La

k eval a
jdanto
Tr a d uk i ta
-11<1 germana
d

li

ino

lingvo

I-I i t m l l e r

*
Nederlanda Socie o Espe, antista
"la Estonto Estas Nia"
1929
Heroldo

de Es p e r a nt o, K l n , Germanujo

Anraparolo.
I

xcrmana verklsto Theodor Storm (1817-1888) estas

emlnenta lirikisto, sed anka sentema novelisto. La
karaktcron de sia heimlando kun Ia soleca er ikeio, Ia mallruua fa~arbaro kaj Ia rnuanta maro li vortpentras
same
runstrc kiel Ia hornon, te vivantan, en Iiaj ago kaj konduto,
amo kai uer o. Kiel Ia pragermano devis kontraibatali
nraa rbarou kaj maron,
tiel Ia efenhavo de Ia friza hislorio estas Ia hatalado kontra Ia Norda Maro, Ioririnta
de Ia frizlrurdn tero pccon post peco. En konstanta danero
Ia rlzo lo~as malanta sia digo: sed obstine kaj sukcespll'III' II dt'fl'lIdas
sln. Ci tiun hataladon pritraktas Ia dig1I0Vl'IO
.J.a nlan~eevala Raldanto",
J:sprlll1oi, havauta] 1)1i malpli lokau signilon, kaj malofta]
Lr1 e ur lmo] tr()vi~as klnrlzlta] en aldono. Rilate aI Ia lasta
1111 d.llll-a .. J) ron Dhlur (Resa) kai Prof D-ron Dietterle
(I IP!.I ,) lHO ulabla hclpo. Kor au dankon mi ankai sul das
.11 l-Ino Z chepank (Dr csdcn) ka] kolonelo Zwach t (Wien),
klu] kritiklc 'I 1.1 mnnuskr iptnn.

ue

11111'

1\1" .meu

11J21).

Heino Heitmller.

ion, kion mi intencas rakonti, rni eksciis anta pli

01 duona jarcento en Ia domo de mia praavino, Ia
maluna senatan-edzino
Feddersen,
dum mi, sidante apud sia apogseo, okupis min per legado de [urnalo, blukartone
bindita.
M ne plu memoras, u gi
ests de Ia Leipziger a de Pappes Hamburger
Leetrchte-").
Ankora nun mi sentas kvaza tremon,
mcmorante, kiel kelkolela kvietiga mano de Ia pli 01
okdekiarulino karesis Ia kapon de sia pranepo, Si mem
kaj Ia tiama tempo jam delonge estas enterigitai, Vane
mi de tiam anka esplo ris ie tiui jurnaloj. Pro tio mi
ne povas garantii Ia veron de la okazintaloi kaj anka
ne povus defendi gin kontra ia pridubo.
Nur tiom
mi povas certg, ke mi, kvankam nenia ekstera kazo
revvigis Ia rakonton en mi, neniam perdis gin el mia
memoro.
Estis dum oktobra posttagrnezo
en Ia tria jardeko
de nia iarcento - komencis Ia tiama rakontanto
-,
kiam mi dum malbonega
vetero raidis sur nordfrzlanda digo. Maldekstre mi vidis iam dum pli 01 unu
horo Ia dezertan, de iuj besto] iam forlasitan marslandon; dekstre, e en plei malagrabla
proksimeco, Ia
Wattene-maron
de Ia Norda Maro. Lai:dire oni povas
vidi de sur Ia digo Halllgen kaj aliain insuloin; sed
.)

Tltoloi

de lurnalo.

Leserchte-

= legofruktoi.

mi nenion vidis krorn Ia lav-grizaj ondoi, ku senese

kun furioza mugado suprensaltis a Ia digo kai kelkoie
sursprucigis min kai Ia evalon per malpura samo.
Fone regis dezerta krepusko, Oni ne povs diferencigi
ielon kai teron; ar anka Ia duonan lunon, nun kulminantan, preska dare kovris preterflugantai
ngrai
nubo, Estis malvarrnege.
Miaj rigidai mano] apena
povs teni Ia konduklon kaj mi kornprens Ia kornrkoin
ka mevon, kiuj senese grakante 'kaj kriante lasis
landenpeli sin de Ia ventego.
Iam noktigis ; kaj mi
ne plu povis klare vidi Ia huoin de mia evalo. Neniu
homo estis renkontnta mino Krom Ia kriado de Ia
birdoi, preska tusetantai
min kai mian fidelan evalinon per siai longa Ilugiloi, ka Ia furiozado de ventezo kai akvo, mi nenion ads. Mi ne malkonesas, ke
mi kelkioie deziris esti eu sekura loeio.
La rnalbonega vetero daris iam Ia trian tagon,
ka mi lasis gastigi min iam tro longe de tre kara
ai rni parenco en lia bieno, kiun li posedis en unu cl
Ia pli nordai Ianddistriktoi.
Sed hodia mi ne povis
resti pli longe. Mi devis plenumi aeron en Ia urbo,
kiu ankora nun estis malproksima
de mi kelkain
horoin en suda drekto, Malgra iuj provei de Ia kuzo
kai de lia kara edzno konsentig min ai restado; malgrau Ia allogai memkulturitaj Pernette- kaj Grand
Rlcnard--pomoi,
arikora gustumotai,
mi ests forraidinta posttagrneze,
Li el Ia dompordo
ankora
postvokis ai mi: "Rajdu! Atinginte Ia maron, vi certe
revenos; via ambro restos rezervata por vi!"
Kai efektive: dum momento, kiam nigra nubaro
kazis mallumegon rka mi, ka sarntempe Ia kriegantaj ekblovegoi minacis malsuprenpremi min kun mia
evaJino for de Ia digo, mi ekpenss: "Ne estu malsaulo!
Returnraidu kai sidgu vin ai va amko cn
Ia varman neston!"
Sed poste mi pripenss, ke Ia revoio certe estas 'Vii longa 01 tiu ai Ia ceio de mia vo6

ao: ka pro tio mi trotis plu, kovrante rniain oreloin

kolumo.
Subi te sur Ia digo io alproksmiis,
Mi nenion
adis; sed kiarn Ia duona luno terensends sian palan
lumon, sainis ai mi iam pli klare, ke mi ekvidas malhelan Iiguron: kai kiam gi venis pli proksimen, mi
vidis, ke gi sidas sur evalo, sur a1tkrura rnalgrasa
blankevalo.
Malhela rnantelo lrkalirtis giajn sultroin; kaj kiam gi preterlugis,
rigardis mil) el pala
vizago du ardaj okuloil
Kiu estis tio? Kion intencis tiu? Ka nun mi ekpenss, ke mi adis nek hufobaton, nek spiregadon de
Ia evalo, kvankam evalo kai raidanto proksirnege
preterpasls mino
Prpensante
pri tio, rni raidis plu, sed por pensadi
rni ne havis longan ternpon,
De malantae [am
denove "iU" preterflugis mino Mi sentis, kvaza Ia
f1irtanta mantelo tusetas min, ka Ia aperaio estis, kiel
Ia unuan foon, mute preterrapideginta.
Poste mi vidis
gin anta mi pl ka Vii malproksime.
Subite sains
ai m, kvaza mi vidus malsupreniri gian ombron e
Ia landflanko de Ia digo.
10m hezite mi postraids. Atingnte tiun lokon, mi
vidis brili proksimege apud Ia digo en 'Ia .Kooz" Ia
akvon de granda W ehle, - tiel oni nomas te Ia
elkavaioin,
kiuin fosis Ia ventegai
alluegoi,
postlasante ilin kiel malgrandain sed proundain lagetoin.
La akvo estis tute senmova.
La radlnto certe ne
tusetis gin. Mi ne plu vidis Jin; sed ion alian, pri ko
mi gojis. Anta mi, el Ia Koog, suprenlumetis multe
da disaj [umbriletoi.
Saine iJi venis el Ia Iongai frizlanda domo, loktai izolite sur pli-malpli altai
Werte.
Sed proksime anta mi, mezalte de Ia enlanddiga dekJivo, kuis granda domo samspeca. Lumo
brilis el iui fenestro, trovanta
e Ia suda flanko,
dekstre de Ia dompordo,
Malantae de iIi mi ekvidis
ner Ia mantela

hornoin, ka malgraii Ia ventego mi opiniis adi ilin

parolantai,
Mia evalo iam propravole
estis ekirinta
tiun voion e Ia digo, kiu kondukis
min anta Ia
pordon de Ia domo. Mi vidis, ke gi estas gasteio ; ar
anta Ia fenestroj mi ekvidis Ia tiel nornitain Ricks,
t. e. sur du apogilo] kuanta] trabo] kun grandai feroringoi por alligi bruton kai evaloin.
Alliginte mian evalon aI unu el ili, rni translasis
gin aI Ia servis to, renkontinta min e eniro en Ia vestblon, - u i tie estas kunveno ? - mi demandis lin;
ar ella ambropordo
sonis homvooj kai glastintado.
- Laiiaine, - respondis Ia servisto platgermanekai poste mi eksclis, ke i tiu diaJekto Ikrom Ia friza
estas parolata i tie iam de ol 01 cent aro, - digografo kai raitgito ka kelka el Ia aliai interesatoi,
Estas pro Ia alte staranta akvo.
Enirante mi ekvidis proksimume
dekon da viroi,
sidanta] e tablo staranta
sub Ia enestro]. Punuio
staris sur gi, ka rimarkinde
belstatura
viro laiiaine
prezidis i1in.
Mi salutis kaj petis permeson sidi e Hi, kion oni
perrnesis komplezeme.
- Vi gardostaras
i tie, - mi
di ris, alparolante tiun viron, - estas malbonega vetero,
Ia digoi estas en dangero l
- Certe, - li respondis, - sed ni - i tie e Ia
okcidenta flanko - nun opinias esti ekster danero;
sed transe, e Ia alia flanko, ne estas sendanere. Tie
Ia dgoi pliparte arrkora estas laii malmoderna
modelo.
Nia edigo estas nove konstruita
jam en Ia
pasinta jarcento.
Ni frostotremis
ekstere, kai vi, - li
aldons, - certe sentis Ia samon; sed ni devas restad
i tie ankora kelke da horoi,
Ekstere rti postenigis
fdindain vroin, kiu] raportos aI ni. - Ka anta 01 mi
povis fari mendon e Ia mastro, vaporanta
glaso iam
ests alsovlta aI mi.

M balda eksciis, ke mia afabla naibaro estas ia

digografo.
N estis ekinterparolintai,
kai mi estis komencinta rakonti aI li mian strangan travivaion
sur
Ia digo. Li farigis atentema,
kai mi subite rimarkis,
ke iu rkaa nterparolado
silentiis. - La Blankcevala Rajdanto! - kriis iu el Ia eestantaro
ka] Ia
ceteraj movigis pro ektimo.
La digografo estis ekstarinta. - Vi ne ektimu! - li
diris trans 'Ia tablon, - Tio ne sole koncernas nino En
Ia iaro 17 tio anka koncernis ilin transe,
ili estu
preta je io!
Terurego poste estis ekkaptonta
mino - Pardonu,
- mi diris, - kion signlas Ia Blankevala
Rajdanto?
Flanke, malanta Ia forno, sidis iom kliniginta,
rnalgranda,
malgrasa
viro, vestita per eluzita nigra
ako, La unu sultro lasaine estis iom .giba.
Li e ne per unu vorto estis partopreninta
Ia interparoladon
de Ia alai: sed lai okuloi, ankora borderitaj de malhelaj okulharoi,
kontrastantaj
kun Ia
maldensa, grlza kaphararo,
klare montris, ke ne por
dormi li sidas i tie.
AI i tiu Ia digografo etendis sian manon. - Nia
instruisto -, li diris akcentante, - plei bone el n povas
rakont aI vi prl tio, kvankarn nur siamaniere ka ne
tel viglege, kiel tion povus fari mia maluna mastrurnantino Ante Vollmers!
- Vi sercas, digograto, - sonis Ia iorn malfortika
voo de Ia nstruisto de malanta Ia forno, - komparante min kun via malsaa babilemulino!
- Certe, cert, instruisto, - rediris 'Ia alia, - sed
e babllernulinoi tiai rakontaio laiidire estas plej bone
konservata,
- Ja, - diris Ia rnalgranda sinioro, - pri tio ni ne
havas Ia saman opinion, - kaj iom fiera rideto vidigis
sur lia vizao.
9

- Vi do rimarkas, - flustris Ia digograo en mian

orelon, - li iam estas ankora iom trofiera.
Eu sia
iunago li studis teologion
kai nur pro
senespera
amindumaio
li restis i tie en sia heimlando kiel instruisto.
La instruisto dume estis elveninta el sia forna anguio kaj eksidinta apud mi e Ia Ionga tablo. Rakontu, rakontu do, instruis to ! - kriis kelkai el Ia pli
[una] eestanto.
- Nu do, - diris Ia maliunulo, sin turnante ai rni,
- mi volonte plenumas vian deziron, sed Ia rakontoj
pri ia Blankevala Raidanto grandparte bazigas sur
superstio;
kai estas malfacile, ellasi gin.
- Mi petas, ne ellasu! - mi rediris. - Kredu, ke
mi mem apartgos Ia grenventalon
for de Ia tritiko.
La maliunulo, rigardante
min kun kornprenplena
rideto, ekrakontis:
- Nu do, en Ia mezo de Ia pasinta
jarcento a, pli precize, antakai
oost gi, i tie estis
digograo, kiu pr digai ka kampdelula
aero estis
pli sperta, 01 kamparanoi
ikaj bienuloj kutime estas.
Tamen e tio apena sufiis; ar tion, kion studintai
Iaklstoi skribs prl tio, li nur rnalmulte legis .. Li estis
nura atodidakto.
Vi certe iam aiidis, snioro, ke Ia
rizoi bone scipovas kalkuli, kai certe anka iam adis
pri nia Hans Mommsen de Fahretoft
kiu, karnparano, tamen estis kapabla,
fari kompasoin.
kronometron, teleskopoin
kal orgenoin.
AI li iom simiJis
Ia patro de Ia posta digograo.
Li posedis kelke da
kampoi, sur kiui li kulturis kolzon, Iazeoloin kai anka
pasts bovinon.
Kelkoe dum atuno kaj printernpo
li anka okupis sin per termezurado;
sed vintre, kiam
Ia nordokcdenta
vento
blovegis
kai skuis lain
enestro-kovrlloin,
tiam li sidis en sia ambro, kalkulante kai modelante.
La knabo preska iam esldis
kaj rigardis trans sian aUabetlibron
a biblion ai Ia
patro, mezuranta
kaj katkulanta,
kai glitigis sain
10

fingroin tra sia blonda hararo.

Ka iuvespere
li demandis Ia patron, kal tio, kion tJijus skribis, devas est
guste tia, ka ne povas esti alia; ka poste li esprimis
sian propran opinion,
Sed Ia patro, ne sciante respondon, kapneis, dirante: "Tion m ne povas diri ai
vi; sufiu, ke gi estas tia, kai vi eraras.
Se vi volas
ekscii pIi multe, seru morga libron el Ia kesto staranta sur Ia subtegmento,
lu, kiu noms Eklido,
skribis gin; gi diros ai vi pli multe."
Je Ia proksima tago, Ia knabo supreniris
ai Ia
subtegmento
kai baldaii trovis Ia libron, ar ne multe
da libroj trovis en ia domo. La patro ridis, kiam Ia
kaabo metis gin sur Ia tablon.
Estis holanda Euklido, kai holandan Iingvon arnba ne scipovis, kvankam gi estas duone germana.
"la, ia,' li diris, "Ia
libron iam posedis mia oatro.
Li kornprenis gin; u
tie ne estas gerrnana eldono?"
La malparoerna knabo trankvile rigardis Ja patron
kai nur diris: "Cu mi povas konservi gin por mi? Cermana eldono ne estas trovebla."
Kaj kiarn Ia patro kapiesis, Ia knabo montris alian
libreton, duone dissiritan.
"Cu anka i tiun?" li ree
demandis.
.Prenu
ambaii!"
multe utilos ai vi!"

diris

Tede

Haien,

"ili nur mal-

Sed Ia dua libro estis malgrandampleksa

holandlingva gramatiko;
kai, ar Ia vintro daris ankora
longternpe, gi - kiam fine ekfloris Ia grosarbetaioi
ests akcelinta Ia knabon tiom, ke 'li preska tute kornorcnis Ia Eiiklidon, kiu tiuternpe estis multe lega ta.
- Ne estas nekonata ai mi, snioro, - interrornpis
sn Ia rakontanto, - ke i tiu fakto anka estas rakontata pri Hans Mornmsen; sed anta ties nasko
i tie oni iam rakontis Ia aeron pri Hake Haien tiel norns Ia knabo, Vi certe anka seias ke, se iam
11

venas eminentulo, oni atribuas al li ion gravan, kion

liaj antaulo eble faris serioze a serce. - - - La patro, konvinkite, ke Ia knabo interesas sin
nek pri bovinoi, nek pri aoi, kai apena rimarkas Ia
florantain aboin, kui signias gojon por iu marsano, kai plie pripensante, ke Ia bieneto certe prosperos
per kamparano
kai iuna helpanto sed ne per duonscienculo kaj servisto,
kaj krome, ke li mem anka
ne sufie sukcesis, li sendis sian grandan knabon aI Ia
digo, 'Por ke li transportu teron per puaro, kune kuu
aliai laboristo depost Pasko gis Martina tago, Tio
eszos Ia studadon en Ia Eklido, li diris por si
mem.
Ka Ia knabo transportadis
teron per pusaro ; seu
Ia Eklidon li iam portis en sia poso. Kiam Ia laboristoi maten- a vesperrnangis,
tiam li sidis sur
renversta puaro, kun Ia Iibro en Ia mano. Ka kiam
aitune Ia alfluoi 'P1i ka] pU kreskis kai oftfoje nterromps Ia laboron, tiam li ne heimenirs kun Ia aliai,
sed restis sidanta e Ia marflanko de Ia digo, rkaprenante Ia genuoin per Ia mano, Dum horoi li rigardadis, kel Ia rnalklarai nordmaraj
ondoi iarn pli
alten ondegis ai Ia herbkovraio
de Ia digo. Nur kiam
Ia akvo superlavis lan piedoin ka prucigts samon
en Iian vzaon, li iom suprensovis
sin kai ree restis
sidanta,
Li ads nek Ia pladegadon
de I' akvo, nek
Ia kriadon de r mevo ka] bordbirdoj irka- a superfluganta] kaj preskaii tusetantaj
lin per sa flugiloi,
Li anka ne rimarkis
Ia nokton,
ekdsvastlantan
super Ia vasta, sovaga akvodezerto.
Li vidis nur Ia
muantan randon de i' akvo, konstante rapantan, e
haIto de Ia alfluo, Ia saman lokon kai videble forlavantan Ia herbkovraion
de Ia kruta digo.
Post longa fiksa rigardado
li Jcelktoie malrapde
kapjesis, a skizis, ne levante Ia rigardon, per Ia mano
linion en Ia aero, kvaza li volus doni aI Ia digo mal12

pli krutan deklivon.

Kiam mallumigis tiom, ke li ne
plu povis vidi Ia terobekton
kai nur aiidis Ia tondradon de Ia akvego, tiam li ekstaris
kai hemen iris
duone malsekigita,
Kiam, iuvespere, li tia eniris Ia ambron
aI sia
patro, kiu estis purganta siain mezurloin, i tiu diris
kolere: .Pro kio vi restadis ekstere tiel Iongtempe ?
Vi ja estus povinta droni; Ia akvoj hoda enmordas
Ta digon!"
Hake obstine ekrigardls lin.
"u vi ne aidas?
Vi estus povinta droni!"
"les," diris Haiike, "sed mi tamen ne dronis!"
"Ne," post paiizo rediris Ia patro, alrigardante
Iin
kvaza senpense, "ifoje ne!"
"Sed," ree ekparolis Hake, "niaj digoj ne tagas!"
.Kon vi diras, knabo ?"
.La digoi, mi di ris."
.Kon vi diras pri Ia digoi?"
"IIi neniel tagas, patro l"
La patro ekrids,
.Kio, knabo? - Vi certe estas Ia mrakla infano el
Lbeck!" Sed Ia knabo ne cedis. .La eakva flanko estas
tro kruta,'
li diris; "se iam okazos, kiel okazis iam
kelkoie, ni e tie i, malantai: Ia digo, povos droni!"
La patro eluoigis sian matabakon, deprenis pecon
kai sovis gin malanta Ia dentoin.
.Ka korn da tero
vi hodia transports?"
li demandis kolerete, rimarkinte ke anka Ia laboro sur Ia digo ne orpels e Ia
knabo Ia snrtan laboron.
"Mi ne scias, patro,' respondis i tiu; "tiom, kiom
Ia ala: eble iom pli; sed - Ia digoj estas aliforrnig-

otai."
"Nu," diris Ia patro ekridante,
ie digografo, tiam vi aliigu iiin!"
les, patro!" rediris Ia knabo.

"vi eble gradaltigos

13

La patro rigards lin kai kelkfoie

eliris, ne sciante kion respondi.
Ankaii, kiam

e Ia fino de oktobro

glutis;

poste

li

Ia diga laboro

estis finita, Ia volo ai Ia digo iam restis Ia piei interesa tempopasigilo

por Hake Haien.
La tagon de
Ciuj Sanktuoi, rkaii kiu kutime bruegas Ia ekvinoksa venteg oi kai pri kiu oni dras ke Frizlando
raitas prplend gin, tiun li sopratendis, kiel Ia infanoi
Kristnaskon.
Kiam salt-alfluego minacis,
tiam oni
povis esti certa, ke li kusas tute sola malproksirne sur
Ia digo, mal grau ventego kaj malbonega vetero.
Ka
kiam Ia mevoi kriis kaj Ia maro kontrafurlozis
Ia
digon, kai resaltante torsiris pecegoin for de Ia herbkovraio, tiam oni povis adi Ia koleran mokridadon
de Hake, "Vi ne estas kapablai fari ion perfektan!"
li kriegis en Ia bruegon, "same kiel anka Ia hornoi ne
estas kapablaj fari ion taiigan!"
Ka fine, ofte en mallumego, li heimenris el Ia
vasta dezerto, gis lia altkreska staturo alvenis e Ia
malalta pordo sub Ia pailtegrnento de I' patro kai, tra
gi, eniris Ia ambreton.
Kelkfoie li kunportis plenrnanon da argiltero,
Ka
li eksidis apud sia patro, kiu nun ne plu genis lin, kaj
knedis e Ia lumo de rnaldika seba kandelo dversspecain
digornodeloin ; metis lin en platan vazon
plenan ie akvo kai provis irnit Ia elkavigadon
de ['
ondoi. Ai' li prenis sian skribtabuleton
kai skizis sur
gi Ia profilon de Ia digo kia, la lia opinio, gi devus esti
e Ia almara flanko.
Interrilati kun siai sarnklasanoi li ne emis; laaine
anka ili ne satis Ia revemulon.
Karn denove venis vintro, kai frosto ekregis, li
migris sur Ia digo ankorai' pli malproksimen
- tien,
kie li antae neniam estis, gis anta li kusis Ia netransvidebla
glaci-kovrita
ebenaio de Ia Watten.

14

15

nigrai aneraioi,
grandaj kiel hornoi, pasrs tien ka
reen.
Maeste, sed kun strangai, teruraj gesto, kun
longa] nazo ka koloi li vidis ilin ranta malproksime
e Ia umanta endoi,
Subite i1i komencis, kurioze
salta di kiel arlekeno: Ia grandai trans Ia malgrandain
kai Ia rnalgrandai kontra Ia grandain.
Poste ili vastigis kaj senforrns.
Kion i1i intencas?
Cu i1i estas Ia animei de Ia
dronnto? pensis Haiike, "Hoiho!" li late krlegis en
Ia nokton; ili tamen ne atentis Iian vokon sed darigis
sian strangan konduton.
Subite li memoris
pri Ia
terura norvega] marfantomo,
pri kiuj maluna sinestro iam rakontis aI li; kiui portas sur Ia nuko tufon
de zostero anstata Ia vzao, Tamen li ne forkuris,
sed forte enigis Ia kalkanumoin
de sia] botei en Ia
argilteron de I' digo, fikse rigardante
ilian burleskan
konduton, kiu daiiradis anta liai okuloi e komencianta nokto, "Cu vi estas anka e ni?" li kriis akravoe; "vi ne fortimigos min!" -

rediris

Ia rnalgranda

iai malgrandai,
kai

anka

I~II

nur dcnove plen-

11 turnlnta]

Nur kiam Ia rnallumego ion kovris, li heirneniris

malrapidapase.
Sed lin sekvis kvaza Ilugilbruo ka]
akra kriado.
Li ne returnrigardis
sed anka ne iris
pli rapide.
Nur malfrue li alvenis heme,
Ladre li
neniam rakontis pri tio ai sia patro a aI iu alia. Nur
multe da aro pl poste li kunprenis sian idiotan fiIinon, ner kiu Dio lin sargs, Je Ia samaj taghoro ka
jarsezono sur Ia digon, kai Ia sarna aperaio ladire
montris sin sur Ia Watten.
Sed li di ris al si: "Ne
timu, estas nur ardeoj kaj kornkoi, aspektanta]
en Ia
nebulo tiel grandai kai timgai: iIi nur kaptas fisoin
el Ia endo."

saa

ne havas

sin aI

ula kn] intcrrilatis

d 11fllrlcl' longa,
1,1

IIHll1l1l1a

granda

Estas vere, snioro, - interrornpis

sin Ia instruisto, - ekzstas surtere multspecai strangaioi, konfuzanta Ia hornoin ; sed Haiike estis nek naivegulo nek

