You are on page 1of 29
tet nghi MO DAU Lido chon dé tai Nhu cdc nuée nhiét d6i khéc 6 Déng Nam A, tinh da dang cla ho Hoa tan (Apiaceae) 6 Vigt Nam khéng cao. Cho dén nay hg Hoa tin (Apiaceae) & Nam Phi duge ghi nhan cha yéu la cay bui va cay gd (cdc chi Heteromorpha, Polemanniopsis, Angion va mét sé chi khic), mac di cde dang séng tuong tu c6 rai rae 6 cée ving khac, song chu yéu 1a cdc ving khé han. Dang chi ¥ 1a tat cd cdc loai thugc ho Hoa tan (Apiaceae) 6 Nam va Tay Nam Trung Quéc déu la cay than thao, duy chi c6 loai Peucedanum guangxiense la dang than ré héa go. Chi Xyloselium Pimenov & Kljuykov li chi méi thuge mOt nhém taxon phite tap trong ho Hoa tin (Apiaceae). Trong d6 cé hai loai méi 1a loai Thia 1a go vist (Xyloselium vietnamense Pimenov & Kljuykoy) phan bé tai Bat Dai Son va loai Thia la go leonid (Xyloselium leonid Pimenoy & Kljuykov) phan bé tai xa Sing Cha, Méo Vac. 6 Viét Nam chua cé nhiéu tai ligu nghién ctu vé loai Thia li gé viét (Xyloselium viemamense Pimenov & Kljuykov). Chinh vi vay, chang tdi tién hanh dé tai: “Nghién ciru mét sé dic diém sinh hoc, sinh thai va thanh phan héa hoc cia tinh ddu cia lodi Thia 1a gd viét (Xyloselium vietnamense Pimenoy & Kljuykoy) ¢ tinh Ha Giang” Muc dich chon dé tai Cung c4p dan ligu vé sinh hge, sinh thai, thanh phan héa hoe cia tinh dau va cng dung loai Thia li g6 vigt ( Xyloselium viemamense Pimenov & kljuykov) 6 tinh Ha Giang, Y nghia khoa hoe va thue tién Y nghia khoa hoc: Két qua dé tai sé gop phan bé sung kién thite cho chuyén nganh Thye vt hoc Pham Thi Loan 1 K3s5et Sink Y nghia thyc tién: Két qua dé tai phuc vu tryc tiép cho viée khai thac vi sit dung lodi Thia 12 g6 vigt (Xyloselium vietmamense Pimenov & Kljuykov) 6 Vigt Nam, Diém méi cia dé tai Day 1a cng trinh dau tién 6 Vigt Nam tién hanh nghién ctu mot s6 dac diém vé sinh hoe, sinh thai, thanh phan héa hoc cua tinh dau va céng dung loai Thia 1a g6 vigt (Xyloselium viemamense Pimenov & kljuykov) & tinh Ha Giang. BO cye khéa luan: gom 30 trang, 12 anh, | ban d6, 3 bang, duge chia thanh cc phan chinh nhu sau: Mo dau (2 trang), chuong 1 (Téng quan tai ligu: 2 trang), chuong 2 (D6i tugng, pham vi, théi gian, ndi dung va phuong phap nghién ctru: $ trang), chong 3 (Két qua nghién ciru: 13 trang), két lan va kién nghi: 1 trang), tai liu tham khao: 22 tai ligu, phy lye. Dham Thi Loan 2 K35eA- Sink tet nghi CHUONG 1. TONG QUAN TAI LIEU 1.1. Trén thé gidi Nam 1789, Jussieu dé xudt tén ho Umbelliferae, sau dé vio nim 1836 John Lindley d6i thanh ho Hoa tin Apiaceae [28] va tén Umbelliferae duge bio tn, Trén thé giéi ho nay c6 khong 3300 ~ 3700 loai, thuge 250 ~ 440 (- 455) chi, phan bé réng 6 ving 6n déi cua 2 ban cau, phan lon 6 Au A va dac biét tap trung nhiéu & Trung A; Trung Quéc c6 100 chi (10 chi dic hitu) voi 614 loai (340 loai dac hitu) [22]. Xyloselinum Pimenov & Kljuykoy 1a chi méi cho khoa hoe va dic hitu cla Vigt Nam, duge M. G. Pimenoy va E. V. Kljuykov 6 Vudn Thue vat, Khoa Sinh hge, truéng Dai hoc Quoc gia Moscow M., V, Lomonosov, mé ta nim 2006. Chi Xyloselinum gém hai loai moi: Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kljuykov va Xyloselinum leonidii Pimenov & Kljuykov. Miu chuan loai Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kljuykov ¢6 ky higu la DKH 6183 duge D. K. Harder va nhém nghién citu thu ngay 11 thang 2 nim 2001 6 xd Bat Dai Son, Khu bao tén thién nhién (BTTN) Bat Dai Son, toa d6 dia ly 23°09'11" vi d§ Bac (N) 104°59'06" kinh 46 Déng (E), 46 cao khoang 1287 m. so véi mit nuéc bién (a.s.1.), mau chun loai Xyloselinum leonidii Pimenov & Kljuykov duge Nguyén Tién Hiép va cng su thu ngay 5 thang 10 nim 1999 6 Ban Lé Lé Phin, x4 Sing Tra, huyén Méo Vac, vii toa dé dia ly 23°11' N 105°17' E, 46 cao khoang 1200 - 1250 ma.s.1, Ngoai diém phan bb. twén thi Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kjiuykov