Kurani i madhrishm

    
[ Shqip Albanian k]

Prktheu kuptimet e tij nga gjuha arabe:

Prof. Hasan I. Nahi

Prgatiti pr botim: Instituti Shqiptar i Mendimit

dhe i Qytetrimit Islam

2011 - 1432

     


 :
.  .

0 :  k  67

2011 - 1432

KURANI
i madhrishm
Prktheu kuptimet e tij nga gjuha arabe:
Prof. Hasan I. Nahi

Prgatiti pr botim:
Instituti Shqiptar i Mendimit
dhe i Qytetrimit Islam

Tiran, 2006

Kshilli botues:
Dr. Ramiz Zekaj (Kryetar), Prof. dr. Shefik Osmani,
Prof. as. dr. Arian Kadiu, Prof. dr. Hysni Myzyri,
Esat Myftari, Bedri Telegrafi, Alban Kodra
Redaktor: Prof. dr. Xhevat Lloshi
Recensent: Dr. Ramiz Zekaj, Dr. Hajredin Hoxha
Korrektor: Remzi Zeqja
Konsulent teologjik: Telat Sula, Alban Kodra, Altin Plumbi
Konceptimi grafik & faqosja: Elzana Agolli
Kopertina: Studio grafike Elif
Botimi i par :
Hasan I. Nahi, 1988
Botimi i dyt :
Nexhat H. Nahi, 2000
Botimi i tret, i rishikuar dhe i korrigjuar :
Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetrimit Islam, 2006
Botimi i katrt, versioni shqip :
Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetrimit Islam, 2006

Rr. Ali Demi, Nr. 14, Kutia Postare : 2905

Tel : ++355 04 254 241 - Fax : ++355 04 340 089
e-mail : contact@aiitc.org
Site : http://www.aiitc.org

ISBN : 99943-703-8-3

Shtypur n shtypshkronjn MILENIUMI I RI

Adresa: Rr. Irfan Tomini, Blloku i Vilave, Selit, Tiran
Tel.: 04 255 522; Fax.:04 230 303, Cel.: 0682064654

PRMBAJTJA

Fjala e botuesit ..................................................................5

Prkthimi i Kuranit ..........................................................8
Kronologjia e tekstit t shkruar .......................................10
Historia e Kuranit ..............................................................12
Kronologjia e jets s Profetit (a.s.) ...............................44
Jeta e Profetit Muhamed (a.s.) ............................................46
Kurani i madhrishm .....................................................69
Prmbajtja e temave sipas sureve ..................................690
Suret dhe vargjet kur lexuesi i Kuranit
duhet t bj sexhde .........................................................711
Shpjegimi i disa termave ..............................................712
Treguesi alfabetik .......................................................719
Tabela e sureve ............................................................740

SURJA 1

EL-FTIHA

FJALA E BOTUESIT

sht tepr e vshtir t shkruhet nj Parafjal me rastin e

botimit n shqip t Kuranit t shenjt, Kryelibr i Zotit pr njerzit.
do prsiatje, do meditim krkon nj ndrmjetsi ngulmuese,
universale t fuqive mendore njerzore pr t kuptuar mesazhin
hyjnor t Allahut, si zbules, si dashuri e pacakshme, si fjal e
prjetshme, si dlirsim i pashmangshm.
Ndrmjetsia pr t shpjeguar fjaln e Zotit sht
jashtzakonisht e vshtir dhe krkon kualitete intelektuale ndr
m t lartat, sht nj proces i pafundshm, i gjall i konceptualitetit,
i dhuntive t eprme t mendjes pr t kuptuar shpirtrisht dhe
fizikisht mesazhin hyjnor, pr t kaprcyer t gjitha kufizimet
njerzore, pr t arritur standardet m t fundit t kulturs,
shkencs e qytetrimit. Kshtu, kuptimshmria nuk ka kufij,
semantikat rindrtojn papushim vetdijen e njeriut, t
pashkputur, t pandar nga mesazhi hyjnor. Zot-botzotrues.
M n fund lexuesit dhe besimtart shqiptar kan n duar
shqiprimin m t plot, m t kuptueshm deri m sot t Kuranit,
nj ngjarje kjo e jashtzakonshme n t tra pikpamjet. Prpjekjet
pr prkthimin n shqip t Kuranit jan t hershme, ka heqin nj
tendenc t pandalur n histori pr t njohur Kuranin. Shum
shqiprues t nderuar ia kan kushtuar jetn dhe shpirtin ksaj
pune titanike me frymzim hyjnor.
Botimi i ri i shqiprimit t Kuranit sht nj pron e
jashtzakonshme para s gjithash edhe pr gjuhn shqipe.
Mekanizmi gjuhsor, pasuria e madhe filologjike e gjuhs son,
n kt rast fatlum, e ka prballuar provn, duke e pasuruar
dukshm me nj nivel t ri kulturn gjuhsore t shqipes, duke e
dimensionalizuar me dinjitet t vrtet n rrafshin, tejet t vshtir
dhe me prgjegjsi t madhe, t shqiprimit me energji t
brendshme t koncepteve, t shprehjeve sa m t prshtatshme
t shqipes moderne, letrare, n prputhje sa m t afrueshme,

EL-FTIHA

SURJA 1

kuptimore me tekstin e pandryshueshm n shekuj, me tekstin

origjinal kuranor. N kt vshtrim kemi t bjm me nj
kryevepr filologjike t klasit t par t shqipes, gj, q fuqizon,
lehtson, koncentron komunikimin e mesazhit t Allahut te
shqiptart si te t gjith popujt e tjer.
Modeste, e asnjher e vetknaqur, redaksia e ktij botimi
shum t rndsishm, mendon se kjo arritje e mundimshme,
po edhe e gzueshme e kulturs shqiptare, gjithsesi e l portn
hapur pr prsosje akoma m t arrira shqiprisht, gjuhsisht, n
t ardhmen. Pr arsye t pasuris semantike t pafundme t gjuhs
arabe, t konotacioneve t shumfishta t strukturave t fjalve,
t lokucioneve, glosave, t natyrs s brendshme t arabishtes, ka
qen tejet i vshtir shqiprimi, por jo i pamundur, pr tu
qartsuar me fuqishmrin e shqipes mesazhi universal i Allahut.
Megjithat nuk duhet harruar as kultura e sakt dhe e lart
shpjegimore, kaq e domosdoshme pr tekstin hyjnor, larg t tra
deformimeve t dmshme.
Kurani Libri i Shenjt i zbriti profetit t fundit, hazretit
Muhamed, me qllimin e eprm pr tia kumtuar tr njerzve
pa prjashtim. Kurani sht shpallur jo n formn e nj akti
momental, por n form t nj procesi unikal, t pashembullt q
ka zgjatur 23 vjet, nga viti 609-632 t formsimit burimor t
pazvendsueshm t fes islame, si fe e madhe botrore. Sipas
Kuranit, Allahu sht Zot i vetm, i gjithfuqishm, absolut, i
mir dhe i drejt, i mshirshm dhe mirbrs, q e ka krijuar
gjithsin dhe njeriun e ka pajisur me mendje pr t dalluar t
vrtetn nga gnjeshtra, t mirn nga e keqja, t drejtn nga e
padrejta, autentiken nga e rrema.
Kurani prbhet nga 114 sure, ose kaptina, t cilat kan
gjatsi t ndryshme, surja m e shkurtr ka tre ajete/vargje, kurse
surja m e gjat ka 286 ajete, secila sure e Kuranit e ka emrin e saj.
Surja me t ciln nis Kurani quhet Fatiha, e cila sht surja q m
s shumti lexohet dhe kndohet, surja q prfundon Kurani
quhet Nas.
Studiuesit e Kuranit i quajn 90 sure t Meks (q Allahu ia

SURJA 1

EL-FTIHA

zbuloi Profetit kur ishte n Mek) dhe 24 sure t Medins (pr

arsye t vijimsis s Shpalljes Hyjnore n Medin). Por ato jan
pjes prbrse e nj trsie t vetmjaftueshme dhe unikale, n
nj proz poetike t nj shprehjeje t lart dhe t paarritshme
artistike. Vetm kshtu mund t perceptohej dhe mishrohej Fjala
e Allahut. Kshtu, Kurani u drejtohet t gjithve, pa kufizim, si
besimtarit t thjesht, ashtu edhe dijetarit erudit, t tra nivelet
kuptimore konvergohen dhe shkrihen n nj.
Kurani u drejtohet n thelb, pr shkak t fryms dhe
porosive hyjnore tr popujve, kulturave, qytetrimeve, sht
shprehs, q prmbledh frymn e t gjitha feve monoteiste pr
arsye t njshmris s patjetrsueshme t Allahut t Madh dhe t
profetve pararends deri te profeti Muhamed (a.s.). Ky dimension gjeografik dhe kohor, sa hyjnor aq edhe njerzor i Kuranit,
vjen n gjuhn shqipe pr tu br pron e do lexuesi t etur pr
t kuptuar dhe ndier Fjaln e Zotit.

