You are on page 1of 14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

Sndromedelintestinoirritable
Fechadelaltimarevisin:07/03/2013

ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Culessonsussntomas?
3. Cmosediagnostica?
4. Culessutratamiento?
5. Cundoderivar?
6. Bibliografa
7. Msenlared
8. Autores

Dequhablamos?
Elsndromedelintestinoirritable(SII)esunaafectacincrnicaquecursaconepisodiosde
doloromolestiaabdominalyalteracionesenelhbitointestinalsincausaorgnicaquelo
justifique.Esunadelaspatologasgastrointestinalesdiagnosticadasconmsfrecuenciay
suponecercadel28%delasderivacionesalgastroenterlogo(FurmanDL,2011).Su
prevalenciavaramuchoenlosdiferentespasesyestudiosporlautilizacindedistintos
criteriosdiagnsticos.Afectaaun1020%delapoblacin,conunintervalodeedadms
frecuenteentrelos3050aosydesciendeapartirdelos50(MaloneMA,2011LovellRM,
2012KhanS,2010FordAC,2012).Deformahabitualsehaobservadounclaropredominio
demujeresfrenteavarones,sinembargorecientesestudiossealansolounaligera
prevalenciaafavordelsexofemenino(AdeyemoMA,2010LovellRM,2012).Puedeser
hasta8vecesmsfrecuenteenpacientescondispepsia(FordAC,2010).
Entreel3390%delospacientesnodemandarnconsultaporsussntomas,losfactoresque
msinfluiranenhacerlosonlaintensidaddeldolorabdominalylasvariablespsicolgicas
presentesenmuchosyqueafectanalavivenciadeestaenfermedad,alacalidaddevida,a
lademandaderecursossanitariosyalarespuestaalosdiferentestratamientos(ACG,2009
KhanS,2010).
Sedesconocesuetiologaysecreequeesdecausamultifactorialenlaquepueden
coexistendistintosfactores:

Genticos:losestudiosnohanpodidodeterminarsisedebealosfactoresgenticoso
ambientalesdelentornofamiliar,sinembargoexistenantecedentesdeprimergradode
SIIenel3342%delospacientes(CamilleriM,2012SurdeaBalgaT,2012).
Alteracionesenlasecrecinomotilidadintestinalenrespuestaadiferentesestmulos:
comidas,distensin,estrsemocionaloinflamacin.Mediadosporserotonina.Notodos
losestudioshanpodidoreproducirestoshallazgosynoexisteunpatrnpredominante
deactividadmotoraquesirvacomomarcadordelaenfermedad(CamilleriM,2012).
Hipersensibilidadintestinalconunapercepcinvisceraldedoloraumentada.Hapodido
demostrarseenalgunospacientesconSIIperotampococonstituyeunmarcador
especfico(FengB,2012).
Alteracinenlafuncininmunedeltractogastrointestinal.Algunosestudioshan
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

1/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

demostradoenestospacienteslapresenciadeunaumentodeclulasydemediadores
inflamatorioscomolosmastocitosenlamucosadelcolon(FordAC,2011FengB,
2012CamilleriM,2012).
Alteracinenlainervacinextrnsecaautonmicaquepodraasociarseconpredominio
deestreimientocuandoladisfuncinesvagal,ocondiarreasiesadrenrgica.
Alteracinenlaregulacindelejecerebralintestinal.Puedeocasionarunamayor
reactivacinantesituacionesestresantesymodificarlapercepcindelosestmulos
visceralesaferentesenelintestino(SurdeaBalgaT,2012).
Losfactorespsicosocialesjueganunpapelmuyimportanteenelcomportamientodela
enfermedadenelpaciente.Cercadel50%delosafectadosdeSIIpadecendepresin,
ansiedad,hipocondraosomatizacinyalgunostienenantecedentesdehabersufrido
abusosenlainfancia(MaloneMA,2011SurdeaBalgaT,2012).
Alteracindelamicroflorafecal.Algunosestudiosdemuestranunacolonizacin
bacterianaenlashecesdepacientesconSIIdiferentealosquenolapadecen(Malone
MA,2011CarrollIM,2012).
Sehapodidodemostrarentreun1030%delospacienteselantecedentedeinfeccin
bacterianagastrointestinalquehancursadocondiarreapreviaalossntomasdelSII
(HalvorsonHA,2006RuigomezA,2007TrnblomH,2007).Sonfactoresderiesgoel
haberlapadecidoenedadtemprana(msfrecuenteentrelos1944aosqueapartir
delos45),lasmujeres,mayorduracinysntomasdemsgravedaddelainfecciny
enlosquepresentantrastornosdeansiedadodepresin(DaiC,2012ThabaneM,
2007).Unrecienteestudiosealaelantecedentedehabersufridounainfeccinvrica
gastrointestinalcomoposiblefactorderiesgoparasudesarrollo(ZaniniB,2012).
Serequierenestudiosdemscalidadparadeterminarsilaalergiaalimentariapuede
estarinvolucradaensufisiopatologa(MaloneMA,2011ParkMI,2006).

Culessonsussntomas?
Sntomasgastrointestinales
Lamayoradelospacientespresentansntomasintermitentes:
Doloromolestiaabdominal:eselmsimportanteyfrecuente.Sueledescribirsecomo
sensacindecalambresdeintensidadvariable,desencadenadoporlaingestaopor
situacionesestresantes,localizadoenhemiabdomeninferioryquealiviatrasla
defecacin(KhanS,2010LongstrethGF,2006).Cuandoseacompaadeotros
sntomascomoanorexia,astenia,prdidadepesoosetratedeundolorprogresivoque
impideconciliarelsueoodespiertaalpaciente,hayquepensarenunacausa
orgnica.
Alteracinenlaconsistenciadelasheces(hecesdurasoacuosas)oenlafrecuencia
delasdeposiciones(menordetresdeposicionessemanalesomayordetres
deposicionesdiarias).Laformadelasheceseslaquemejorreflejaeltiempodetrnsito
colnicoyconocerloayudaacaracterizarlosdistintospatronesposiblesdela
enfermedad(LongstrethGF,2006SpillerR,2007):
SSIconpredominiodediarrea:aumentodelnmerodedeposicionesconheces
sueltasoacuosasduranteelda,descargademoco,precedidasdeurgencia,a
vecesconsensacindevaciadoincompletoymenosfrecuenteincontinencia,de
laquesolamenteun20%consultansalvoqueserealiceinterrogatoriodirigido.
SSIconpredominiodeestreimiento:hecesdurasogrumosasconimportante
esfuerzoenladefecacinysensacindevaciadoincompleto.
SSIalternante:elestreimientoyladiarreapuedenalternartantoenelmismo
dacomoensemanas.EseltipomsfrecuenteenlasconsultasdeAtencin
Primariayhastael29%delospacientesevolucionanaalgunadelasdosformas
anterioresalcabodeunao.
Distensinabdominal:presentehastaenel96%delospacientesymsfrecuenteen
mujeres.Seiniciadespusdelaingesta,aumentaalolargodeldaysuelemejorar
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

