MAHYUDDIN KHALID

emkay@salam.uitm.edu.my

3.1

3.2

3.3
KANDUNGAN BAB 3
3.4

3.5

Hasil Pembelajaran
Menjelaskan latar belakang sejarah
Perlembagaan Persekutuan 1957
Menjelaskan peruntukan yang
terkandung dalam Perlembagaan
Persekutuan
Menjelaskan kepentingan Perlembagaan
Persekutuan dari sudut hubungan etnik
Menganalisa peranan kontrak sosial
dalam perlembagaan
Membuktikan unsur-unsur tradisi
menjadi teras perlembagaan dalam
menjalin hubungan etnik yang harmoni

HUBUNGAN ETNIK

PENGENALAN

2
3.6

Satu set peraturan tentang hak, kuasa dan

prosedur serta tanggung jawab pihak yang
mengawal dengan memandu hubungan di
antara satu autoriti dengan autoriti yang
lain, dan juga antara autoriti dengan
rakyat awam.

Satu dasar atau formula yang menyatakan

tugasan kuasa-kuasa awam di dalam
sesebuah negara dibahagikan dan
digunakan.

Perlembagaan
adalah sumber
undang-undang
tertinggi sesebuah
negara.

Berperanan
sebagai panduan
bagi pembentukan
undang-undang
sama ada di pihak
kerajaan atau
rakyat

HUBUNGAN ETNIK

DEFINISI
PERLEMBAGAAN

 Perkara yang menyentuh isu bahasa, agama, bumiputera dan kewarganegaraan dalam
Perlembagaan Malaysia menjadi faktor penting untuk mewujudkan hubungan etnik
yang erat dan utuh dalam kalangan rakyat Malaysia.

Perkara-perkara yang dianggap menguntungkan orang Melayu dalam Perlembagaan

Malaysia diimbangi dengan peruntukan lain yang juga memberi kelebihan kepada kaum
bukan bumiputera.

Bagi sebuah negara yang berdaulat, perlembagaan merupakan sumber undang-undang

tertinggi sesebuah negara dan setiap individu perlu mematuhi keluhurannya.

Dalam konteks Perlembagaan Islam, negara Islam pertama iaitu Madinah di bawah
pimpinan Rasulullah s.a.w telah membentuk Sahifah Madinah bagi melicinkan
pentadbiran negara Madinah yang terdiri daripada pelbagai kaum.

HUBUNGAN ETNIK

KONSEP PERLEMBAGAAN

Perlembagaan Bertulis

Perlembagaan Tidak
Bertulis

Perlembagaan yang dikumpul

dan disusun dalam satu kanun
Semua prinsip perlembagaan
atau dokumen.
yang tidak terkumpul dalam satu
Sukar dipinda kecuali wujud
dokumen seperti adat resam dan
peruntukan dalam perlembagaan
tradisi, undang-undang yang
yang membenarkannya.
diluluskan oleh parlimen dan
keputusan-keputusan mahkamah
Contoh negara yang
mengamalkan : Malaysia
Contoh negara yang
mengamalkan : United Kingdom,
New Zealand & Israel

HUBUNGAN ETNIK

JENIS PERLEMBAGAAN

Ciri sesebuah
negara

Hak asasi

Sifat
Perlembagaan

Hak dan
tanggungjawab

Kuasa

Kewarganegaraan

HUBUNGAN ETNIK

CIRI-CIRI PERLEMBAGAAN

KEPERLUAN PERLEMBAGAAN

Mewujudkan rangka sistem politik yang sistematik

Mengatur sistem ekonomi dan pengagihan kekayaan negara
dengan adil dan saksama
Memudahkan perpaduan nasional dan pembangunan negara
Melindungi kepentingan semua etnik di dalam negara

HUBUNGAN ETNIK

Menjamin kestabilan politik dan sistem pemerintahan

Sumber

Garis
Panduan
Peraturan

Setiap perkara dalam

perlembagaan boleh diperhalusi
sebagai sumber undang-undang
Perlu dirujuk apabila hendak
menggubal sesuatu peraturan
undang-undang
Mengatur pemerintahan
sesebuah negara

HUBUNGAN ETNIK

PERANAN PERLEMBAGAAN

Di Malaysia, tidak ada institusi yang boleh mengatasi ketertinggian

Perlembagaan Malaysia.

Malah ketiga-tiga badan kerajaan (Perundangan, Kehakiman, Eksekutif) & YDPA

juga tertakluk kepada Perlembagaan Malaysia.
Contoh: kuasa perundangan dan kehakiman (mahkamah) dijalankan tertakluk kepada
sekatan-sekatan yang dikenakan oleh Perlembagaan.
Undang-undang persekutuan atau negeri mengenai sesuatu perkara boleh
diisytiharkan TIDAK SAH oleh mahkamah jika undang-undang itu bercanggah
dengan Perlembagaan Persekutuan.
Ini kerana, perlembagaan memperuntukkan dengan nyata dalam Perkara 4(1):
Perlembagaan Malaysia adalah undang-undang utama persekutuan dan apa-apa
undang-undang yang diluluskan yang berlawanan dengan perlembagaan adalah
terbatal setakat mana yang berlawanan.