EL-FTIHA

SURJA 1

PRKTHIMI I KURANIT

sht detyr e dijetarve fetar pr ta prkthyer

Kuranin n gjuhn e popullit t vet. Prkthimi i Kuranit
bhet n dy mnyra: prkthimi me komente dhe
prkthimi tekstual.
N vitin 1932, sht br nj polemik e madhe
n Egjipt, lidhur me prkthimin e Kuranit tekstualisht.
Disa dijetar thoshin se nuk sht e lejueshme q Kurani
t prkthehet tekstualisht, kurse prkthimi me komente
sht i detyrueshm pr teologt. Pr prkthimin tekstual
ka pasur mendime t ndryshme: disa kan thn se bn
t prkthehet dhe t prdoret n t gjitha mnyrat, pr
ata njerz q nuk din ta lexojn teksin arabisht, kurse
disa t tjer kan thn se prkthimi tekstual shrben
vetm pr t fituar dituri t prcipt. Shum dijetar
jan trhequr prej prkthimit, sepse jan friksuar se
ajo sht nj detyr e rnd dhe e madhe dhe se nuk do
t mund ta kryejn si duhet. Disa prej tyre jan
mbshtetur n Suren 65, vargu 7, i cili thot: Allahu
nuk e ngarkon asknd mbi sa i ka dhn. Andaj, kshtu
kan vepruar dhe e kan prkthyer Kuranin tekstualisht.
Meqense prkthimi i Kuranit sht nj pun e madhe
dhe e dobishme, shum dijetar t bots i jan prveshur
prkthimit t tij, pa dallim feje. N Evrop, Kurani sht
prkthyer n gjuhn latine qysh n vitin 1141; n gjuhn
italiane n vitin 1513; m 1616 n gjuhn gjermane; n
gjuhn frnge m 1648, etj. Prej ather e deri m sot,
Kurani sht prkthyer n shum e shum gjuh t
bots. Madje, n disa gjuh sht prkthyer shum her,
si pr shembull: n gjuhn turke m se 100 her; n at
angleze m se 60 her; n gjuhn serbokroate sht
SURJA 1

EL-FTIHA

prkthyer 4 her. Pastaj, edhe n gjuhn gjermane e n

gjuh t tjera sht prkthyer shum her. Kjo dshmon
se Kurani sht Libr i Lart dhe se i sht dhn rndsi
e madhe n tr botn.
Prkthyesi

EL-FTIHA

SURJA 1

KRONOLOGJIA E TEKSTIT T SHKRUAR

610

! Profecia e Muhamedit fillon.

! Shpallja e par n shpelln e Hir-s.
! Prcjellja me goj. Transkriptimi i shkruar do t jet
i mvonshm.

610-632 ! Muhamedi sht n Mek, m pas n Medin.

! Shpallja, vazhdon n raste t ndryshme.
! Prcjellje gojore pas memorizimit t tij nga shum
Shok.
! Shkrimi Shpalljes nga Shokt (sahba) e Profetit (a.s.),
nn mbikqyrjen e drejtprdrejt t tij.
10H
(632)

10

! Vdekja e Profetit (a.s.).

! Shpallja e fundit pak koh prpara ksaj ngjarjeje
(sipas disa versioneve)
! E gjith Shpallja sht memorizuar njkohsisht
nga Shokt e Profetit (a.s.) dhe sht ruajtur n disa
materiale t ndryshme.

10-12H ! Kalifati i Ebu Bekr Siddikut.

(632-634) ! Gjat dy viteve pas vdekjes s Profetit, Shpallja e
plot sht kopjuar n fleta (Suhuf).
11H
(633)

! Gjat betejs s Jemmas, shum Shok t Profetit

q kishin msuar prmendsh Kuranin u vran.
! Ebu Bekri i krkon Zejd ibn Thbitit q t prgatis
nj kopje t vetme t trsis s shpalljeve.
! Zejd ibn Thbiti mbledh gjith Shpalljen n nj
vllim me flet t mbledhura, duke u nisur nga
burimet gojore dhe ato t shkruara pr do varg
kuranor.
! Vllimi me flet u ruajt nga Ebu Bekri.

13-23H ! Kalifati i Omer ibn Hattbit.

(634-644) ! Flett u ruajtn nga Omeri.
24-35H ! Kalifati i Othman ibn Affanit.
(644-656) ! Flett u ruajtn nga Hafsaja, vejusha e Profetit dhe
vajza e Omerit.
SURJA 1

EL-FTIHA

30H ! Fushat n Armeni dhe Azerbajxhan.

(651) ! Midis myslimanve, shfaqen dallime t ndryshme n
interpretimin e Kuranit.
! Othmani i krkon Zejdit dhe sahb-ve t tjer q t
prgatitin kopje nga Vllimi i ruajtur n flet q kishte
Hafsaja. Q ather, shum kopje t Shpalljes Hyjnore
jan t gatshme n vende t ndryshme myslimane dhe
zvendsojn ekzemplart e tjer n qarkullim.
! Vllimi me flet i kthehet Hafsas.
! Othmani ruan nj kopje t Librit (mushaf).

11

EL-FTIHA

SURJA 1

HISTORIA E KURANIT

SHPALLJA HYJNORE

12

1- Termi Kurn
Kurani sht Fjala e Zotit e transmetuar Profetit t
fundit Muhamed (a.s.), me ndrmjetsin e engjllit
Xhebrail (Gabriel) me kuptim dhe me fjal t
prcaktuara mir. Kjo Fjal na sht transmetuar nga
persona t shumt, qoft gojarisht, qoft dhe me shkrim
(teutur), ka e bn at (Kuranin) autentik n mnyr
t padiskutueshme. N kt kuptim, Kurani
konsiderohet fare i paimitueshm, unik dhe i mbrojtur
prej tjetrsimeve nga vet Zoti.
Fjala arabe Kurn rrjedh nga rrnja verbale karaa,
dhe ka kuptimin lexim ose recitim. Ashtu si sht
prdorur n Kuran, ky term i referohet Shpalljes Hyjnore
n kuptimin e gjer t fjals dhe nuk i ngushtohet aspak
kuptimi n nocionin e shkruar dhe as n Librin, ashtu
si e njohim ne sot.
Shpallja Hyjnore q i sht transmetuar Profetit
Muhamed (a.s.) sht prcaktuar n Kuran, sa me an
t termit Kurn (recitim), aq dhe me an termash t
tjera, t cilat jan: Furkn (dallues) (25/1); Tenzl (zbritje
nga lart) (26/192); Dhikr (prmendje me emr, kshill,
kumt) (15/9); Kitb (libr) (21/10); dhe akoma, Nr
(drit); Hud (udhrrfyes), Rahmah (mshir), Beshr
(njoftues, paralajmrues) etj. Sdo mend se secili nga
kta terma pasqyron njrin nga aspektet e fjals s
shpallur t Zotit.
Fjala El Kurn sht shpallja q i sht zbritur Profetit
Muhamed (a.s.) dhe vetm atij, ndrsa shpalljet q u
jan drguar profetve t tjer mbajn emra t tjer, si
suhuf (rulat prej pergameni drguar profetit Ibrahim),
SURJA 1

EL-FTIHA

Zebr (Psalmet e profetit Daut), Teurt (Libri i shenjt i

drguar profetit Musa), si dhe Inxhl (Ungjilli i drguar
profetit Isa).
2- Mnyrat e shpalljeve
Quhet i drguar apo profet (resl apo nebij) do njeri
nprmjet t cilit, Zoti komunikon mesazhin e Tij.
Profett e marrin shpalljen e Zotit prmes frymzimit
dhe pastaj ua komunikojn at njerzve:
Ne t frymzuam ty (o Muhamed) me shpallje,
ashtu si frymzuam me shpallje Nuhun dhe
profett pas tij; si frymzuam me shpallje edhe
Ibrahimin, Ismailin, Ishakun, Jakubin dhe bijt e tij,
Isain, Ejupin, Junusin, Harunin, Sulejmanin dhe
Dautin, t cilit i dham Zeburin. Pr disa t drguar
t kemi treguar m par dhe pr disa t tjer nuk t
kemi treguar ty. Allahu, me siguri, i ka folur Musait
drejtprdrejt. (Kta jan) t drguar q kan sjell
lajme t mira e kan paralajmruar, n mnyr q
njerzit t mos ken ndonj justifikim ndaj Allahut,
pas ardhjes s t drguarve (4/163-165)
Termat me shkronja t zeza (vargu 163) rrjedhin nga
rrnja arabe uahj. Fjala uahj, nga e cila rrjedh fjala
Uahjun, paraqitet n vende t shumta t Kuranit dhe
sht prkthimi i fjals frymzim q do t thot: drejton
ose udhheq dik. Uahj, n kuptimin e zbulimit hyjnor
sht rruga me t ciln Zoti udhheq krijesat e Veta
apo dhe profett q e marrin fjaln hyjnore n saje t
njrs nga mnyrat q prmenden n vargun kuranor
q vijon:
Asnj njeriu nuk i sht dhn ti flas Allahu,
prvese me an t Frymzimit ose pas perdes, ose
me ann e nj Kumtuesi (Engjlli) t drguar me lejen
e Tij, pr t shpallur vullnetin e Tij (42/51).