2/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

duranteeldescansonocturno.Siseacompaadeestreimientopuedecausaruna
distensinabdominalobjetivabletantoparaelpacientecomoparaelclnicoquela
explora.Seconsideraunodelossntomasmsmolestos(HoughtonLA,2006).
Otrossntomasfrecuentes:dispepsia,nauseasyflatulencia(LongstrethGF,2006
MaloneMA,2011KhanS,2010).Laenfermedadporreflujogastroesofgicopuede
estarpresentehastaenel3039%delospacientes(NastaskinI,2006).
Algunosautoreshanobservadounprevalenciadistintadelossntomasgastrointestinales
segnelgnero:lasmujeressuelentenerconmsfrecuenciaestreimiento,dolory
distensinabdominalylossntomaspuedensermsgravesenlamenstruacinquedurante
elrestodelciclo.Enlosvaronesesmsfrecuenteladiarrea(AdeyemoMA,2010LovellRM,
2012KhanS,2010).
Sntomasextraabdominales
Confrecuencialospacientespresentancefalea,somnolencia,sntomasurinarios(nicturia,
urgenciaovaciadoincompleto),dispareuniaylumbalgia.Tambinpuedeasociarseconotras
enfermedadesreumticas:fibromialgia,sndromedefatigacrnica,alteracindela
articulacintmporomandibularopelvialgiacrnica.Lostrastornospsiquitricossuelenestar
presentesencercadedosterciosdelosdiagnosticadosylaclnicadeestospacientessuele
sermsgrave(MaloneMA,2011KhanS,2010SpillerR,2007).
Tambinalgnestudiohaobservadoquecefalea,mareos,dolordeespalda,dolormuscular,
insomnio,cansancio,inapetencia,ansiedadydepresin,puedenpresentarseconms
frecuenciaygravedadenmujeresqueenvarones(TangYR,2012).

Cmosediagnostica?
Enlaprcticadebeserundiagnsticoclnicodeexclusin(BielefeldtK,2010)quese
recomiendatenerencuentaantecualquierpacientequeacudaaconsultapordoloromolestia
abdominal,hinchaznycambiosenelhbitointestinalenlosltimos6meses(NICE,2008).
Criteriosdiagnsticos
ConelfindeunificarloscriteriosdiagnsticosdelSIIenlosestudiosytrabajosde
investigacin,sehanelaboradoporconsensoloscriteriosdeRomaIII.stossondifcilesde
aplicarenlaprcticaclnicadiariaysultimarevisinsehallevadoacaboen2006
(LongstrethGF,2006):
Doloromolestiaabdominalalmenostresdasalmesenlosltimostresmeses,
acompaadosdedosomsdelossiguientessntomas:
Mejoratrasladefecacin.
Cambioenlafrecuenciadedeposicionesdesdeelinicio.
Cambioenlaaparienciadelashecesdesdeelinicio.
Loscriteriossecompletancuandoeliniciodelossntomashacomenzadoalmenosseis
mesesantesdeldiagnstico.
SiguiendoestoscriterioslospacientesconSIIpuedensubclasificarseenlassiguientes
categoras:
SIIconestreimientoenpacientesconmsdel25%dedeposicionesdeconsistencia
duraogrumosaymenosdel25%,acuosasosueltas.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

3/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

SIIcondiarreaenpacientesconmsdel25%dedeposicionessueltasoacuosasy
menosdel25%dehecesdurasogrumosas.
SIImixtocuandomsdel25%delasdeposicionessondeconsistenciaduraogrumosa
ytambinmsdel25%sonacuosasosueltas.
Un4%deltotalesinclasificableenlosgruposanteriorespornopresentar
anormalidadessuficientesenlashecesenmsdel25%delasdeposiciones.
ElSIIcondiarreayelmixtosonlosmsfrecuentesyalgunosclasificadosenunacategora
pasanaotra,sonlosalternadores(TillischK,2005KhanS,2010ACG,2009).
Porelmomentonosedisponedeningunaclasificacinconsensuadadeposiblessubgrupos
delSIIquepermitancuantificarlagravedaddelaenfermedadyenlaquesedeberanincluir
nosololossntomasabdominalesyextraabdominalessinotambinelgradodeincapacidady
lapercepcindeenfermedadporpartedelpaciente(DossmanDA,2011).
LoscriteriosManningsonmsprecisosydisponendemayorvalidezinternaquelosdeRoma
III.SupresenciajuntoconlosanterioresayudaaprecisareldiagnsticodelSII(DangJ,2012
ManningAP,1978):
Frecuenciaanormaldedeposiciones(menosoigualatresdeposicionessemanaleso
msdetresdeposicionesdiarias).
Formasanormalesdelasheces(grumosasodurassueltasoacuosas).
Esfuerzoenladefecacin.
Urgencia.
Sensacindevaciadoincompleto.
Descargademoco.
Distensinabdominal.
AntelasospechaclnicadeunpacienteconSII,esimprescindibleinvestigarlapresenciade
sntomasdealarma.Laausenciadelosmismos,aumentaelvalorpredictivodeloscriteriosde
RomaIII(NICE,2008KhanS,2010MaloneMA,2011ACG,2009):
Prdidadepesoinexplicableydocumentada.
Sangradorectal,sinpresenciadehemorroides.
Antecedentesfamiliaresdecncercolorrectalodeovario.
Iniciodelossntomasapartirdelos50aos.
Sntomasnocturnos.
Anemiaferropnica.
Cuandonohaysignosnisntomasdealarma,laespecificidaddeloscriteriosdeRomaesdel
100%,conunasensibilidaddel65%yunvalorpredictivopositivodel100%.Elriesgodeomitir
unacausaorgnicaesmuybajo(VarnerSJ,1999).
Serimportantehacerdiagnsticodiferencialconotrasentidadesquepuedencursarcon
sntomasparecidos:cncergastrointestinal,enfermedadinflamatoriaintestinal,colitis
isqumica,enfermedaddelasvasbiliares,sndromesdemalaabsorcincomolaenfermedad
celiaca,infeccionesgastrointestinalescomolagiardiasis,enfermedaddiverticulardelcolon,
sndromepremenstrualolaendometriosis(MaloneMA,2011FurmanDL,2011KhanS,
2010).
Exploracinfsica
Serecomiendadeformarutinariarealizarunaexploracindelabdomen(enalgunoscasos
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