HUBUNGAN ETNIK

KETERTINGGIAN PERLEMBAGAAN

Kesan Penjajahan

Rundingan London

Suruhanjaya Reid

Merdeka

Memorandum

Malayan Union

Pilihanraya

Unsur Tradisi

Penentangan

Perikatan

Identiti Negara

CLC (Communities
Liason Committee)

MMKP (Majlis
Mesyuarat Kerja
Persekutuan)

3 Perkara

Perjuangan
Kebangsaan

Rundingan Kaum

Kontrak Sosial
Persetujuan

Sistem Ahli
Persekutuan

HUBUNGAN ETNIK

PENGGUBALAN PERLEMBAGAAN MALAYSIA

3, 152, 153

Tanah Melayu

Perlembagaan
Islam

9 Ciri

Perbandingan

10

SEJARAH PENGGUBALAN PERLEMBAGAAN

MALAYSIA

Media massa seperti akhbar & majalah juga berperanan sebagai medium penyebaran
semangat perjuangan seperti Utusan Melayu, Majlis, al-Imam, Saudara dan Warta
Sarawak.

HUBUNGAN ETNIK

Sepanjang penjajahan, orang Melayu sentiasa bangkit menentang

Selain perjuangan berdarah yang bermula sejak penjajahan Portugis di Melaka,
Perjuangan
Belanda, Inggeris & Jepun, perjuangan juga digerakkan melalui semangat kebangsaan.
kebangsaan

Muncul tokoh-tokoh intelektual Melayu seperti Rahim Kajai, Ibrahim Yaakob, Pak Sako
dll menyedarkan orang Melayu supaya bangun menuntut kemerdekaan.

11

Menjelang abad ke 20, muncul pertubuhan-pertubuhan seperti Kesatuan Melayu

Singapura, Kesatuan Melayu Perak, Kesatuan Melayu Muda dll yang menjadi medium
menentang penjajah.
Pertubuhan

Media
Massa

Tokoh

Selepas Jepun menyerah

kalah Pentadbiran
Ketenteraan British
(BMA) mengambilalih
pentadbiran Tanah
Melayu

Parlimen British
meluluskan
Malayan Union
pada 10 Oktober
1945

Malayan Union
ditentang hebat
oleh orang
Melayu.

Orang Melayu memulaukan

majlis pengisytiharan itu,
akhirnya British mengalah dan
menggantikan Malayan Union
kepada Persekutuan Tanah
Melayu.

Sir Harold Mac Michael

dilantik wakil British
untuk mendapatkan
tandatangan raja-raja
Melayu

Malayan Union tetap

diisytiharkan pada 1 April
1946 dan Sir Edward Gent
sebagai gabenor pertama.

British sedar tanpa sokongan

orang Melayu Malayan Union
akan gagal.

HUBUNGAN ETNIK

MALAYAN UNION

12

TUJUAN PENUBUHAN MALAYAN UNION

Menjimatkan perbelanjaan pentadbiran British
Menjamin terus penguasaan British
Memastikan sumbangan golongan migran
Mengukuhkan pertahanan British

HUBUNGAN ETNIK

Mengurangkan dan mengawal kuasa politik orang Melayu

Mewujudkan pentadbiran yang cekap dan seragam

Menyediakan Tanah Melayu ke arah berkerajaan sendiri
Membentuk satu bangsa Malayan Union

13

Semua negeri
Melayu kecuali
Singapura disatukan
di bawah
pemerintahan
Gabenor British

Kedaulatan Raja-Raja
Melayu dihapuskan

CIRI CIRI
MALAYAN
UNION

Hak kerakyatan yang

sama bagi semua
berasaskan Jus Soli

HUBUNGAN ETNIK

Gabenor dibantu
oleh Majlis
Mesyuarat
Persekutuan dan
Majlis Undangan

Singapura dijadikan
tanah jajahan
berasingan di bawah
seorang Gabenor
British

14

Kuasa Raja-Raja Melayu dilenyapkan dalam urusan

pentadbiran negeri.

Singapura dipisahkan dari Malayan Union dan ia kekal

sebagai tanah jajahan Inggeris.

Hak kerakyatan liberal berdasarkan prinsip Jus Soli.

HUBUNGAN ETNIK

SEBAB PENENTANGAN MALAYAN UNION

Hak sama rata kepada semua warganegara tanpa mengira

bangsa iaitu penduduk peribumi tidak memiliki apa-apa
keistimewaan.
Cara Sir Harold Mc Michael mendapatkan tandatangan rajaraja Melayu yang menggunakan cara paksaan dan ugutan.

15

PENENTANGAN MALAYAN UNION

Melalui akhbar

Warta
Negara dan
akhbar
Melayu

Dato Onn &

Raja-Raja
Melayu

Secara kolektif

Melalui berkabung
Demonstrasi
aman dan
kesatuankesatuan
Melayu

Dihadapan
Ahli
Parlimen
British

HUBUNGAN ETNIK

Secara individu

16

Julai 1946

Disember
1947

Februari
1948

Jawatankuasa Kerja
4 wakil raja-raja Melayu, 2 wakil UMNO dan 6 pegawai British
Bertanggung jawab merangka perlembagaan baharu yang boleh diterima oleh
orang Melayu

Jawatankuasa Perundingan
Dianggotai orang Eropah, Cina dan India
Bertujuan mendapatkan pandangan orang bukan Melayu mengenai
perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu

Persekutuan Tanah Melayu diisytiharkan

Perjanjian yang mempunyai beberapa ciri penting ke arah pemerintahan sendiri
Membawa kepada penubuhan CLC (Jawatankuasa Perhubungan Antara Kaum)

HUBUNGAN ETNIK

KERJASAMA KEARAH KEMERDEKAAN

17

KONTRAK SOSIAL 1948

Berkait rapat dengan bantahan Melayu terhadap Perlembagaan Malayan Union 1946

Peruntukan dalam Kontrak Sosial 1948 menjamin ketuanan Melayu dalam proses politik negara

Ia mengambil kira kedudukan bukan Melayu iaitu Cina dan India dalam negara yang bakal merdeka
dari Inggeris

HUBUNGAN ETNIK

Persetujuan yang dicapai di antara Melayu, Cina dan India semasa mewujudkan Persekutuan Tanah
Melayu 1948 di bawah naungan Inggeris