EL-FTIHA

SURJA 1

13

Kshtu, mnyrat e shpalljes jan:

1. Frymzimi me an t ndrrave. Ky sht rasti i
Ibrahimit q nprmjet ndrrs mori nga Zoti urdhrin
pr t sakrifikuar t birin e tij.
Kur fmija u rrit aq sa ta ndihmonte n pun,
Ibrahimi i tha: O djali im, kam par ndrr se duhet
t t flijoj. far mendon ti? i biri i tha: O ati
im, vepro ashtu si je urdhruar! Dasht Allahu,
un do t jem i durueshm!. (37/102)
2. Fjalt q vijn nga nj objekt ose nga nj energji (zjarr,
drit) prapa s cils Zoti fshihet: Ky sht rasti i zjarrit,
prapa t cilit i sht fshehur Musait:
Kur shkoi te zjarri, nj z e thirri: Bekuar qoft
kush sht te zjarri dhe t gjith (engjjt) rreth tij!
Qoft lavdruar Allahu, Zoti i botve! (27/8)

14

3. Fjalt e drguara me an t nj drguari t Zotit: Ky

sht rasti i shpalljes q iu b Profetit Muhamed (a.s.)
me ndrmjetsin e engjllit Xhebrail (Gabriel).
Thuaju: Kush sht armik i Xhebrailit (ta dij
se) ai e ka zbritur Kuranin n zemrn tnde me
lejen e Allahut pr t vrtetuar librat e shenjt t
mparshm dhe si udhrrfyes e sihariq pr
besimtart. (2/97)
3-Shpallja e par e Kuranit
Shpallja e Kuranit ka zn fill aty rreth vitit 610, gjat
s njzet e shtats nat t muajit Ramazan, e cila prej
disave konsiderohet si Nata e caktimit t Fatit, Lejlet ul
Kadr (97/1-5). N at koh Muhamedi (a.s.) ishte dyzet
vje. Atij i plqenin trheqjet n vetmi n shpelln e
Hiras, mbi nj mal t vendosur n afrsi t Meks.
Pikrisht n kt shpell iu paraqit atij Xhebraili pr her

SURJA 1

EL-FTIHA

t par. Shpallja e par q ka marr Muhamedi (a.s.)

at nat, tet vargjet e sures 96, Sures El-Alek, apo t
pes vargjet e par, sipas disa versioneve t tjera.
Lexo me emrin e Zotit tnd, i Cili krijoi
(gjithka), e krijoi njeriun nga nj drok gjaku!
Lexo! Zoti yt sht Bujari m i madh, i Cili, me
an t pens ia msoi, ia msoi njeriut ato q nuk
i dinte. (96/1-5)
Dhe katrmbdhjet vargje t tjer t ksaj Sureje
jan shpallur m von n raste t tjera.
Pas marrjes s mesazhit t par, shpallja u ndrpre
pr nj far kohe. Xhabir Ibn Abdullah el Ensari na
tregon rreth ksaj ndrprerjeje t shpalljes n
transmetimin e shnuar nga Buhariu:
Ndrsa ecja, dgjova menjher nj z q vinte
nga qielli! Ngrita kokn dhe pash t njjtin
engjll q m kishte br vizit n shpelln Hira
t ulur n nj karrige ndrmjet qiellit dhe toks.
U tremba nga ai dhe u ktheva n shtpi, duke i
thn Hatixhes: Mbulom me pallton tnde!
Ai m tha: O ti, i mbuluar (o Muhamed)!
ohu dhe lajmro! Zotin tnd madhroje,
petkat tuaja pastroji dhe largoju t kqijave
(dhe idhujve)! (74/1-5)
Pastaj shpallja erdhi n mnyr m t rregullt, po
gjithmon m e fort se shpalljet e tjera t periudhs s
par.
Pjesa m e madhe e komentuesve t Kuranit pohon
se surja El-Muzzemmil ka qen shpallja q vijon. T tjert
mendojn se shpallja vijuese ka qen surja El-Ftiha (shih
Xhelalud-din es-Sujuti: El Itkn, 1/24). Ndr shpalljet
e tjera t periudhs s par, d.m.th. pr ato q Profeti
kumtoi n Mek, figurojn suret 74, 111, 81, 87, 92, 89
etj. M von shpallja ka vazhduar duke folur pr
Xhenetin dhe Xhehenemin dhe, kur njerzit patn
EL-FTIHA

SURJA 1

15

prqafuar Islamin, shpallja u prket posarisht

shtjeve t hallallit dhe haramit (Sujuti, po aty).
4- Shpallja e Fundit
Komentues t shumt jan t nj mendjeje sa i prket
vargut 281 t sures El Bekare q ta deklarojn kt si
shpallje t fundit.
Dhe ruajuni asaj Dite, q do t ktheheni tek Allahu,
n t ciln, dokujt do ti jepet ajo q ka fituar, pa
psuar as m t vogln padrejtsi. (2/281)

16

Disa dijetar mendojn se vargu i fundit i shpallur

sht vargu 282 ose 278 i s njjts sure. Madje dikush
ka thn se kta tre vargje jan shpallur n t njjtin
rast. Profeti mbaroi s bri drit njerzis vetm disa
net para shpalljes s fundit.
Dhe s fundi, disa dijetar kan pohuar se vargu 3 i
sures 5, el Maide sht shpallja e fundit.
Sot jua prsosa fen tuaj, e plotsova dhuntin Time
ndaj jush dhe zgjodha q Islami t jet feja juaj.
(5/3)
Shum dijetar islam, (bazuar mbi nj hadith t
Omar Ibn al Khattab-it) e kontestojn kt pohim sepse,
sipas tyre, ai ka qen shpallur gjat haxhillkut t fundit
t Profetit (a.s.). Sujutiu e shpjegon kuptimin e ktij
vargu duke thn se, pas shpalljes s ktij vargu t fundit
(5/3) prsa i prket hallallit dhe haramit apo dhe
gjykimeve t ndryshme q jan dhn, nuk jan shpallur
m t tilla. Marr n kt kuptim, ky prbn plotsimin
e fes.
5- Nj shpallje progresive
N kt mnyr shpallja ka zbritur mbi Profetin
Muhamed (a.s.), gjat gjith jets s tij, qoft n Mek apo
dhe n Medin, gjat nj periudhe prafrsisht prej njzet
e tre vjetsh deri pak para vdekjes s tij, n 10 H/632.
SURJA 1

EL-FTIHA

Kurani pra, ka zbritur n etapa t ndryshme dhe jo

menjher. Shum arsye flasin n favor t ksaj dukurie;
ishte fjala pr t prforcuar vazhdimisht zemrn e
Profetit (a.s.), kryesisht n rastet kur ai ndiente nevojn
q t drejtohej, duke patur parasysh faktin se shpallja
ishte nj prov e vshtir pr t. Ktu ishte fjala
gjithashtu pr ti shprehur progresivisht parimet,
orientimet dhe kufijt q Zoti u lejonte njerzve, si dhe
pr t lehtsuar kuptimin e tyre, zbatimin si dhe t
msuarit prmendsh t ksaj revelate.
6- Prmbledhja dhe radhitja e Kuranit
Shpallja e vazhdueshme e Kuranit na sht prcjell
neve me ndrmjetsin e shum personave dhe
personaliteteve t shumta, qoft gojarisht, qoft dhe me
shkrim.
Mbajtja prmendsh dhe transmetimi gojor i ksaj
shpalljeje mbshtetet mbi faktin e msimit t saj
prmendsh prej nj numri t madh njerzish t asaj
kohe. Profeti (a.s.) ka qen vet i pari q e ka msuar
prmendsh shpalljen sapo kjo i ka qen komunikuar
nga Xhebraili:
Mos nxito (o Muhamed) n t lexuarit e Kuranit
me gjuhn tnde! Ne e kemi pr detyr ti tubojm
pjest e Tij (n gjoksin tnd) e ta lexojm at. Dhe,
kur ta lexojm at, ti prcille leximin e tij! Pastaj, e
kemi ne pr detyr ta shpjegojm. (75/16-19)
Pastaj Profeti e recitoi shpalljen dhe u krkoi
gjithashtu tr Shokve q edhe ata ta msonin
prmendsh. sht rasti i Abdullah bin Mesudit i cili
sht i pari person q e ka recituar publikisht Kuranin
n Mek, ndrsa edhe n astet e para t komunitetit
mysliman, tradita e recitimit prmendsh e shpalljes
bhej nga ana e Shokve t Profetit (a.s.):

EL-FTIHA

SURJA 1

17

I pari njeri q e ka recituar Kuranin

prmendsh n Mek, pas Profetit (a.s.) ka qen
Abdullah Ibn Mesudi. Shokt e Profetit (a.s.)
kishin ardhur t gjith s bashku dhe kishin thn
se kurejsht nuk kishin dgjuar kurr q Kurani
t recitohej hapur. Dhe, kur ai (Abdullah Ibn
Mesudi) arriti tek Mekami (gjurma e Ibrahimit),
recitoi: Me emrin e Allahut, t Gjithmshirshmit, Mshirplotit duke e ngritur zrin. I
Gjithmshirshmi ua ka msuar Kuranin (robrve
t Tij) (55/1-2). Ata u ngritn dhe filluan ta
godisnin n fytyr. Megjithat, ai vazhdoi
recitimin e tij pr aq koh sa Zoti ia lejoi.
(Ibn Hishm, Sret-un neb)