malsaulo.
16

nln

17

refluo Ia Watten estis sen akvo, kaj Ia malgrandai

grzai bordmarsuloi kriante translugs ilin, tiarn li
sbte elposlgis toneton kai ietis gin aI Ia birdoi. Li
tion ekzercis iam kieI bubeto kaj tiaI preska iuoie
unu birdo restis morttrafite sur 'Ia lmeio. Sed
preska same ofte ne estis ebIe aI li, preni gin de tie.
Hake iam intencis, kunpreni Ia katon ,kaj dresi gin
kiel ashundon. Sed ien kai ien trovs anka firmaj
loko kai sableoi. Tiuokaze li iris, por pren mem
sian akiraion. Se Ia kato dum lia reveno ankora sidis
anta Ia dompordo, gi rnaegs pro neretenebIa rabemo tiom longe, gis Hake aliets ai gi kaptitan
~~~
.
Kiam li hoda heimeniris, portante sian iakon sur
Ia sultro, fi kunports nur unu birdon, ai li ankora
nekonatan sed kovritan kvaza per muItkoIoraj silko
kaj metaIo.
La vrkato, ekvidante lin, miaiiegis kiel kutme. Sed
hodia Haiike ne emis, fordoni sian asalon, kiu ebIe
estis aIciono; kaj li ne atentis Ia avidon de ia besto.
"Alterne!" li kriis, "Hodiali por mi, morga por vi;
i tio ne estas manaio por virkato!" Sed Ia besto
singarde altelirs ka Hake, ekhaItante, rigardis gin.
La birdo pends e lia mano. La virkato haItis, levante Ia piedon, Sed laane Ia bubo ankora ne sufie konis sian katan amikon; ar, turnante aI gi Ia
dorson por foriri, li subite rimarkis, ke lia as-akirajo estas fortirata kai sarntempe akra unzezo enpenetras lian karnon, Furiozego, kiel rabobesta, ekkaptis Ia unulon. Fulrnrapide li .kaptls Ia rabinton e
Ia nuko. Per Ia pugno altentiregante Ia grandan
beston, li strangols gin, ke giaj okuIoj elkavs, ne
atentante, ke Ia fortaj postal piedego] disrs lian
brakon. .Hoho!" li kriegis, prernante pli forte. "Ni
vidu, kiu de ni arnba estas Ia pl persisterna!"
Subite Ia postal kruroj de Ia granda kato senfortigis. Hake iom returniris kaj iets gin kontraii Ia
18

19

La maluna Tede Haien staris anta Ia pordo, rigardante Ia veteron. "Nu, Trin?" li diris, kiam si
spiregante staris anta li, apogante sin sur sia bastono. .Kon vi portas en via sako?"
"Unue ni eniru Ia ambron, Tede Haien, poste vi
vidos!" ka siai okuloi rigardis lin strange bri:letante.
"Venu!" diris [a maliunulo: lin ne zorggis Ia okuloj
de Ia malsaulno,
Kiam ambai estis enrlntai, si daiirigis: "F ormetu
Ia tabakuon ka ia skribilaron for de Ia tablo - kion
vi iarn skribas? - Do, nun purigu gin!"
Kaj Ia maliunulo, preska seivola, ags laii sa
ordono. Nun si ekkapts Ia bluan kusentegaion e Ia
anguleto kaj eluts sur Ia tablon Ia grandan katan
kadavron.
"Jen!" si kriis."Via
Haike mortbatis gin!" Si
kortuse ekploris, karesante Ia molan felon de Ia mortinta besto. Si kunrnetis giajn piedoin, klinis sian lonzan
nazon super gian kapon ka flustris nekompreneblain
karesaion.
Tede Haien tion rigardis. "Do," li drs, "Haike
mortbatis gin?" Li ne seiis, kion fari kun Ia ploreganta virino.
La maliunulno furioze kapiesis, "Certe, eerte,
e Dio, li tion faris!" Forvisante el Ia okulo Ia
larrnoin per sa mano, kurba pro artrito, si veplendis:
"Neniun infanon, nenion vivantan plul Vi eerte anka
seias, ke ai ni gemaliunulol post Ia Festo de Cu
Sanktuloi vespere en Ia lito Ia kruro estas malvarrnai, kai anstatai dormi ni aidas, kiel Ia nordokeidenta vento brukrakigas nain enestrokovriloin,
Tiun venton mi ne volonte adas, Tede Haien, ar
gi venas de tie, ke Ia slmo englutis mian filon!"
Tede Haien kapiess, kai Ia maliunulino karesis Ia
felon de sa senviva vrkato,
Karn vintre mi sidis anta Ia radsplnlo, gi sidis
ap~d mi, zumante ka rigardante min per sa verdai

20

21

fore. .La aferon prl Ja virkato mi ordigs," li ekparols, "sed komprenu, ke ta kabano i tie estas tro
rnalgranda.
Du estro ne novas regi en gi. Estas neeese, ke vi havgu al vi okuponl"
"les, patro," respondis Haike, "ankai mi iam
pensis Ia samon."
,,Kial?" demandis Ia patro.
"Oni kolerias,
ne povante apliki sian forton e
streiga Iaboro l"
"Cu vere?" demandis Ia patro, "kaj u vi pro tio
mortbatis
Ia angoran virkaton?
Tia sentado povus
ankora plifortigi!"
.Eble vi estas prava, patro; sed Ia dzozrao forpelis sian subserviston;
ties ofieon mi jam povus
plenumi!"
La patro ree ekpasis, elkraante
nigran tabakan
salivon.
.La digografo estas malsaulo, rnalsaga kiel
sovaga ansero,
Li nur estas digograo, ar liai patro
kaj avo estis tio, kaj pro sa dudek-na kampo. Kiam
Ia Martna taso- alvenas kaj poste Ia fakturo pri
digo] kaj kampdeluilo devas esti skrbata, li regalas
Ia instruiston per ansera rostalo, rnielakvo kai tritikai
kringoi, Ka li esidas kaj kapiesas, kiam tiu surnigas
Ia longain nornbrovcon
kaj diras: la, la, instruisto,
Dio rekornpencu
vin!
Cu Ia digografo povas kalkuJi?" li darigis, "Foje, se aI Ia instruisto ne estas
eble a se li ne emas, li mem devas labori; kaili sidas,
skribas kai forstrekas,
kai Ia granda, malsaa kapo
rugigas ka varmgas ka Ia okulo elstaras kiel vitrogloboi, kvaza tra i1i volus eliri lia prudenteto!"
La knabo rektigis sin anta Ia patro, mirante pri
ties parolo, kian li gis nun ne aidis de li. "Certe, e
Dio!" li diris. "Li ia estas malprudenta;
sed lia filino
Elke, si povas kaIkuli!"
La patro akre rigards lin. "Ahoil" li kriis. .Kon
vi seias pri Elke Volkerts?"
"Nenion, patro, Ia instruisto nur rakontis pri si:'

22

sian

ma-

23

anta si ambaiilanke de Ia pordo. Kiam venas raidanto, li povas e il alligi sian evalon.
La okulo de
Ia knabino vagis maren, kie dum tu silenta vespero
jus mallevls Ia suno, per sia Iasta brilo orumante
Ia brunetvizaan
knabinon.
Hake iom rnalpli rapide supreniris
Ia verfton,
pensante: tia si ne faras malbonan mpresonl Nun
li estis supre: .Bonan vesperonl" li diris alirante.
.Kon vi rigardas per viaj granda okulo, fralino
Elke?"
.
"Mi rigardas tion, kio okazas i tie iuvespere, sed
kio ne iam estas videbla." Si Iasis Ia ringon el sia
mano, tiel ke gi sonante batis Ia muron. .Kon vi deziras, Hake Haien?" si demandis.
.Jon ai vi espereble ne malagrablan," li respondis.
"Via patro madungs sian subserviston;
pro tio rn
deziras, ricevi ties oficon."
Si rgardls In, "Vi estas ankora iom malforta,
Hake; sed ni pl urge bezonas '<lu akrevdain okuloin
01 du fortan brakoin!" Dum tio si serioze rigardis
lin; sed Hake eltenis Ia rigardon. "Do Hake venu!"
si dartgis. .La mastro estas en Ia ambro, ni eniru!"

La sekvintan tagon, Tede Haien kun sia filo enris Ia vastan ambron de Ia digografo, La muroi estis
kovrita per glazuritai kahelo, sur kiui ien sino kun
plenblovta velo a fihokanto e riverbordo,
ien
bovo, maante kusanta anta farmodomo, plezurtgs
Ia rigardanton.
Ci tiun solidan tapeton interromps
grandega alkovo kun pordoi, nun Ierrntai, kaj mursranko, en kiu tra du vitropordoi estis videblaj porcelan- ka argentaio. Apud Ia pordo, kornunkanta kun
Ia apuda vlzitarnbro, estis post vltraio enlokita en Ia
muro holanda bathorloo,
La dika, iom apopleksia domestro
sidis sur sia
multkolora lankuseno en auozseo, staranta e Ia fino
24

I1 frolllurigita tablo. Li tenis Ia manoin sur Ia

11Ir o kn] lal rondai okuloi fikse rigardis kontente
I 11 10JII de grasa anaso.
Forko ka tranilo kuss
11111I I sur Ia telero.
"IIlIlIall tagon, dgografo l" diris Haien, kai Ia alI' 111111111
umlrapde turnis Ia vzaon al li.
11vi Tede?" li rediris; kai e Ia voo oni povis
I II;~' I,
li konsumis grasan anason, - "eksidu,
I 11111
'11 volo de vi ai mil"
I h l lulcn eksidis kontrae sur benko, staranta
11 1111110. "Mi venas, dgograo, ar vi havis a, 110111Ir<) via ubservisto, ka ar vi interkonsentis
111111I1.1filo, doni ai li ties oficon."
I I til 'olCrafo kapiess,
"Jes, es, Tede; sed kion
I 01.1 \lrI ner Ia vorto agreno?
Ni marslandano,
11111' " 1)\0 huvas kontra gi rimedon."
Kun i tlui
11,10
\I IIr:'"ls Ia tranlon,' kusantan antaii li, kai
" 1II1,I 11I111k I r SC, Ia o ton de Ia anaso. "eU est!~
1111,111 fl'r tia hlrdo," li aldonis, kontente ridante, "gl
11111I I l I IIIla 11Ia no."
"MI 111111111
," dlrts Ia maliuna Haien, ne atentinte
I, II t 1111VO,IO],II, "ke Ia fibubo faris ai vi malutilon
111 I [nl o."
1I dI ll' I . ,>urlec tia ~iI La dkulo ne trinkI
1
I I 110 Ido]1I -d ku I' ebria eu Ia Ioineio. La
11111111
1"11 o \I hlekls Ia tutan nokton, ke mi pro tio
I I 1111,"1 I Ia '111izo, 'fiel Ia mastrumado
ne
1"' I
I I I"
,N 111 11 I I li, 1111tio IIC timu le mia filo!"
Ii IlIkl 1.111, Ia muuoin en Ia pooi, e Ia pord(I t" I
'.1111 Ia 1<:lPOII,li rigardis Ia fenestrokadrojn.
I I 11 o I 110 ekrlgardl Hn kai kapbalancis. "Ne,
Il.tI ," kaJ, turnante 5111ai Ia patro, "via Hake
1111 11I1.111noktun rlpozon,
La instruisto iam
dlrl '11 11I1,kc li pli volonte sidas anta sia
ullllllll 10 01 anta glaso da brando."

kC

..'

25

Haiike ne atentis Ia ladon, ar Elke emns Ia

ambron kaj lertmane Iorprens de Ia tablo Ia restintain mangaioin, unu momenton rigardante Iin per
siaj malhela] okuloi, Nun anka li rigards sino "te
Dio kaj Jesuo,' li diris por si mem, "ankai tia si impresas ne rnalagrable."
La knabino eliris. "Vi seias, Tede,' ree komeneis
Ia digograo, .Jce nia Dsinioro rifuzis ai mi filon."
"jes, digografo, sed ne estu maloa prl tio!" rediris Ia alia, "ar Iadire Ia familia prudento degeneras
en Ia tria generacio. Via avo - ni iuj tion seias sirmis Ia landon."
La digografo, vere surprizita, diris post rnallonga
pripenso, rektigante sin en sia anozsego: .Kel mi tion
kornprenu, Tede Haien, mi ia apartenas ai Ia tria
generaeio ?"
"ja; ne estu ofendita, digografo, nur estas popoldiro!" kaj Ia malgrasa Tede Haien iom maliee rigardis
Ia maliunan eminentulon. Sed tiu diris senagrene:
"Tede Haien, ne Iasu kredlgi ai vi tain sensencaioin
de maliuna] vrnoil Vi ne estas informita pri mia
filino; en kalkulado si treege superas mino Mi nur
velas diri, ke via Hake multon profitos, kiel sur Ia
karnpo, tieI anka en mia ambro kun plumo a
grfelo."
"jes, es, dgografo, vi estas tute prava," diris Ia
maluna Haen, kaj kornencis rezervi al si en Ia dungokontrakto keIke da Iavoraioi, ne pripensta de lia filo
hiera vespere. Laikontrakte tiu rieevu en atuno,
krom Ia tolernzo, anka ok paroin da lanstrumpoi
kiel pliaion ai sia salaro. En printempo Ia patro ricevu san filon dum ok tago] por sia propra Jaboro.
Krom i tiuj li petis kelke da aliai Iavoraioi,
La
digograo kornpleze konsentis ie io. Li opiniis Hake
Haien kapabla subservisto.
"Nu, Dio favoru vin, knabo," diris Ia patro, kiam
iIi jus ests orlasinta Ia domon, "se tu klarigos ai

26

I muudoul"
11

II

,1m,

Scd Hake rediris trankvile:

tio!"

.Lasu

IIC 7.0n~1I pri

27

"Elke!" v~tki~ Ia digografo,

"Kie vi estas, Elke?
lru ai Ole ka dru ai li, ke li manglgu Ia bovidaron!
Hauke kalkulu!"
.
E.lke rapids en Ia stalon ka diris tion ai Ia efse~vIst~, J~S okupata pendig ai gia loko Ia hoda
uzitan iungilaron.
Ole Peters batis bridon kontraii foston kvaza li
vol~s dispecgi Ia bridon.
"La diablo 'Pre~u Ia malbenitan sknbserviston!"
Si ankoraii aiidis Ia vorton
anta 01 si fermis Ia stalpordon,
"Nu?" demandis I~
pat.r?" kia~ si en.i~is Ia ambron.
"Ole iam volis tion
f~r~! redtrl~ Ia filmo, mordetante siain lipoin. Si ekSl~l~ kon!r~ue d~ ~auke sur krude skulptita lgnoseo.
T!am sezom ?m. tiuternpe mem fabrikis dum longa
vmtro,:esp~roJ.
SI prems el tirkesto blarrkan strumpon
kun ruga birdodesegnaio, ie kiu si nun darigis triki
La }o.ngkru~aj fguraio Iasane estis ardeo a ei~
kono.
Haiike sidis kontraiie, primeditante
sian kalkuladon. La dlgografo ripozis en sia aoosseo, dormem~ palpebrumante
ai Hake. Sur Ia tablo lumis,kiel
kutime en Ia. digografa domo, du sebokandelo.
La
du enestro,
plurnbokadritai,
estis
rmta per
fe~est:okovriI9j.
La ventego nun venu kaj skuu ilin
Iaplae.
Hake kelkoe levis Ia kapon rigardante
d~m Amomento Ia arttrkaion a 'Ia maIIar~an kvietan
vizagon de Ia knabino.
~ubite aiidigis el ia anozseo lauta ekronko kaj la
una hornoi interangis rigardon kai rideton: Poste,
~om pos~ !om, sekvis pli regula spirado.
Nun iIi povis
10m babili; sed Haiike ne seiis, kion.
Se~A.kiaI? si Ievis Ia trikilaron, ke Ia tuta birdoi
mon.tngls, l f1ustris trans Ia tablon: .Elke kie vi tion
lerms?"
'
.Kon?" redemandis Ia knabino.
"L~ birdtrikadon,'
diris Hake, - "Ci tion? ~e Tn~ ~~n~ : Ia digo; si estas tre lerta. Antalonge
SI servis cr te ee mia avo."
v

?U

" ed tutempe, vi eerte ne iam estis naskita?" diris

Jlake.
"Ne; sed ankora pl poste si ote venis en nian
domou."
" u ~i do satas brdoin?" demandis Haiike, "Mi
upluils, ke si satas nur katoin."
Elkc kapneis. "Si ja bredas anasoin ka vendas ilin.
ed cn Ia pasinta prtnternpo, post kiam vi mortbatis
Ia :\lI~orulon, Ia ratoi venis en Ia stalon malanta
Ia domo.
Pro tio si nun inteneas
konstrui novan
miau Ia domo."
,,110," diris Hake, mallaiite Iaiante tra Ia dentoi,
"lIal . i alportis arglteron kaj stonoln.
Sed tiuokaze
surkun truas Ia internan voion, Cu si havas konexlnu ?"
"Mi nc elas,' respondis Elke. Sed li estis parol111.1Ia [astan vorton tiel late, ke Ia digograo vekI I l'I sla dormeto. .Konceson?" li dernandis, presk .111uroz ' ri~an.1ante ilin, .Jdon vi diras pri koneesio?"
l'd post klam llake scigts ai li Ia aferon, li ridante
fi lp\ 111111
sultron, dirante: "Estas egale, Ia interna
010 estas
sul
larga.
Dio helpu Ia dgogralon, se
I 111vu l.or~1 nnka pri poranasal staloi!"
11111\1'ekpcutis, ke li Ia i Ia maIjunulinon kun iai
1111hlul 11Ia rutol, ka] tialne kontraparols.
vd, 111.1tIO," IL r 'c komcncis, "estus neeese, ke
1111 111 dia rlc 'VII mallaideton.
Se vi persone ne
0\1 110111.111, uiallruidu Ia raittgtton, kiu estas re11"11I I 111 11 di a ordnl"
..I 11111
ti I I 1.1kll.lllO 't' dcmaudi Ia digogralo, tute
I t 11I11 111. hlkc mallcvs
sian arte trikitan
111I1/lIH)JIku cknuskultl
atente.
"li , 111.1Iro," daiirig! Ilake, "vi jam finis a Ia
1111111
IIlp,llI 11vlzton; tarncn Peter jansen, e gis hoII 111,111({lII fi'. Ia 11 rbaon ur sia dgoparto. Tie en
\ t.
1111111.1omcro Ia kardeloi
gaie irkaUludos
Ia
111 I 11 1\,11dollorojll.
Kaj apude - mi ne scias, kies

29
28

estas tiu parto - trovas en Ia emara flanko de Ia

digo granda elkavaio. Tie e bona vetero Iudas multe
da inanoi: sed Dio srrnu nin kontra superakvego!"
La okuloi de Ia diaograo pli kaj pl vasts. .Ka
plie ... ", ree komencis Hake. .Kion ple, knabo?"
demandis Ia digografo kvaza tedite.
"Mastro," daiirigis Hake, "vi ia konas Ia dikan
Vollina, Ia filinon de Ia digoraltgto Harders. Heimenkondukante eI Ia pateio Ia evaloin de sia patro, kai
sidante kun siaj dikaj kruroi sur Ia rnaliuna fIava
evalino, si iam oblikve surraidas Ia digoeskarponl"
Hake nur nun rimarkis, ke Elke, baIancante Ia
kapon, prudente rigardis lin.
Li ne pluparols, ar pugnobato de Ia rnaliunulo sur
Ia tabIon sonegis en lan oreloin, .Fulmotondrol" H
kriegis, kai Haiike preskaii ektimis pro Ia subita,
kvaza ursa ekbleko. .La dika iunulno estu punata;
notu, Hake l En Ia pasinta somero Ia knabino forkaptis de rn tri anasoinl Jes, ies, notu!" li ripetis,
kiam Hake hezitis. "Se mi ne eraras, e kvar!"
"Sed, patro," diris EIke, "u ne Iutro rabis Ia
anasoin?"
"Granda Iutro!" spiregante kriis Ia patro. "Mi
ia povas diferencigi inter Ia dika VoIlina kaj Iutro!
Ne, ne, estis kvar anaso, Hakel Sed tion, pri kio
vi antae parols, mi ne rimarkis. En printempo Ia
sinioro supera digograo kaj mi kune pririgards Ia
digon, post kiam ni i tie en mia domo matenmans.
Sed ni ne rimarkis on maIordan. Vi arnba" - kai li
kelkfoie kapbalancis signioplene aI Hake kai ai sia
filino - "danku aI Dio, ke vi ne estas digografo. Oni
havas nur du okuloin, sed devas vidi per cent. Prenu Ia pridlgain akturoin, Hake, ka kontroIu ilin;
tiui sinioroi ofte kaIkuIas tro malprecze,"
Poste, reapogante Ia pezan korpon, li baldaii senzorge ekdormetis.
30

Ia

31

p rantista
Nia"

restaio kai iris tra Ia stalo por mangigl anta Ia ekstera pordo Ia kortbirdaron.
En Ia stalo staris Hake Haien, ner orkego metante alia bovnoi, kiuj pro Ia malbona vetero iam estis
enstaligta, onon en Ia raifojn*). Vidante veni Ia knabinon, 1i puegis Ia forkegon sur Ia fundon ka diris:
"Nu, Elke?"
Ekhaltante
si kapiesis,
"Ja, Hake ; domae, ke
vi jus ne estis en Ia ambro!"
"u vi tion opinas? Kial, Elke?"
.La snioro supera dgografo ladis Ia mastron!"
.La mastron?
Kiom tio koncernas
min?"
"Ne; rni opinas, ke li lads Ia digograon!"
La vzago de ia iunulo Iaris prpura.
"Mi bone selas," li diris, "je kio vi celas ner viai

1111 respondi,

sed si iam estis forlasinta

Ia

1.\ uuaso] kai kokoi kriis ka klukis.

*
\'11 J.lllllaro.
lIaike servis en Ia tria [aro:
to 'stis estota, kiun oni i tie no mas Eis-

.1

10 to

uurlbordai
kovrls

ventei ne bIovis, kai tiat koniuin

Iosoin

interkampajn

per

vortoil"
"Ne rugigu, Hake: fakte vi estis tiu, kiun ladis
Ia supera digograo!"
Hake ridetante rigardis sino "Ja anka vi, Elke!"
li dris.
Sed si kapneis.
"Ne, Hake: kiam mi estis Ia sola
helpanto, oni ne ladis nino Mi nur povas kalkuli;
sed vi ekstere rimarkas ion, kion devus vidi Ia digografo mem, vi superis min!"
"Tio ne estis mia ceio," diris Hake iom honteme.
Li flankengts Ia kapon de 'bovino.
"Rugmarkulino, ne
ormanu Ia forkegon, vi ja ricevos sufie!"
"Ne opiniu, Hake, ke mi envias vin!" diris Ia
knabino post mallonga pripenso.
"Tio Ia estas virafero!"
Ien Hake etendis ai si Ia manon:
"Elke, tion
certigu aJ rni per manpremo l"
Prpura ruo vidis sur Ia vizago de Ia knabino.
.Kal?" si demandis.
"Mi ne estas mensoxerna."
*) Raifo (gerrn.: Raue) = stupetarslmlla
kripo), el kiu Ia bruto eItiras Ia onon.
32

uio (super Ia

33

Ridetante si rigardis Iin per sia malhelaj okuloi,

"Tiuokaze", si diris, "mi rifuzos, kiam li vespere deziros danei kun Ia filino de sia estro!" - Post i tiui
vorto Hake kurae kapiesis ai si.
Nun tiu iunuloi, kiui ankora deziris partopreni Ia
konkurson, staris frosttremante
kaj piedbatante anta
Ia parofia gasteio.
I1i rigardis Ia pintou de Ia preea
turo, el stonblokoi konstruita, apud kiu trovigls Ia
gasteio.
La kolornboi de Ia pastro, nutrnta sin dum
Ia somero sur Ia vlaa kampoi, jus revenis el Ia
korto kai garbeio] de Ia kamparanoi,
kie ili seris
greneroin,
Ili malaperis sub Ia sindoi de 'ia turo, malanta kiu] trovigis la nestoi,
Okeidente, super Ia
maro, ardis vspera elruo.
"Morgai estos bona vetero," diris unu el Ia iunuloi
kaj komeneis, vigie pasi tien kai reen, "sed malvarrne,
malvarrnel"
Dua unulo, ne plu vidante flugantan
kolombon, eniris Ia domon ka] hats apud Ia ambropordo, por kasaskult
Ia disputadon.
Anka Ia subservis to de Ia digografo ali ris. .Askultu, Hake," li
diris, "nun ili disputas nr vi!" Klare estis adebla
Ia knarvoo de Ole Peters: "Subservistoj
kai knaboi
ne estas indaj partopreni!"
"Venu," li flustris, provante tiri Hake'n e Ia maniko ai Ia ambropordo,
"i te vi povos ekseii, kiom
ai te i1i taksas vin!"
Sed Hake Iiberigls sin ka] reiris anta Ia domon.
"Ili ne sloss Ia dornpordon, por ke ni adu Ia decidon!" li kriis returne.
Anta Ia domo staris Ia tria el Ia anonclntoi,
"Mi
timas, ke ili min ne akceptos," li diris ai Hake: "mi
estas apenaii dekokiara,
Se i1i nur ne postules baptateston. Vi, Hake, eerte estos akeeptata helpe de via
efservisto!" "Certe ne!" murmuris Hake, piedletegante
stonon
trans 'Ia voion.
34

I a hruo en Ia ambro plilaiitiis: sed iom post iom

11 Is silcnto. I1i ekstere readis Ia mallatan nord1I \ utun venton,
kiu irkaludis
Ia preean
turon.
I I I oIS'1l1kultinto reiris ai ili. "Pri kiu ili disputis?"
11runudls Ia dekokiarulo. .Pr tiu!" li respondis, montr11111 ai lIauke.
"Ole Peters taksis lin knabo; sed
IIIJ I outranarols.
Lia patro posedas bruton kai
IIl1l1arOt1, diris Ies Hansen.
Jes, karnparon, kriis
(111 I' ilcrs, tiom, ke oni novas ortransportl
gin sur
I I I1 a roi, Fine Ole Hensen kriis: Silentu, mi volas
I 111'I 1.1aferon. Kiu estas Ia ple] eminenta viro en
11 '11.1'0'( Ili silentis kai laane prlpensadis.
Poste
lu 111 : 'l'iu certe estas Ia digograo! La eeteraj kriis:
NII do, nro ni Ia dgograo!
Kaj kiu estas Ia digoI I o ~ dcuove demandis Ole Hensen; sed akre pri11 11 11Lifojcl - Subite iu mallate ekridetis; nun alia,
I fllIl' ess adebla Iata ridado. - Nu do, voku lin,
1111 111,' l lcn en, ar vi ia ne volas malakcepti Ia
1I 11 'I,dolll
Mi opinias, ke i1i ridas ankora nun; sed
11 111 11 11' Olc Pcters ne plu estis adebla."
Per tio
I, ]11111110
Iinraport .
1'11 1.111sammomcntc cn Ia domo oni brumalfermis
IlltllIOllort!Oli kai: "lIalke!
Ilake Haien!" oni
01 1IIIIl' I;tJ r.uc CII Ia malvarrnan nokton.
1111111('11111 Ia domou. Li nc adis, kiu estas Ia
I 11 'I Ifll, 'ti ueuiu 'I sciis llain peusoin.
I I 111,pll I 1Il,t1loll'a tempo, li alproksimigis ai Ia
I1 111 I II ( 1111,I ,I vidis Elkc'n, starantan e Ia
It 1111. 1111I11I, 1111111111
[u, I.;t 111111111110
briletis sur [a
I II 111 1.111il.I, 111I 1II,II1ka PI"IIJIIOkovrita pasteio. "Vi
I 11 I
I ( r 11ti nuaudts.
I 11111I.IIIJI' 1'\. "I on vi atingts? eu li riskis?"
,I I ti 11 '"
NII, 11ft'
,11, I 11 , 1111t.uueu morgaii raitos, provi mian
11 11111"

35

.Bonan nokton, Hake!"

Ka taclpase si supren-

kuris kai malaperls en Ia domo.

Malrapide li sekvis.

*
Sur Ia vasta pateio, etendanta
oriente, lalonge
de Ia [andlanko de l' digo, oni vidis en Ia sekvinta
posttagmezo
nigran homamason.
Ien gi staris senmove, en, post kiam ligna globo duoie estis [etita
trans Ia teron, senprujnigitan
de Ia suno, gi ekmoviis
kai iris antaen.
La partoi de Ia Elsbosler estis en
Ia mezo. Ilin rkais virinoi, viroj kaj nanoi,
Cu,
kiu iel povis veni, eestis.
La malpli iunai virei, vestitai per lonza redingotoi, guante fumis el mallonzal
pipoi, La virinoj en tuko kai [akoi; kelkai e kunkondukis nanoin, ali portis slin sur Ia brakoi. EI Ia
glackovrital
osoi, kuin nun transiris Ia homamaso,
briletis inter kanpntoi Ia pala lumo de Ia posttagmeza
suno. Frostezts, sed Ia ludo seninterrompe
darads.
Ctes rigardo iam de nove sekvis Ia flugantan globon,
ar de gi dependis por Ia tuta vilao Ia honoro de Ia
tago. La arbHracianto
de Ia mar-viroi portis blankan;
tiu de Ia gest-vroi nigran signobastonon
kun fera
pinto. Kie Ia globo finis sian kuron, tie oni enbatis Ia
bastonon en Ia frostmalmoligitan
teron.
La tio, u
Ia jeto estis bona ali ne, oni siJente admiris ali Ia kontraiipartio rikanis. Kies globo Ia unua atngos Ia celon,
tiu estos venkinta por sia partio.
La eestantoj nur malmulte parolis; nur se okazs
eto eksterordinara,
oni ads alvokon de Ia una vtroi
a vrinoi. Ali iu el Ia maliunuloi elbusigis sian pipon,
frapis per gi kun kelka aablai vortoi Ia sultron de Ia
[etinto, dirante: "len, ka [eto, diris Zahario, [etinte
sian' edzinon el Ia plankopordo ; ali: Tiel [ets anka via
patro, Dio eterne favoru lin!" ali ili parolis ion alian.
Ce lia unua ieto Ia felio ne favoris Haiike'n, Jus,
kiam li returnsvingis
sian brakon, por Iorletezl
Ia

36

lobou, Ia suno, gis nun nubokovrita,

senvualis
kal
hIlJllliJ.::1 brilo trafis lan okuloin.
La ieto estis tro
'li rllouaa.
La globo falis sur foson kai ensovs sin en

I k Ivglacon.
..Nc validas!
Ne validas!
Hake [etu reoe!"
Jiaj ampartanoi,
,u Ia arbitracianto de Ia gest-viro] kontraiidris:
.1) VIIS valori, iette estas [etlte!"
.( )Jc, Ole Peters!"
kriis Ia mar-unuaro.
.Ke
I1
Olc? Ce diablo, kie li estas?"
li li Iam eestis. "Ne kriu tiel laiite! Cu estas
I ro llaukc?
Tion mi iam supozis!"
.. I stas tute egale!
Hake ietu refoie ; nun montru,
I l tas kapabla, pled por via partio!"
. I lnn mi povasl" kriis Ole kai, irante al Ia arbi1 lauto de Ia gest-viro], li supersutis Iin Der amaso
1 nsencalo. Sed la vorto ioe ne estis tiel akrai
I) flkai. Apud li staris Ia knabino kun Ia strangai
I ro li) kui rigardis lin akre ka] kolere.
Sed virino ne
rll

ti parol.
VI narola

cnsencaionl"

kriis Ia alia arbitraciSuno, luno kaj stelo

11 I 1111I un sarne.
La leto estis maIlerta kaj iu!
111111 rt"j letn] validas I"
'
1111 111nnknruu pludlsnutadi ; sed Ia decido ests,
1111
11'0 LI Ia xvlduuto Haike ne raits, ripet san
10"
1110,

"

ar vi e tas malprava,

.11

11.1

37

Foriru
roi divenas viam pensoin, Ole Peters!"
redi~is Ia mabino, relotigante
sino Sed li, kvaza
nenion aidinte, sin deturnis.
La ludo kaj Ia nigra kai blanka bastonoi iris antaen,
Kiam ree estis Ia vico de Hake, lia globo
flugis iam tiom malproksirnen,
ke Ia celo, granda
kalkumita bar elo, klare vdebliis. Nun li estis energia,
for ta junulo, kai maternatikon
kaj ietlertecon li ekzercis utage dum sia ntanao.
.Ho, Haike!" vokis
iu el Ia amaso, "tio ja estis, kvaza Ia efanelo Mifiaelo mem jetis!" Maluna virino kun kuko kai brando
premadis sin tra Ia amaso aI Hake, Pleniginte glason,
si prezents gin aI li. "Jen," si diris, "ni repacigu;
hoda estas pli gaja tago 01 tiu, ie kiu vi mortbatis mian
virkaton!"
Ekrlgardante
sin, li ekkonis, ke estas Trin
Ians. "Mi dankas alI vi, maliunulino,' li diris, "sed tion
mi ne trinkos."
Elpoigtnte nove starnpitan taleron, li
errmanigis gin aI si, dirante: .Prenu kai eltrinku mem,
Trin, per tio ni estos repacigntai!"
Prave
Hake," trinkante
responds Ia maliunulino:' "tio e~tas ankai pli bona por maliuna virino kiel
mi!"
.Kel statas viaj anasoi?" li ankora postkriis aI
si. Sed si, ne turnante sin, kapneis kaj mansignis,
"Malbone, malbone, Haike; estas tro multe da ratoi
en Ia osoi. Dio favoru min, oni devas nutri sin per
alia okupado!" Per i tiuj vorto si denove nterprerns
sin en Ia homamason 'kaj ree ladis siain brandon kai
mielkukon.
Fine Ia suno rnallevigis malanta Ia digon, postlasante ardan, ruvolan brilon.
Kelkfoje nigra] kornrkoi, dum momento
aspektantai
kvaza
orumitai,
preterflugis, Vesuerkrepusks. Sur Ia karnpo] Ia nigra
homamaso
pli kaj pli alproksirnigis
ad Ia barelo.
Eksterordinara leto iam povis atingi gin. Estis Ia vico
de Ia mar-viroi.
Hake devis iet,
38

La blanka bar elo akre kontrastis kontraii Ia larga

vspera digoombro.
.Hoda vi denove devos las
aI ni Ia venkon!" kriis unu ella gest-viro]; ar ili havs
antaieston de minimume dek futo, Oni akre konkuris.
La malgrasa staturo de Ia antae no mito jus iris
el Ia amaso. La grizai okulo en Ia longa friza vzao
rigardis aI Ia barelo.
En Ia malstreita
mano kuis
Ia globo.
.La ceIo certe estas tro granda al vi!" li adis en
i tiu momento Ia knarvoon
de Ole Peters proksime
anta siaj orelo, "u ni anstatagu
gin per griza
poto ?"
Hake turnis sin kaj rigardis lin fikse. "Mi ietas
pro Ia honoro de Ia marso," li di ris, "sed pro kio
vi?"
"Mi opinias, pro Ia samo; sed vi certe ietas pTO
Elke Volkerts!"
"Flanken!" kriis Hake, pretigante sin por iet. Sed
Ole arrkora pli aloroksmlls.
Subite, anta 01 Hake
kornprenis 'Ia situacion, ies mano kaptis Ia altrudinton
ka tircgis lin returne; tiel, ke Ia iunulo sancellgls kontra ia] ridantaj karnaradoi.
Ne estis granda mano,
kiu tion faris; ar kiam Hake por momento turnis 1<1.
kapon, li ekvidis apud si Elke'n Volkerts, kiu estis
ordizanta
sian manikon,
kaj siai malhela]
brovoi
kvazau kolertremetis cn Ia ekscitita vzao.
J 'li Ia brako] de Hake farigis kvazaii talai. Li
j01l1 klluis sin, kelkfo]e movante Ia globon en Ia mano.
NUII lI JctlS, ka] ambaupartie regts morta silento. Ces
okulo] poslng-artli
Ia flugantan
globon,
Oni povis
aiidi Ia zumadon, kun kiu gi trarapidegis
Ia aeron.
Subi! " iam malproksime de Ia ietloko, gin kovris Ia
f111~iloJ de ar{cntmevo, kriegante preterfluganta. Sed
suumuun .nte oni povi adi, kiel Ia globo tondris konti nu Ia ba rclon, "Ilura por Hake!" kriis Ia marsunoi, I{aj Ia sciigo ; "lIai:ke, Haiike Haien verrks en Ia
koul 111 sol" bruc trakuris Ia tutan popolarnason.
39

Sed tiu, irkata de iui, nur estis preninta

Ia
manon e sia flanko.
Anka tiam, kiam ili ree kriis:
.Kal vi staras tiel senmove, Haiike?
La globo ja
kusas en Ia bareJo!" li nur kapiesis, sed ne ekmovigis.
Sed sentante, ke Ia rnalgranda mano firme premis Ia
lian, li diris: "Vi estas pravai, anka mi opinias, ke
mi venkis!"
Poste la tuta homamaso
iris returne.
Elke kai
Hake estis disigatai de Ia amaso ka orpremata
sur
Ia voion aI Ia trinkeio,
Sed kie Ia voio dsas aI Ia
verfto de Ia digografo, tie ili amba eligis sin el Ia
interpremado.
Dum Elke eniris sian ambron, Haiike
staris anta Ia stalpordo kai vidis, kiel Ia nigra hornamaso rnalrapide suprenovis sin al la parofia trinkeio,
kie danceio estis preta.
La krepusko iom post iom
malleviis sur Ia vastan regionon, Farigis irkaii li
pli kaj pli si:1ente; nur Ia bruto en Ia stalo bruetis. Li
opiniis, adi eI Ia trnkeo jam Ia muzikon de Ia klarnetoi,
Subite li aiidis susuradon
de robo, kaj mallongai, energiai paoi rnalsupreniris
Ia voieton, kondukantan tra Ia kampoi supren ai Ia gesto,
Nun li anka ekvidis en Ia krepusko Ia staturon, ka
ekkonis ke estas Elke. Anka si iris ai Ia dancado en
Ia trnkeio.
La sango alfluis Ian kapon, eu li sekvu
kaj akornpanu sn?
Sed rilate ai virinoi Hake ne
estis heroo. Pripensante li restis staranta, gis si maIaperis en Ia rnallumo.
Poste, kiam
ne plu bezonis tirni atingi sin survoie, li ekiris Ia saman voion, gis li estis anta Ia
trinkeio apud Ia preeio.
Tie lin iam irkaiibruis Ia
babilado kai kriado de tu, kiuj prernads sin en Ia
koridoro a anta Ia domo; kai Ia akra sonado de
volono kaj lk1larnetoj. Neatentite li enprernis sin en Ia
gtldoambregon.
G estis negranda kaj tiel plena, ke
oni apena oovs vidatingi gis unu paso anta si. Silente H staris e pordiosto, rigardante Ia vigie rnovantan svarmon.
La hornoi sainis ai li esti malsauloi,

.u

40

Li anka estis certa pri tio, ke neniu ankora memoras

pri Ia posttagrneza
konkurso kaj pri Ia venkinto.
Ciu
nur rigardis sian knabinon kaj rondmovis
sin kun si.
Liaj okuloi seris nur snl Kaj fine - jen! Si dancis kun
sia kuzo, iuna dgoraitlgtto.
Sed jam li ne plu vidis
sn ; li nur vidis knabnoin, kiuj ne interesis lin. Subite
violonoj kaj klarnetoj silentis.
La danco Inigts, sed
tui komencigis alia. Hake ekpenss, u Elke plenumos
sian promeson;
u si ne preterdancos
lin kun Ole
Peters. Preska li ekkris e Ia nura penso. Tiuokaze
- ia, kion fari? Sed laane si ne dancis; kai fine
anka i tiu danco Iinlgs. Alia, dupaso jus enmodiginta i tie, sekvis. K vaza furioze Ia muziko ekludis.
La unulo rapdegis ali sai knabino, ke Ia kandellumoi
e lia murei flagrs.
Hake preskaii elartikigis sian
kolon por vidi Ia paroin,
Kai ien - en Ia tria paro
estis ale Peters; sed ku estas lia dancantino?
Larsultra mar-iunulo, staranta anta si, kovris sian vizaon. La danco dars ka ale kun sia dancantino
els ella svarmo.
.Vollnal Vollina Harders!"
kriis
Hake preska late, por tui poste trankvilige
ekgemi. Sed kie estas Elke? eu si ne havas dancanton
a rifuzas iuin, ne volante danei kun ale? La muziko
reeksonis kaj nova danco komenclgis:' sed ree li ne
vidis Elke'n.
Sed en venis ale ankora iam e Ia
brako kondukante
Ia dikan Vollina.
"Nu, nu," diris
Hake por si mem, ,,'Iaiisajne Jes Harders
kun sai
dudek-kvin
dernatoi anka balda arlos malunalimentulo!
Sed kie estas Elke?"
ForIasinte
Ia pordfoston, li enprernis sin pli nternen.
Jen! - subite li staris anta si, kiu kun malpli una amikino sidis en angulo,
.Hake,' si ekparolis,
levante
sian malaran
vzaon, "u vi i tie? Mi ia ne vidis vin danei!"
"Mi ne dancis,'

li rediris.
41

.Kal ne, Haike ?" - kaj duone ekstarante si aldonis: "u vi deziras danei kun mi? Mi rifuzis danei
kun Ole Peters; li ne denove petos!"
Sed Hake ne movigis. "Mi darrkas, Elke," li di ris,
"mi ne sufie scipovas Ia daneadon; eble oni prirdus
vin; kaj plie . " Li subite silentis, nUT bonkore rigardante sn per sa grizai okulo], kvaza tiui devus
kompletigl Ia frazon.