Merupakan hasil proses tawar menawar antara Melayu dan bukan Melayu

18
Kontrak Sosial 1948 menjadi asas kepada Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu 1948

MELAYU

BUKAN MELAYU

ISLAM
HAK KEWARGANEGARAAN
Islam ialah agama Persekutuan
Hak kerakyatan berdasarkan prinsip Jus
Soli
RAJA-RAJA MELAYU
Kedudukan dan kedaulatan Raja-Raja
Melayu tidak boleh dipersoalkan
KEISTIMEWAAN MELAYU
Hak istimewa Melayu bagi mengutuhkan
dominasi Melayu di Persekutuan Tanah
Melayu
BAHASA MELAYU
Bahasa Melayu ialah bahasa kebangsaan

HUBUNGAN ETNIK

PERKARA DALAM KONTRAK SOSIAL 1948

19

Negeri

9 negeri termasuk Pulau Pinang dan Melaka.

Singapura kekal Tanah jajahan yang berasingan

Sultan

Pengenalan konsep Raja Berperlembagaan

Sultan diberi semula kuasa memerintah tetapi dengan nasihat Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri
(EXCO) dan Majlis Undangan Negeri

Kewarganegaraan

Syarat kewarganegaraan diketatkan iaitu:

Seseorang pemohon mestilah:
Lahir di Tanah Melayu dan telah bermastautin 8 tahun dari 12 tahun sebelum permohonan
atau
Menetap dan bermastautin di Tanah Melayu tidak kurang 15 tahun dari 20 tahun sebelum
permohonan.
Umur minimum bagi kedua-dua situasi tersebut adalah 18 tahun dan mempunyai pengetahuan
Bahasa Melayu yang baik

Bumiputera

Orang Melayu diberi hak keistimewaan sebagai kaum bumiputera dan mempunyai perwakilan
terbesar dalam Kerajaan Persekutuan dan Negeri

HUBUNGAN ETNIK

CIRI CIRI PERLEMBAGAAN PERSEKUTUAN

TANAH MELAYU 1948

20

Pentadbiran

Kerajaan Persekutuan Tanah Melayu akan diketuai

Pesuruhjaya Tinggi British
Dibantu Majlis Perundangan Persekutuan dan Majlis
Mesyuarat Kerja Persekutuan

Majlis
Mesyuarat
Kerja

Sistem ahli bertaraf menteri

Majlis Mesyuarat Kerja Persekutuan dianggotai 3 ahli
ex-officio, 4 anggota rasmi serta 5-7 ahli tidak rasmi
yang dilantik Pesuruhjaya Tinggi

Majlis
Perundangan

Sistem Parlimen
Majlis Perundangan Persekutuan dipengerusikan oleh
Pesuruhjaya Tinggi, mempunyai 3 ahli ex-officio, 9
orang Yang Dipertua Majlis-Majlis Mesyuarat Negeri,
2 wakil Majlis Tempatan Melaka dan Pulau Pinang, 10
ahli rasmi serta 50 ahli tidak rasmi (kesemua dilantik
oleh Pesuruhjaya Tinggi)

HUBUNGAN ETNIK

CIRI CIRI PERLEMBAGAAN PERSEKUTUAN

TANAH MELAYU 1948

21

MAJLIS MESYUARAT KERJA PERSEKUTUAN

Proses ke arah berkerajaan sendiri

Melalui Sistem Ahli yang diperkenalkan pada

1951

British melantik beberapa orang pegawai

tadbir memegang jawatan dan diberi taraf
seperti menteri

Anggota Sistem Ahli:

Dato Onn Jaafar (Ahli Dalam Negeri)
Dato Mahmud Mat (Ahli Tanah, Perlombongan &
Perhutanan)
E.E.C Thuraisingham (Ahli Pelajaran)
Lee Tiang Keng (Ahli Kesihatan)
J.D Mead
Tunku Yaacob
J.D Hodgkinson
O.A Spencer

HUBUNGAN ETNIK

Tujuannya untuk melatih pemimpin tempatan

bagi mendapatkan pengalaman memerintah
secara demokrasi

22

1951

Pilihanraya 1
1 Disember 1951, Pilihan raya Bandaran Georgetown
UMNO & MCA bekerjasama membentuk pakatan politik
Menang kesemua sembilan kerusi yang dipertandingkan.

1952

Pilihanraya 2
Februari 1952, Pilihan raya Bandaran Kuala Lumpur
12 kerusi dipertandingkan
Pakatan UMNO-MCA menang 9 kerusi, selebihnya oleh IMP dan calon bebas.

1954
1955

Konvensi Nasional diadakan

Perikatan UMNO dan MCA dibentuk

Pilihan Raya Majlis Perundangan Persekutuan (52 kerusi):

8 parti bertanding
MIC meyertai Perikatan dan Perikatan menang 51kerusi
PAS menang 1 kerusi (di Kerian, Perak)

HUBUNGAN ETNIK

PILIHANRAYA

23

 Sebelum pilihanraya, MCA & MIC bukanlah parti politik tapi lebih bermotifkan menjaga
kebajikan & kepentingan kaum masing-masing.

Pelawaan orang Melayu menggambarkan sifat keterbukaan mereka & sedia berkorban, rela
kongsi kuasa & toleransi demi perpaduan.

Melalui pilihanraya umum pertama (1955), pengorbanan & kompromi UMNO cukup besar.
Perikatan yang didominasikan oleh UMNO sepatutnya boleh membentuk kerajaan tanpa perlu
bergabung dengan MCA & MIC namun hal ini tidak dilakukan.

