12.11.2014.

Zdravstveno veleuilite
Katedra za anatomiju i fiziologiju

Krv i cirkulacija
dr.sc. Ivna Kocijan

Krv

Osobine i sastav

tekue vezivno tkivo

plazma i stanini elementi (eritrociti, leukociti, trombociti)
5L
8 % t.t.
pH 7,35 - 7,45

Funkcija
transport plinovi, hranjive tvari, produkti metabolizma, hormoni, minerali
regulacija pH, tjelesna temperatura, sastav stanine i izvanstanine tekuine
zatita od bolesti (imunoloki sustav) i gubitka krvi (hemostaza)

12.11.2014.

Hematokrit

plazma 55%

leukociti i
< 1%
trombociti
eritrociti 45% (hematokrit)

HEMATOKRIT

ene 37-47%
mukarci 42-52%

SEDIMENTACIJA

ene 2-10 mm/h

mukarci 2-8 mm/h

Plazma

92% voda
8% otopljene tvari

proteini 7% (60-80 g/L plazme)

ostale tvari 1%: nutrijenti (jednostavni eeri, aminokiseline, lipidi), elektroliti,

hormoni, plinovi, metaboliki produkti

Uloga proteina plazme:

transport (nosai za molekule i ione)

puferi
koagulacija
koloidno-osmotski tlak
rezerva aminokiselina

12.11.2014.

Plazma proteinski sastav

Albumini 60%

mala molekulaska masa

koloidno-osmotski tlak

regulacija raspodjele vode

izmeu plazme i tkivne tekuine

transport

Elektroforeza serumskih proteina

Globulini 36%

i globulini transporteri,
enzimi, prekurskori, koagulacija

globulini - zatita
(imunoglobulini)

Fibrinogen 4%

Koagulacija

Globulini

Sinteza u jetri, osim globulina (limfociti)

Kwashiorkor - "bolest koju dijete dobije kada stigne nova beba"

Prehrana siromana
proteinima = smanjen
koloidno-osmotski tlak plazme

12.11.2014.

Stanini elementi krvi

leukocit

eritrocit

trombocit

Hematopoeza

eritrociti

limfociti
monociti

kotana sr
leukociti

eozinofili
bazofili
neutrofili

trombociti

12.11.2014.

Eritrociti
nemaju jezgru niti stanine organele
sadre hemoglobin
transport O2 i CO2
ivotni vijek 120 dana
ene oko 4,7 x 1012 /L, mukarci oko 5,2 x 1012 /L
hemoglobin: ene oko 140 g/L , mukarci oko 150 g/L krvi
anemija pomanjkanje hemoglobina ili eritrocita
policitemija poveanje broja eritrocita
8

Pluripotentna
hematopoietska
matina stanica

Eritropoeza

CFU - B

kotana
sr

CFU - E
Brza
proliferacija

Proeritroblast

Spora
proliferacija

Prije roenja

umanjana vrea (1. tromjeseje)

jetra, slezena (2. tromjeseje)
kotana sr (3. tromjeseje)

Tijekom ivota

Bazofilni
eritroblast

Eritroblast
(polikromatofilni)

Normoblast
Izbacivanje
jezgre
Retiku locit
Retiku lociti i eritrociti
odlaze u cirkulaciju u
omjeru 1 retikulocit : 100
eritrocita
Eritrocit

12.11.2014.

Regulacija eritropoeze

Negativna povratna
sprega

tkivna hipoksija

oksigenacija tkiva

bubrezi

raste broj eritrocita

ERITROPOETIN
eritopoeza
u
kotanoj sri

Aminokiseline
Eritrociti
Transferin

Globin

Fe3+

Razgradnja
hemoglobina
Video: razgradnja hemoglobina

Fe3+

Skladitenje u
jetri (feritin)

Hem

Makrofag

Biliverdin
Serumski
albumin

Bilirubin

V ez an i
b iliru bin

Vezani
bilirubin

Jetra

B ilirub in
G lu ku r on s ka kis.

Je tra

u n a so l

D u od en um

G u te ra a

Ba kter ije

U ro bilin o g en
Bak ter ijs ka o ksidac ija

D ebe lo
crijevo

S terk o b ilin

U rob ilin

B u breg

F ec es

12.11.2014.