con gip & Ban Ngin Chai, x4 Lao Va Chai, huyén Yén Minh va Xyloselinum leonidii Pimenov & Kjiuykov con c6 6 Ban Lu Lu Phin, xa Sing Tra, huyén Méo Vac. [21] Nim 2011, Averyanov va céng sy ghi nhan thém hai diém phan bé méi cla loai Xyloselinum leonidii Pimenov & Kjiuykov, xa Chiéng Co, Thanh phd ‘Dham Thi Loan 3 KI5eA- Sink Khéa tugn st Son La, tinh Son La, va khu vue Ban Na Vang, x Mudng Lum, huyén Yén Chau, Son La, Cho téi nay, theo ching t6i duge biét ngoai 2 tai ligu trén thi chua c6 bat ki céng trinh nghién ciu ndo khac & nude ngodi vé 2 loi trong chi Xyloselinum Pimenov & Kjiuykov. 1.2. 6 Viet Nam O Vigt Nam cho tdi nay, ngoai céng trinh nghién citu cia Pham Hoang H6 (1999) va Nguyén Tién Ban (2003) ra thi chua cé thém nghién cifu ndo mét cach tuong déi day du vé ho Hoa tin (Apiaceae Lindley). Pham Hoang H6 di mé ta so bo kém theo hinh vé cho 45 loai thugc 29 chi [7]. Tuy nhién, Nguyén Tién Ban va céng su ( 2003) chi ghi nhan duge & Viét Nam cé 43 loai va 3 dudi loai thuéc 23 chi [1] Nam 2007, Nguyén Tién Hip va cong sy da sir dung tén Thia la gd dé chi chi méi - Xyloselinum Pimenov & Kljuykov, va hai loai mdi; Thia la gé vigt - Xyloselinum viemamense Pimenov & Kljuykov, Thia li g6 leonid - Xyloselinum leonidii Pimenov & Kljuykov. Theo téc gid thi lodi Xyloselinum vietnamense thugng moc rai rac hay thanh dam nhé dudi tan ring Thong co it Anh sang hay 6 chan céc tang 44 16 dau trén dudng dinh hay gin dudng dinh niti da vGi c6 dG cao tir 1000 — 1500 ma.s.l., loai Xyloselinum leonidii co ditu kién séng ciing tuong tw nhu loai X. vietnamense, ching thudng moc dudi tan rimg Théng nguyén sinh hay bj khai thac manh xen lin céy ld r6ng trén dang dinh nai dé voi Nam 2009, Nguyén Tién Higp va cOng su da dua Thia la gé leonid (Xyloselinum leonidii Pimenov & Kljuykov) vio Danh luc mét sé loai thye vat bi de doa tuyét ching dién hinh & cao nguyén d4 véi Déng Van (tinh Ha Giang) [5] Pham Thi Loan 4 K35eA- Sink Khéa tugn sto, Day 8 hai tai ligu duy nhat 6 Vigt Nam dé cAp t6i 2 loai Thia li gd trén, nh vay cé thé khang dinh rang hai loai Thia la g6 chua duge nghién ctu nhiéu ve cde dic diém sinh hge, sinh thai va dic bigt cho téi nay vin chua c6 nghién ctu nao trén Thé giéi cing nhu & Viét Nam nghién ciu vé tinh dau, thinh phan héa hoe tinh dau va hoat tinh sinh hgc cia hai loai n: K35A- Sink Dham Thi Loan lugn tit CHUONG 2. DOI TUQNG, PHAM VI, THOI GIAN, NOI DUNG VA. PHUONG PHAP NGHIEN CUU 2.1, Déi tugng nghién etru Thia 1a gd viét (Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kljuykov) cia chi Thia la g6 (Xyloselinum Pimenov & Kljuykov) mge ngoai ty nhién. Miu nghién ctu: Ha Giang: Quan Ba, khu BTTN Bat Dai Son, xa Can Ty, toa dG 23°05'45"N, 105°00'48"E, dG cao 1197 m, NSK 01, NSK 02, NSK 03; toa d6 23°0S'43"N, 105°00'44"E, dé cao 1152 m, NSK 04, NSK 05, toa 4§ 23°05'49"N, 105°01'00"E, 49 cao 1150 m, HAL 8351. Yén Minh, xa Lao Va Chai, ban Ngdn Chai, toa d§ 23°07'N, 105°08'E,d9 cao 1500 ~ 1600 m, CBL 1913. 2.2, Pham vi nghién ctu Dé tai duge thye hign tai mét sé x4 huyén Quan Ba, tinh Ha Giang, Khu bao tdn thién nhién Bat Dai Son nim 6 ving bién gidi phia bic tinh Ha Giang cé toa d6 dia ly tir 23°04'27" dén 23°11"2 104°54°02"dén 105°02*30” d6 kinh Dong, Ting dign tich khu bao t6n 1a 10,864 ha nam trén dja phan cua 4 xa nhu 49 vi Bic, vir sau: xa Bat Dai Son 3825 ha; xa Thanh Van 3948 ha; mét phan phia Tay xa Can Ty 1396 ha; m6t phan phia Dong xa Nghia Thuan 1515 ba. 2.3. Thoi gian nghién ciru Tir thang 7/2012 dén thang 5/2013 2.4, Noi dung nghién eiru = Téng quan tai ligu va thu thap théng tin va kha nang sir dung loai cay Thia la g6 vigt (Xyloselinum viernamense Pimenov & Kljuykov) - Nghién citu su phan bé, dic diém sinh hgc cia cita loai Thia la go viét (Xyloselinum viemamense Pimenov & Kljuykov) Dham Thi Loan 6 K35A- Sink lugn tit - Nghién citu kha