HUBUNGAN ETNIK

KERJASAMA PERIKATAN

Inggeris mensyaratkan bahawa kemerdekaan akan hanya diberikan sekiranya rakyat negara ini
bersatu padu & bekerjasama.

Kemenangan PERIKATAN menjadi bukti kepada Inggeris bahawa orang Melayu & bukan
Melayu boleh bekerjasama.

24

ROMBONGAN LONDON

4 wakil Raja Melayu & 4 wakil Perikatan

Diketuai Tunku Abdul Rahman.
Rombongan bertujuan berunding dengan Pegawai British sebagai usaha menuntut
kemerdekaan
WAKIL RAJA-RAJA MELAYU

WAKIL PERIKATAN

KETUA: Datuk Panglima Bukit Gantang

(MB Perak)
En.Abdul Aziz Hj Abdul Majid (MB
Selangor)
Datuk Mohammad Seth Mohammad
Said (MB Johor)
Datuk Nik Ahmad Kamil Hj Mahmood
(bekas MB Kelantan)
SETIAUSAHA: En. Abdul Kadir
Shamsuddin

KETUA: Tunku Abdul Rahman Putra AlHaj (Ketua Menteri & Menteri Hal Ehwal
Dalam Negeri)
Datuk Abdul Razak Hussain (Menteri
Pelajaran)
Kol.H.S.Lee (Menteri Pengangkutan)
Dr.Ismail Datuk Abdul Rahman (Menteri
Hasil Bumi)
SETIAUSAHA: T.H.Tan

HUBUNGAN ETNIK

Januari 1956 : Rombongan 8 wakil ke London

25

Perjanjian London ditandatangani pada 8 Februari 1956 dan hasilnya

persetujuan:

Kemerdekaan Tanah Melayu pada 31 Ogos 1957

Tanah Melayu berada dalam lingkungan Komanwel
Menjalankan pemerintahan secara demokrasi
Perjanjian pertahanan dengan British bagi menjaga kepentingan
British di Tanah Melayu (AMDA/ FPDA)
Badan bebas ditubuhkan bagi menggubal Perlembagaan Tanah
Melayu iaitu Suruhanjaya Reid
Jawatan Setiausaha Kewangan & Pengarah Gerakan akan diganti
dengan Menteri Kewangan & Menteri Pertahanan yang dipegang
oleh rakyat tempatan.

HUBUNGAN ETNIK

PERJANJIAN LONDON

26

Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu telah digubal oleh Suruhanjaya

Reid yang ditubuhkan 1956.

Keahliannya dari pakar perlembagaan negara Komanwel:

Lord William Reid (British)

Sir Ivor Jennings (British)
Sir William Mckell (Australia)
B.Malik (India)
Hakim Abdul Hamid (Pakistan)

Suruhanjaya ini ditugas merangka perlembagaan baharu untuk Persekutuan

Tanah Melayu berpandukan syarat berikut:

Membentuk negara persekutuan dengan kerajaan pusat yang kuat

Mengekalkan hak dan kedudukan raja-raja Melayu sebagai pemerintah berperlembagaan.
Memelihara kedudukan istimewa orang Melayu serta hak sah kaum lain
Mewujudkan sistem kewarganegaraan yang seragam
Menubuhkan sebuah negara berasaskan prinsip demokrasi

HUBUNGAN ETNIK

SURUHANJAYA REID

27

Suruhanjaya ini telah mengadakan tinjauan dan pertemuan untuk

meminta cadangan dan pandangan parti-parti politik, orang ramai,
individu-individu dan Raja-raja Melayu

Antara perkara yang dipersetujui:

Pembentukan sebuah negara persekutuan dengan pembahagian kuasa kerajaan
persekutuan dan kerajaan negeri
Kerakyatan Jus Soli kepada yang lahir di Tanah Melayu
Mengekalkan kedudukan istimewa orang Melayu tanpa menjejaskan hak kaum lain
Bahasa Melayu menjadi bahasa kebangsaan, bahasa Cina dan Tamil boleh dikembangkan
dan diamalkan
Agama Islam menjadi agama Persekutuan, tetapi agama lain bebas diamalkan

Jadi, Perlembagaan Malaysia sekarang telah mendapat persetujuan dan

pandangan semua rakyat. Inilah yang dikatakan KONTRAK SOSIAL

HUBUNGAN ETNIK

SURUHANJAYA REID

28

KONTRAK SOSIAL & PERLEMBAGAAN

Iaitu semua kaum Melayu dan bukan Melayu bersetuju atas beberapa perkara yang sangat
penting kepada kestabilan negara

Perlembagaan Malaya ini diisytiharkan pada 31 Ogos 1957

Diperbaharui apabila Singapura, Sabah & Sarawak bergabung membentuk Malaysia pada 16
September 1963

Orang Melayu

Bukan Melayu

Diperuntukkan dalam
perlembagaan mengenai
agama Islam, Bahasa
Melayu, kedudukan
istimewa orang Melayu
serta kedudukan Raja-raja
Melayu

Diberikan hak
kewarganegaraan yang
longgar berasaskan prinsip
Jus Soli
Pengecualian tentang
perlunya mengetahui
bahasa Melayu bagi bukan
Melayu

HUBUNGAN ETNIK

KONTRAK SOSIAL DALAM PERLEMBAGAAN PERSEKUTUAN

29

UNSUR TRADISI & PERLEMBAGAAAN

Merupakan kontrak sosial
yang telah disepakati semasa
menggubal undang-undang

Unsur-unsur tradisi meliputi:

1. Bahasa
2. Agama
3. Kedudukan istimewa orang Melayu &
Bumiputera Sabah Sarawak
4. Pemerintahan Beraja

Ciri-ciri Unsur Tradisi:

Berperanan menstabilkan sistem
politik negara
Dilindungi di bawah Akta Hasutan
Dianggap sebagai isu sensitif
Dilarang dijadikan isu
perbincangan awam

Unsur-unsur tradisi adalah

faktor penting untuk
mewujudkan identiti
Malaysia & memupuk
persefahaman ke arah
perpaduan.

