funksionor.
Liston grupet funksionor t prbrjeve organike.
Klasifikon dhe emrton alkoolet.
Liston vetit fizike t alkooleve.
Shkruan reaksionet e prftimit t alkooleve.
Trajton vetit kimike t alkooleve.
Tregon prdorimet e prfaqsuesve t alkooleve n industri.
Prcakton grupin funksionor t etereve.
Emrton eteret sipas mnyrs sistematike.
Shkruan reaksionin e gatitjes s etereve.
Shkruan strukturn e fenolit.
Shkruan reaksionet e gatitjes dhe t vetive kimike t fenolit.
Dallon grupin funksionor karbonil t alkanaleve nga alkanonet.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Objektivat mesatare
Trajton ndryshimet ndrmjet grupeve funksionore.
Klasifikon prbrjet organike sipas grupeve funksionore.
Bn ndryshimet e grupit hidroksil tek alkoolet dhe alkalet.
Argumenton temperaturn e lart t vlimit t alkooleve dhe tretshmrin e tyre n uj.
Krahason strukturn e alkoolit alifatik me fenolin.
Bn klasifikimet e alkooleve.
Provon eksperimentalisht vetit kimike t alkooleve dhe fenolit.
Trajton eksperimentalisht prftimin e etereve.
Interpreton grupin karboksilik t aldehideve dhe t ketoneve.
Krahason grupin hidroksil t alkooleve dhe grupin karbonil t aldehideve e ketoneve.
11.
12.
13.
14.
Jep shembuj t oksidimit t alkooleve parsore dhe dytsore.

Provon eksperimentalisht gatitjen e aldehideve dhe t ketoneve.
Shkruan reaksionet e oksidimit t aldehideve dhe t ketoneve.
Liston vlerat e prdorimit t prfaqsuesve t aldehideve dhe ketoneve.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Interpreton ndikimin e grupit funksionor n vetit e prbrjeve organike.
Grupon klasat e prbrjeve t oksigjenuara izomere ndrmjet tyre.
Argumenton lidhjen gjinore ndrmjet klasave t prbrjeve organike t oksigjenuara.
Interpreton vetit fizike t alkooleve dhe fenoleve mbi baz t strukturs.
Krahason vetit acide t alkooleve alifatike dhe fenoleve n rrug eksperimentale.
Emrton sipas emrtimit sistematik dhe atij t vjetr prbrjet e oksigjenuara.
Gatit eksperimentalisht aldehide dhe ketone.
Ndrton formulat strukturore t aldehideve dhe ketoneve izomere.
Prshkruan aldehidin formik dhe rndsin praktike t tij.
Krahason vetit reduktuese t aldehideve dhe ketoneve.
Interpreton zgjidhjen e ushtrimeve t kalimit nga njra klas n tjetrn.
Zgjidh ushtrime stekiometrike pr gjetjen e formulave molekulare dhe strukturore.
Kapitulli VI
Acidet karboksilike
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Objektivat minimale
Prcakton grupin funksionor karboksilik.
Shkruan dhe emrton formulat e acideve karboksilike.
Liston prfaqsuesit e seris homologe t acideve karboksilike.
Prshkruan vetit fizike t acideve karboksilike.
Liston vetit kimike t acideve karboksilike.
Emrton estere t thjeshta.
Shkruan formulat e disa acideve lyrore.
Klasifikon lyrat sipas prejardhjes.
Shpreh reaksionin e sapunifikimit.
Liston disa detergjente dhe prdorimet e tyre.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Objektivat mesatare
Interpreton grupin karboksilik si grup hidroksil dhe karbonil.
Shkruan reaksionet e prftimit t acideve karboksilike.
Argumenton vetit kimike t acideve karboksilike.
Krahason vetit acide t alkooleve, fenoleve, acideve organike dhe inorganike.
Interpreton reaksionin e esterifikimit dhe hidrolizs.
Prcakton strukturn e lyrs.
Shpjegon me an t eksperimentit vetit e lyrave.
Shkruan strukturn e molekuls s nj detergjenti sintetik.
Gatit eksperimentalisht sapunin.
Zgjidh ushtrime stekiometrike pr gjetje formule.
1. Argumenton vetit e acideve karboksilike lidhur me grupin funksionor.
55
2. Interpreton etapat e oksidimit t alkooleve deri n prftimin e acideve karboksilike.

3. Bn lidhjen gjinore nprmjet reaksioneve kimike nga alkanet deri tek acidet
karboksilike.
4. Emrton acidet karboksilike me grupe t tjera funksionore.
5. Argumenton ndryshimin ndrmjet reaksionit t hidrolizs dhe sapunifikimit.
6. Gatit eksperimentalisht lyrn.
7. Shkruan reaksionin e prftimit t lyrave.
8. Interpreton vetit larse t sapunit.
9. Heton sjelljen e sapunit n uj t but dhe uj t fort.
Kapitulli VII
Karbohidratet
56
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Objektivat minimale
Kupton emrtimin karbohidrat.
Klasifikon karbohidratet sipas hidrolizs s tyre.
Klasifikon monosakaridet.
Emrton monosakaridet.
Njihet me prdorimin e karbohidrateve.
Njeh elementet prbrse t aminoacideve dhe proteinave.
Prcakton grupin funksionor t aminoacideve dhe proteinave.
Shkruan formuln e strukturs s aminoacideve.
Emrton aminoacidet.
Njeh strukturn e proteinave.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Objektivat mesatare
Klasifikon monosakaridet sipas grupit funksionor.
Argumenton emrtimin e monosakarideve sipas grupit funksionor.
Shkruan reaksionin e hidrolizs t disakarideve dhe polisakarideve.
Krahason ndryshimet midis amidonit dhe celulozs.
Prshkruan vetit dhe prdorimet e karbohidrateve.
Shkruan formulat e strukturs vargore e ciklike t glukozs dhe fruktozs.
Interpreton strukturn e aminoacideve.
Prshkruan lidhjen peptidike n nj molekul proteine.
Interpreton strukturat e proteinave.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Argumenton vetit e monosakarideve sipas grupit funksionor.
Krahason ngjashmrit dhe ndryshimet midis monosakarideve.
Interpreton vetit amfotere t aminoacideve.
Paraqet mekanizmin e formimit t lidhjes peptidike.
Shpjegon kuptimet makromolekul, monomer, polimer.
Interpreton emrtimin protein.
Paraqet lidhjet q formohen n proteinat me struktur parsore, dytsore, tretsore.
Klasifikon proteinat sipas prbrjes s tyre.
Tregon rolin jetik t proteinave pr gjallesat bimore dhe shtazore.

TEMA 1.2
REAKSIONET EKZOTERMIKE DHE ENDOTERMIKE
- prkufizon dhe shkruan barazimet termokimike;
- dallon reaksionet ekzotermike nga reaksionet endotermike;
- njehson duke prdorur barazimet termokimike.
Konceptet kryesore: barazim termokimik, reaksion ekzotermik, reaksion endotermik,
reaksion djegie, sintez, shprbrje
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
PARASHIKIMI
METODAT
MSIMORE
Stuhi mendimesh n
dyshe
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
ORGANIZIMI I
NXNSVE
Nxitja e diskutimit
Pun n dyshe
FORMIMI I
NJOHURIVE
T nxnit me kmbime
T msuarit
bashkpunues
Pun n dyshe
PRFORCIMI
Harta e koncepteve
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi: Stuhi mendimesh
Msuesi/ja u krkon nxnsve t shkruajn idet e tyre pr reaksionet ekzotermike dhe
endotermike, pastaj t formojn dyshe e t shprehin mendimet e tyre dhe m von t
kmbejn mendime edhe me t tjert. Idet e nxnsve, msuesi/ja i shkruan n drrasn
e zez.
- Barazimet termokimike jan reaksione ku, prve substancave nistore dhe
prfundimtare, shprehet edhe efekti termik i tyre.
- Reaksionet ekzotermike shoqrohen me lirim energjie.
- Reaksionet endotermike shoqrohen me thithje energjie.
Formimi i njohurive: T nxnit me kmbime
Klasa ndahet n grupe. Pasi lexojn materialin, nxnsit kmbejn mendime ndrmjet
tyre nga kan msuar.
Pyetjet pr secilin grup:
Grupi i par: Kur nj barazim kimik kthehet n barazim termokimik dhe si klasifikohen ato?
Grupi i dyt: sht efekti termik i reaksionit, si matet dhe nga se varet vlera e efektit termik?
Grupi i tret: Kur nj reaksion sht ekzotermik dhe si paraqitet bilanci i energjive t
substancave nistore dhe atyre prfundimtare?
Grupi i katrt: Kur nj reaksion sht endotermik dhe si paraqitet bilanci i energjive t
substancave nistore dhe prfundimtare?
57
Pas kmbimit t mendimeve me njri-tjetrin, ekspertt e grupeve kthehen n grupet e tyre