.Kon vi volas diri, Hake?" si mallaiite demandis.
... "Elke, mi opinas, ke i tiu tago ne pli povas
favori min, 01 gi jam faris!"
"Jes," si diris, "vi venkis en Ia korrkurso."
.Elke!" li riproetis apena adeble.
Si ege rugigis.
"Nu, kio do?" si dernands, mallevante Ia rigardon,
Sed kiam iunulo forkondukis
sian amikinon aI
daneo, Hake diris pl late: "Mi atendis pl valoran
premion!" Ankorai kelke da momentoj sia] oku'loj rigards
teren. Poste si rnalraplde levis iln kai, trankvile sed
korprofunde rigardante In, ku sentis Ia rigardon
kvaza someran aeron, si diris: .Hake, azu la via
koro; ni ia komprenas nin!" Elke dum i tiu vespero ne plu daneis. Hemenirante iIi tenis sin mano e mano. De sur Ia ielo Ia
steloj trembrilis super Ia silenta marso, Blovis malforta orienta vento, kunportanta akran froston.
Sed
arnba iradis sen multe da tuko] kaj rkapendajo],
kvaza subite printernpo estus veninta.

*
Haiike eerbumis prl obiekto, kies apliko ia estis en
neeerta estonteeo, sed ner kiu li inteneis, arang aI
si sekretan soenon, Pro tio .Ji iris ie Ia sekvinta dimano en Ia urbon, aI Ia maluna oraisto Andersen,
kaj postulis pezan oran ringon,
42

Montru Ia Iingron, por ke mi mezuru!" diris Ia

I/larijunulo prenante lin e Ia ringfingro.
"Nu," li diris,
"h ne est~s tiel dika, kiel iIi kutime estas e viaspecai
homoj."
Bonvolu mezuri Ia malgrandan
fingron!"
diris
Ilar:ke, etendante i tun,
La oraiisto iom frapte rigardis lin; sed lin ia ne
koneernis Ia ekpenso] de Ia vlaunulo.
"Tian oni
corte trovos inter Ia porvirinaj ringo]!" H diris, kai
Hake rugigis. La ringeto estis konforma.
Rapide
nrcninte gin li pagis per brila arentmono. Kun fortaj
korbatoi ka{kvazai plenurnante solenan agon, li metis
in cn Ia vetposon, Tie li portads gin, maltrankvile,
sed tamen fiere; kvazaii Ia poso nur estus destinita
pnrti ringon.
Li portis gin dum iaroi: ia, Ia ringo e devis migri
1'11novan vestpoon, ar okazo por gia liberigo ~ne
volts veni. Li ia ekpenss, iri rekte aI Ia estro, ear
lia natro anka estas bienulo samgenta.
Sed, pli trank vila, li opiniis, ke Ia rnaliuna digograo priridus sian
uhserviston, kaj pro tio li kaj Ia filino de Ia digografo
ulue vivis unu apud Ia alia, anka si en knabineea sinII 11:
nado: kaj tamcn arnbaii, kvazaii iIi iam irus mano
1'11mano.
lJlIU iaron nost tiu vintrofc to, Ole Peters eksigis
I I si" servo
kai edzinlgis Vollina'n Harders.
Hake
I I1
piava.
La patro farHti maljun-alimentulo,
kai
111I ri 1111,1 dika fili110 nUII Ia vigla bofilo raidis Ia
1.1 111 I' ,r1l1loll SIII' Ia pas! .ion ka], kicl oni diris, re1111111'1.1111IU".II1!' Ia dlxu-cskarpcn.
Hake ars
1'1 1'1 Isto, kaJ ru nli ju a ckokupis Iian ofieon. Unue
I1 di <oRl'afo IIC cmis, avancigi [in, "Subservisto estas
1111IIIIIa," li murmuri , "mi bezonas lin pro miaj libroi,"
I ti '-111' riurois:
"Patro, tiuokaze ankaii Haiike for1111," NUII Ia maliunulo ektimis, kai Hake farigis
r I visto. Malgr a tio li, kiel antae, helps en Ia
IIlldl ';) udruinl strado.
43

Post plia iaro Hake diris ai Elke, ke Iia patro ekkaduklgas kai ke Ia rnalmulta tagoi, dum kiui Ia estro
orpermesas lin helpi Ia patron, nun ne plu sufias. .La
patro penegadas, kaj mi ne plu povas tion allasi!"
Estis som era vespero.
Arnba staris en Ia vespera
brilo sub Ia majesta frakseno anta Ia dompordo.
La
knabino silente rlgardads en Ia foliaron de l' arbo.
Poste si rediris:
"Mi tion ne volis tusi, Hake:
mi
opiniis, ke vi mem agos, kiel estas necese!"
"Mi devos forlasi vian domon, kai ne povos reveni!" -Dum kelkai momento] ili silentis, rigardante Ia vesperan ielrugon, mallevantan
malantai: Ia digo en Ia
maron. "Vi sciu," si ekparolis, .Jce mi hodla matene estis
e via patro ka trovis lin dormantan en sia apogseo,
Ia liniotirilon en Ia mano. La desegnotabulo
kun duonfinita desegnaio kuss anta li sur Ia tablo. Kaj kiam
li ests vekinta kaj pene babilinta kun mi kvaronhoron, H, kiam mi volis foriri, timplene retenis min e
Ia mano, kvazaii pro timo, ke estas lastoie, sed ... '
.Ko sed, Elke?" demandis Hake, ar si hezitis
darigi.
Larmoj transfluis Ia vangoin de Ia knabino.
"Mi
nur pensis pri mia patro,' si diris; ,;kredu, li forte
sentos vian foreston!"
Kai kvaza igante sin kuraa
por tion eldiri, si aldonis:
"Mi timas, ke anka li
balda mortos!" Hake ne respondis, Estis subite al li, kvaza rnovigus Ia ringo en lia poso; sed anta 01 li ekregis sian
agrenon pro Ia subita eksento, Elke darigs:
"N~
koleru, Hake; mi fidas, ke anka tiam vi ne lasos nin

, solai!" Emocie li ekkaptis san manon, kai si ne fortiris gin.

Ankora dum iom da tempo Ia iunai hornoj staris kune
en Ia noktigo ; gis kiam iliai manoi Iberigs kaj iu
heimenris sian voion. 44

Vcntckblovo
rnugis tra Ia raksena foliaro, brui~alltc Ia fenestro-kovrilcin
e Ia antaa flanko de
I' 101110.
ed iom post iom Ia nokto venis, kaj silento
r J.:is Ia vastegan ebenaion,
r

11

*
PC!' helno de Elke, Hake eksiis el Ia servo de Ia
IIIIIJIIII:I
digogralo, kvankam li ne gustatempe
estis
tnulduuxinta sin; kai du novaj servistoj nun estis en
I dnlllO.
1'0
I kelkai monato] Tede Haien mortis; sed antaiie
11 01 I Ia ilon ai sia lito. "Eksidu e mi, mia infano!"
111 1.1 mnlunulo
per malforta voo.
"Ne timu, nur
I, 111' '10 li' I' morto estas e mi, por Iorvok min!"
I IJ \01 -runciita filo proksime eksidis apud Ia mal1111111 1I11111i1o:
"Parolu, patro, kion vi ankora intencas
1111 " 11" I"
,,11,
1111" filo, aukora ion!" diris Ia patro,
etend1111
11111 1I1"IIIIJII
SIII
Ia litkovrilo.
.Kam vi, preska
111111 111 ulnuo, l kservis c Ia dgograo,
vi revis, iam
11 111'
11 dlJ,:oJ.:rllfo: Tio influi
min; ka] iom post iom
111 111 1111 ()Jlilliis, kc vi estas
Ia taga viro. Sed via
11 I
I 1111
ti Iro rualzranda por tia ofico. Dum via
I I 1111111 1111 vlvix tr e modo te, intencante
pligrandI I '111."
1111111
1111111
IIc ck kuntis Ia manoin de sia patro.:
I" Jl 11 1\11 I kliJ.:i sin, por ke li vidu Ia filon. "la, a,
11I I
111," I dI! I , "Jl' 11, '11 Ia supra tirkesto
de Ia
I u I 1 I 11 I
I1 do 111111'1110.
Vi sela , ke Ia rnaluna
IIt
\ IIlrI
I
II() I'd"
k.uupun, amplcksantan
kvin
I 111 doJII 11011 duouuu, sed si en sia kadukeco ne plu
1'0 I -lvl sole pcr Ia armmono.
Pro tio mi regule
11111." 1,1 komnanda
virino e Ia Martina tago
I t 111
111111111, ku] pll multe, se mi povs:
ka por tio
I Ir 111 .duul
ai mi Ia karnpon: io estas valida.
Nun
"
11I
I ","dali
mortos.
La malsano de nia marso,
I k 111 10, kuptis sino Vi ne plu estos devigata pagi.'

45

Dum momento li fermis Ia okuloin: poste li ankora

diris: "Ne estas multe; sed vi posedos pli multe, 01 vi
havis e rni, gi servu por via surtera vivo!"
Dum Ia dankparoloi de Ia filo Ia patro ekdormis.
Li
ne plu havis ion por diri; kai iam post kelkaj tago Ia
Dia angelo por eterne fermis lan okuloin; ka] Hake
ekposedis sian patran heredaion,
Je Ia tago post Ia enterigo Elke eniris Iian domon.
.Dankon, ke vi enrigardas e mil" salutante alvokis
in Hake.
Sed si respondis:
"Mi ne venis por enrlgardi, mi iom volas ordigi, por ke vi logu komforte
en via domo.
Via patro nro siai kalkulado ka desegnado ne multe atentis je ordo ka krom tio Ia morto
kazas malordon."
EJ siai grizai okuloi konidoplene
rigardante
sn,
li diris: ,,]a, do ordigu, anka mi tion atas!"
Kai poste si ekordlgis.
Senpolviginte
Ia desegno- .
tabulon, si ports gin ai Ia subtegmento.
Liniotlriloin,
kraionon ka kreton si zorgerne enslosis en sranko.
Nun si vokis Ia [unan servistinon kai helpe de si transportis Ia tutan meblaron de 'Ia ambro en alian kai
stargis gin pl konvene,
ke sans, kvaza
i tiu
ambro nun estas pli luma kai granda.
Ridetante Elke
diris: "Tian fari, n ur ni virlnoi estas kapablai", kai
Hake, mal grau sia funebro pro Ia patro, felie ests
rigardinta kai anka helpinta labezone,
Ka kiarn vesperkrepuskis
- estis en Ia komeneo
de septembro - io estis en tia stato, kian si inteneis.
Ekkaptante
lian manon ka kapiesante
ai li kun sa
malhela okuloi, si diris: "Venu kai vesperrnanu
e
ni; ai mia patro mi de vis promesi, kunirigi vin; heirnenvenonte vi trankvile povos eniri vian domon!"
Karn ili eniris Ia vastan looambron
de Ia digo. grao, kie e fermitaj fenestrokovriloj
iam lumis sur
Ia tablo Ia du kandeloi, tiu volis ekstar el sia apogsego, sed refalante li nur alvokis ai sia estinta servisto: .Bone, bone, Hake, ke vi vizitas viain mal-

46

nin arnikoin.
Venu pl proksimen,
ankora pli!"
I IJ kiam Hake estis irinta ai lia sego, li ekkaptis per
I.IJ xrn aj manoj Ia manon de Ia junulo, dirante:
,,11 ankviligu
nun, iu devas morti, kai via patro vere
IIl' cstis malbonulo.
Sed, Elke, surtabligu Ia rostaion,
111 deva: plifortigi nin!
Estas por ni multe da laboro,
11.1111\ 'I
La atuna revizio balda komencos.
La
ti lurn] lJri digoi ka karnpdefluiloi treege arnasis
I ,1I1I.C de Ia digodfekto en Ia okeidenta distrikto anta
11 1011' '.
Mi ne sei as, kion fari pro troa okupateco.
1'1I
i, dauk' ai Dio, estas multe pli iuna. Haiike, vi
I I.IS brava junulo!"
I'osl i liu clkora parolo li Iasis refali sin ka palpeIIIIIIIIIS sonirc
ai Ia pordo, tra ku Elke jus eniris kun
1IIIIIo,,!a a piado.
Hake ridetante staris apud li.
,,1'1 sldul" di ris Ia digograo, "por ke mi ne perdu
t 'IIIPOII, nmlvarma i tio ne bongustas!"
1,1
11:1111 ' -I sidis. Sainis alI li memkompreneble,
IlIlpl 1.1 u.rlrnn li' 1:11e; kaj kiarn Ia atuna revizio
111 I,tl pos! 'i kelku] monato pasis, li estis plenum111 I I.i pleJ rrauduu parton de gi. 110

..

47

- Nur unu foion; anka tio ests videbla nur kiel

ombro, kai tial ne estas certe, ke gi estis Ia unua Ioio l
La digngrafo estis ekstarinta.
- Bonvolu pardoni!
- li diris, turnante sin al mio - Ni ekstere devas
atenti, kie Ia malfelio okazos. _. Poste li kun Ia sendito iris el Ia ambro kai ankai Ia cetera eestantaro
ekstaris kaj sekvis.
M kai Ia instruisto restis en Ia granda, malhemeca
ambro.
Tra Ia senkurtenaj
enestroj,
nun ne plu
kovritaj per Ia dorso] de Ia sidantaj gastei, oni havis
liberan rigardon kaj vidis, kiel Ia ventego peladas Ia
malhelan

nuboin.

La maliunulo ankora sidis sur sia loko kun supera,

preska kompaterna rideto. - Tro malplenigis i tie,
- li ekparolis. - eu estas permesate, inviti vin en
mian ambron? Mi Iogas i tie, kai kredu, ke mi konas
Ia alfluegoin i tie e Ia digo; ni ne bezonas timi!
Mi danke akceptis; ar ankaii mi eksentis malvarmon.
Kun lumanta karrdelo ni supreniris Ia stunareton aI subtegrnenta ambro, anka lokita okcidente,
sed kes fenestroj nun estis kovritaj per malhelaj lantapioi, Sur Iibrobretaro mi vidis malgrand-arnpleksan
bibliotekon, ka apud gi Ia portretoin de du malunai
proesoro],
Antaii tablo staris granda orel-apogseo,
- Estu senena! diris mia afabla gastiganto, [etante en Ia ankora varman forneton keIke da torbrko].
Sur Ia forneto staris teboligilo. - Nur momenton, balda gi bolos, tiam mi brogos grogon, kiu
vigligos vin!
- Ne estas necese, - mi di ris, - mi ne dormemigos, akornpanante
Hake'n sur lia vivovoio.
- eu vere? - ka li kun siaj saa okuloj kapess aI mi, post kiam mi oportune eksidis en lia aoozsego.
- Nu, kie mi interrornpis mian rakonton?
Ia, a,
mi iam scias! Do...
48

Ilake estis eksposedinta

sian patran heredaion,
I I maliuna Antie Wohlers estis mortinta.
Sia krnpo
1 lis pliampleksigtnta
gin. Sed depost Ia morto, a
pl! ~uste depost Ia lastaj vortoi de Ia patro, io kreskis
11li, kics germon li portis en si iam de dum sia iunI o.
I,i scnese revis pri tio, ke li estu Ia taiiga viro,
I I 1111olli bczonos novan dgografon, Lia patro, ia Ia
"I 1 nrudcnta viro en Ia vilago, aldonis al Ia heredaio
1 1111vorton kiel lastan donacon.
La kampo de
ohlcrs, kiun li anka dankis ai li, estu Ia unua stupo
" liu ruuxc: ar e kun Ia nova karnpo lia ternosedaio
1I ullos, por ke li farigu dlgografo. Sed lia patro
ls Ire modesto, ka pcr tio, kion li sparis, li ests
1II '1111a cstro de sia nova posedaio.
Tion li anka
I 11' 111)\os. Li povos c pli multe; ar Ia orto de lia
1I1l)o '\111l's!iS kousumtai; sed li estos kapabla laborI 1111111:1111011
r( '\lIPC. Nur per i tiu voo li povos
I 11 I 1111 I 011; cur nro Ia nova spirito, kiun li
I I II I11 I" Itllllllli 11,\l101l de sa c 'tinta estro, li ne
11I ' 111111
OJII 'li 1:1'vila "ro, kai Olc Peters, lia malnova
I 111,1111110,:1I11:t11uclonxc cstis ricevinta heredaion
I
1I I I 1IIIII!I:\\I!lo. Multe da vlzaoi pasis anta
I I 1111111
I 1110I aj ill.i riv:ardis lin malamike.
Koler10111 111I ui !lOllloj cl kuptis lin, Kvaza deend1111 111,11I'lt ruli Ia umnuin, ar ili intcncis forpremi
111 I II ti' I I oli 'O, por I iu sole li e tas destinita.
Kai
I I 1I 1I li III fOI'I:lsi. lin, IIi iam revenis, kai pro tio
1I I
1111110111 inud lioncstcco ka] amo ankaii ek11111 1IIIIlI II I 11111ri 11110;xcd Ia du lastain li proI "ti I I I
11 iutcruu: e Elke nenion rimarkis
1111lll,
I 11111.1 110'a [aro csts vcuinta, okazis edziga
10, I 1111:111ino cstis parcncino de Ia familio Haien.
1111ti " I nl 1'11(' 'stis invilila]: [a, e Ia edziga festeno
li I' v 1{l1{l1IIII1Uapud Ia alia; ar iu parencino forII I . N \11 cl ridcto montris ilan goion pri tio. Sed
I I

111.I \.11110\
,'v,II,I, ,1

49

,I

Elke hodia indiferente sidis en Ia bruado de babilado

kaj glastintado.
"eu vi ne fartas bone?" demandis Haiike,
"Ho es, nur eestas tro multe da hornoi!"
"Sed vi havas tiel maloian mienon!"
Si kapneis: kaj poste ili de nove silentis.
Jen nro sa silentado kvaza ialuzo ekestis en li,
kaj sekrete, sub Ia superpendanta
tablotuko,
li ekkants san manon. Si ne ektrerns, sed prernis gin konfdoplene.
eu sentado de soleco ekregis sn, ar sa
okuloi iutage vidis Ia kadukan patron? - Hake ne
ekpensis demandi sin pri tio; sed lia spro ekhaltis,
kiam li nun elpoigs sian oran ringon. Sovante gin sur
Ia ringfingron
de Ia mallarga mano, li tremante demandis: "eu vi konsentas?"
Kontrae
e Ia tablo sidis Ia pastra edzino.
Si
subite formetis sian forkon kai, turnante
sin ai sia
naibaro, si kriis: "ee Do, Ia knabino Ia morte paligas!"
Sed Ia sango iam refluis en Ia vzaon de EIke. Mallaiite si demandis:
"eu vi povas atendi, Haike?" La saa frizo prpenss kelke da momento.
"Je
kio?" li poste diris.
"Vi la scias; ne estas necese, ton elparol!"
"Vi estas prava," li rediris; "jes, Elke, mi novas
atendi, sed ne tro longe!"
"Ce Dio; mi timas, ne longe. Ne parolu tiel Hake;
vi parolas pri Ia morto de mia patro!"
'
Metante Ia alian manon sur Ia bruston, si diris:
"Ois tiam mi portos Ia oran ringon i tie; ne timu rericevi gin dum mia vivo!"
Jen arnba ridets, kaj iliaj mano] kunpremls
tel
forte, ke Ia knabino e alia okazo certe late ekkrius.
Dume Ia edzino de Ia pastro senese ests rigardinta Ia okulon de Elke, are ardantain
sub Ia punta
bordero de Ia orstofa kufeto. Sed pro 'Ia pllatianta
bruado e Ia tablo si nenion estis komprennta.
Anka

50

I 1.1 naibaro

si ne plu turnis sin, ar germantajn edzsi ne genis

pru Ia honorario, ricevota de Ia edzo por Ia edziga
01 '110.
IJII

anka i tie Iaaine unu germis -

ta miau

ento de Elke plenumiis.

Iumatene post
Tede Volkerts malviva
" I1 llto, Lia vlzao montris, ke li mortis trankvile.
I 1111I1.1lastn] monatoi li oftoie esprimis vivtedon. Lia
II1 nr 'f .ruta manaio, Ia fornrostajo,
e lia anasaio,
" 11111
honzustls ai li.
,Ij 111111'stis cn Ia vllao granda funebra cere1111111111.
.uurc sur Ia ~esto rka Ia nreeo estis
I, 1'lIft'rI 'do.
c Ia okcidcnta parto trovigis familia
lI\tll 1IIIIl'Jo, lrkunlta de Iorgita krado.
Larga, blu0111 I IOlllho kovril tono nun staris apogita kontra
I I 1111I 1It1I 1 ti \'110. Sur ~i c, ti enizita kiel sim11 10 I I' 111111111
kl alllo kun granddcnta
makzeloi,
"h I 0111povl I 'lorl eu grandai literoi:

I I ko oni trovis Ia digografon

De a rio ka] SCiCllC' Ia mort'

Forprcna
homon - jen Ia sort'!
Ln s:lltan viron, kara Di',
hlvorc rcvlvigu Vil
r,III1i1ia mortlntco de Ia antaa dlgograo
ti 11. NUII cslis Iosita nova tombo por
t
1111.1.1 111111
mortlutn dgografo Tede Volkerts. n 11I,11uure de Ia lI1ar 0 [arn alproksmigs Ia ent rh~ I nroce io; multe da veturiloj el iuj vlaoi de Ia
I' rruho.
ur Ia antaiia staris Ia peza erko.
Amba
brllnlzra]
cvalo] el Ia digografa stalo iam suprentlris ~III ur Ia sabIa deklivo ai Ia gesto, Vosto kai
kolharoi f1irtis en Ia akra printempa vento.
La tornblo lrka Ia pregejo gis Ia remparoi estis plena de

.0

51

hornoj, e sur Ia masonita pordego karis buboi, tenantai infanetoin sur 'Ia brakoi.
IIi iui volis rigardi Ia
enterigon,
En Ia domo, malsupre en Ia marso, en vizitambro kaj Iogoambro
EIke estis aranginta Ia funebran mangon.
Maliuna vino staris e Ia manlaroi:
por Ia supera digografo - anka l hodiaii ne forres tis
- ka] Ia pastro po unu boteIo da ampano.
Kiarn io
estis en ordo, si iris tra Ia stalo anta Ia kortopordon.
Survoie si neniun renkontis. La servistoj kun du iungoparei estis en Ia enteriga procesio. Sia funebra vesto
flirtis en Ia printernpa vento.
EkhaItante si vidis, ke
e Ia vilago nun Ia Iastaj veturlo suprenveturas
ai Ia
pregeio,
Post iom da tempo tie ekests bruado, sekvata de morta silento.
EIke kunmetis Ia manoin,
Nun
iIi certe estas entombigantaj
Ia erkon. - Kai ree vi
artu tero!
Senvole, mallate, kvazaii si estus adinta Ia vortoin de tie, si ripetis ilin. Siaj okuloj plenigis ie larrnoi kaj sai rnanoi, kunmetitaj sur Ia brusto,
mallevis. "Patro nia; kiu estas en Ia ielo!" si pregis
arde. Poste si ankora staradis senmove, si, Ia nuna
estrino de Ia granda mars--beno:
kaj penso] pri
morto kai vivo ekinterbatalis
en Sia koro.
Malproksima rulbruado
vekis sino Malferminte
Ia
okulon, si vidis, ke unu veturilo post Ia alia iam revenas alIa bieno. Si rektigis sino Ankoratoe atente
tien rigardinte, si rei ris Ia saman voion tra Ia staIo en
Ia solene ornarnitain
ambroin.
Anka i tie estis
neniu; nur el Ia kureio si adis Ia bruetadon
de Ia
servstino.
e Ia festotabIo regis silento kai soIeco.
La spegulo inter Ia fenestroj estis kovrita per bIanka
tuko kaj sammaniere Ia Iatunaj ornamaioj e Ia granda
forno.
Nenio brilis en Ia ambro.
Elke rimarkis, ke
Ia pordoi de Ia murlito, en kiu ia patro dormis sian
lastan dormon, estas rnalerrnltai.
Si aliris kaj fermis
ilin. Senvole si legs Ia sentencon, orlitere skribitan
sur ili inter rozoi kaj diantoi:
52

Post diligcnta taglabor'

Tu] ekdormigas nokta hor'.
lin surskribigis

Ia avo.
Si rigardis Ia rnursrankon,
sed tra Ia vtropordo
si ankora
vidis Ia facetitan pokalon,
Sa patro, kiel li volonte
rakontis, iam en sia iunago gajnis gin kiel premion e
rajdkonkurso.
Si elprenis kaj metis gin ai Ia mangilaro de Ia supera digografo.
Nun si iris ai Ia fenestro,
(ar si iam adis suprenruligi Ia veturiloin ai Ia verfto.
\)1111nost Ia alia haltis anta Ia domo, kai pli gaiai, 01
ili cstis venntai, nun Ia gastoj elsaltis.
Manfrotante
I ;tj babilante i1i enprernis sin en Ia logoambron.
Post
1Il'IOII~Coni eksidis e Ia solena tablo, sur kiu vaporis
I" 1Il:lIlv;aloi, bonguste preparitai.
En Ia vizitambr~
idis Ia supera dlgograo kai Ia pastro.
Bruado kai
1;lIlla habilado rcgis e Ia tablo, kvaza Ia morto ne
, IIIS disvasti~illta i tie sian tomban silenton.
Silenta,
1I11,tI.uluutc Ia gastoin, Elke kun Ia servistinoj iris e
I ta blu] ticn ka] rccn, por ke nenio manku. Anka
11-iikc Ilaien sic1is en Ia logoarnbro apud Ole Peters
I ,Ij aliai rnalpli bonhavaj benuloi.
I 'ost Ia mango oni prenis Ia blankain argilpipoin el
1.1nnzulo kai ekbruligis ilin. Elke prezentis kafon alia
o'
toi: ar anka ie tio oni hodia ne spans. En Ia
1()~oall1bro, e Ia pupitro de Ia jus enterigito, staris Ia
IIp,'ra di~o$trafo, nterparolante
kun Ia pastro ka Ia
111111111
11.1 (\i~orajti~ito
Icvc Manners.
"Sinjoroj,"
dir i 10111111101,
..I:t cxtintnn digografon n enterigis kun
li inoroi, scd kiu estu Ia 1I0VU'?
Mi opnias, ke vi,
Mauner , e tas inda!"
Lu rnaliuna Manners ridetante levis Ia nigran velur.apcton de sur siai blankai haroi,
"Supera dzozraa
mosto,' li diris, "mi tro mallongternpe
povus okup
mian oficon; ar kiam Ia mortinta
digografo Tede
Volkcrts ans digografo, tiam mi Iarigis raitigito, ka
i tiun oficon mi pie numas iam de kvardek iaroi!"

nreska

malplenan;

53

"Tio estas avantago, Manners, ar oro tio vi povos

plenum Ia administradon des pl bone!"
Sed Ia rnaliunulo kapneis, "Ne, ne, via mosto Iasu
aI mi tiun oficon, kiun mi oknpas; gin mi plenurnns ankora dum keIke da iaroi!"
~a pastro subtenis lin. ,,KiaI", li diris, "ni ne voIas
dom Ia oficon al tiu, kiu fakte zvds gin dum Ia Iastaj
[aro]?"
La supera digografo rigards lin. "Mi ne komprenas, pastra mosto."
Sed Ia pastro fingre montris aI Ia vizitambro kie
Haiike lasaine serioze estis on klariganta al du malpl junaj viro]. "Jen li staras," li diris, "Ia longa friza
staturo kun Ia saga], griza] okulo, Ia akra nazo kaj Ia
forta, alta frunto. Li estis servisto de Ia mortinta digograo kaj nun mastrumas sian propran bieneton nur
iom tro iuna li estas!"
'
"Li aspektas kieI tridekjaruIo," diris Ia supera digografo, pririgardante Ia iunulon montritan al li.
"Li apena estas dudekkvar-jara," diris Ia rajtigito
Manners, "sed Ia pastro estas prava: ar kion utilan
Ia digografa oceo dum Ia lasta iaro pronons pri
digo], kampdefluilo] kaj tia] aeroi, tio devenis de li;
ar Ia forto de 'Ia maliunulo lastaternpe tre malplis."
"Cu vere 7" demandis Ia supera dizografo, "kaj u
vi opinas, ke li estus Ia taga viro, gradaltigi aI Ia
ofico de sia estinta estro 7"
"Tre kapabla li estas, sendube; sed mankas aI li
sufie granda terposedajo.
Lia patro posedis proksimume dekkvin, li nun irkaii dudek dematoin, sed
per tiom i tie gis nun neniu farigis digografo l"
La pastro iam malfermis Ia buson, kvaza li volus
kontraparol, kiam Elke Volkerts, kiu estis en Ia
ambro iam dum keIka tempo, subi te aliris. "Cu via
mosto perrnesas aI mi, ion diri 7" si alparolis Ia superan
oficiston; "nur por ke eraro ne Iariu maliustaio!"

54

.Parolu,
lparolitan

fraiilino Elke,' rediris tiu, "aidi saecon,

de beleta] knabinaj lipoi, iam estas

rable!"
"Nc estos saeco,

via mosto, mi nur diros Ia

rem."
"Ni do aiskultu, frailino Elke!"
La rnalhelai okuloj de Ia knabino ankoraoie vagis
Irkauen, kvaza si volus konvinki sin, ke scivolai
k Isaiskultantoj ne eestas. "Via mosto," si tiam komcncis, ka] sia brusto levigis ka rnallevs pli forte,
"mia baptopatro Jeve Manners diris al vi, ke Haiike
llaleu posedas nur proksimume
dudek dematoin,
'110 estas gusta; sed nur en i tiu momento; ar tui,
klam estos necese, Hake posedos tom pli, kiom Ia
hleno de mia patro, nun Ia mia, ampleksas, ka io
kune ia sufios por digngrao!"
La rnaliuna Manners turnis aI si sian blankharan
kupon, kvazaii por vidi, kiu parolis. .Kon?" li dris,
"JlInulino, kion vi parois 7"
Scd Elke eltiris el sia kamizolo per nigra rubandto brilan oran ringon. "Mi fanns, baptopatro
Manners,'
si dris, .Jen Ia rtnso: ka] Hake Haen
tas mia fiano!"
"Kaj kam, Elke Volkerts - certe do estas per111 atc, U mandl vin kicl baptopatro ~, tio okazis?"
".1:1111untau kclka tCIllPO; sed mi estis iam plenaga,
hnntonatro
Manncr ," si respondis, "mia patro iam
ti k uluka ka], konante lin, mi ne volis igi lin malIr 11 111. NIIII, -stantc ec Dio, li ccrte kornprenas,
k 11.1IlIfallo houstatos c tiu i viro. Mi anka estus
11 '1I1111tapri tio dum Ia funebra iaro ; sed nun, pro
Huiike kai oro Ia Koog, m estis devigata paroli!"
l'urnante iu aI Ia supera digografo, si aldonis: .Bonolu pardoni, via mosto!"
La trt vlroi rigardis unu Ia alian. La pastro ridis,
li maluna raitgito nur diris: "Hm, hm!", dum Ia
unera dlgograo, kvaza anta grava decido, frotis

55

sian frunton. "la, kara raiilino," li fine diris, "sed kiai

estas i tie en Ia Koog Ia edzecaj havaio-raito]?
M devas konfesi, ke rni momente ne precize estas informita en tiu konfuzajo!"
.Anka ne estas necese por via mosto," rediris Ia
filino de Ia digografo, "mi transdonos mian posedaon
anta Ia edzigo aI mia fiano. Mi ankai estas iom
fiera pri tio," si aldonis ridetante, "mi volas edzin
ie Ia ple] ria viro en Ia vilago l"
"Nu, Manners," diris Ia pastro "mi opinias ke ankai vi kiel baptopatro ne kontraii;taros,
se mi' edzigos
Ia iunan dzosraon aI Ia filino de Ia estinta!"
La maljunulr, malforte kapneis, pie dirante: "Dio
donu sian benon!"
. S~d Ia supera dsozrao etendis Ia manon aI Ia
[unulino, "Vere kaj prudente vi parols Elke Volkerts
mi dankas vin pro viai klarigoi kaj 'esperas ankaci
e~tonte kaj e pli gaia] okazo] 0'1 hodia esti ~asto en
VIa domo; sed - ke tiel iuna fraiilino faris dxozraon
tio estas Ia mirinda en Ia afero!"
'
"Via mosto," rediris Elke, ankoraiifoje rigardante
Ia bonkoran superan oficiston per siaj seriozaj okuloj
~,~I vera viro ankaii virino raitas help!" Poste si en~
ms Ia apudan vizitambron
kaj silente me tis sian
manon en tiun de Haiike Haien.

*
Estis keIke da iaro poste. En Ia malgranda domo
de Tede Haien nun logs fortika Iaboristo kun edzino
ka] infano. La iuna digografn Haiike Haien prirnastrumis kun sia edzino EIke Volkerts san natran bienon.
Somervespere,
dum Ia majesta frakseno e Ia domo
susuris kieI iam antaiie, oni povis vidi sur Ia benko
nun staranta sub gi, Ia iunan edzinon manlaborantan:
Sed preska iam si sidis sola; ar ankoraii infano
mankis al ili, kaj Ia edzo ne povis rpoze pasigl 'Ia
vesperon anta Ia domo. Malgra lia antai:a helpo
56

1I tis cl Ia administrado
de Ia maliunulo multe da
\I -roj, kiuin anka li tutemne ne volis plen~mi; se.d
111111
li iom post iom devis fini iuin laboroin. Ll.bala~s
III I akra balailo. Krome li devis mastrurnadi Ia plimdtgitan bienon; tamen li provis, spari subs.e~~I 1011. Pro tio Ia geedzoj, krom dimane, kiam om ~ns
11 Ia nrceio, vids sin nur dum Ia rapide .:te Hau~e
1I1.111v;atatagmano kaj je tagigo kai nokto.
Estis
I o de scnesa laboro;
sed tamen kontentiga,
Scd lutage ekestis maltrankviliga
diro. Kiam kelk~
doi jUllaj bcnulo el Ia mars- kai gest-komunu:noJ
1I1l1111anccpost Ia diservo restadis supre en Ia ~nnk:
JIl. ili nost Ia kvara kai kvina glaso [a ne parolis pr!
I 'Il kai regado - pri tiaj ternoi oni tiutempe a~l~ora.u
111'disputis -, sed on komunumaj kai supera] ~fIClS~O~;
\l1l"l'ipC pri komunumaj rnpostoi ka - dev~J; kai ~u
\111longtcmpe ili debatis, des vii malmulte 2m aprobis
11111;nrccnc Ia novain digo-impostoin.
,,~iuj karnpdi luilo] I ai kluzo, kiu] gis nun iam est~s en ordo,
111111
xuhltc esta' nparbezonai,
En Ia digo iam denove
1.1 I'larloj, ])0. tulanta] centoin da plenaroi da tero.
I diahlo prcnu Ia tutan aferon!"
,,11011 I nuzus via ata dgograo," mokis iu :~ ~a
IIIJ, ,.I in i:111Iccrbumas kaj in cnmiksas en ciujn
1I IIlJliI"
.
"It' . Mar! 'li," dlrts Olc Pctcrs, kiu sidis .k?ntrau~
I1 JloIllIllll!O. "vi .sta prava, li estas amblclUlo.kal
1I li I 1.11 j houun rcnutacon e Ia supera digoti I 10111.111.I1 111111
ja .stas nia digografo!"
I ,1\ I .tI!.1 . li oni '1 .ktis lin ?" diris Ia alia.
,NIIII 11111.111
'11 1:1supnu l"
.
(111' I'l'! 'I S ri liso "Jc, Martcn Fedders, ra estas
I1111I1 nuui "fero.
La mortinto Iarigis dlgograo
1'111 I I \1.1110:k.IJ Ia nova nro sia cdzino!" La rida~o
11 1I1I1 I.Ihlo nruvis Ia aplaiidon, kiun Ia diro trovs.
1 I 11101o, clnarolita publike, dsvastigis de loko al
1(.1 I 111\.111
t laukc ckscis pri tio. Kai denove preterv

57

pass Iian internan vidon Ia malbonvolaj

vizagOj; ka
e pli moka, 01 gi ests, li image adis Ia ridadon e Ia
trinkeja tablo. "Hundoj!" li kriis, kaj lia] okuloj koler,
ege flankenrigardis,
kvazai li volus vipatigi iJin!
Jen Elke metis Ia manon sur Iian brakon.
.Lasu
iln, il iuj volonte estus, kio vi estas!"
"Certe!"
li rediris kolerege,
"Kaj", si dairigis, "u Ole Peters ne mem akiris
bienon per edzigo ?"
"Certe,
grafo!"

Elke, sed kiorn li akiris, ne sufias por digo-

"PIi vere diru, li mem ne sufias," kai Elke turnis

sian edzon tiel, ke li devis rigardi en spegulon.
"len,
Ia digografo!"
si diris, "nun rigardu Iin; nur tiu, kiu
estas kapabla, okupu oficon!"
"Vi ne estas mqlprava," li diris mediteme, "tamen
- nu, Elke, rn devas iri ai Ia orienta kluzo, Ia pordo]
ree ne tute fermigas."
Si premis lian manon.
"len, antaie rxardu min!
Kion vi pensas?
Via] okuloj rigardas tiel malprok.
sirnen!"
"Estas nenio, Elke, vi ia estas nrava!"
Li foriris; sed li estis irinta nur maIJongtempe, karn
Ia kluzoriparo iam estis orzesta.
Alia plano, nur duone finpripensita,
kiun li ests kunportinta
kun si
iam dum iaroj sed kiu pro urgaj administraj devo] ne
povis est realigata, denove ekkaptis Iin, e pli forte,
01 iam antae, kvazai gi subite estus ricevinta flugloin.
Enpenss irinte li subite trovigis sur Ia mardigo. Li
iam preteriris
Ia vilagon je gia dekstra
flanko kaj
iam alproksimigis al Ia urbo. Ankorai li nluoass, senese rzardante
Ia eksterdigan
grundon.
Lia scrto
intense laboris.
Fine li haltis. La eksterdza
grundo
i te estis nur maIlarga strio. "Certe estas eble!" li
diris al si mem. "Sep arom en Ia ofico; iJi ne plu diru,
ke rn estas digografo nur pro mia edzino!"
58

Ankora li staris.
Esplore ka~ medi~~s~eli l~i;!Jr~;
Is Ia verdan eksterdigan grun on.
mallic, kie Ia eksterd.i~a grundo same fOr~\~a~il:o, toI r a strio. Oin. t.rams, ~~OkSI~:~:U a~~te for de Ia
nta marfluo,. dlS,gatnte ~min~ulo
Kruda tgnoponto
Irma tero ka] faran e grn

'A

n kondukis.
tembra suno briletis sur Ia
Estis refIuo. La ~r~ sep
llmeio kaj sur Ia proroksimume cent ~~SOJD lar~~ n e nun trairis Ia marlinda Priehl en gta mezo, lU
A

kV(~~sto eble irkadigt gin!" diris Hauke aI ~i !D.em.

,,'
s
.' d
r irnage irkaiiis Ia disigitan
vinte Ia rrgar on! 1
va de li elpensta prorundon per. nova dlg?l kundano~de~atOj" ridetante li
10. "Oni ncevus rm on
~
'"
I I I si mem ia ne tre multe, sed -.
r sll:n pIrojekto~; li ekpensis.
La eksterdiga gru n~o
AI iu . ano apar tderns
I ti apartcnis aI Ia komunumo.
rnto da partoi, la Ia ample~sokde h.a .tserPkol'Os~
a~~
dISt nikto '. LI e surmgi t , d Elke
11 Ia kornunuma
toj li riccvis de Ia patro; kom de Ia pa r~e eantai~
klom
li iam aetis. dum Ia edzecf Plii~~r d~ sia sat1111111' .xtontan profiton, parte pro a
-:-:t. in
li d,
1'Im cstis granda kvanto; car an ~~. cuu
I I j ( '1 ' (>Ie P ter li aeti.
tiu agreniis pro
"1 11 l
. t
k
I, 1 1J vnlora vir afo, dr0l1111 a o az~ de Hparta
ke superpovis
li
I tis malota akcidcnto;
c~r
au
I ( ,I k
forluJ nlIluczo] tie kovns nur Ia ~andon.
I 1 11 ,
.
~t. J' kai gren-d
11111 li I funil }',IJ,
ultvalorai
na elo..
'IZ'III cbrio
se
IIIllIoJ "'11
'dJIIIISI L'
rvvaz:
'rekkapts
d vi lin;
is sain
1111111 I1 IIIIKOJIICIl Ia ,lllan~lat~JD, ,I
e k.g kusas
IIlojll
ri 'ardi klare kai seniluzie :lOn:
10
I
li'
Estls V'I ta scndga areo, ce kies ekstre~11 ui u.
. <,
I'
aoi
Kiu scns,
I (I 111111 pastis sln aro d~ .ma puraj ti
. atakos gin.
I J
ntc 'oj kai allucgo] iam venon Jare t I do kaj
um 110, por li vcnus rnultege da laboro, b a a a
A

cr

59

agreno. Tamen -.
Heimenrante estis ai li, kvaza
li portus grandan trezoron.
En Ia koridoro Elke renkontis lin. .Kiel statis Ia
kluzo 7" si demandis.
Mistere ridetante li rigards sino "Ni balda bezonos
alian kluzon," li responds, "kaj kampdeflulon kai
novan dgon!"
"Mi ne komprenas vin," rediris Elke enirante kun li
Ia ambron.
"Kion vi volas diri per tio, Hake 7"
"Mi volas," li diris rnalrapide kaj poste silentis
momenton, "mi volas, ke Ia granda eksterdiga areo,
:~endiganta de nia bieno okcidenten, estu firme digosirmata.
La alluegoi preskaii dum generacio indulgis
nin; sed se iam revenos terura fluego, detruanta Ia
herbokovraion,
gi novas per eigi Ia tutan rukton de
nia penga laboro.