HUBUNGAN ETNIK

Unsur Tradisi:

30

ISU HUBUNGAN ETNIK DALAM

PERLEMBAGAAN
PERKARA 8

PERKARA 10(4)

PERKARA 11

PERKARA 14

PERKARA 38

Kesamarataan & hak sama rata

Pengecualian peruntukan ini dalam soal agama, kedudukan istimewa orang Melayu
dan seumpamanya.
Batasan hak kebebasan bersuara daripada menyentuh kedudukan Raja-raja, Islam,
orang Melayu, kewarganegaraan & seumpamanya.

Kebebasan beragama; kebebasan mengamalkan ajaran agama lain dalam manamana bahagian Persekutuan serta beberapa peruntukan pencegahan yang
berkaitan.

HUBUNGAN ETNIK

PERKARA 3

Islam adalah agama Persekutuan

Mempunyai fasal imbangan berkaitan dengan kebebasan beragama (Perkara 11)

Peruntukan mengenai kewarganegaraan yang boleh diperoleh melalui beberapa

cara serta peruntukan berkaitan perlucutan kewarganegaraan.

Kuasa Majlis Raja-raja menghalang parlimen membuat undang-undang yang

menyentuh kedudukan Raja-raja Melayu, orang Melayu, Islam & bahasa Melayu.

31

PERKARA 89

Peruntukan berkaitan Tanah Rezab Melayu

Melindungi tanah rezab orang Melayu daripada diambil alih atau dijual kepada bukan
Melayu

PERKARA 121(1)(a)

Kedudukan Mahkamah Syariah.

Mahkamah bidang kuasa sivil tidak boleh mempunyai bidang kuasa dalam bidang
kuasa Mahkamah Syariah

PERKARA 150(6)(a)

Kedudukan agama Islam, adat istiadat Melayu dan bumiputera Sabah Sarawak,
kewarganegaraan;
Meskipun dalam keadaan darurat.

PERKARA 152

Kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan

Tanpa menafikan hak-hak bangsa lain menggunakan bahasa mereka.

PERKARA 153

Kedudukan istimewa orang-orang Melayu

Tanpa menafikan kedudukan yang sah bagi kaum lain.

HUBUNGAN ETNIK

ISU HUBUNGAN ETNIK DALAM

PERLEMBAGAAN

32

Perkara 89:

Tanah yang direzab untuk diberi milik

kepada orang Melayu atau
bumiputera bagi negeri di mana tanah
terletak

Tanah Yang Boleh Diisytiharkan

Sebagai Rizab Melayu:
Tanah Kerajaan (di Wilayah
Persekutuan sebagai Tanah
Persekutuan)
Tanah Hutan Simpan
Tanah Rizab Awam
Tanah Milik Persendirian

Rasional Perkara 89:

Menyekat tanah kerajaan dalam
kawasan Rizab Melayu
dilupuskan dengan apa cara
sekalipun kepada orang bukan
Melayu

Menyekat Tanah Rizab

Melayu daripada dibuat
urusniaga persendirian
(private dealings) di antara
Melayu dengan bukan
Melayu.

HUBUNGAN ETNIK

TANAH REZAB MELAYU

33

Cara Memperoleh
Kewarganegaraan:

Melalui
Kuatkuasa
Undang-Undang

Perlucutan
Kewarganegaraan:

Pendaftaran

Tempat Lahir

Memperolehi atau menggunakan

hak kewarganegaraan asing

Keturunan

Perkahwinan

Perlucutan dengan cara

pendaftaran/ permohonan

HUBUNGAN ETNIK

KEWARGANEGARAAN

34
Bermastautin

PERKARA 3

Agama Islam adalah agama persekutuan

IMPLIKASI
Pihak kerajaan (persekutuan atau negeri) mempunyai
kebebasan, kuasa dan keistimewaan untuk :
Menubuhkan, menyelenggara, membantu penubuhan institusi
Islam
Melaksanakan ajaran Islam
Mengeluarkan perbelanjaan yang diperlukan untuk tujuan itu

HUBUNGAN ETNIK

PERKARA 3

35

Walaupun Islam adalah agama persekutuan tetapi kebebasan

beragama dijamin dalam perlembagaan.

Islam telah diterima sebagai agama negeri-negeri Melayu sejak

zaman Kesultanan Melayu Melaka sehinggalah ke zaman
penjajahan Inggeris.

Penggunaan undang-undang Islam telah diiktiraf di negeri-negeri

Melayu sebelum penjajahan Inggeris.

HUBUNGAN ETNIK

RASIONAL PERKARA 3

Semasa penjajahan Inggeris, kedudukan agama Islam langsung tidak

diganggu dan Inggeris menyerahkan urusan agama Islam kepada
raja-raja Melayu.
Sesuai dengan takrif Melayu; Perkara 160 mendefinisikan Melayu
sebagai seorang yang beragama Islam, lazimnya bertutur dalam
bahasa Melayu dan mengamalkan adat istiadat Melayu.