nang nhan gidng va dé xuat giai phap bao tén loai Thia 1a gd tt (Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kljuykov) tai khu bio tén Bat Dai Son. - Nghién ciu him lugng va chat lung tinh dau cua loai Thia 1 gd viét (Xyloselinum vienamensePimenov & Kljuykov) - Danh gid thue trang quan thé Thia la gd viét (Xyloselinum vietnamensePimenov & Kljuykov) trong ty nhién tai khu BTTN Bat Dai Son (Quan Ba) va dé xuat giai phap bao tén cho loai Thia 1a gé viét. 2.5. Phuong phap nghién ecru 2.5.1.Phwong phap nghién ciru vé hinh thai, sinh hoc va sinh thai pé nghién citu mét sé dac diém sinh hoc, sinh thai clia loai Thia la gd vigt (Xyloselium veramenese Pimenov& Kljuykov), chung tdi sir dung phuong phap nghién ctu thye vat hgc dan tGe hye phéi hgp cae phuong phip nghién ctu vé da dang va tii nguyén thyc vat phé bién hién nay (theo Nguyén Nghia Thin, 2007), Cac bude tién hanh cu thé gdm: Buée 1: Téng hgp, phan tich cae tai ligu trong va ngoai nude vé loai Thia 1a gé viét (Xyloselium vernamenese Pimenov& Kljuykoy). Buée 2; Phan tich, dinh loai cac mau vat ctia loai Thia la gd viét (Xyloselium veimamenese Pimenov&Kljuykov) Buse 3: Tham gia cdc chuyén diéu tra, nghién cttu thyc dia dé thu thm méu, tim hiéu thém vé sinh thai hoc, sy phan bé va cdc théng tin c6 lién quan khac Buse 4: Tong hgp két qua nghién ciru, m6 ta céc dic diém cua loai, chinh ly phan danh phap theo luat danh phap quédc té va cudi cling hoan chinh cde ndi dung khoa hoc khde cua dé tai, Dham Thi Loan 7 K35eA- Sink Kh Soan thao loai dua theo quy uéc quéc té vé soan thao thyc vat va quy pham soan thao thyc vat chi Viét Nam, thir ty nbu sau: Thi ty soan thao loai va dudi lodi: Tén khoa hge chinh thie kém theo tén téc gid cong bé tén goi, tén Vigt Nam thudng ding, trich din lai tén tdc gia céng b6 tén khoa hoc, nam céng bé, tai ligu céng bé, sé trang, tai ligu chinh va céc tai ligu 6 Viét nam dé cp dén, tén ddng nghia géc (néu cd), cdc tén déng nghia (néu c6), tén Vigt Nam khde (néu c6), mé ta, dia diém thu mau chuan (Loc. jass.), mau vat chuan (Typus) kém theo noi bao quan (theo quy uée qudc té), sinh hoc va sinh thai, phan b6, mau nghién ctru, gid tri sit dung, ghi chit (néu c6) = Cach mé ta: Mé ta lign tuc nhimg diac diém co ban theo nguyén tic truyén tin ngin gon, theo trinh ty tir co quan dinh duéng (dang séng, canh, ) dén co quan sinh sin (cum hoa, edu trite ctia hoa, qua, hat). Dé xay dung ban m6 ti cho m6t loai, ching t0i tap hgp cde sé ligu di phan tich vé loai d6 sau d6 so sanh véi tai ligu géc, cc chuyén khao va miu typ (néu c6), tir dé xde dinh cdc tiéu chudn va dau higu dinh loai cho loai. Ban mé ta chi duge xay dyng trén co sé tip hyp céc ban mé ta cia cdc loai trong chi, Néu bin mé ta nay cé sy khée biét so véi tai ligu géc va cdc tai liu khic (thuéng do sé loai trong chi 6 mi tai ligu khac nhau), ching t6i sé cé nhitng ghi cha bé sung. Si dung may dinh vi toin cdu (GPS) Garmin He Vistra do toa 46 dia ly, 46 cao so voi mat nude bién (a.s.1.), dé ghi nhan cdc diém phn bé, tuyén digu tra. Dinh loai miu vat da thu duge bing phuong phap hinh thai so sanh trén co sé mau vat da c6 va déi chiéu véi cdc tai ligu da cong bd. Su dung mét sé tai ligu tham khao: Cay co Vigt Nam cia Pham Hoang H6 [7], Thye vit chi Trung Quéc, Thye vat chi dai cuong Dong Duong, Thye vat chi Vigt Nam..., Dham Thi Loan 8 K35A- Sink Khéa tugn ts mau vat sau khi xac dinh trén khoa hgc duge luu gidt tai Vign Sinh thai va Tai nguyén sinh vat, 2.5.2. Phuong phap nghién ciru vé tinh dau va thanh phan héa hoc tinh dau X4c dinh him lugng tinh dau bang phuong phdp chung cat héi hu trong thiét bi Clevenger. Dinh tinh va dinh long cdc thanh phan héa hoc cia tinh dau bang phuong phap sac ki khi khéi pho GC-MS. Tinh dau duge lam khan bing NazSO, va dé trong ti lanh & nhiét 46 <5°C: thiét bi GC- MSD: sac ki khi HP 6890 ghép ndi voi