Professional Documents
Culture Documents
Phuong Phap Toan Ly
Phuong Phap Toan Ly
Khoa Vt L
Mc lc
Li ni u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 K thut tnh ton c bn
1.1
1.2
1.3
Chui Fourier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.1
1.1.2
1.2.1
1.2.2
Hm Poisson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2
2.3
Dy v hn v na v hn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1
Dy v hn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.2
Dy na v hn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Dy hu hn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
2.2.1
Dy hu hn dao ng t do . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
2.2.2
Dy hu hn dao ng cng bc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
Mng dao ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
18
18
3.1.1
18
3.1.2
20
3.2
22
3.3
23
3.3.1
Thanh v hn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
3.3.2
Thanh na v hn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
27
4.1
27
4.2
28
4.3
29
4.4
29
Li ni u
y l ti liu ti bin son li t bi ging b mn Phng Php Ton L n tp thi kt thc
hc phn. V y l mn c s hc tp mn C Lng T (quan im c nhn) nn ti quyt
nh chia s ti liu ny n cc bn sinh vin cng kha. Hi vng y s l ti liu b ch gip cc
bn hc tt khng ch mn ny m cn nhng mn lin quan. Trong qu trnh bin son khng
th trnh khi sai st v nhm ln mong bn c ng gp kin ti liu c hon thin hn.
Mi gp gi xin v a ch mail: tranduonganhtai@gmail.com
Chng 1
K thut tnh ton c bn
1.1
1.1.1
Chui Fourier
Chui Fourier tng qut
Cho hm s f ( x ) tun hon theo chu k 2 c th phn tch thnh chui sin v chui cosin bng
cng thc Fourier:
f (x) =
a0
+ an cos nx + bn sin nx
2
n =1
(1.1)
an =
bn =
f ( x )dx
(1.2)
f ( x ) cos nxdx
(1.3)
f ( x ) sin nxdx
(1.4)
nx
nx
a0
+ an cos
+ bn sin
2
T
T
n =1
(1.5)
vi
a0 =
f ( x )dx
nx
dx
T
R
nx
bn = 1
f ( x ) sin
dx
T
an =
f ( x ) cos
(1.6)
1.1.2
an = 0
RT
nx
2
dx
bn = f ( x ) sin
T
T
0
2. Khai trin thnh chui Fourier cosin
bn = 0
2 RT
a0 =
f ( x )dx
T0
nx
2 RT
dx
f ( x ) sin
a
=
n
T0
T
1.2
1.2.1
(1.7)
(1.8)
(1.9)
p( x )dx + yr ( x )
(1.10)
1.2.2
(1.11)
y ( x ) = y ( x ) + yr ( x )
(1.12)
1.3
Hm Poisson
Hm Poisson c nh ngha :
2
( x ) =
Zx
exp(z2 )dz
(1.13)
Ta khai trin exp(z2 ) theo cng thc Maclaurine sau tnh tch phn ta tm c hm Poisson
dng l chui ly tha
2
( x ) =
x3
x5
x7
x
+
+...
3
2!5 3!7
(1.14)
(1.15)
exp(z )dz =
+
Z
exp(z2 )dz =
(1.16)
(1.17)
Chng 2
Phng trnh truyn sng
2.1
Dy v hn v na v hn
(2.1)
2
2 u
2 u
=
a
t2
x2
(2.2)
u|t=0 = f ( x )(li u)
u
= F ( x )(vn tc u)
t t=0
4. iu kin bin :
(2.3)
2.1.1
Dy v hn
(2.4)
vi x R, t 0
iu kin u :
u | t =0 = f ( x )
u
= F(x)
t t=0
(2.5)
= x + at
= x at
(2.6)
=a
2
+
2
t2
2
2 u
2 u
2 u
2 u
+
=
+
2
2
x2
2
(2.7)
(2.8)
u( x, t) = ( x + at) + ( x at)
(2.9)
u|t=0 = f ( x ) suy ra
( x ) + ( x ) = f ( x )
(2.10)
u
= F ( x ) suy ra
t t=0
0 ( x ) 0 ( x ) =
1
F(x)
a
(2.11)
10
Tin hnh ly tch phn 2 v phng trnh (2.11) (ta thay bin x thnh bin z trnh hiu nhm)
Zx
(z)dz
Zx
0
1
(z) =
a
0
(z)|0x (z)|0x =
( x ) ( x ) =
1
a
1
a
Zx
Zx
0
x
Z
F (z)dz
F (z)dz
(2.12)
F (z)dz + C
vi C = (0) (0)
Gii h phng trnh gm (2.10) v (2.12), ta tm c nghim ( x ), ( x ) t ta thu c dng
tng qut cho trng hp dy v hn dao ng t do:
1
1
u( x, t) = [ f ( x + at) + f ( x at)] +
2
2a
xZ+ at
F (z)dz
(2.13)
x at
V d : Mt dy v hn dao ng t do c iu kin u :
u|t=0 = sin 2x
u
1
= 2
t t=0
x +1
(2.14)
xZ+ at
x at
z2
1
dz
+1
1
[arctan( x + at) arctan( x at)]
2a
(2.15)
Lu : Trong lc kim tra phi chng minh li cng thc (2.13) ch khng c php dng.