me ide t plotsuara dhe t gatshm pr t br diskutimin me t gjith klasn.
Prforcimi: Harta e koncepteve
Nxnsit punojn n dyshe pr t krijuar hartn e koncepteve. Ata udhzohen nga
msuesi pr prdorimin e informacionit nga teksti. Pasi kan lexuar tekstin, shnojn n
hartn e konceptit.
Reaksionet e
djegies
Shoqrohet
me lirim
energjie
Ekzotermik
Reaksionet
sintez
H < 0
Reaksion
Endotermik
H > 0
Shoqrohet me
thithje energjie
Reaksione
shprbrje
Vlersimi i nxnsve
Msuesi, pr t br vlersimin pr kt or msimi, duhet t ket parasysh se cilt ishin
m aktiv. Nxnsit q punojn n grupe mund t vlersojn ecurin e njri-tjetrit.
Pyetje dhe ushtrime
1. Nga se ndryshojn barazimet kimike nga reaksionet termokimike?
Prgjigje: N barazimet kimike shnohen substancat nistore dhe prfundimtare, ndrsa n
barazimet termokimike shnohet edhe efekti termik.
2. Nga se ndryshojn reaksionet ekzotermike nga reaksionet endotermike?
Prgjigje: Reaksionet ekzotermike shoqrohen me lirim energjie. Ato mund t jen
reaksione me djegie ose sintez. Ndrsa reaksionet endotermike shoqrohen
me thithje energjie dhe prgjithsisht jan reaksione shprbrjeje.
3. Gjat djegies s 12 g karbon lirohet 393.5 kJ nxehtsi. Shkruaj barazimin
termokimik pr djegien e 6 g karbon.
Prgjigje: Meqense energjia e thithur ose e liruar sht n prpjestim t drejt me
sasin e substancave nistore ose prfundimtare, ndrtojm prpjestimin:
58
12 gC
6g
=
393,5kJ xkJ
6 g (393,5kJ )
= -196.75 kJ
x=
12 g
1
1
1
C + O2 = CO2
H = - 196.75 kJ
2
2
2
4. Sinteza e amoniakut ndodh sipas barazimit termokimik:
N2 + 3H2 = 2NH3 H = -46 kJ
(1)
Sa sht sasia e nxehtsis s liruar kur n reaksion hyjn 2 mol azot?
Prgjigje: Prsri shfrytzojm faktin q sasia e substancave nistore sht n prpjestim
t drejt me sasin e energjis.
Reaksioni (1) kryhet nga nj mol azot.
1molN 2 2moleN 2
=
46kJ
x
x = - 92 kJ
5. N reaksionin:
H2 (g) +
1
O2 (g) = H2O (l)
2
H = -286 kJ
Sa sht sasia e hidrogjenit q duhet djegur, kur sasia e nxehtsis s liruar sht
71.5 kJ?
Prgjigje:
MH2 = 2 g/mol
H = -286 kJ
mH2 = ?
H = -71.5 kJ
12 gH 2
xgH 2
=
286kJ 71.5kJ
71.5kJ .2 g
x=
= 0.5 g hidrogjen duhen djegur.
286kJ
59
TEMA 4.9:
HIDROKARBURET E PANGOPURA. ALKENET, STRUKTURA,
EMRTIMI
- liston karakteristikat e prgjithshme t alkeneve;
- zbaton rregullat pr emrtimin e alkeneve;
- shkruan reaksionet e prftimit t alkeneve dhe kryen njehsime t ndryshme me to.
Konceptet kryesore: alkene, hidrokarbur i pangopur, lidhje dyfishe, reaksion eliminimi,
izomer gjeometrik.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
METODAT
MSIMORE
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
Paraqitje grafike e
informacionit
ORGANIZIMI I
NXNSVE
PARASHIKIMI
Harta e konceptit
FORMIMI I
NJOHURIVE
T nxnit me kmbime
T msuarit
bashkpunues
Pun me grupe
eksperte
PRFORCIMI
Diagrami piramidal
Paraqitja grafike e
informacionit
Pun me dyshe
Pun me grupe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi: Harta e konceptit
Jepet tema Hidrokarburet e pangopura, alkenet, struktura, emrtimi dhe nxnsit
ndahen n grupe me 5-6 veta, lexojn pjest mbi vetit e prgjithshme t alkeneve,
emrtimin, izomerin gjeometrike dhe gatitjen. Grupeve u jepet modeli i harts s
koncepteve, q do t plotsohet n baz t pjesve t lexuara nga nxnsit.
Modeli i harts s konceptit i plotsuar si m posht:
Veti t prgjithshme
- mbi lidhje
- formula t prgjithshme
Izomeri gjeometrike.
Kushtet e formimit t
izomerve gjeometrik.
ALKENET
Emrtimi
Rregullat e emrtimit
t alkeneve
60
Gatitja me reaksione
eliminimi
Formimi i njohurive:
Nxnsit ndahen n katr grupe t mdha, udhzohen t lexojn pjest e prcaktuara dhe
m pas shkmbejn me njri-tjetrin ato q kan msuar.
Pyetjet pr secilin grup
Grupi I: Vetit e prgjithshme t alkeneve. Pse formula e prgjithshme me CnH2n
prmban dy atome hidrogjen m pak se alkanet?
Grupi II: Prshkruani njpasnjshmrin e rregullave pr emrtimin e alkeneve sipas
IUPAC.
Grupi III: Cilat kushte duhen plotsuar q prbrja t shfaq izomeri gjeometrike?
Grupi IV: Cili sht tipi i reaksionit me an t t cilit prftohen alkenet?
do prgjegjs grupi shkruan prgjigjet n nj flet dhe kmben mendime me grupet e tjera.
Pasi plotson idet kthehet n grupin e vet dhe sht i gatshm pr t diskutuar n klas.
Prforcimi: Diagrami piramidal
Msuesi/ja pyet nxnsit: Cila sht shtja q po analizojm?
Prgjigje: Alkenet: emrtimi, gatitja.
ALKENET
Emrtimi, gatitja
Si vepron?
1. Rregullat e emrtimit sipas IUPAC
jan:
- Zgjidhet vargu m i gjat q prmban
lidhjen dyfishe.
- Numrtohet vargu duke filluar nga
lidhja dyfishe q sht m pran.
- Lexohet rrnja alk duke shtuar
prapashtesn en.
- Shoqrohet emri me nj numr q
tregon pozicionin e lidhjes dyfishe.
- Nse ka radikale, emrtohen dhe
pozicionohen duke i paraprir emrit t
prcaktuar m par.
2. Gatitja.
Nj nga mnyrat e prftimit t
alkeneve bazohet n reaksionet e
eliminimit, p.sh:
a eliminimi i nj molekule H2O nga
alkoolet;
b nga halogjenalkanet me alkale.
far formon?
1. Duke zbatuar kto rregulla marrim emrtimin
sistematik t alkenit (sipas IUPAC) p.sh:
H2C C CH2 CH3
2
CH3
metil 2 buten 1
2. Sipas a e b prftohen alkenet, p.sh:
a)
CH3 CH
3
H3C C C
H 2 SO4
H2C
CH2 + H2 O
CH3 OH
b)
H3C CH2 CH2
NaOH
H3C CH CH2 + NaCl+ H2O
Cl
etanol
Vlersimi i nxnsve
Nxnsit vlersohen pr pjesmarrjen e tyre n veprimtari pr prvetsimin e njohurive
dhe prkushtimin e tyre n punn me grup, pr argumentimin e pyetjeve dhe pr mnyrn
se si demonstrojn shprehit e t menduarit dhe paraqitjes grafike.
Pyetje dhe ushtrime
1. Cili sht ndryshimi n struktur mes alkaneve dhe alkeneve?
Prgjigje: N strukturn e alkeneve ka, ve lidhjeve C-C, edhe lidhje dyfishe dhe n
molekuln e alkeneve ka 2 atome hidrogjen m pak.
61
2. Cili sht kushti q nj alken t shfaq izomeri gjeometrike?

Prgjigje: Kusht q nj alken t shfaq izomeri gjeometrike sht q do atom karbon i
lidhjes dyfishe t lidhet me atome ose grupime atomike t ndryshme.
3. far jan reaksionet e eliminimit? Jepni shembuj.
Prgjigje: Reaksion eliminimi quhet reaksioni ku nga dy atome karboni fqinj t nj
molekule substance nistore largohen atome ose grupime atomike dhe formohen
dy molekula, njra prej t cilave me lidhje shumfishe.
P.sh:
a)
H3C
OH H
H2SO4
CH3
H2C CH CH3 + H2O
b)
H3C
Cl
CH3
KOH
H2C CH2 + KCl + H2O
etanol
4. Si mund t gatitet buten 2 duke u nisur nga:
a) butanol 2;
b) klor 2 butani;
Prgjigje:
a)
H3C
H H
OH H H
H2C CH CH2 CH3 + H2O

H
H2SO4
buten 1
H3C CH CH CH3 + H2O
buten 2
b)
H3C
H H
OH H H
H2C CH CH2 CH3 + KCl + H2O

H
KOH
etanol
H3C CH CH CH3 + KCl + H2O
5. Cilt nga alkenet e mposhtme shfaqin izomeri gjeometrike:

a) metil 2 propen;
c) buten 1;
b) buten 2;
d) metil 2 buten 1.
Prgjigje:
a) H2C
CH3
c)
H
C
CH3
C
CH2 CH3
H
(jo)
62
(jo)
b)
H3C
C
CH3
H3C
CH3
d) H
CH3
CH2 CH3
(jo)
buten 2 "trans"
buten 2 "cis"
a), c), d) nuk plotsojn kushtin pr t shfaqur izomeri gjeometrike, sepse te

karbonet e lidhjes dyfishe jan lidhur atome t njjt, jo t ndryshm.
6. Shkruaj formuln e strukturs s alkeneve dhe alkadieneve:
Prgjigje:
a) trimetil 2.5 etil 3 hekzen 1
b) trimetil 2.3.3 pentadien 1.4
CH3
H2C
1
CH
CH2
CH
CH3 C2 H5
CH3
H2C
CH3
CH
4
CH3 CH3
c) metil 3 etil 3 penten 1
CH
5
CH3
d) trimetil 2.3.4 penten 1
CH3
H2C CH C
1
CH2
CH3
H2C C
CH
3
CH
4
CH3
5
CH3 CH3 CH3
C2 H5
7. Shkruani dhe emrtoni alkenet izomere me 5 atome karboni n molekul. Cilt

kan izomer gjeometrik? Emrtoji ata.
Prgjigje:
a)
H2 C
CH CH 2 CH 2 CH 3
penten 1
H3 C
CH
CH
penten 2
CH 2
Izomer pozicioni
CH3
b)
H2C
CH2
CH3
CH3
metil 2 buten 1
H2C
1
C
2
CH
3
C H3
4
Izomer vargu
CH3
metil 3 buten 1
H3C
CH
C H3
CH3
metil 2 buten 2
Penten 2 shfaq izomeri gjeometrike.

H3C
CH3
C
H3C
H3C
CH2 CH3
C
CH2 CH3
penten 2 cis
H3C
C
CH3
penten 2 trans
63
8. Emrtoni alkenet e mposhtme.

Prgjigje:
a)
b)
H3C C
1
C
3
CH3
CH3 CH3
dimetil 2.3 buten 2
c)
H3C
H3C
CH CH
3
CH2
H2C
metil 3 buten 1
CH
5
CH2
4
CH
3
CH
2
CH2
1
CH3
metil 3 hekzadien 1.5
TEMA 4.10:
VETIT KIMIKE T ALKENEVE
Objektivat: N fund t ors s msimit, nxnsi/ja:
- argumenton ndryshimin ndrmjet reaksioneve t adicionit dhe t eliminimit;
- krahason reaksionet e adicionit dhe polimerizmit duke treguar ngjashmrin dhe
ndryshimet mes tyre;
- realizon shndrrime t njpasnjshme duke shfrytzuar vetit e alkeneve,
alkadieneve.
Konceptet kryesore: reaksion adicioni, reaksion polimerizimi, rregulla Markovnikob,
alkadiene, ndarje heterolitike.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
METODAT
MSIMORE
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
ORGANIZIMI I
NXNSVE
PARASHIKIMI
Stuhi mendimesh
Nxitja e diskutimit
Pun dyshe
FORMIMI I
NJOHURIVE
Diagrami piramidal
Paraqitja grafike e
informacionit
Pun dyshe
PRFORCIMI
Shkrim i lir
Nxitja pr t prsosur t
shkruarit
Pun me gjith
klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi:
Msuesi/ja orienton nxnsit n formimin e grupeve dyshe dhe konceptimin e ideve nga
ata. Ndrkoh q nxnsit thon iden e tyre, msuesi shkruan n drrasn e zez.
- Alkenet jan hidrokarbure t pangopura.
- Lidhja dyfishe prbhet nga lidhja sigma dhe ajo pi.
- Lidhja dyfishe prcakton vetit kimike t alkeneve.
Formimi i njohurive: Nga tema e re e lexuar msuesi pyet nxnsit: Cila sht shtja q
po analizojm?
64
Prgjigje: Vetit kimike t alkeneve.