Nur Ia malbenita malordo estas
kulpa, ke tiurilate oni nenion entreprenis!"
Mirigite si rigardis lin. "Vi ia rproas vin mern!"
si diris.
.Ton mi faras, Elke; sed gis nun mi devis plcnurni
tro multe da alia laboro."
"la, Hake, certe, vi faris vian devon!"
Li estis eksidinta en Ia arosseo de Ia mortinta
digograo, kaj liai manoj firme irkaiiprenis
Ia apogiloin. "eu vi kuragas tion fari 7" lin demandis Ia edzino.
"Certe, Elke!" li rapide respondis.
"Ne azu tro rapide, Hai:ke; estas arotaio ie morto
kaj vivo, kai preska u kontrai:staros vin kaj oni
ne dankos ai vi viain penadoin kai zorgojn!"
Kapiesante li rediris: "Mi scias!"
.Ka se via plano ne sukcesos 7" si ree demandis.
.Depost mia nanao mi aiidis dri, ke Ia Priehl ne
estas fluhaltigebla: kai pro tio oni lasu gin."
"Tio nur estas elturnigo por mallaborernulo]!" diris
Hai:ke. .Kal Ia Priehl ne estus haltigebla 7"

60

.,lIri tio mi nenion ai:dis; eble, ar gi rekte trairas;

I1 Iluo c tas tro rpida." Si ekmemoris - kaj preskaii
1111..lun rideton ekmontris iai serozai okuloi: .Karn
II I (",tis infano, mi foie aiidis, ke Ia servistoj
parolis
1'11Iio, Por ke Ia digo te kontrai:staru, ili opnias ne,
" cnieti kai endigigi vivaion.
Ce digokonstruo e
I1 ,tlla flanko, eble antaii cent iaroi, lai:dire oni aetis
I nunn infanon for de Ia patrino kaj endigigis !;in; sed
11111t!cll1pecerte neniu patrino vendus sian infanon!"
1I.IIIke kapbalancis.
"Do estas bone, ke ni ne
pl 'das infanon, alie oni certe postulus gin!"
.,111nc ricevus!" diris Elke, farante timplenan mano
( I rnovon.
I aj l laiike ridetis.
Sed ree si demandis: .Ka] u
I nriucusis
Ia altegain kostoin 7"
"MI faris, Elke, scd Ia gaino multoble superes i1in;

1111,111uni sparos grandparte Ia riparkostoin por Ia

III,tllIO :1 di 'o. Ni ia mem laboras kaj havas en Ia
101111111111110
1>1101 okdck Iungonaron kai, krom tio,
l.tllIIIPO .1.1ruauo] IIC mankas ai ni. Oni dras, ke vi,
I 11 f:'u ix mln digograo: do mi volas pruvi, ke mi
!

til

luda l"

I nurlntc antaii li, si zorgoplene

rigardis lin.
111.!lI , I 111111
ekstarts. Malrapide rnankaresante lian
111'011, i dirls: .Mi devas duiirigt mian taglaboron;
1111 1.1 'i<ll1. J JllIl e!"
" 111('11,
Elke!' li diri , scriozc ridetante.
.Laboron
II
1I11h 111lia ':lsl"
I "I ur c, cstts suc da laboro por arnba: scd Ia
pl I ~'I.llId.l ai' () I IIsis sur Ia sultro] de Ia edzo. Di1I1,1I1t;enosttugurezc, otc ankau uost laboreso, Haiike
klis kuue kun kapabla termezuristo enprofundginte
(11 I nlkulado, skizoi kaj desegnaioi,
Estante sola, li
1.11is Ia S<I111011, ka] ottoie li laboris gis postnoktmezo.
I 'o IL' li stelirls en Ia komunan dormoambron, ar Ia
mucida] alkovo en Ia looambro ne estis plu uzatai,
l.ln cdzino, por ke li fine ekripozu, ainigts dormi,
J

(I

61

kvankam si atendis lin kun tremanta koro.

Tiam li
kisis sian frunton, flustrante karesan vorton.
Poste li
mem kusigts sin, sed oftioie ekdormis nur ie Ia unua
kokokrio.
En vintra ventego li suriris Ia dtxon, kun
kraiono kai papero en Ia mano. Kai li desegnadis. kai
notadis
dum ventnusezo
forpelis lian apon kai Ia
longa pala hararo irkaiflirtis lian varrnegan vizagon.
Se Ia' glacio ne baris Ia vojon, li kun servisto boatveturadis en Ia Watten-maron,
tie per sondoplumbo
kaj stango sondante Ia martorentojn..
.
.
Elke ote timtremis pro li; sed kam h reestis
heime nur sa firma manpremo
ka Ia brilo en sia.i
alitem'pe tel trankvlal
okuloi montris san ant~ia~
zorgon.
"Trankviligu,
Elke!" li diris, kiam .fole 11
sentis, ke si ne povas \lasi lin. "Antau 01 nu faros
mian proponon,
unue mi mem gisfunde pripensos
mian proiektou!" Tam si kapiesis kai lasis lin. OtIoie li radis en Ia urbon ai Ia supera
digografo.
Post tai klopodo kaj post Ia endornal
kai surkampai
penado]
iam sekvis
Ia gispostnoktme~~
laboro
La interrilatoj kun aliaj hornoi, escepte de tui
en laboro kai administrado,
preska tute esis; e tui
v

kun lia edzino.

Estas
zorgoplena
lon~e," diris Eke por

tempo,
daironta
ankorau
si mem, ekplenumante
sian

laboron.
Fine kiam suno kal prntempa
vento] iam ele
estis r~mpintai
Ia glacion, anka Ia lasta antalaboro estis finita.
La e'llaborajo ai Ia supera digografo, por ke li rekomendu
gin ai Ia plei supera
instaneo
zorse estis skribita.
Gl enhavs Ia proponon pri Ia irkalidigo
de Ia nomit~ antaligru~d~
kun detala pruvo de utleco kai profto.
Aldontai
estis multe da detalaj skizoi kai desegnajoj.
Cion
1i enmetis en firman koverton
kaj sigells gin per
Ia digografa sgelo.
"jen, Elke," diris Ia [una dgografo, "benu gin!"
o

62

AO

Elke metis sian rnanon

monio estu inter ni!"

"Oi estul"

en Ian,

dirante:

"Har-

La skribaion oni sendis per rajdanta sendito en

Ia urbon.
_ Bonvolu atenti, kara sinioro, [nterromps
Ia instruisto
sian rakonton,
fikse rigardante min
Iable, - ke mi kolektis Ia gis nun rakontitan
ai vi
materialon
dum mia preska kvardeklara agado en
I tiu Kooz el Ia rakontoi de prudentai hornoi ali
lal genepoi a pragenepol.
Kion mi de nun rakontos
I vi, tio estis satempe kai estas ankora nun, kiam
lrka Ia Tago de Cu Sanktuloi Ia radspniloi ekzumas, Ia babilalo de Ia tuta mars-vilago.
En Ia Watten-maro
tutempe kuis malgranda
.1Iallil{, nornata jeversand
ali jevershallig.
Starmte sur Ia digo, en Ia proksmeco
de Ia dlgograa
Icno, oni povis vidi gin. Iam, kiam ankora herbo
r ki sur gi, Ia avoj uzis Ia nsulon kiel apateion.
d tio eess, ar Ia malalta insulo kelkfoie, e en Ia
omerruezo, estis superlavita
de Ia marakvo;
ka pro
tio Ia herbo pereis kai Ia insulo ne plu estis uzebla
I I apa teio. Krom mevo kai aliai bordbirdoi
tr malolte faglo - nenia vvaio vizitis gin. Dum
lunlumal noktoj de sur Ia digo oni vidis nur pl-malpl
LI n Ijll 11 .bulvualoin transiri !tino Oni asertis ke, se
I I 1111110 Illllli~as
Ia insuleton de oriente, anka estas
III hlaj kelke da blankai skeleto de dronintaj aoi
Ij ostaro de evalo, pri kiu neniu seiis, kiamaniere
gi
ti n vcni .
I- tis le Ia fino de marto, kiam dum postlabora
t 11I1>0 Ia tazaborsto
eI Ia domo de Tede Haien kai
Iv 1\ Iohns, Ia eservisto de Ia [una dgografo, staris
U" sur Ia nomita loko de Ia digo. Senmove i1i fksI rdls Ia Hallig apena ekkoneblan en Ia malforta

63

HI
I

lunlumo.
Lasaine ili vidis ion eksterordinaran.
La
taglaboristo
ennosats Ia manoin kai skuis sin, dirante:
"Venu, Iven, jen Ia strangalo ; ni iru heirnen!"
La alia ridis; tamen oni povis rimarki, ke anka li
tmas, "Ne estas strangaio ; sed viva kreaio, e granda.
Sed ...
e Ia diablo, kiu pelis gin ai Ia slimeio?
Jen,
nun gi etendas ai ni Ia kolon; ne, gi mallevas Ia kapon,
f{i mangas!
La mia opinio tie ne estas io manebla.
Kio gi do estas?"
"Ne koneernas nin!" rediris Ia alia. .Bonan nokton,
Iven, se vi ne volas kuniri; mi iros heirnen!"
"Ja, ia, vi havas edzinon, kai varma lito atendas
vin!
e mi e en Ia dormoambro
nur estas Iresa
martmonata
aero!"
.Bonan nokton do!" returne kriis Ia taglaboristo,
hejmenirante
sur Ia digo. La efservisto kelkoie turnis
sin ai Ia foririnto; sed Ia seivolemo vidi strangaioin
ankora retenis lin.
Subite dikmallonga, nigra staturo alpr oksimigis sur
Ia digo. Ests Ia subservisto
de Ia digografo.
.Kon
vi volas, Carsten?"
lin alvokis Ia efservisto.
"Mi? - nenion," li responds, "sed nia estro volas
paroli kun vi, Iven Johns!"
La efservisto iam ree rgardis al la Hallig. "Tuj
mi venos, tui!" li diris.
.Kon vi alrigardas tiel fikse?" demandis Ia iunulo,
La efservisto
manmontris,
nenion dirante, ai Ia
Hallig.
.Hul" f1ustris Ia knabo.
"Tie ia iras evalo -blankevalo - gin certe raidas Ia diablo - kiel evalo
povas veni ai jevershallig?"
"Mi ne seias, Carsten, sed u fakte estas evalo?"
"Certe, eerte, Iven, vidu nur, gi mangas kiel evaIo! Sed kiu kondukis gin tien?
Ni en Ia vilago ja
ne havas sufie grandan boaton; eble estas nur safo.
Peter Ohm diras, ke en lunlurno dek torfamasoj farigas

tuta vilago. Ne, vidu! Nun gi saltas - gi do estas

evalo!"
Dum kelke da momento] ambaii staris silentaj fikse
rigardante tion, kio malklare estis videbla.
La luno alte staris sur Ia ielo, helgante Ia vastan
Watten--maron,
kiu e kornencanta
alfluo jus ekkovris Ia brilantan slimejon. Nur Ia mallata pladado
de Ia akvo, sed nenia bestokrio estis adebla en Ia
vasta regiono, Anka en Ia marso, malanta Ia digo,
estis silento; bovnoi ka bovidoj ankora
trovs
en Ia stalo.
Nenio movigis escepte de tio, kio lasalne estis evalo - blankevalo
sur Jevershallig.
"P.Jilumigas!" interrompis
Ia efservisto
Ia
silenton.
"Mi klare vidas brileti Ia blankain salskeletoin l"
"Ankau m," diris Ia bubo etendante Ia kolon. Sed
tu] poste, kvaza ektrnante, li tiretis Ia efserviston e
Ia maniko.
.Jven," li f1ustris, .Jde restis Ia evalskeleto?
Mi
ne plu riovas vidi gin!"
"Ankau mi ne; strange!" diris Ia efservisto.
"Ne tel strange, Iven! De tempo ai tempo, mi ne
scas en kiuj noktoi, ladire Ia ostoi levias kaj Iarigas

vivai!"
"u

vere?"

demandis

Ia efservista.

"Tio

estas

superstio de malunulnol"
.Povas

esti, Iven," respondis Ia bubo.

"Sed vi velas venigi min; ni do heimeniru.
La
itiea strangaio ia restas
iam Ia sarna."
Sed Ia bubo ne estis oririgebla, gis Ia efservisto
perforte turnis kai survoigs lin. "Auskultu, Carsten,"
li diris, kiam ili trovs iam malproksrne
de Ia fantoma insulo, "vi laiidire ia estas ionriskanta
bubo;
mi opinias, ke vi ple volonte mem esplorus Ia strang-

alon."
"Jes," rediris Carsten , ektremant e nur nun, "Jes,
.
tion mi dez iras, Iven!"

64

Storm, Blankevala.

"

1)

65

Kiam Ia bubo per manpremo tion certigis, Ia eservisto diris: "Cu vere?
Do ni morza vespere malligos nian boaton.
Vi veturos al "Jevershallig,
kai
mi restados sur Ia digo!"
"Ho jes!" rediris Ia [unulo, "Mi kunprenos mian
vinonl"
.Faru tion!'
Ne plu parolante,

i1i malrapidapase

atngts Ia dornon

de sia estro.
'"

La venintan vesperon, kiam ie Ia sarna horo Ia efservisto sidis sur granda stono anta Ia stalpordo, Ia
unulo vipoklakante aliris.
"Tio ia aitas stranset" diris tiu.
"les, atentu!" rediris Ia bubo. "Mi enplektis naloin
en Ia snureton!"
"Venu do!" diris Ia alia. La luno staris kiel hera
sur Ia orienta ielo, klare Iumante el sia alto. Balda
ambaii ree estis ekstere sur Ia digo kai rgardis transen
aI Jevershallig
staranta en Ia akvo kvazaii nebulaio.
"Jen ree gi iras!" diris Ia efservisto.
.Posttazmeze, kiarn mi estis i tie, gi ne estis videbla; sed
klare ml vidis kui Ia blankan evaIskeleton."
La unulo, rektigante
Ia kolon, flustris: "Iven, Ia
skeleto nun ne estas videbla!"
"Nu, Carsten," diris Ia etservisto, "u gi ankora
Iogas vin transveturi?"
Carsten
unu momenton
prpenss:
tiam li vipoklakis. "Malligu Ia boaton, Ivenl"
Sainis, kvaza tio, kio iris transe, nun etendis sian
kapon aI Ia digo. IIi tion ne rimarkis; ar ili iam malsupreniris gis te, ke kusis Ia boato.
.Enru!" diris
Ia eeservsto, malliginte gin. "Mi restos, gis vi revenos!
AIbordigu e Ia orienta rando; te oni iam povs albordiil"
La knabo neparolante kapiesis kaj kun sia vipo forveturis en Ia lunluman nokton.

La efservisto reiris rnalsupre, laiilonge de Ia digo,

kai suriris gin tie, kie ili antae staris. Balda li vidis,
kc transe e kruta, malhela loko, ai kiu fluas larga
Prehl, Ia boato albordlgas kai mallonxdka staturo
clsaltas. Cu ne estis, kvaza Ia knabo klakas per sia
no? Sed eble estis Ia bruado de Ia komenciganta
alfluo. Kelkcentoin da pasoi norden li rimarkis tion,
kio aspektis kiel blankevalo,
kai nun - ia, Ia knabo
rcktc aliris gin. Nun gi levis Ia kapon, kvaza gi estus
surnrizita:
ka] Ia knabo - klare tio estis adebla klakis per Ia vipo. Sed - kion li ekpensis? - Li returns sin, ir ante Ia saman voion, kiun li venis. La
hlankevalo lasaine darigis pati sino Neniu evalblcko cstis adebla de transe. Kelkioie kvaza blankai
ai vostroi transiris Ia aperalon. Kiel ensorztte Ia efcrvisto Ikse rigardis transen.
Jcn li adis Ia albordion de Ia boato e Ia iflanka
bordo, kaj balda poste li cn Ia mallumeto ekvidis Ia
knabon, supreniranta
Ia dgon.
"Nu, Carsten," li demandis, .Jdo estis?"
Kapbalancante
Ia knabo responds:
"Starante
en
I, boato mi ankora vidis gin; sed poste, kiam mi
11 SUl" Ia insulo Ia diablo seiu, ken gi kass sin!
1 , luno certe lumis sufie hele ; sed atnginte
tiun
lokou, 11Ii vidis nur Ia paligitain ostoin de kelke da
1 11): I aj apude
anka trovigis Ia evalskeleto kun
I 1111111 ,I, IOIl~a kranio, kai Ia Iuno enbrilis giain mal11 111111 ukull I ujn : scd ncnio krome!"
,,11111," dir] Ia e servisto,
"u vi akre alrigardls?"
,,(
11', Iv '111
Mi star is apude, kiam vanelo, sdig11\ I 111 maluntaii Ia kclcton por nokta ripozo, kriante
111 I , licl ke mi cktimis kaj kelkoie vpoklakis!"
"
11 i plion ne rimarkis?"

"N

'11."

,nk,1II sulas," diris Ia efservisto,

11th 1111' ,11 i Ia knabon kai montrante
I 11, ( .11 I 'li, u vi ion rmarkas?"

Blblioteko
66

e Ia maniko
aI Ia Hallig.

de Ia

rl nda ocleto Esperantista

Estont E s N ia"

67

.Etektlve,
tie gi ree iras!"
"Ree?"
diris Ia efservisto.
"Mi dai:re transrigardis, sed gi neniam estis for; vi ia iris rekte al Ia
monstro!"
La bubo fikse rigardis lin. Terurego ekestis sur lia
vzao, alie tiel kuraa.
Anka Ia efservisto
tion rimarkis.
"Venu!" li diris. "Ni heimeniru: de i tie gi
aspektas kiel vvaio, ka transe kusas nur Ia ostoi: tio
estas pl 01 vi kai mi povas kompren.
Sed silentu;
ar pri tiaj aferoj oni ne devas paroli!"
I'li turnis sin, kai Ia knabo iris apud li. Ili .nenion
parolis, kaj Ia rnaro ripozis en muta trankvileeo.
Sed kiam Ia luno estis malkreskinta
kai Ia noktoi
mallumai, okazis io alia.
Hake Haien estis raidnta en Ia urbon. Cevalfoiro
tie okazis; sed li ne inteneis, aeti a vendi.
Tamen,
hemenradante
e vespero, 'li kunkondukis
duan evalon; sed gi estis hirta kaj tiel malgrasa, ke oni povis
nombri Ia ripoin; kaj Ia okuloi kusis malklaraj kaj nrofunde en Ia kavoi,
Elke venis anta la dornpordon por saluti Ia edzon.
"Cielo!" si vokis. .Kom utilos ai ni tia maliuna blankevalo?"
Car, kiam Hake kun gi estis raidinta anta
Ia domon kaj haltinta sub Ia frakseno, si estis vidinta,
ke Ia mizera kreitalo e lamas.
Sed Ia una digograo ridante deevaliis,
.Lasu
nur, Elke, gi ja ne estas multekosta!"
La prudenta edzino rediris: "Vi a seias, ke Ia ple
malmultekosta
ple] ofte estas Ia plei rnultekosta."
"Sed ne iuoie, Elke. Ci tiu evalo estas maksimume kvarjara;
rigardu gin pl precize!
Gi malsatis,
kai oni maIbone traktis gin. Nia aveno plbonstatigos
gin. Mi mem prizorgos Ia evalon, por ke oni ne tromangigu gin!"
Dume Ia besto staris kun kapo klinita; Ia longai kolharoi preskaii terenpendis.
Dum Ia edzo vokis Ia

68

servistoin, Elke, irkai:irante Ia evalon, rigardis gin.

ed si kapbalancis: "Tia gis nun ne estis en nia stalo!"
Kiam Ia subservisto
venis, li subite haItis kun
okuloi ektimgttai,
"Nu, Carsten," vokis Ia digografo,
"kio timigas vin?
Cu mia blankevalo
ne plaas a]
vi?"
,,]es - o - es, estro, kial ne!"
"Do enstaligu Ia evaloin; sed ne donu ai ili uraon: mi tu] venos!"
La bubo sngarde ekprenis Ia kolbridon de Ia blankcvalo kaj poste, kvaza pro rmo, rapide Ia konduklon de Ia raidevalo.
Hake eniris kun sia edz1110Ia logoambron.
Si estis preparinta por H varman
hieron, kai anka pano ka] butero estis sur Ia tablo.
I3aldai: poste satiginte, li ekstaris ka iris kun sa
edzino tien ka reen.
La vspera brilo flirtis sur Ia
cmurai kaheloi,
.Lasu rakonti ai vi, Elke," li ekdiris,
"klel rni aetis Ia evalon.
Pli 01 unu horon mi restadis e Ia supera dgograo. Li havis bonain sciigoin
por mio Ma propono kaj proiilo estas akceptital:
nur kelkain detalaioin oni sanos.
La ordono por Ia
nova dgokonstruo
povas alveni iam en Ia proksimai
ta~oj."
lilke scnvole ekgernis.
"Do vere?" si demandis
;.:orzoulc uc.
...Ies, cdzino," re pondis Hake, "estos akra bataltio: sl'd por tio, mi opinias, nia Dsnioro kunligis nin!
N ,I 1111 triuuaio istas cn bona ordo; grandan parton
til 1.1lnhnru
I olulnm novas nren sur vain ultroin.
1ll'1 ).110)11 nll poste ni prima trumados pli ampleksan
11 ) l'd'lIoll."
Jc Ia unuaj vortoj si konsente prernis
1i 1lI.IIIOIIde I' edzo cn Ia siain; sed liai lasta vortoj ne
1'11 I
oji~i sill. "Por kiu estes nia posedaio?"
si de1IIIIItII ... Vi devus cdzinigi alian virinon; mi ne naskos
I I luauou."
I urruo] cke ti' cn iai okuloi: sed firme li rka111 nl
111. .La Dia volo!" li di ris. "Tamen nun ni

69

estas kai anka tiam ni estos sufie [una, por mem

gui Ia rukton de nia laboro!"
Crkanrenta
de li, si longternpe rigardis Iin per
sia] rnalhelai okuloi,
.Pardonu,
Haiike," si diris
mi
kelkoe estas senkuraa virino!"
' "
Li klinis sin aI sia vzao kai, kisante sn, li diris:
"Elke, vi estas kai restas mia edzino kai mi via edzo!"
Nun si firme irkaiiprenis
lian nukon.
"Vi estas
prava, Haiike, kaj kio ain venos, tio venos por ni
ambal"
Rugigante
si liberigs sin de li. "Vi volis
rakonti aI mi pri Ia blankevalo,"
si diris mallate.
"les, Elke. Mi iam diris aI vi, ke mi estis plengoia
pro Ia bonaj sciigoi, rieevitaj de Ia supera digografo.
Tia mi forlasis Ia urbon. Kaj ien, sur Ia digo, malantaii
Ia haveno, virao renkontis mino M ne seias u estis
vagabondo,
kaldronflikisto
a kiu an. La viro posttiris Ia blankevalon
e kolbrido.
Sed Ia besto levis
Ia kapon, rigardante
min per maloiaj okulo]. Estis
aI mi, kvaza gi volus peti min pri io; kai tiumomente
m ja estis sufie ria. He, samlandano, mi vokis,
kien vi ntencas iri kun via evalao ?
La viro ekhaltis kai anka Ia blankevalo.
Vendi!
li diris, ruze alkapiesante
mino
Nur ne aI mi! mi kriis gaie.
M opinias, ke ies, li di ris, estas brava evalo
ka ne aetebla por malpli 01 eent taleroi,
Mi ridis.
Nu, li di ris, ne ridu, vi ia ne pagu tiun sumon;
sed mi ne bezonas Ia evalon.
Ce mi gi mizerios:
sed e vi gi balda havos alian aspekton!
Mi deevaliis,
rigardis en Ia buson de Ia blankevalo ka vidis, ke gi estas ankora
iuna besto.
Korn gi kostas?
m demandis; ar ree Ia evalo
kvaza petante alrigards mino
Snioro, diris Ia viro, prenu gin por tridek taleroi, kaj Ia kolbridon senkoste! Kaj tiam, edzino,
mi enbatis en Ia prezentitan
brunan manon de Ia vir-

70

ao, - manon, kiu aspektis kiel piedego.

Tiamaniere
11I
i rieevis Ia blankevalon
kai, rniaoplnie, sufie malmultekoste.
Sed strange, orraldante
mi balda adis
post mi ridadon kai, turninte Ia kapon, mi vidis Ia
lovakon.
Li ankora staris largkrure, Ia manoin sur
Ia dorso kaj postridis min kiel diablo!"
.Fi!" kriis Elke. "Se Ia blankevalo
nur ne kunportos aI vi ion de sia estinta estro!
Gi prosperu e
vi, Hake l"
"Mi faros ion eblan,' kai Ia dgografo iris en Ia
stalon, kiel li antae diris al Ia subservisto.
ed ne nur i tiun vesperon li rnangigis Ia blankcvalon ; de nun li iam mem tion faris; kaj li tre
atente prizorgis Ia beston.
Li volis pruvi, ke li profite
actis ; iuokaze li nenion volis preterlasi. - Ka [am
post kelke da semaino Ia aspekto de Ia besto plibelIKis. La malglatai haroi iom post iom malaperis, brila
hluc-makulita
feIo vdebls, ka iutage, kiam li irkakondukis
gin en Ia biena korto, gi pais gracie kai
Ilruikrure,
Hake memoris pri Ia aventura vendinto.
"Li cstis malsagulo a fripono, kiu stels Ia evalon,"
li murmuris por si mem. - Kelkan ternpon poste, kiam
Ia cvalo en Ia stalo adis liain pasoin, gi turnis Ia
I npou kaj henis").
Nun li ankaii rimarkis, ke gi pot:das tion, kion Ia araboi satas: nome senkarnan
vi7. rxou kun brunai, Iaire brilaj okuloi,
Kondukinte Ia
hlaukcvnlon cl Ia stalo, li surmetis malpezan selon.
I . 11 .uuu, kiam li sidis sur gi, Ia besto kriis kvaza
1 I li
I J I, I a) poste
~i malsuurenrapdezis kun li Ia
('I floll I .IJ UI)l"CII SUl' Ia digou. Sed Ia raidanto sidis
lnu .: I ajo ai vcninte upre sur Ia digo, gi iris malpli
I l)IIe; gracie, kvaza
dane ante, turnante Ia kapon
ti 1, maro, Li Iraps ka karesis gian brilan kolon;
1 tiaj karesalo iam ne estis neeesaj.
Cevalo kai
[dunto iam tute akornodis reciproke.
Radnte voi0) Ilelll

evalkrii.

71

parton norden sur Ia digo, li turnis Ia evaIon kaj

raids hemen aI sia bieno.
La servsto,
atendante
Ia revenon
de Ia estro,
staris malsupre anta Ia surireio.
"Nu, John," vokis
Ia estro, saltante de sur Ia evalo, "nun raidu gin al
Ia aliaj sur Ia nasteion: gi portos vin kvaza lulilo."
La blankevaIo
skuis Ia kapon kai late kriis en
Ia sunplenan
mars-pejzagon.
La efservisto
debukis
Ia seIon, kiun Ia subservisto
Iorportis en Ia [ungilareion, La blankevaIo metis Ia kapon sur Ia sultron de
sia estro, Iasante karesi sin de li. Sed kam Ia efservisto volis surevaligt
sin, gi subite saItis flanken
kaj ree staris senmove, per Ia bela] okulo] aIrigardante
sian estron.
,,0, Iven," voks i tiu, "u vi estas difektita?" kaj li helps Ia serviston, Ievi sin de sur Ia
tero. Frotante san kokson, li responds:
"Ne, estro,
estas negrave:
sed Ia diabIo raidu Ia blankevalon!"
.Kaj mi!" aldonis Hake ridante.
"Do orkonduku
gin e Ia konduki1o!"
Kaj kiam Ia servisto iom hontigite obeis,. ia blaukevaIo lass konduki sin tute mal obstina.
Kelkain vesperon poste ef- kaj subservisto
kune
staris anta.la stalpordo. Malantai1la digo estingiis Ia
vspera ielrugo. Nigra mallumo kovris 'Ia Koog e'on.
Nur malofte estis, eI Ia malproksimo,
aiidebla Ia ekbJeko de bovo a Ia krio de alaiido, kies vivon fns
Ia atako de musteIo aii akvorato.
La servis to, apogante sin kontraii Ia pordlosto, fumis eI rnallonga pipo ;
sed Ia fumon li iam ne povs vi di. Li kaj Ia subservisto
nenion gis nun parols,
10 prernis Ia animon de Ia subservisto;
sed li ne seiis, kieI ton komuniki aI Ia neparolerna efservisto.
.Jven," li ekparolis fine, "vi ia
konas Ia evalskeIeton
sur JeverssandI"
.Kon vi seias rpri gi?"
"Ja, Iven, kion mi seias pri gi? Gi ne pIu trovas
tie ; nek tage, nek e lunlurno ; minimume dudekoe
mi suriris Ia digon!"
72

.La putriantaj
osto eerte disfalis," rediris Iven,
trankvile plu fumante.
Sed anka e Iunlumo mi ests sur Ia digo; nenio
ira;' plu sur Jeverssand."
"Memkompreneble,"
diris Ia efservisto;
,,~ Ia
osto disfalis, ili ne plu povas ekstari!"
Ne sercu Iven! Mi nun seias kaj povas diri aI vi,
kie "Ia skeIet~ estas!"
La efservisto subite turnis sin aI li. "Nu, kie do?"
.Ke?" ripetis Ia knabo emfaze. "Oi estas en nia
staIo.
Tie gi staras, de kiam gi ne plu trovigas sur
Ia Hallg, Anka ia estas strange, ke Ia mastro iam
mem mangigas gin, mi seias Ia kazon, Iven!"
La efservisto
dum kelka] momentoj rapide fumis.
"Vi ne estas prudenta, Carsten!" li poste diris. "Nia
blankevalo ? Se iam evaIo estis vivanta, gi estas
i tiu! Cu estas eble, ke tia ionriskanta
iunulo kia
vi, estas tiel superstia
kieI maliunai virinoi?"
- - Sed Ia iunulo ne estis konvinkebla.
Se Ia
diablo estis en Ia blankevalo,
kiaI do gi ne povis esti
vivanta?
Male, des pli vivanta! - Se li vespere enris Ja staIon, en kiu anka somere
Ia blankevalo
kclkoie trovlgis, kaj se gi tiam subite turnis aI li sian .
Iairan kapon, li iuole ekskuis pro timo. .La diablo
prcnu vin I" li tiam murrnuris. "Ni ne plu longe restos

kune!"
ekrete li seris novan estron, maldungis
kai
fariKis irkaii Ia Tago de Cu Sanktuloi servisto e
Olc Pctcrs.
i tie li trovi atentam askultantoin
por
ia rakonto nr: Ia diabla evalo de Ia digografo.
La
dikstatura
siniorino Vollina ka sa sprlte
kaduka
patro, Ia estinta digoraitgito
Jess Harders, askultadis kun agrabla tremetado.
Poste il rakonts pri tio
aI iui, kiuj koleris al Ia dgografo a sats tiain rakonton.

73

Martfine Ia supera digograa oiceio sendis Ia ordonon pri Ia nova interdigo,

Haiike unue kunvenigis
Ia digotaitigitoin. Ili kunvenis supre en Ia gasteio apud
Ia preeo kaj askultis, kel li sciigts Ia efpunktoin el
sia riropono kai el 'Ia korespondado
kun Ia supera digozrao, Li anka sciigis Ia finan deeidon, kiu akceptis
lian proponon pri Ia nova digoproilo. Laii gi Ia emara f1anko de Ia nova digo estos multe rnalpli kruta
01 e Ia malnova.
Sed iliai vzao] ne montris gaieeon, e ne kontenteeon.
,,]a, ia," diris maliuna digoraitigito, "nun ni vidas
Ia sekvoin: sed protestei estos vanai; ar Ia supera
digografo ka nia digografo subtenas unu Ia alan!"
"Vi estas prava, Detlev Wens," aldonis dua, "Ia
printempa
laboro baldaii kornencigos,
kaj krome ni
devas konstrui longan digon; tiuokaze ni eerte e ne
povos plenumi nian propran laboron!"
"Ci tiun jaron vi ankora povos plenum vian laboron sen rapidigo," diris Haiike, "ar tiel balda Ia
digokonstruo
ne komencios!"
Nur malmultaj konsentis.
"Sed via profilo!" diris tria.
.La emara flanko
estos tro larga; de kie ni prenos Ia materialon?
Kiam Ia digo estos finkonstruita?"
"Se ne i tiun iaron, do, 'Ia venontan; tio dependas
de ni mem!" respondis Hake, La eestantaro
kolere
ekridis.
"Sed kial Iar senutilan laboron? - La digo ia ne
estos pl alta 01 Ia malnova, iam kontraiistaranta
pli 01
tridek iaroin!" kriis alia voo.
"Vi estas prava," rediris Hake, "Ia malnova digo
rornpgis anta tridek, tridek-kvin
kaj kvardek-kvin
aroi, Depost Ia lasta rompigo e Ia ple] altaj alfluegoi
indulgis nin, malgra Ia kruta, neprudente
konstruita
digo. Sed Ia nova digo kontrastaros
ankora post
eent kai ree eent aro. Gi ne rompigos:
ar Ia malkruta deklivo de Ia emara flanko ne 'prezentos al Ia

74

ondoj atak-ebleeon.
Per gi vi akiros por vi kaj vai
landon, ka] pro tio ankaii Ia estraro
kai Ia supera digografo subtenas min; kai tion ankaii
vi kornprenu je via propra utilo!"
Car Ia eestantaro
ne tu estis respondopreta,
malluna blankharulo
penplene ekstars.
Estis Ia baptopalro de siniorino Elke, ]ewe Manners, kiu 'pro Ia peto]
de IIake ankora okups sian ofieon kel digoraitigito.
"I )igografo Hake Haien," li ekparols, "vi kazas al
nl multe da zorgoj kai kostoi, kai mi estus gojinta, se
vi cstus prokrastnta
Ia aeron gis post mia morto; .
scd - prava vi estas, nur malprudenteco povas tion
prid ubi! Ni utage danku al Do, ke li rnalgra nia
rualagerno sirmis Ia multvaloran
eksterdigan grundon
koutra ventego kai alfluego.
Nun sendube estas plei
ur~a tempo, ke ni mem agu lascie kai laiipove kaj ne
niu konfidu al la indulgo de Dio. Mi, amikoi, estas mal[uuulo. Mi vidis digoin konstruatajn
kai rompigantain ;
scd ucniu cl vi vidos, ke rompos Ia digo, kiun Hake
l lalcu nroekts la sia prudente rieevita de Dio! Se
vi mern ne estos dankernai al li, va genepo] iam ne
povos rifuzi al li Ia honorkronon!"
Jcwc Manners reeksidis.
Elpoiginte bluan naz(II!<OIl,
li Iorviis kelkain gutoin de sur Ia frunto.
La
uruliunnlo cst!s cstimata kiel viro laborema ka] tuthonesta.
Scd ar tamcn Ia kunvcnintoi ne volis konS 'lIti, ili silcntis plu,
lluukc Ilaicn prenis Ia parolon.
Cu rimarkis, ke
li palh:is. "Mi dunkas al vi, Iewe Manners, ke vi ano
k01(1I1 vivas kai plcdas por mia proiekto,
Sed vi, aliai
dignraitlgitoi,
konsideru Ia novan digokonstruon
afero
IIC plu sangebla, kaj pro tio ni deeidu, kio estu farata!"
.Parolul" diris iu ella raltigitoi, kai Hake dsalds
sur Ia tablo karton pri Ia nova digo. "Antaue iu demand ," li ekparolis, "de kie ni prenos
Ia multan
terem. Vi vidas, ke ekstere de 'Ia digolino restas landstrio. De tie kai de Ia antagrundo,
trovianta
norde

infunoi sirmitan

75

ka sude de Ia interdigota grundo, ni prenos Ia teron.

Nur por Ia emara flanko ni bezonos dikan tavolon
da argiltero; por Ia interno sufios sablo. - Sed unue
ni bezonas termezuriston,
kiu signu per stango] Ia
novan dgollnion.
Tiu, kiu helps aI m ellabori Ia proiekton, certe estas Ia plej komnetenta.
Plie ni devas
mendi, e kelkaj veturlfartstoj,
unuevalajn
renverseblajn aron kun orkotmonoj,
por alport arxlteron
kaj alian materialon.
Por kovri Ia suprajon ka Ia
landflankon
de Ia nova digo kaj por fluhaltg Ia
-Prtehl-'on, ni bezonos multe da nalo. Mi momente
ne povas di ri, kiom da cento] da plenaroj estos necesa: eble pli multe, 01 n i tie en Ia rnaro povos
liveri! - Ni nun decidu, karnaniere n havgu i ion
kaj kiel ni ion arangu. Ankaii Ia novan kluzon n pli
poste mendu e lerta arpentisto."
La kunvenintoj ests stariginta] sin irkaii Ia tablo
!Ii per duona okulo rigards Ia planou kaj iom post
1O.mkomencis narol: sed versaine nur, por ne silenti;
Karn on parols pri Ia termezuristo,
iu el Ia pli unai
diris: .Dxozrato, vi elpenss Ia nroiekton: vi mem ple]
bone sciu, kiu estas kompetenta!"
Sed Haiike rediris: "Car vi estas raitigito] vi decidu laii propra kaj ne la mia opino: kaj se ~i faros
pli taxan proponon, tiuokaze mi retir~s Ia mian."
"Nu do, certe estos guste," diris Jakob Meyen.
Sed unu el Ia malpl iunai tamen ne konsentis.
Li
havis nevon, kaj torn talenta termezuristo
laidire gis
nun ne estis en Ia marso, Li kiel oni diris superas
e Ia patron de Ia dzozrao, Ia 'mortintan Tede Haien.
Pro tio on diskutadis pri arnba termezuristoj
ka
fine decidis, ke arnba kune plenurnu Ia laboron. Simile
on decidis pri Ia aroj, Ia pajloliverado ka pri io alia.
Nur malfrue kai laca Haiike alvenis herne sur sia bruna
evalo, kiun li tiuternpe ankorai raids, Kiam li jus
~stis eksidinta sur Ia malnova apogseo, heredaio de
lia malpl laborema, sed pIi zae vivinta antaulo, lia

76

edzino jam estis e li. "Vi estas laca, Hake," si diris,

ner ia rnallara mano for igante Ia haroin de sur lia

Irunto.
"Nur iom," li rediris.
.Ka u Ia afero sukcesos?"
.
Jes," li r espondis, maldole ridetante,
"sed rrn
IIIC;;1 devos labori plei multe kaj devos goji, se ili ne
rualhelpos min!"
" ed ne iuj vin rnalhelpos?"
Ne Elke, via baptopatro
Iewe Manners estas
1)()J;i<or~ viro; mi gojus, se li estus tridek iaron pli
[una!"

*
Kiarn post kelke da semano Ia digolnio estis slgnIla kai Ia plej granda parto de Ia aroj Iiverita, ui
noscdantoi de Ia nterdigota Koog ka] de Ia grundo,
kuanta rnalanta Ia malnova digo, estis kunvenigital
de Ia digografo en Ia parofia gasteio,
Li volis prezenti
ai l planou pri Ia disdonado de Ia laboroi kaj kostoi
ku] adi iliain eventualain
kontradiroin.
Se eble Ia
nova digo kaj Ia novaj kampdeluiloi
rnalgrandigos
Ia
rlnarkostoin por Ia malnova lnstalaioi, tiuokaze anka
Ia lnxtnomitai 1)0 edantoj devos plenumi Ia devoin la111I1l.. Ci tiu plano cstis por Hake peniga laboro,
kn] se Ia supera dzozrato ne estus disponiginta, krom
dizoscndlto,
anka digo kribiston por lia helpo, li ne
t cl 1a nidc c tus fininta gin, kvankam nuntempe li ree
Iahol j-. ris 11Ia nokto. Kiam li poste, lacega, enlitiis,
lia cdziuo IIC ntcndis 1111kiel antae en sainigtta dormo.
Anka 11 si plcnumi multe da laboro, tiom ke nokte si
rlnozls cn profunda dormo.
l lake estis laiitleginta sian planon, kaj nun li ree
dlxlnldls
ur Ia tablo Ia skzoin ka skribaioin, elmetIIi1JII i lic por cnrigardo iam dum tri tagoi, Ja eestis
cr iozai viro] adrnirantai kun estimo Ia eksterordinaran
ti 11i~clI tccon. Post trankvila pripensado tiuj aprobs
II nrudcntain instrukcioin
de Ia digograo, Sed alai,
77

kies parto] ie Ia interdzota

grundo estis venditaj de
il.i mem a de iliaj patro] a alia] antaiiulo] plendls pr i
tIO, ke anka iIi devos kunpag Ia kostom por Ia nova
Koog, JIi ne pripenss, ke Ia nova digo malgrandgos
Ia koston por Ia mal nova. Kelkai, kiuj poseds en Ia
nova Koog multe da parto], deziris vendi ilin e malalta p!ezo; ar, kiel ili diris, ili ne povos port Ia troain
kostoJ? Sed
Peters, kun kolerega vzao apoga?te sm kontrau pordosto, krs: "Pripensu,
anta 01
VI ko~fidas aI. nia dsosrao: li estas ruzulo.
Li iam
pose~I~ Ia pIeJ multam partoin, kiam li ankora aets
Ia miam .. Poste li decidis, interdig Ia novan Koog!"
Dum momento rezs inter Ia eestantaro
tomba silento. La digografn staris apud Ia tabIo sur kiu li ant~i:e ~isfaIdis san skribajojn,