Hai trng hp c bit
u
a) Nu
=0
t t=0
1
[ f ( x + at) + f ( x at)]
2
1
1
Sng nghch f ( x + at) tnh tin at n v f ( x ) v tri.
2
2
1
1
Sng thun f ( x at) tnh tin at n v f ( x ) v phi.
2
2
u( x, t) =
(2.16)
b) Nu u|t=0 = 0
1
u( x, t) =
2a
xZ+ at
x at
at
F (z)dz = (z)| xx+
at = ( x + at ) + [ ( x at )]
(2.17)
11
2.1.2
Dy na v hn
(2.18)
u | t =0 = f 1 ( x )
u
= F1 ( x )
t t=0
(2.19)
u| x=0 = f ( x ), x R
u
= F ( x ), x R
t t=0
f ( x ) = f 1 ( x ), x [0, +]
F ( x ) = F ( x ), x [0, +]
1
(2.20)
iu kin bin :
1. Nu u| x=0 = 0
f ( at) + f ( at)
1
+
2
2a
Zat
F (z)dz = 0
(2.21)
F 0 (z)dz = 0
(2.22)
at
Zat
at
2.2
2.2.1
12
Dy hu hn
Dy hu hn dao ng t do
(2.23)
vi 0 x L, t 0
iu kin u
u | t =0 = f ( x )
u
= F(x)
t t=0
(2.24)
X ( x ) T 00 (t) = a2 X 00 ( x ) T (t)
X 00 ( x )
T 00 (t)
= 2
= = const
X (x)
a T (t)
( 00
X ( x ) + X ( x ) = 0
(2.25a)
T 00 (t) + a2 T (t) = 0
(2.25b)
u|
x =0
=0
u|
x= L = 0
X (0) T ( t ) = 0
X ( L) T (t) = 0
X (0) = X ( L ) = 0
(a) Khi = 0 th phng trnh (2.25a) c nghim : X = Ax + B
iu kin (2.26) ta c :
A=B=0
suy ra
u( x, t) = 0
Ta loi nghim ny v n l nghim tm thng.
(2.26)
13
A = 0
iu kin (2.26)
B sin L = 0
n y nu nh B = 0 th ta thu c iu v l l dy khng dao ng, do thu
c nghim c ngha v mt vt l ta cn c
sin L = 0
k
( k Z+, )
L
Suy ra
Xk ( x ) = B sin
kx
L
(2.27)
T y ta ch xt trng hp > 0
Quay li vi phng trnh (2.25b) :
00
T (t) +
ka
L
2
T (t) = 0
(2.28)
(2.29)
ka
ka
kx
Ak cos
t + Bk sin
t sin
L
L
L
(2.30)
Tk (t) = C cos
Kt hp (2.27) v (2.28), ta c :
+
u( x, t) =
k =1
2 RL
kx
A
=
f ( x ) sin
dx
k
L0
L
2 RL
kx
F ( x ) sin
dx
Bk =
ka 0
L
(2.31)
14
2. Hai u dao ng t do :
=0
X 0 (0) T ( t ) = 0
x x=0
X 0 (0) = X 0 ( L ) = 0
u
X (l ) T (t) = 0
=0
x x= L
(2.32)
a) = 0 X ( x ) = Ax + B X 0 ( x ) = A
iu kin (2.32) ta c A = 0 X0 ( x ) = B 6= 0
Khi ny ta c nghim ca phng trnh (2) : T (t) = Ct + D
Ti y ta cn mt cht l lun.