Plotsohet modeli i prgatitur m par nga msuesja sipas grupeve:
ALKENET
Vetit kimike t alkeneve
Si vepron?
1. Alkenet japin reaksione adicioni (shtimi),
gjat t cilave dy prbrje (njra na t cilat me
lidhje shumfishe) formojn nj prbrje e
vetme.
2. Alkenet kan aftsi t japin reaksione
polimerizimi, duke bashkuar disa molekula
monomersh.
3. Gjat adicionit t alkenit me nj reagjent

asimetrik, grimca me ngarkes pozitive lidhet
me karbonin e lidhjes dyfishe q ka m shum
hidrogjen, grimca me ngarkes negative lidhet
me karbonin q ka m pak hidrogjen.
4. Alkadienet jan hidrokarbure t pangopura
me dy lidhje dyfishe q klasifikohen:
a. alkadiene t akumuluara;
b. alkadiene t izoluara;
c. alkadiene t konjuguara.
far formon?
1. Formon nj alkan
H2C = CH2 + H2 H3C CH3
NiosePt
H2C = CH2 + Cl2
H2C CH2
|
Cl
2.(H2C = CH2)n
monomer
|
Cl
(- CH2 CH2 -)n

temp / p
polimer
(- CH2 CH -)n
(H2C = CH)n
|
|
Cl
Cl
3. H3CCH = CH2 + HCl H3CCH CH3
|
Cl
propen
klor 2 propan
4.
a) H2C = C = CH CH2 CH3
pentadien 1.2
b) H2C = CH CH2 CH = CH2
pentadien 1.4
c) H2C = CH CH = CH CH3
pentadien 1.3
Prforcimi: Shkrim i lir

Pasi shkruan n drrasn e zez, msuesi/ja u krkon nxnsve t japin idet e tyre rreth
shtjes me shkrim t lir. Punohet pr 5-10 minuta.
- Pse lidhja dyfishe prcakton vetit kimike t alkeneve?
- Krahasoni alkenet dhe alkadienet mbi pangopshmrin.
- A ndodhin tek alkadienet reaksione t adicionit e t polimerizimit?
Vlersimi i nxnsve
- Nxnsit vlersohen pr mnyrn se si i paraqesin me barazime reaksionesh ato q
interpretojn.
- Nga lloji i pyetjeve q bjn, t nivelit t lart apo t ult.
- Si i prdorin konceptet, faktet n diskutim.
Pyetje dhe ushtrime
1. Cili sht ndryshimi ndrmjet reaksioneve t adicionit dhe atyre t zvendsimit.
Argumentoni prgjigjen me shembuj.
Prgjigje: Reaksionet e adicionit ndodhin n hidrokarburet e pangopura dhe jan
reaksionet ku molekula t vogla t tipit H2, HCl, H2O, Cl2 i shtohen substratit
(substancs nistore) p.sh.:
65
CH2 = CH CH2 CH3 + H2 CH3 CH2 CH2 - CH3 (butan)

Ndrsa reaksionet e zvendsimit ndodhin kur nj atom ose grupim atomik
zvendsohet me nj atom ose grupim atomik tjetr, p.sh:
energjidiellore
H3C CH2 CH2Cl + HCl
H3C CH2 CH3 + Cl Cl
propan
klor 1 propani
(hidrokarbur i ngopur)
N rastin e par ndodh shtimi i nj molekule t vogl n hidrokarburin e
pangopur duke e kthyer n hidrokarbur t ngopur, ndrsa rastin e dyt ndodh nj
reaksion zvendsimi.
2. Cili sht ndryshimi dhe ngjashmria midis reaksionit t adicionit dhe atij t
polimerizimit?
Prgjigje:
- N t dy rastet ndodh shtimi.
- N t dy rastet substanca prfundimtare sht m e ngopur sesa substanca
nistore.
- N t dy rastet n produkt prftohet nj molekul e vetme.
Ndrsa:
- N reaksionet e adicionit shtohen molekula t vogla, n reaksionet e
polimerizimit shtohen monomer aq her sa sht shkalla e polimerizimit.
- Molekula polimere sht molekul gjigante (makromolekul), molekula e
reaksionit t adicionit jo.
3. Shkruaj reaksionet e bashkveprimit t buten 1 me:
a) nj molekul H2; b) nj molekul Br2; c) nj molekul jodur hidrogjeni HI.
Prgjigje:
NiosePt
a) H2C = CH CH2 CH3 + H2 H3C CH2 CH2 CH3
buten 1
butan
NIosePt
b) H2C = CH CH2 CH3 + Br2
H2C CH CH2 CH3

|
|
Br
Br
dibrom 1.2 butani
buten 1
c) H2C = CH CH2 CH3 + HI
H2C CH CH2 CH3

|
H
buten 1
Adicioni ndodh sipas rregulls Markovnikov.
|
I
jod 2 butani
4. Si bhen kalimet?
Prgjigje:
propen
Cl2
Zn
HCl
KOH
H 2O
C
D
E
A B
H2C = CH CH3 + Cl2
propen
66
etanol
H2C CH CH3
|
|
Cl Cl
diklor 1.2 propani
(A)
CH2 CH CH3 + Zn
|
|
Cl
Cl
CH2 = CH CH3 + ZnCl2
H2C = CH CH3 + HCl
propen
H3C CH CH3
|
Cl
(C)
klor 2 propani
CH2 = CH CH3 + KCl + H2O

CH3 CH CH3
|
etanol
propen
Cl
KOH
H2C = CH CH3 + H2O
(B)
H3C CH CH3
(D)
(E)
|
OH
propanol 2
5. Si mund t prftohet penten 1 duke u nisur nga:

a) pentanol 1;
b) klor 2 pentani;
c) diklor 1.2 pentani
a)
H 2 SO 4 cc
CH2CH2CH2CH2 CH3
CH2 = CH CH2 CH2 CH3+H2O
|
OH
pentanol 1
penten 1
b)
KOH
H2C = CH CH2 CH2 CH3 + KCl + H2O
H3C CH CH2 CH2 CH3 +
|
etanol
penten 1
Cl klor 2 pentani
c)
Zn
CH2 CH CH2 CH2 CH3 + H2C = CH CH2 CH2 CH3 + ZnCl2
|
|
penten 1
Cl
Cl
diklor 1.2 pentani
TEMA 5.5:
VETIT E FENOLEVE DHE ALKOOLEVE (PUN LABORATORI)
- identifikon reagjentt kryesor q nevojiten pr zhvillimin e puns;
- ndrton aparate dhe eksperimenton sipas udhzimeve t tekstit;
- argumenton vetit e fenolve e alkooleve dhe i krahason ato.
Konceptet kryesore: sintez, grup funksionor.
Mjetet dhe substanca: provza, gyp zhvillimi, fenolftalein, fenol, uj i distiluar, llamb
me alkool, uj bromi.
67
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
METODAT
MSIMORE
Parashikimi me terma
paraprak
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
ORGANIZIMI I
NXNSVE
Pun me grupe
FORMIMI I
NJOHURIVE
Eksperimenti n
laborator
Aftsim e shprehi pr
pun t pavarur
Pun me grupe
PRFORCIMI
Kubimi
Diskutim i ideve
Pun me grupe
PARASHIKIMI
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi:
Shnohen fjalt: fenol, alkool, Na, H2O, fenolftalin
N fund t fazs nxnsit do t ken shkruar edhe reaksionet q ndodhin, p.sh.
bashkveprimi i fenolit me Na, si dhe i alkoolit me natriumin.
N kt faz, nxnsit e ndar me grupe zhvillojn eksperimentin sipas udhzimeve t
dhna n tekst.
Ata duhet t jen t vmendshm n vzhgimin e eksperimenteve t kryera, pr t par
nse ka ndryshime fizike ose kimike.
Puna mund t kryhet edhe demonstrative (sipas kushteve t shkolls).
Prforcimi: Kubimi
N gjasht faqet e kubit t prgatitur q m par shkruhen: prshkruaje, krahasoje,
shoqroje, analizoje, zbatoje, argumentoje dhe pyetje t tjera t mundshme pr ti shnuar
n faqet e kubit.
Prshkruaje: vini re gjat veprimit t fenoftaleins me NaOH? Po me C2H5OH?
Prgjigje: NaOH + fenoftalein = ngjyr t kuqe.
C2H5OH + fenoftalein = pa ngjyr.
Krahasoje: A ka t njjtin karakter mjedisi i NaOH me C2H5OH?
Prgjigje: Ngjyra e kuqe n rastin e par tregon karakter bazik t mjedisit, ndrsa mjedisi
pa ngjyr n rastin e dyt tregon mjedis acid.
Shoqroje: far ju shkon n mendje kur shihni ngjyra t ndryshme n provzat kur
dim se NaOH dhe C2H5OH kan t prbashkt grupin OH?
Prgjigje: Grupet OH n kto dy raste nuk shprehin t njjtn gj.
Analizoje: Gjat bashkveprimit t fenolit dhe alkoolit me Na metalik lirohet i njjti gaz?
Prgjigje: Pasi shkruajn barazimet e reaksioneve t bashkveprimit me Na, nxnsit
shprehin se gazi i liruar n t dy rastet sht i njjt.
Zbatoje: Ku prdoret alkooli?
Prgjigje: Alkooli prdoret n mjeksi pr dezinfektim dhe pr sintezn e aldehideve,
ketoneve, acideve karboksilike.
Argumentoje: Kujt i detyrohet lirimi i hidrogjenit nga veprimi i fenolit me ujin dhe
alkoolit me natriumin?
Prgjigje: Ata kan t njjtin grup funksionor. Fenoli dhe alkooli jan acide t dobt,
prandaj me metalet aktiv ata formojn kriprat prkatse dhe zhvendosin hidrogjen.
68
Vlersimi i nxnsve
Nxnsit mund t vlersohen pr:
- saktsin e eksperimentit t tyre gjat puns s laboratorit;
- prgjigjet e dhna n fazn e prforcimit;
- aftsit dhe shprehit pr pun t pavarur q treguan gjat eksperimentimit n grup.
TEMA 5.7:
VETIT E ALKANALEVE. PRFAQSUESIT
Objektivat: N fund t ors s msimit, nxnsi/ja:
- prshkruan vetit fizike t alkanaleve;
- shkruan reaksionet kimike q shprehin vetit e aldehideve;
- liston prfaqsuesit e alkanaleve.
Konceptet kryesore: Veti reduktuese, reaktiv Tollens, reaksion pasqyr.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
METODAT
MSIMORE
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
ORGANIZIMI I
NXNSVE
PARASHIKIMI
Stuhi mendimesh
Nxitja e diskutimit
T gjith nxnsit
FORMIMI I
NJOHURIVE
Shpjegim i prparuar
T lexuar ndrveprues
Pun me grupe
PRFORCIMI
Diagrami piramidal
Paraqitja grafike e
informacionit
Pun me grupe
ZHVILLIMI I MSIMIT
N kt faz, nxnsit ndrtojn idet e tyre dhe i kmbejn ato me t gjith nxnsit e
klass n form diskutimi n lidhje me:
- vetit fizike t alkanaleve;
- vetit kimike t alkanaleve, mbarts t t cilave sht grupi funksionor;
- prfaqsuesit m t rndsishm t alkanaleve.
Pasi lexojn materiale, nxnsit diskutojn pr vetit fizike t alkanaleve, si gjendja fizike e
tyre q ndryshon me rritjen e numrit t karboneve. Aldehidet me nga 14 atome karboni
treten mir n uj, por me rritjen e numrit t atomeve karbon zvoglohet tretshmria n uj.
M pas, nga msuesi/ja drejtohet pyetja: Si e provojm q alkanalet kan veti reduktuese?
- Si sillen alkanalet ndaj reaktivit Tollens?
- Cili sht reaksioni pr hetimin e alkanaleve?
- Cilt jan prfaqsuesit m t rndsishm t alkanaleve?
Diskutohet n klas rreth ktyre shtjeve dhe n drrasn e zez shkruhet reaksioni i
pasqyrs.
69
Si mund ti shprehim reaksionet e prftimit t metanalit dhe etanalit duke u nisur nga
alkoolet prkatse?
Cili sht prfaqsuesi i aldehideve aromatike? dini pr t?
Prforcimi:
ALDEHIDET
Vetit kimike t aldehideve
Si vepron?
1. Vepron me substanca oksiduese si reaktivi i
Tollensit. ndodh me reaktivin Tollens?
far formon?
Alkanalet (aldehidet) oksidohen duke formuar
acide alkanoike.
Reaktivi i Tollensit reduktohet deri n argjend t lir.
Pra alkanalet kan veti reduktuese.
Metanali sht alkanali m i thjesht. Ai ska
radikal, por 2 atome H q lidhen me karbonin.
2. Metanali ka formuln:
O
H C
H
far trheq vmendjen n kt struktur?
CH3 OH + CuO
3. Metanali dhe etanali fitohen nga alkoolet