Mass Selective Detector Agilent 5973. Cot HP-SMS cé kich thuée 0,25 wm x 30 m x 0,25 mm va HP-1 cé kich thuée 0.25 wm x 30 m x 0,32 mm. Chuong trinh nhigt 46 voi didu kign 60°C/2 phat; tang nhigt do 4°/phit cho dén 220°C, sau dé lai ting mbige dé len 20" phat cho dén 260°C, Khi mang He. Tra thy vign khéi phd: NIST 98 2.5.3. Phuong phap diéu tra cong dung loai Thia 1A gé viet Tim hiéu gid tr inh hinh khai théc va buén ban hai loai Thia st dung, la gi g phuong php diéu tra nhanh néng thén (RRA) va diéu tra co sy tham gia cua ngudi din (PRA) [10] 2.5.4, Phuong phap nghién cru kha nang nhan gidng Vige giém hom ngay khi thu hom tir cay mgc ty nhién. Kich thude hom giém khoang 10-20em. Hom cat bo phan la géc, sau dé ngam trong dung dich thudc digt nam Viben-C-SOBTN ( ndng dé 25%) khoang 30 phitt thi vét ra, cham vao chat kich thich ra ré_ Indole butyric acid (IBA) dang bét voi néng 46 500 ppm, 1000ppm va cay ngay xudng luéng gidm. Luéng duge chita cat vang, min va duge khir tring bang thudc dit nim Viben-C-SOBTN (néng 46 2.5%) . duge bao phi béi mai che bang tii PE trang dé tranh béc hoi nuée.Trén ludng c6 luéi den che phu dé tranh néng. Sau khi wom xong hang ngay tuéi dang phun suong 2 lan. Dham Thi Loan 9 K35A- Sink Khéa ludn tétnghiip CHUONG 3. KET QUA NGHIEN CUU 3.1, D§e diém hinh thai, sinh hye, sinh thai, phan bd, kha ning ohn gidng cia lodi Thia 1A gd vigt (Xyloselinum vietnamenese Pimenoy & Kliuykoy) 3.1.1. Danh phap va vj tri phan logi loi Thia 18 gd vigt (Xyloselinum vietnamense Pimenoy & Kliuykov) Loai Thia la g6 vigt (Xyloselinum viemamense Pimenoy & Kljuykov) thugc ho Hoa tan (Apiaceae) hay ho Thia la, phan lép Hoa héng ( Rosidae), lép Mét li mam (Dicotyledoneae), nginh Hat kin (Angiospermatophyta). 3.1.2. Dac diém hinh thai lodi Thia 1A gd viét (Xyloselinum vietnamense Pimenoy & Kliuykov) Cay bui, cao 1-2 m, cdnh mau xanh dim, khia doc, c6 long ngin. La nhin 6m than hinh tam gidc, cé lop mang mong, cudng dai 4,5 — 7 cm, khong c6 rinh & huéng truc. Phién 1 dai 10 — 13 em, rng 6-10 cm, hinh tam giée rong, kép long chim 2-3 lin, cuéng bg dai 2 ~ 3 em, thily la phia dinh hin thoi, dai 4 — 4,5 cm, rong 2,5 — 3 cm, géc hinh ném, phan thay nhé, thung xé ring cua nho 6 mép véi gan ndi rd 6 mat dudi. Anh 1.CAy thu ngoai ty nhién (anh: T.H. Thai, Hi Giang) Anh 2. Cay con (anh: P.T.Loan, 2013, chup tit mau T.H. Thai) Anh 3. Than cay truéng thinh (Anh: P.T.Loan, 2013, chup tit mau T.H. Thai) Cum hoa & dinh canh, dang tin kép, trén Iéng thon dai, tach xa nhau khi tao qua, hoa tan nhé c6 duéng kinh 2 — 2,5 cm, trén cuéng nhé khéng bing nhau, dai 4 — 8 mm, 6 canh, duge bao phu boi gai ngin véi 3-5 14 bac nho hinh dai t6i mac nguge hodc chia thity, dai cé rang cua nh6, hinh tam gidc, trang khOng 19, voi nhuy manh, dai 1 mm, cong gap géc. Pham Thi Loan ” K35eA- Sink Khéa ludn tétnghiip Anh 5. Canh mang hoa (Anh: P.T.Loan, 2013, chyp tit miu T.H.Thai) Pham Thi Loan 2 K35A- Sink Senin AMS Bet, Anh 6. Ré héa gé cia cay truéng (Anh: P.T.Loan, 2013, chup tit mau T.H.Thai) Qua nhin, hinh elip, dai 7 — 7,5 mm, rong 4,5 — 5 mm, ¢6 gé doe, én 46 hinh nén cyt, ndi nhi gan nhu phang theo mat go Anh 7. Qua gid khé (anh: P.K.L6e, Ha Giang) ‘Pham Thi Loan 13 KI5A- Sink Khéa lun tit nghiin Anh 8,Qua gia tuoi (anh: P.K.L6c, Ha Giang) 3.1.3. Phan bé cua loai Thia 1A gd vitt (Xyloselinum vietnamense Pimenoy & Kljuykov) Cho dén nay, loi Thia la gé viét hign bi chi cé & Ha Giang: Quan Ba, Can Ty; Yén Minh, Lao Va Chai. Miu nghién ciru: Ha Giang: Quan Ba, khu BTTN Bat Dai Son, x3 Can TY, toa dé 23°05'45"N, 105°00'48"E, d6 cao 1197 m, NSK O1, 03; toa dé 23°05'43"N, 105°00'44"E, dé cao 1152 m, NSK 04, NSK 05, toa NSK 02, NSK 49 23°05'49"N, 105°01'00"E, 46 cao 1150 m, HAL 8351. Yén Minh, x Lao Va Chai, ban Ngan Chai, tga 6 23°07'N, 105°08'E,d6 cao 1500 ~ 1600 m, CBL 1913, 3.1.4. Dac diém vé