Levant~ Ia kapon, li
n~ardls transen aI ale Peters kaj di ris : "Vi certe
s.clas~ ale .Pet.ers, ke vi kalumnias min; tamen vi asas
tiel, car VI setas, ke parto de Ia malpuralo
per kiu vi
surietas min, restos pendanta ie mi! La 'vero estas
ke vi deziris vendi viain partojn, kuin mi tiutemp~
bezonis por mia safbredado:
kaj plie - Ia malnobla
vorto, eIparolita de vi en Ia trinkeo, ke mi estas digografo nur pro mia edzino, tiu vorto aktivigis mino Mi
P:uvos, ke mi anka pro m mem estas kapabla esti
dsosrato.
Pro tio mi faros, kion mia antaulo iam
estus .de.vinta fari. Sed se vi koleras al rn pro Ia
parto], siaternpe aetitaj de mi, nu do vi ia adas ke
estas sufe da tiui, kiu deziras vendi 'Ia siain por malmulte da mono, nur ar Ia Iaboro salnas est aI ili tro

a~e

granda!"

Malgranda
parto
de Ia eestantaro
murmuris
~?Iai:~on. !:a maljuna jewe Manners, staranta inter
il, Iaute krs: "Brave, Hake Haien!
Nia Disinoro
favoru vian prcekton!''
Sed oni ne finordigis
Ia aferon,
kvankam
ale
Pete!s ne plu parols ka Ia viroj disiris nur ie vespermanga tempo. Nur en dua kunveno oni on Iinordigs,

78

cd oni konsentis
kvonta monato

naro.

nur sub Ia kondio, ke Haiike dum Ia

Iaboru per kvar anstatai: tri iungo-

Fine kiam Ia pentekostaj

sonorilegoj iam sonons,
1.1 labo;o komencigis.
Senese Ia aroi veturadis de
ur Ia eksterdiga grundo aI Ia digolinio, por tie Ialigt Ia
Ir rilteron.
La sarna nombro
da aroj samternpe
veturis returne, por esti resaratai.
Ce Ia dgolinio
ta ris viroi kun soveliloi ka Iosiloi por Soveli Ia alturigitan teron al Ia gusta loko kaj ebenigi gin.
(;randcgajn
plenaroin da pailo onl alveturigis kaj d.e1ri~is. Ne nur por kovri Ia malpezan materialon, kle~
ahlon ka sablan teron, uzatan por Ia landflanko, on~
hezonis pailon; sed anka, kiam iom post iom kelkai
dgopartoi estis finitai kaj kovritai per pecoj. da her?knvraio
oni kelkloke kovris Ia lastain per firma palta volo ;ro sirmo kontra Ia mordetantaj
ondoi, ~u~:
ritaj kontrolsto ris ten kai reen. Kiam ventegis, ~h
ta ris kun busoi malermegitai
ka kriis sain ordonoin
Ira vcntcgo kai ondomuado.
Inter ili raids l~ digorruo sur sia blankevalo,
kiun li nun iam UZIS. La
"l'stO kun sia raidanto kvaza flugis tien kaj i tien,
I 1,1111li rnpidc kai koncize donis siain nstrukcioin a
1111l1l luboriston au, kiel anka okazis, senkornpate
,I . lnborlzis iuallaborcmulon
a mallertulon.
"Estas
11 cvitcblc."
li diris tiuokaze, "via mallaboremo
ne
111ilutilu lIiall dizon!"
Iam de malproksirne, kiam li
11111111qdis I Ia Kooz, ili adis Ia spiregadon
de
li,
alo, bj uiidantc Ia vokon: .Atentu, Ia blankvala ruidauto vcnas!",
iu ranidgis san laboron.
Kam Ia Iaboristoi are sidis sur Ia fundo, matenIll.llll{antc tiam Hake raidis laiilonge de Ia nun forI. dai lal;oreioi.
Per siai akrevidaj
okuloi li tui riuuukis
kic oni malzorge
manuzis
Ia fosilon.
Sed
k Ia 11\li' raidis alIa vroi ka] kiarigis ai ili, kiel Ia l~boro
til farata, ili nur rigardis
Iin, sengene plu macante.
I onscnton ail ilian opinion li ne ads, Iam, e Ia sarna

79

tempo - iam estis malfrue - li ekvidis e iu digoloko

eksterordinare
zorgernan laboron.
Raidinte aI Ia ple]
proksrna
aro da matenmanganto]
kaj desaltinte
de
sur sia evalo, li gaie demandis: .Ku laboris tiel lai:.dinde?"
Sed timeme kai malamike alrlgardante
1m,
ili nur malrapde kaj kvaza kontrai:vole di ris kelkain
nomon,
La viro, aI kiu li transdonis
san evalon,
trankvile starantan
kiel safdo, tenis gin per amba
manoi,
Timplene li rigards Ia belain okuloin de Ia
besto, per kiuj gi, kiel kutime, alrigards sian estror::
"Nu, Marten!" vokis Hake. .Kal vi staras kvazau

stonlnta ?"

"Estro , via evalo estas tiel trankvila, kvaza gi

inteneus malbonon!"
Ridante Hake mem prenis Ia evalon e Ia kondukilo.
Tu gi karese frotis Ia kapon e lia sultro.
Kelkaj el Ia laborstoj time rigardadis evalon ka] raidanton. Ala, kvaza tio ne koneernus ilin, neparolante
plu mangs.
De tempo aI tempo iIi supreniets
panpeceton aI Ia mevo, iam konanta] Ia manolokon, ka
per siaj elegante mallarga] fluzlo preska tusetanta
Ilian kapoin.
La digografn dum momentoj kvaza
senpense rigards Ia alrnozpetantajn
birdon, kiel ili
ekkapts Ia alletitain panpeceton,
Poste li surevaligis kai Iorrads, ne returnante
sin aI Ia laboristoi:
Kelkaj vorto], nur nun Iatlgtaj de i!i, sainls esti aI li
moko. .Ko tio estas?" li diris aI si mem, "u Elke
estas prava dirante, ke iuj estas kontra mi?
eu
anka tiui dungito kai rnalrulo], el kui multaj per
Ia nova digo Iarigas bonhava]?"
- Li sprons sian
evalon, ke gi kvaza furioze malsupren-rapdegts
en
Ia Koogx'on,
Pri Ia mistera brilo, per kiu lia estinta
subservisto
irkaiiis Ia blankeva'lan raidanton, li mem
ia nenion seiis; sed se Ia horno] nur estus vidintaj lin!
La okuloj ardis en Ia malgrasa
vizago ; Ia mantelo
flirtis, kaj Ia blankevalo
kvaza fajreris! _

Sornero kaj aiituno pass, Gis fino de novembro oni

lahoris; tiam frosto kaj nego esigs Ia laboron, ankora ne finitan. La digo estis alta dek futoin: nur por
1,1 novkonstruota
kluzo restis malplenajo,
Anka Ia
Prichl ne ests iam fluhaltigita.
Tial Ia akvo povis,
,IIIIe kicl dum Ia lasta tri iardeko], senbare eniri Ia
Koog'on, ne povante tie kaiizi gravan malutilon e
Ia nova digo. Nun oni lasis Ia homan aralon aI I~
Iopova Dio, petante lin pro srmo, gis Ia prmternpa
11110 cbltzos gian finkonstruon.
I )UIl1Cen Ia digografa domo gojiga okazontajo estis
nrcnarinta
sin; kaj en Ia naa iaro post Ia edzigo inr,IIJO csts naskata.
Ruhata
gi estis ka pezis sep
Iuutojn, kiel generale novnaskto,
apartenanta]
aI Ia
lua sckso. Nur gia krado sonis strange ka ne plas
11 Ia akusistino,
La ple dangera estis, ke Elke e Ia
Ir Ia tazo malsans ie forta akusa febro.
Si deliris
kaj ckkonis nck sian edzon nek sian maliunan helpuuinon,
La senmezura
gOjo, ekkaptnta
Hake'n e
II ek vldo de sa infano, farigis aflikto.
La kuracisto,
l lIi 'i Ia cl Ia urbo, sidis e Ia lito. Kontrolinte slan
11111 011, 11 rvcentls ka irkarigards
senkonsile. Hake
k,llIlIl'is. .. I ttu IIC helnos, nur Dio povos helpi!" Li
111 I xiau udlviduan
kristanceon;
sed ests io, ko
r I lIi liau nreon.
Kiam Ia rnaluna kuraeisto estis
!lI fllrlllfa, li stars e Ia fenestro, fikse rigardante
11 II
1111',111 fa~()II. J aj kiam Ia malsanulino
ekkriis
I llrc, 11 ifll " pll'ktis slain manojn, mem ne seiante,
11 IIr/) nicco au por ne rnalesperii
pro senmezura
1111I ' , I.

. kvol La akvo!" gemis Ia malsanulino.

"Gardu
nlu," i kriis, "gardu min, Haiike l" La voo obtuzs
I r Iri Tis piora.
"AI Ia mato, u aI Ia mar o ? Ho,
Ir I I )fo, ncnarn m revidos lin!"
J 11 li turnis sino Forsovante
Ia flezstnon for de
1110, 1\ gcnufals ka irkaiprenis
sian edzinon.
AI-

80
lurlll, IIldnkevala.

81

I
I

1['

tirante sn, li vokis: .Elke, Elke, ekkonu min, mi ja

estas e vil" .'
.
Sed si nur malfermis Ia febroardain
okuloin kai
irkaurigardis
mal espere.
.
Rekusiginte sin sur Ia kusenon, li konvulsie prerms
sain manon.
"Dio, mia Dio," li ~r~is, "n~ !,orprenu
in! Vi ia scias, ke mi ne povas VI~I s~n Sl~ Po~t~
estis, kvaza li pripensus kai malpli l~ute v 11 ~ldoms.
"Mi ia seias, ke Vi ne iam povas agi lau
vvol?,
e ne Vil Vi estas ioscia!
Vi devas agi l~u vVia
sageco, ho Disniorol Donu al mi sgnon, ke VI audas

ym

'"

rmni
. Estis- kvaza subite ekregis silento. L'I aud.IS n~r
mallai1t~n spradon: kai 'kiam li sin turnis al Ia 11~0,.ha
edzino ripozls en trankvila dormo.
Nur Ia varlstmo
rigardis lin terurite.
Li ads, ke iu fermas Ia pordon.
.Kiu estis?" li demandis.
...
.Estro, Ia servistino Ann Grete eliris, alportmte
Ia infankorbon."
Sed sniorino

"

Levke

'

kial vi

rigardas

.
mm

.
tiel

konfuzite?"
.
.
Mi? Mi nur ektimis pro via prego, per kia VI ne
savos iun for de Ia morto!"
.
Hake per siai akrai okuloi rigardis sino "eu 7'1
do anka kieI nia Ann Grete, partoprenas
Ia sekretan
diservojn' e Ia holanda ktailoro Jantje?"
I"
"Jes, estro, ni arnba havas Ia ortodoks.an ~redon.
Hai1ke ne respondis.
La tuternpe kutmai ekster:
preeiai
dservo
estis multe di~:,aS!igi.?t.aj a~ka~
inter Ia Irizoi.
Malsukeesintaj
metistoi au mstrUlsto~
eksigitai pro ebriemo ludis e ili Ia efan rOlon,. ka~
[unulinoi, junai kai maliunai virinoi, m~l.laborem~I~J ~~1
solecai homoi fervore
partoprems
11m, en kiu el~
povis esti pastro.
Ella digografa ~o.mo. A~n .Gr~te k~J
Ia subservisto enamiginta e si pasigts tie SI~Jn h~er~Jn
vesperhoroin.
Elke ia esprimis
skrupulom .p:~ t~o;
sed Hake respondis:
.Rlate al kredoaferoJ
cru iru
82

s.ian propran voion: tio neniam malutilas, ka pli bono

tie 01 en Ia brandotrinkejo!"
Ti~ restis Ia afero, kai pro tio li anka nun ne res~ondls:A' Sed prl li oni ne silentis.
Liaj prega] verto]
disvastigts de ~omo al domo. Li priduhis Ia Dian iopovecon; sed ko estas Dio sen gi? Li blaserns Don!
La afe!o nr l~ diabla evalo eerte anka estas verai
~auke nemo.n eks~iis pri tio. Li vivis dum tiuj
tago] nur por sia edzmo; e Ia infanon li ne atentis.
La I?aIJu~a ku~aeisto ree venis, venis iutage; ofte
e dufoie. Tiarn 11 restadis 'Ia tutan nokton ree skribis
~eeepton ka Ia servist?
IV~AnJohns rapidege raids
.11 I~ ~poteko.
Poste Ir farlgis pli afabla.
Li intime
kanicss al Ia dlgograo: "Ni sukeesos
sukeesos
per
Dia helpo!"
"
Kaj iutage - u lia arto venkis Ia malsanon
a
Dio hclps pro Ia prego de Hai:ke -, kiam Ia ku~aeIsto estJsA~ola ~u.n I~ maIsanulino, H kun ridanta] okuloj
dlrl al SI: "SmJormo, nun ml eerte novas diri al vi
~c Ia k~raeist.? hoda havas sian festotagon.
Vi~
Iarto CStlS dangera; sed nun vi ree apartenas aI ni aI
111 vlvanto]!"
'
.leu slaj u.Jalltclaj okulis lumradis! .Hake! Hai:ke!
I I vi .stns (lU ,i voki ; kaj kiam li ie sia gojoplena
v()k(~ ra(~ldcS{i' eu Ia ambron ka al ia lito, si irkaii(li ('UIS Ilan. kolon.
"Hai:ke, mia edzo, savita!
Mi
I ( tos
c vJl"I I 11I '!li.lI11a kuracl to cnostzts silkan tukon, viss
1'"'11011
ka] V,IllS{OJIIkaj kaniesante forlasis Ia am111 1111.

Je Ia tria vespero post i tiu taxo pia parotanto

JI.lUI()f1ist~. forpelta de Ia digograo, parolads en l~
( I ta discrvo e Ia holanda Ilktajloro,
Li klarigis
I Ia allsk~ltantoj Ia econ de Dio. "Sed kiu pridubas
I. Dian lopovecon, kiu diras Vi ne povas agi la
VI volo - ni iu] ia konas Ia malfeliulon tiu
. k omunumon kiel stono ; tiu seras Ia ma'
" as nian

,.-

83

amikon de Dio, Ia amikon de Ia peko, kieI sian konsolanton; ar ies helpon iu homo bezonas. Sed vi, gardu
vin je tiu, kiu pregas tieI; ar lia prego estas blasfemo!"
Ankaii i tiu parolado disvastiis de domo aI domo;
ar kio ne arias publka en malgranda komunumo?
Anka Haiike ekseiis gin, sed ne parolis nrt gi aI sia
edzino. Li nur firme irkaiprenis sn kelkioie, dirante:
..EIke, restu fideIa aI mi, restu fideIa aI mil" Tiam
siaj okuIoj mrigite rlgardis lin. .Fidela aI vi? AI kiu
mi povus esti fideIa, se ne a vi?" - Sed post malonsa
daro si kornprenis lain vortoin. "Ja, Hake, ni restos
Idela aI ni; ne nur pro tio, ar ni bezonas unu Ia
alian!" Ka poste iu iris aI sia labor,
Sed malgraii Ia vgla labor o li sentis sin soIeea.
Obstineeo kai maIsocietemo kontra Ia proksimulol
ekgermis en lia koro, Nur kontra sia edzino li iam
restis Ia sarna. Matene ka vespere li genuis anta
ta IuJilo de sa nano, kvaza tie estus lia eterna sankteo. Kontra geservistoi kai Iaboristoj H Iarigis pli
severa. La mallertulo ka malzorgernuloi, kiuin li
antae riprois per trankvila mallado, nun ektmis
pro liaj severegai vortoi: kai EIke oftfoje estis devigita trankvligi lin.

Kiam Ia printernpo venis, Ia digolaboro denove komencis, Anta Ia malerrnalo por Ia kIuzo oni konstruis provizoran digon. La edgo plalts. La
dgoraitigto Iewe Manners estis mortinta dum Ia
vintro. Lia ofie-sekvinto estis OIe Peters. Pro tio Ia
laboro de Ia dzosrao tute ne pliaclligis. Hai:ke ne
provis malhelpi lian eIekton, sed anstatai: Ia kuraxai
vortoi de Ia maliuna baptopatro de lia edzino, Ia sekvinto nun sekrete kai ieI agis kontrai: li. Li faris nenecesain kontraiidiroin, kuin Hake devis refuti per
sarne neneeesaj argumentei: ar OIe Peters estis an84

faronuIo. sed ne ~ompetenta rilate aI pridiga aero,

Krome II ankorau nun malarns Ia iaman -skrbservIston-!
L~ pIei serena ieIo ree volblis super maro kai
mar~o.. La Koog ree multkoloris per Ia ortai
bov.?J, .kles .ekblekoi interrornps Ia vastan soIeeon.
AIaudoJ. se?eese trilis en Ia aero. Nenia rnalbonega
vetero ~ems Ia Iaboron. La nova kluzo iam estis finkon~trUlta. La Disinioro lasane favoris Ia novan
far.alon. An~au EIke aIridadis sian edzon, kiam li
heimenvenads sur sia bIankevaIo. "Vi tamen Iargis
brava besto," si tiam diris, karesfrapante 'Ia brilan
koIon d~.!a eyaIo.. Se si ports Ia infanon, Hai:ke tui
dee.vahglS kai lass Ia etulaon danei sur liaj brakol,
Se. tiarn Ia blankevalo per sai bruna okulo rigardis
Ia naneton, li diris, ekzemple: "Venu, anka vi havu
I~ I~onoron!" Ka sidginte Ia malgrandan Wienke i tun nomon gi ricevis - en Ia seIon, li rkakondukls ~Ia bIa~kevalon.
Anka Ia rnaliuna frakseno
kelkoie havs Ia honoron, balanc sur elas ta brano
Ia etan infanon. La patrino kun ridantaj okuIoj staris
en Ia ~o:npor.do, sed Ia infano ne ridis. Gia okulo,
Inter kiui stans rnalgranda nazeto, elrigardis iom malsnrltc: ka] Ia manetoj ne povis ekkapt Ia braneton
prezentitan ai gi de Ia patro. Hai:ke tion ne atentis
ar li ia ne estis sperta pri naneto. Nur EIke, vid:
ntc Ia h~lokuIan knabinon sur Ia brako de sia helpist,
!tIO" naskinta samternpe kun si, kelkoe afliktite diris:
~l.lIla, Ia mia ankora ne e tas kiel Ia via!"
Kaj Ia
Virmo, skuante pro amo sian dikan knabon tenatan
c Ia ~ano, t!am. respondis: "Ja, sniorino, l'a inanoi
esta diversai ; ren, i tu iam stels de mi pomoin
anta ~I li estis duara!" EIke tiam karess Ia bukIoi~
de Ia ~lka bubeto kaj poste sekrete prems aI sia koro
slun slcnternan infanon.
~omen~e de o.ktobro Ia nova kluzo iam staris en Ia
cdigo, kiu havs rnalkrutan emaran deklivon kai
v

85

superstaris
Ia normalan alfluon ie dekkvin futoi, De
sur gia nordokcidenta
angulo oni povis libere rigardi
preter
Jevershallg
al Ia Wattene-rnaro
; sed Ia
tieaj ventei blovis pli akre; Ia haro flirtis, ka kiu volis
rigard malproksimen,
devis firme surhavi sian apon.
Je Ia fino de novembro,
kiam ventego kai pluvo
komencs, nur estis ankora fermota Ia malplenaio,
sur kes fundo Ia Priehl eniris Ia novan Koog'on.
Ambaiflanke staris Ia dgornuro].
La Iendego inter ili
nun devis esti plenigata.
Seka somera vetero certe
estus pli Iaciliginta
Ia 'laboron; sed urisl
Subita
ventego povis endanerig Ia tutan Iaboraion.
Pro tio
Haiike ion faris, por pleieble baldai fini Ia laboron. Pluvegis! La vento aifegis! Sed lia rnalgrasa staturo
sur Ia viglega blankevalo
en i tie, ien tie videbligis
inter Ia nigrai hornamasoi, okupatai apud Ia Iendego,
Nun oni vidis lin malsupre e Ia aroi, alportanta
argilteron de sur Ia malproksima
antaiigrundo.
"Jus aro
da i1i alvenis e Ia Priehl ka elsutis sian sargon. Tra
Ia plaiidegado de l' pluvo kai Ia muado de l' vento
sonis de tempo al tempo Ia akravoaj
ordonoj de Ia
digografo, kiu hcdia volis regi sola.
Li vokis Ia
aron la numerei, rifuzante tiuin, kiui premis sin antaen ekstervice.
Nun li kriis: .Haltu!" kai rnalsupre
Ia laboro esis. "Malsuprenjetu
plenaron da pailo l"
li suprenkriis,
kai iun el Ia supre staranta
plenaroi
oni ietegis sur Ia malsekan argilon.
Malsupre virei
alsaltis kaj distiris gin, suprenkriante
ke oni ne enpailigu lin. Kai iam denove oni malsuprenietis
plenaroin. Haike ree iam estis supre kai de sur sia blankevalo rigardis malsupren
en Ia fendegon, kiel oni
sovelis kai renversis.
Poste li rgardadis al Ia maro.
Blovis akre, kai li rimarkis ke Ia akvorando
suprenrampas Ia dgon ka Ia ondoi sin levas ankorai pli
alten.
Li anka vidis, ke Ia laborsto
gutegas
ka
apena povas spiri e Ia peniga laboro kontraii
la
vento kai Ia malvarma pluvo superluanta ilin. .Per-

86

sistu, Iaborstol, persistul"

li kriis malsupren.
"Nur
ankoraii unu futon pli alte, tiam gi sufios kontra i
Ou alfluo!" Kai rnalgra Ia bruegado de l' malbonega
vetero oni povis adi Ia bruadon de la laborstoi.
La
klakado de Ia renversitai argilamasoi, Ia brukrakado
de I' aroj kai Ia sblegado de Ia pailo daris senese.
Intermiksite
ads de tempo al tempo Ia gemetado
de malgranda fIava hundo kiu, frostsuferanta
kaj sencstra, estis puspelata inter hornoi ka veturiloi,
Sed
subite veplenda krio de Ia besteto eksonis el Ia endczo, Haike rigardis malsupren. Li estis vidinta, ke
oni malsuprenietis
Ia hundeton.
Subita kolerruo videbligis sur lia vzao.
"Cesu! esu!" li kriis, ar oni
darigis, elsutl Ia malsekan argilteron.
.Kial?" kriis raiika voo de malsupre, "ja ne pro Ia
mizera hundao?"
"Cesu, mi diras!" denove kriis Hake,
"Alportu
Ia hundon!
Ce nia Iaraio ne okazu krimo!"
Sed nenies mano ekmovis sino Kelkain plenovellloin de Ia algluigerna argiltero oni ankoraii ietls apud
Ia kriantan beston.
Ien Hake tiel spronis sian blankcvalon, ke Ia besto ekkriis kai malsupren rapidegis
Ia di~on. Ciu retiris sino .La hundon!" li kriis. "Mi
uostulas Ia hundon!" Mano tuscti lian sultron kiel iam tiu de Ia maliuna
Jcwc Manncrs.
ed, turninte sin, li vidis, ke nur estas
.uniko de Ia maliunulo.
"Gardu vin, dlgograo l" tiu
Ilust ris. "Vi ne havas amikoin inter Ia laboristoi: ne
II s<.:itiv;upro Ia hundol"
Ln vento Iaili kai Ia pluvo pladis, La laboristoi
parte estis metintai Ia toslon en Ia argilteron, parte
forjctintaj ilin. Hake klnis sin al Ia malunulo, "Harke
.kI\S, u vi bonvolas
teni mian blankevalon?"
Kaj
Incna,
karn tiu estis preninta Ia kondukilon, Hake
J'1I1\ cstis
saltinta en Ia endegon ka tenis Ia plendkrlantan besteton sur Ia brako. Preskai sammomente
li Ia m ree sidis en Ia selo kai returngalopis
sur Ia

87

digon.
Severe rigardante
Ia viroin, starantan
e Ia
aro, li kriis: .Ku Iars tion?
Kiu malsuprenletis
Ia
beston?"
Dum momento iu silentis; ar eI Ia rnalgrasa vizao de I' dgograo Iaireris kolerego ; kaj i1i superstie
timis lin. Jen aliris fortnuka viro. "Mi gin ne faris,"
H ekparolis, demordante
pecon de sia matabako
kai
enbusigante gin malrapide, "sed kiu gin faris, tiu agis
prave; se via digo staru firme, oni devas enigt ion
vivan!"
"Cu ion vivan?
EI kiu katefismo vi tion lernis?"
"EI neniu, estro," respondis
Ia viro, rnalrespekte
ekridante,
"jam niaj praavo tion seiis, kaj i1i certe
estis ne malpli bonaj kristanoi 01 vi! Ankora pli bone
estus entgt infanon; sed se tia ne estas havebla, anka
hundo sufiasl"
"Silentu pr viai idolanecai
instruo]!"
alkriis lin
Hake. .Estus pl bone, enigi vin!"
.Dhol" eksonis krioi, Dekduo da gorgoj laiitigis
ilin kai Hake vidis irkae nur koleregain
vzaoin
kai pugnigitain manoin.
Li rimarkis, ke ili ne estas
arnkoi, La penso pr Ia digo ektimigis lin. Kion fari,
se iuj forjetus Ia Ioslon?
Ka rigardante
nun malsupren, li ree vidis Ia amikon de Ia maliuna Jewe
Manners.
Li tie iris inter Ia laboristoi, alparolante i
tiun, alridante tiun a kun aabla vzao rapante ies
sultron.
Kai unu post Ia alia reekprenis
sian fosilon.
Ankora kelkai momento, kai denove Ia laboro plene
funkciis.
Kion plu fari i tie? La Priehl estis fluhaltigota,
ka Ia hundon li sekure kasis en Ia aldo de sia mantelo. Laii subita decido li turnis sian blankevalon
al
Ia plel proksima veturilo.
.Palon alIa rando!" li kriis
se vere, ka kvaza
aiitornate
Ia veturigisto
obeis.
Balda poste Ia pailo sibladis profunden;
kaj de iuflanke kaj per iu fortoj oni reeklaboris.
88

Unu horon ankora oni laboris.

Estis post Ia sesa
ka iam eknoktigis.
La pluvo esis, Jen Hake vokis
Ia lnspektantojn
aI sia evalo kai dris: "Morgai
matene e Ia kvara, iu reestu e sia Iaboro. La Iuno
unkora estos sur Ia ielo, ka] kun Dia helpo ni finos
Ia laboron!"
Elmanteligante
Ia tremantan
beston, li
nnkora demandis: "Cu vi konas Ia hundon?"
Ili neis; nur unu respondis: "Oi erarvagas en ta
vilago iam dum tagoi: gi apartenas
aI neniu!"
"Do gi estas mia," rediris Ia dgograo forradante;
"Ile orgesu: morga matene e Ia kvara!"
Kiam li alvenis heime, Ann Grete venis ella pordo,
Si cstis pure vesti ta, kai li ekpensis: si iras aI Ia sekta
kunveno de Ia fliktajloro.
.Kavtenu
vian antatukonl"
li alvokis sn: ka
klam si kvaza nevole tion faris, li enietis Ia argil-

malpuran

hundeton.

.Donu gin ai Ia malgranda

Wienke ; gi artu sa
kunludanto!
Sed antae lavu kai varrnigu gin; vi
per tio anka azos la Dia volo, ar Ia kreaio estas
tute rigidiginta!"
Kai Ann Grete ne povis preterlas, obei aI sia estro;
kaj pro tio ~i hodia ne povis partopren Ia sektan
uuvcuou.
l.a . .kvintan tagon oni finis Ia novan digon, La
entego c ti finfuriozinta.
Sabrobekuloi
kai mevoi
rucic svcbis super tero kai maro. De Jevershallig
III1IS Ia milvoa kriado de Ia bernikloi, kai ella blanka
11I.11 'na n bulo, kovranta
Ia vastan marson, leviis
orluma atuna tugo ka lumlgts Ia novan faritalon de
homa mano.
Post kelkai semainoi venis kun Ia supera digograo
I knmi arol, por ekspertizi Ia novan digon. En Ia
di ograla domo oni arangis grandan, soIenan rnangon
111 unuan post Ia funebra mango pro Ia maliuna Tede
olkerts.
Ctui dgoraitigitoi ka Ia plei ernmentai int r satoj estis lnvtitai,
Post Ia mango oni pretigis
89

uin veturilojn de Ia gastoi ka de I' digografo.

La
supera digografo levis siniorinon Elke en Ia kariolon,
anta kiu hufbatis Ia bruna evalo de Ia digogruo.
Saltinte en Ia veturilon, li ekprenis Ia kondukilon; ar
li mem volis veturigi Ia saan edzinon de sia digografo.
Caie oni forveturis,
unue sur ia novan digon
kaj poste irka Ia novan Koog e'on. Intertempe estis
ekblovinta
malforta nordokcidenta
vento, suprenpelanta Ia akvon e Ia norda kaj okcidenta Ilanko] de Ia
nova digo.
Sed estis evidente, ke pro Ia malkruta
deklivo Ia ondo ne povis bati Ia digon tiel forte. La
komisaroj laiidegis Ia digograon, ka] Ia latido] tu] forigis duboin, ien kaj ien esprirnitain de Ia raitigito]. Ankaii tio pasis; sed ankora unu kontenton
li
havis.
Iutage Ia digografo mediteme raids lailonge
de Ia nova digo. Subite li ekpenss la ienon: Kial Ia
novan Koogv'on, kiu ia estas mia me rito, kiu postuls
de mi multe da svto ka nokta laboro, oni baptls la
Ia nomo de iu el Ia princino] Der Neue Karolinenkoog (= La Nova Karolinenkoog)?
Sed vere, sur
iui akto estas skribita i tiu nomo; sur kelka e en
ruga frakturo.
Ien, levinte Ia rigardon, li ekvidas du
laborston, venantan renkonte kun siaj instrumento]:
Ia unu dudek pasoin post Ia alia. "Atendul" li adis
krii Ia postan.
Sed Ia alia, kiu jus staris e voio, kondukanta
malsupren
aI Ia Koog, rekriis:
"Alifoje,
Jens: iam estas malfrue, mi devas laboril"
"Kie ?"
"Nu, i tie, en Ia Haike-Haien-Koog
1"
Malsuprenrante
li late kriis Ia nomon, kvazaii Ia
tuta rnarsn devus gin aiid. Sed aI Hake estis
kvaza li ads proklarn sian gloron,
Rektigante Si~
en Ia selo kaj spronante sian blankevalon
li energiokule rigardis Ia vastan peizagon, kusantan maldekstre
de li. ,,Haike-Haien-Koog,"
H mallaite rpets, "tio
sonas, kvaza oni neniam alie povus nomi Ia Koogv'on.
Ili sptu, sed ili ne povas prtslent mian nomon.
La
90

1101\10de Ia princino - u gi ne estos balda orzesita'?" La blankevalo fiere galopis. Antau Ia oreloi dveIa
digografo io zumadis: Haike-Haien-Koo~,
Hauke:
Hacn-Koog.
En liai pensei Ia nova digo preska
farif{is Ia oka mondmiraklo;
en tuta Fri.z'land,? ~e ~sl~
tia digo. Estis al H, kvaza li trov.igus mter .CI~JIrizoi.
Sllperstarante
ilin je kapalteco,
11 akre ka] er-bonvole rigardis ilin. .
.
10m post iom pasis tri aroi depost Ia mterdl~o. l:a
nova arltaio montrs taga, kai Ia rparkosto
est~s
uur malalta.
En Ia Koog preskaii
ie nun lorls
hlanka trifolio. Kiam oni prornenis tra Ia sirrnitai pastclo, Ia somera vento alportis al Ia promenanto
plenuuboin da dola bonodoro.
Ien Ia tempo estis ven~
luta por transdoni Ia landpartoin
a'l Ia parto?renant,?J
I iel amain propraloin.
Hai:ke ne preterl~sls, anta~e
nklrl kelke da novai,
Ole Peters malarnike retenis
siu: ai li neniom apartenis en Ia nova Kooz. Tamcn
ln ~Iisdonado okazis ne sen agreno kai malpaco; secl
gi nasis. Anka i tiu tago estis foririnta.
.
.
De nun li vivis solece por siaj devoj kel blen~
iunstro kai dlgograo, kaj por tiui, kiui estis parencai
ai li. La rnalnovai amikoj ne plu vivis; kaj gajm
novain, li JlC cmis.
cd sub lia tegmento. regrs paco,
uukaii ne tcnata de Ia ilcnta infanino. TI~ nu: mal-o
multe naroli . Persista demandado, eco de nteligentai
IIILIIIOJ. amlilt. nur malote
kai nur tia, ~.e I~ respondo
l sll'> urnllncilu por Ia dcrnandlto,
Sed sia carma, 10m
Iultu vizao prcska iarn montris konte~.teco~.
D~~
I unludantoin si havis, ka tio sufiis por SI:. KI~m SI
11111111 .ni , iam
Ia savita, fiava hu~deto cI~kausalteus SIIl, kai kiam Ia hundo sin montns, ankau Ia mal'I a lida Wienke
ne plu estis malproksime..
La dua
ruuarado cstis mevo. La hundon oni norms Perlo
k I1 Ia mevon Klas.
.
lVIaljui111linokunportis Ia mevon aI Ia bieno,
La
v

91

okdek-iara
Trin Jans ne plu povis nutri sin en sia
dometo sur Ia mardlgo,
Pro tio siniorino Elke decidis,
ke Ia kaduka servistino
de Sia avo trovu ankorai
kelke da trankvilaj
vesperhoroi
kai heimecan mortambron kai, duone per devzo, Elke kaj Hake irigis
sin aI Ia bieno kai logigis sn en Ia nordokcidenta
ambreto de Ia nova garbeio, konstruita
de Ia digograo anta kelkai aro apud Ia efdomo pro pligrandso de Ia mastrurnaio.
Kelkaj el Ia servistinoj havis
apude sain ambretoin ka povis help Ia maljunulinon
dum Ia nokto. Ce Ia muro staris sa malnova meblaro:
kornodo
el kesta ligno, super gi du koloraj bldoi,
montrantaj Ia mortintan filon; iam delonge ne plu uzita
radspinilo kaj tre pura kurtenhava mo, antai ku staris
malgracia skabelo, tegita per Ia blanka feIo de Ia arna
virkato.
Sed anka ion vivan si kunportis, nome Ia
mevon Klas, kiu iam de iaro estis e Ia malunulino. Kiam vintro ekregis, gi kun Ia aa mevo forlugis suden; kai gi revenis nur, kiam Ia mar-arternizio
bonodoris e Ia marbordo.
La garbeio situis iom malpll alte e Ia verto, Tial
Ia maliunulno tra Ia fenestro ne povis vidi trans ia
digon aI Ia maro. "Mi trovas i tie kiel kaptito, digograo,' si grurnblis iutage, kiam Haiike eniris. Montrante eksteren per siai kurbai fingroi, si demandis: .Ke
trovias
Jeverssand?
Cu trans Ia ruga a nigra
bovo?"
.Kal vi demandas pri Jeverssand?
diris Haiike,
"Ne pri Jeverssand,'
grurnblis Ia maliunulino,
"sed mi volas vidi Ia lokon, kie iam mortis mia filo!"
"Se vi deziras, tien vidi," respondis
Hake, "vi
devas sidi sub Ia frakseno; de tie vi povas rigard Ia
maron!"
"la," diris Ia maliunulino, "ja, se mi havus viajn
iunan kruroin, digograo l"
Tia longternpe rests Ia danko de Ia maljunulino por
Ia helpo de Ia digografo kaj lia edzino.
Sed subite

92

tio sangigis.
Iumatene
Ia malgranda
kapeto
de
Wienke vdis en Ia pordo, duone fermita.
"Nu,"
vokis Ia multiarulno. sidante kun manoj kunmetitaj
sur sia skabelo, "kion vi deziras?"
Sed neparolante Ia infano aliris, senese rgardante
sin per sai indiferentaj okuloi,
eu vi estas Ia digografa infano?" demandis Trin
Ja~;; kaj kiam tiu, kvazai jesante, mallev.is Ia ka~cton, si darigis: .Eksdu i tie sur mia skabelo!
Estis
angora virkato - tel granda -; sed via patro mortbatis gin. Se gi ankora vivus, vi povus raidi sur
iti! "
Wienke
neparolante
rgards Ia blankan felon.
ubite si genuis kai karesis gin, kiel nano kutimas
fari e vivantaj kato a hundo. "Bedairinda virkato!"
si diris kai poste darigis Ia karesadon.
Nu" kriis Ia blankharulino
post kelka tempo,
,
nun" sufias;
sidi sur gi vi povas arr korau nun, e bl e
;;ur pro tio via patro mortbatis gin!" Post tio si !evis
Ia infanon e arnba manoi kai sidigis sin maldelikate
sur Ia skabelon. Sed ar Wienke restis silenta kaj senmove sidanta kaj nur rigardis in, si kapbalancis.
"Disiuioro, ia, Vi punas Iin,' si murrnuretis. ~.Sed tam:n
kompato pri Ia infano laaine ekregis sm: car sia
osta mano karesis Sian maldensan hararon, ka Ia okuloi
de Ia etulino montris kontenton.
_
De nun Wienke utage vizitis Ia maltunulnon en
j"
.uubro.
Post nelonge si memstare eksidis sur Ia
1111 fora skabelo. Trin jans tiarn enmangis
al si viandkaj nanoccetoin - da kiu si iam havis provizon por kc si terenietu iJin. Tiam Ia mevo kun kriado kai
tcnditai flugiloj el iu angulo alrapdegis por bekpren
1111.
Unuaternpe Ia infano ektimis kaj ekkriis pro Ia
falida sovaa birdo; sed tio balda esis. Tul, kiam
1.1 kancto aperis en Ia pordofendo, Ia birdo alrapidls kai ek idis sur sia kapo a sultro: gis Ia malunuliuo hclpi , kai Ia mangigado povis komencigi.
Trin
v

93

Jans, gis tam ne perrnesnte, ke iu etendu Ia manon

ai sla Klas, nun nenion diris pri tio, ke Ia infano iom
post iom tute dekutimigis Ia birdon de si. ai volonte
lass kapti sino La infano portis ka] envolvis gin en
sia antaituko.
Kiarn Ia fiava hundeto irkaiisalts sin
kaj ialuze kontraisaltis
Ia birdon, tiam si vokis: "Vi
ne, Perlo, vi ne!" ka levis per sa braketo Ia mevon
tiel alten, ke gi, sin mem liberigante, kriante forflugis,
ka anstata gi nun Ia hundeto provis, per f!atado ka
saltado ricev lokon en Ia brako de Wienke.
Kam Haike a Elke okaze ekvidis Ia strangan
kvarolon, ili dorloteme rigardis sian infanon; sed,
post kiam ili sin turnis, sur iliaj vizago nur restis
doloro, kiun iu ports sola; ar Ia suferesiga
vorto
gis nun ne ests elparolita.
Ien, iun someran antaiitagrnezon
kiam Wienke kun
Ia kadukulino kaj arnba besto sidi~ sur granda s'tono
anta Ia garbeia pordo, siai gepatroi - Ia digograo
posttrante
sian blankevalon
- preteriris.
Li volis
raid ai Ia digo kaj mem estis preninta Ia evalon de
sur Ia pasteo.
Lia edzino estis ekakompaninta
lin e
Ia verfto,
La suno varme brilis.
Preska
estis
sufoke ka kelkoie ventekblovo
venis de sudoriente.
Eble ai Ia infano farigis rnalagrable
sur sia loko.
.Wenke volas kuniri!" si kriis, forigante 1a mevon
de sur Ia sino kai kaptante ie Ia mano de Ia patro.
"Do venu!" di ris i tiu.
Sed Elke kriis: "Dum tia vento?
Si ia forflugos
de vi!"
"Mi firmtenos
sn ka] krome ni hoda havas
varman aeron ka ondiantan
akvon: si povos vidi
gin dancantan!"
'
Kai EIke kuris domen kai alports ankora tuketon
ka] apeton por sia infano.
"Sed venos rnalbonega
vetero", si diris, "rapidu ka revenu balda!"
Haiike ridis.
"ai ne ekkaptos nin!"
Kaj li levis
Ia infanon ai si sur Ia selon.
Elke arrkorai restis

turanta sur Ia verfto.

Man-ombrumante
I~ okutoj?,
I nnkoraii vidis, ke amba orradas ai Ia. d.lg0. !n~
luns sidis sur Ia stono, murmurante
per siai velkintai
llnoi ion nekompreneblan.
La infano senmove rpozis en Ia brako de Ia patro;
1....
1h, kvaza si maltacle sp~~as pro Ia ~remo de. 1.
fll11l1otondra aero. Klinante ai SI Ia kapon, h demandls.

"Nu, Wienke?"

..'
.
Lu infano, dum momentoj rigardmte .Im, deman?~s.
"Patro, vi ia povas tion fari! - eu VI ne estas ClOknpabla ?"

Kion, Wienke?"

':ed

si silentis.

Versajne

si mem

ne komprenis

slan demandon.
Estis alfluo. Kiam ili surradis. Ia d~go~,. Ia .s.u~rehrllo sur Ia vasta
akvo-ebenaJo
blndixs
Ill~J~
okuloin. Turnovento kirle altenpelis Ia ondoJll:. P!!aJ
nlvcnis kaj plaiidegis kontra Ia bo~don.
Ien SI tIm~
pleno rkaiiprenis
per sai man~toJ I~ pugnon de 1
lia tro, kiu estis tenanta Ia kondukl10n, tiel ke Ia ~Ian~evalo ajts flanken.
La palbluai okuloi k?,n!?zl.e ~1Kilrdls nl l laiike.
.La akvo, patr~, Ia akvo! SI kr~~!ls.
~ 'ti dclikate li liberigis sin, drante:
"Tran~vll.1gU,
Inaucto, vi c ta e via patro; Ia akvo ne endangengos
vlnl"
f
t
Fnriginte Ia helblondajn haroin de sur AIa. run o.