4/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

puedeobservarsedolordifusoofocal),ascomountactorectalparadescartarpresenciade
masaspalpablesyconfirmarlaconsistenciadelasheces.Laexploracinplvicapuedeserde
ayudasielpacientelocalizalossntomasenelhemiabdomeninferiorostossugierenla
posibilidaddecncerdeovario.Engeneralloshallazgosdelaexploracinfsicasernde
normalidad(MaloneMA,2011NICE,2008SpillerR,2007).
Pruebascomplementarias
Enpacientesconsntomastpicosyausenciadesntomasysignosdealarmanoesnecesario
ampliarestudiosanalticos(hemograma,bioqumicageneralyfuncintiroidea),deheces
(parsitosotestdesangreoculta)opruebasdeimagencomolaecografaabdominal.Su
realizacinapenasaumentalaprobabilidaddeencontrarcausaorgnica(ACG,2009).
Tampocoexisteningnmarcadorbiolgicoconocidoparaeldiagnsticoespecficodela
enfermedad(FurmanDL,2011KhanS,2010).
Enalgunoscasospuedeestarindicadorealizaralgunadelassiguientespruebas:
Algunosautoresrecomiendanunaanalticacompletaenpacientesconiniciodelos
sntomasapartirdelos50aosystaconvelocidaddesedimentacineritrocitaria
(vsg)yprotenaCreactiva(PCR)enlosquecursancondiarrea(SpillerR,2007).
Algunosestudioshanobservadounaprevalenciamayordeenfermedadceliacaen
pacientesconSII.Descartarlapuedesercosteefectivaenelsubtipocondiarreayenel
mixtoenpoblacionesdondelaprevalenciadeenfermedadceliacaseamayoral1%,en
pacientescondiabetesmellitustipoIyconantecedentesfamiliaresdelaenfermedad
(ACG,2009FurmanDL,2011SpiegelBM,2004).Elestudiodeprevalenciams
relevantellevadoacaboennuestropasydesarrolladoenelnortedeEspaa,seala
unaprevalenciamenor(RiestraS,2000)yportantodeberantenerseencuentaotros
factoresparasolicitarladeterminacindeformarutinariaenelestudiodelpacientecon
SII.
Puedeestarindicadorealizareltestdeintoleranciaalalactosaconeltestdelhidrgeno
inhaladocuandotrashaberrealizadounaanamnesisyundiariodealimentacin,se
sospechalaposiblerelacindeingestadelactosaconlaaparicinoempeoramientode
lossntomas(ACG,2009KhanS,2010).
Noexistesuficienteevidenciaafavordelarealizacindepruebasdealergiaalos
alimentosenpacientesconSII.Nosedisponedeningunadeterminacinespecficacon
lasuficientesensibilidadyespecificidaddiagnstica(ACG,2009).
Laspruebasdeimagenenpacientesquelorequieranpordudaseneldiagnstico,
debernelegirseenfuncindelossntomaspredominantes(OConnorOJ,2012).
Sielpacientepresentadiarreayhaviajadooperteneceazonasgeogrficasdereas
coninfeccinendmica,puedeestarindicadorealizaruncultivodeheces.
LacolonoscopiadeberrecomendarseatodoslospacientesdiagnosticadosdeSII
mayoresde50aosyenmsjvenesconsntomasdealarma(KhanS,2010ACG,
2009).

Culessutratamiento?
Medidasgenerales
Elobjetivodeltratamientodebeserreducirlagravedadylafrecuenciadelossntomasy
mejorarlacalidaddevidadelospacientes.Confrecuenciasehaobservadoendistintos
estudioselbeneficiodelefectoplaceboquepuedealcanzarhastael40%50%(LuCL,2011
SainsburyA,2011).Esimportanteproporcionarinformacinacercadelaenfermedadysu
pronstico,recomendarqueseevitenfactoresquepuedanagravarlacomofrmacos,algunos
alimentosoelestrs,promoverestilosdevidasaludablesqueincluyanactividadfsicay,
aunquenoexistenevidenciasfirmesenrelacinaladietamsindicada,deberecomendarse
unaalimentacinsaludableconadecuadaingestahdricaparaaliviarlossntomas
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

5/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

predominantes(MaloneMA,2011KhanS,2010)(Dietadelcolonirritable).Apesardeque
cercadel70%delospacientesatribuyensussntomasaalgnalimentodeladieta(KhanS,
2010),noexistenevidenciasafavordelasdietasconexclusindealimentos(ACG,2009).
Sinembargo,enalgunoscasospuedeserdeayudalaelaboracindeundiarioconlos
productosingeridosylasintomatologaexperimentadaparaidentificarposiblesalimentosque
exacerbanlaclnicayretirarlosdeladieta(KhanS,2010).
Enpacientesconpredominiodeestreimiento,serecomiendarevisarelconsumodefibraen
ladieta.Laingestatotalrecomendadaesde2535g/da.Encasodetenerqueintroducirla,es
preferiblehacerlodemaneragradualycomprobarsusefectosdemaneraperidica
(ZuckermanMJ,2006).Debeacompaarsedelaingestadealmenosdoslitrosdeaguaal
da.Lafibrasolublepresenteenalgunosalimentoscomolaavena,espreferiblefrenteala
insolubledelasharinasyalimentosintegralesoladeloscerealesricosensalvado.Enuna
recientepublicacinsehaobservadounefectosimilaraplacebotraslaintroduccindefibra
insoluble(salvadodetrigoodemaz)enladietadepacientesconSII(BijkerkCJ,2009).
Enlospacientesconpredominiodediarrea,esimportanterestringirelconsumodealimentos
ysustanciasquepuedanempeorarla,comolaingestaexcesivadefrutas,elsorbitoloelxilitol,
presenteenmuchoscaramelos,dulcessinazcar,productosdietticosybebidas(NICE,
2008).
Enpacientesquerefierenflatulenciaohinchazncomosntomamsmolesto,tambines
recomendableevitaralgunosalimentosquelaempeoran(Dietaparapacientescon
meteorismo,gasesodistensinabdominal).
Confrecuenciaestasmedidassuelensersuficientesenpacientesconsntomaslevesypoco
frecuentes(KhanS,2010)yunaadecuadainteraccinentreelclnicoyelpacientepuede
influirenlograrmejoresresultados(BielefeldtK,2010).
Serecomiendarevisarcualquierintervencinteraputicaalmes,alos6y12mesestrasel
diagnstico(NICE,2008).
Tratamientofarmacolgicodeprimeralnea
Losestudiosdisponiblesenrelacinalosfrmacosqueseempleandeformahabitualenel
manejodeestaenfermedad,tienenimportanteslimitacionesmetodolgicas,porellose
recomiendatenerencuentalosbeneficiosesperadosfrentealosposiblesdaosporla
frecuenciadeefectossecundariosquepuedenprovocar(ShahE,2012).Debeiniciarse
cuandolasmedidasgeneralesnohansidosuficientesypersistenlasmolestias.Esimportante
reconocerlossntomaspredominantesparaprescribirlosfrmacosmsadecuadosacada
caso,teniendoencuentaquenohayningunoquehayademostradounaeficaciasuficiente
comoparacuraromodificarelcursodelaenfermedad(TrinkleyKE,2011SainsburyA,
2011).Tampocosehaevaluadoculesladuracinptima,nilamejorformade
administracin(continuaoademanda)ysenecesitanmsdatosacercadelatolerabilidady
seguridaddeestosfrmacosamslargoplazo,porloquedeberarestringirseelusocrnico
deestosmedicamentos(HeadingR,2006).
LosfrmacosdisponiblesenelSIIson:
1.EnPacientesconSIIypredominiodeestreimiento:
Fibrassolubles:comercializadascomolaispaghula(tambindenominadaplantago
ovataopsyllium),lametilcelulosaolaesterculia,aumentanlamasafecalyfavorecenel
trnsitointestinalperonohapodidodemostrarsesueficaciaenpacientescondiarrea.
Losdatosdeloshallazgospublicadoshastaelmomento,soncontradictorios(FordAC,
2012):unosnohanencontradounbeneficioclaro(RuepertL,2011),mientrasqueotros
hanobservadolaeficaciadelpsylliumfrenteaplaceboenpacientesconestreimiento
tratadosenatencinprimariadurantesolodosmeses(BijkerkCJ,2009).Algunos
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