sinh hgc va sinh thai loai Thia 1a gé vigt (Xyloselinum vietnamense Pimenoy & Kliuykov) Cay ra hoa thang 5, qua thing 9-10. Ti sinh rai rae duéi tin rimg trong , sinh truéng chim, séng lau nim, than, 14, 18 c6 chia tinh M6t s6 loai thye vat moc cling voi Thia la gd viét Thia la g6 thuong moc trong Ring kin hén giao cay 14 rng va la kim, 4m, 4 nhiét d6i ni thdp [16], céc loai Théng chi yéu: Bach vang viét Pham Thi Loan 14 K35A- Sink lugn tit (Xanthocyparis vietnamensis), Bach xanh nui dé (Calocedrus rupestris), Thiet Sam gid (Pseudotsuga sinensis), Thong d6 bac (Taxus chinensis), Kim giao niti d4 (Nageia fleuryi), Buée dau ching t6i ghi nhfn duge 85 loai thyc vat, thudc 43 ho thuéng moe cing voi Thia 1a gé viét (phy luc 3). 3.1.5, Gid trj tai nguyén cia loai Thia 1A g6 viet (Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kljuykov) Qua diéu tra ngudi dan dja phuong va khao sat tai thj trang ngoai chy tai khu vue nghién ciru ching t6i thay hién tai cay duge sin ling khai thac dé ban sang Trung Quéc véi gid 10.0004/Icay tuoi. Ngudi dan H’Méng tai day thudng ngam ré cay Thia la gd viét voi rugu dé uéng nhim kich thich tiéu héa va béi duéng co thé. Mat khdc, tinh dau loai Thia la g6 viét (chu yéu tir than ré) c6 chia nhiéu chat héa hge dé phue vu cho cae nganh céng nghiép nhu: san xuat nude hoa, xa phéng. 3.1.6. Kha ning aban giéng lodi Thia 1A gé vigt (Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kljuykov) a. Nhan giéng bang giam hom Thia la g6 Viét Bang 1. Két qua nhan gidng bang giam hom Thia li héa gé viét (Xylosenlinum vietnamense) (Theo két qua cia Tran Huy Thai va e6ng sy) Hom Sau 3 thang Sau 5 thang giam $6 Hom | Tylé Séhom | Homcé | Ty lé ra xuly |1/772012| hom | céré | ra séng a 18%) séng 18(%) Doi 30 10 0 0 0 0 0 chimg Lél 50 15 oO 0 oO oO oO L62 50 20 1 2 1 1 183 | 50 2 5 10 5 5 10 Pham Thi Loan 15 K35A- Sink L6 1: Xtr ly chat khich thich sinh truéng ndng 46 SO0ppm L6 2: Xir ly chat kich thich sinh truéng néng 6 1000ppm Lé 3: Xr ly chat kich thich sinh truéng néng 46 1500ppm Két qua so bé ban dau vé viée nhan giém hom Thia la gé viét cho thay: Ty Ié ra ré cua canh hom 6 Id di chimg dat 0% . Ty Ig ra ré cua canh hom | & 16 xir ly chat KTST S00ppm dat 0. TY Ig rar8 cua cdnh hom 6 16 xir ly cht KTST 1000ppm dat 2% sau 3 thang va van dat 2% sau 5 thang. TY Ie raré ciia cdnh hom o 16 xir ly chit KTST 1500ppm dat 10% sau 3 thang va vin dat 10% sau 5 thang, Chi c6 hom eat tir cdnh non (phan nggn) c6 ty 1g ra s6ng va ra ré nhiéu. hon so véi hom lay tir canh gia. Ty 1é séng va ra ré cua Thia 1a gé viét la thap, dat tir 2-10%, Néng 46 1500ppm Ia thich hgp cho vige gidm cdnh thia la g6 viét. Thi nghiém can lap lai va tién hanh vao thai vy khac nhau dé cé sé ligu anh gié chinh xéc hon, Anh 9.Nhan giéng bang hom loai Thia 1a gé viét (Xyloselium vietnamense Piminov& Kljuykov) Pham Thi Loan 16 K35A- Sink Anb 10, Nhan giéng bang hom loai Thia la gé viét (Xyloselium vietnamense Piminov& Kljuykov) Anb 11, Nhan giéng bang hom loai Thia la gé viét (Xyloselium vietnamense Piminov& Kljuykov) Pham Thi Loan 7 KIA Sink tet nghi b. Nhan gidng bing hat Kha ning tai sinh ty nhién cia loai Thia 1a gé viét tir hat li cé. Do khong thé thu duge hat giéng qua cde lan cng téc, nén khéng thé tién hanh céng viée nay. Viéc thu ciy bin sang Trung Quéc da lam anh huéng dén sé lugng 4 thé ciing nhu cay trréng thanh cua loai Thia li gé viét tai day. 3.2. Thanh phan héa hoc tinh dau cia loai Thia 1A gd viet (Xyloselinum vietnamense Pimenoy & Kljuykov) 3.2.1. Thanh phn héa hoc tinh dau tir 14 cia Thia 1A gd viét (Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kljuykov) Ham luong tinh dau ti 14 Thia li hoa gd viét dat 0,16% (theo nguyén ligu khé khong khi) va 0,34% (theo nguyén ligu kh6 tuyét déi). Tinh dau 1a chat lng mau vang nhat, ¢6 cde chi sé ly héa nhu sau: ty trong d”: 