Krvne grupe
na povrini eritrocita nalaze se genetiki determinirani glikoproteini i glikolipidi
antigeni
Sustav ABO krvnih grupa
Sustav Rh (+ ili - )
u plazmi su protutijela
KRVNA GRUPA

A
A antigen

AB

B antigen

A i B antigeni

nema ni A niti B

nema anti-A
niti anti-B

anti-A i anti-B
protutijela

Eritrociti

Plazma
anti-B
protutijela

anti-A
protutijela

video: transfuzijska reakcija

Rh-antigen

Rh-senzibilizacija
Prva trudnoa

Fetalna eritroblastoza ili

hemolitika bolest
novoroeneta se javlja zbog
prisustva anti-Rh protutijela u
krvi Rh-negativne majke protiv
eritrocita Rh-pozitivnog fetusa

Druga trudnoa

12.11.2014.

Leukociti

svi imaju jezgru, neki imaju granule u citoplazmi

oko 7x109 /L (raspon 5-10 x 109 /L)
obrana organizma
dijapedeza, ameboidno pokretanje, kemotaksija i fagocitoza

Leukocitoza poveanje broja leukocita (neutrofilija, eozinofilija)

Leukopenija smanjen broj leukocita; nastaje zbog smanjene proizvodnje leukocita u
kotanoj sri
Leukemija poveanje broja leukocita i prisustvo nenormalnih oblika leukocita u krvi

Granularni leukociti
(granulociti)

Neutrofil
10 - 14 m
50 - 70%

Agranularni leukociti
(agranulociti)

Eozinofil
10 - 14 m
1 - 5%

Bazofil
10 - 14 m
0 - 1%

Limfocit
8 - 10 m
20 - 40%

Monocit
15 - 20 m
1 - 6%

Diferencijalna krvna slika

hematopoeza
Pluripotentna
hematopoietska
matina
stanica

mijeloidna loza

limfoidna loza

CFU pretee mijeloidne loze

CFU - Eo

CFU - Ma

CFU - GM

CFU - G

CFU pretea limfoidne loze

CFU - M

Mijeloblast Mijeloblast Mijeloblast Monoblast

Limfoblast

Prolimfocit

Promijelocit Promijelocit Promijelocit

Promonocit
Limfocit
Eozinofilni
mijelocit

Bazofilni
mijelocit

Neutrofilni
mijelocit

Limfocit T

Limfocit B
Plazma
stanice

Eozinofilni
Bazofilni
Neutrofilni
metamijelocit metamijelocit metamijelocit

Protutijela

Monocit

CD8+ Limfocit T
(citolitiki)
Eozinofil

Bazofil

Neutrofil

Makrofag
(u tkivima)

CD4+ Limfocit T
(pomoniki)
Stanice sa
pamenjem

12.11.2014.

Neutrofili

najbrojniji, vrlo pokretni, prvi stiu na

mjesto ulaska bakterija

izrazita sposobnost fagocitoze

granule sadre hidrolitike enzime i

antibakterijske proteine

neutrofil

Bazofili

upalne i alergijske reakcije

granule sadre heparin i histamin

u tkivima - mastociti

bazofili

12.11.2014.

Eozinofili

obrana od parazitskih infekcija

alergije

fagocitoza

eozinofil

Monociti

fagocitoza unitavaju mikrobe i

odumrle stanice

u tkivima makrofagi (alveolarni m. u

pluima, kupferove st. u jetri)

monocit

Limfociti
B limfociti
plazma stanice lue protutijela
(imunoglobuline)
unitavaju bakterije i njihove toksine
limfocit

T limfociti
napadaju viruse, transplantirane
organe, tumorske stanice, bakterije

10

12.11.2014.

Hemostaza - zaustavljanje krvarenja

11

12.11.2014.