18

Na sht transmetuar gjithashtu se Ebu Bekri e

recitonte Kuranin publikisht prpara shtpis s tij, n
Mek (Ibn Hishm, po aty).
Shum hadithe bjn fjal pr masat q ka marr
Profeti (a.s.) pr t siguruar ruajtjen e Shpalljes n
kujtesn e Shokve t tij. Hadithi q vijon ka mundsi
q t jet inkurajimi m elokuent i ktij kujdesi.
Transmetuar nga Othmn bin Affani, Profeti (a.s.) ka
thn:
M t mirt nga ju (myslimant) jan ata q e
msojn Kuranin prmendsh dhe ua msojn
at dhe t tjerve.
(El-Buhari, VI Nr.546)
Duke qen se recitimi prmendsh i Kuranit ishte
krkes pr faljet e prditshme, Shokt e Profetit i
dgjonin shpesh kto pasazhe t Shpalljes dhe kshtu,
duke i patur t msuara prmendsh, i recitonin ato
gjat faljeve. Profeti e dgjonte dhe ai Kuranin e recituar
nga Shokt e vet. Abdullah Ibi Mesudi tregon se Profeti
kishte shkuar pr vizit tek ai dhe i kishte thn:
SURJA 1

EL-FTIHA

Recito pjes nga Kurani pr mua! Un e pyeta:

Si mund t ta lexoj ty, ndrkoh q ty t sht
shpallur?! Dhe ai tha: M plqen ta dgjoj kt
t recituar nga tjetrkush dhe un i recitova
athere Suren en-Nisa derisa mbrrita te vargu
Si do t bhet kur prej do populli t sjellin
dshmitar dhe t t sjellin ty (o Muhamed!) pr
dshmitar mbi t gjith ata?! (4/41). Pastaj, ai
m ndali dhe lott kullonin urg nga syt e tij.
(El-Buhari, VI, Nr. 106)
Profeti (a.s.) i drgonte Shokt e tij n bashksit e
tjera me qllim q tu msonte atyre Islamin dhe
Kuranin. Madje, nj gj t till ai e ka br edhe para
mrgimit n Medin:
N kohn kur kta njerz (t paktit t par t
Akabas) shkuan n Medin, i Drguari u oi
atyre Musab bin Umejrin q ti shoqronte .
Ai e ngarkoi at q tu recitonte Kuranin, tu
msonte Islamin dhe ti udhzonte n lidhje me
fen. N Medin, Musabi quhej Lexuesi.
(Ibn Hishm, po aty)
Kshtu q dhe Muadh ibn Xhebel qe drguar n
Jemen pr t udhzuar popullin e tij.
7- Shokt e Profetit, mbajtsit prmendsh t Kuranit
Sujuti numron m shum se njzet persona q e kan
msuar prmendsh Shpalljen q n t gjall t Profetit
(a.s.), ndrmjet t cilve: Ebu Bekr Sidiku, Aishja, Omer
bin Hattabi, Hafsaja, Othman bin Affan, Ali bin Ebi
Talibi, Abdullah bin Mesud, Ummu Selema, Ebu
Hureira, Abdullah bin Abbasi, Abdullah bin Amr bin
el-Asi etj.
Sipas Katads, nj hadith tjetr na informon se
EL-FTIHA

SURJA 1

19

Shokt e Profetit (a.s.) e kishin msuar Kuranin

prmendsh dhe e kishin rishikuar trsisht s bashku
me t para se ai t vdiste.
E kam pyetur Enes bin Malikun: Kush e ka
prmbledhur Kuranin n kohn e Profetit (a.s.)?
Dhe ai mu prgjgj: Katr vet, t cilt ishin q
t gjith ensar: Ubej bin Kabi, Muadh bin
Xhebeli, Zejd bin Thabiti dhe Ebu Zejdi.
(El-Buhri)

20

Nj numr i madh tregimesh historike prkujtojn

vdekjen e disa Shokve t Profetit (a.s.), q u shquan
pr msimin prmendsh pjesor apo trsor t Kuranit.
Kjo provon q t msuarit prmendsh t Shpalljes ka
qen gjersisht i praktikuar gjat kohrave t para t
Islamit, n t gjall t Profetit (a.s.) e aq m tepr pas
vdekjes s tij. Dhe kjo tradit ka vazhduar nprmjet
Shokve t tij dhe pastaj dhe nga brezat vijues me nj
besnikri t paluhatur kurr deri n ditt tona.
8- Prmbledhja e shkruar n kohn e Profetit (a.s.)
Nga ana tjetr mund t themi se Kurani gjithashtu ka
qen i transkriptuar q n kohn e Profetit (a.s.). Gjithka
tregon se Profeti Muhamed nuk dinte as t lexonte dhe
as t shkruante. Kshtu, dijetart jan t gjith t nj
mendjeje pr t deklaruar q ai nuk ka marr pjes fare
n redaktimin e Shpalljes. Ndaj dhe Kurani vet e quan
Muhamedin Profeti q nuk shkruan dhe nuk lexon:
dhe atyre q ndjekin t Drguarin Ton, Profetin
q nuk di shkrim e lexim (7/157).
Para atij (Kuranit), ti (Muhamed) nuk kishe lexuar
kurrfar libri e as q kishe shkruar gj me dorn tnde;
prndryshe, ndjeksit e s pavrtets do t dyshonin.
(29/48).
SURJA 1

EL-FTIHA

Kur zbriste Shpallja Hyjnore, Profeti (a.s.) kishte

zakon t thrriste nj shkrues dhe tia diktonte at. N
Medin, ai kishte disa shkrues n shrbim t tij, ndr t
cilt ka qen Zejd bin Thabiti, i cili do t punonte pr
grumbullimin e Kuranit koh m von. Shpesh Profeti
(a.s.) urdhronte:
M thrrisni Zejdin! Thuajini atij t sjell
drrasn dhe poen e bojs! Pastaj i thoshte atij:
Shkruaj!
(El-Buhri)
Megjithse vet analfabet, Profeti (a.s.) i inkurajonte
myslimant q t shkruanin. Nga ana tjetr, n lidhje
me kt fakt tregojn se n koh lufte, robrit kurejshi
mund ta fitonin lirimin e tyre me kusht q tu msonin
myslimanve shkrim dhe lexim.
N kt koh, shkrimi nuk ishte aq i prhapur n
Arabi. Megjithat, disa persona ishin t njohur sepse
dinin t shkruanin. Tregohet shembulli i Varaka ibn
Naufalit, kushririt t Hatixhes, i cili kishte zakon ti
shkruante ungjijt n arabisht (El-Buhri).
Nj tregim tjetr na thot se, kur njerzia kishte
ardhur n Medin pr t msuar Islamin, ata morn
kopje t kapitujve t Kuranit me qllim q ti lexonin
dhe ti msonin prmendsh (Hamidullah M. Schifa,
Hammam B. Munabih). Nga ana tjetr, materiali me t
cilin u shkruajt Shpallja, u ruajt n shtpin e Profetit
(s.a.) (Sujuti, El Itkn).
9- Rregulli i vendosur nga Profeti (a.s.)
Profeti (a.s.) kishte kujdes t madh n caktimin e
rendit t vargjeve, kur ata transkriptoheshin.
Transmetohet se Zejd bin Thabiti ka thn:
Ne e prpilonim Kuranin n pranin e Profetit
(a.s.) dhe duke u nisur nga fragmente t vogla.
(Sujuti, po aty)
EL-FTIHA

SURJA 1

21

Othman bin Affan na ka prcjell faktin se gjat

ditve t fundit, kur Profetit (a.s.) i zbriste ndonj
Shpallje, ai thrriste njrin nga ata q zakonisht i
transkriptonte ato pr t, dhe i thoshte:
Vendose kt varg n at sure n t ciln kjo e
kjo sht prmendur.
(A.Jeffry, Materiale pr Historin e Kuranit)

22

Kshtu, jo vetm q Shpallja u transkriptua gjat

viteve t jets s Profetit (a.s), por madje dhe ai vet
kishte dhn udhzime pr rregullimin e vargjeve dhe
sureve kuranore. Rregullimi i tyre ka qen br i njohur
prej besimtarve, n saje t recitimit t prditshm t
Kuranit, gjat faljeve t namazit n xhami ose
tjetrkund. N librin Es-Sahih t el-Buhariut, tre hadithe
t shenjuar mir na informojn se engjlli Xhebrail e
recitonte Kuranin bashk me Profetin (a.s.) nj her n
vit, dhe ai ia recitonte dy her gjat vitit t fundit t
jets s Profetit (a.s.). Ky i fundit trhiqej pr adhurim
n xhami (itikf) pr nja dhjet dit do vit (gjat muajit
t Ramazanit). Gjat vitit t fundit t jets, ai ishte
trhequr pr njzet dit.
10- far ka ln Profeti (a.s.) pas vetes
Materialet e Shpalljes s ln nga Profeti (a.s.) me
rastin e vdekjes s tij, ua kan lehtsuar Shokve t tij
barrn e t msuarit t tyre prmendsh. Dhe n fakt:
- T gjitha pjest e Shpalljes ishin krejt t disponueshme
n form dorshkrimesh dhe t msuara t gjitha
prmendsh nga ana e Shokve t Tij.
- T gjitha pjest ishin t disponueshme n materiale
t ndryshm duke e lehtsuar rregullimin e tyre sipas
nj rendi t duhur.
- Rendi i vargjeve n suret e tyre ka qen i fiksuar qysh
m par, si n formn e shkruar ashtu dhe n kujtesn
e Shokve t Tij.
SURJA 1