I e I \lra~i
rigardi maren.
"ai ne endangengos
nm, .
1 dirIx trcmantc: "ne; ordonu, ke gi tion ne faru! VI
l slas I apabia
ic tio, kai gi obeosl"
.
Ne mi kapablas tion, nano," rediris Hake sen~
()/,c" sed Ia digo, sur kiu ni raidas, tiu slrmas nin, kai
Ia natro elpensis kai konstruzs gm.
~iaj okuloi rlgardis ln, kvaza si ne tute kornIIr .ns: poste si kasis sian rimarkinde
malgrandan
I "I>et~n en Ia vasta surtuto de l' patro.
.
"Kiul vi kasas vin, Wienke," !Iustris ~i tu, "u v~
mkora tmas?" Kal tremanta voceto soms el la Ialdoi

~!
A'

"

Ao.

"

95

94

de Ia surtuto: .Wenke prefere ne volas rigardi; sed

patro, vi eerte mastras ion?"
Malproksme ektondris.
"Hoho!" kriis Hake, "nun Ia rnalbonega vetero
venas!" Returnante sian evalon, li diris: "Nun ni
volas heimen aI Ia patrino!"
La infano ekspris profunde; sed nur atinginte Ia
heimon, si levis Ia kapeton for de Ia patra brusto. Kiam
poste Elke estis demetinta de si tuketon ka] kapuon
si rests senmove staranta anta Ia patrino.
'
"Nu, Wienke," diris i tiu, delikate skuante sin,
"tu vi satas Ia grandan akvon?"
Sed Ia infano, ekmalfermegante Ia okuloin responds: "Oi parolas, Wienke timas!"
'
"Oi ne paroas, gi nur murmuras kai mugas!"
La infano rigardis malproksimen,
Cu Ia maro
havas krurojn?" si ree demandis. "Cu gi'povas transnas Ia digon?"
"Ne, Wienke, pri tio atentas via patro li estas Ia
dgografo!"
.
'
"Ja," diris Ia inano, manklakante kun stuIta rdado, "patro ion maistras, ion!" Sed subite forturnante sin de Ia patrino, si diris: "Wienke voIas al
Trin Jans: tu havas ruan pornoin!"
EIke maIfermis Ia pordon kaj ellasis Ia infanon.
Ferminte gin, si rigards sian edzon ner dolorplenai
ok!lloj, en kiuj li aliternpe vidis nur konsolon kaj kuragon,
Li donis al si sian manon, kvaza inter ili vorto
ne estus necesai: sed si diris mallate: "Ne, Hake,
Iasu parol min; Ia infano, kiun mi naskis al vi post
iaroi, por iam restos infano; ho, kara Dio si estas
idiota; mi devas tion diri aI vi!"
'
"Mi jam delonge seias," rediris Haike firmtenante
Ia manon de sia edzino, kiun si volis Iortr].
"Do ni tamen restos solai," si ree ekparolis. Sed
Hake kapneis. "Mi amas sn, kaj siaj braketoj ir-

96

kaprenas min kaj firme si premas sin al mia brusto!

J or iuj trezoroj mi ne volus malhavi tion!"
La edzino, malgaiege rigardante anta sin, diris:
" ed kial? Cu mi bedaiirinda patrino estas kulpa e
tio?"
"Ja, Elke, ankai mi demandis tiun, ku sole novas
tion seii; sed ankai vi ia scias, ke 'Ia Ciopova ne
donas respondon ai Ia homo - eble, ar ni ne estus
kapabla kompreni gin!"
Preninte anka Ia alian manon de sia edzino, li
altiris sino "Ne esu ami kiel gis nun vian infanon;
'SI certa, ke si kornprenas!"
Jen Elke lets sin ai Ia brusto de I' edzo, satploris
ka ne plu estis sola kun sia doloro.
Subite si alridis lin, firme premis lian manon ka
forkuris el Ia ambro.
Preninte sian infanon el Ia ambreto de Ia maliuna
Trin Jans, si sidigis sn sur Ia sinon, karesis kai kisis,
!tis si diris : "Patrino, mia kara patrino!"
*
Tiel Ia horno] en Ia digograa bieno solece VIVlS
kun '. Multo estus mankinta, se i1ine estus posedintai
Ia Inanon.
Malrapide Ia somero pasis, La pasbrdoi Iorfluzs
ka] Ia aero malplenlgis ie kantado de alado.
Nur
unta Ia garbeioi, kie ili bekis greneroin, oni de tempo
ai tempo adis i1in kriante Iorflug. La tero iam estis
Irostmalmoligtta.
lun posttagrnezon Ia maliuna Trin Jans estis en Ia
kulreio de Ia efdomo. Si sidis sur stuparo kondukunta aI Ia subtegmento. Videble dum Ia lasta semano
I reviglis.
Volonte si nun iris en Ia kureon kai
lzards, kel Elke laboris. Sa] kruro ne plu estis tro
iuulfortai, de kiam Ia fiialgranda Wenke iutage sunrcutlris sn i tien e [a antatuko. Nun Ia infano
, '1I11i' apud si, rigardante per sa trankvilaj okuloj al
torrn, Blenkevala,

97

'A"

Ia flamoi, kiui estis eklagrantai el Ia. airuia apert~ro.

Sia unu maneto krois sin al Ia manko de Ia maliunulino; Ia alia kuis en sia propra ~albl0!lda. hararo.
Trin Ians rakontis: "Vi seias.' ke .ml ~ervl~ kiel d~~~
servistino e via praavo. LI est~s pli s~~a ?l lU].
Tiam okazis - estis anta multa], multa] iaroi ~, ~e
ili iuvespere e lunlumo fermis Ia markluzon, ~a] ~~
ne povis veni returne en Ia maron .. Ho, kiel ~l
kriegls, tazante per siai fismano~ SlaJ.n.malI?o~aJ.n,
hrtain harolnl Ia, infano, rni mem 11O~vidis kai audl~.
Cu nterkarnpai tosei estis akvoplena] .. La l~~o lums
sur ilin ke ili brilegs kiel argento. Si nazis el un.u
foso e~ alian. Levante Ia brakoin, Si manklakis
kvaza pregante, ke tio estis aiidebla [arn de m~lpro~.sime; sed, infano, ta kreaioi ne estas .kapabl~J pregl:
Mi sidis anta Ia dompordo sur kelk~J traboi, uzotai
por konstruado, kai rigardis malprokSl:nen: LaA.ma:virino ankora iam nas en Ia fOSOJ,ka se SI.le~ls
Ia brakoin, anka tui trembri~e~is ar~ente kai d!a~
mante. Fine mi tion ne plu vids, ka] ~u~ ~ovag~J
anseroj kai mevo, dum Ia tuta teI?po ne audl~] de nu,
ree fafante kai kriante preterflUgls en Ia ae~o.
La' maljunulino silentis. - Unu frazon I~ mfa~o me:
moris. "Si ne povis pregi?" si demandis; "klOn VI
diris, kiu si estis?"
..
.Jnano,' responds Ia blankh~rul~no, "eshs m~~:
virino; tai kreaioi estas monstro] ka] ne povas Iari
ielanoi! "
Ne ielanoj -" ripetis 'ia infano, kaj profunda ekge~o, kvaza si estus kompreninta, levis Ia malgrandan bruston.
A.
.
Trin Iansl" vokis basa voo de ee ,Ia kureia
por'cio. La malunulno ektremetis. E~tis Ia di~ografo
Hake Haien kiu tie staris, apozante sin kontrau fosto.
Kion vi rakontas al Ia infano? Cu mi ne ordonis, ke
~i konservu viain abelon por vi rnem, a rakontu
ilin al anseroj kai koko?"
98

La rnaliunulno maliee rigardis lin kaj forsovs Ia

lulinon. "Tio ne estas fabelo," si murmuris mallate,
"lIlia praonklo rakontis ilin al mi!"
"Via praonklo, Trin? Vi ia diris, ke vi mem travivis ilin!"
"Estas tutegale,'
responds
Ia rnultiarulno. "sed
I l1Ckredas ilin, Hake Haien; vi do volas dirl, ke
mia praonklo estas mensoginto!" Sovnte sin ul prokslmen ai Ia Iairuio, si tenis sain manoin super Ia flamo
Ilazrantai eI Ia aperturo.
La digografo rigards
tra Ia fenestro; apena
vcsperkrepusks.
.Venu, Wienke!" li diris, altirante
sian idiotan infanon. "Venu kun mi, rn montros al vi
on de sur Ia digo. Sed n devas piedr ; Ia blankevalo
estas e Ia Iorlsto!"
IIi iris en Ia 'Iogoambron, kie Elke irkaiivolvis
kolon ka sultroin de Ia infano per varmiga] lantuko.
Halda poste Ia patro iris kun si sur Ia malnova digo
nordokcdenten.
Preterpasinte Jeverssand, ili ris
~s tie, kie Ia Watten largigas ka] preska estas netransvldeblaj,
Jen li portis sian filinon, ien si iris e
lia mano.
ta krepu ko malrapde pliintensigis, kaj rnalprokslmc Cio malapert en nebulo kaj mallumo. Sed tie,
kien oni ankora povis vidi, Ia nevideblaj fluantaj
Watt-riveretoj ests dsirnta] Ia glaci-tavolon: ka
sarne kiel Hake iam vidis en sia unago, nun ree el
~a fendoj suprenlevs sin fumkolono: kaj lalonge de
Ia fendoj Ia teruraj burleskaj figurajo] saltetis unu
kontra Ia alia, rivereneis kaj subi te largigis timige. -

La infano timplene premis sin al Ia patro, metante

an manon sur sian vzagon. .La rnardiablo!" si
flustris tremante. .La mardablof!"
La patro kapnes, "Ne, Wienke, nek rnarvrlno
mardablo: tia; estalo] ne ekzistas. Kiu rakontis
vi pri tio?"
7'

99

,
Stulte si rgardis Hn sed ne responds.
Dorloteme
karesante
sain vangoin, li diris: .Alrgardu ree.! Nur
estas malsatai bedairindaj
birdoi,
Rgardu,
kiel Ia
granda etendas siain Ilugiloin! l1i kaptas soln trovigantajn en Ia fulmantai endoi."
"Fisojn," ripetis Wienke.
.'
.
"les, infano, io tio est~s vivant~ k1,el m; ne ekzistas io alia; sed Ia kara DlO estas iel
La eta Wienke fikse rigardis teren, nterrompante
Ia spradon,
Estis, kvaza
si ektimigite
vidus en
abismon;
sed eble nur aspektis tieI. La patro longtempe rigardis sino Poste li klinis sin, alrigardante
san etan vzaon: sed montriis nenia signo de Ia
slenta animo. Li Ievis sin sur Ia brakon kai metis
san rgtdan manetoin en unu de siaj langantoi,
.
Do
mia
Wenke,'
sed
Ia
infano
ne
komprems
" ,
. ..
.
Iain koregain vortoin -,
"do, varrnigu vm ce mu
Vi a estas nia infano, nia sola! Vi amas nin - - !"
La voo de Ia viro subite silentis; sed Ia etulino karese prernis sian kapeton
en lian malglatan barbon.
Kontentaj ili iris hemen,

*
Post Noviaro
zorso denove eniris Ia domon. Mars-febro
ka~tis Ia dlgograon; mortmalsana
li
estis.
Anka tiam, kam li estis resaniginta
pro Ia
prizorgado
kai negado
de Elke, li ne plu estis I~
sama kiel antae. La korpa malvigleco influis anka
ian spirton,
Elke kun zorso rimarkis, ke eutemne
li estas facile kontentigebIa.
Tamen, fine de marto, ia
devigis lin, sursalti sian blankevalon kai ree radi
lalonge
de sia digo. Estis posttagmeze:
Ia suno,
antae brHinta, am delonge kasis sin post nebulaio.
En Ia vintro kelkfoie oni estis spertinta superakvigon sed tio estis nezrava:
nur e Ia transa bordo,
sur iu Hallig, aro da sato dronis kai pecego de Ia
antaiigrundo
estis forrita, Cflanke kai e Ia nova
Koog Ia superakvioi
ne kazis citindan dornagon,
100

Scd en Ia pasinta nokto furiozis pli farta vento.

Pro
tio Ia digcgrafo estis devigata, mem iri eksteren por
on rigard. Li iam pass Ia sudorientan
angulon de
Ia nova digo ka] trovis ion en bona ordo. Sed atinginte Ia nordorientan
angulon, kie lia nova digo kunig-i kun Ia malnova,
li vidis ke Ia unua ia estis nediektta, sed ke sur Ia malnova digo Ia superakvgo
dctrus kai foriris laran strion de Ia herbkovraio
kai fosis en Ia diga korpo grandan kavaion.
Krom
tio Ia fluego malkovris
Iabirinton
da mus-reioi, Ilake deevalls
kaj zorgerne rigardis Ia difekton.
La musreia labirinto
evidente
estis multe pl! arnpleksa sed nur parte videbla.
Li forte ektimis. Car e Ia konstruado
de Ia nova
digo on ne konsideris
tiain eventualaioin,
oni nun
deves agi. - La bruto ankorai: ne estis sur Ia patcio pro Ia eksterordinare
rnallonga herbo.
Kien li
rigardis,
ie estis dezerte
ka solece.
Li ree surcvallgis ka raidis laiilonge de Ia bordo, tien ka
reen.
Estis refluo, kai H rimarkis ke Ia Priehl ree
fosis aI si novan flueion kaj nun, de nordokcdente,
trafas Ia malnovan digon. Sed Ia nova digo kun sia
malpl] kruta deklivo sukcese kontrai:staris
Ia atakon,
Amaso da nova penado ka laboro estigs antai: Ia
interna vido de Ia digografo.
Oni estos devigita, ne
nur igi pl fortika Ia malnovan digon, sed anka konIorrnigi ties profilon aI tiu de Ia nova digo. Sed anta
io oni devos devoiig Ia daneran
Prlehl-'on.
Ankoraoie li raids gis Ia nle ekstrema nordokcidenta
angulo kai returne, senese rigardante Ia nove fositan
Ilueion de lia Priehl klare ekkoneblan en Ia nun senakva slmeio. La blankevalo estis maltrankvla,
sprcgis ka] hufbatis; sed Ia radanto retenis gin. Li volis
rad malrapide por kvetg anka sian internan maltrankvilon, kiu iarn pli sovae tumultis en li.
Se denove venus alfluego - tia, kia okazis en
1665, kiu engluts rnultege da havaio ka] hornoi, se
101

venus tia, kiaj arn kelkoie venis - - -!

Frostotremo skuis Ia radanton.
La malnova digo - gi certe
ne kontraiistarus!
Kion fari7 Nur unu rimedo ekzistus,
por eble savi Ia malnovan
Koog s'on, havaion kai
vivon, - Hake sentis, ke lia koro dum momento interrornpis Ia pulsadon. En lia kapo, alitempe tel firma, io
turns. Li ne elparolis tion; sed interna voo diris:
Vi devus oferi vian Kooxe'on, Ia novan HakeHaien-Koogv'on,
kai trafosi Ia novan dgon!" Image li iam vidis, kiel Ia alfluego muante enietesas sin, kovrante
herbon kai trifolion per sia sala
blanka samol La blankevalo,
subite sentante
fortan spronpikon, ekkriis kai forrapidegis hernen aI Ia
dgografa verfto.
Kun kapo plena je interna teruro kai malklaraj proekto Haiike alvenis heme. Li fale sidils en sia apozsego; sed kiam Elke kun Ia filineto eniris Ia ambron,
li ekstaris, levis Ia infanon kai kss gin. Poste, forpelinte Ia flavan hundeton, li diris: "Mi devas ankoraii
supreniri al Ia trinkeio."
Preninte sian apon de sur
Ia eporda hoko, kien li jus estis pendiginta gin, li for-

-=- -

rapidis,
Zorgoplene lia edzino postrigardis

lin. .Pro kio,

Hake 7 Iam vesperias!"
- .Dzoalero,"
li murmuris, "mi te renkontos kelkain digoraitigltoin."
Si sekvis lin kai premis lian manon. Haiike
Haien, kiu alternpe propradecide
ordigis iuin aeron,
nun deziris adi Ia opinioin de tui, kiuin li antaiie
preska tute ignoris.
En Ia gastoambro
li renkontis
Ole Peters.
Li, du raitigitoi kaj unu Kooge-enloanto
ludis kartoin.
"Vi certe venas de sur Ia digo, dlgograo 7" ekparolis Ia unua, kolektante
Ia parte disdonitan
ludkartaron ka ree ietante gin sur Ia tablon.
"les, Ole," responds Hake, "mi tie estis; Ia alfluego multon detrusl"
102

"Multon 7 - Nu ia, kelkcent necon da herbkovraio

kn tavolon da pailo ni bezonos; anka m hoda posttagmeze estis tie!"
"Tiel malmultekosta
Ia riparo ne estos, Ole," repondis Ia digografo, "Ia Priehl reaperis,
Oi nun ne
Viu trafas Ia malnovan digon el norda, sed el nordokIdenta direkto!"
.Kal vi ne lasis Ia Priehl'on
tie, kie vi gin
trovis 7" demandis Ole malice.
"Per tio vi volas diri," respondis Hake, .Jce Ia nova
-Koog ne koncernas vin, kaj tiaI gi ne estas necesa;
tio estas via propra kulpo! Sed mi diras: Ia verda trifolio malanta Ia nova digo multoble kompensos Ia riparkoston por Ia malnova digo!"
.Kon vi diras, digografo 7" kriis Ia raitigitoi, "vi
lam preferas Ia ple multekostan!"
La karto kusis ankora netuste sur Ia tablo.
.Dxografo,"
denove ekparols OIe Peters, apogante
amba manon sur a tablo, "via nova Koog, kiun
vi donis aI ni, estas mangegema Iaritaio.
Ankora ne
Iorgesnte Ia altegain koston por viaj lara] dxo, nun
krom tio ni devas rlpar Ia malnovan digon, kiun formangas via Koog. Nur estas bone, ke i tiun oion
{ti ankora kontraiistaris;
kaj certe gi ankaii estonte
tion faros.
Sursaltu denove vian blankevalon
ka
dcnove rigardu Ia situacion!"
Hake venis i tien eI Ia paco de sia heimo ; sed
CIl Ia vortoj jus adita, kvankam
ili estis deca, kais
sin obstina kontravolo ; kaj estis, kvaza mankus aI
li kontra gi Ia gisnuna forto. "Ole," li diris, "mi agos
la via konsilo; sed mi trnas, ke mi trovos Ja situacion
tia, kia mi vidis gin hoda."
Maltrankvila
nokto sekvis i tiun tagon: Haiike
turnadis sin sendorme en Ia lito. .Ko estas aI vi 7"
dcmandis lin Elke, maldormante
pro zorgo pri Ia edzo,
,.se io vin premas, soiigu min pr gi; ni ia iam ags
tic!."
103

'

"Ne estas grave, Elke," li r espondis, "digo kai kluzoj

estas rparbezonai,
Vi ia seias, ke tiain aeroin mi iam
pripensas
nokte."
Li ne diris pIion; ar Ii voIis rezervi al si ago-Iberecon.
La klara prudente
kaj Ia
forta spirito de Iia edzino nun, en lia malforteeo, sans
ai Ii esti malhelpaioi, kuin li instinkte evitis,
La sekvintan antaiitagrnezon,
kiam li ree estis sur
Ia digo, Ia mondo havis alian aspekton 01 Ia antaan
tagon.
Ja ree estis refluo; sed estis antaitagmezo,
kai
lia hela printernpa suno sendis siain radioin vertikale
sur Ia netransvdeblan
Watten,
Blankaj
mevo
kvaza senmove svebis tien ka reen, kai nevideblaj
alado kantis super ili, alte en Ia lazurblua ielo, sian
eternan rnelodon.
Hake ne scis, ke Ia naturo estas
kapabla, forte trompi nin per sia armo.
Starante e
Ia nordokcidenta
digoangulo,
li seris
Ia novan
Priehls-flueion,
ku lin hera tiel forte ektmigis: sed
pro Ia hei a sunlumo, terensendita
el Ia zenito, li komenee ne sukcesis,
Nur poste, man-ombrumante
siain okuloin kontra
Ia blndxai radioi, li ekkonis
gin. Sed tamen, Ia krepuska ombro hera .certe
trornpis lin; ar hoda laiiaine gi estis nur rnalprofunda.
Certe Ia musreia
labirinto
efe kazis la
dgodfekton,
kiu nepre estos riparebla per zorge1f.1a
elfosado kai, kiel Ole Peters
diris, per novaj pailtavolo kai herbokovralo.
"Ne estas tiel grave,"
li diris trankvilginte
al si
mem, .Jiera vi do ests malsaulo!"
Li kunvengis
Ia raitigitoin,
kai sen kontradro
oni prdecidis Ia neeesan laboron, kio gis nun neniam
okazis.
La digografo
eksentis
en sia ankora malorta korpo novan
refortigan trankvilon,
kai post
kelkai semaino Ia laboro estis zorgeme farita.
La aro plupasls:
kai u pl Ia nove surmetita
herbokovraio
negenate verdis tra Ia paltavolo, des
pli maltrankvile
Hake ire a raide preterpass
i
tiun lokon. Forturnante
Ia okuloin, li raidis proksim104

, , c ia enlanda digoflanko.

Kelkoe, kiam li devis

ti tic, li ordonis, ke oni reenstalgu Ia evalon, iam
Iitan. Kaj alternpe, kiam Ia devo ne ten vokis
1111. li subite
kai rapide Iorrngrs tien piede, por ke
11 mu lin vidu.
Kelkoe li anka survoe sin returns,
11 nlu kuragante,
denove ekvidi Ia maItrankviligan
lokon. Plei volonte H propramane
ree dssrus Ia
di ou; ar kvaza konsciencriproo
kuis tiu digoparto anta liaj okulo. Kaj tamenlia
mano ne plu
pov
tui gin, kai aI neniu, e ne aI sia edzino, li
IlOVi paroli pri tio.
Septernbro
estis veninta.
Iunokte furiozis mezorta nordokeidenta
ventego,
Je Ia sekvinta
malserena antatagrnezo,
ie tempo de refIuo Hake surruidis Ia digon. Subite li ektimis. Jen, ~ririgardante
Ia Watten, li denove ka pll klare kaj pl profundan
ckvldis Ia fantoman novan flueion de Ia Priehl. Kiom ain li streis Ia okuloin, gi ne plu malaperis. Kiarn li alvenis heme, Elke ekkaptis lian manon.
.Ko estas aI vi, Haiike?" si demandis, vidante lian
lIlalgojan vzaon, "ebIe nova agreno?
Ni nun estas
tlel felai, kaj vi pacigls kun iui!"
Kontra i tiu vorto li ne estis kapabla elparoli
slan malklaran timon. "Ne, Elke," Ii responds, .nenu
nlu estas kontra mi; nur estas malfaeile prirespondchIa ofieo srrn Ia" kornunurnon
kontra Ia maro de
nia Dot"
Li liberigis sn, por eviti pliain demandon
de Ia
amata edzino.
Li forris a stalo kaj garbeio kvaza
por revizi; sed nenion li atentis.
Li nur intencis trank vlligi sian konscienc-riproon
kaj konvinki sin, ke
111\ ekkapts
nur hnofiondra timo. - - La iaro, prl ku m rakontas,
diris post
nazo mia gastganto,
Ia instruisto,
estis 'Ia [aro
1756. Ci tie on neniam forgesos iin. La morto eniris
1.\ domon de Hake Haien, Ests ie Ia fino de septernbro.
En Ia garbeia ambreto,
disponigita al si,'
105

kusis Ia preskaii nadek-iara

Trin Ians en agonio,
La ia deziro oni duone rektigis sin en Ia kuseno.
Tra Ia malgrandai
fenestroj enkadrigtta
per plurnbo
si rgardis
malproksmen.
Tie certe kuis, sub Ia
ielo, malpli densa aertavolo
super pli densa;
ar
estis alta marhorizonto,
kai Ia morzano")
en i tu
momento
levis Ia maron kiel trembrilan
argentostrion super Ia randon de Ia digo, ke gi blndige briletis en Ia ambreton. Anka Ia suda pinto de Jeverssand estis videbla.
-Ce Ia pieda parto de Ia lito kaiiris Ia malgranda
Wienke, firmtenante
sin per unu mano ie tiu de Ia
patro, staranta apude.
Jus Ia morto prernis sian sigelon sur Ia vzaon de Ia mortontno. La infano senspire ka fikse rigardis Ia misteran, nekornpreneblan
al si sangigon de Ia nebela sed malfremda aI si vizao.
Kion si faras? Kio estas, patro?" si tmplene Ilustris, prernante sain ungoin en Ia manon de Ia patro.
"Si mortas!" diris Ia dgograo,
"Mortas!"
ripetis Ia infano, Iaiiaine ekprofundiante en malkiara meditado.
Sed Ia maliunulino ankoraiioie movis sain lpon,
Etendante Ia ostan brakoin kontraii Ia mar-morgano
ekstere hrletanta,
si vokis akrasone, kvaza alarmkrion: "jins, Ins, helpu min, helpu min! Vi ia estas
super Ia akvo ... ! Dio indulgu Ia aliain!'
Siai brakoi malleviis. La litostablo kraketis.
Si
ne plu vivis!
La infano profunde ekems,
pal-okule alrigardante sian patron.
"Cu si ankora estas mortanta?"
si demandis.
"Si finsuferis!"
respondis Ia dlgografo, levante Ia
*) Anka

raktio
106

atamorgano
de lumo.

= irnagaio. kazta

Infanon sur Ia brakon; "si nun estas malproksime

de
111, c Ia kara Dio!"
'
"Ce Ia kara Dio!" ripetis Ia infano.
Poste si siJ mtis dum kelkaj mornento, kvaza si prrnedtus Ia

vortoin,
"Cu estas bone e Dio ?"
"jes, te estas ple bone." Sed en Hake postonis Ia Iasta vortoj de Ia mortintino.
.Do indulgu
lu aliam!" interna voo mallate parolis en li. Kion Ia
maliunulino
volis diri oer tio?
eu Ia mortonto
do
tas profetoj - -?
Balda, .post kiam Trin Jans estis enterigita supre
apud Ia nreeio. oni iam pl late parolis prl multpeca malfelio kai stranga fiinsektaro, kui ladre tmIstis Ia hornon en Norda Frzlando.
Certe estis ke e
lu dimano Laetare
turno vento terenietis
la oran
virkokon de sur Ia pregeia turpinto.
PHe okazis, ke
11 somermezo
terenfalis grandaj finsekto tiel amase
ke oni ne povis malfermi Ia okuloin, kai poste
preskaii rnan-alte kovris Ia karnpoin.
lon tian neniu
cstis vidinta gis tiam. - Komence de oktobro Ia efervisto ka Ia servis tino Ann Grete iutage ests veturnta en Ia urbon al Ia foiro por vendi grnon kaj
huteron.
Reveninte iIi kun timpalai vzago desaltis
de sur Ia veturilo.
.Ko okazis, ko estas al vi?" kris Ia aliai servI tino kiui, aiidante
Ia rulbruadon,
estis kurintaj
k teren.
Ann Grete en sia voaa vesto senspire eniris Ia
vastan kureion.
"Nu do, rakontu!" ree kriis Ia servi tlno, "Kie okazs malfelio?"
"An, nia kara Jesuo rmu nin!" diris Ann Grete.
"Vi Ia konas transe Ia maliunan Mariken en Ia Ziegelhn- ~). Sur Ia foireio n kun nia butero iam staras
IIIIU apud Ia alia e Ia apoteko.
Si tion rakontis al mi ,

nf

de Ia re., Mariken = Manlo : Ziegelhof = Tegola Bieno.

107

kai Iven Iohns ankai: diris: Venos malelo, malfelio por tuta Frizlando, kredu, Ann Gret; kai" - si
obtuzigis sian voon "Ia aero pri ia digograa
blankevalo eble ankai: estas suspektindal"
"St! st!" avertis Ia aliai servstinoi,
"Nu, nu, kiom g,j koncernas min! Sed transe, e
ia alia flanko, Ia aero estas ankorai: pli mzeroportal
Ne nur muoi kai fiinsektaro, - ne, e sango terenIalis kel pluvo!
Kaj kiam Ia pastro je Ia sekvinta
dimana mateno prenis sian lavopelvon, troviis en gi
kvin krani-similai
skaraboi, grandai kiel pzoi, kai iu
venis por tion vidi! En aiigusto aperis teruraj rukapai rapoi ka iormangis grenon, farunon kaj panon
kai ion, kion ili trovis. E aro ne estis kapabla pereigi ilin!"
La rakontantino
subite slentis.
Neniu el Ia servistnoi estis rimarkinta, ke Ia estrino eniris Ia kureion,
.Kion vi babilas?" si diris. .Ke nur Ia estro pri tio
nenion eksciu!"
Kai kiam iui nun estis rakontontai,
si aldonis: "Ne estas necese, mi iam sufie ai:dis; eklaboru, tio estas pli utila por vil"
Si kunlrigis Ann
Grete en Ia logoarnhron
por ordx kun si Ia oraeron,
Tiel lia superstia habilaio en Ia digografa domo ne
trovis resonon e Ia gemastroi;
sed u pli longai farigis Ia vesperoi, des pli facile gi eniris Ia ceterain
domoin,
Kvazai: multpeza aero iuin senkurasts,
kai sekrete oni rakontis ai si: Venos malfe:lio, granda
malfelio por tuta Norda Frizlando.

*
Estis antai: Ia festo de Ciuj Sanktuloi en oktobro. Forta sudokcidenta
ventego furiozis am Ia tutan
tagon. Vespere duona Iuno staris sur Ia ielo. Malheibrunaj nuboi preterlugs
gin, kai ombro kaj malklara
lumo kaose altemis
sur Ia tero.
La ventego
pliortis! En Ia ambro de lia digografo staris ankorai:
108

Ia vespermana

tablo

de rnalplenai
pladoi.
en Ia stalo por priatenti
Ia bruton, kaj Ia servistinoi
devis kontroli en domo
kaj subtegrnentoi,
u pordoi kai Iuko estis firme
Icrrnita, 'Por ke Ia ventego ne kaptu ilin kaj kazu

La scrvsto laordone

kovrita

ests

malutilon.
En Ia logoambro

te Ia fenestro staris Haike

upud sia edzino.
Li jus rapde estis rnanginta
sian
vcsperrnanon.
Antaie li estis sur Ia digo. Iam fruI,()~ttagmeze.li
piede foriris. Tie, kie Ia digo lasanc
cst.1 malfortika,
li ordonis
amasg pintam palsoin
ka] plensakon da argiltero,
Cie I postenigs viroin
por ~e ~li .enbatu Ia palson kaj antadigu per I~
sako], tUJ karn Ia aifluego ekdektos Ia dgon, e ia
lIordokc.ide.nta. angulo, .k!e kungas Ia malnova kaj Ia
nova digo, h nostenlgs nle multe da virei,
Nur
okaze de ura danero iH forlasu siain lokoin.
Tion
li ordoni~. Apena anta kvaronhoro
li revenis, malseka ka har-dstazita.
Nun, askultante
Ia ventnuegoin, kui brukrakigis
Ia Ienestro-vtrajon
enkadrigltain
per olumbo, li kvaza senpense rigardis
cn ,Ia sovaan nokton. La rnurhorloo jus bate anoneis Ia okan horon.
La infano.. staranta
apud Ia
pa trino, ektremis
kaj kasis
sian kapon
en sa
vc tojo .Klasl" si vokis piore.
Kie estas mia
Klaiis ?"

"

. i raitis tieI demandi;

ar Ia mevo, samkiel paslutare, ne Iorflugis kun Ia alia], - La patro ne atentis
lu demandon; sed lia patrino, levante ia infanon sur Ia
hrakon, diris:
"Via Klas estas en Ia garbeio, tie
estas varme."
.Kal,' demandis Wienke, "u tio estas bona?"
- - "Jes, tio estas bona!"
La domestro ankorai staris e Ia fenestro.
Uras
1:lk:I". li subite diris. "Voku servistinon,
po; ke si
ruiibfiksu Ia fenestro-kovriloin;
Ia ventego disrornpos

Ia vitraloin!"
109

La ordono de tia mastrino,

servistino kuris eksteren.
Oni vidis el Ia ambro, kiel flirtis siai upoi.
Kiam si forlgis Ia krampoin,
Ia ventego fortrs Ia
kovrilon el sai manoi kaj [etis gin kontrai1 Ia enestron, ke kelkai vitraioi dsrompite flugis en Ia ambron, kai unu el Ia kandelo fume estingtgis.
Hake
mem devis iri por helpi, sed nur pene kai malraplde
oni povis fiksi 'Ia kovriloin.
Kiam ili eniris Ia domon,
ventpusezo
postfuriozis,
ke en Ia murranko
tintis
vtraioi
kai argentaoi.
Super iliaj kapoi tremadis
kai krakadis Ia trabaro de Ia domo, kvaza Ia ventego
volus for siri Ia tegrnenton for de Ia murei. Sed Hake
ne reeniris ia ambron;
Elke adis, ke li trairas Ia
draseon kai iras ai Ia stalo. .La blankevalon,
Iohn,
rapidu, Ia blankeva1on!"
si ads lin voki. Poste li
eniris Ia ambron. Lia hararo estis distai1zita; sed Ia
grizaj okuloi brils. .La ventego sans Ia drekton!"
H kriis. "Oi Iarigis nordokcidenta!
Preska
saltalfluego l Iam ne vento! - Gis nun ni ne havis tian

ventegonl" Elke morte paligis.

"eu vi devas reoie iri eksteren ?"
Li ekkapts siain manoin kai, konvulsie premante
ilin, li respondis:
"Jes, Elke, mi devas!" - Malrapide si levis al li sain malhelain okuloin ka
rigardis lin dum kelkaj sekundoi; sed estis 'kiel eterneco. "Jes, Hake,' diris Ia edzino, "mi bone 'selas, ke
estas via devo!" Ien hufbatado anta Ia dompordo. - Si iets sin ai lia brusto, kaj dum momento
estis, kvaza si ne estus kapabla lasi lin; sed anka
tio daris nur momenton. "Estas. nia batalado!"
diris
Hake, "Vi i tie estas sirmitaj;
nian domon nenia
gisnuna alfluego atngs.
Pregu al Dio, ke Li estu
anka kun mil" Haiike surmetis sian manteIon, kai Elke zorgerne
oer tuko rkaiivolvis
lian kolon. Si volis paroli;
sed Ia tremantaj Upoj ne estis kapablai,
110

Ekstere
kriis Ia 'blankevalo,
kvaza
trurnpetai
Innfaroi ensonus Ia muadon de Ia ventego,
Elke elIris kun sia edzo. La maluna frakseno
gemegis
kvazai1 gi estus disrompigonta!
"Sursaltu,
estro!':
oks Ia servis to. .La blankevalo
furiozas,
Ia kondukilo povus disir gi!" Hake irkaiibrakis
sian
dzlnon. - .Kam Ia suno levigos, mi reestos e vil"
~i iam estis sursaltinta
sian evalon; Ia besto ektaris sur ,Ia nosta kruro],
Poste, kiel batalevalo
In ietezas en batalon, gi kun sia raidanto rapidezts
mal upren Ia verfton en nokton kaj ventegan mundon, - .Patro, mia pairo!" postkriis plorema inanvoo. "Mia kara patro!" ~ienke
en Ia mallumo postkuris
Ia forraidinton;
scd iam post kelkai paoi si faletis pro ter bulo ka
tcrenfalis.
La servisto Iven Johns reportis Ia nlorantan
nfanon ai Ia patrino,
kiu sin apogts kontrai1 ia trunko
de Ia frakseno, kies brano vpadis Ia aeron. Fikse
kvazaii senpense, si rigardis en Ia nokton
en ki~
malaperis sa edzo. Kiam Ia kriegado
de I" ventego
kaj Ia malprokslma
plaiidegado de I' maro interrompIltis kelkain momentoin,
tiam si, kvaza pro timo
k kuiis,
Laii sia oplnio, io nur intencas pereig
lIn kaj subite finfuriozos, kiam gi estos ekkaptinta lin.
Slal genuoi tremis, ka Ia ventego,
rnalliginte iain
haron, nun ludis per ili. "Mastrino,
en Ia infano!"
lvokis n Iohns, metante
Ia infanon en Ia brakoin
de Ia patrlno. .Frmtenu sin!"
.La infano? - mi Iorgesis vin, Wienke!" si kriis.
.Dlo pardonu!" Ka si prernis Ia infanon ai sia brusto
tel kiel nur amo estas kapabla,
Genuen falante, si
pregs:
.Dsnoro kai vi, Jesuo, ne faru nin vidvino
ka orfo! Srrnu lin, ho kara Dio; nur Vi ka m konas
IInl" Kaj Ia ventego ne plu pazis. Sonegls kaj tondris
kvaza Ia tuta mondo pereus en kolosa tumulto.
'

111

Iru domen
mastrino!"
diris Johns.
"Venu!"
Hel~inte ilin ekstari, li kondukis arnba en Ia domon
kai en Ia ambron.
La dgografo Hake Haien sur sia blankevalo
randeze alraidis la digon. La voieto estis kote~a,
ar pluvexs
dum ,Ia tazo antaai: tamen Ia ~rgI1tero, maIseka kai aIgluigema, ne retenis ~a huoin de
Ia evalo;
estis, kvaza gi kurus sur firma sornerseka grundo.
La nubaro sur Ia ieIo preterflugis kieI infera asado. Malsupre kusis Ia vasta marso simila al neek~
konebla dezerto,
plengtta
de maltrankvilaj
ombro].
La mar o malanta Ia digo obtuze sed iam pli Iai!e
mus kvaza gi volus enzut ion eeteran. "Antauen, bankeva,Io!"
kriis Haike.
"Ni iras nian plei
dangeran vojon!"
.
Subite promorta krio eksonis sub Ia huo de Ia
evaIo.
Retirante
Ia konduki1on,
li rigardls
malantaen. Aoud li, proksime super Ia tero, duone lusante duone peIate de .Ja ventego, preterlugis
aro da
bIankaj mevoi, latgante mokan kradon.
Ili seris
surlandan rfueion.
Unu el ili Ia Iuno dum momento lumis eI inter Ia nuboi kusis hufdisbatite
apud Ia voio, AI Ia radanto sans, kV31Z~P ~ub r~bando irkaiflirtas
gian koIon. .Klas!
h vokis.
.Kornpatnda
Klais!" Cu estas Ia brdo de I~a inf~no?
Cu gi ekkoninte evalon kai rajdanton, vols ka sm
e i1i? La radanto ne seiis. - "Antaien!"
li reioie
kriis kai Ia bIankevalo
jam reekkuregis.
Ien Ia
ventego subte esis.
Regs tomba slento l Sed nur
dum sekundo;
poste gi revenis kun pli sovaa furi:
ozo. En Ia paiizo Ia raidanto
adis homvooln
ka
malproksiman
hundbojadon.
Turnante
Ia kapon al
sia vlao li en Ia lunlumo vidis homoin sin okupantain e alt~ sargitaj veturiloi starantai anta Ia do~o.j.
Vizie li ankaii ekvi:dis veturlon,
kiuj suprenrapids
al Ia gesto,
Blekado de bovoi, suprenpelitai
el Ia
112

varrna

staloi, estis adebla.

.Dank' al Dio, ili ekuva
sin kai Ia bruton!"
diris interna voo en
lIauke;
sed poste kun timkrio: "Mia edzino, mia inIano l - Ne, ne; Ia akvo ne atinges nian domon!"
Sed io tio daris nur momenton;
kiel vizio io
preterflugis,
Terura
ventpusego
venis muante
de Ia maro.
Kontrai gi evaIo kaj raidanto
suprenrapidegis
Ia
dlzon.
Supre aIveninte, Haike perforte haltigs sian
evaIon. Sed kie estis Ia maro, kie Jeverssand?
Nur akvornontoin
li vidis.
En Ia terura krepusko ili
levis sin minace kontra
Ia nokta ielo, provante
nmasigi sin unu trans Ia alian, ka unu super Ia alia
lIi konraiibategis
Ia firman teron.
Blankkronitaj
ili
ulvenis, kriegante,
kvaza
en il estus kunigitai Ia
krioi de iui rabobestoi,
La blankevalo,
batante per
Ia antaa huoi, naztrue spiregis en Ia bruegon; sed
Ia raidanton preska volis ekregi Ia konvinko: i tie
finlgas ia homa povo,
ekregos
nun 'Ia nokto, Ia
morto, Ia nenio!
Sed .Ji memoris, ke ia estas alfluego, nur ke tia li
is nun ne vidis gin. Lia edzino, 'lia infano - ili sekure trovigas sur alta verfto, en firma domo. Sed lia
dzo - kaj fieron li sentis - Ia Hake-Haen-digo,
klcI gin nomis Ia enloantoi,
gi nun pruvu, kiel oni
konstruu dgoin.
Sed - kion signifas tio? Li haltis e Ia nterdga
ngulo. Kie estas .Ja viro] postenigitai de li i ten por
ardostari?
Li rigardis norden, lalonge de Ia malnova digo, ar ankaii tien li ordonis kelkan; sed nek
I tie nek tie li povis ekvidi homon.