36

PRINSIP KEBEBASAN BERAGAMA

Agama lain boleh diamalkan dengan aman & damai di mana-mana bahagian persekutuan
Setiap orang berhak untuk menganut & mengamalkannya tertakluk kepada Perkara 11(4)
Peruntukan Perlembagaan berkaitan Kebebasan Beragama:

Perkara 11(4): Undang-undang negeri dan wilayah boleh menyekat atau mengawal pengembangan
agama-agama lain kepada penganut Islam
Perkara 12(3): Larangan memaksa penganut menerima ajaran dan upacara sembahyang bukan
agamanya.
Perkara 12(4): Penetapan agama bagi yang berumur di bawah 18 tahun

Perkara 11(3) menyatakan tiap-tiap kumpulan agama berhak:

Menguruskan hal ehwal agamanya sendiri
Menubuh dan menyelenggara institusi bagi maksud agama atau
khairat
Memperolehi dan memiliki harta benda serta memegang dan
mentadbirnya mengikut undang-undang

HUBUNGAN ETNIK

PERKARA 11

37

PERKARA 152

Bahasa kebangsaan ialah Bahasa Melayu (yang

mengikut implikasi yang diperlukan mestilah
digunakan untuk maksud-maksud rasmi)

IMPLIKASI
Tiada sesiapa pun dilarang atau ditahan daripada
menggunakan (selain daripada maksud rasmi) atau
mengajar atau belajar apa-apa bahasa lain.
Kerajaan berhak mengekalkan penggunaan dan
pembelajaran bahasa lain dalam persekutuan.

HUBUNGAN ETNIK

PERKARA 152

38

Perlunya bahasa kebangsaan bagi

menyatupadukan rakyat pelbagai kaum

Bahasa Melayu telah menjadi lingua franca di

Nusantara sejak berabad lamanya

Bahasa Melayu lebih mudah dipelajari dan

bersifat lebih tekal dari segi istilah dan sebutan

Bahasa Melayu telah digunakan secara meluas

sebelum Perang Dunia bagi tujuan rasmi.

HUBUNGAN ETNIK

RASIONAL PERKARA 152

39

PERKARA 153

Tentang kedudukan istimewa orang Melayu dan bumiputera Sabah Sarawak

IMPLIKASI
YDPA dikehendaki melaksanakan dasar bagi melindungi keistimewaan
orang Melayu dan bumiputera Sabah dan Sarawak
Dari segi jawatan dalam perkhidmatan awam, biasiswa, pendidikan,
perniagaan dan kemudahan khas lain yang diberikan
Tanggungjawab ini perlu dilaksanakan berhati-hati untuk memastikan tiada
sesiapa merasakan kehilangan hak yang dinikmati mereka selama ini akibat
daripada pelaksanaan dasar tersebut.
Walaubagaimanapun, perkara ini juga melindungi kaum-kaum lain iaitu
adalah menjadi tanggungjawab YDPA untuk melindungi hak-hak mereka
yang sah melalui peruntukan lain

HUBUNGAN ETNIK

PERKARA 153

40

Kerakyatan

Prinsip Jus soli dengan kerakyatan kepada 800,000 bukan Melayu.

Manfaat serta merta sebagai warganegara undi pilihanraya dan hakhak lain sebagai warganegara
Hak istimewa meliputi jawatan dalam perkhidmatan awam, biasiswa,
pendidikan, perniagaan dan kemudahan khas lain yang diberikan.
Seperti bercanggah dengan Perkara 8 iaitu Hak sama rata, maka ini
prasyarat penerimaan kewarganegaraan
Perkhidmatan Awam
Menentukan rezab bilangan jawatan
Diimbangi dengan tidak boleh melucut jawatan sedia ada
Semasa zaman penjajah dan di awal kemerdekaan, terlalu sedikit orang
Melayu yang bekerja dengan kerajaan meliputi 36% saja (1968)

HUBUNGAN ETNIK

RASIONAL PERKARA 153

41

RASIONAL PERKARA 153

Kemiskinan orang Melayu 64.8% (1970). Jurang pendapatan melebar antara etnik
Negeri majoriti Melayu miskin khususnya di pantai timur
Pemilikan kekayaan negara bagi Melayu hanya 2.4% tahun 1970
Pembahagian kekayaan dan agihan pendapatan merupakan faktor terkuat
mempengaruhi hubungan etnik (13 Mei)
Orang Melayu masih kurang menceburi perniagaan dan perlu dibantu dan dibimbing
Pendidikan
Bilangan pelajar ijazah pertama di IPTA dalam sosial dan sains adalah masih rendah
antara Melayu dan bukan Melayu
Peratusan golongan profesional, bumiputera hanya 4.9% berbanding bukan
bumiputera 84.3% 1970
Pengekalan Sekolah Jenis Kebangsaan seolah bercanggah dengan Penyata Razak
seperti yang terkandung dalam perenggan 12 iaitu tujuan dasar pelajaran di dalam
negeri ini ialah bermaksud untuk menyatukan budak-budak daripada semua bangsa di
dalam negeri ini dengan memakai satu peraturan pelajaran yang meliputi semua
bangsa dengan menggunakan bahasa kebangsaan sebagai bahasa pengantar,
walaupun perkara ini tidak dapat dilaksanakan dengan serta merta melainkan
hendaklah diperbuat dengan beransur-ansur.

HUBUNGAN ETNIK

Ekonomi

42

Adalah perlu juga diperjelaskan siapakah yang dikatakan orang Melayu dan
bumiputera Sabah dan Sarawak itu.
Dalam Perlembagaan Malaysia (Perkara 160),Melayu itu ditakrifkan sebagai:
Lazimnya bertutur dalam Bahasa Melayu
Menganut agama Islam
Mengamalkan adat istiadat Melayu

Manakala takrifan bumiputera

Sarawak terdiri daripada mana-mana satu kaum asli iaitu Bukitan, Bisayuh, Dusun, Dayak Laut,
Dayak Darat, Kadayan, Kalabit, Kayan, Kenyah, Kajang, Lugat, Lisum, Melayu, Melanau, Murut,
Penan, Sian, Tagal, Tabun dan Ukit atau dia berketurunan campuran daripada kaum tersebut.
Sabah
anak atau cucu kepada seorang daripada suatu kaum asli Sabah dan dia telah dilahirkan di
Sabah.