EL-FTIHA

Harith El Mihasibiu n veprn e tij Kitbu Fehm-is

Sunan, e prmbledh grumbullimin e materialeve
kuranore n kto terma.
Shkrimi i Kuranit nuk ka qen nj gj e re,
sepse vet Profeti (a.s.) urdhronte nj gj t till,
por ky ishte n gjendje fragmentesh t
shprndar mbi copa lkurash, shpatulla
kafshsh ose mbi deg hurmsh. Kto materiale
jan gjetur n shtpin e Profetit (a.s.), pikrisht
atje ku kishte qen prhapur vet Kurani. Ebu
Bekr Siddiku e mblodhi tr kt material dhe e
lidhi t trin me spango me qllim q t mos
humbiste asgj.
(Sujti, po aty)

MBLEDHJA E KURANIT

Shprehja xhem ul-Kurn flet pr faktin e mbledhjes

s Kuranit. Dhe kjo ka ndodhur n dy mnyra: n
formn gojore, q do t thot prmes mbajtjes
prmendsh (hifdh), si dhe n form t shkruar, q do
t thot prmes shkrimeve mbi mbajtse materiale (flet,
libr etj.).
N literaturn klasike shprehja xhem ul-Kurn ka
shum kuptime, si: t msosh Kuranin prmendsh; t
shkruash do pasazh t shpallur; t grumbullosh
materialet mbi t cilat sht shkruar Kurani; t
grumbullosh transmetimet e njerzve q kan msuar
Kuranin prmendsh; t grumbullosh t gjitha kto
burime, qofshin gojore apo t shkruara.
N lidhje me tekstin n form dorshkrimi jan
dalluar plot tri etapa: ato t kohs s Profetit (a.s.), ato
t kohs s Ebu Bekr Siddikut dhe ato t kohs s
Othman bin Affanit.

EL-FTIHA

SURJA 1

23

24

1- Suhuf-i dhe Mushaf-i

T dy termat e kan prejardhjen nga rrnja sahafa
t shkruash. Termi suhuf (87/19) ka kuptimin e t
shkruarit si dhe t fletve t shkruara. Suhuf (njjs
sahifa) tregon pjest e shkputura t nj materiali t
shkruar mbi nj lkur, papirus, kocka apo gjethe
palme. Fjala mushaf (shums meshif) ka kuptimin
fletushka t mbledhura, t renditura dhe t
grumbulluara n nj libr.
N historin e shkrimit t Kuranit, termi suhuf t on
tek flett mbi t cilat ka qen prmbledhur i gjith Kurani
n kohn e Ebu Bekr Siddikut. Mbi kto flet, rendi i
vargjeve kuranore n do sure ka qen i prcaktuar,
por kto flet mbi t cilat kan qen shkruar suret, ishin
akoma t shkputura nga njra-tjetra dhe t palidhura
n nj vllim t vetm.
N kohn e Othman bin Affanit radha e vargjeve
dhe ajo e sureve t shkruara mbi gjethe ka qen e
prcaktuar. Sot, ajo kopje e Kuranit, ku radha e vargjeve
dhe e sureve sht e prcaktuar, quhet mushaf.
Tradita na informon se n betejn e Jemamas (11h/
633), n kohn e kalifit Ebu Bekr, pikrisht nj vit pas
vdekjes s Profetit (a.s.), nj numr i madh myslimansh
q kishin msuar prmendsh Kuranin, u vran.
Kshtu, Omer bin Hattabi pati frik se mos humbiste
nj pjes e madhe e Shpalljes Hyjnore dhe deshi q t
ekzistonte t paktn nj prej ktyre kopjeve e shkruar.
Kt frik q e kishte zn, ai ia njoftoi edhe Ebu Bekrit
dhe ky qe i nj mendjeje me at.
Ky i fundit ngarkoi ather Zejd bin Thabit Ensariun,
njrin nga shkruesit e Shpalljes Hyjnore, q t mblidhte
Kuranin, duke i shnuar vargjet e tij t paktn prej dy
recituesve. Kt t fundit Buhariu e citon se ka thn:
Fillova t klasifikoja materialet kuranore dhe
t grumbulloja e t mbshtillja pergamenat,
shpatullat e bagtive, gjethet e palmave, duke u
SURJA 1

EL-FTIHA

mbshtetur n kujtesn e njerzve s bashku me

Huzeimn. Dhe gjetm dy vargje t sures Teube,
t cilt nuk gjendeshin n asnj vend tjetr: Nga
gjiri juaj ju erdhi nj i Drguar. Atij i vjen rnd
pr gjynahet q bni ju, prpiqet q ju t shkoni
rrugs s drejt dhe sht i but e i mshirshm
me besimtart.
Ky vllim i madh kuranor u ruajt nga Ebu Bekri gjat
kalifatit t tij. Pastaj, me vdekjen e ktij t fundit kt
mushaf e ruajti Omer bin Hattabi deri n vdekjen e tij.
Pastaj kjo kopje e Kuranit iu besua Hafsas, vajz e
Omerit dhe vejush e Profetit (a.s.).
2- Mushaf-t e Shokve t Profetit (a.s)
N mbledhjen dhe grumbullimin e haditheve,
shum shenja nnvizojn se shum Shok t Profetit
(a.s.) kishin prgatitur prpilimet e tyre t tekstit
kuranor. Nga kto prpilime, m t njohurat kan qen
ato t Abdullah Ibn Mesudit (vdekur n vitin 33h/653),
t Ubej bin Kabit (vdekur n vitin 29h/649) dhe t Zejd
Ibn Thabitit.
Por, edhe disa nga Shokt e tij t tjer kishin
prpilimet e veta, si: Ali bin Ebi Talibi, Abdullah bin
Abasi, Ebu Musa Eshariu, Enes bin Maliku, Omer bin
Hatabi, Abdullah bin Zubejri, Abdullah bin Amr bin
Asi, Salimi, Ummu Selema, Ubejd bin Omer. Dihet,
gjithashtu, se Aishja dhe Hafsaja kishin edhe ato tekstet
e tyre t shkruara pas vdekjes s Profetit (a.s.).
Sa koh q Shokt e Profetit (a.s.) shkruanin kopjet e
tyre pr prdorim personal, fakti i mosrespektimit t
rrept t renditjes s sureve kishte pak rndsi. Por m
von, kur kopja e Othman bin Affanit u b kopja e
vlersuar dhe e njohur, Shokt e Profetit (a.s.) adoptuan
rendin e saj, prfshi ktu edhe Abdullah bin Mesudi,
kopja e t cilit ishte ajo m e larguara.
EL-FTIHA

SURJA 1

25

Diferencat u shfaqn n nivel t leximit, kur p.sh.

fjalt shpreheshin dhe shqiptoheshin n mnyra t
ndryshme. Megjithat, duhet theksuar se kto lexime
q ndryshonin, raportoheshin nga nj, dy apo edhe tre
persona, ndrsa versioni i Othman bin Affanit ishte
muteutir, d.m.th. i transmetuar prej shum personave,
ka e bn kt variant autentik, n mnyr fare t
pandryshueshme.

26

3- Mushafi i Othman bin Affanit

N kohn e kalifatit t Othman bin Affanit,
ndryshimet e leximit t Kuranit ishin br t panumrta.
Pasi u konsultua me Shokt e Profetit, Othmani vendosi
q t prcaktohej nj kopje q kishte qen prgatitur
srish nga Ebu Bekri dhe ruajtur gjat tr kohs nga
Hafsaja. Sipas thnies s Enes bin Malikut, Hudhjefa
bin el Jemani kishte ardhur t vizitonte Othmanin
pikrisht n astin kur ky po vendoste t drgonte
ushtrin n Sham (Siria, Jordania, Palestina dhe Libani
i sotm) q, bashk me ushtrin e Irakut, t luftonin pr
pushtimin e Armenis dhe t Azerbajxhanit. Hudhejfa,
i shokuar nga recitimet e ndryshme te Kuranit, i kishte
thn me kt rast: O Prijsi i besimtarve! Shptoje
kt bashksi para se kta t oroditen fare n lidhje me
Librin (Kuranin), ashtu si ka ndodhur me hebrenjt
dhe t krishtert.
Othmani i drgoi ather Hafsas nj mesazh, duke
i krkuar q ti drgonte dorshkrimin e Kuranit, me
qllim q t mund ti prpilonin materialet kuranore
sipas kopjeve t saj t prkryera.
Sapo i morn kto kopje, ai i tha Zejd bin Thabitit,
Abdullah bin Zubejrit, Said bin el Asit, si dhe
Abdurrahman bin Harith bin Hishamit, q ti shkruanin
dorshkrimet sipas kopjeve t prsosura. Othmani nguli
kmb pran tre kurejshitve, duke u thn: N qoft
se ju nuk jeni dakord me Zejd bin Thabitin, mbi ndonj
SURJA 1