Koagulacija zgruavanje krvi

Trombociti
krvne ploice nisu cjelovite stanice
fragmenti megakariocita
150-300 x 109/L

Saetak mehanizma koagulacije

lokalna vazokonstrikcija
trombocitni ep
krvni ugruak
otapanje fibrina i razgradnja krvnog ugruka - plazmin

Slika: Eritrociti uhvaeni u mreu fibrinskih niti

Antikoagulansi
heparin
kumarini (varfarin)
izvan tijela: tvari koje veu Ca2+ ione, silikonski premaz posude, heparin

Faktori koagulacije i
koagulacijska kaskada
FAKTOR

TRIVIJALNI NAZIV

PUT

FIBRINOGEN

OBA

II

PROTROMBIN

OBA

III

TKIVNI
TROMBOPLASTIN

VANJSKI

IV

Ca2+

OBA

PROAKCELERIN

OBA

UNUTRANJI PUT
krv u dodiru s
kolagenom iz endotela
krvnih ila ()

VANJSKI PUT
tkivni tromboplastin
(faktor III)

Faktor XII
XIIa

Ca2+

Faktor XI

VI (Va)

AKCELERIN

OBA

VII

PROKONVERTIN

VANJSKI

VIII

ANTIHEMOFILIJSKI
FAKTOR

UNUTRANJI

IX

CHRISTMASOV
FAKTOR

UNUTRANJI

STUARTOV
FAKTOR

OBA

XI

PTA

UNUTRANJI

XII

HAGEMANOV
FAKTOR

UNUTRANJI

XIII

FAKTOR
STABILIZACIJE
FIBRINA

OBA

XIa

Ca2+
Faktor VII

Faktor IX
IXa

VIIa
Ca2+

Faktor X
Xa - protrombinski aktivator
Ca2+
protrombin
trombin
Ca2+
fibrinogen
FIBRIN

12

12.11.2014.

Cirkulacija

Krvne ile

arterije
odnose krv iz smjera srca (iz ventrikula)
arteriole
primaju krv od arterija
donose krv do kapilara
kapilare
mjesta izmjene tvari izmeu krvi i stanica
venule
primaju krv od kapilara
vene
donose krv prema srcu (u atrije)

26

13

12.11.2014.

Raspodjela krvi u cirkulaciji

1.
2.
3.

Sistemski krvotok - 84% krvi

Pluni krvotok 9% krvi
Srce 7 % krvi

Stijenke arterija i vena

Arterije
snana, debela stijenka
sadre krv pod visokim tlakom
troslojna stijenka
o
o

unutarnji sloj - endotel

srednji sloj najdeblji; slojevi
glatkih miinih vlakana i
vezivnog tkiva s elastinim
vlaknima
vanjski sloj vezivnog tkiva

Vene

tanja stijenka
krv kola pod niskim tlakom
slue kao rezervoar krvi
troslojna stijenka, srednji je
slabije razvijen (manje miinih
i elastinih vlakana nego
arterije)
venski zalisci
28

14

12.11.2014.

Venski zalisci

Usmjeravaju krv prema srcu, sprjeavaju povrat krvi i nakupljanje krvi u donjim
ekstremitetima

Prema
srcu

Tok krvi u venama

tlak krvi u venama je nizak (prosjeno 17 mmHg)

Iako mali, gradijent tlaka je dovoljan da krv pokree u smjeru atrija

tok krvi u venama pospjeuju:

o venska vazokonstrikcija (simpatikus)
o kontrakcija skeletnih miia venska ili miina crpka
o venski zalisci

15

12.11.2014.

Arteriole
Imaju miinu stijenku pomou koje se mogu zatvoriti ili proiriti i promijeniti dotok krvi u
kapilare ovisno o potrebama tkiva djeluju poput kontrolnih ventila
arteriole pruaju najvei otpor protoku krvi
najmanje arteriole imaju malo glatkih miinih vlakana
Prekapilarni sfinkteri
mogu zatvoriti ili otvoriti kapilaru
lokalni faktori (O2, CO2, pH) djeluju na
prekapilarne sfinktere

Normalni tonus

ARTERIOLA

Vazokonstrikcija

Uzrok:
Poveana miogena aktivnost
Povien pO2
Snien pCO2
Pojaana simpatika stimulacija
Hladnoa
Neki hormoni (npr. ADH, angiotenzin)

Vazodilatacija

Uzrok:
Smanjena miogena aktivnost
Snien pO2
Povien pCO2
Smanjena simpatika stimulacija
Histamin
Toplina

16

12.11.2014.

Kapilare
najmanje krvne ile
stijenka kapilare: endotelne stanice
propusna stijenka izmjena tvari izmeu plazme i meustanine tekuine

100%

Protok krvi u
pojedinim
organima

Plua

Desna strana srca

Probavni
sustav
(jetrene vratnice)
Jetra

Bubrezi

Veliina krvnog protoka

kroz svako tkivo usklaena
je s tkivnim potrebama

Koa

Mozak

Srani mii

Minutni volumen u
mirovanju: 5L

Intenzivna
fizika
aktivnost

Lijeva strana srca

Skeletni
miii

21%
5%
6%

20%

5%

9%

14 %

Minutni volumen:
12.5 L

13%

3%

4%

15%

64 %

5%
Kosti

Ostalo

4%
8%

17

12.11.2014.