HUBUNGAN ETNIK

PERKARA 160

43

PIAGAM MADINAH

Perlembagaan bertulis pertama di dunia

Sebagai panduan untuk membentukkan sebuah negara
Islam yang berdaulat.
PM bukan sahaja membentuk persaudaraan antara Ansar
dan Muhajirin tetapi juga perpaduan antara orang Islam
dengan orang bukan Islam terutamanya orang Yahudi.

Mengandungi 47 fasal yang merangkumi 2 bahagian:

Bahagian Pertama
23 fasal menyentuh hubungan & tanggungjawab orang Islam
sesama Islam (Muhajirin & Ansar)
Bahagian Kedua
24 fasal membabitkan kaum Yahudi dan tanggungjawab mereka
terhadap negara Islam Madinah

HUBUNGAN ETNIK

PIAGAM MADINAH

44

Matlamat Rasulullah SAW memperkenalkan PM bagi

menyelesaikan persoalan semasa ketika itu lebih-lebih untuk
mentadbir negara yang mempunyai rakyat pelbagai etnik, agama,
kepercayaan dan budaya

Kepentingan Piagam Madinah:

Digubal setelah terbentuk negara Islam Madinah
Model perpaduan masyarakat majmuk
Pengisytiharan hak asasi manusia
Menjelaskan persoalan negara Islam, perundangan, siasah, hak asasi, kebebasan,
ekonomi dan yang berkaitan kehidupan masyarakat majmuk
Merupakan kerangka pembentukan negara Islam pertama pada tahun 622M
yang didokong oleh warganegara Madinah yang terdiri daripada golongan
Quraisy(Muhajirin) dan golongan Yathrib (Ansar, Khazraj dan Yahudi) serta
golongan yang mengikut dan berjuang bersama-sama mereka

HUBUNGAN ETNIK

MATLAMAT DAN KEPENTINGAN PIAGAM

MADINAH

45

Zainal Abidin menyatakan 10 prinsip terkandung dalam Piagam

Madinah iaitu :
Pernyataan terbentuknya negara baru dengan warganegara
(umat yang satu) iaitu terdiri daripada kaum Muhajirin, Ansar,
Yahudi dan penduduk-penduduk tempatan yang lain
Mengakui hak-hak asasi mereka dan menjamin keamanan serta
perlindungan daripada segala pembunuhan dan kejahatan
Menghidupkan semangat kesetiaan dan persatuan dalam
kalangan kaum agama (Islam)
Mengatur masyarakat yang mampu bertolak ansur dalam
kalangan kepelbagaian agama dan kaum

HUBUNGAN ETNIK

PRINSIP-PRINSIP PIAGAM MADINAH

46

 Mempertahankan hak-hak kaum minoriti, (Yahudi yang menjadi

warga negara)
Menetapkan tugas setiap warga negara - sama ada mengenai
ketaatan, kesetiaan dan soal kewangan
Madinah menjadi ibu kota
Nabi Muhammad sebagai ketua negara yang memegang
pimpinan dan menyelesaikan segala permasalahan
Menyatakan politik perdamaian terhadap segala orang dan
segala negara.
Menetapkan denda bagi orang-orang yang tidak setia kepada
piagam ini serta akhirnya memohonkan taufik dan perlindungan
dari Tuhan terhadap negara baharu ini
Zainal Abidin Ahmad , Membentuk Negara Islam, Jakarta : Bulan
Bintang. 1956 hlm. 78 81

HUBUNGAN ETNIK

PRINSIP-PRINSIP PIAGAM MADINAH

47

i. Pembukaan( fasal 1)
Dengan nama Tuhan Yang Maha Pengasih lagi Maha Penyayang
"Inilah Piagam tertulis daripada Nabi Muhammad SAW dalam
kalangan orang-orang yang beriman dan memeluk Islam (yang
berasal) dari Quraisy dan Yatsrib, dan orang-orang yang
mengikuti mereka, mempersatukan diri dan berjuang bersama
mereka.
ii. Pembentukan ummah (fasal 2) - Mengakui kewujudan
Muhajirin, Ansar, kaum Yahudi dan Musyrikin Madinah sebagai
satu ummah atau warganegara.

HUBUNGAN ETNIK

KANDUNGAN PIAGAM MADINAH

48

iii. Hak asasi manusia (fasal 3-10) - Semua kaum bebas

mengamalkan kepercayaan (agama) dan adat istiadat atau
budaya masing-masing secara aman.
iv. Kerjasama sesama Muslim (fasal 11-15) - Setiap Muslim
bertangungjawab mempertahankan sesama mereka atas dasar
takwa dan persaudaraan.
v. Kerjasama antara warganegara ( fasal 16-23 )
vi. Golongan minoriti (fasal 24-35)

HUBUNGAN ETNIK

KANDUNGAN PIAGAM MADINAH

49

vii.Tanggung jawab warganegara melindungi negara (fasal 36-38) Setiap individu bertanggungjawab menjaga keselamatan dan
mewujudkan perpaduan di Madinah
viii.Melindungi negara (fasal 39-41)
ix. Pimpinan negara (fasal 42-44)
x. Politik perdamaian (fasal 45-46) - Rasulullah SAW adalah ketua
negara. Perbalahan kaum yang melibatkan orang Islam dan bukan
Islam, hendaklah dirujuk kepada baginda
xi. Penutup (fasal 47).
Bahawa orang yang tidak melanggar isi perjanjian ini bukanlah orang
yang jahat. Sesiapa yang keluar dan tinggal di dalam kota Madinah ini,
keselamatan mereka tetap terjamin kecuali orang-orang yang
melakukan penganiayaan dan kejahatan. Sesungguhnya Allah
melindungi orang yang membuat kebaikan dan orang yang bertakwa.