EL-FTIHA

pik t Kuranit, shkruajeni at n dialektin kurejsh,

sepse Kurani ka zbritur n kt dialekt. Pasi i redaktoi
kopjet e hartuara, Othmani ia ktheu prap Hafsas
dorshkrimet, pastaj drgoi n do provinc myslimane
nga nj kopje, duke urdhruar q t gjitha kopjet e
mparshme t digjeshin plotsisht.
N kohn kur ishte duke kopjuar kt tekst t shenjt,
Zejd bin Thabiti e kishte kuptuar q sures Ahzb i
mungonte nj varg (33/23), t cilin ai e kishte dgjuar
nga goja e t Drguarit t Allahut.
N kohn kur ne po kopjonim Kuranin, un e
kuptova se nj varg nga surja Ahzb
mungonte fare, kurse un e kisha dgjuar t
Drguarin e Allahut, duke e recituar at. Ather
ne e krkuam kt sure dhe e gjetm tek
Huzejma bin Thabit el Ensari.
(El-Buhri)
N kt mnyr, Othmani urdhroi t bheshin
shum kopje t tjera, t cilat ai i drgoi npr qendrat e
ndryshme t bots islame. Ndrkaq, flett origjinale iu
kthyen Hafsas, e cila i ruajti ato derisa vdiq. M von,
sipas Ibn Ebi Daudit, Meruan bin Hakemi (vdekur m
65h/684) i mori t gjitha kopjet e mushaf-it t Hafsas
nga trashgimtart e tyre dhe i dogji, nga frika se mos
shkaktonin grindje t tjera. Si duket, Othmani e kishte
mbajtur njrn nga kto kopje pr veten e vet.
Versioni q drgoi Othmani npr qendrat islame, i
njohur si Mushafi i Othmanit, mori miratimin e
prgjithshm t Shokve t Profetit (a.s.), sepse ajo nuk
ishte tjetr, vese ajo q vet Muhamedi (a.s.) kishte
miratuar q t ishte, Shpallja e Zotit.

EL-FTIHA

SURJA 1

27

SHKRIMI KURANOR DHE NDARJET E TEKSTIT

28

1- Dorshkrimet e vjetra t Kuranit

Dorshkrimet e para t Kuranit kan qen shkruar
mbi lkura kafshsh. Ne dim se n kohn e Profetit
(a.s.), pjes t ndryshme t Kuranit kan qen shkruar
mbi gjthfar materialesh, si: deg palmash, lkura dhe
kocka kafshsh, trungje drursh etj., kurse boja
prodhohej duke prpunuar blozn.
Megjithse shkrimi nuk ishte dhe aq i prhapur,
arabt e kan njohur at q nga epoka parahistorike.
Shkrimi i prdorur n kohn e Profetit Muhamed (a.s.)
(shekulli VII), ka qen i prbr nga simbole krejt t
thjesht, t cilt shnonin vetm format bashktingllore
t nj fjale, duke ln kshtu shum moskuptime. Pastaj
t gjith tekstet e vjetra t shkruara t Kuranit nuk
prdornin fare shenja diakritike (pikat q vendosen n
shkronjat arabe pr ti dalluar nga njra-tjetra) dhe as
zanore. Asnj kapitull nuk i ndante suret, asnj shenj
ndarjeje qoft edhe fare e vogl nuk e tregonte fundin e
vargut.
Pjesa m e madhe e dorshkrimeve origjinale t
Kuranit, qoft ky n fragmente apo dhe n trsi, jan
br m von nga shekulli i dyt pas Hixhretit (emigrimi
i Profetit a.s. nga Meka n Medine). Kopja m e vjetr e
ekspozuar n Muzeun Britanik n vitin 1976 n kuadrin
e Festivalit Botror t Islamit, mban datn e shek. II H.
Megjithat, fragmente t ndryshm t pergamenit t
shprndara mbajn datn e shekullit t par pas
Hixhretit.
Biblioteka Kombtare e Egjiptit ka nj kopje t
kuranit t br mbi nj pergamen lkure gazeleje q
mban datn 68h/688, q do t thot 58 vjet pas vdekjes
s Profetit (a.s.).

SURJA 1

EL-FTIHA

2- Shkrimi
Ndrsa sot shkronjat si b, t, th dhe y njihen a
dallohen lehtsisht pr shkak t pikave, kjo nuk ishte
ashtu asokohe: shkronjat ather shkruheshin si nj vij
e drejt.
Duke u nisur nga ky sistem shkrimi baz, tipa t
ndryshm shkrimi kan pas qen zhvilluar prmes
shekujsh si ai kf, maghrbi, neskh, etj. Dhe kto kan
qen t prhapur n t gjith botn. Megjithat, shpikja
e shtypshkronjs, e cila prdori shkronja t
standardizuara ndihmoi n formalizimin e shkrimit.
N lidhje me t shkruarit e Kuranit, jan kaprcyer
dy etapa kryesore pr ti dhn mundsi tekstit kuranor
q t merrte trajtn aktuale: e para qe futja e shkronjave
t zanoreve (teshkl) si dhe futja e shenjave diakritike
(ixhm). Termi teshkl tregon shenja q prcaktojn
zanoret n shkrimin e gjuhs arabe. Ka mundsi q kto
shenja t panjohura n periudhat parahistorike t ken
ndihmuar n prcaktimin e shqiptimit korrekt t fjals
dhe n shmangien e gabimeve t leximit. Termi ixhm
tregon shenjat diakratike q jan pikat ashtu si i njohim
ne sot shkronjat arabe aktuale.
Shkrimi i vjetr arab nuk i kishte kto shenja, vetm
trupi i shkronjs shenjohej n letr. Mirpo, pa pikat,
fjala mund t lexohej vetm me vshtirsi dhe me
prafrsi. Me sistemin e ixhm-it shkronjat q prbjn
fjaln, jan br lehtsisht t dallueshme.
Megjithse ka qen i njohur q n koht parahistorike,
sistemi i ixhm-it prdorej shum rrall: kopjet e para
t Kuranit (ose shkrimit arab n prgjithsi) nuk e kishin
fare at. Pikat e ixhm, duket se jan futur n shkrimin
kuranor n kohn e kalifit t pest t dinastis umavite,
Abd-ul Melik bin Mervn (66 - 86 H/ 685 705), madje
nga guvernatori i Irakut, el Haxhaxhi. N at koh,
gjithnj e m shum mysliman kishin filluar t lexonin
EL-FTIHA

SURJA 1

29

dhe t studionin Kuranin, disa duke mos pasur nj

njohje t thell n shkronjat arabe, kurse ca t tjer duke
patur vet nj origjin jo arabe. Kshtu, ndr tbi-nt
(brezi i dyt pas Shokve t Profetit a.s.) Ebul Esved edDuel ishte i pari q futi kto pika n tekstin e Kuranit.

30

3- Vargjet dhe suret

Fjala ja (shums jt) e prkthyer zakonisht po n
mnyr jo t prshtatshme me fjaln varg, ka
ekzaktsisht kuptimin shenj. N terma teknik, sht
fjala pr ndarjen m t shkurtr t tekstit kuranor,
d.m.th. fraza apo paragrafi. Fjala sura ka kuptimin
radh ose mur. N terma teknik, ajo prfaqson
ndarjen m t gjer t tekstit kuranor d.m.th. nj kapitull
m vete, t izoluar n vetvete nga pasazhet q e pasojn
si dhe nga ato pasazhe q e paraprijn.
Kurani prbhet nga 114 sure, me gjatsi t
pabarabarta; m e shkurtra prmban vetm tre vargje
dhe m e gjata 286 vargje (surja 2). T gjitha suret (me
prjashtim t sures 9) fillojn me shprehjen Bismil-lhir Rahmn-ir Rahm (Me emrin e Allahut, t
Gjithmshirshmit, Mshirplotit). Ktu nuk sht fjala
pr nj shtes t mpastajme t br tekstit, meq kjo
shprehje ka qen e prdorur q n kohrat e profetve
t lasht pr ti prir fjals Allah/Zot (27/30).
T gjitha suret e Kuranit kan nga nj emr q
shrben si titull. Kto emra mund t jen qoft fjal t
tekstit, si fjala vjen El-Enfl (surja 8) ose El-Bekare
(surja 2), qoft nj nga fjalt e para t sures, si T-H
(surja 20) ose El-Furkn (surja 250).
Dijetart i kan ndar suret n katr lloje:
-et-tivl, suret e gjata (2-9)
-el-mn, suret q kan afrsisht 100 vargje (10-35)
-el-methn, suret q kan m pak se 100 vargje (36-49)
-el-mufassal, pjesa e fundit e Kuranit, duke filluar me suren
Kaf (50-114).
SURJA 1