0,8825; chi sé Khite xa: 1,4835; s6 quay cyc: + 18,44. Bang phuong phdp sac ky khéi phd (GC/MS), 19 hop cht trong tinh dau da duge xdc dinh. Thanh phin chinh cua tinh dau tir la Thia 1a gé viét 1a cdc hgp chat sau: sabinen (75.0%), ‘y-terpinen (2,5%), Z-B-ocimen (2.4%), myrcen (2,4%), a-pinen (2,2%) (bang 2). ; Anh 12. Mau tinh dau chiét xuat tir 14 (Anh; P.T.Loan, 2013, chyp tir miu T.H.Thai) Pham Thi Loan 18 K35A- Sink lug tit 3.2.2. Thanh phan hoa hoc tinh dau tir than ré cia Thia 1a gd viét (Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kljuykov) Ham lugng tinh dau tir than ré Thia la héa g6 viét dat 0,6% theo nguyén ligu khé khéng khi va 1,20% theo nguyén ligu khé tuyét di. Bing phuong phap sic ky khéi phd (GC/MS), 42 hgp chat trong tinh dau 43 duge xée dinh, Thanh phan chinh cia tinh dau tir than ré Thia la héa go viét 14 cdc hop chat sau: sabinen (36,5%), terpinene-4-ol (10,3%), Z-B-ocimen (9,7%), y-terpinen (3,0%), a-pinen (2,9%), myrcen (2,2%) (bang 2). Bang 2. Thanh phan héa hge cita tinh dau Thia la hoa g6 viét (Xyloselinum. viernamense Pimenov & Kljuykov) (theo két qua cia phdng phan tich ha hoe, Vign héa hge cae hop chat thién nhién, Vign Khoa hoe va Céng nghé Vigt Nam) T a X.vietnamense (%) y | Teak phn héa hoe | RI a aa 1 |a-Thujen [927 [08 09 2 |a-Pinen [934 /22 29 3 | Camphen [948 [02 04 4 |Verbenen 964 - 03 5 | Sabinen 974 75.0 36.5 6 | B-Pinen 978 19 20 7 | Myrcen [992 [24 2.2 8 | a-Phellandren 1006 - - a-Terpipen 1018 12 15 10 | o-Cymen [1025 0.6 15 11 | B-Phellandren ‘1030 | 2.2 23 12 | (Z)-B-Ocimen 11038 [24 9.7 13 | (E)-B-Ocimen ‘1048 |- 0.2 Pham Thi Loan 19 K35A- Sink 14 | y-Terpinen 1059 25 3,0 15 | cis-sabinene hydrat 1069 04 07 16 | Terpinolen 1089 05 07 17 | cis-p-Menth-2-en-I-ol | 1124 - 04 18 | Allo-Ocimen 1130 - 02 19 | trans-p-Menth-2-en-1-ol | 1141 - 03 20 | (2£)-Nonen-1-al 1160 - 04 21 | Terpinen-4-ol 1180 - 10,3 22 | Santalon 1182 5.1 - 23 | a-Terpineol 1194 - 03 24 | Fenchyl acetat 1221 25 | Carvacrol methyl ether 1246 0,2 27 26 | Bornyl acetat 1287 - - 27 | Sabinyl acetat 1031 - - 28 | Daucen 1381 - 0.8 29 | cis-B-elemen 1394 03 02 30 | B-Funebren 1416 - 14 31 | B-Caryophyllen 1422 03 04 32 | cis-thujopsen 1433 33 | y-Elemen 1438 - 0,2 34 | B-Barbaten 1445 - 17 35 | a-Humulen 1456 0,2 0,2 36 | (E)-f-Farnesen 1458 - 19 37 | a-Acoradien 1462 - 04 38 | B-Chamigren 1480 06 39 | Germacren D 1484 06 12 40 | B-Selinen 1489 - - Pham Thi Loan 20 K35A- Sink tet nghi 41 | a-Zingiberen 1497 - 05 42 | B-Himachalen 1502 - 0.6 43 | (Z)-a-Bisabolen 1504 - 16 44 | Cuparen 1508 07 45 | P-Bisabolen 1510 - 16 46 | a-Alasken 1515 03 47 | B-Curcumen 1519 - - 48 | B-Sesquiphellandren 1526 - 05 49 | Trans-cadina-1,4-dien 1535 . 06 50 | Germacren B 1560 . - SI | (E)-Nerolidol 1567 . - 52 | a-Alasken-8-ol 1604 53 | Cadine 10 O)Adien-Ba- | 19 ol Total 99,0 96,7 Nhu vay cé sy bién déng vé ham Ivgng ciia cde thanh phan héa hoc chinh tir tinh dau 14 va than Thia la gé viét. ‘Pham Thi Loan 24 KI5eA- Sink tet nghi KET LUAN VA KIEN NGH] Két luan 1, Da bé sung mét sé din ligu vé phan bé, sinh hoc, sinh thai va cong dung cia Thia la gd vidt (Xyloselinum vietnamense Pimenov & Kliuykov) 2. Da xdc dinh duge ham lugng, mét sé dae tinh ly héa va thinh phan hod hge ciia tinh dau Thia 1a g6 viét (Xyloselinum vietnamens Pimenov & Kliuykove). Cae thinh phin chinh dao dng nhu sau: ‘Thanh phan chinh cua tinh dau ti 14 Thia 1a gé viét gdm cdc hgp chat: sabinen (36,5-75,0%), terpinene-4-ol (10,3%), Z-B-ocimen (2,4- 9.7%)y- terpinen (2,5 -3,0%), myrcen (2.3- 2.4%), o-pinen (2.2% -2,9%). Thanh phan chinh cia tinh dau tir than ré Thia la g6 viét 1a cde hgp chat sau: sabinen (36,5%), terpinene-4-ol (10,3%), Z-B-ocimen (9,7%), y-terpinen (3,0%), a-pinen (2,9%), myrcen (2.2%). 