HUBUNGAN ETNIK

KANDUNGAN PIAGAM MADINAH

50

(Fasal 1)
Melindungi
Negara

Hak Asasi
Manusia
(Fasal 2-10)

(Fasal 39-41)

Pemimpin
Negara
(Fasal42-44)

Kandungan
Piagam
Madinah
Tugas
Warganegara
(Fasal 36-38)

Golongan
Minoriti
(Fasal 24-35)

Persatuan
Segenap
Warganegara
(Fasal 16-23)

HUBUNGAN ETNIK

Pembentukan
Ummah

51

Aspek-aspek Penting Masyaraskat Majmuk dalam Perlembagaan Madinah

Jaminan
Keselamatan

Kesatuan
Aspek
Penting
Masyarakat
Majmuk

Kesamarataan

Hak
Kebebasan

Sumber
Kuasa
Tertinggi

Kepatuhan
Kepada
Pemimpin

HUBUNGAN ETNIK

Pemuafakatan

Tolong
Menolong

52

Sumber Utama

Wahyu Allah merupakan sumber utama undang-undang negara

Masyarakat

Masyarakat berbilang agama dan keturunan dianggap sebuah masyarakat yang

mempunyai kewajipan dan tanggungjawab yang sama terhadap negara Islam
Madinah.
Setiap anggota sahifah mestilah menjalinkan hubungan yang erat tanpa
mengira agama dan keturunan.

Kepimpinan

Nabi Muhammad s.a.w. adalah pemimpin masyarakat dan ketua negara

Hak Beragama

Kaum Yahudi diberikan kebebasan mengamalkan ibadat mengikut agama

mereka selama mereka mematuhi undang-undang Islam dan peraturan yang
diterima umum.
Orang Islam dan bukan Islam dapat hidup secara aman damai dan bebas
menjalankan aktiviti masing-masing.

Fungsi Sahifah

Fungsi sahifah ialah menegakkan keadilan dan membanteras kezaliman

Keselamatan

Memberi jaminan keselamatan terhadap orang bukan Islam yang

menganggotai dan mematuhi peraturan sahifah.

53

Kebebasan

Hak mendapat Perlindungan

Perlindungan dari pencerobohan luar

Perlindungan dari kezaliman dalaman
Perlindungan terhadap darah dan jasad

Beragama
Bekerja dan mencari keuntungan
Menjawat jawatan dalam Kerajaan
Jaminan hak Asasi

HUBUNGAN ETNIK

ELEMEN PERSAMAAN PIAGAM MADINAH

DAN PERLEMBAGAAN MALAYSIA

Jaminan
Ketika lemah, dewasa dan ketiadaan harta

54

Pembentukan Piagam Madinah telah berjaya

membawa perubahan besar kepada masyarakat
Madinah.
Piagam Madinah perlu dijadikan rujukan dan panduan
bagi pemimpin negara untuk merealisasikan
pemerintahan negara Islam di Malaysia, sebagaimana
pemerintahan negara Islam Madinah yang berjaya
menyatukan penduduknya yang terdiri daripada
pelbagai etnik.

HUBUNGAN ETNIK

KESIMPULAN

55

 Bincangkan TIGA (3) impak perkongsian kuasa dalam sistem

pemerintahan dan pentadbiran negara masa ini
Bincangkan TIGA (3) fasal Piagam Madinah yang berkaitan dengan
kontrak sosial.
Buktikan TIGA (3) aspek keadilan yang dikanun dalam Piagam Madinah
kepada masyarakat bukan Islam.
Jelaskan TIGA (3) elemen persamaan antara Perlembagaan Malaysia
dengan Piagam Madinah dalam konteks hubungan etnik di Malaysia.
Jelaskan TIGA (3) faktor penyumbang kepada pembentukan
Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu.
Huraikan EMPAT (4) rasional peruntukan unsur tradisi dalam
Perlembagaan Persekutuan.
Bincangkan TIGA (3) cabaran pelaksanaan terhadap beberapa
peruntukan Perlembagaan Persekutuan dalam konteks hubungan etnik
di Malaysia.
Huraikan EMPAT (4) unsur tradisi dan rasional ia dikanunkan dalam
Perlembagaan Persekutuan.

HUBUNGAN ETNIK

PENGUKUHAN

56

 Bincangkan TIGA (3) hak keistimewaan orang Melayu sebagaimana

yang terdapat dalam Perkara 153.
Buktikan TIGA (3) bentuk kerjasama antara pelbagai etnik di Malaysia
menjelang kemerdekaan.
Huraikan TIGA (3) rasional peruntukan Islam sebagai agama
Persekutuan.
Jelaskan TIGA (3) hak berhubung dengan hal ehwal keagamaan
berdasarkan peruntukan Perkara 11 dalam Perlembagaan
Persekutuan.
Bincangkan EMPAT (4) cabaran yang boleh menjejaskan perlaksanaan
Islam sebagai agama Persekutuan.
Huraikan EMPAT (4) asas Piagam Madinah dalam mengekalkan
keharmonian hubungan etnik yang boleh diaplikasikan di Malaysia.
Bincangkan TIGA (3) peruntukan dalam Perlembagaan Persekutuan
berkaitan dengan kedudukan agama Islam sebagai agama Persekutuan.
Analisakan TIGA (3) cabaran semasa dalam memelihara kedaulatan
Islam di Malaysia.

HUBUNGAN ETNIK

PENGUKUHAN

57