prkatse.
C2 H5 OH+ CuO
O
H
+ Cu + H2 O
C
H
O
H3C
+ Cu + H2 O
H
Vlersimi i nxnsve
Nxnsit n kt or msimi vlersohen pr:
- idet e dhna dhe argumentet e prdorura gjat fazave.
- saktsin me t ciln shprehin vetit prmes reaksioneve kimike.
- shprehit e fituara pr pun t pavarur gjat zgjidhjes s ushtrimeve.
Pyetje dhe ushtrime
1. Shkruaj barazimin e reaksionit t formimit t pasqyrs s argjendit duke
prdorur propanalin.
Prgjigje:
O
O
H3C
CH2
+ 2AG(NH3 )2 OH
H3C
CH2
+ 2Ag + 4NH3 + H2 O
OH
2. Shkruaj reaksionin e bashkveprimit t butanalit me reaktivin e Tollensit.

Prgjigje:
O
H3C CH2 CH2
O
+ 2AG(NH3 )2 OH
C
H
H3C CH2 CH2
+ 2Ag + 4NH3 + H2 O
OH
3. Sa gram acid etanoik prftohet gjat oksidimit t etanalit me 4.4 g etanal?

Prgjigje:
T dhnat:
MC2H4O = 44 g/mol
mC2H4O = 4.4 g
mCH3COOH = ?
MCH3COOH = 60 g/mol
Zgjidhje:
H3C HC
70
OH
+
H
(O)
H3C
COOH
1 44 grC2 H 4 O 4,4 grC 2 H 4 O

=
1 60 grC2 H 4 O
x
60 4,4
= 6 g CH3COOH prftohen nga oksidimi i 4.4 g etanol.
x=
44
4. Si bhen kalimet?
A
B C
D
E1 + E2?
CH3 CH2 CH2Cl
etanol
Prgjigje:
KOH
CH3 CH = CH2 + KCl + H2O
CH3 CH2 CH2Cl
(A)
etanol
CH3 CH = CH2 + HBr CH3 CH CH3
(B)
|
Br
CH3
CuO
CH3 CH CH3
C = O + Cu + H2O
(D)
|
CH3
Br
(oks )
CH3COOH + HCOOH
CH3 C CH3
(E1)
(E2)
O
5. Sa gram acid propanoik prftohen nga oksidimi i 5.6 g propanol?
Prgjigje:
T dhnat:
mC3H6O = 5,6 g
mC3H6O2 = ?
MC3H6O2 = 74 g/mol MC3H6O = 58 g/mol
Zgjidhje:
KOH
CH3
H3C CH2 HC
HBr
(O)
NaOH
H3C
CH2
CuO
oksid
COOH
CH3
185 gC3 H 6 O 5,6 gC3 H 6 O2

=
174C3 H 6 O2
xgC3 H 6 O2
x=
5,6 g 74 g
= 7,14 g C3H6O2 prftohen nga oksidimi i 5,6 g propanal.
58g
6. Sa litr ajr nevojiten pr djegien e 7.2 g butanal?

T dhnat:
Vajrit = ?
mC4HgO = 7,2 g
MC4H8O = 72 g/mol
Prgjigje:
Zgjidhja:
H3C CH2 CH2
O
H
+ 6O2 = 4O2 + 4H2O
71
Gjej vllimin e O2.
172 gC 4 H 8O 7,2 gC 4 H 8O
=
xlO2
6 22,1O2
x=
6 22.4l 7,2 g
= 13,44 l O2
72 g
Vajrit = 5 VO2 = 13,44 l 5 = 67,2 l ajr

7. Sa sht sasia e dioksidit t karbonit t fituar nga djegia e 4.4 g etanal?
T dhnat:
mC2H4O = 4,4 g
MC2H4O = 44 g/mol
MCO2 = 44 g/mol
mCO2 = ?
Prgjigje:
Zgjidhja:
C2H4O + 3O2 = 2CO2 + 2H2O
1 44 gC 2 H 4 O 4,4 gC 2 H 4 O
1 44 gC 2 H 4 O 4,4
=
=
2 44CO2
2 44 grCO2
x
xgCO2
2 44 4,4
= 8.8 g CO2 prftohen nga djegia e 4.4 g metanol.
x=
44
8. Gjat oksidimit t 800 ml tretsir me prqendrim 10% dhe dendsi 1.2 g/ml
etanol prftohet etanali. Gjeni sa g etanal prftohet:
T dhnat:
C% = 10%
d = 1,2 g/ml etanol
MC2H4O = 44 g/mol
mC2H4O = ?
Prgjigje:
Zgjidhja:
C2H5OH + CuO C2H4O + H2O + Cu
Gjejm sa gram etanol ka n tretsirn 10% me d= 1.2 g/ml
C% =
m1
C %Vd
10%800ml1.2 gr / ml
. 100 m1 =
m1 =
= 96 gr etanol.
Vd
100
100%
Gjej mC2H4O q prftohet nga oksidimi i 96 g etanol.

Nga barazimi:
146 ge tan ol 96 ge tan ol

=
144 ge tan al
xge tan al
x = 91,82 g etanol prftohet nga oksidimi i 96 g etanol.

9. Sa gram oksid bakri CuO nevojiten pr t oksiduar 50 g butanal?
T dhnat:
MCuO = 80 g/ mol
mCuO = ?
mC4H9OH = 50g
M C4H9OH = 74 g/mol
Zgjidhja:
C4H9O4 + CuO C4H8O + Cu + H2O
1 74 gC4 H 9 O 50 gC4 H 9 O
=
1 80 gCuO
xgCuO
50 80
x=
= 54 g CuO nevojiten pr t oksiduar 50 g C4H9OH.
74
72
TEMA 6.8:
LIDHJA GJINORE NDRMJET HIDROKARBUREVE,
ALKANOLEVE, ALKANALEVE, ACIDEVE ALKANOIKE
- shkruan reaksionet e prftimit t prfaqsuesve t klasave t ndryshme organike;
- evidenton lidhjen ndrmjet klasave duke shqyrtuar mnyrat e prftimit;
- argumenton lidhjen gjinore ndrmjet hidrokarbureve, alkooleve, aldehideve,
ketoneve, acideve karboksilike.
Konceptet kryesore: halogjenim, oksidim, hidrokarbur, alkool, aldehid, keton, acid
alkanoik.
STRUKTURA E MSIMIT
FAZAT E
STRUKTURS
PARASHIKIMI
METODAT
MSIMORE
Stuhi mendimesh n
dyshe
VEPRIMTARIT E
NXNSVE
ORGANIZIMI I
NXNSVE
Nxitja e diskutimit
Pun n dyshe
FORMIMI I
NJOHURIVE
Shkmbe nj problem
T msuarit
bashkpunues
Pun me grupe
PRFORCIMI
Rrjeti i diskutimeve
Nxitja e diskutimit
T gjith nxnsit
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja u krkon nxnsve t shkruajn idet e tyre pr lidhjen gjinore ndrmjet
hidrokarbureve, alkooleve, aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike e m pas t
krijojn dyshe pr shkmbim mendimesh dhe t shtojn n fund edhe mendimet e t
tjerve. Idet e nxnsve msuesi/ja i shkruan n drrasn e zez.
- Prftimi i alkanaleve nga alkanet bhet me rrug t drejtprdrejt apo t trthort?
Cila sht rruga e prftimit?
- Prftimi i aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike, bhet me rrug trthore apo t
drejtprdrejt? Cili sht lloji i reaksionit me an t t cilit prftohen kto prbrje?
Formimi i njohurive: Shkmbe nj problem
Kjo teknik i mson nxnsit t identifikojn shtje t rndsishme n temn e msimit,
t formulojn problemet dhe t ndrveprojn me t tjert. Klasa ndahet n 5 grupe. Pasi
kan lexuar temn, do grup shkruan nj problem dhe ia japin nj grupi tjetr q duhet ta
zgjidh problemin brenda nj kohe t caktuar.
Grupi q merr problemin ia paraqet zgjidhjen grupit tjetr.
Msuesi drejton punn e grupeve.
Disa nga problemet e grupeve:
- Si mund t prftojm alkoole duke u nisur nga alkanet?
- Si prftohen acidet? Cili lloj reaksioni e mundson prftimin e acidit?
- Cilat jan produktet e djegies s prbrjeve organike?
do grup zgjidh problemin dhe diskuton prgjigjet.
73
Prforcimi:
Si bhen kalimet:
alkan halogjen alkan alkool aldehid acid alkanoik.
Vrehet lidhja ndrmjet klasave. do produkt prftohet nga substanca nistore paraardhse
e kshtu me radh.
Prbrja organike kur digjet prfton dioksid karboni dhe uj.
ALKAN
HALOGJEN
ALKAN
+ O2 CO2 + H2O
ALKANOL
ALKANAL
ALKANON
ACID
ALKANOIK
A vrtetojn kto fakte pr nj lidhje gjinore ndrmjet alkaneve, alkooleve, aldehideve,

ketoneve e acideve karboksilike?
Vlersimi i nxnsve:
Nxnsit vlersohen:
- pr prcaktimin e sakt t llojeve t reaksioneve t prftimit t alkooleve,
aldehideve, ketoneve, acideve;
- pr analizn dhe gjykimin e fakteve konkrete q vrtetojn lidhjen gjinore ndrmjet
ktyre klasave;
- pr mnyrn se si ata trajtojn problematikat e ndryshme.
Pyetje dhe ushtrime
1. Si bhen kalimet:
A
B
C D
C4H10
etanol
Prgjigje:
Br 2
KOH
CuO
H3C CH2 CH2 CH3 + Br2
oksi dim
H3C CH2 CH2
CH2 Br + HBr
(A) brom 1 butani

H3C CH2 CH2 CHBr +
KOH
H2 O
H3C CH2 CH2
CH2 OH + KBr
(B) butanol 1
74
H3C CH2 CH2 CH2 OH + CuO
H3C CH2 CH2
C
H
+ Cu + H2 O
(C) butanal
O
oksidim
H3C CH2 CH2 C
H3C CH2 CH2
C
H
CH3
(D) acid butanoik