Li pluraidis, sed
ola li restis; nur Ia blovado de I' ventego
ka] Ia
muado de l' maro trafis surdige lian oreIon.
Turnlute Ia evaIon, li revenis
al Ia forIasita angulo.
Li
larigards
Ia novan digon kai kIare ekkonis, ke Ia
ondoi tie rnalpl rapde ka malpli furioze kontrabatas. Preska estis, kvaza tie estus alia akvo. "Tiu
torm, Blankevala.

113

ia staros firme!" li murmuris, interne ekridante.

Sed
Ia rido malaperis, kiam li rgardis 'Ia dgon e Ia nordokeidenta angulo. Kio estis tie? Malhela amas o svarmis kaose.
Li vidis, ke ili fervore Iaboras kaj sn
nterpremas:
sendube estis hornoi!
Kion i1i tnteneas kion ili Iaboras e mia digo?
Ja~ Ia blankevalo
sentis Ia spronoin kai Ia besto
randegis tien. La ventego blovegis el Ia flanko.
Kelkoie Ia ekpuegoi prerns tel furioze, ke ili preska [etegis evalon kai rajdanton malsunren
en Ia
novan Koog s'on. Sed tiui seiis, kie ili raidis, - Iam
Hake rimarkis
ke tie trovigas
kelkai dekduoi da
homo fervore ,iaborantaj;
kai iam li 'klare ekkonis,
ke flu~jo estas fosata tra la nova digo. Perforte haltigante sian evalon, li kriegis: .Halt'! halt'! Kian
satanaion vi i tie faras?!"
Subite ekvidante Ia digograon,
ili ektimigite esigis sian laboron.
La ventego portis al i1~ liain vort
on, kaj li klare rimarkis, ke kelkaj provis respondi.
Sed li vidis nur viglajn gestoin; ar iui staris e lia
maldekstra
flanko; kai kion ili parolis, tion kunpreni~
Ia ventego,
kiu kelkoie ietis Ia hornon unu kontr~u
Ia alian ke i1i dense ariis, Haiike rapide okulmezuns
Ia fosit~n flueion kai Ia nivelon de Ia akvo, kiu malgrau Ia nova profilo preska suprenpladezts
gis Ia
dgodorso,
snrprucante
evalon ka rajdanton.
Iam
nur dek mnutoin da laboro tion li eerte seus -,
tiam Ia alfluego trafuriozos Ia flueion, kai Ia HakeHaien-Koog'on
kovros Ia maro!
La digograio
manszne
ordonis laboriston
aI Ia
alia flanko de Ia evalo. "Nu, parolu!" li kriegts. .Kon
vi faras, kion tio slgnias?"
Kai Ia viro kontrakriegis:
.Estro, ni estas kornisiitai trafosi Ia novan digon por ke Ia malnova
ne
-

rompigu!"
.Kon vi faru?"
"Trafosi
114

Ia novan

digon!"

"Por ke Ia maro kovru Ia novan Koog-s'on? Kiu

satano tion ordonis al vi?"
"Neniu satano, estro!
La raitgito
Ole Peters
estis i tie; li gin ordonis!"
La okulo de Ia raidanto Iaris koler-rua.
"eu
vi konas min?!" li kriegis. .Ke mi estas, tie Ole
Pcters rie raitas ordoni!
Foriru!
AI va lokoi, kien
mi postengs vin!"
Kaj ar ili hezitis, li kun sia blankevalo
galopis
uter ilin. .Forru, aI via avino, a aI tiu de Ia diablo!"
.Estro, gardu vin!" kriis iu el Ia amaso, per fosilo
puegante
e Ia furioza besto; sed hufbato forletegis
~in el lia mano; alia viro falegs teren!
Ien el Ia eetera amaso Iats ekkriego! Ekkrio,
kian povas eligi nur homo en prornorta timo. Unu
mornenton
iui, e digografo
kal blankevalo,
estis
kvaza tonigtntai.
Nur unu laboristo brake montris
aI Ia nordokcidenta
angulo inter amba digoi, ten kie
Ia nova digo kunias kun Ia malnova.Nur
Ia rnuado
de I' ventego ka] Ia pladegado de I' maro estis adebla,
Hake turnis sin en 'Ia selo. Kio estas tie? Lai
okuloi vastigis.
.Potenca Dio! - Rompio! - Rornphw en Ia malnova digo!"
"Via kulpo, digografo l" kriegs voo el Ia amaso.
.Via kulpo!
Kunprenu
gin anta Ia tronon
de
Ilio!"
La koler-ruga
vzao de Hake morte paliis: Ia
JUliO, kiu gin lumzs, ne povs plipaligt gin. Liai brako
stis senorta.
Apena li rimarkis, ke li tenas Ia kondukilon.
Sed anka tio daris nur momenton.
Iam
11 rektlgis sino Profunda ekgerno elis el lia buso:
noste li mute turnis san evalon.
pregante
Ia blankevalo
rapidegis kun li okcdentcn.
La okulo] de Ia raidanto akre rlgardis iuIlanken, ka Ia penso] turnis en lia kapo, Kian kulpon
1111 kunprenu
anta Ia tronon de Dio? La trafoson de
/I.

115

Ia nova digo - eble, iIi estus finintaj gin, se mi ne

estus dirinta mian Halt'!; sed . ..
Estis ankoraii
io, kai li sentis tremon - H nur tro bone sciis - en Ia
pasinta somero; se tiam Ia kalumniulo Ole Peters ne
estus reteninta min - en Ia kazo l Nur mi ekkonis
ia malfortikecon
de Ia mal nova digo.
Malgraii io
mia devo estus estinta rlpari Ia digon propradecide.
Dsinoro mi konfesas!" li subite Iatkriis en Ia vent~gon.
..Mi malzorgerne plenumis jnian oficon!"
Maldekstre de li, proksime apud Ia huoi de Ia evalo, furiozis Ia maro. Anta li, nun en plena mallumo,
etends
Ia malnova
Koog kun siaj verftoj kai
dorno. La pala iellumo tute estings.
Nur de unu
loko lumbrilo trapenetrs
Ia mallumon.
Kaj Ia viro
sentis konsolon, ar Ia lumbro
certe venis el 'lia
domo; gi estis por li kiel saluto de edzino kai infano.
Dank' al Dio i1i trovgas sekure sur Ia alta verfto.
La alia certe, Hi iam estas supre en Ia zest--vago:
ar de tie briletas tiom da lumbrloi, kiom mi gis nun
neniam vidis tie; e de supre ei Ia aero, eble el Ia
oreea turo, tia radias en Ia nokton.
"IIi iui ~sta~
for iui! Ja kelkiu domo ruinigos,
malbonaj
raroi
venos pro Ia superakvota
karnpoi, Kampdeluiloi kaj
kluzoi estos riparbezonai.
Ni de vos tion suferi kaj mi
voIas helpi, anka tun kui agrenis min! Nur, Sinioro, mia Dio, estu ndulga al ni hornoi!"
..
Jen li rigardis flanken al Ia nova Koog, Gn irkais Ia saiimanta maro; sed en gi regis nokta paco.
Sono de gojego senvole elgs el Ia brusto ~e Ia raj~:
anto!
La Hake-Haen-dgo, gi kontraustaros;
gl
kontrau'~taros
ankora nost cent aroil" Tondrosimila rnuado e la pedoi elrevlgis lin. La
blankevaIo
ne volis plu antaen.
Kio estas?
La
evalo saltis returne, kai li sentis, ke anta 'li .dig<?peco
falegas profunden!
Materrnexante
Ia okuIoln,.'li forskuis iain revoin.
Li haltis e Ia rnalnova digo; Ia
blankevalo per Ia antaai huoi [arn staris sur gi. In116

tinkte li retrs Ia evalon! - Jen Ia lasta nuba mant 10 preterpasis

Ia lunon, kaj Ia pala lumo heligts Ia
t iruralon, kiu amante ka siblegante antaii li sin iets profunden en Ia malnovan Kooge'on,
K vaza senpense Hake alrlgardis.
Estis diluvo
por cngluti beston ka homon! - Jen lumbrileto ree
trafis Iian okulon,
Estis Ia sarna, kiun li antae rimarkis.
Ankoraii gi lumis el lia domo.
Kaj kiam li
nun kuraggte rigardls rnalsupren en Ia Kooz-'on, li
idis, ke malanta Ia kapturnga kirlakvo, kiu sin mugnte letegas rnalsupren, superakvta
estas nur strio,
I rb irkaii cent paoin,
Post gi li klare ekkonis Ia
olon, kondukantan
supren el Ia Koog. Li vidis ankora pli: veturilo,
durada
kariolo, furioze .raplde
proksimiis ai Ia digo. Virino - es, anka infano enidas, kai nun -; u tio, kio preterlugis
kun Ia ventzo, ne estis Ia akresona boiado de rnalgranda hundo?
Ciopova Dio! Estas la edzino kaj infano!
Iam
141estas proksirne, ka Ia samanta akvolavango
sin
1I1as renkonte aI ili. - Ekkriego, senespera ekkrego
nis el Ia brusto de Ia raidanto,
.Elke!" li krlegis,
" Ike! - Returne! - Returne!" _
Sed ventego ka maro ne estis kompatemai,
Ilia
furiozado disblovis lain vorton,
La ventego, ekkaptnte lian mantelon, preska
deevaligis
Iin; kaj Ia
turilo senhalte rapidegs alIa ietianta akvego.
Jen
11vidis, ke Ia edzino etendas ai li Ia brakoin: Cu si eknis min?
Cu Ia sopro, Ia timego pro mi pelis sin
Ia sekura domo?
Kaj nun - u si vokas al mi adan vorton? - Tiaj demando] turns en Ia kapo
I' digografo; sed iIi restis sen respondo.
De si al
li. de li ai si iuj vortoj perdis: nur muado, kvaza
tus veninta Ia rnondpereo, plenigis iliain orelon ka
enlasis alian sonon! "Mia infano! - Eke, ho fidela Elke!" Hake krlI en Ia ventegon.
Jen reoe granda digopeco prounds, ka tondre Ia mar o postletegs sin!
117

Ankora unu foion li malsupre ekvidis Ia kapon de

Ia evalo kaj Ia radoin de. Ia veturilo; poste io kirle
mallevigis en Ia kaosan teruraion. - La fikse rigardantai okuIoj de Ia raidanto, kiu soIece haltis sur Ia
digo, nenion plu vidis.
.La fino!" li diris mallate.
Poste li raids al Ia abismo, kie sub li Ia akvo, terure
muante, ekinundis lian heimvlaon.
Ankorali
vidis
Ia Iumon brili el sia domo; sed nun gi estis kvaza
senanima.
Altenrektgante
sin, li forte spronis Ia
blankevaton.
La besto obstine ekstaris sur Ia postal
kruro, preskaii transkapigante
sin; sed Ia torto de I'
viro devigs gin kuri maIsupren.
"Antaien!" li vokis
ankora unu toon, kiel ofte li estis vokinta. - "Disinioro l prenu min! - indulgu Ia alainl"
Unu spronpiko
ankora, ka unu ekkriego de Ia
bIankevaIo,
pli lata 01 Ia muado de ventego kai
ondoi: poste eI Ia akvo obtuza sonego - mallonga
bataIo! La Iuno Iumante rigardis eI sia alto; sed malsupre
sur Ia digo ne plu estis vvaio: nur Ia sovaa akvo,
preskaii
tute superondinta
Ia maInovan
Kooze'on.
Sed ankora Ia verfto kun Ia bieno de Hake Haien
eIstaris eI Ia akvodezerto.
Ankora de tie briletis
ia Iumbrlo ; kai de sur Ia gesto, kie Ia domo] iom
post iom Iarigis mallumai, Ia soIeca Iumo eI Ia preea
turo ankora [etis tremantan lumeroin trans Ia samantain ondoin, La rakontanto
silentis.
Mi etends manon aI Ia
plena glaso, iam delonge staranta
anta mi, sed ne
metis gin aI Ia buo ; mia mano restis kusanta sur Ia
tabIo.
- Tio estis Ia rakonto pri Haiike Haien, - refoie
komencis mia gastiganto, - tia kia mi gin novs rakonti lascie, Certe Ia mastrumantino
de nia digografo
estus rakontinta gin alitekste; ar anka tion oni diras:
tiu bIanka evaIskeIeto
post Ia superakvio
ree, kieI
antae, estis e IunIumo videbIa sur Jevershalltg.
La

118

tuta vilaganaro Iadire gin vidis. Sed tiom estas certa:

Ilauke Haien kun edzino kaj infano dronis en Ia superukvio, E iliain tornboin mi ne trovis supre sur Ia
tornbeo. Versane Ia returnfluanta akvo portis Ia kada vrojn en Ia maron, sur kies fundo ill iom post iom
solvigis.
Tie Ia horno ne povis maltrankviligi
ilin.
Scd Ia Haiike-Haien-digo
staras e nun, post cent
aro: kai se vi morga voiaos aI Ia urbo kaj se ne
tcdas vin Ia voio, pli longa ie duona horo, vi havos gin
sub Ia hufoj de via evaIo.
La danko de Ia genepoi, kiun Ieve Manners iam
prornesis a gia konstruinto,
ne venis, kiel vi aidis;
ar tiai, snloro, estas Ia homoi: Sokrato ests venenata ka Jesuo krucumata.
Tion oni nuntempe ne tel
facile novas fari; sed potencuJon a maIbonfareman
obstinan pastraon
nomi sanktulo, a kapablan viron,
nur ar li superis nin e kapalteco,
fari fantomo a
nokta reaperanto,
tio estas ebIa ankora iutage! Dirinte tion, Ia vire to ekstaris kaj askultis ekstcren. - Tie io sangigis, - li diris, tirante Ia lankovrilon for de Ia enestro.
Estis hela lunlumo.
Ien, - li daiirigis, - tie revenas Ia raitgtoi: i1i iras
heimen; - transe, e Ia alia bordo, certe okazis rornpigo, ar Ia akvo mallevs!
Mi apud :Ji rigardis eksteren.
La fenestroj trovs
super Ia rando de Ia digo. Estis, kieI li drs. - Ekpreninte mian glason, mi malplenigs gin. - Dankon
pro i tiu vespero! - mi diris. - La mia opno ni
povos trankvile dormi!
- Tion ni povos, - rediris Ia malgranda
sinioro,
- mi eIkore deziras al vi bonan nokton!
Irante malsupren,
en Ia vestibIo mi renkontis
Ia
dlgograon.
Li Iorgesis karton en Ia gastoambro
kai
iris por kunpreni gin heimen. - Cio finita! - li drs.
Sed nia instruis to certe kredigis al vi ion nekredcbIan; I!i estas ano de Ia racionalismo.
- Lasaine li estas nteligenta viro!

119

- Jes, ies, certe; sed vi tamen ne novas malkonfidi ai viaj propra] okuloi; kai transe, e Ia alia flanko,
Ia digo rompis, kiel mi antai.diris!
Mi suprentrs Ia sultron, Post tio ni devas
dormi! Bonan nokton, sinioro digograo!
Li ridis. - Bonan nokton!
Je Ia alia mateno, en plei orluma sunbrilo, orumanta
vastan kaoson, mi sur Ia Hake-Haen-dgo
raids aI
Ia urbo.

Klarigoj.

-Fino.Armerlo
bagaco.

= botanike:
=

Bemlklo
Brdo,

Armeria maritirna
StrandneJke.)

W111d., fam. Plum-

(Germane:
zoologe:

Branta

(Germ.:

bernikla.

Rottzans.)

Bordmarulo]
brdoi el Ia subfamilio Tringinol
a Karadrnoj el ,Ia famiJio Karadrdo,
La piei ofta speco
apud la germana marbordo estas: Haernatopus ostralegus,
Demat

Eisboselu.

termezuro.
Vidu klargon sur 'pago 33!

Geest (prononcu:
gest), esp.: gesto
pli alte kuanta diIuvi-devena
grundo, ee konsistanta
el sablo, argtlo kai
rokfragrnento]:
rnalpll fruktodona
01 "Marsch"
(esp.:
maro): vidu tiun! - La Esperanto-Iorrno
"gesto"
ka
"marso"
generale ne estas uzeblai, ar Ia samai radko
iam havas alian slgnion.
Hallig (pluralo:
Koog (pr.: kog)
grundo.

Hallgen)

= insule

to sen digo.

inter dlgo] kusanta parto

Kraboj
krustacoi, zoologie: brakuro],
Dekapodo, ordo Malakostrakoi,
Maljun-alimentulo
= u, kiu transdonis
infano(j) sed rezervs por si parton
Mar-artemizio
Komooztaco].

120

botanke:
(Germane:

de "Marsch"-

grupo de Ia subordo

sian havaion
de gi.

Artemisia
Seewermut.)

maritima,

ai sia(j)
familio

121

Marsch
(pr.: rnar), esp.: marso
en rivervalo] kai marborda] ebenaioj surfundiginta fruktoria grundo, digoirmita kontra superakvego] ka] drena ta per kluzo. (Vjju
anka: "Geest"!)
Mars-febro = kazata de elgrundai haladzol, enhavantaj
nitron (salpetron), natron, suIfurhidrogenon kai anirnalain
elementon.
Priehl (pr.: prl) = rnallara lueio en Ia .Watten" (vdu i
tiuin l), e dum refIuo ne tute senakva.
Sabrobekulo = zooloze: Recurvirostra avocetta.
(Germane: Sbler, Avosette.) Birdo.
Salokokoj = speco: Crangon vulgars, (Germane: Porren.)
Saltalfluego = unua nost plen- a novluno okazanta alfluego,
Watt a Watten (or.: vat, va'ten) = malorofunda, dum
tempo de reuo preska tute senakva apudborda] sllma sablokovrlta parto] de Ia Norda Maro.
Wehle. Vidu klarigon sur pago 7!
Werft, esp.: verfto
teraltalo, amasigita por sirmo kontra
superakvegoi, sur kiu oni konstruas dornon a tutain
vJlagojn.

122

(pr.: rnars), esp.: maro

en rivervalo] ka marborda] ebenaioj surfundiglnta fruktoria grundo, digoirmita kontra superakvego] ka] drena ta per kluzo, (Vjju
anka: "Geest"!)
Mars-febro = kazata de elgrundai haladzo, enhavantaj
nitron (salpetron), natron, suIfurhidrogenon kaj anmalain
elementon.
Priehl (pr.: pril) = mallara lueo en Ia "Watten" (vdu i
tiuin l), e dum refIuo ne tute senakva.
Sabrobekulo
= zoologie: Recurvirostra avocetta. (Germane: Sbler, Avosette.) Birdo.
Salokokoj = speco: Crangon vulgars,
(Germane: Porren.)
Saltalfluego = unua post plen- a novluno okazanta alfluego.
Watt a Watten (or.: vat, va'ten) = maloroundai, dum
tempo de reuo preska tute senakvaj apudborda] sllma sablokovrlta parto] de Ia Norda Maro.
Wehle. Vidu klarigon sur pago 7!
Werft, esp.: verfto
teraltalo, arnasigita por sirmo kontra
superakvegoi, sur kiu oni konstruas dornon a tutain
vilaon.
Marsch

122

Theodor

to

rm

Violo
trikolora
Tr e du k r a

el Ia g er m an a l n g v o

de

Heino

HeitmIIer

egis plena silento en Ia vasta domo; sed e en Ia

vestiblo oni sents Ia bonodoron de tresa florbukedoi,
EI duparta pordo, trovianta kontra larga, ai Ia
supra domo kondukanta stuparo, eliris maliuna, pure
vestita servis tino. Solene memkontente si fermis post
si Ia oordon, kal siaj grizai okuloi laiirgardis Ia
muroin, lasttoie ekzamenante, u anka i tie io estas
pura. Sed kontentigite si kapiesis kal poste rigardis ai
1a antikva angla horloo, kies sonorila muziko JUS inigis duan Ioion.
"Jam duono post Ia sepa," murmuris 'Ia maliunulino, "kaj e Ia oka, skribis Ia sinioro proesoro, Ia sesnoroi alvenos!"
Elpolginte ampleksan slosllaron, si malaperis en
Ia nosta eioi de Ia domo. Ree silento; nur Ia pendolbato de Ia horlogo sonis tra Ia vasta vestiblo ka
upren en Ia stupareon. Tra Ia fenestro super Ia dompordo ens asta radio de Ia vespera suno ka briletis
ur 'Ia tri orumitaj gobetoi ornamantaj Ia horloan
keston.
Nun adebls de supre facilmovai paetoi, ka
knabino, eble dekara, aperis sur Ia tupara plataio,
Anka si estis vestita pure kaj solene; Ia rug-blanke
triita vesto efike kontrastis kun Ia bruneta, eta vzao
ka Ia brile nigrai harplektoi, Si metis Ia brakon sur
127

Ia balustradon, Ia kapeton sur Ia brakon, kai malrapde

lasis sin glti malsupren;
dume sa] malhelaj okuloi
mediteme rigardis Ia kontraian
arnbropordon,
En Ia vestiblo si aiskultis momenton; poste si senbrue malfermis Ia pordon de Ia ambro kaj facilmove
enovgis tra Ia peza kurtenoi, - Iam regis krepusko
i tie; ar Ia du enestroi de Ia profunda eio rigards aI
malvasta strato kun altai domo]; nur super Ia sofo argente brilis sur Ia malhelverda
velurtapeto venecia
spezulo, kiu en i tiu sol eco ests destinita kvaza nur
al tio, reflekt Ia bildon de resa rozoi, starantaj
en
marmora
vazo sur 'Ia tablo anta Ia sofo. Sed nun
apers en gia kadro ankai Ia nigrahara infankapeto.
Sur Ia piedplnto] Ia etulino estis irinta trans Ia molan
tapion; kaj iam Ia gracla fngro] rapderne kapts
inter Ia tigoin de Ia floro, dum Ia okuloi returns a:1
Ia pordo,
Fine si sukcesis, elfaskig duone-ekflorintan
rnuskan rozon.
Sed dum Ia laboro si ne atents Ia
dornoin, kaj ruga sangoguto transfluetis
ian brakon,
Rande - ar preska gi estus falinta sur 'Ia multvaloran tablotukon - si ner Ia lpoi ensuis gin. Poste
- rnallate kiel veninte, Ia rabitan rozon en Ia mano
- si eliris tra la pordkurteno]
en Ia vestiblon.
Ree
askultinte
i tie, si rapids stunarsunren,
lakurs
koridoron gis Ia lasta pordo, rigards momenton tra
fenestro, anta kiu en Ia vspera turno krozis hrundoi,
ka malfermis gin.
Estis ia patra studeo, kiun si kutime ne eniris dum
lia foresto. Nun si estis tutsola inter Ia aItaj librobretaro, mponanta pro Ia rnultego da libro]. Kiam si hezite
fermis Ia pordon, adils sub fenestro troviganta
maldekstre de Ia pordo 'Ia lata ekboio de hundo. Rideto
serenlgis Ia seriozan mienon de I' infano; rapde irinte
al Ia enestro, si rigards eksteren. Malsupre etendiis
ia vasta dornardeno kun ampleksai areo da herbo kaj
arbustaro.
Sed sia kvarkrura
amiko sane iam forkurs: kiom ain si rigardis, gi ne estis videbla.
Kaj

128

Ia mieno de I' infano reseriozigis; pro io alia si ia

venis, Nero nun ne interesis sin!
Okcidenten,
kontraii Ia pordo, tra kiu si eniris, Ia
ambro havis duan fenestron. Flanke de gi, e Ia muro
- tel, ke tiu, sidanta anta gi, ricevas Ia lumon de
maldekstre
-, staris granda skribotablo kun iaj bezonatoj de scienca arkeologo.
Bronzajoj kaj terakotaio el Romo ka] Greklando;
eta modeloj de antikvaj
templo] kaj domo], kaj alia] elfositaio okupis preskaii
gian tutan surkonstruaion.
Sed super gi, kvazai kreita
de I' printernpo, Ia naturgranda
brustportreto
de iuna
virino.
K vaza krono de I' iuneco kus Ia orblondaj
harplekto] super Ia klara frunto. - "Carme dola" sn
nomis Ia geamikoj - iam, kiam si ankorai sur Ia soflo
de i tiu domo, per rideto bonvenigs Ia gastoin. - Kaj
sammiene ankorai nun per siaj bluaj infanokuloj si
rigardis malsupren;
nur Ia buso montris etan traiton
de agreno, kiun oni ne vids dum sa vivo. Tiuternpe
oni riprois nro tio Ia pentriston;
sed post sa morto
iuj sane konsentis.
La nigrahara knabino senbrue aliris; per pasia ardo
siaj okuloj rigardis Ia belan bildon.
"Patrino, mia patrino!" si flustris; sed tiel, kvaza
per Ia vorto si volus premi sin aI si.
Senviva kiel antaie restis Ia bela vizago ; sed lerte
kiel kato si ramps trans fotelon sur Ia skribotablon,
ka nun staris, kun vizao malafabligita
pro obstino,
anta Ia bildo, dum siaj tremantaj
mano] provs fiksi
Ia rabitan rozon post Ia malsupra listelo de Ia ora
kadro. Sukcesinte, si rapde rarnpis malsupren ka per
postuko zorge vis for de Ia tablo Ia postsignojn de
siaj piedeto].
ed estis, kvazai si ne povus forlas Ia ambron,
kiun si antaie tiel time eniris.
Farinte iam kelke da
nasci al Ia nordo, si returnis sin; Ia okcidenta fenestro
apud Ia skribotablo lasaine havis allogan forton.
Storm,

Blankevala.

129

Ankaii sub i tiu fenestro

estis gardeno;
aii, pl
fakte, gardena sovaeio.
La areo ia estis malgranda;
ar tie, kie Ia trokreskanta
arbustaro
ne kovris gin.
estis videbla Ia alta rkamuro.
e i tiu, kontra
Ia fenestro, trovigis evidente runanta
aperta kandome to. Anta gi, preska tute kovrita de verda klemata pnalo, staris ankora gardena sego. Kontrae
de Ia dometo iam kreskis aro da alttrunkaj rozoi: sed
nun i1i pendis, velklintal
branetoi, e Ia senkolorigintaj florstangoi, dum - sub ili - centifolioj kronitai de sennombraj
rozoi dsietis sain velkain toloin
sur Ia herbon.
La etulino, apogante la kubutoin sur Ia fenestrobenkon kai la mentonon en arnba rnanoin, sopire rgardis
rnalsupren.
Transe en Ia kana kabano du hirundoj flugis tnternen-eksteren;
veraine
ili konstruis
en gi san
neston.
La alia] birdoi [am ripozis; nur ruggorgu!o
zae kantis sur Ia ple alta brano de l' senlorlnta
laburno, rigardante Ia infanon per sai nigrai okuloi.
_ .Nes, ke vi estas!" eksonis kvieta maljunulina
voo, dum mano karese tusetis Ia kapon de Ia infano.
La maliuna servistino estis nerimarkite enirinta. La
intano turnis Ia kapon, mal vgle rgardis sin kai diris:
.Anne, se nur unu oon mi havus Ia permeson rceniri
ia gardenon de Ia avino!"
La malunulino
ne respondis:
firme fermante
la
lpoin, si nur kelkoe kapiesis aprobe.
.Venu, venu!"
si diris. .Kiel vi aspektas!
Tui i1i alvenos, via patro
kaj via nova patrino!"
Dirante tion, si altiris al si Ia
infanon por ordgi giajn hararon kai veston. - "Ne,
ne, kara Nesi! Ne ploru; laiidire si estas bonanima
virino, kai bela, Nesi; vi [a satas belain homoinl"
En Ia sarna momento sur Ia strato ekbruis veturilo.
La infano ektremis;
sed Ia malunulno,
prenante gin
e Ia mano, rapide kondukis gin el Ia ambro. - I1i
aIvenis gustatempe,
por vidi ekhalti ia veturilon;
du

130

servistinoj iam malfermis Ia dornpordon .- La p

I
de I
lt
I
.
aro o
~ mu raru mo laiiajne vers
Viro ebl k
dek ~Ja ra, ie
. kes
" povs facile
e varies ser
seroza trajto] on
ekk?~1 Ia pat~o? de ~esi, .tevis eI Ia veturilo iunan, beIan
vIrI~on: SI~J. haroj ka okulo] ests preska Hei malhela] kel tiu] ~e Ia infano, kies duonpatrno
si nun
esh~. Ne k~n:'lderante
san troan junecon, oni estus
povnta taks sm ,Ia patrino natura
AfabIe s I t t
si ri
d A. k v
.
a u an e,
Igar IS c:r au;n; sed sia edzo kondukis sin rapide
en Ia teretagan
cambron, kie sn bonvenigls Ia bonodoro de Ia freai rozoi.
en "ei tie n kune vivos," li ekparols, sidigante in
t Il!0I~~ ~oteIon, ."ne forIasu Ia ambron, anta 01 vi
rovis ~1 t.le, e~ VIa nova heimo, trankvillgon!"
Am~;~;,~ ~ rigardis lin, "Sed vi - u vi ne restos e
. "Mi alportos aI vi Ia ple] karan eI Ia valorajo] de
DIa domo!"
,,]a, j~,. RudoIf, vian Agnes!
Kie si estis antaiie?"
. Sed. Ir ram forIasis Ia ambron.
La patro ia estis
nm~rkmta,
e ilia aIv.eno, ke Nes sin kais post Ia
rnaliuna Anne; n~n, kiarn li trovis sin enpense star~n~an e~ I~. V~ShbIo, li Ievis sin sur amba brakojn
aJ ports sin tel en Ia ambron.
.A,,]eAn Nes~!" li di ris, kusigante Ia infanon sur Ia ta~~svonce Ia piedo] d: Ia bela duonpatrino.
Poste, kvaJ~
plenum urgan aferon, li eliris; soIaj konatu

~~r

.Nesi ~~Irapide levls, kaj silente nun staris anta

iuna virmo.
J
10m ~onfuzite kaj esnore rigards unu Ia alian
La
:lstno~Ita,
ate~dinta afabIan akcepton memkom;renC?I~,.fm~ ~reDI.S Ia manojn de Ia knabino kaj serioze
dtrl.s. "VI ia sCJaS, ke m nun estas via patrino ; u ni
IIC mteramu,
Agnes?"
'
Nesi rigards fIanken.
Ja

131

Sed mi a ne povas nomi vin mama-")?"

si de"
mandis hezite.
.
"Certe, Agnes; nomu min rnama a patrino,
laiiplae!"
La infano embarasite rigardis sin kai malkurage rediris: ,,Mama mi bone povus diri.".
.
..
La [una virino surprizils kai fikse rigards per s.la]
malhela] okuloi en Ia ankora nl malhelain de Ia mfano.
Marna: sed ne patrino?"
si demandis.
::Mia pat;ino ja mortis," responds Nesi malla~!e'l
Senvole Ia mano] de Ia iuna patrino returnpusis
ra
infanon, por tu] pasie retiri sn ai sia bru~to.
"Nesi," si diris, patrino ka marna ra estas samA

signiai!"

"

A.

Sed Nes nenion rediris; Ia mortintnon

SI norrns
iam nur patrino.
. .
.
La interparolo
esis, ar Ia patro reenm.s.
V~dante
sian filineton en Ia brakoi de sa iuna edzino, 11 kontente ridetis.
"Sed nun venu," li zae diris, etendante ai SI sian
manon, "kaj ekestru i tiun domon!".
.
Kaj kune ili foriris; tra Ia arnbroi de Ia rnalsupra
domo tra kuireio kaj kelo; poste stuparsupren
<:,n
grandan salonon kaj ai Ia arnbreto, situantaj ambaflanke de Ia koridoro.
. .
Iam vesperiis.
La [una edzino ~am pl~pene ins
e Ia brako de sia edzo; estis, kvazau per em pordo,
kiu malerrngs
anta si, pla sargo pre!ll?s s~a~n
ultroin: iam malpl paroleme si respondis liain gala~n
paroloin.
Fine, kiam ili staris antai. Ia po~do de lia
laboreo
ankai li eksilentis kai levis aI SI Ia belan
kapon, ;ilente ripozantan e lia sultro.
.
I"
.Koestas aI vi, Ines?" li demandis. "VI ne goras:
A.

A'

.Ho, eerte, mi gojas!"

"Do, venu!"
Kiarn li malfermis Ia pordon, albrilis ilin milda lumo.
Tra Ia okeidenta fenestro lumis Ia vespera
elruo,
orbrilanta transe de Ia brdeneta
arbustaro.
En i tiu
lumo Ia bela bildo de Ia mortintino rlgardis de sur Ia
muro; kaj sub gi, sur Ia malbrila oro de l' kadro, ardis
Ia fresa ruga rozo.
La iuna virino senvole premis Ia manon al sia koro
kaj senvorte rigardadis
Ia dolan, vvoplenan bildon;
sed iam Ia brakoj de l' edzo firme irkaiis sino
"Iam si estis mia felio; nun vi estu gi!"
Pene sprante si kapjess, sed ne parols.
Ho ve!
ct tiu mortintino ankora vivas, ka] por du ne estas
spaco en unu domo.
Kiel antae, kiam Nesi estis i ti e, nun ree eksonis
el Ia vasta, norde situanta gardeno laita boiado de
hundo.
La edzo mildamane kondukis sian iunan edzinon
ai Ia fenestro.
.Bonvolu rigard rnalsupren!" li diris.
Sur Ia voio, rkaanta
Ia grandan
herbobedon,
sidis nigra novtera-")
hundo.
Antaii gi staris Nesi,
svingante
unu de sa nigraj harplekto]
en iam pl
malvastantaj cirklo irkaii gian nazon.
Pro tio Ia
hundo boiis, malantaienjetante
sian kapon: kaj ridetante Nesi rekomeneis Ia ludon.
Anka Ia patro, rigardante
Ia infanan petolalon,
devis rideti; sed Ia iuna vi ri no e lia flanko ne ridetis,
kaj lia mieno farigis malgaja,
Se estus Ia patrino l li
pensis: ka] poste li diris: "Estas nia Nero; kun tiu vi
ankora konatu, Ines; gi kaj Nesi estas fidelaj karna,
radoi; Ia monstro e tiras sian pupoveturilon."
Levante
al li Ia rigardon,
si diris distreee:
.La
taskoi estas tiel multflanka]:
se m nur estas kapabla
plcnumi ilin!"
\

*) Mama (gerrn.)

patrino: st:~ la Storm patr-

ino estas Ia pli intima, pli koreca esprimo.

132

*) Nova Tero

New Foundland.

133

.Ho, Ines!" li ekkriis.

.Kiarn kusos sur via sino
infano el via propra sango!"
K vazai: defende si ekmovigis: sed li darlgis: .La
tempo venos, kiam vi sentos, ke Ia ravo, radianta el
viaj okuloi, aperigas Ia unuan rideton de via nano
ka a1tiras ai vi gian malgrandan animon. - Anka
super Nesi iam brilis du feliegaj okuloi: tiam sia eta
brako irkaiiprenis nukon malsupren fleksitan ka ~i
diris: Patrino.
Ne koleru kontra si pro tio, ke si
neniun en Ia mondo povas alparoli same!"
Ines apena ads liain vortoin: siaj penso] koncentrigis nur je i tiu punkto : se Vi povas di ri : S ia ne
estas via infano, kiaI vi ne diras anka: Vi ja ne
estas mia edzino?"
Kaj tia restis Ia afero.
Siri ne konvinkis lia] motvoi,
Li altiris sn ai si ka provis, trankviligi sn, si kisis
lin kaj ner larrnoplena] okuloj lin alrigardis:
sed konsolon si ne trovis.

*
Kiarn Rudolf estis for, si iris eksteren en Ia gardenon. Enirante si ekvidis Nesi'n kiu, kun lernolibro
en Ia mano, irkairls Ia grandan herbobedon;
sed
por ne renkonti sn, si ekiris flankan voion, kondukantan inter arbustaro lalonge de Ia gardena muro.
La infano, mornenton levinte Ia rigardon, rimarkis
esprimon de agreno en Ia bela okuloj de Ia duonpatrino kai, kvaza altirite de rnagneto, si - lernante
ka murmurante
sian lecionon - post nelonge iris Ia
saman voion,
Ines jus haltis anta pordeto, troviganta
en Ia alta
muro kaj preskaii tute kovrita de planta volvaio kun
volkolora loroi. Enpense siaj okuloi rigardis gin kai,
iam volante darlg -sian solecan promenon, si ekvidis
ia infanon, irantan renkonte ai si.

136

Si restis staranta

kaj demandis:

"Kia pordeto

estas

i tio?"
"Oi kondukas en Ia gardenon de Ia avino!"
.En Ia gardenon de Ia avino? - Sed viaj geavoj
ia morts anta longe!"
"les, iam anta tre longa tempo."
.Kai aI kiu nun apartenas Ia gardeno?"
"AI ni!" respondis Ia infano, kvazai: tio estus mernkornprenebla.
Ines klinis ia belan kapon sub Ia arbustaron
kaj
ckskuis Ia anson; Nesi silente staris apude por gisatendi Ia sukceson de i tul klopodoi,
"Sedgi
ia estas slosta!" diris Ia una virino, esante ka per postuko Iorvisante
Ia ruston de siai

fingroi.

"eu

estas Ia sovaa gardeno, videbla eI Ia studeio

de I' patro?"
La infano kapiess,
.Askultu, kiel bele Ia birdoj kantas transe!"
Dume Ia maliuna servis tino eniris Ia gardenon.
Ai:dante Ia vooin, si rapide aliris.
"Alvenis vizitantoi!" si sciigis,
.
Ines karese tusetls Ia vangon de Nesi. .Patro estas
malzorga gardenfleganto,"
si diris forirante, "tien ni
arnba devos iri kai ordigi!"
En Ia domo renkontis sn Rudolf. .
"Vi scias," li ekparolis, "ke hoda vespere koncertos
Ia Mller-kvarteto,
Ia kuracistaj
geedzoi
vcnis por mernorigi nin."
Kiam ili alvenis e Ia gasto], ekestis longdaiira,
vigia interparolado
pr muziko. Poste temis pri mastruma aferoi, ankoraii plenumotai,
La sovaga gardeno
por hodiai: estis Iorgesta.

137

Vespere okazis Ia koncerto.

Komponaio de Ia neIorgeseblai
mortnto Havdn kai Mozart estis finluditai, ka jus finsonis anka Ia Ias ta akordo de Ia Cmol-kvarteto
de Beethoven;
kaj anstata Ia solena
silento, dum kiu sole Ia sonoj regis, bruetis nun tra Ia
vasta salono Ia babilado de I' orrapdanta
askultntaro.
Rudolf staris apud Ia sego de sia iuna edzino. "Oi
fini'gis, Ines," li di ris, sin klinante aI si, "ai: u vi ankora adas ion?"
Kvaza askultante si ankoraii sidis kaj rizards aI
Ia podio, sur kiu staris iam nur 'Ia malplenai rnuziknupitroi, Nun si donis al sia edzo Ia manon: "Ni iru
heimen, RudoIf!" si diris levigante.
Ce Ia pordo ilin renkontis ilia kutima kuracisto ka]
ties edzino - Ia solaj personoi, kun kiui Ines gis nun
intime eknterrilatis.
"Nu?" diris Ia kuracisto ka], interne kontentigite,
kapsaluts
ilin. .Jru kun ni; ia estas Ia sama voio ;
post o Na oni kune pasgu horetonl"
RudoIf iam volis gaie konsenti, kiam li sentis sin
tirata e Ia maniko kai vids, ke Ia okuloj de lia edzino
petante rigardas lin. Kai, bone komprenante
sin, li
serce rediris: "Mi cedas Ia decidon aI supera nstanco."
Kaj necedeme Ines ests kapabla, atendigi
Ia ne facile konsentigeblan
kuracston gis alia vespero,
Kiam anta Ia domo de .la gearnikoi ili adiaiiis sino
si malstreiis.
.
.Kal vi hodia havas antpaton kontra niaj karai
kuracst-geedzoi?"
demands Rudolf.
_ Firme prernante sin at Ia edzo, si respondis: "Nenial; sed estis tiel edife hodia vespere, ke mi nun
devas esti sola kun vi!"
Pli rapide ili iris hernen,
"Vidu," li diris, "ma-Isupre en Ia oa ambro jam
estas lumo; nia maluna Anne certe iam pretgis Ia

138

tablon

por te-trinkado.

Vi estas

prava;

herne estas

ple agrable l"

Premante lan manon, si nur kapiesis.

Tiam ili eniris Ia domon.

Rapde Ierrnirrte Ia ambropordon,
si
disigis Ia kurtenoin.
Sur Ia tablo, kie iam trovs Ia vazo kun Ia rozo,
nun staris granda bronza lampo, kiu lurnigis nigraharan lnfankapeton,
kusantan en dorrno sur Ia malgrasaj braketo, sub ku] Ia anguloi de bildlibro nur
iorn estis videblai,
La una virino kvaza stoniginte
ekhaltis en Ia
pordo ; ar prl Ia infano si tute ne estis pensnta, Sento
de maldoIa elrevio vlbrigis sain belain lipoin. "Vi,
Nesi!" si severe ekparolis, kiam sa edzo in kondukis
en Ia ambron, .Jcal vi ankorai: estas i te?"
Nesi veks kai salte levigis. "Mi volis atendi vin,"