6/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

autoreslarecomiendanenpacientesconSIIcuyosntomaprincipaleselestreimiento
quenomejoraconsuplementosdietticos.Puedenempeorareldolorabdominal,la
distensinolaflatulencia,porloquenoestindicadaenpacientescondistensincomo
sntomamsmolestoyserecomiendainiciareltratamientodeformagradualpara
evitarestosefectosadversos(NICE,2008ACG,2009KhanS,2010).Lafibra
insolublenohademostradosueficaciafrenteaplaceboenlareduccindelossntomas
globalesdelaenfermedadodeldolorabdominalyportantonoestindicada(FordAC,
2012).
Laxantes:noexistenestudiosdecalidadrealizadosenpacientesconSIIylamayora
sehanllevadoacaboenpacientesconestreimientocrnico(ACG,2009KhanS,
2010).Enelcasodeprecisarseparatratarelestreimiento,sonpreferibleslos
osmticosdesalesinorgnicascomolasdemagnesio,elpolietilenglicolyelsorbitol.
Nodebeprescribirselalactulosaporquepuedeempeorarlossntomasdedistensin
abdominalolaflatulencia(SpillerR,2007).
2.EnPacientesconSIIypredominiodediarrea:
Frmacosantidiarreicos:puedenconseguirunamejoradeladiarrea(reduccindel
nmerodedeposiciones)ydelaurgencia,conescasobeneficioeneldolorabdominaly
otrossntomasdelSII.Laloperamidaeselanlogoopioidemsindicadodeeste
grupoparaeltratamientodelSIIcuandoelsntomapredominanteesladiarrea:inhibe
elperistaltismo,notieneefectosantimuscarnicos,nigeneraeuforia,dependenciao
taquifilaxia.Ladosisdeberajustarseencadapacientehastaquelashecesalcancen
unaconsistenciaaceptable,serecomiendande2a4mg34vecesalda.Sepuede
administrarantesdelascomidassielpacienterefierediarreatraslaingesta(ACG,
2009FordAC,2012KhanS,2010).
Frmacosespasmolticos:deestegruposeutilizanlosquefavorecenlarelajacindel
msculoliso.Recientesestudioshanobservadounaeficaciaafavordealgunos
espasmolticosfrenteaplaceboenlamejoraglobaldelossntomasydeldolor
abdominaldepacientesconSII:otilonio,cimetropium,pinaverium,trimebutinay
dicicloverina,sinembargonohapodidodemostrarseconlamebeverina,pirenzipina
yprifinium(RuepertL,2011FordAC,2012).EnEspaalosespasmolticos
comercializadosconindicacinenelSIIsonlamebeverina,elbromurodepinaverio,la
trimebutinayotiloniobromuro.Algunosautorestambinhanobservadoelbeneficiode
estosfrmacosenasociacinconsimeticona(MartinezVazquezMA,2012).Enla
prcticapuedenprescribirse30minutosantesdelascomidasenpacientesenlosque
sedesencadenanlossntomastrasalingesta(KhanS,2010).Aunquenoexiste
acuerdoacercadeltiempoquedebenmantenerse,noesrecomendablemantenerlos
msdedosmeses(ACG,2009NICE2008).
Elaceitedementaadosisde0,20,4ml3vecesalda,sehautilizadoporsuefecto
antiespasmdicoparamejorarlaflatulencia,ladistensinyeldolorabdominalconpocos
efectossecundariasypuedeestarindicadoenalgunospacientesconestossntomas(Kligler
B,2007FordAC,2008FordAC,2012).
Tratamientofarmacolgicodesegundalnea
Silossntomassongravesynohayrespuestasatisfactoriacontodaslasmedidasyfrmacos
mencionados,podrindicarsealgunodelossiguientestratamientos:
Frmacosantidepresivos:tantolosantidepresivostricclicos(ADT)comolos
inhibidoresselectivosdelarecaptacindeserotonina(ISRS),handemostradosu
eficaciaeneltratamientodepacientesconSII,puedenreducirlossntomasglobalesde
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

7/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

laenfermedadyeldolorabdominal(RuepertL,2011FordAC,2012).Estnindicados
cuandoelsntomapredominanteeseldolorabdominaldeintensidadmoderadaograve
enpacientescondiarrea,aunquelosISRSestnmsindicadosenlosquepredomina
elestreimiento(ACG,2009SainsburyA,2011).Apesardequelosclnicossuelen
preferirlaprescripcindellosISRS(fluoxetina,sertralina,citalopramyparoxetina)
portenermenosefectossecundarios,losquemssehanestudiadodeestegruposon
losADTydeestos,lanortriptilinaylaimipraminasonlasmsindicadasporsumejor
tolerabilidad.Suprescripcindeberealizarseadosisbajas(510mgdeladosis
equivalentedeamitriptilinayaumentarhasta30mg/da)antesdeacostarse,yaque
susbeneficiosseasocianprincipalmenteasuspropiedadesanalgsicas.Suefecto
sobreeldolorpuedeconseguirsealasemanadeliniciodeltratamientoyseaconseja
mantenerlosde6a12mesesenpacientesconsntomaspersistentesocon
recurrenciasfrecuentes(EnckP,2010MaloneMA,2011NICE,2008SpillerR,2007
UniversityofTexas,2006).Laeficaciadelosantidepresivosnohapodidodemostrarse
enelmanejodeldolorabdominalfuncionaldeniosyadolescenteshastalos18aos
(KaminskiA,2011).Tampocoexistenevidenciasdesielbeneficiodelefectodeestos
frmacosvienedeterminadoporsuefectosobresntomasdepresivos(SainsburyA,
2011).
Frmacosagonistas/antagonistasdelaserotonina:eltegaserodactacomo
agonistaparcialdelosreceptoresdeserotoninayejerceunefectoestimulanteenlas
fibrasdelmsculolisodelintestinoaumentandosuperistaltismo.Hademostradosu
eficaciaenlamejoraglobaldelossntomasdelSIIyaumentalafrecuenciaenel
nmerodedeposicionesdiariasenpacientesconestreimiento.Tieneunaeficaciaalgo
menorenpacientesconsndromemixto.Suprincipalefectosecundarioesladiarrea
queenalgunoscasospuedellegarasergraveyenunporcentajemuybajo(0,11%),se
hanobservadolaaparicindeeventoscardiovascularesycerebrovascularesgraves.
Sedesconocesuefectoenlacalidaddevidadelospacientes.Estaprobadoporla
FDAparaeltratamientodelSIIconpredominiodeestreimientoyenpacientescon
estreimientocrnicomayoresde65aos,encasosexcepcionalesyconextremada
precaucin.NoestcomercializadoenEspaa(EvansBW,2004ACG2009FordAC,
2012).Elalosetrnactacomoantagonistadelreceptordeserotoninayfrentea
placebo,hademostradosermstilenlareduccindeladiarrea,urgenciaydolor
abdominalenmujeresconSIIydiarreacomosntomapredominante.Sedesconocesu
eficaciaenvaronesyenpacientesalternadoresdelhbitointestinal.Susprincipales
efectossecundariossonelestreimientoylacolitisisqumica.Estaprobadoporla
FDAparaeltratamientodelSIIgraveconpredominiodediarreaenmujeresquenohan
respondidoaltratamientoconvencional(ACG,2009FordAC,2012).Tampocoest
comercializadoenEspaa.
ActivadoresselectivosdecanalesclorhdricosC2:ellubiprostoneadosisde8
microgramosdosvecesaldahademostradosermseficazqueplaceboenelaliviode
lossntomasglobalesdelSII.EstaprobadoporlaFDAparaeltratamientodemujeres
mayoresde18aosconSSIyestreimiento.NoestcomercializadoenEspaa(ACG,
2009KhanS,2010).Debidoasuelevadocostedebereservarseparaeltratamientode
mujeresconSIIyestreimientograveenlasquenohansidoeficaceslasmedidas
previas(MaloneMA,2011).
Antibiticos:sehanllevadoacaboalgunosestudiosconantibiticosnoabsorbiblesen
baseaqueelsobrecrecimientobacterianoesunodelosprincipalesfactoresque
explicaranpartedelossntomasenelSIIcomosonlaproduccindegasporlas
bacteriasconlaconsiguientedistensinabdominal.Porelmomentonoserecomiendan
deformageneralizadaenbaseaestaexplicacinfisiopatolgicatodavasindemostrar.
Losestudiospresentanlimitacionesmetodolgicasperohanobservadoelbeneficiodel
tratamientoduranteuntiempocortoenpacientesconSIIfrenteaplaceboysobretodo
enlosquepresentarondistensinabdominalcomosntomaprincipal(RezaieA,2010
PimentelM,2006).Unarevisinsistemticaymetanlisishaobservadounbeneficio
moderadoeneltratamientoconrifaximinafrenteaplaceboysimilaraotros
tratamientosparaelSIIenlamejoradelossntomasglobalesdelaenfermedad
incluidoelmeteorismo(MenessSB,2012).Noexistenestudiosquedemuestrensu
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