2. Si kryen veprimet:
C2H5I
C2H5OH
C2H4O
C2O4O2
C2H4
Prgjigje:
H2C = CH2 + HI C2H5I
jod etan
KOH
C2H5OH + Kl
C2H5I +
H2O
C2H5OH + CuO C2H4O + Cu + H2O
etanal
?
O
H3C
oksidim
O
H3C
C
OH ose CH3COOH
3. Nga cilat alkoole me an t oksidimit mund t prftohen aldehidet e mposhtme:

a. metil 3 butanal;
b. Pentanali;
c. dimetil 3.3 hekzanal.
a)
O
H3C CH
CH2 CH2 OH + CuO
CH3
H3C CH
CH2
C
H
CH3
metil 3 butanol 1
+ Cu + H2 O
metil 3 butanal
b)
O
H3C CH2 CH2
C
H
pentanol 1
+ Cu + H2 O
pentanal
c)
CH3
H3C CH2 CH2 C CH2 CH2OH + CuO
CH3
CH3
H3C CH2 CH2 C
O
CH2 C
CH3
+ Cu + H2O
dimetil 3.3 hekzanol 1

dimetil 3.3 hekzanal
4. Duke u nisur nga propani, si mund t prftohet acidi propanoik?
Prgjigje:
H3C CH2 CH3 + Cl2 CH3 CH2 CH2Cl + HCl
propan
klor 1 propani
CH3 CH2 CH2 Cl + KOH CH3 CH2 CH2OH + KCl
propanol 1
75
H3C CH2 CH2 OH + CuO
H3C CH2
+ Cu + H2 O
propanol 1
O
H3C CH2
propanal
(O)
H3C CH2 COOH
ose CH3 CH2 - C

acid propanoik
5. Cilat acide karboksilike prftohen nga oksidimi deri n fund i alkooleve:
a) etanol;
b) butanol 1;
c) metil 4 pentanol 1?
Prgjigje:
a)
O
C2 H5 OH
CuO
H3C
(O)
H3C
COOH
etanol etanal acid etanoik

b)
O
CuO
H3C CH2 CH2 CH2O4
H3C CH2
CH2
(O)
H3C CH2 CH2 COOH
butanol 1
butanal
acid butanoik
c)
O
H3C CH CH2 CH2 CH2O4
CuO
(O)
H3C CH CH2 CH2 C

H
CH3
H3C
H3C CH CH2 CH2 COOH

H3C
metil 4 pentanol 1
metil 4 pentanal
acid metil 4 pentanoik
6. Si mund t prftohet acidi butanoik duke u nisur nga buten 1? Shkruaj barazimet
e reaksioneve.
Prgjigje:
NiosePt
H2C = CH CH2 CH3 + H2 H3C CH2 CH2 CH3
butan
CH3 CH2 CH2 CH3 + Cl2 H2C CH2 CH2 - CH3 + HCl
|
Cl klor 1 butani
CH3 CH2 CH2 CH2Cl + KOH CH3 CH2 CH2 CH2OH + KCl
butanol 1
O
H3C CH2 CH2
C
H
+ Cu + H2 O
butanal
O
H3C CH2
CH2
(O)
H3C CH2 CH2 COOH
acid butanoik
76
7. Sa g etanol nevojiten pr prftimin e 60 g acid etanoik?

T dhnat:
mC2H5OH = ?
MC2H5OH = 46 g/mol
mCH3COOH = 60 g.
M CH3COOH = 60 g/mol
(O )
CH3 CH2OH + CuO CH3 C CH3COOH
Zgjidhje:
Gjej nCH3COOH
n=
60 g
n
=
= 1 mol
m 60 g / mol
Gjej mC2H5OH.
Meq raporti alkool : acid sht 1: 1, ather:
mC2H5OH = nC2H5OH MC2H5OH = 1 mol 46 g/mol = 46 g.
77
TESTI 1
1. Gjej pohimin e gabuar.
a. Substancat q veprojn me oksigjen quhen t djegshme.
b. Reaksionet e djegies jan t gjitha ekzotermike.
c. Njra nga substancat q digjet quhet e djegshme.
d. Nj produkt i reaksionit t djegies sht nxehtsia.
e. Kur substanca q digjet prmban squfur dhe hidrogjen, produktet e djegies s saj
jan uj dhe amoniak.
(2 pik)
2. Plotso fjalin:
a. Reaksionet e djegies jan reaksione q shoqrohen me ....................
b. Reaksionet e shprbrjes jan reaksione q shoqrohen me................
(2 pik)
3. Reaksioni D + E C + B q zhvillohet sipas skems sht:
E
C+B
a) reaksion endotermik;
b) reaksion ekzotermik;
c) reaksion q ndodh pa shkmbim energjie.
D+E
E energjia kimike
(3 pik)
4. Gjej pohimin e gabuar. Nj reaksion ekzotermik shoqrohet me:
a) thithje nxehtsie; b) ulje nxehtsie; c) pa ndryshime t temperaturs.
(2 pik)
5. Gjej prgjigjen e sakt. N nj reaksion endotermik:
a) energjia e substancs nistore sht m e madhe sesa energjia e substancave
prfundimtare;
b) energjia e substancs nistore sht e barabart me energjin e substancs
prfundimtare;
c) energjia e substancave nistore sht m e vogl se energjia e substancave
prfundimtare.
(2 pik)
6. Efekti energjetik (H) ka vler negative:
a) n reaksionet ekzotermike;
b) n reaksionet endotermike;
c) n reaksionet pa shkmbim energjetik.
(2 pik)
7. Gjat bashkveprimit t dy substancave n mjedis vrehet rritje e temperaturs:
a. mjedisi ka thithur nxehtsi nga sistemi;
b. sistemi ka thithur nxehtsi nga mjedisi;
c. mjedisi as nuk i ka dhn dhe as nuk i ka marr nxehtsi sistemit;
d. sistemi as nuk i ka dhn dhe as nuk i ka marr nxehtsi mjedisit.
(2 pik)
8. Shndrrimi energjetik q ndodh gjat shkrirjes s nj cope akulli n temperatur
deri 0C sht:
a. sistemi e shndrron energjin kimike n energji termike;
b. sistemi nuk merr e nuk jep energji;
78
c. sistemi merr energji termike nga mjedisi;

d. sistemi i jep energji termike mjedisit.
(2 pik)
9. Njsia e matjes s energjis sht:
a) Wat;
b) kalori;
c) kilokalori;
d) mol;
e) kiloxhaul.
(1 pik)
10. Barazim termokimik sht:
1
O2(g) H2O(l) H = -286 kJ
2
a) CaO + H2O Ca (OH)2
b) H2(g) +
c) NaOH + HCl NaCl + H2O
d) 2Na + 2H2O 2 NaOH + H2
(3 pik)
11. Kur digjen 0.2 mole metan CH4 lirohet nj nxehtsi prej 178 kJ, reaksioni
termokimik i djegies do t jet:
a) CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2 H2O (l) H = + 178 kJ
b) CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2 H2O (l) H = + 890 kJ
c) CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2 H2O (l) H = - 890 kJ
d) CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2 H2O (l) H = - 178 kJ
(2 pik)
12. Pr reaksionin H2(g)+F2(g)2HF(g) shkruaj barazimin termokimik pr
reaksionin e formimit t 1 moli HF.
(2 pik)
13. Sa litra oksigjen nevojiten gjat djegies s bakrit nse gjat reaksionit lirohet
24.795 kJ?
Reaksioni i djegies s bakrit sht 2Cu (ng) + O2(g) 2CuO(ng) H = - 165.3 kJ.
(3 pik)
14. Shkruaj barazimet termokimike pr reaksionet e mposhtme:
a) SO2(g) + O2(g) SO3 (g)
b) C(ng) + O2(g) CO(g)
c) C2H6 (g) + O2(g) CO2 (g) + H2O(g)
(2 pik)
15. 15. Gjat veprimit t nj moli oksid squfuri (VI) SO3 me ujin lirohet 79.3 kJ
nxehtsi sipas reaksionit: SO3 (g)+H2O(l) H2SO4 H = - 79.3 kJ. Gjej sasin
e nxehtsis q lirohet kur veprojn 120 g SO3 me ujin.
(4 pik)
Tabel vlersimi
Nota
Pikt
4
0-10
5
11-15
6
16-19
7
20-23
8
24-26
9
27-30
10
31-34
79
TESTI 2
1. N reaksionet e oksido-reduktimit ndodhin:
a. vetm reaksione t oksidimit;
b. vetm reaksione t reduktimit;
c. njkohsisht edhe reaksionet e oksidimit, edhe reaksionet e reduktimit;
d. nuk ndodhin as reaksionet e oksidimit, as reaksionet e reduktimit.
2. Substanca oksiduese:
a. merr elektrone;
b. jep elektrone;
c. merr jone; d. jep jone.
3. Procesi i oksidimit shoqrohet me:

a. marrje t elektroneve; b. dhnie t elektroneve;
c. zvoglim t numrit t oksidimit.
4. Gjat reduktimit t nj atomi n nj reaksion redoks numri i elektroneve t tij:

a. nuk ndryshon; b. rritet; c. zvoglohet; d. sht i njjt me numrin e protoneve.
5. Cili nga reaksionet e mposhtme sht reaksion redoks?
a. FeO + 2HCl FeCl2 + H2O
c. H2SO4 + 2NaOH Na2SO4 + 2H2O
b. 2H2S + 3O2 2SO2 + 2H2O
d. 2HCl + ZnS ZnCl2 + H2S
6. Reaksionet e oksido-reduktimit jan reaksione q shoqrohen:
a. me kalim t elektroneve nga nj element tek elementi tjetr;
b. pa kalim t elektroneve nga njri element te tjetri;
c. me formim precipitati;
d. me formim t nj gazi.
7. Numri i oksidimit t squfurit n prbrjen Fe2(SO4)3 sht:
a. -6; b. +3; c. +6; d. +4; e. +2
8. Atomet e metaleve n reaksionet redoks sillen si:
a. oksidues;
b. reduktues;
c. edhe si oksidues, edhe si reduktues.
8. N reaksion NH3 + O2 N2 + H2O oksidohet:
a. hidrogjeni;
b. azoti;
c. oksigjeni.
9. N ciln nga prbrjet numri oksidimit t hidrogjenit sht -1:
a. H2O;
b. H2SO4;
c. NaHSO4;
d. CaH2
10. Numri i oksidimit t squfurit S te joni sulfit SO32- sht:
a. 0;
b. -2;
c. +4;
d. +6;
e. 6
11. Sa elektrone nevojiten pr t oksiduar azotin N me numr oksidimi nga N-3 deri
n N+5:
a. 3e ;
b. 5 e ;
c. 8 e ;
d. 10 e
12. N reaksionin H2S + SO2 S + H2O koeficienti i par S sht:
a. 2 ;
b. 1;
c. 3;
d. 4
80
13. N reaksionin HNO3 + C SO2 + NO2 + H2O reduktuesi sht elementi:

a. azot;
b. oksigjen;
c. karbon;
d. squfur;
e. hidrogjen.
14. Elementi azot N me numr oksidimi zero n reaksionet redoks sillet:
a. vetm si oksidues; b. vetm si reduktues; c. edhe si oksidues, edhe si reduktues.
15. Vendos koeficientet n reaksionin redoks:
? KMnO4 + ? KNO2 + ? H2SO4 ?KNO3 + ? K2SO4 + ?MnSO4 + ? H2O
16. N reaksionin H2S + H2SO4 S + H2O, sasia e squfurit q formohet kur
veprojn 3.4 g H2S sht:
a. 42.66 g;
b. 4.266 g;
c. 8.53 g;
d. 2.133 g;
e. 12.798 g.
17. N reaksionin CO(g) + O2(g) CO2(g) vllimi i oksigjenit q nevojitet pr t
prftuar 112 l dioksid karboni n kushte normale (KN) sht:
a. 44.8 l;
b. 56 l;
c. 112 l;
d. 67.2 l;
e. 78.4 l
81
TESTI 3
1. N nj element galvanik ndodh shndrrimi i:
a. energjis kimike n energji elektrike; b. energjis kimike n energji termike;
c. energjis termike n nxehtsi;
d. energjis elektrike n energji kimike.
2. Anoda n elementin galvanik sht:
a. elektrod e ngarkuar pozitivisht;
b. elektrod n t ciln ndodh procesi i oksidimit;
c. elektrod n t ciln ndodh reaksioni i reduktimit;
d. elektrod me nj siprfaqe t madhe.
3. Ura e krips n elementin galvanik shrben:
a. pr t lehtsuar lvizjen e elektroneve ndrmjet dy tretsirave;
b. pr t lidhur dy tretsirat, duke br t mundur kalimin e rryms elektrike;
c. krijon mundsin e lvizjes s joneve pr t mbajtur asnjansin elektrike t
tretsirave;
d. pr t mundsuar nj reaksion redoks.
4. Gjat funksionit t elementit galvanik masa e katods:
a. rritet;
b. zvoglohet;
c. nuk ndryshon.
5. Forca elektromotore e nj elementi galvanik shpreh:
a. aftsin e urs s krips pr t shtyr jonet;
b. diferencn e potencialeve ndrmjet dy elektrodave t elementit galvanik;
c. shpejtsin n t ciln ndodh reaksioni i oksidimit dhe ai i reduktimit;
d. ekuilibrin e arritur nga gjysm-reaksionet e oksidimit dhe t reduktimit.
6. Gjej pohimin jo t sakt:
a. elektroliza sht procesi n t cilin rryma elektrike shkakton nj reaksion redoks n
tretsirn ujore t nj elektroliti;
b. anoda sht elektroda ku ndodh procesi i oksidimit;
c. anoda gjat elektrolizs ngarkohet negativisht.
7. Plotso fjalin:
Gjat elektrolizs anoda lidhet me polin ......................... t burimit t rryms, ndrsa
katoda lidhet me polin ............................... t burimit t rryms.
8. Gjat elektrolizs t tretsirs ujore t klorurit t zinkut ZnCl2 me elektroda inerte
do t veohen n elektroda:
a. H2, Cl2 ;
b. H2, O2 ;
c. Zn, Cl2 ;
d. Zn, O2
9. Produktet e elektrolizs t tretsirs ujore t klorurit t kalciumit CaCl2 jan:
a. Ca, Cl2 ;
b. H2, Cl2, Ca(OH)2 ;
c. Ca, Cl2, Ca(OH)2
10. N elementin galvanik Fe |Fe2+ //Mg2+ |Mg elektronet lvizin:
a. nga elektroda Mg |Mg2+ n elektrodn Fe |Fe2+;
b. nga elektroda Fe |Fe2+ n elektrodn Mg|Mg2+;
c. nga elektroda Fe2+ n tretsirn Mg2+
82
11. Cili nga reaksionet nuk mund t ndodh:

a. Ca + Cr3+
b. Al + Zn2+
c. Ag + H+
d. Zn + H+
12. Gjat elektrolizs s tretsirs ujore t nitratit t argjendit AgNO3 u liruan 6.72 l
gaz. Sasia e argjendit e depozituar n katod sht:
a. 12.96 g;
b. 129.6 g;
c. 259.2 g;
d. 25.92 g.
13. Sasia e bakrit q veohet gjat elektrolizs 25 g t klorurit t bakrit CuCl2 sht:
a. 128 g;
b. 25.6 g;
c. 12.8 g;
d. 6.4 g.
14. N elementin galvanik Cr |Cr3+ // Ag |Ag+ me potenciale elektrodike E Cr|Cr3+
= - 0.7 V; EAg |Ag+ = 0.799 V mund t themi:
a. elektroda e kromit shrben si katod;
b. elektroda e kromit shrben si anod;
c. elektroda e argjendit shrben si anod.
15. N elementin galvanik Fe |Fe2+ // H+ |H forca elektromotore sht 0.44 v.
Potenciali elektrodik standard i hekurit sht:
a. 0.44 V;
b. 0.22 V;
c.-0.22 V;
d.-0.44 V
16. Sasia e hekurit dhe vllimi i klorit q veohen gjat elektrolizs s 12.7 klorur
hekuri FeCl2 t shkrir do t jet:
a. 56 g Fe, 22. 4 l Cl2 ;
b. 0.56 g Fe, 0.224 l Cl2 ;
c. 5.6 g Fe, 2.24 l Cl2 ;
d. 112 g Fe, 44.8 l Cl2
83
TESTI 4
1. Elementi prbrs i do prbrjeje organike sht:
a. oksigjeni;
b. hidrogjeni;
c. karboni;
d. azoti.
2. N cilin rast emrtimi sht jo i sakt:
a. metil 2 butan;
b. dimetil 2.3 butan;
c. dimetin 2.2 butan;
3. Nuk sht izomer me pentanin

a. metil butani
b.dimetil propani
c.metil 2 pentani
d. etil 2 butan.
4. Numri i izomereve t pozicionit t prbrjes C3H6Cl2 sht:

a. 2;
b. 3;
c. 4;
d. 5;
e. 6
5. Alkan sht prbrja me formul molekulare:
a. C6H12 ;
b. C6H10 ;
c.C6H14 ;
d. C5H8
6. Shfaq izomeri gjeometrike:
a. buten 1;
b. buten 2;
c. metil 2 buten 2;
d. penten 1.
7. Alkinet jan:
a. hidrokarbure me nj lidhje dyfishe;
b. hidrokarbure me dy lidhje dyfishe;
c. hidrokarbure me nj lidhje trefishe.
8. Gjat veprimit t buten 1 me klorurin e hidrogjenit HCl (g) ndodh nj reaksion:
a. zvendsimi;
b. edicioni;
c. eliminimi;
d. polimerizimi.
9. Gjej pohimin jo t sakt pr benzenin:
a. molekula e tij sht e ndrtuar prej nj unaze t prbr nga 6 atome karboni;
b. do atom karboni sht i lidhur me nj atom hidrogjen;
c. do atom karboni sht i lidhur me dy atome hidrogjen.
10. Prbrja q mund t ket dy lidhje dyfishe:
a. C5H10 ;
b. C6H14 ;
c. C8H16 ;
d. C4H6 ;
11. Emrtesa e prbrjes me formul strukture sht:
CH3
|
CH3 CH CH3
CH2 CH 3
|
|
CH3 CH CH CH2 CH CH3
|
CH CH3
|
CH3
a. metil 6, dimetil 2.2, metil 3, oktan;
b. tetrametil 2.2.3.6 izopropil 4, oktan;
c. dimetil 2.2, metil 6 izopropil 4, oktan;
84
e. C6H6
d. trimetil 2,2,3 izopropil 4, oktan.

12. Nga eliminimi i nj moli HBr nga brom 2 pentani prfitohet:
a. vetm penten 2; b. vetm penten 1; c. vetm penten 3; d. penten 1 dhe penten 2.
13. Propeni adicionon:
a. 1 molekul Cl2 ;
b. 2 molekula Cl2 ;
14. Alkinet japin reaksione:
a. zvendsimi;
b. eliminimi;
c. 2 molekula HCl;
c. polimerizimi;
d. 3 molekula Cl2
d. adicioni.
15. N cilin rast ka ndodhur reaksion zvendsimi?

a. CH2 =CHCH3 + H2 CH3CH2 CH3
b. CH3CH2CH2ClCH3-CH=CH2+HCl
c. nCH2 = CH2 (- CH2 CH2 -)
d. CH3 CH2 CH3 + Cl2 CH3 CH2 CH2Cl + HCl
e. 2C6H6 +
7
O2 6O2 + 3H2O
2
16. Vllimi i klorit q adicionohet nga 8.4 g propen sht:

a. 2.24 l;
b. 22.4 l;
c. 4.48 l;
d. 44.8 l
17. Sasia e benzenit q digjet n 8.96 l oksigjen sht:
a. 89.1 g;
b. 31.27 g;
c. 8.32 g;
d. 4.16 g.
18. Vllimi i ajrit q nevojitet pr t djegur 10.4 g etin sht:
a. 11.2 l;
b. 112 l;
c. 22.4 l;
d. 33.6 l.
19. 0.1 mol alkan e ka masn 1.6 g formula molekulare e alkanit sht
a. C2H6 ;
b. CH4 ;
c. C3M8 ; d. C4H10
20. Nga trimerizimi i etinit prftohet:
a. benzen;
b. hekzan;
c. hekzin;
d. hekzen.
85
TESTI 5
1. Alkool sht prbrja:
a. C6H6
b. CH3 C C2H5
c. C2H5 O C2H5
d. CH3 C C2H5
|
O OH
2. Alkoolet jan izomer me:
a. fenolin;
b. eteret;
c. alkanalet;
d. alkanonet
3. Grupi funksionor C
emrtohet:
H
a. grup hidroksil;
b. grup karbonil;
4. Alkanonet jan izomer me:

a. alkoolet;
b. acidet alkanoike;
c. grup karboksilik; d. grup aminik.

c. alkanalet;
d. eteret.
5. Emrtimi i sakt i prbrjes me formul: C2H5-O-CH2-CH2-CH3 sht:

a. propoksi etan;
b. etoksi 2 propan;
c. etoksi 1 propan;
d. etoksietan.
6. Nga oksidimi i alkooleve parsore prftohen:
a. alkanone;
b. alkanale;
c. etere;
d. estere.
7. Eteri metoksietan prftohet nga bashkveprimi n prani t H2SO4 ndrmjet:
a. metanol + metanol;
b. etanol + etanol;
c. metanol + etanol;
d. metanol + propanol.
8. Propanoni prftohet nga oksidimi i:
a. propanol 1;
b. acidit propanoik;
9. Provn e Lukasit e jep:
a. butanol 2;
b. metoksi 1 buten;
10. Gjat oksidimit t butanalit prftohet:
a. butanon;
b. przierje acidesh;
c. propanol 2;
c. butanal;
c. butanol 1;
d. propanoet metili.
d. butanon.
d. acid butanoik.
11. Gjej pohimin e sakt pr fenolin:

a. ngjyros tretsirn ujore t permanganatit t kaliumit KMnO4;
b. ngjyros tretsirn ujore t bromit Br2;
c. vepron me 3 molekula brom, njra nga substancat prfundimtare sht e patretshme;
d. nuk vepron me hidroksidin e natriumit NaOH.
12. Gjat oksidimit t pentanon 2 prftohen:
a. 3 lloje acidesh karboksilike;
b. 2 lloje acidesh karboksilike;
c. 4 lloje acidesh karboksilike;
d. 1 lloj acidi karboksilik.
86
13. Sasia e fenolit q vepron me 4.6 g natrium do t jet:

a. 9.4 g;
b. 18.8 g;
c. 37.6 g;
d. 4.7 g.
14. Nga veprimi i propanol 1 me natrium lirohen 5.6 l hidrogjen. Sasia e propanol 1
q ka vepruar do t jet:
a. 60 g;
b. 30 g;
c. 120 g;
d. 15g
15. 0.5 mole alkanal e kan masn 43 g. Formula molekulare e alkanalit sht
a. C5H10O;
b. C4M8O;
c. C3H6O;
d. C6H12O
16. Gjat veprimit t etanalit me reaktivin e Tollensit veohen 5.4 g argjend, masa e
etanalit q ka vepruar sht:
a. 2.2 g;
b. 3.3 g;
c. 1.1 g;
d. 4.4 g.
87
TESTI 6
1. Grupi funksionor i acideve karboksilike sht grupi:
a. karbonil;
b. hidroksil;
c. karboksilik;
d. aminik.
2. Nga oksidimi deri n fund i nj molekule alkooli parsor formohet:
a. acid karboksilik;
b. ester;
c. alkanon;
d. eter.
3. Esteret jan prbrje izomere me:
a. alkoolet;
b. alkanolet;
c. acidet karboksilike;
d. alkanonet.
4. Esteri me formul C2H5 COO C2H5 emrtohet:

a. etanoet etili;
b. etanoat propili;
c. propanoat etili;
5. Acidi benzoik prftohet nga oksidimi i:
a. benzenit;
b. toluenit;
c. hekzanol 1;
d. etoksietan.
d. hekzanol 2
6. Lyrat prftohen nga veprimi i:

a. 3 molekula propantriol 1, 2, 3 me 1 molekul acid lyror;
b. 1 molekul propantriol 1, 2, 3 me 1 molekul acid lyror;
c. 1 molekul propantriol 1, 2, 3 me 3 molekula acide lyrore;
d. 2 molekula propantriol 1, 2, 3 me 1 molekul acid lyror.
7. Emrtimi i sakt i prbrjes CH3 CH CH CH2 COOH sht:
|
|
CH3 CH3
a. acid heptanoik;
b. dimetil acid heptanoik;
c. acid dimetil 3.4 pentanoik;
d. acid 2.3 butanoik.
8. Jan izomer ndrmjet tyre:
a. acid propanoik dhe propanoat metili;
b. propanoat metili dhe butanoli;
c. acid propanoik dhe etanoat metili;
d. propanoat metili dhe metanoat etili.
9. Acidet karboksilike jan:
a. dhns protonesh;
c. marrs dhe dhns protonesh;
b. marrs protonesh;
d. as dhns dhe as marrs protonesh.
10. Esteri propanoat etili prftohet nga veprimi n prani t H2SO4 t:

a. propanol 1 me acid etanoik;
b. propanol 1 me etanol;
c. acid propanoik me etanol;
d. propanal me etanol.
11. Gjat hidrolizs t esterit etanoat metili prftohen:
a. etanol + acid metanoik;
b. acid etanoik + metanol;
c. etanol + acid metanoik
d. acid etanoik + metanol.
12. 0.3 mol acid karboksilik e ka masn 18 g, formula molekulare e tij sht:
a. HCOOH;
b. CH3COOH;
c. C2H5COOH;
d. C3H7COOH
88
13. Formula molekulare e esterit me mas molare 102 g/mol sht:

a. C4H8O2;
b. C5H10O2 ;
c. C6H12O2;
d. C3H6O2
14. Vllimi i hidrogjenit t liruar nga veprimi i 12 g acid etanoik me natriumin
sht:
a. 11.2 l ;
b. 22.4 l ;
c. 2.24l ;
d. 4.48 l
15. Sasia e hidroksidit t kaliumit KOH q vepron me 300 ml tretsir 0.2 M t acidit
metanoik HCOOH sht:
a. 33.6 g;
b. 3.36 g;
c. 6.72 g;
d. 13.44 g.
16. 9.2 g hidroksid natriumi NaOH prdoren pr t sapunifikuar esterin etanoat
metili. Numri i moleve t esterit do t jet:
a. 0.23 mole;
b. 0.32 mole;
c. 0.4 mole;
d. 0.13 mole.
89
TESTI 7
1. Karbohidratet kan n prbrjen e tyre elementet:
a. karbon, hidrogjen;
b. karbon, hidrogjen, oksigjen, azot;
c. karbon, hidrogjen, oksigjen;
d. karbon, hidrogjen, azot.
2. Numri i monosakarideve q prmbahen n nj molekul disakaridi sht:
a. 1 molekul;
b. 2 molekula;
c. 7 molekula;
d. 1000 molekula.
3. Glukoza sht:
a. alkool;
b. aldehid;
c. keton;
d. aldohekzoz.
4. Fruktoza sht izomer me:

a. maltozn;
b. sakarozn;
c. glukozn;
5. Maltoza formohet nga:

a. 2 molekula glukoz;
c. 1 molekul glukoz;
b. 3 molekula glukoz;
d. 10 molekula glukoz.
6. Aminoacidet bjn pjes n:

a. hidrokarbure;
b. prbrjet e oksigjenuara;
d. celulozn.
c. prbrjet e azotuara.
7. Grupi funksionor i aminoacideve sht:

a. grupi karbonil;
b. grupi karboksilik;
c. grupi aminik;
d. grupi karboksilik dhe grupi aminik.
8. Numri i mbetjeve aminoacide te proteinat sht:
a. m i vogl se 10 mbetje aminoacide;
b. m i vogl se 100 mbetje aminoacide;
c. m i madh se 10 dhe m i vogl se 100 mbetje aminoacide;
d. m i madh se 100 mbetje aminoacide.
9. Aminoacidet shfaqin veti:
a. acide; b. bazike; c. edhe veti acide, edhe veti bazike; d. as veti acide dhe as veti bazike.
10. Aminoacidet lidhen ndrmjet tyre me lidhje:
a. lidhje hidrogjenore;
b. lidhje glukozidike;
11. Tharmimi i glukozs on n formimin e:
a. propanolit;
b. metanolit;
c. etanolit;
12. Nj pentapeptid sht formuar nga:
a. 3 aminoacide;
b. 2 aminoacide;
c. lidhje peptidike.
d. etanalit.
c. 4 aminoacide;
d. 5 aminoacide.
13. Gjat tharmimit t glukozs u formuan 4.48 l CO2, masa e glukozs s tharmuar sht:
a. 36 g;
b. 18 g;
c. 54 g;
d. 9 g;
e. 36 g.
14. Sasia e ujit q nevojitet pr t hidrolizuar 51.3 g maltoz C12H22O11 sht:
a. 18 g;
b. 2.7 g;
c. 27 g;
d. 1.8 g.
15. Molekula e amidonit me mas molare 243000 prmban mbetje glukoze q kan
marr pjes n ndrtimin e molekuls. Numri i mbetjeve glukoze sht:
a. 1500 mbetje glukoze;
b. 2000 mbetje glukoze;
c. 150 mbetje glukoze;
d. 1000 mbetje glukoze.
90
METODIKA E ZGJIDHJES S USHTRIMEVE N LNDN E KIMIS

KIMIA 7 8 9
Zgjidhja e ushtrimeve n lndn e kimis, ashtu si n lndn e fiziks dhe matematiks, ka pr
qllim tu msoj nxnsve t arsyetojn, t mendojn, ti ushtrojn njohurit teorike t
fituara. Nprmjet ushtrimeve nxnsit bjn lidhjen midis dukurive t ndryshme t kimis, si
dhe midis dukurive kimike dhe dukurive t disiplinave t tjera t afrta me kimin.
Msuesi/ja me an t ushtrimeve kontrollon aftsit pr t zbatuar njohurit teorike t
nxnsit. Gjat zgjidhjes s ushtrimeve, nxnsi kryen veprime matematikore, por
gjithmon duhet pasur kujdes q t nxitim arsyetimin logjik q nxnsi t vr n dukje
zbatimin e ligjit ose t ndonj nocioni tjetr teorik mbi t cilin duhet t mbshtetet pr t
shkruar shprehjen matematikore.
Pra, pa nj arsyetim logjik t ushtrimit nuk mund t bhet zgjidhja e drejt e tij ose nuk
duhet lejuar nj zgjidhje mekanike e ushtrimit.
Nisur nga rndsia e ushtrimeve n lndn e kimis po japim metodikn (mnyrn e
zgjidhjes) e zgjidhjes s ushtrimeve.
Hapat pr zgjidhjen e ushtrimeve jan:
Hapi I: Lexoni disa her me kujdes ushtrimin dhe, pasi ta keni kuptuar at, qartsoni far
sht dhn dhe far krkohet (mund t jet m shum se nj e krkuar).
Hapi II: Pasi t keni prcaktuar t dhnn dhe t krkuarn, njsit prkatse t secils,
arsyetoni lidhjet q ekzistojn ndrmjet tyre.
Hapi III: N qoft se ushtrimi ka t bj me nj dukuri kimike (reaksion kimik), shkruani
reaksionin kimik.
Hapi IV: Kthejeni reaksionin kimik n barazim kimik duke rregulluar koeficientet.
Hapi V: Punoni me t dhnn dhe t krkuarn (p.sh., n qoft se sht dhn me g
gjejm masn molare t substancs dhe sipas formuls m = n M gjejm masn e saj).
Hapi VI: N qoft se ushtrimi ka m shum se nj t krkuar, ndajini ato me kujdes.
Hapi VII: Bni shtrimin duke arsyetuar
edhn
edhn
sipas barazimit dhe
sipas
ekrkuar
x
ushtrimit.
Pra:
edhn
edhn
=
ekrkuar
x
Hapi VIII: Jepni prgjigjen pr krkesn e ushtrimit.

Ushtrimi 1
Nj prbrje e azotit prmban 12.041023 atome azot dhe 30.011023 atome oksigjen. Cila
sht formula e prbrjes?
Zgjidhje:
Hapi I: Prcaktohet e dhna dhe e krkuara.
a. nrAN = 12.041023
b. nAO = 30.011023
formula kimike = ?
Hapi II: Prcaktojm lidhjen q ekziston mes numrit t atomevemole.
Dim q 1 mol azot prmban 6.021023 atome (numri i Avogadros).
Hapi III: Bjm shtrimin duke arsyetuar.
a.
1mol
xa
=
23
6,02 10 atome 12,04 10 23 atome
91
1mol 12 0,6 10 23 atome

xa=
6,02 10 23 atome
1mol
xb
=
b.
23
6,02 10 atome 30,0110 23 atome
1mol 30,0110 23 atome
xb =
6,02 10 23 atome
xa = 2 mole azot
xb = 5 mole oksigjen.
xa
xb
2 : 5 formula N2O5
Prgjigje: Prbrja e ka formuln kimike N2O5
Ushtrimi 2
N cilin nga oksidet e hekurit FeO apo Fe2O3 prqindja e oksigjenit sht m e madhe?
Zgjidhje:
Hapi I: Prcaktohet e dhna dhe e krkuara.
a. FeO
b. Fe2O3
% oksigjenit = ?
Hapi II:
Prcaktohet formula me an t s cils gjendet prqindja e elementit n nj prbrje:
% elementit =
m(elementit)
100%
M ( prbrjes)
Hapi III: Gjejm masn molare t prbrjeve:

a. MFeO = 1 56 + 1 16 = 72 g/mol
b. MFe2O3 = 2 56 + 3 16 = 160 g/mol
Hapi IV: Gjejm prqindjen e oksigjenit n secilin oksid.
a. te FeO % O=
16 gr
100% = 22.22 %
72 gr
b. te Fe2O3 %O =
48 gr
100% = 30 %
160 gr
Prgjigje: Prqindja m e lart e oksigjenit ndodhet te Fe2O3.