si responds ridetante kai manfrotis siain dorrnemain

okuloin.
.Anne

ests malzorgerna,

jram delonge

vi devus lit-

ripozi!"
Ines sin deturnis kaj iris al Ia fenestro.
Si sentis,
ke larrnoi eligas el siaj okuloi, Konuziga aro da maldolai sento tumultis en sia animo; heimveo, kornpato kun si mem, pente pro Ia senamaio kontra Ia infano de Ia amata edzo - si mem ne sciis, kio l-momente ekregas sin, sed - - -; kai kun Ia turrnentemo kai maliusteco de Ia doloro si kredigis aI si, ke ai
sa edzeco mankas Ia iuneco, kvankarn si mem ia estas
tiel juna!
Kiarn si turnis sin, si ests sola. - Preterlasita
Ia
bela horo, kiun si sopire atendis! - Si ne konsciis, ke
si mem gin maleblgis!
La infano, kiu per trnplena] okuloi estis rigardinta
Ia okazaion ne kornpreneblan
a si, estis eksteren kondukita de Ira patro .
.Pacencon!" li di ris al si mem, kiarn 'li, irkaiiprenante Nesi'n, supreniris kun si Ia stuparon: :kaj anka

139

li, sed

alisence,

aldiris:

"Si ia estas

ankora

tiel

iuna l"
Cena da pensei ka proiektoi ekestis en li. Enpense
li malfermis Ia ambron, kie dormadis Nesi ka Ia maliuna Anne, kiu iam atendis sino Li kisis sian filineton,
dirante: "Mi vianome diros ai patrino bonan nokton."
Ekforirinte malsupren ai sia edzino, li returnis sin ka
eniris e Ia fino de Ia koridoro sian studeon.
Sur Ia surrnetaio de Ia skribotablo staris rnalgranda
bronza larnpo el Pompeii, kiun li akiris nur anta mallonge kaj prove plenigis per oleo. Li deprens, ekbrulgis kai remetis gin aI gia loko, sub Ia bildo de Ia
mortintino.
Vazon kun floro], starantan
sur Ia tablo,
li metis apuden. Preskai1 senpense li tion faris, kvazai1
nur por okupi siain manoin, dum tumultis en liaj kapo
ka] koro. Poste li iris aI Ia fenestro ka materrns amba giajn aloin.
La ielo estis nuboplena;
Ia lunlurno ne povis trapenetr, Malsupre en Ia malgranda
brdeno
kusis Ia
kreskeganta
arbustaro
kel nsra maso; nur tie, kie
inter nigraj, piramidoformaj
koniferoj Ia voieto kondukis ai Ia kana dometo, lumets inter i1i Ia blanka
gruzo.
Kaj Ia fantazio de Ia viro, kiu rigardis rnalsupren
en i tiun soleceon, revivlgis arman estaion, kiu ne
plu apartens aI Ia vivuloi, Li vidis sn promeni sur
Ia voieto ; kai estis ai li, kvazai1 li irus e sia f1anko.
.La memoro pri vi Iortigu mian amon!" li parolis:
sed Ia mortintino, terenklinanta
Ia belan palan vzaon,
ne responds.
Dole ektremante
li sentis san proksimecon; sed parolon de si li ne adis. Elrevigante
li ekpensis, ke sola li staras i tie. Li
kredis ie Ia seriozeco de l' morto; Ia tempo, kiun si
vivis, pasis, - Sed sub li situis ankora kiel iam Ia
gardeno de sa] zeoatro. - De anta sa libroj rigardante tra Ia fenestro, li tie vidis unuafoie Ia apena
dekkvin-iaran
knabinon; kaj Ia infano kun Ia blonda

140

harplektoi ekregis Ia pensadon de Ia serioza viro, iam

pli, gis fine si, kiel edzino, transiris Ia soilon de lia
domo kaj kompensis ai li ion ka ankorai1 pli. - Kune
kun si venis aroi, plenai de felio kaj goja laborado.
Kiam Ia gepatroi balda poste morts kaj Ia domo estis
venda ta, i1i restigis Ia brdeneton
kaj kunigis gin kun
sia granda gmdeno per pordeto en Ia disiga muro. Iarn
tiam i tiu pordeto preskaii tute estis kasita sub pendanta arbustaro, kies kreskadon i1i ne rnalhelpis; ar ili
enris tra gi Ia plej ntim-heimecan
restadeion
de sia
dumsomera
vivo, kien e arnkoin oni kondukis nur
malofte. En Ia kana dometo, en ku iam - de e sia fenestro
- li kase observis Ia iunan amatinon e Ia lemeai
tasko, nun sidis e Ia piedoi de Ia bIondhara patrino
infano kun malhelai, meditema okuloi; ka se li nun
deturnis Ia okuloin de sia laboro, li vidis Ia plei altan
Ielon de homa vivo. - Sed malice Ia Morto enietis
sian semeron.
Estis kornence de iunio, kiam oni portis
Ia liton de Ia grave malsaniginta
virino el Ia dorrnoambro en Ia apudan laborambron
de a edzo.
Si
deziris, ankora spiri Ia aeron, venantan tra Ia malfermita fenestro
eI Ia brdeno
de ilia felio.
La
grandan skribotablon
oni me tis f1anken; ar iuj la
pensei estis nur e si! Estis belega printempo ; kai erizarbo floris abunde.
10 lin devigis levi Ia malpezan estaion el Ia kusenoj
kaj porti gin alIa enestro.
"Ho, rgardu ankorafoiel
Kiel belega estas Ia mondo!"
Sed malforte kapneante si rediris: "Mi tion jam ne
vidas." Kaj baldaii poste li ne plu povis kornpreni Ia flustradon, eligantan el ia buso. Pli kaj plt malortis Ia
vivoforto;
iam nur dolorplena]
ektremo rnovigis Ia
lpoin. Stertora kai gemega estis Ia spirado en Ia batalo pro Ia vivo. Sed, gi Iariis iam pli mallata, fine
delikata kiel abela zumado.
Subite estis, kvaza blua

141

lumbrilo radius eI Ia maIfermitaj okuloi, ka tiam estis

paco. --.Bonan nokton, Marie!" - Sed si iam ne ads.
- - Post pla tazo Ia kvieta kaj noblanima estalo
ripozis rnalsupre en Ia vasta, duonluma ambro en sia
erko. La geservistaro
iradis senbrue; kaj en Ia ambro li staris apud sia infano, kiun Ia maliuna Anne tenis
e Ia mano.
"Nesi," demandis i tiu, "vi [a ne timas?"
Kaj Ia infano, emociita pro Ia maesteco de I' Morto,
respondis:
"Ne, Anne, mi pregas!"
Tam sekvis Ia enterigo, dum kiu li lastfoe povis
akompan sin; laii reciproka
interkonsento
gi okazis
sen pastro kaj sonorigado, sed je silenta, matena horo,
kiam Ia unuai alaiido] Ievis aeren.
Tio pasis; sed en sia doloriga mernoro li ankoraii
poseds sin: si pluvivis kune kun li. Sed nerimarkite
ankaii tio malapers:
tirnplene li ofte seris; sed iam
pli maIofte li trovis sino Nur nun sains aI li, ke lia
domo estas maltrankvilige soIeca kaj dezerta;
en Ia
angulo] karis krepusko, kiu antae tie ne estis; sanigis strange irka li, kaj si nenie ests trovebIa.
- - La luno iris eI post Ia nuba nebulaio ka heIe
Iumlgis Ia malsupre kusantan gardenan sovaeon,
Li
ankora staris sur Ia sarna Ioko, apogante Ia kapon
kontraii Ia fenestran
krucon; sed liaj okuIoj ne plu
vidis, kio estas ekstere.
Jen malferrnlgts post li Ia pordo, kaj virino de malheI a beIeco eniris.
Adante Ia mallatan
susuradon
de sa vesto, li
turns Ia kapon kaj esplore rigardis sino
..Ines!" li ekkriis; sed li ne iris renkonte aI si.
Si ekhaItis.
.Ko estas al vi, Rudolf?
Cu vi ektimas pro mi?"
Kapneante li nrovs rideti. .Venu!" li rediris.
"Ni
iru malsupren!"

142 .

Sed kiarn li prenis ian manon, Irapis siajn okuloin

Ia bildo lumigita de Ia larnpo kai Ia apudai floro, Sa mieno montris subitan kornprenon.
"Estas e vi
kieI en kapelo," si diris, ka] iai vortoj sonis senkore,
preskaii maIamike.
Li ion komprenis.
"H o, Ines!" li diris. "Cu ne
anka vi honoras Ia mortintoin?"
La mortintoin!
- Kiu ne faras tion?
Sed, Rudo:-' - kaj si retiris lin al Ia fenestro;
siaj manoi
tremis ka iai malhela okuloi ardis pro ekscto -,
"diru ;1 mi, via nuna edzino, kal restas slosita i tiu
&"ardeno, kaj kial neniu ratas eniri gin?"
.
Si manmontris malsupren; Ia bIarrka gruzo nter Ia
nigrai piramidformaj
arbusto] lurnetis fantome;
jus
grand~ noktpapilio superlugs ilin ..
NeparoIante li rigardis malsupren. "Oi estas tombo,
Ines," li nun ekparolis, "au se vi preferas alian esprimon: gardeno de l' pasinteco!"
_
Sed koIere si rigardis lin. "Mi tion pli bone scias,
RudoIf!
Oi estas Ia loko, kie vi estas e si; te, sur
Ia blanka voieto vi kune promenas;
ar si ne mortis,
jus ankora - nun, en i tiu horo - vi estis e si kai
plends pri mi, via edzino. Tio, Rudo1f, estas maIfideIeco; kun reaperanto
vi adultas!"
Silente irkaprenante
san talion, li duondevige
kondukis sin for de Ia fenestro.
Tiam li prens Ia
larnpon de sur Ia skribotabIo kaj a1te tenis gin kontra
Ia bildo. "Ines, rigardu sm nur unu oon!"
Kaj kiam Ia senkulpai okuloi de Ia rnortintino rigardis malsupren al si, si ekploregis.
.Ho, Rudolf, mi
sentas, ke mi malbonigas!"
Ne ploru tel!" li rediris.
"Ankau rni ass maIiuste; sed estu pacienca!" - Li eltiris tirkeston de sia
skribotablo kaj me tis sloslon en san manon, .RemaIfermu vi Ia gardenon, Ines! - - - Certe, feliigos min, se via piedo estos Ia unua, kiu eniros gin.
Eble, ke si spirite tie renkontos vin, ka ner sai in-

143

dulgernai okuloi tiel longe vin rigardos, gis vi fratine

metos vian brakon irka sian kolon!"
Ne movante, si rigardis Ia losilon, ankora kuantan en sia malfermita mano.
"Nu, Ines, u vi ne volas akcepti, kion mi donis aI
vi ?"
Si kapneis.
"Ne iam, Rudolf; mi ne iam kapablas; - iam poste
- iam poste; tiam n kune eniru!"
Kaj per siaj belai,
malhelai okulo pete rigardante lin, si metis Ia sloslon
sur Ia tablon,

*
Semero estis semita; sed Ia tempo de I' ekerrnado
ankora estis malproksrna,
Estis en novembro.
Ines fine ne plu povis dubi,
ke anka si farigos patrno, patrino de proprasanga
inano. Sed aI Ia ~ojo, ekreganta sin, baldaii kuniis
to alia, ko kvaza maltrankviliga
misteraio in prernis
kai el ko iom post iom kvaza maliea serpente Ievigis u n u ekpenso.
Si penis Iorpel gin, si rifugis pro gi aI iui bonanima] domanoi: sed gi persekutadis
sn: iam gi revenis kaj iam pli insiste. Cu si ne kiel fremdulino eniris i tun domon, kiu iam sen si enhavis pretan
vivon? - Kaj dua edzeeo, u tia ekzistas?
Cu Ia
unua, Ia sola, ne daras gis Ia morto de arnbaii? - Ne
nur gis Ia morto!
E plu - plu - gis eterneeo?
Kaj
se estus tiel? - La sango alfl uezs sian kapon ; sin
mem rlproegante, si uzis ple] akrain vortoin. - Sa
nano - entruduIo;
gi estus bastardo en sia nroora
gepatra domo!
Kiel oereigita si pluvivs: sola portante sian iunan
felion kaj sim agrenon: kai se tiu, kiu raitis kunport i1in,zorgoplene
kaj seieme sn rigards, sa Iipoi
fermiis kvaza pro tirnego,
144

- - En Ia komuna dormoambro
Ia peza] fenestro,
kurtenoi estis kuntiritai: nur tra fendeto enigis strioforme la luna lumo.
Turmentate
de eerbumado,
Ines ekdorrns.
Nun
vens seno.
Jen si sciis: si ne povos restadi, si devos
for el i tiu domo; nur kelkajn bezonalon
si kunprenos; tiam for - malproksimen
- al Ia patrino por iam! - Post Ia abioi, formantaj Ia postan muron
de Ia gardeno, kondukis oordeto eksteren; Ia sloslon
si ports en Ia poso. Si volas for - - tuil
La lunlurna strio pluiris de Ia litostablo aI Ia kuseno.
Nun sla bela vizao estis plene Iumigjta de Ia
pala lumo. - Jen si rektigs sino Senbrue si ellitigis,
nudpieda a:lmetis Ia suon, ka nun si staris en sia
blanka noktvesto meze de la ambro.
Sia nigra hararo kuss, kiel kutime dum Ia nokto, en du longa] plektaio sur Ia brusto.
Sed sia denature elasta korpn aspektis malfortka, kvaza ankoraii prernus ?;inla sargo
de I' dorrno,
Per antaenmetta
manoj palpante, si
glitrls tra Ia ambro; sed nenion si kunprenis,
nek
bezonaioin, nek slosilon.
Kiam si tusets Ja vestaioin
de sla edz o, kiui kusis sur sego, si hezitis momenton,
kvazaii alia penso ekregus sin; sed tui poste si mallate kaj solene iris el la pordo kaj malsupren.
La alkorta pordo fermigis.
Malvarma aero alblovis sin, kai
Ia nokta vento levis Ia pezan harplektoin
sur a
brusto.
- - - Kiamaniere
si trairis Ia mallurnegan
arbaron, nun kusantan post si, tion si ne seiis, sed subite
persekutanto]
eligts ie el Ia denseio.
Anta si ests
granda pordego ; ner iui fortoj de siaj maneto] si malfermis unu alon de ?;i. Dezerta, netransvidebla
erikeio
etendis
anta si, kai subite tie svarmis
grandai,
nigrai hundoi, kuregantai aI si. La ruga] langoi pendis
el iliaj vaporanta] fakoi, kai si ads la boiadon; iam
pli proksime - pli late - -.
Storm, Blankevala.

10

145

ta belan hararon
Ien malfermigis sial duone fermitaj okuloi, kai iom
post rom si rekooscs. Si ekkonis, ke si staras en Ia'
granda gardeno; Ia unu mano ankora tenas Ia anson
de Ia fera kradopordo.
La vento flirtigas sian malpezan noktan veston; kai la tlioi, starantaj flanke de
Ia enreio, kirljetas sur sn areson da avmta oloi.
_ Sed _ kio estas tio? - Transe, el inter Ia abioi,
sarne, kiel si antae adis, nun ree eksonas hundboiado: kai kare si aiidas, ke io ti:airas Ia sektntain
branojn.
Timego ekkaptas sino - Kai ree eksonas
Ia boiado. "Nero," si diris, "estas Nero,"
Sed neniam si amks kun Ia ngra domgardanto,
ka senvole Ia reala besto kai tiui kolerezal. en songo
Imagital hundoi farigas Ia samai: kai nun si vidas gin
saltegi al si de trans Ia herbobedo.
Sed anta si gi
kusigas kai pro gojo nendboiente lekas san nudain
oiedoin.
Samtempe aidebligas paso de sur Ia korto,
kai momenton poste rkaas sn Ia brakoj de sia edzo;
sirmit-a si apogas sian kapon kontrai lian bruston. Vekiginte pro Ia hundbojado, li ektimigite estis vidinta,
ke ia kuselo e lia flanko estas malplena.
Malhela
akvo subite briletis anta lia interna vido; nur mil
pasojn post ilia gardeno gi trovas
e kampa voio
sub densa alna arbustaro.
Li memoras,
kel Ines
anta kelke da taso staris e Ia verda bordo; kiel si
ris malsupren gis inter Ia kano, por jeti stonon prenitan de sur Ia voio en Ia profundalon.
"Returne, Ines!"
li estis vokinta.
"Tie ne estas sendanere!" Sed ankora si estis starinta, per siai melankoliai okuloi fikse
rigardante
Ia crkloin, malrapide senformigantajn
sur
Ia nzra akvoniveIo.
"Oi eerte estas profundega?"
si estis demandinta,
kiam li fine en sai brakoi estis
fortirinta sino
Cio i ulmrapide konsciis en lia kapo, kiam li
rapidegis malsupren.
- Anka tiam ili foriris tra Ia
gardeno; kai nun li trovis sn i tie, preska senvestan,

pro Ia nokta roso

kiu an-

'

Li kovris in per Ia pleido, kiun li antae mem SUTmetis. "Ines!" li ekparolis - kai lia koro tiel pulsegis
~e li pres.kai severe eligis Ia vorton - .Jcon signifa~
tio? - Karnanere vi venis i ten?" - Si ektremis.
"Mi ne seias, Rudo1f - - mi volis for - mi sonis)
_ ho, Rudolf, certe pri io terurega!"
"Vi songis? Certe vi sonsl" li ripetis ekspregante, kvaza sengita de peza sargo.
Si nur kapiesis kai kiel infano lasis konduki sin
domen kai en Ia dormoambron.
.. Kiam.li i tie malrapide sin lasis el siaj brako, si
dris: "Vi estas tel silentema, vi eerte koleras?"
.Pro kio mi koleru, Ines!
Mi zorgts pro vi. Cu
iam oie vi tiel sons?"
Si ~aPtleis komenee; sed poste si memoris: "jes unu oion, sed ne estis io teruriga."
. Irnte al Ia fenestro, li flankenmetis
Ia kurtenoin,
tel ke Ia plena lunIumo engs en Ia ambron.
"Mi devas vidi vian vzaon," li diris, tirante sin
sur Ia. randon de sa lito, kai eksidante e sia lanko.
".Cu Vi nA~nbonvolas rakonti al mi, pri kio arma vi
tiam sons?
Ne estas neeese, ke vi parolu Iate: ar
en i tiu mi1da Iumo adeblas
e Ia plei mallaiita
sono."
Metante Ia kapon al lia brusto, si levis al li Ia ri-

gardon,
"Se vi volas gin scii,' si komeneis
mediteme
"estis, se mi ne eraras, e mia dektria naskttaxo. Mt
tute estis enarnnta e Ia infano, Ia malgranda Krsto:
mi ne plu satis miain pupoin,'
'
"je Ia malgranda Kristo, Ines?"
"jes, RudoIf," kaj si kusigs sin, kvazaii por dormi
ankora pIi firme en lian brakon, "mia patrino donacis
10

146

malseketa

kora degutadis de Ia arboi,

147

ai mi bildon Madono kun nfano. Bele enkadrigita

gi pendis super mia labortableto en Ia logoambro."
"Mi konas gin," li nterrompis, "ja ankora gi trovigas tie; via patrino deziris restigi gin kiel memoraion
e Ia malgranda Ines."
- "Ha mia kara patrno!"
Li pl firme alprernis sin; tiam li diris: "Ines, u
mi raitas ekscii pli multe?"
_ "Certe; sed mi hontas, Rudalf."
Kaj maIlai:t~
kaj hezterne si darigis: "Dum tiu tago mi emis vidi
nur Ia Krstinfanon; e posttagmeze,
kiam eestis rnai
ludkarnaradoi,
kase mi alrs par kisi Ia vitraion anta
Iia busetol - - - Tute estis ai mi, kvazai: li estus
viva - - se mi nur, same kiel Ia patrino sur Ia bildo,
estus povinta rkapreni lin!" - Si silentis; dum Ia
lastai vortoi sia voo flustris.
"Kaj ple, Ines?" H dernandis.
"Sed vi rakontas
tiel korpremite."
- "Ne, ne, RudaIf!
Sed - en Ia sekvinta nokto
mi en sono anka eliitigis: ar je Ia alia mateno oni
trovs min, kun Ia bldo en amba manoi, kaj kun 1a
kapo kusanta sur Ia disrompta vtraio, dorrnantan
en mia lito."
'Dum kel'ka tempo regis tomba silento.
.Ka] nun?" li supozerne demandis kaj rigardis profunde kai kore en siain okuloin,
.Ko hodiaii nokte
Iorpels vin de mia flanko eksteren?"
.Hodta, Rudolf?" - - Li sentis, kiel ektremo
skuas san tutan korpon,
Subite si metis Ia brakoin
irka lian kolon, kai per suokganta voo si flustris
trnplenain, konfuzan vorton, kies sencon li ne 'kam-

prenis.
"Ines, Ines!" li diris kai prenis sian belan zorgoplenan vizagon en arnba siain rnanoin.
- .Ho, Rudo.Jf! Lasu min morti; sed ne orpelu
nian infanan!"

148

Ekgenuante
li kisis ain manoin.
Li aiidis nur Ia
scilgon; sed ne Ia misterain vortoin, per ku gi ests
sciigta. Forflugis de lia anima iuj ornbroi: kaj esperplene levante Ia rzardon, H mallate diris: "Nun o,
o faros bana!"

*
La tempo pluiris; sed Ia misteraj potencol ne iam
estis venktai.
Nur mal vai ante Ines algts ai Ia rnalgranda ekipaio Ia obiekton, ankora devenantain
el
Ia tempo, kiam Nes ests infaneta; ka multe da larrnoi
gutets sur Ia apetoin ka] iaketoin, je ku si nun siJenteme ka fervare kudradis.
- Ankaii Nesi rimarks, ke ia eksterardinara
Si11
preparas.
En Ia supra dama iu ambro, fenestranta
ai Ia granda 'gardena, subite estis slosita.
En tu i
ambra trovis gis nun sa ludiloi, Rigardante
tra
Ia slositruo, si vidis, ke tie regas kreousko, solena
silento,
Ka kiam si, helpe de Ia maliuna Anne, portis
sian pupokuireion,
kiun oni mets sur Ia koridoron,
ai Ia subtegmerrteio,
si te vane seris Ia lullon kun
ia verda tafta sirmilo kiu, de kiam si novs memori,
staris sub Ia klinita tegrnenta fenestra.
Scivolerne si
esploris iun angulon.
"Kial vi iras kvaza kontrolisto ?" demandis
Ia
maliunulino.
"Ja, Anne; sed kie estas mia Iulilo ?"
Ruze rigardante
Ia knabinon, si rediris: "Kian vi
dirus, se Ia cikonio alportus ai vi fratetan?"
Nesi konsternite
levis Ia rigardon;
sed si sents
.per i tiui vorto oendta sian dekunu-iaran
dignon,
"u Ia cikonio ?" si demandis rnalestrne.
"Nu ia, Nesi!"
"Tiel vi ne parolu kun mi, Anne; tion kredas malgrandaj infano: sed rni seias, ke estas malveraio."
vere? - - Se vi seias ton plt guste, ralino rnalnaivulno,
de kie da venas Ia Inaneto, se ne
Ia cikonioiiin alportas, ku iam de iarrnilo] ton faras?"

.c,

149

"Ili venas de Ia Kara Dio," rediris Nesi gravrniene,

"subite i1i alestas!"
"Je Dio!" ekkriis Ia rnaliunulino.
.Kel prudentai
en nuna tempo ia estas Ia malspertulnetoi.
Sed vi
estas prava.: Nesi, se vi eerte seias, ke Ia Kara Dio
eksigts Ia eikonion el gia ofieo - anka mi kredas,
ke sole Li novas prizorgt Ia aferon. - Sed tute egale ;
se Ia frateto subite eestus - a u vi preferas fratnetn - u vi gojus, Nesi?"
Nesi staris anta Ia malunulino, kiu sidis sur kofro.
Rideto serengis san seriozan vizaeton, sed poste si
meditis.
"Nu, Nesi," ree demandis Ia malunulno,
"u vi
gojus?"
"Ja, Anne," si fine respondis, "mi volus havi fratineton, kai ankaii patro eerte gojus; sed .. :'
"Nu, Nesi; kial se d ...
?"
"Sed," ripetis Nesi kai poste silentis momenton,
kvaza por mediti - -, ,;Ia infano ia ne havus patrinon!"
.Kio ?" ekkrtls ektimlgite Ia multiarulino kai pene
levlgis de sur Ia kofro, "Ia infano ne patrinon?
Vi
estas tro saa, Nesi; venu, ni iru malsupren!
vi aiidas? Batas Ia duan horon. Rapidu al Ia lerneio!"

eu

*
Iam Ia unuai printernpai ventego rkamus
Ia
domon, kiam Ia dangera horo alproksimiis.
Se mi ne travivos
gin, u tiuokaze li memorados
ankaii min? pensis Ines.
Timplene
rgardante,
si preteriris
tiun ambron,
ku silenta atendis sn kai san estontan sorton; senbrue si iradis, kvaza interne estus io, kon si timis
veki.
Kaj fine naskigis infano; dua filineto.
De ekstere
Irapis Ia fenestron lumverdaj branoi; sed interne en
150

Ia ambro ripozis Ia una patrino pala ka] malbeligtta.

La intensa sunbruno de Ia vangoi malaperis:
sed en
a okuloi ardis Ia fajro konsumanta Ia korpon. Rudolf
sds e Ia Iito, 1:enante ian mallargan manon en Ia

sa.
Subite si pene turnis Ia kapon al Ia lulilo kiu, prizorgata de Ia maluna Anne, staris e Ia alia flanko
de Ia ambro.
.Rudol," si malforte diris, "mi havas
ankora unu peton!" - .Ankora
u n u, Ines?
M i ankora rnulton
devos pet de vi!"
Maloie si rigardis lin; nur unu momenton;
tiam
si rapide rigardis ree aI Ia Iulilo. "Vi selas," si dirs,
vii kaj pli pene spirante, "ne ekzistas bildo pri mi!
Vi iam volis, ke nur kapabla pentristo
gin pentru
- - - ni ne plu povas gisatendi artiston. - Vi povus
venigi fotografiston,
Rudolf; estas ia iom kIopode;
sed - mia infano iam ne konatigos kun mi; gi do scu,
kiel aspektis gia patrino."
.Atendu ankoraii iom!" 11rediris per kuraon sainiganta voo. "Estas nun tro ekscitige por vi; atendu,
gis via] vangoi estos replengintai!"
Per arnba manoj glatigante sian nigran hararon,
kusantan longa kai brila sur Ia surltaio, si preskaii
furioze irkaiirigardis.
"Spegulon!"
si diris, rektigante
sin en Ia kusenoi,
.Alportu aI mi spegulon!"
Li voIis kontraparoli:
sed iam Ia malunulno metis
manspegulon
sur Ia Iiton. Rapde Ia maIsanuIino gin
prenis; sed kiam si ekvidis sin, sia mieno montris
fortan ektimon.
Si prenis tukon kaj frotis Ia vitron;
sed Ia spegula bildo ne aliigis; e pli fremda rigardis
sin Ia malsaneea,
suferanta
vzao.
.Ku estas tio?" si subite ekkriis, "tio ne estas mil
Ho, Dio
Neniu memoriga bildo por mia infano!"
Faligante Ia spegulon, si metis Ia malgrasigintain
rnanoin anta Ia vzaon,

151

Jen si aiidis ploradon.

Ne estis sa infano senzorge dormanta en sia lulilo. Nes estis enirinta nerimarkite.
Si staris meze de Ia ambro, plorsingultts
kaj mordetis siain lipoin, dum sa] okuloj maloe rigardis Ia duonpatrnon.
Ines rimarkis sino "Vi ploras, Nesi?" si demandis.
Sed Ia infano ne responds,
.Kal vi ploras, Nesi?" si ripets kolerete.
La mieno de Ia infano ankorai: pli malserenigts.
.Pro mia patrino!" sonis preska obstine el Ia malgranda buso.
La rnalsanuno dum momento ests surprizita;
sed
tiam si etendis Ia brakon el Ia lito; kaj kiam kvazaii
senvole, Ia infano proksrns, si pasie sn tiris aI sia
brusto.
.Ho, Nesi, ne forgesu vian patrinon!"
Jen du eta brakoj irkaiprenis slan koIon kai,
adebla nur por si, soiris voeto: "Mia kara dola
rnama!"
mi estas via kara marna, Nesi?"
Nes ne parols: si nur vigle kapjesis en Ia kusenon.
"Pro tio, Nesi," kaj konfideme-felie
tion flustris
Ia malsanulino,
"ankai: min ne forgesu!
Ho, rni ne
volas est forgesita!"
- - Rudol senmove rigards i ion; li ne kurags geni gin. Parte li ektirnis, parte li interne iubils:
sed Ia tmo superis.
Ines reals en Ia kusenoin: si ne
plu parols, si dormis - subite.
Nes, rnallate irinte for de Ia lito, ekgenus anta
Ia lulilo de Ia fratineto.
Admire si rizards Ia maneton
etendiantan
eI Ia kuseno]: kaj kiam Ia rozkolora vizageto sangis Ia mienon ka] elgis maIforta, mallerta
sono, tiam siaj okulo ekbrilis nro ravo.
Rudolf, ku
malaite aliris, karesis ian kapon, Si turnis sin, kisis
Ia manon de [a oatro kaj ree rigards sian Iratneton.
La horoj pasis.
Bkstere brilis Ia tagrneza suno,
oro kio oni firme kuntiris Ia enestrajn kurtenon.
Jarn
delonge li ree sids en apatia atendado e Ia lito de

.c

152

sia amata

edzino.
Pensoi ka remeI?o~oj aperis ~aj
li ne atentis ilin. Iam Ioie laT? estis ~Ie~
hodia: tmiga sento kaptis Iin; estis ai li, kvazau h
vivus ctuan Ioion.
Li ree vidis Ia nigra~ ~>Mort~lan
arbon levigi kai per sa rnalhela branco] kov.n Ia
tutan dornon.
Tmplene li rigardis Ia malsa~.?lm~~,
sed si trankvile
dorrnis; regule spirante ~evI~ls sia
brusto.
Sub Ia Ienestro, en Ia flosa~t~]. Sm~gol, se~ese kantadis birdeto; sed li ne adis gin; 11 klopodis
forpeli Ia trompernain
esperoin, ku estis ekrezontai

malaperis:

lin. Posttagmeze
LI klini
.
I
venis Ia kuracisto.
ml~ sm ai
Ia dorrnantino
kai prenis san rnanon, kovnt:an de
varma malsekaio.
Streite rigardis Rudol Ia vizagon
de Ia amiko, kies mieno ekmontris surpri~on.
.
"Ne ndulgu mn," li petis, "sed diru al nu Ia
veron!"
Sed Ia kuracsto premis Ian manon._
Savita!" - Nur i tiun vorton li memoris.
Subite
li ai1dis Ia kantadon de r birdo. Li kvaza revvis.
"Savita!"
- Kaj anka sin li kredis iam perdita e.n
Ia eternan nokton: li timis, ke Ia profunda emocio le
Ia mateno pereigos in: sed:
A

Oi farigis ia savo,
Oi sn tiris alIa vivo!

ct tu] vortoi de l' verksto") esprirnis l!a~ tuta~

felion kai kvazaii muziko ili plusonads en lai oreloi,
_ ~ Ankora Ia malsanulino
dormis; ankora li
atende sidis anta ia lito. Nur Ia rpornokta larnpo
nun lumetis en Ia silenta ambro; ka ekstere en Ia
gardeno
nun anstata
lia birdkantado
susuretis
la
nokta vento tiam kaj tiam ekbIovanta kai retrankviliganta, ke tio sonis kiel harpa muziko, dum Ia una
branoi frapetadis Ia enestroin.
*) Schiller.
153

"Ines," li flustris, Ines!" Li ne povis ne elparoii

sian nomon.
Jen si malfermis Ia okulon, kaj firme ka Ionge rigardis Iin, kvaza sia animo devus levigad al li el Ia
profundo de l' dormo.
"eu vi, Rudolf?" si fine ekparols. "Kaj mi ankoraoe veklgis!"
Li rigardis sin kaj ne povis satii e Ia rigardo.
"Ines," li diris preska humile, "mi sidadas i tie kai
iam dum horoj portas Ia felion kiel pezan sargon sur
mia kapo ; helpu gin porti, Ines!"
"Rudolf!" - Per forta ekmovo si rektigis sino
"Ines, vi pu vivos!"
.Ku diris ton?"
"Via kuraeisto, mia amiko; mi estas konvinkita,
ke li neeraris!"
"Vivi! Ho, Dio! Vivi! - Por mia infano, por
vil" - Estis, kvaza subte venus al si rememoro.
Metante Ia manon rkaii Ia kolon de l' edzo, si prernis
lian orelon kontra sian buon, .Ka] por via - por
nia Nesi!" si flustris. Poste, lasante libera lian kolon,
ka] prenante amba liain manoin, si kviete kaj amo- ,
plene parols al li. - "Mi estas tiel senzorga,' si diris.
"Mi tute ne plu seias, kial antae io estis tiel prema!"
Ka, kapiesante al li: .Estu certa, Rudolf, ke nun
venos Ia bona tempo! Sed" - kaj si levis Ia kapon,
kaj metis gin proksimen al Ia lia - "mi partoprenu
vian estinteeon; vian tutan felion vi rakontu al mil
Ka, Rudolf, s i a arma bildo pendu en tiu ambro,
kiu estas komuna al ni; si eestu, kiam vi rakontos
al mi!"
Feliege li rigards sino
"les, Ines, si eestu!"
.Kaj Nesi! M postrakontos al si prt la patrino
ton, kion rn aiidos de vi; - kio konvenas por a
ago, Rudol, nur tion - -."
Li nur povis silente kapiesl.
154

Kie estas Nesi?" si demandis tiam, "mi volas don

kisonl"
"Si estas dormanta, Ines," li responds, mankaresante ian frunton, "ja estas noktmezo."
Noktmezo! Anka vi nun dormu! Sed mi - ne
ridu. pri mi, Rudolf - mi malsatas; mi bezonas mangi!
- Kai poste metu Ia lulilon anta mian liton; tre proksimen, Rudolf! Tiam anka mi reekdormos, eerte,
tute trankvilgite vi povas foriri!"
Li ankora restis. .Antae mi havu gojon!" li diris.
"Oojon ?"
"les, Ines, tute novan: mi velas rigard, kiel vi
mangas!"
"Ho, vi!"
- Kaj post kiarn lia deziro estis plenumita, li helpe de Ia vartistino - metis Ia Iulilon antaii Ia liton.
"Kaj nun bonan noktonl Estas al mi, kvaza mi
reoie ekdormus al mia edziga tago l"
Sed si felie ridetante montris je sia infano.
- Kaj iom 'Poste ekestis plena slento. Sed ne
Ia nigra Mortula arbo etendis siain branoin super
Ia tegrnenton de l' domo; eI inter malproksrna orkoloraj grenkarnpoi balance tis sian kapon Ia rua somnifera nanavo"). Abunda rikolto estis proksima.
al

ii bon-noktan

*
Kaj ree floris Ia rozoi, - Sur Ia Jarga voio de l'
granda gardeno staris gaiiga veturilo. Nero lasane
gradaltigis: ar ne anta pupa, sed anta reala infanveturilo gi estis iungita kaj paeienee staris, kiam Nesi
e gia granda kapo fermis bukon. La rnaliuna Anne
klinis sin al Ia srrnf de l' veturileto ka] ordigs Ia
kusenoin, en kiuj ripozis kun vaste malermtaj okuloi
Ia ankora sennoma filineto de l' domo; sed iam kriis
*) Papaver

somnierum.
155

Nesi: .H, hot, Nero!" kaj dignoplene Ia karavaneto

komencis sian iutagan prornenan veturadon.
Rudolt, ka kun li Ines, ku pU bela 01 iam antae
iris e lia brako, ridetante rigardis Ia landon; nun ili
iris alian voion, flanken tra Ia arbustaro, lalonge de Ia
gardena muro, kai balda ili stars arrta Ia pordeto,
ankorai: iam losita. La planta volvaio ne plu pendis
malsupren
kiel iam. Stablo estis subkonstruita
tiel,
ke oni tra ombra pergolo") povis aliri.
Momenton
ili ai:skultis Ia kantadon de ]' birdoi, kiuj transe en ta
sovaeo ankora sengene vivadis.
Sed tiam, superite de Ia malgranda], Iortai mano] de Ines, Ia slosilo
movigis, kaj knarante
returnsaltis
Ia slosrtglilo.
De
interne ili ai:dis forflugi Ia birdon, kaj poste io ests
silenta. Manlare Ia pordeto estis maIfermita;
sed internflanke
kovris gin floranta planta spiralaio.
Ines
uzis iujn san fortojn; post Ia pordeto io kraketis kai
grincis ; sed Ia pordeto mem restis kaptita,
"Vi devas malerrni!''
si diris fine kai, ridetante
kaj senfortinte, si Ievs Ia rigardon aI Ia edzo.
La vira mano perorte atings Ialiberan
eniron kai
Rudolf zorgerne
metis ambai:flanken
Ia dissrltan
arbetaion.
Antaii i1i nun briletis en plena sunlumo Ia gruza
voo: sed mallai:te, kvazai: estus ankorai: tiu lunluma
nokto, ili inter Ia malhelverdaj
koniferoj lai:iris gin;
preter Ia centioloi, kiuj kun cento] da rozoj lumis el
inter Ia kreskeganta herbo, kaj - e Ia fino de l'
voio - sub la rungntan kantegrnenton,
anta kiu
nun Ia klernato kovris Ia tutan gardenan
seon. Interne konstruis, same kiel en Ia pasinta somero hirundo sian neston; sentime gi al- kaj reflugis, ~ Kion ili interparolis ? Anka por Ines i tiu
grundo nun estis sanktgta. - Kelkloie ili silentis kai
*) Lai1 Meazzini:

156

Labireio,

nur aiiskultis Ia zumadon de Ia nsektoi, lude flugantai

ekstere en Ia aero. Iam antai: iaroi Rudolf adis tion
sarne ; iam estis tiel. La homoj mortas; u Ia etai
muzikanto] vivas eterne?
"Rudolf, mi ion eltrovsl"
Ines subite reekparolis.
"Metu Ia unuan literon de mia nomo al gia fino! Kiel
gi tekstas nun?"
"N e s i!" li respondis
ridetante.
"Tio estas mrinda!"
"Do," si darigis, "Nesi verdire havas mian nomon.
eu oro tio ne estas aprobinde, ke mia infano ricevu
Ia nomon de s i a patrino ? - Marie! - tio sonas tiel
bone kai milde; vi scias, ke ne estas indiferente, ner
ku nomoj Ia infanoj ai:das sin vokatai!"
Momenton li silentis.
"Ni ne sercu pri i tio!" .Ji diris tarn, amkore rigardante en siain okuloin, "Ne, Ines, e Ia vzao de
mia kara infaneto ne malklarigu Ia memoron pr! si.
Nek Marie nek Ines - kiel deziris via patrino Ia infano estu nomata!
Ankaii Ines vivas por m nur
unu Ioion kaj neniam ree en Ia mondo!"
Kaj post
pazeto li aldris: "eu vi pro tio diros, ke vi havas
obstinan edzon?"
"Ne, Rudol: nur, ke patro kaj filino estas sarnkarakterail "
.Ka vi, Ines?"
.Estu pacienca, mi certe iam Iarigos via egalvalora
edzino! - Sed - !"
"eu ankorai: ekzistas ia S e d?"
"Ne rnalkonsenta, RudoIf! - Sed - kiam Ia tempo
estos forpasinta - ar iam certe venos Ia fino - kiam
n iui estos ti e, ie ko vi ne kredas sed eble esperas,
kien s i antaiiiris nin, tiarn" - kai sin etendante
al li,
si metis arnba manon irkaii lian kolon - "ne forpelu min, Rudolf! Ne provu tion, ar mi tamen ne forIasus viu!"
157

Li firme prenis sin en siain brakoin, kai diris: "Ni

faru Ia plej proksiman: tio estas Ia plei alta, kion homo
povas instrui al si mem ka] al alail"
.Ka tio estas?" si demandis.
"V i v i, Ines! TieI bele kai longe, kieI ni kapablas!"
Jen ili adis rranain vooin de e Ia pordeto ; malortain, en koron penetrantain sonon, kiui ne jam
estis vorto, kaj klaran: .Ji!" kai: .Jiot!" de Ia forta
voo de Nesi. Kai, tirata de Ia fidela Nero kaj gardata
de Ja rnaliuna servistino, Ia gala estonteco de la
domo eniris Ia gardenon de I' pasinteco.

Fino.-

,
158

Heroldo

Preso:
de Esperanto,
Kln
B r s s e I e r S t r. 94
Germ.