8/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

efectividadyseguridadalargoplazo(ACG,2009SaninsburyA,2011).Algunos
autoresrecomiendanestetratamientoenpacientesconsntomasmoderadossin
estreimientoy/oenlosquecursencondistensinabdominalcomosntomaprincipal,a
dosisde550mgtresvecesaldadurantedossemanas(KhanS,2010).Conlas
evidenciasdisponibles,enalgunospacientesconSIIypredominiodediarreapueden
estarindicadoslosADT,elalosetronylarifaximina.Sehanobservadomsefectos
secundariosenlospacientestratadosconADTyalosetron(sedebeesperaralmenos
unefectoadversodecadatrespacientesquesebeneficiandeltratamiento)queconla
rifaximina(OldenKW,2012Trinkley,2011).Losestudiosdisponiblesrealizadosen
pacientesconpredominiodeestreimientosonmsescasos,incluyenpocospacientes
ypresentanmenosdescripcindelosefectossecundariosobservados,sinembargo
parecequeellubiprostoneylosantidepresivosIRSSsonfrmacossegurosypueden
estarindicadosenalgunosdeestospacientes(ShahE,2012Trinkley,2011).

Otrostratamientos
Tratamientosalternativoscomolaacupuntura,terapiaderelajacin,terapiacognitiva,
hipnoterapia,lashierbasmedicinalesoalgunostiposdealimentosprobiticos,pueden
mejorarlossntomasenalgunospacientesconSII.Laausenciadeestudiosbiendiseados
paraevaluarlaeficaciadelosmismos,haceaconsejablesercautosantesderecomendar
cualquieradeellos(ManheimerE,2012FordAC,2012EnckP,2010HussainZ,2006):
Lahipnoterapiaparecetilenalgunospacientescuandosehallevadoacaboencentros
especializadosydurantetresmeses(WebbAN,2007).
LashierbasmedicinalespodranreducirlossntomasglobalesdelSIIyeldolorabdominal,
peronohapodidoestablecerseaculesdelasutilizadasenlasdistintaspreparacionesdelos
estudiossepuedenatribuirlosbeneficiosobtenidos(LiuJP,2006).
Losalimentosprobiticosnoestntotalmentedesaconsejadosypuedensertilesen
pacientesconsntomasdehinchaznyflatulencia(ACG,2009).Lamayoradelasrevisiones
sistemticashanencontradoelbeneficiodedosisbajasdeprobiticosenmejorarlos
sntomasglobalesdelSII,sobretodoeldolorabdominalylaflatulencia.Sinembargoexisten
importanteslimitacionesmetodolgicasysedesconocesuefectoalargoplazo(WhelanK,
2011MoayyediP,2010).Engeneralserecomiendaesperaralmenoscuatrosemanaspara
evaluarsuefecto(NICE,2008).Algunosautoreslosrecomiendancomomedidadeprimera
lneajuntoconlossuplementosdelafibrasolubleenpacientesconestreimientoantesde
recurriramedidasfarmacolgicas(EnckP,2010).
Existenestudiosquehandemostradoelbeneficiodelapsicoterapiaeneltratamientode
pacientesconSII,sinembargoporelmomentosedesconoceculdelosdiferentesmtodos
utilizadoseselmseficazysuefectoalargoplazo(FordAC,2012).Laterapiacognitiva
conductualhademostradosertilenpacientesconsntomaspredominantesdediarreao
dolorabdominaldeintensidadmoderadaograve,peronoconestreimiento.Tambinen
niosdeedadescolarcondolorabdominalrecurrente.Podrarecomendarseenalgunos
casoscuandonosehanobtenidolosbeneficiosesperadosconeltratamientofarmacolgicoo
enpacientesquepresentenfactoresestresantesreconocidos,conelfindereducirelnivelde
ansiedad(ZijdenbosIL,2009HuertasCeballos2009UniversityofTexas,2006).
Nohapodidodemostrarseunbeneficioclarodelacisapridaenelmanejodelestreimientode
pacientesconSIIynoestjustificadosuempeloenestoscasos(AboumarzoukOM,2011).
Recientementesehacomercializadoenalgunospaseslalinaclotida,conindicacinen
pacientesconSIIypredominiodeestreimiento.Esunpptidonoabsorbibleagonistadel
receptordelaguanicilatociclasaconactividadanalgsicavisceralysecretoraqueha
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

9/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

demostradounareduccinsignificativadeldolorabdominalydelossntomasglobalestras26
semanasdetratamiento.Senecesitanestudiosamslargoplazoycompararloconotros
frmacosconindicacionesmsfirmesenpacientesconSII.Suprincipalefectosecundarioes
ladiarrea(enelestudiomsimportanterealizadohastaelmomentoobligaabandonarloal
4,5%delospacientescontratamientofrenteal0,2%delgrupoplacebo)(CheyWD,2012).

