ETRDESET OSMA LEKCIJA

Sadraj: OSNOVNE KARAKTERISTIKE POZITIVNE METODE U RACIONALNOM

PROUAVANJU DRUTVENIH POJAVA
Pozitivna filozofija se karakterizira, bilo kojem predmetu da je rije, nunom i
stalnom podreenou mate promatranju, to naroito sainjava znanstveni duh u pravom
smislu, nasuprot teolokom ili metafizikom.
Sa isto znanstvene toke gledita, i odbacujui svaku ideju primjene, moe se
promatrati jedna takva opa razlika izmeu relativnog i apsolutnog kao pojava najodlunije
osnovne suprotnosti, koja dijeli tako duboko modernu filozofiju od stare. Svako prouavanje
intimne prirode bia, njihovih prvih i krajnjih uzroka, itd. mora biti uvijek apsolutno, dok je
svako istraivanje samih zakona pojava izvanredno relativno, jer ono odmah pretpostavlja
neprekidni napredak spekulacije koja je podreena postupnom usavravanju promatranja, bez
kojeg se prava stvarnost ni jedne vrste ne bi nikad mogla potpuno otkriti: tako da je relativan
karakter naunih koncepcija nuno neodvojiv od pravog pojma prirodnih zakona, isto tako
kao to i nestvarnu tenju za apsolutnim saznanjima spontano prati upotrebama koje od
teolokih fikcija ili metafizikih entiteta. Opa povijest ljudskih miljenja jasno potvruje
osnovnu zabludu u pogledu astronomskih, fizikih, kemijskih i ak biolokih pojava, kao to
je to autor naveo u vie navrata u prethodnim poglavljima ove Rasprave. Lako je zakljuiti da
se jedna takva iluzija mora, svom nunou, utoliko vie produiti ukoliko rastua
komplikacija razliitih glavnih kategorija prirodnih pojava dovodi do dueg kanjenja
koncepcije pravih zakona. Na odgovarajui nain treba razumjeti, u cjelini drutvenih pojava,
znanstvenu razliku koja je temeljna, a naroito u biolokoj filozofiji, kao potpuno
primjenljivu, po svojoj prirodi, na ma koje pojave, a naroito na one koje mogu izraziti iva
bia, prouavajui odvojeno, ali uvijek u pogledu jedne tone sistematske koordinacije,
statiko i dinamiko stanje svakog predmeta pozitivnih prouavanja. U obinoj biologiji, tj. za
ope prouavanje samog individualnog ivota, ovo njeno ralanjivanje dozvoljava, da se
racionalno pravi razlika izmeu isto anatomskog stanovita koje se odnosi na ideje
organizaciji i fiziolokog stanovita u pravom smislu koje je neposredno svojstveno idejama
ivota. Ta dva aspekta spontano odvojena se, skoro u svako vrijeme od tada nalaze tono
procijenjena jednom nesvodivom filozofskom analizom koja je time oplemenila i usavrila
potrebno usporedbe. Ralanjivanje se, u sociologiji, mora vriti na jedan potpuno slian

nain, i ne manje jasno, potpuno razlikujui, u pogledu svake politike teme temeljno
prouavanje zakona ivota drutva i zakona njegovog stalnog kretanja.
Slijedei prirodni tok svih ljudskih stvari, intelektualni principi i filozofska miljenja,
isto kao i drutveni obiaji i politike ustanove nuno traju, uope, usprkos njihovoj
konstatiranoj prolaznosti i njihovim poznatim tetama, kada su jednom stvarno dobili smisao,
dajui priliku samo sve ozbiljnijim i ozbiljnijim nedosljednostima, dotle dok osnovni razvoj
ljudskog uma mogne proizvesti najzad nove principe, odgovarajue oposti i vie
racionalnosti: jer, u intelektualnom redu, nita manje nego u materijalnom, ovjek iznad svega
osjea neophodnu potrebu za najviim, ma koji, upravljanjem, koje je sposobno da podri
njegovu neprekidnu aktivnost, prikupljajui stalno njegove spontane napore.
Dva glavna motiva su polazite elementarnom pojmu fundamentalnog osnovnog
dogovora koji je svojstven drutvenom organizmu: najprije to je pretjerani filozofski znaaj
ove osnovne ideje drutvene statike, koja po svojoj prirodi mora predstavljati prvu racionalnu
osnovu svake nove politike filozofije; i uzgredno, jer razmatranja prave dinamike
sociologije moraju spontano dominirati u itavom preostalom dijelu ove knjige, s obzirom da
su danas najneposrednije interesantna i prema tome bolje shvaena, postalo je tim vie
neophodnije da se prethodno opie opti duh socijalne statike, koji je poslije toga mogao biti
samo razmatran na posredan ili implicitan nain. Obuhvaena u svoj svojoj irini, tj. bez
odbacivanja ove bitne veze, sada dosta ispitane, izmeu ideje drutva i ideje vlade, jedna
takva pozitivna koncepcija drutvene harmonije daje spontano, kao to sam to izjavio,
itavom svojom konkretnom primjenom, naunu osnovu jedne zdrave osnovne teorije
politikog reda u pravom smislu, bilo duhovnog, ili ak zemaljskog.
Mada se osnovni zakoni drutvene solidarnosti naroito potvruju u ovom stanju
kretanja, jedna takva pojava usprkos svom nepromjenljivom nunom jedinstvu, moe biti
korisno podreena. Da bi se olakalo prethodno promatranje, stalnom racionalnom
ralanjivanju, razliitih, ali korelacijskih osnovnih aspekata ljudske egzistencije, koji se
naizmjenice razmatraju kao fiziki, moralni, intelektualni i nazad, politiki aspekti.
Tri opa izvora drutvenih promjena proizlaze 1) iz rase; 2) iz klime; 3) iz prave
politike akcije, obuhvaene u svoj njenoj znanstvenoj irini. Ba i kad ovo odreenje ne bi
oigledno bilo neumjesno u stanju raanja znanosti, zakoni metode bi bar primoravali da mu
se odgodi neposredno izlaganje poslije ispitivanja glavnog predmeta da bi izbjegli
neracionalnu konfuziju izmeu osnovnih pojava i njihovih razliitih promjena.