Gi s dy dao ng vi thi gian di th t + th T (t) + u( x, t) + phi
l. thu c nghim c ngha vt l ta chn C = 0 T0 (t) = D
Vy phng trnh dao ng cho trng hp ny :
u0 ( x, t) = BD =
a0
2
(2.33)
b) = 2 < 0 ( > 0)
Tng t ta chng minh c trng hp ny ra nghim tm thng v ta loi b n.
c) = 2 ( > 0) X ( x ) = A cos x + B sin x X 0 ( x ) = ( A sin x + B cos x )
B=0
iu kin (2.32) cho
= k , k Z+
L
Ta thu c nghim X(x) :
kx
Xk ( x ) = A cos
(2.34)
L
Tng t ta tm nghim ca T(t) nh sau :
Tk (t) = C cos
ka
ka
t + D sin
t
L
L
(2.35)
Tng hp cc kt qu ta c :
ka
ka
kx
a0 +
u( x, t) =
+ Ak cos
t + Bk sin
t cos
2
L
L
L
k =1
Dng iu kin u, ta xc nh c cc h s trong (2.36)
a = 2 R f ( x )dx
L0
2 RL
kx
Ak =
f ( x ) cos
dx
L0
L
2 RL
kx
Bk = ka F ( x ) cos L dx
0
(2.36)
(2.37)
15
u( x, t) =
k =0
1
Ak cos k +
2
vi
2.2.2
1
k+
2
, k Z+
L
kat
1 kat
1 x
+ Bk sin k +
sin k +
L
2
L
2
L
(2.38)
2 RL
1
Ak =
f ( x ) sin k +
dx
L0
2
RL
1
2
F ( x ) sin k +
dx
Bk =
1
2
k+
a
2
Dy hu hn dao ng cng bc
(2.39)
u | t =0 = f ( x )
u
= F(x)
t t=0
(2.40)
iu kin bin :
1. Hai u dy buc cht u| x=0 = u| x=l = 0:
Ta khng th p dng c phng php tch bin nh hai trng hp v s xut hin ca
g( x, t), nhng ta d on rng nghim ca (2.39) l mt chui Fourier sin.
+
Tk (t) sin
u( x, t) =
k =1
kx
L
(2.41)
k =1
+
kx
=
L
k =1
ka
L
2
Tk (t) sin
kx
+ g( x, t)
L
(2.42)
g( x, t) =
Gk (t) sin
k =1
vi
2
Gk (t) =
L
ZL
0
g( x, t) sin
kx
L
kx
L
(2.43)
16
Ta vit li (2.42) :
Tk00 (t) +
ka
L
2
(2.44)
Tk (t) = Gk (t)
Ta tm c nghim ca (2.44)
kat
kat
+ D sin
+ Tr (t)
L
L
Tk (t) = C cos
(2.45)
u|
x =0
= 1 ( t )
u|
x =l
= 2 ( t )
(2.46)
x
L
(2.47)
(
t
)
(
t
)
(
t
)
1
2
1
L}
t2
x2 |
{z
(2.48)
h( x,t)
2.3
Mng dao ng
(2.49)
u|
= f ( x, y)
u
= F ( x, y)
t t=0
t =0
(2.50)
u|
x =0
= u| x= L = 0
u|
y =0
= u |y=m = 0
(2.51)
17
(2.52a)
(2.52b)
Xt (2.52a)
t V ( x, y) = X ( x )Y (y)
Phng trnh (2.52a) thnh
X 00 ( x ) Y 00 (y)
+
+ = 0
X (x)
Y (y)
X 00 ( x ) + 1 X ( x ) = 0
Y 00 (y) + 2 Y (y) = 0
= 1 + 2
X (0) = X ( L ) = 0
Y ( 0 ) = Y ( m ) = 0
Tng t cc bi trc, ta tm c :
2
kx
k
Xk ( x ) = B sin
, 1 =
L
L
2
Yk (y) = B0 sin ny , 2 = n
m
m
Vy
ny
kx
sin
Vkn ( x, y) = E sin
L
m
"
#
2
n 2
k
vi = 2
+
L
m
Nghim ca phng (2.52b) l
(2.53)
(2.54)
(2.55)
Kt hp tt c li ta c :
+ +
u( x, y, t) =
i
kx
ny
Akn cos a t + Bkn sin a t sin
sin
L
m
k =1 n =1
4
=
Lm
ZL Zm
f ( x, y) sin
0 0
Bkn =
a Lm
ZL Zm
0 0
kx
ny
sin
dxdy
L
m
F ( x, y) sin
kx
ny
sin
dxdy
L
m
(2.56)
Chng 3
Phng trnh truyn nhit
3.1
3.1.1
(3.1)
vi 0 x L v t 0
Lu : Cc bn thng nhm ln v tri ca phng trnh truyn nhit v phng trnh truyn
sng. V tri ca phng trnh truyn nhit l o hm cp 1 theo thi gian cn phng trnh
truyn sng l o hm cp 2 theo thi gian. Cn ch iu ny nu khng s li nhng
hu qu ng tic.