3. Da xac dinh duge ty 1é séng va ra ré cla hom giéng Thia la g6 viét 1a 2.10% Kién oghi ‘Tigp tuc nghién citu sinh san hitu tinh ciia Lodi Thia 1a g6 vigt néi trén lam cg sé cho vige bao ton bén vitng ching. Danh gia tinh trang bao tén va dua vao Sch do Viét Nam. Tiép tuc nghién ctu nhin gidng ciia lo&i trén. Pham Thi Loan 22 K35A- Sink Khéa tugn st TAI LIEU THAM KHAO Tiéng viet 1 Nguyén Tién Ban (2003), “Apiaceae”, Danh luc cde lodi thue vat Vigt Nam, (tap 2), tr.1094 — 1105, Nxb Nong nghiép. B6 khoa hoc va Céng nghé (2008), Quy pham soan thdo Thue vat cht Viét Nam, tr. 9,Vign Sinh théi va Tai nguyén sinh vat, Ha Noi Vii Van Can va cong sy, (1999), Bao vé va phat trién bén vitng ritng va da dang sinh hoc trén viing mili dé v6i ctia Viét Nam, te. 12 — 24, Vin Diéu tra qui hoach ring, Ha Ndi. Lé Tran Chan va céng sy, (2010), Tai ligu ky thuat Du an VN/06/011(2007-2009), “Bao tén va Phat trién nguén gen cay quy hiém cia hé sinh thai da v6i & x4 Thai Phin Tung, huyén Déng Vin, tinh Ha Giang”, tr. 21-45, Nxb Khoa hoe Ty nhién va Céng nghé, Ha NOi Nguyén Tién Higp, Nguyén Sinh Khang, Pham Van Thé, Té Van Thao, Averyanov L.V., Nguyén Quang Hiéu & Phan Ké Léc, (2009), “Nhing loai thye vat bj de doa tuyét ching va hign trang bao tin ching & cao nguyén a4 véi Déng Van (tinh Ha Giang)”, Bdo cdo khoa hoc vé Sinh thdi va Tai nguyén sinh vat. H6i nghj khoa hoe todn quée lan thie 3, Ha N@i, 22/10/2009, tr. 527 - 532, Nxb Nong nghigp. Nguyén Tién Higp, Pham Vain Thé, Nguyén Sinh Khang, L.V. Averyanov, Lénh Xuan Chung, Nguyén Trudng Son & Phan Ké Lée, (2007), "Bé sung mét sé Thue vat cé gid tri bao tén cao 6 khu bao tén thién nhién Bat Dai Son, huyén Quan Ba, tinh Ha Giang”, Baéo cdo khoa hoc vé Sinh thdi va Tai nguyén sink vat. H6i nghi khoa hoc toan quéc ldn thie 2. Ha Ni, 26/10/2007, tr. 305 — 309, Nxb Néng nghiép Pham Thi Loan 23 KIset Sink 10. 12, 14, 15, Pham Hoang H6, (1999), “Apiaceae”, Cay c6 Viét Nam, (tép 2), tr. 477- 488, Nxb Tré. Trin Due Khoan, (1999), Du dn Khu BTTN Bét Dai Son, huyén Quén Ba, tinh Ha Giang, B6 NN & PTNT.Vign Diéu tra Quy hoach rimg, tr. 1-22. Phan Ké Lée va cng su, (2005),” M6t sé taxon méi va/ hay bé sung cho hé thye vat Vit Nam va van dé bao tén chang”, Nhitng van dé nghién citu co bén trong Khoa hoc va sw séng, tr. 15-19, Trugng Dai hoc Y Ha N@i, Nxb Khoa hoc va Ky thuat, Ha N6i. Tran Van On, Phan Bich Nga, Tran Cong Khanh... (2002), Thue vat dan téc hoc, Nxb néng nghiép, Ha N6i. (dich va bé sung tir ting Anh) D6 Dinh Sam va cOng sy, (2006), Chuong dat va dinh duéng dat trong Cam nang nganh lam nghiép, tx. 62 -80, B6 Nong nghiép va Phat trién Néng thén. Tran Huy Thai va c6ng sy, (2007), “Thanh phan héa hge ciia tinh dau Bach vang (Xanthocyparis vietnamensis Farjon and Hiep 6 Viét Nam”, Tap chi sinh hoc 29 (2), tr. 92-94, Pham Van Thé, Nguyén Tién Higp, Té6 Van Thao, Nguyén Sinh Khang, Averyanoy L.V, & Phan Ké Léc, (2007), “ Tinh da dang cia Hé thyc vat Viét Nam 26. Gép phan kiém ké thinh phan loai cla ho Lan 6 khu Bao tdn thién nhién Bat Dai Son (huy$n Quan Ba, tinh Ha Giang)”, Di truyén hoc & Ung dung, (Sé 1), tr. 36 — 41 Nguyén Nghia Thin (2007), Phuong phap nghién ctu thc vat, 171.tr, Nxb Dai hoe quéc gia Ha Ndi. Thai Van Trig, (1998), Ning hé sinh thai rieng nhigt abi 6 Viet Nam, tr. 113, 177, Nxb Khoa hoe va K¥ thuat. Pham Thi Loan 24 K35A- Sin lugn tit 16. Téng cuc Lam nghiép, Qui Bao tén rimg dac dung Viét Nam (VCF), (2010), Béo co Da dang sinh hgc "Danh gid nhanh cdc loai quan trong thuge Khu bao tdn thién nhién Bat Dai Son, huyén Quan Ba, tinh Ha Giang", tr. 9-10. Nguyén Khanh Van va céng su, (2000), Cac biéu dé sinh khi hau Viet Nam,tr. 8 -9, 11, 45,Nxb dai hoc Quéc gia Ha N6i, Ha Noi Tiéng nwée ngoai 18 19. 20. 21 Farjon A., N. T. Hiep, D. K. Harder, P. K. Loc, and L. Averyanoy. 