Cundoderivar?
LamayoradelospacientesconSIIpuedenmanejarsedesdeAtencinPrimaria,sinembargo
debervalorarseladerivacinalespecialistacuandopresentenalgunasdelassiguientes
caractersticas(NICE,2008):
Silossntomasaumentandeintensidadeneltranscursodelaenfermedad.
Ausenciaderespuestafavorablealtratamientopautado.
Sielpacientepresentaalgunodelossntomasdealarmaenelseguimiento,algn
signofsicocomopuedeserlapalpacindeunamasaabdominalorectalolapresencia
dealgunaalteracinenlaanalticarealizada.
Sielpacientedeseaconsultarconelespecialistadesegundonivelparareafirmarsu
diagnstico.

Bibliografa
AboumarzoukO,AgarwalT,AntakiaR,ShariffU,NelsonR.Cisapridaparael
estreimientointestinal.CochraneDatabaseofSystematicReviews2011Issue1.Art.
No.:CD007780.DOI:10.1002/14651858.CD007780.Textocompleto
AdeyemoMA,SpiegelBM,ChangL.Metaanalysis:doirritablebowelsyndrome
symptomsvarybetweenmenandwomen?AlimentPharmacolTher.201032(6):738
55.doi:10.1111/j.13652036.2010.04409.x.PubMedPMID:20662786.Texto
completo
AmericanCollegeofGastroenterologyTaskForceonIrritableBowelSyndrome,Brandt
LJ,CheyWD,FoxxOrensteinAE,SchillerLR,SchoenfeldPS,etal.Anevidencebased
positionstatementonthemanagementofirritablebowelsyndrome.AmJGastroenterol.
2009104Suppl1:S135.doi:10.1038/ajg.2008.122.PubMedPMID:19521341
BielefeldtK.Approachingpatientswithirritablebowelsyndrome.F1000MedRep.
20102.pii:50.doi:10.3410/M250.PubMedPMID:20948834.Textocompleto
BijkerkCJ,deWitNJ,MurisJW,WhorwellPJ,KnottnerusJA,HoesAW.Solubleor
insolublefibreinirritablebowelsyndromeinprimarycare?Randomisedplacebo
controlledtrial.BMJ.2009339:b3154.doi:10.1136/bmj.b3154.PubMedPMID:
19713235.Textocompleto
CamilleriM,KatzkaDA.Irritablebowelsyndrome:methods,mechanisms,and
pathophysiology.Geneticepidemiologyandpharmacogeneticsinirritablebowel
syndrome.AmJPhysiolGastrointestLiverPhysiol.2012302(10):G107584.doi:
10.1152/ajpgi.00537.2011.PubMedPMID:22403795
CarrollIM,RingelKulkaT,SiddleJP,RingelY.Alterationsincompositionanddiversity
oftheintestinalmicrobiotainpatientswithdiarrheapredominantirritablebowel
syndrome.NeurogastroenterolMotil.201224(6):52130,e248.doi:10.1111/j.1365
2982.2012.01891.x.PubMedPMID:22339879
CheyWD,LemboAJ,LavinsBJ,ShiffSJ,KurtzCB,CurrieMG,etal.Linaclotidefor
irritablebowelsyndromewithconstipation:a26week,randomized,doubleblind,
placebocontrolledtrialtoevaluateefficacyandsafety.AmJGastroenterol.
2012107(11):170212.PubMedPMID:22986437.Textocompleto
DaiC,JiangM.Theincidenceandriskfactorsofpostinfectiousirritablebowel
syndrome:ametaanalysis.Hepatogastroenterology.201259(113):6772.doi:
10.5754/hge10796.PubMedPMID:22024145
DangJ,ArdilaHaniA,AmichaiMM,ChuaK,PimentelM.Systematicreviewof
diagnosticcriteriaforIBSdemonstratespoorvalidityandutilizationofRomeIII.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

10/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

NeurogastroenterolMotil.201224(9):853e397.doi:10.1111/j.1365
2982.2012.01943.x.PubMedPMID:22632582
DrossmanDA,ChangL,BellamyN,GalloTorresHE,LemboA,MearinF,etal.
Severityinirritablebowelsyndrome:aRomeFoundationWorkingTeamreport.AmJ
Gastroenterol.2011106(10):174959quiz1760.doi:10.1038/ajg.2011.201.PubMed
PMID:21747417
EnckP,JunneF,KlosterhalfenS,ZipfelS,MartensU.Therapyoptionsinirritablebowel
syndrome.EurJGastroenterolHepatol.201022(12):140211.doi:
10.1097/MEG.0b013e3283405a17.PubMedPMID:21389791
EvansBW,ClarkWK,MooreDJ,WhorwellPJ.Tegaserodparaeltratamientodel
sndromedecolonirritableylaconstipacincrnica(RevisinCochranetraducida).En:
LaBibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponible
en:http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue
3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD003960.Textocompleto
FengB,LaJH,SchwartzES,GebhartGF.Irritablebowelsyndrome:methods,
mechanisms,andpathophysiology.Neuralandneuroimmunemechanismsofvisceral
hypersensitivityinirritablebowelsyndrome.AmJPhysiolGastrointestLiverPhysiol.
2012302(10):G108598.doi:10.1152/ajpgi.00542.2011.PubMedPMID:22403791
FordAC,MarwahaA,LimA,MoayyediP.Systematicreviewandmetaanalysisofthe
prevalenceofirritablebowelsyndromeinindividualswithdyspepsia.ClinGastroenterol
Hepatol.20108(5):4019.doi:10.1016/j.cgh.2009.07.020.PubMedPMID:19631762.
Textocompleto
FordAC,TalleyNJ,SpiegelBM,FoxxOrensteinAE,SchillerL,QuigleyEM,etal.
Effectoffibre,antispasmodics,andpeppermintoilinthetreatmentofirritablebowel
syndrome:systematicreviewandmetaanalysis.BMJ.2008337:a2313.doi:
10.1136/bmj.a2313.PubMedPMID:19008265.Textocompleto
FordAC,TalleyNJ.Mucosalinflammationasapotentialetiologicalfactorinirritable
bowelsyndrome:asystematicreview.JGastroenterol.201146(4):42131.doi:
10.1007/s0053501103799.PubMedPMID:21331765
FordAC,VandvikPO.Irritablebowelsyndrome.ClinEvid(Online).20122012.pii:
0410.PubMedPMID:22296841
FurmanDL,CashBD.Theroleofdiagnostictestinginirritablebowelsyndrome.
GastroenterolClinNorthAm.201140(1):10519.doi:10.1016/j.gtc.2010.12.001.
PubMedPMID:21333903
HalvorsonHA,SchlettCD,RiddleMS.Postinfectiousirritablebowelsyndromeameta
analysis.AmJGastroenterol.2006101(8):18949quiz1942.PubMedPMID:
16928253
HeadingR,BardhanK,HollerbachS,LanasA,FisherG.Systematicreview:thesafety
andtolerabilityofpharmacologicalagentsfortreatmentofirritablebowelsyndromea
Europeanperspective.AlimentPharmacolTher.200624(2):20736.PubMedPMID:
16842449.Textocompleto
HoughtonLA,LeaR,AgrawalA,ReillyB,WhorwellPJ.Relationshipofabdominal
bloatingtodistentioninirritablebowelsyndromeandeffectofbowelhabit.
Gastroenterology.2006131(4):100310.PubMedPMID:17030170.Textocompleto
HuertasCeballosA,LoganS,BennettC,MacarthurC.Intervencionesdietticasparael
dolorabdominalrecurrenteyelsndromedecolonirritableennios(RevisinCochrane
traducida).En:LaBibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftware
Ltd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochrane
Library,2008Issue3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD003019.Texto
completo
HussainZ,QuigleyEM.Systematicreview:Complementaryandalternativemedicinein
theirritablebowelsyndrome.AlimentPharmacolTher.200623(4):46571.PubMed
PMID:16441466.Textocompleto
KaminskiA,KamperA,ThalerK,ChapmanA,GartlehnerG.Antidepresivosparael
tratamientodelostrastornosgastrointestinalesfuncionalesasociadosadolorabdominal
enniosyadolescentes.CochraneDatabaseofSystematicReviews2011Issue7.Art.
No.:CD008013.DOI:10.1002/14651858.CD008013.Textocompleto
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