iu kin u :
u | t =0 = f ( x )
Ta dng phng php tch bin :
u( x, t) = X ( x ) T (t)
(3.2)
= 2
= = const
X (x)
a T (t)
( 00
X ( x ) + X ( x ) = 0
(3.3a)
T 0 (t) + a2 T (t) = 0
(3.3b)
(3.4)
18
19
Ta thy nu < 0 th
lim exp a2 t = +
t+
do m bo v mt ngha vt l ta ch chn 0
a) Hai bin gi nhit 0
iu kin bin :
u | x =0 = u | x = L = 0
X (0) = X ( L ) = 0
Ta tm c nghim ca phng trnh (3.3a) nh sau :
Xk ( x ) = B sin
vi =
k 2
L
kx
L
(3.5)
>0
u( x, t) =
Ck exp
k =1
"
2 #
kx
ka
t sin
, 0 x L, t 0
L
L
(3.6)
S dng iu kin u :
u | t =0 = f ( x )
xc nh hng s Ck , Ck tha
2
Ck =
L
ZL
f ( x ) sin
kx
dx
L
X 0 (0) = X 0 ( L ) = 0
(3.7)
= 0 X = Ax + B X 0 ( x ) = A = 0
Khi X0 ( x ) = B v T0 (t) = C , suy ra
u0 ( x, t) =
a0
2
(3.8)
20
Vi > 0, ta tm c X(x) :
Xk ( x ) = A cos
kx
L
(3.9)
"
kax
2 #
cos
kx
, 0 x L, t 0
L
(3.10)
ZL
f ( x )dx
ZL
f ( x ) cos
kx
dx
L
u|
=0
u
=0
x x= L
x =0
X (0) = X 0 ( x ) = 0
ZL
0
1
f ( x ) sin k +
2
x
dx
L
3.1.2
(3.12)
21
Tk (t) sin
u( x, t) =
k =1
kx
L
(3.13)
Tk (0) sin
k =1
2
Tk (0) =
L
ZL
kx
= f (x)
L
f ( x ) sin
kx
dx
L
(3.14)
g( x, t) =
kx
L
(3.15)
kx
dx
L
(3.16)
Gk (t) sin
k =1
ZL
g( x, t) sin
(3.17)
Vi 0 x L, t 0, ta c :
Tk0 (t) +
ka
L
2
Tk (t) = Gk (t)
(3.18)
(3.19)
Da vo iu kin (3.14), ta xc nh c gi tr ca Ck
Ck = Tk (0) Tr (0)
(3.20)
22
u|
x =0
= 1 ( t )
u|
x= L
= 2 ( t )
(3.22)
x
L
(3.23)
v( x, t) =
Tk (t) sin
k =1
kx
L
(3.24)
(3.25)
v
2 v
= a2 2 + h( x, t)
t
x
(3.26)
h( x,t)
3.2
0 x L
2 u 2 u
+ 2
x2
y
(3.27)
, t 0
0 y m
iu kin u: u|t=0 = f ( x, y)
u | x =0 = u x = l = 0
iu kin bin:
u y =0 = u | y = m = 0
p dng phng php tch bin: u( x, y, t) = V ( x, y) T (t)
Phng trnh (3.27):
(
V ( x, y) + V ( x, y) = 0
(3.28a)
T 0 (t) + a2 T (t) = 0
(3.28b)
23
u( x, y, t) =
k =1 n =1
kx
mx
sin
l
m
(3.29)
H s Ckn c xc nh bi
Ckn
3.3
4
=
lm
Z l Zm
f ( x, y) sin
0 0
ny
kx
sin
m
l
3.3.1
Thanh v hn
(3.30)
u | t =0 = f ( x )
(3.31)
vi x R, T 0. iu kin u :
p dng phng php tch bin: u( x, t) = X ( x ) T (t) khi phng trnh (3.30) thnh
( 00
X ( x ) + X ( x ) = 0
(3.32a)
T 0 (t) + a2 T (t) = 0
(3.32b)
Tk (t) = C exp( a2 t)
(3.33)
= 0, ta c
(
T (t) = C
X ( x ) = Ax + B
(3.34a)
nu A 6= 0 th lim = nn A = 0. Suy ra
x
u0 ( x, t) = BC
= 2 > 0 Nghim ca (3.32a) ;
X ( x ) = A() cos x + B() sin x
vi R
(3.35)
24
+
Z
(3.36)
T iu kin u ta c:
f (x) =
+
Z
Suy ra
1
A() =
2
1
2
B() =
1
u( x, t) =
2
t
I=
+ Z
+
Z
+