EL-FTIHA

4- Ndarjet e tjera t tekstit

Fjala xhuz (shums exhz) ka kuptimin pjes.
Kurani ndahet n 30 pjes me gjatsi thuajse t barabarta,
me qllim q ta lehtsojn recitimin e tyre n nj muaj
(kjo sht prdorur gjat mbrmjeve t muajit Ramazan).
do xhuz prbhet nga dy hizb-e (shums ahzb).
Kshtu, kemi thuajse 60 hizb-e pr trsin e Kuranit.
Shenjat e ktyre hizb-eve gjenden anash tekstit kuranor,
t vendosura n mnyr t rregullt.
Kta hizb-e, nga ana e tyre, ndahen edhe ata vet n
rub, q do t thot n erek. do hizb ka katr erek.
5- Stili
Kurani prmban tregime t shumta (kisas, njjsi
kissah), t cilat mund ti ndajm n tre grupe:
1- Historit e profetve t Zotit: popujt ku u
drguan, mesazhi i tyre, thirrja e tyre, persekutimi q
kan psuar etj. T tilla jan p.sh. historit e Nuhut (surja
26), Musait (surja 28), Isait (surja 19) etj;
2- Tregime q flasin pr popuj dhe ngjarje t
kaluara, p.sh. tregimi i Shokve t shpells apo ai i DhulKarnejnit (surja 8);
3- Referenca pr ngjarjet q ndodhnin gjat jets
s Profetit Muhamed (a.s.), si beteja e Bedrit (3/13),
beteja e Uhudit (13/121-128), beteja e Ahzabve
(kundr koalicionit t idhujtarve) (33/9-27), udhtimi
i Isras dhe Miraxhit (udhtimi i Profetit a.s. brenda
nj nate nga Meka n Jeruzalem dhe prej andej deri
sipr qiellit t shtat) (17/1) etj.
Kurani prdor gjithashtu krahasime dhe
shemblltyra (mithl, shums emthl) n shum vende,
me qllim q t shpjegoj disa t vrteta apo q t
theksoj disa pika t mesazhit, duke i krahasuar me gjra
t njohura pr marrsit e Shpalljes Hyjnore apo duke i
prshkruar n form imazhesh:
EL-FTIHA

SURJA 1

31

Ai lshon shiun nga qielli, prandaj rrjedhin lumenjt

me mas dhe rrjedha mbart mbeturinat mbi
siprfaqen e ujit. Edhe zgjyra, kur e shkrijn njerzit
n zjarr q t bjn stoli ose vegla, sht mbeturin,
si ajo. Kshtu, Allahu jep shembullin e s vrtets
dhe t pavrtets: Mbeturinat hidhen, ndrsa ajo q
u shrben njerzve mbetet n tok. Kshtu, Allahu i
shpjegon shembujt.. (13/17)

32

Mse 2000 vargje n Kuran fillojn me fjalt kul (thuaj).

Kjo bhet n mnyr q Profeti Muhamed (a.s.) tia
drejtoj fjalt q vijojn auditorit t tij n nj situat t
posame, si sht rasti pr tiu prgjigjur nj pyetjeje
q i sht br apo pr t rregulluar nj shtje ligjore,
si p.sh.:
- Thuaj: Do t na godas vetm ajo q na ka
caktuar Allahu; Ai sht Mbrojtsi yn dhe vetm
tek Allahu le t mbshteten besimtart! (9/51)
- Thuaj: A t marr mbrojts tjetr, prve
Allahut, krijuesit t qiejve dhe Toks? Ai e ushqen
(botn), ndrsa Vet nuk ushqehet. Thuaj: Un
jam urdhruar q t jem i pari q ti nnshtrohem
Atij dhe kurrsesi mos u b idhujtar! (6/14)
- T pyesin ty (o Muhamed) pr plakn e lufts.
Thuaj: Plaka e lufts i prket Allahut dhe t
Drguarit (8/1).
N vende t ndryshm, Kurani prdor shprehje ose
fraza t tra betimesh (kasem, shums aksm). Kto
betime shrbejn pr t mbshtetur nj argument apo
pr t davaritur dyshimet nga mendja e dgjuesve /
lexuesve. N tekstin arab kto pasazhe fillojn shpesh
me nyjn ue (pr), la uksimu (betohem) etj. Her her
Zoti betohet mbi Veten e Vet dhe her her mbi krijesat
e veta p.sh.:

SURJA 1

EL-FTIHA

- Jo, pr Zotin tnd, ata nuk do t jen besimtar t

vrtet, derisa t t marrin ty pr gjyqtar pr
mosmarrveshjet mes tyre; e pastaj, t mos ndiejn
kurrfar dyshimi ndaj gjykimit tnd dhe t t binden
ty plotsisht. (4/65)
- Pr Diellin dhe shklqimin e tij
dhe pr Hnn q e prcjell at!
Pr ditn q ia zbulon shklqimin atij (diellit)
dhe pr natn kur e mbulon at!
Pr qiellin dhe pr At q e ka ndrtuar!
Pr Tokn dhe pr At q e ka shtruar!
Pr shpirtin dhe pr At q e ka prsosur, (91/1-7)
6- Vargjet e qarta (muhkamt) dhe vargjet jo t qarta
(muteshbiht)
Fjala muhkamt (njjs muhkama) vjen nga rrnja
uhkima (przgjedh midis dy gjrave). Ajo sht emr
foljor n shums, do t thot gjykime, vendime. N
terminologjin kuranore ajo u referohet vargjeve t qarta
q prbjn bazn e Kuranit. Shumica e tyre kan t
bjn me rregullat ligjor dhe me prkufizimet q ndajn
qart t vrtetn nga e pavrteta, p.sh.:
O besimtar! Shkruajeni huan q ia jepni njri-tjetrit
n afatin e caktuar. Le t shnoj drejt nj shkrues
ndrmjet jush e t mos ngurroj shkruesi q t shnoj
ashtu si e ka msuar Allahu. (Shkruesi) le t shnoj,
kurse borxhliu le t diktoj dhe le ti friksohet Zotit
t vet. Le t mos lr mangut asgj nga borxhi. N
qoft se borxhliu sht mendjeleht ose i dobt, ose
nuk sht n gjendje t diktoj, ather le t diktoj
saktsisht kujdestari i tij... (2/282)
Fjala muteshbiht (njjs muteshbiha) vjen nga rrnja
ishtebaha dyshoj. Ajo sht emr foljor n shums q
ka kuptimin gjra t pasigurta ose t dyshimta. N

EL-FTIHA

SURJA 1

33

terminologjin kuranore ajo u referohet vargjeve

kuranore, kuptimi i t cilave nuk sht plotsisht i qart
dhe q u ln shteg shum interpretimeve, p.sh.:
I Gjithmshirshmi mbi Fron u ngrit. (20/5)
Kurani e pranon q ai i prmban n vetvete kta dy
lloje vargjesh. Q t dy llojet jan pjes themelore e Librit
dhe, si t till, duhen pranuar:

34

sht Ai q t ka shpallur ty (Muhamed) Librin,

disa vargje t t cilit jan t qarta e me kuptim t
drejtprdrejt. Ato jan themelet e Librit. Kurse disa
(vargje) t tjera jan jo krejtsisht t qarta (me
kuptime alegorike). Ata, zemrat e t cilve priren
nga e pavrteta, ndjekin vargjet m pak t qarta,
duke krkuar t krijojn pshtjellim dhe duke
krkuar ti komentojn sipas dshirs s vet. Por,
kuptimin e tyre t vrtet e di vetm Allahu. Ndrsa
ata q jan thelluar n dijeni, thon: Ne i besojm
(Kuranit). T gjitha kto (vargje t qarta e alegorike)
jan nga Zoti yn! Kt e kuptojn vetm
mendart. (3/7)
N kt varg muhkamt-t (vargjet e qarta) dhe
muteshbiht-t (vargjet e paqarta) prshkruhen n kt
mnyr:
- Muhkamt-t: vargje, kuptimi i t cilave sht i qart
e i mjaftueshm, duke mos pasur nevoj pr shpjegime
shtes. sht fjala ktu, sidomos pr vargjet q kan t
bjn me gjrat e lejuara dhe ato t ndaluara, me
rregullat e shtjeve sociale, juridike, morale, (t
trashgimis, martess, dnimeve penale, lufts etj);
- Muteshbiht-t: vargjet kuptimi i sakt i t cilave i
prket Zotit, ndrsa vet ln shteg pr shum
interpretime apo krkojn m shum shpjegime. Ktu
sht fjala pr vargjet q prmendin emrat e Allahut
dhe q kan t bjn me natyrn e vrtet t ringjalljes,
t gjykimit t fundit si dhe t jets s prtejme.
SURJA 1

EL-FTIHA

7- Shpalljet mekase dhe shpalljet medinase

Faza mekase e Shpalljes Hyjnore shtrihet mbi 13 vjet
q nga fillimi i Shpalljes deri n astin e hixhretit
(mrgimit t Profetit Muhamed a.s. nga Meka n
Medin), viti 622. Kjo prfundoi me t msuarin dhe
konsolidimin shpirtror. Ajo kishte pr qllim q t
mbshteste e t mbronte misionin e Profetit (a.s.). Gjat
ksaj faze Profeti ka luajtur kryesisht rolin e njoftuesit
dhe t lajmruesit.
Faza medinase zgjat deri n vdekjen e Profetit (a.s.) n
vitin 10H/632. Temat e fazs mekase u msoheshin, por
formimi dhe zhvillimi i bashksis dhe shoqris
myslimane, vinin duke marr nj rndsi gjithnj e m t
madhe.
N Medin jetonin 4 lloje popullatash: muhxhir-t
(mrgimtart mekas q kishin emigruar n medine),
ensr-t (medinasit q ndihmuan mrgimtart mekas),
munfik-t (hipokritt e Medins), t cilt pretendonin
se i mbshtesnin myslimant dhe ehl-ul Kitb (njerzit e
Librit), t krishter dhe hebrenj q ishin t lidhur me
Shkrimet e tyre t Shenjta.
Megjithat, edhe n fazn medinase, Kurani ka
vazhduar ti drejtohej t tr njerzimit, duke prfshir
si myslimant, ashtu dhe ata q nuk besonin apo
mohuesit.
Suret e Kuranit jan klasifikuar n funksion t
origjins s tyre, d.m.th. n sure mekase dhe n
medinase.
Nj sure cilsohet mekase, kur fillimi i saj ka zbritur
gjat fazs mekase, edhe pse kjo mund t prmbaj
vargje t zbritura n Medin. Nga ana tjetr, nj sure
tjetr cilsohet medinase, nse fillimi i saj ka zbritur gjat
ksaj faze, edhe pse ajo mund t prmbaj vargje t
zbritura n Mek.
Suret mekase prbjn afrsisht 11 xhuze (pjes),
ndrsa suret medinase prbjn 19 xhuze t tekstit t
EL-FTIHA

SURJA 1

35

shenjt. Kto jan ato m t gjatat dhe prbjn pjesn

m t madhe t Kuranit.