2002. A new gemus and species in the Cupressaceae (Coniferales) from northern Vietnam, Xanthocyparis vietnamensis. Novon 12 (2): pp. 179- 189 Jacinto C. Regalado et al., 2006. The Vietnamese Golden Cypress (Xanthocyparis viemamense) Conservation Status Assessment (CSA) and Conservation Action Plan (CAP) in Hoang Lien Son project. Fauna and Flora International. 12 pp. Lindley, John, 1836, Natural System of Botany. Edition 2, London. Pimenov, M.G. & Kljuykov, E.V., (2006). A new genus of the Umbelliferae from Vietnam with two new species, Komarovia 4: 124- 132 She Menglan et al., 2005. Apiaceae in Flora of China (Wu Z.Y & P.H. Raven (Eds.)). Science Press, Beijing, and Missouri Botanical Garden Press, St. Louis. Vol 14: pp. 1-205 Pham Thi Loan 25 K35A- Sink PHU LUC 1. BAN DO PHAN BO LOAI THIA LA GO VIET (XYLOSELINUM VIETNAMENSE PIMENOV& KLJUYKOV) O TINH HA GIANG: QUAN BA, YEN MINH. http://investinvietnam. vn/report/parent-region/9 1/102/Ha-Giang.aspx Ha GANG MAP TRUNG Quéc = ‘TevNouane Pham Thi Loan 26 K35A- Sink Khéa tugn tit PHY LUC 2. MOT SO LOAI THUC VAT MOC CUNG THIA LA GO VIET.[16] . DANG str | HO TEN LOAL . cAY 1 | Acanthaceae Strobilanthes dimorphotricha Hance | Byi 2 | Aceraceae Acer tonkinense Lecomte G6 3 | Adiantaceae Adiantum gravesii Hance thio Pistacia weinnamnifolia J. Poiss. ex 4 | Annacardiaceae Gs Franch 5 | Apocynaceae Alyxia yunkuniana Tsiang, Bui 5 | Araceae Arisoema balansae Engler. thio 6 |- Rhaphidophora decursiva_(Roxb.) thao Schott. 7 Araliaceae Brassaiopsis gracilis Hand.-Maz. Gé 8 - Schefflera venulosa Hams Gé 9 | Asclepiadaceae | Hoya balansae Cost 10 | Aspleniaceae Asplenium prolongatum Hook. thio nu f- Aspleniwn exiguum Bedd. thio 12 | Asteraceae Vernonia javanica (Blume) DC. Diy leo 3 [- Eupatorium reevesii Wall. Bui 14 | Balanophoraceae | Balanophora indica (Arnott) Griff. | Bui 15 | Begoniaceae Begonia aptera Bl. Bui Pham Thi Loan 27 K35eA- Sink lugn tit Than 16 Brassicaceae Cardamine flexuosa With. thao 17 | Caryophyllaceae | Stellaria vestila Kurz. Go 18 | Clusiaceae Garcinia sp. Go 19 | Convanlariaceae | Polygonatwn punctatum Royle Bui 20 | Cupressaceae Xanthocyparis vietmamensis Farjon & | T.H.Nguyén ee 21 | Cupressaceae Calocedrus rupestris Aver. |. T.H.Nguyen & P.K.Loc oe 22 | Dryopteridaceae | Cyrtomium hemionitis H.Christ thio 2B |. Cyrtomium packyphyltum (Rosenst.) | C. Chr. a |- Cyrtogonellum fraxinellum (A. Christ) thio Ching 25 ‘| Bricaceae Rhododendron sp. Bui 26 Vaccinium sp Bui 27 Euphorbiaceae Glochidion rubrum Bl. Bui 28 | Phyllanthus sp. 29 | Fabaceae Bauhinia touranensis Gagnep. 30 | Fagaceae Lithocarpus sp 31 Quercus sp. Go 32 Gesneriaceae Paraboea umbellata (Drake) B.L. . Burtt thse 33 Rhynchothecum parviflorum Bl thio 34 |Grammitidaceae | Grammitis sp. thio 35 | Hymenophyllaceae | Hymenophyllum sp. thio Pham Thi Loan 28 KIA Sink tet nghi Platycarya strobilacea Siebold & 36 | Juglandaceae Zuce 37 Liliaceae Disporum calcaratum D, Don Thio 38 |Melastomataceae | Oxyspora sp. Bui 39 | Myrsinaceae Ardisia sp Bui 40 | Orchidaceae Paphiopedilum micranthum T.Tang | Thio 4 Pholidota roseans Schltr. Thao a |- Oberonia ensiformis (Sm.) Lindl. Thio a |. Eria pannea Lindl Thio 44 Coelogyne malipoensis ZH.Tsi Thio 45 |= Epigencium chapaense Gagnep, Thio 46 |- Nephelaphyllum tenuiflorum Blume — | Thio a7 Coelogyne fimbriata Lindl. Thao 4 - Eria siamensis Schltr Thio 49 |- Paphiopedilum henryanum Braem. | Thio 50 | Pinaceae Pseudotsuga sinensis D. Don G6 st fe Tsuga chinensis (Franch.) Pritz. Go Peperomia tetraphylla (G. Forst.) | Than 52. | Piperaceae Hook. & Arn. thao 53 | Pittosporaceae Pittosporum floribundum W. & Arn. | Bui 54 | Podocarpaceae Podocarpus pilgeri Foxw. 55 | - Podocarpus neriifolius D.Don 56 | - Nageia fleuryi (Hickel) de Laub. 57 | Polypodiaceae Lemmaphyllum microphyllum C. Presi | thao 58 | Polypodiaceae Neocheiropteris ensata Ching thao 59 | Polypodiaceae Polypodium bourreitii C.Chr. thao ‘Pham Thi Loan 2 KI5eA- Sink

You might also like