Z
+
Z
+
Z
i bin s
= a t
zx
(z x ) = , =
a t
1
I ( ) =
a t
+
Z
cos() exp(2 )d
ly o hm hai v theo , ta c:
dI ( )
=
d
+
Z
u = sin
dv = exp(2 )d
suy ra
du = cos()d
v = 1 exp(2 )
2
+
+
Z
dI ( )
1
2
= exp( ) sin
cos() exp(2 )d = I ( )
d
2
2
2
|
{z
}
0
suy ra
I ( ) = C exp(
2
)
4
(3.37)
25
Khi = 0 th I (0) =
Vy ta c
+
R
exp(2 )d =
1
I ( ) =
a
( z x )2
exp
t
4a2 t
Phng trnh truyn nhit trn thanh v hn khng cha ngun nhit l
1
u( x, t) =
3.3.2
+
Z
2a t
( z x )2
dz
f (z) exp
4a2 t
(3.38)
Thanh na v hn
(3.39)
vi x R, t 0
iu kin u: u|t=0 = f 1 ( x )
Ta ko di thanh na thnh thanh v hn vi iu kin u:
u|
t =0
= f ( x ), x R
f ( x ) = f ( x ), x [0, +]
1
iu kin bin gi 0 :
u | x =0 = 0
+
Z
z2
f (z) exp 2 dz = 0
4a t
+
Z0
Z
( z x )2
( z x )2
( z x )2
dz =
dz +
dz
f (z) exp
f (z) exp
f (z) exp
4a2 t
4a2 t
4a2 t
|
{z
} 0
Z0
+
( v + x )2
d(v)
f (v) exp
4a2 t
+
Z
0
+
Z
0
( v + x )2
f (v) exp
dv
4a2 t
( z + x )2
f (z) exp
dz
4a2 t
26
Vy
u( x, t) =
2a t
+
Z
0
( z x )2
( z + x )2
f (z) exp
exp
dz
4a2 t
4a2 t
(3.40)
u x = 0 cch nhit.
u
=0
x x=0
+
Z
z2
f (z)z exp 2 dz = 0
4a t
+
Z
0
Vy
u( x, t) =
2a t
+
Z
0
( z + x )2
f (z) exp
dz
4a2 t
( z + x )2
( z x )2
+ exp
dz
f (z) exp
4a2 t
4a2 t
(3.41)
Chng 4
Phng trnh Laplace
chng ny ta s tm hiu trng nhit dng. Phng trnh truyn nhit khng ph thuc
thi gian.
4.1
(4.1)
vi 0 x L, 0 y m.
iu kin bin:
1. Hai u x b trit: u x=0 = u x= L = 0. Khi iu kin u: u|y=0 = f 1 ( x ); u|y=m = f 2 ( x )
Dng phng php tch bin: u( x, t) = X ( x )Y (y)
Vi iu kin bin ta c: X (0) = X ( L) = 0
Phng trnh (4.1) c vit li thnh:
(
X 00 ( x ) + X ( x ) = 0
(4.2a)
Y 00 (y) Y (y) = 0
Xk ( x ) = B sin
L
Ta tm c cc nghim X ( x ) v Y (y):
ky
ky
+ D exp
Y (y) = C exp
L
L
+
vi k Z .
(4.2b)
u( x, y) =
k =1
Ck exp
ky
L
27
ky
+ Dk exp
L
sin
kx
L
(4.3)
28
4.2
(4.4)
r
r
1 2
r 2 2
(4.5)
(4.6)
r2 V 00 (r ) + rV 0 (r ) V (r ) = 0
(4.7a)
(4.7b)
V 00 (r )
1
=
0
V (r )
r
ln |V 0 (r )| = ln r + ln C1
V 0 (r ) =
C1
r
V (r ) = C1 ln r + C2
V ln r khng xc nh nn C1 = 0. Suy ra phng trnh truyn nhit
u0 (r, ) =
a0
2
(4.8)
29
(4.9)
a0 + n
+ r ( An cos n + Bn sin n)
2
n =1
(4.10)
62 f ( )d
1
An = n
R
Bn =
4.3
1
Rn
Z2
0
2
Z
f ( ) cos nd
f ( ) sin nd
4.4
a0 + b0 ln r +
+ Cr n + Dr n ( A cos n + B sin n)
u(r, ) =
2
n =1
(4.11)
iu kin bin:
u | =0 = u | = = 0
u |r = R = f ( )
Nghim cho trng hp ny:
k
k
u(r, ) = Ck r sin
k =1
+
(4.12)