Protok krvi
Protok krvi kroz krvnu ilu ovisi o:
1.
razlici tlakova krvi na dva kraja ile (gradijent tlaka)
2.
ilnom otporu

uzrokuje ga trenje izmeu krvi i stijenke krvne ile

ovisi o: viskoznosti krvi i povrini krvne ile u doticaju s krvlju (duljina i polumjer)
najsnaniji utjecaj ima polumjer krvne ile

Ohmov zakon Q = P/ R
Q protok krvi kroz ilu
P - razlika tlakova na dva kraja ile
R - otpor

Poveanje protoka je razmjerno

etvrtoj potenciji polumjera (r4)

Otpor se poveava smanjenjem

polumjera krvne ile (1/r4)

Uinak hematokrita na viskoznost krvi

18

12.11.2014.

Puls
naizmjenino irenje i suavanje arterijske stijenke koje moemo napipati

37

Krvni tlak
Krvni tlak tlak koji stvara krv na unutarnje stijenke krvnih ila
Arterijski krvni tlak
odreen je minutnim volumenom i perifernim otporom
raste kada se ventrikuli kontrahiraju
pada kada se ventrikuli relaksiraju
sistoliki tlak maksimalni tlak
dijastoliki tlak minimalni tlak
tlak pulsa = sistoliki dijastoliki tlak (120-80=40 mmHg))
ovisi o udarnom volumenu i popustljivosti arterija
u starijih osoba zbog ateroskleroze (nepopustljive arterije) moe biti i dvostruko vei
od normalnog
hipertenzija povien krvni tlak

19

12.11.2014.

Sistoliki tlak

Srednji arterijski tlak

Dijastoliki tlak

Srednji arterijski tlak = 2/3 x dijastoliki + 1/3 x sistoliki (53+40=93 mmHg)

39

Auskultacijska metoda mjerenja sistolikog i

dijastolikog arterijskog tlaka

manometar
stetoskop

maneta

20

12.11.2014.

nadlaktina arterija
a. brachialis

42

21

12.11.2014.

Tlakovi u cirkulacijskom sustavu

Sistoliki tlak

MAP srednji arterijski tlak

Dijastoliki tlak

Lijevi ventrikul

Velike arterije

Arteriole

Kapilare

Venule i vene

imbenici koji utjeu na krvni tlak

Porast volumena
krvi

Poveanje
frekvencije

Poveanje udarnog
volumena

Porast krvnog tlaka

Poveana viskoznost
krvi

Povean periferni
otpor

22

12.11.2014.

Regulacija krvnog tlaka parasimpatikim i simpatikim .s.

Parasimpatikus

Broj
otkucaja

Srce

Minutni
volumen

Krvni tlak

Broj
otkucaja
Simpatikus

Minutni
volumen

Srce
Jaina
kontrakcija

Arteriole

Vene

Vazokonstrikcija

Ukupni
periferni
otpor

Vazokonstrikcija

Venski
priljev

Krvni tlak

Udarni
volumen

Udarni
volumen

Minutni
volumen

Krvni tlak

Krvni tlak

45

Regulacija krvnog tlaka negativnom povratnom spregom

Povien krvni tlak

Baroreceptori
(karotidna i
aortalna tjeleca)

Kardiovaskularni
centar (u produljenoj
modini)

Frekvencija i
udarni volumen

Srani
minutni
volumen

Vazodilatacija
arteriola i vena

Ukupni
periferni
otpor

Snien krvni tlak

Baroreceptori
(karotidna i
aortalna tjeleca)

Kardiovaskularni
centar (u produljenoj
modini)

Frekvencija i
udarni volumen

Srani
minutni
volumen

Vazokonstrikcija
arteriola i vena

Ukupni
periferni
otpor

Simpatikus
Parasimpatikus

Krvni tlak
se sputa
na
normalnu
vrijednost

Simpatikus
Parasimpatikus

Krvni tlak
se podie
na
normalnu
vrijednost

23