11/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

KhanS,ChangL.DiagnosisandmanagementofIBS.NatRevGastroenterolHepatol.
20107(10):56581.doi:10.1038/nrgastro.2010.137.PubMedPMID:20890316
KliglerB,ChaudharyS.Peppermintoil.AmFamPhysician.200775(7):102730.
PubMedPMID:17427617.Textocompleto
LimB,ManheimerE,LaoL,ZieaE,WisniewskiJ,LiuJ,BermanB.Acupunturaparael
tratamientodelsndromedecolonirritable(RevisinCochranetraducida).En:La
BibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.
Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD005111.Textocompleto
LiuJP,YangM,LiuYX,WeiML,GrimsgaardS.Hierbasmedicinalesparael
tratamientodelsndromedecolonirritable(RevisinCochranetraducida).En:La
BibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.
Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD004116.Textocompleto
LongstrethGF,ThompsonWG,CheyWD,HoughtonLA,MearinF,SpillerRC.
Functionalboweldisorders.Gastroenterology.2006130(5):148091.PubMedPMID:
16678561.Textocompleto
LovellRM,FordAC.Effectofgenderonprevalenceofirritablebowelsyndromeinthe
community:systematicreviewandmetaanalysis.AmJGastroenterol.2012107(7):991
1000.doi:10.1038/ajg.2012.131.PubMedPMID:22613905
LovellRM,FordAC.Globalprevalenceofandriskfactorsforirritablebowelsyndrome:a
metaanalysis.ClinGastroenterolHepatol.201210(7):712721.e4.doi:
10.1016/j.cgh.2012.02.029.PubMedPMID:22426087
LuCL,ChangFY.Placeboeffectinpatientswithirritablebowelsyndrome.J
GastroenterolHepatol.201126Suppl3:1168.PubMedPMID:21751434
MaloneMA.Irritablebowelsyndrome.PrimCare.201138(3):43347viii.doi:
10.1016/j.pop.2011.05.003.PubMedPMID:21872090
ManheimerE,WielandLS,ChengK,LiSM,ShenX,BermanBM,etal.Acupuncture
forirritablebowelsyndrome:systematicreviewandmetaanalysis.AmJGastroenterol.
2012107(6):83547quiz848.doi:10.1038/ajg.2012.66.PubMedPMID:22488079
ManningAP,ThompsonWG,HeatonKW,MorrisAF.Towardspositivediagnosisofthe
irritablebowel.BrMedJ.19782(6138):6534.PubMedPMID:698649.Texto
completo
MartnezVzquezMA,VzquezElizondoG,GonzlezGonzlezJA,GutirrezUdave
R,MaldonadoGarzaHJ,BosquesPadillaFJ.Effectofantispasmodicagents,aloneor
incombination,inthetreatmentofIrritableBowelSyndrome:Systematicreviewand
metaanalysis.RevGastroenterolMex.201277(2):8290.doi:
10.1016/j.rgmx.2012.04.002.PubMedPMID:22672854
MeneesSB,ManeerattannapornM,KimHM,CheyWD.Theefficacyandsafetyof
rifaximinfortheirritablebowelsyndrome:asystematicreviewandmetaanalysis.AmJ
Gastroenterol.2012107(1):2835quiz36.doi:10.1038/ajg.2011.355.PubMedPMID:
22045120
MoayyediP,FordAC,TalleyNJ,CremoniniF,FoxxOrensteinAE,BrandtLJ,etal.The
efficacyofprobioticsinthetreatmentofirritablebowelsyndrome:asystematicreview.
Gut.201059(3):32532.doi:10.1136/gut.2008.167270.PubMedPMID:19091823
NastaskinI,MehdikhaniE,ConklinJ,ParkS,PimentelM.Studyingtheoverlapbetween
IBSandGERD:asystematicreviewoftheliterature.DigDisSci.200651(12):211320.
PubMedPMID:17080246
NationalInstituteforHealthandClinicalExcellence(NICE).IrritableBowelSyndromein
Adults:DiagnosisandManagementofIrritableBowelSyndromeinPrimaryCare
[Internet].London:RoyalCollegeofNursing(UK)2008[acceso18/02/2013].Disponible
en:http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK51953/
O'ConnorOJ,McSweeneySE,McWilliamsS,O'NeillS,ShanahanF,QuigleyEM,etal.
Roleofradiologicimaginginirritablebowelsyndrome:evidencebasedreview.
Radiology.2012262(2):48594.doi:10.1148/radiol.11110423.PubMedPMID:
22156992.Textocompleto
OldenKW.Targetedtherapiesfordiarrheapredominantirritablebowelsyndrome.Clin
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