Ushtrimi 3
Sa litra amoniak NH3 formohen gjat veprimit t 0.7 g azot N2 me hidrogjenin H2? Sa
litra hidrogjen kan marr pjes n reaksion?
Zgjidhje:
Hapi I:
a.V NH3 = ?
b.V H2 = ?
Hapi II: Shkruajm reaksionin kimik:
N2 + H2 NH3
Hapi III: Rregullojm koeficientet, pra e kthejm n barazim kimik.
N2 + 3H2 2NH3
1 mol 3 mole 2 mole
Hapi IV: Punojm me t dhnn dhe t krkuarat sipas njsive. Meq azoti jepet n g
gjejm masn molare t tij.
MN2 = 2 14 = 28 g/mol
m=nM
mN2 = 1 mol 28 g/mol = 28 g,
ndrsa krkohet vllimi i amoniakut dhe hidrogjenit. Vllimi molar i do substance t
gazt sht 22.4 l/mol.
Vl = n Vm VN2 = 3 mol 22.4 l/mol = 67. 2 l
VNH3 = 2 mol 22.4 l/mol = 44.8 l
Hapi V: Bjm shtrimin duke arsyetuar:
92
a.
1,28 gN 2
0,7 gN 2
=
2 22,4lNH 3
xa
xa=1,12 l NH3
b.
1,28 gN 2
0,7 gN 2
=
3 22,4lH 2
xb
xb = 1,68 l H2
Prgjigje: Kur veprojn 0,7 g azot dhe 1,68 litra hidrogjen prftohen 1,12 l amoniak.
Ushtrimi 4
Gjej prqendrimin n prqindje dhe at molar t tretsirs s acidit nitrik HNO3 q
prmban 15,75 g substanc n 200 ml t saj n dendsi 1,044 g/ml.
Zgjidhje:
Hapi I:
m1 = 15.75 g
V = 200 ml
d = 1,044 g/ml
a. C% = ?
b. CM = ?
Hapi II: Pr t zgjidhur ushtrimin prdorim formulat pr gjetjen e prqendrimit.
CM =
m1
MV
C% =
m1
100
Vd
Hapi III: Gjejm masn molare t HNO3 dhe bjm zvendsimet te formulat
M HNO3 = 1 1 + 1 14 + 3 16 = 63 g/mol.
15,75gr
100% = 7,54 %
200ml 1,044 g / ml
15,75g
= 1,25 mol/ l ose 1,25 M
b. CM =
63g / mol 0,2l
a. C% =
Prgjigje: Tretsira sht 1,25 M dhe 7,55 %.

Ushtrimi 5
Sa gram dhe sa mole hidroksid natriumi NaOH duhet t veprojn me 150 ml tretsir 5
% t acidit sulfurik H2SO4 e dendsi 1.14 g/ml.
Zgjidhje:
Hapi I:
V = 150 ml H2SO4
C = 5%
d = 1.14 g/ml
a. mNaOH = ? MNaOH = 40g/mol
b. n NaOH = ? MH2SO4 = 98g/mol
Hapi II: Shkruajm reaksionin kimik:
NaOH + H2SO4 Na2SO4 + H2O
Hapi III: Rregullojm koeficientet
2NaOH + H2SO4 Na2SO4 + 2H2O
2 mole
1 mol
1 mol
2 mol
Hapi IV: Gjejm sasin e H2SO4 (m1) q ka tretsira duke zbatuar formuln e
prqendrimit n prqindje:
C%=
m1
C%Vd
5% 150g / ml 1,14g / ml
100, nga ku m1=
zvendsojm m1=
= 8.55 g H2SO4
Vd
100
100%
Hapi V: Bjm shtrimin duke arsyetuar:

a.
1 98 gH 2 SO4
8,55 gH 2 SO4
=
2 40 gNaOH
xa
xa = 6,97 g NaOH
93
b. Pr t gjetur numrin e moleve t NaOH zbatojm formuln n =

n=
n
m
6.97 gr
= 0.174 mole
40 g / mol
Prgjigje: 6.97 g; 0.174 mole NaOH veprojn me tretsirn e H2SO4

Ushtrimi 6
Caktoni koeficientet n reaksionin redoks:
NaBr + MnO2 + H2SO4 MnSO4 + Na2SO4 + Br2 + H2O
Hapi I: Duke zbatuar rregullat caktojm n.o. pr do element.
+1 -1
+4 -2
+1 +6 -2
+2 +6 -2
+1 +6 -2
NaBr + MnO2 + H2SO4 MnSO4 + Na2SO4 + Br2 + H2O
Hapi II: Shkruajm gjysm barazimet:
2 e
Br2 (oksidim)
2Br-1
+1 -2
+2 e
Mn+2 (reduktim)
Mn+4
Hapi III: Caktojm faktort pasi gjejm SH.V.P:
2 e
Br2 (oksidim)
1 2Br-1
+2 e
Mn+2 (reduktim)
1 Mn+4
Hapi IV: Kontrollojm numrin e atomeve pasi jan vendosur koeficientet, q n rastin
ton sht 1 dhe q nuk e shkruajm.
NaBr + MnO2 + H2SO4 MnSO4 + Na2SO4 + Br2 + 2H2O
Ushtrimi 7
A jan t sakta emrtimet e mposhtme? N rast t kundrt shkruaj emrin e sakt:
a. metil 4 butan;
b. propil 2 pentan.
Zgjidhje: Analizojm rastin e par:
Shkruajm strukturn e prbrjes duke vendosur numrat mbi atomet e karbonit. N
karbonin e katrt shkruajm radikalin CH3.
a.
1
2
3
4
CH3 CH2 CH2 CH2
|
CH3
metil 4 butan
Ky emrtim nuk sht i sakt, sepse radikali bn pjes n vargun e prbrjes. Pra, radikale
n karbonet skajore t vargut nuk ka. Por emrtimi i sakt do t jet:
1
2
3
4
CH3 CH2 CH2 CH2
|5
CH3
n pentan
b. Shkruajm strukturn e prbrjes sipas emrtimit t dhn:
1
2
3
4
5
CH3 CH2 CH2 CH2 CH3
|
C3H7
propil 2 pentan
94
Ky emrtim nuk sht i sakt sepse numri fillon si m posht:

4
5
6
7
CH3 CH CH2 CH2 CH3
3|
CH2
2|
CH2
1|
CH3
Emrtimi i sakt sht metil 4 heptan.
Ushtrimi 8
Gjat analizs s nj prbrjeje organike u morn kto prfundime:
69.73% karbon, 11.63% hidrogjen, 18.64% oksigjen. Masa molare e prbrjes sht 86
g/mol. Gjej formuln molekulare t prbrjes.
Zgjidhje:
Hapi I:
% C = 69. 73
% H = 11.63
% O = 18.64
Mp.o = 86 g/mol
Formula molekulare?
Hapi II: Gjejm masn e do elementi duke ditur q 86 g prbrje sht 100% (ose e
tra). Ather:
86g
x
=
x= 59.96 g C
100% 69.73%
86g
y
=
y = 10 g H
100% 11.63%
86g
z
=
100% 18.64%
z=16.03 g O
Ose: mC = 86 0.6973 = 59.96 g

mH = 86 0.1163 = 10 g
mO = 86 0.1864 = 16.03 g
Hapi III: Gjejm numrin e moleve duke zbatuar formuln n=
59.96 gr
= 5 mole
12 gr / mol
16.03gr
= 1 mol
nO =
16 gr / mol
nC =
nH =
m
M
10 gr
= 10 mole
1gr / mol
Prgjigje: Formula molekulare e prbrjes organike sht C5H10O.
95

Kimia 789 LM

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kimia 789 LM

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.mediaprint.

Libr msuesi Kimia 7, 8, 9

Veronika Haxhistasa, Jalldyz Xhemalaj

T gjitha t drejtat jan t rezervuara

Sektori i Shprndarjes dhe Marketingut:

Komente dhe sugjerime jan t mirpritura n email: botime@mediaprint.al

Modele t planifikimit t nj ore msimi

Przierjet homogjene dhe heterogjene

Metalet dhe jometalet

Ligji i ruajtjes s mass

Vetit kimike t bazave

Reaksionet ekzotermike dhe endotermike

Hidrokarburet e pangopura. Alkenet, struktura, emrtimi

Vetit kimike t alkeneve

Vetit e fenoleve dhe alkooleve (pun laboratori)

Vetit e alkanaleve. Prfaqsuesit

Metodika e zgjidhjes s ushtrimeve n lndn e kimis

PLANI MSIMOR ALTERNATIV

Pajis nxnsit me njohuri pr

Lnda dhe kimia

Ushtrime mol atomi

P. lab. Reaksionet kimike q dallohen

Tabel mbi njsin

MODELE T PLANIFIKIMIT T NJ ORE MSIMI

mnyrat e prftimit heterogjen; argumento ndryshimin e substancave t pastra dhe

M pas nxnsve u drejtohet pyetja: dini pr gjendjen fizike t metaleve? Po t

mund t thoni pr prbrjen e molekulave t metaleve? Po t jometaleve?

Koncepte me fjal kye

Pyetje dhe ushtrime

3. N tabeln e mposhtme klasifikoni elementet metal ose jometal:

Nxnsit plotsojn skedn si m posht:

Vrteto ligjin e ruajtjes s

Numri i atomeve nuk ndryshon.

2. Brthama e atomit sht e prbr nga:

7. Numri i atomeve n 1.5 mol atome fosfor sht:

c) 6.02 1023 grimca;

d) 6.02 1023 atome.

d) 0.602 1024 grimca.

9. Elementet e s njjts period kan:

12. Karakteri metalik n rritje sht:

d) Mg, Na, Al.

13. Dobsohet karakteri jo metalik n rastin:

14. Elementi me veti jo metalike tipike sht:

17. Plotso tabeln:

18. 18.06 1023 atome magnezi jan:

c) 1.5 mole magnez;

c) as merr e as jep elektrone.

10. Te molekula H2SO4 treguesit renditen:

15. N 20.2 g nitrat kaliumi KNO3 ndodhen:

17. Numri i atomeve q ndodhen n 48 g squfur S sht:

oksid natriumi + dioksid karboni;

c) numri i molekulave t do substance;

6. Dallimi ndrmjet reaksioneve t bashkimit dhe t sintezs sht:

9. Masa e karbonit C q prmban po at numr atomesh q ndodhen n 8 g squfur S

PLANI MSIMOR ALTERNATIV

Lidhja gjinore ndrmjet klasave t

Ushtrime rreth metaleve

Jometalet e grupit VIA

Jometalet e grupit VA, IVA

veti kimike t substancave

5. Dallon nj oksiacid nga nj hidroacid.

8. Interpreton rastet kur ndodh reaksion ndrmjet elektroliteve me an t shembujve.

MODELE T PLANIFIKIMIT T NJ ORE MSIMI