12/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

ExpGastroenterol.20125:69100.doi:10.2147/CEG.S29023.PubMedPMID:
22754282.Textocompleto
ParkMI,CamilleriM.Istherearoleoffoodallergyinirritablebowelsyndromeand
functionaldyspepsia?Asystematicreview.NeurogastroenterolMotil.200618(8):595
607.PubMedPMID:16918724.Textocompleto
PimentelM,ParkS,MirochaJ,KaneSV,KongY.Theeffectofanonabsorbedoral
antibiotic(rifaximin)onthesymptomsoftheirritablebowelsyndrome:arandomizedtrial.
AnnInternMed.2006145(8):55763.PubMedPMID:17043337
RezaieA,NikfarS,AbdollahiM.Theplaceofantibioticsinmanagementofirritable
bowelsyndrome:asystematicreviewandmetaanalysis.ArchMedSci.20106(1):49
55.doi:10.5114/aoms.2010.13507.PubMedPMID:22371720.Textocompleto
RiestraS,FernndezE,RodrigoL,GarciaS,OcioG.PrevalenceofCoeliacdiseasein
thegeneralpopulationofnorthernSpain.Strategiesofserologicscreening.ScandJ
Gastroenterol.200035(4):398402.PubMedPMID:10831263
RuepertL,QuarteroA,deWitN,vanderHeijdenG,RubinG,MurisJ.Agentes
aumentadoresdevolumen,antiespasmdicosymedicacinantidepresivaparael
tratamientodelsndromedecolonirritable.CochraneDatabaseofSystematicReviews
2011Issue8.Art.No.:CD003460.DOI:10.1002/14651858.CD003460.Texto
completo
RuigmezA,GarcaRodrguezLA,PansJ.Riskofirritablebowelsyndromeafteran
episodeofbacterialgastroenteritisingeneralpractice:influenceofcomorbidities.Clin
GastroenterolHepatol.20075(4):4659.PubMedPMID:17445753.Textocompleto
SainsburyA,FordAC.Treatmentofirritablebowelsyndrome:beyondfiberand
antispasmodicagents.TherapAdvGastroenterol.20114(2):11527.doi:
10.1177/1756283X10387203.PubMedPMID:21694813.Textocompleto
ShahE,KimS,ChongK,LemboA,PimentelM.Evaluationofharminthe
pharmacotherapyofirritablebowelsyndrome.AmJMed.2012125(4):38193.doi:
10.1016/j.amjmed.2011.08.026.PubMedPMID:22444104
SpiegelBM,DeRosaVP,GralnekIM,WangV,DulaiGS.Testingforceliacspruein
irritablebowelsyndromewithpredominantdiarrhea:acosteffectivenessanalysis.
Gastroenterology.2004126(7):172132.PubMedPMID:15188167.Textocompleto
SpillerR,AzizQ,CreedF,EmmanuelA,HoughtonL,HunginP,etal.ClinicalServices
CommitteeofTheBritishSocietyofGastroenterology.Guidelinesontheirritablebowel
syndrome:mechanismsandpracticalmanagement.Gut.200756(12):177098.PubMed
PMID:17488783.Textocompleto
SurdeaBlagaT,BabanA,DumitrascuDL.Psychosocialdeterminantsofirritablebowel
syndrome.WorldJGastroenterol.201218(7):61626.doi:10.3748/wjg.v18.i7.616.
PubMedPMID:22363132.Textocompleto
TangYR,YangWW,WangYL,LinL.Sexdifferencesinthesymptomsand
psychologicalfactorsthatinfluencequalityoflifeinpatientswithirritablebowel
syndrome.EurJGastroenterolHepatol.201224(6):7027.doi:
10.1097/MEG.0b013e328351b2c2.PubMedPMID:22382707
ThabaneM,KottachchiDT,MarshallJK.Systematicreviewandmetaanalysis:The
incidenceandprognosisofpostinfectiousirritablebowelsyndrome.AlimentPharmacol
Ther.200726(4):53544.PubMedPMID:17661757.Textocompleto
TillischK,LabusJS,NaliboffBD,BolusR,ShetzlineM,MayerEA,etal.
Characterizationofthealternatingbowelhabitsubtypeinpatientswithirritablebowel
syndrome.AmJGastroenterol.2005100(4):896904.PubMedPMID:15784038
TrnblomH,HolmvallP,SvenungssonB,LindbergG.Gastrointestinalsymptomsafter
infectiousdiarrhea:afiveyearfollowupinaSwedishcohortofadults.Clin
GastroenterolHepatol.20075(4):4614.PubMedPMID:17445752.Textocompleto
TrinkleyKE,NahataMC.Treatmentofirritablebowelsyndrome.JClinPharmTher.
201136(3):27582.doi:10.1111/j.13652710.2010.01177.x.PubMedPMID:21545610.
Textocompleto
UniversityofTexas,SchoolofNursing,FamilyNursePractitionerProgram.Theefficacy
ofantidepressantsandvariouspsychotherapiesasadjunctivetreatmentsforirritable
bowelsyndrome[Internet].Austin(TX):UniversityofTexas,SchoolofNursing2006
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

13/14

1/4/2016

GuaclnicadeSndromedelintestinoirritable

May.16p.[acceso18/02/2013].Disponibleen:http://www.guideline.gov
VannerSJ,DepewWT,PatersonWG,DaCostaLR,GrollAG,SimonJB,etal.
PredictivevalueoftheRomecriteriafordiagnosingtheirritablebowelsyndrome.AmJ
Gastroenterol.199994(10):29127.PubMedPMID:10520844
WebbAN,KukuruzovicRH,CattoSmithAG,SawyerSM.Hipnoterapiaparael
tratamientodelsndromedecolonirritable(RevisinCochranetraducida).En:La
BibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.
Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD005110.Textocompleto
WhelanK.Probioticsandprebioticsinthemanagementofirritablebowelsyndrome:a
reviewofrecentclinicaltrialsandsystematicreviews.CurrOpinClinNutrMetabCare.
201114(6):5817.doi:10.1097/MCO.0b013e32834b8082.PubMedPMID:21892075
ZaniniB,RicciC,BanderaF,CaselaniF,MagniA,LarongaAM,etal.SanFelicedel
BenacoStudyInvestigators.Incidenceofpostinfectiousirritablebowelsyndromeand
functionalintestinaldisordersfollowingawaterborneviralgastroenteritisoutbreak.AmJ
Gastroenterol.2012107(6):8919.doi:10.1038/ajg.2012.102.PubMedPMID:
22525306
ZijdenbosIL,deWitNJ,vanderHeijdenGJ,RubinG,QuarteroAO.Tratamientos
psicolgicosparaeltratamientodelsndromedelcolonirritable(RevisionCochrane
traducida).En:BibliotecaCochranePlus2009Nmero2.Oxford:UpdateSoftwareLtd.
Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,
2009Issue1Artno.CD006442.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).Texto
completo
ZuckermanMJ.Theroleoffiberinthetreatmentofirritablebowelsyndrome:
therapeuticrecommendations.JClinGastroenterol.200640(2):1048.PubMedPMID:
16394869

Msenlared
FordAC,TalleyNJ.Irritablebowelsyndrome.BMJ2012.Sep4345:e5836.PubMed
PMID:22951548
GastroenterologySpecialistGroupoftheBritishDieteticAssociation.BritishDietetic
Associationevidencebasedguidelinesforthedietarymanagementofirritablebowel
syndromeinadults.JHumNutrDiet.2012Jun25(3):26074.PubMedPMID:22489905
WilkinsT,PepitoneC,AlexB,SchadeRR.DiagnosisandmanagementofIBSinadults.
AmFamPhysician.2012Sep186(5):41926.PubMedPMID:22963061

Autores
CarmenCostaRibas

M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)

CarmenCastieiraPrez

M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)

ArturoLouroGonzlez

M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(2)

(1)ServiciodeAtencinPrimariadeFingoy.ServicioGalegodeSade.Lugo.Espaa.
(2)ServiciodeAtencinPrimariadeCambre.ServicioGalegodeSade.ACorua.
Espaa.

Elsevier2016

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/sindromeintestinoirritable/

14/14

You might also like