36

8- Rendi kronologjik i sureve

Njohja e kronologjis s sureve dhe vargjeve,
megjithse Kurani nuk sht rreshtuar n mnyr
kronologjike, ka nj rndsi t madhe pr kapjen e
kuptimit t tyre. Dihet se ky kuptim mund t kapet m
mir, n qoft se ne njohim astin dhe rrethanat e zbritjes
s vargut (esbb-un nuzl). Pr shembull, shum vargje
t periudhs mekase kan qen shum domethnse pr
myslimant q jetonin n nj mjedis armiqsor ndaj
besimit t tyre, ndrkoh q shum vargje t tjer t
periudhs medinase, u kan trhequr vrejtjen
myslimanve mbi probleme q u prkasin formimit t
shoqris s tyre.
Her-her duket sikur dy vargje e kundrshtojn
njri-tjetrin; n kt rast konsiderohet sikur njri nga
kta t dy sht abroguar prej tjetrit. Ather duhet par
se cili nga kto vargje ka zbritur i pari. Ktu, njohja e
kronologjis lidhet drejtprdrejt me shtjen e abroguesit
(nsikh) dhe t t abroguarit (manskh).
Po ashtu, nj rndsi t madhe paraqet zhvillimi
progresiv i shum praktikave, ligjeve dhe qndrimeve,
si ai i ndalimit t alkoolit apo i praktikave t lufts, me
qllim q t mund t kuptohen m leht se si kan qen
zhvilluar kto shtje historikisht dhe, n kt mnyr
t kuptohet m mir zbatimi i tyre.
Dijenia mbi suret medinase dhe ato mekase na sht
transmetuar nga Shokt e Profetit (a.s.) dhe nga tabint. Profeti (a.s.) nuk bnte dallime n renditjen e tij. N
at koh, Shokt e tij ishin t gjith dshmitar dhe t
ndrgjegjshm pr rrethanat e zbritjes s shpalljeve dhe
t rndsis s tyre.
Shpesh ndodh q elementet q i dallojn ndrmjet
tyre pjest mekase nga ato medinase t Shpalljes Hyjnore
gjenden brenda vet tekstit. Ka shum kritere q na
ndihmojn pr ti dalluar.
SURJA 1

EL-FTIHA

1- Tema, a i prket vall periudhs mekase apo asaj

medinase? Vargjet q flasin pr luftn (9/15) pr
shembull, kan zbritur pas hixhretit. Ata me origjin
mekase bjn fjal pr njshmrin e Zotit, pr
politeizmin (shirkun), pr ditn e Ringjalljes, pr
korrupsionin moral si dhe pr tregime profetsh. Kto
shtje sigurisht q jan prmendur edhe n suret
medinase, po shpesh her n nj mnyr shum t
shkurtr. Temat medinase q nuk jan trajtuar n suret
mekase u prkasin, martesave, divorcit, trashgimis
dhe t tjera.
2- Referimi n mnyr t drejtprdrejt, si sht
surja q bn fjal pr Ebu Lehebin (111/1), xhaxhai i
Profetit (a.s.) dhe kundrshtar i betuar i tij n Mek
apo beteja e Bedrit (3/123) e ndodhur pas mrgimit
n Medin.
3- Gjatsia e vargjeve: Vargjet mekase zakonisht jan
t shkurtra, ndrsa ato medinase, t gjata. Surja 25, EshShuar, sht mekase; ajo prmban 227 vargje t
shkurtra. Surja 8, El Enfl, sht medinase dhe prmban
75 vargje t gjata.
4- Gjatsia e sureve: Suret mekase jan prgjithsisht
t shkurtra, ndrsa ato medinase t gjata, p.sh xhuzi
30, i cili sht trsisht mekas, numron 36 sure t
shkurtra (543 vargje); kurse xhuzi 18 sht i tri medinas
dhe nuk prmban vese dy sure e gjysm, vargjet e t
cilave jan mjaft t gjat (117 vargje).
5- Format e ligjrimit: O ju q besoni! dhe O njerz t
Librit! kan origjin medinase, ndrsa format: O njerz!
dhe O xhinde! tregojn m shum nj origjin mekase.
6- Shkronjat e ndrprera: Plot 29 sure, zakonisht
prmbajn at q quhet hurf et-tehexhxhi (shkronja t
ndrprera), si pr shembull elif-lm-mm, etj. T gjitha kto
sure jan mekase, me prjashtim t sures 2 El-Bekare dhe
asaj 3 li-Imrn. Kuptimi i ktyre shkronjave (j-sn, t-h,
EL-FTIHA

SURJA 1

37

38

kf, etj) mbetet i panjohur, megjithse jan br shum

prpjekje pr ti interpretuar, por q nuk kan sjell asnj
prfundim deri tani.
7- T gjitha vargjet q kan fjaln kel-la (d.m.th.
sigurisht!) thirrje pr ti thn dikujt ki mendjen,
jan mekase.
8- T gjitha suret q prmbajn n vetvete nj prulje
n tok (sexhdah), jan mekase.
9- Pjesa m e madhe e sureve q bjn pjes n grupin
al-mufassal (suret m t shkurtra), duke filluar q nga
surja 50, Kf, n pjesn e fundit t Kuranit, jan mekase.
10- T gjitha referencat n drejtim t munfik-ve jan
me origjin medinase, me prjashtim t sures 29 ElAnkebt, vargu 11 i s cils sht mekas.
Njohja e brjes s dallimit ndrmjet sureve mekase
dhe atyre medinase prbn nj deg t rndsishme t
shkencave kuranore (ulm el-Kurn). Ve interesit t
saj historik, kjo na lejon ti kuptojm dhe ti interpretojm
tekstet kuranore sipas periudhs s zbritjes s tyre.
Shum sure t Kuranit prmbajn vargje t t dyja
periudhave t Shpalljes Hyjnore dhe, n disa raste,
komentuesit e Kuranit kan shpallur opinione t
ndryshme sa i prket klasifikimit t nj vargu t posam.
Sidoqoft, n trsi t puns, termi se klasifikimi sht
vendosur mir, prdoret plotsisht n shkencn e
komentimit (tefsr) dhe i goditur mir duke u nisur nga
provat e brendshme t vet tekstit kuranor.
9- Shkaqet e zbritjes s Shpalljes Hyjnore (esbb unnuzl)
Mjaft vargje kan zbritur n nj moment t posam
t historis dhe n rrethana t prcaktuara mir. Fjala
arabe sebeb do t thot arsye, shkak, motiv. Shprehja
marifatu esbb in-nuzl i korrespondon njohjes s

SURJA 1

EL-FTIHA

rrethanave dhe t ngjarjeve t posame q kan lidhje

me pasazhe t caktuara t Kuranit.
El-Vhidiu (vdekur m 468 H/1075), nj nga dijetart
m t mir n kt fush, ka shkruar:
Kuptimi dhe komentimi i vargjeve kuranore
sht i vshtir, n qoft se nuk mbshtetemi mbi
historin dhe mbi shkaqet e zbritjes s tyre
Njohja e shkaqeve t zbritjes t lehtson posarisht
pr t kuptuar:
- Kuptimin e drejtprdrejt dhe t menjhershm t
vargut, rndsin e tij, si dhe implikimin q merr,
vshtruar n kontekstin e tij origjinal;
- Qllimin e vrtet t vargut;
- Nse kuptimi i vrtet ka nj prdorim t veant apo
t prgjithshm dhe, n rastin e par, n far
rrethanash duhet t zbatohet ky;
- Situatn historike t kohs s Profetit, si dhe zhvillimin
e komunitetit t par mysliman.
Shkaqet e zbritjes na jan prcjell nga Shokt e
Profetit Muhamed (a.s.) prmes tregimeve t
ndryshme. Vetm ato tregime q jan gjykuar
autentike (sahh) mund t konsiderohen t denja pr
besim. E njjta metod prdoret edhe n shkencat e
haditheve. Prania e vet treguesit n astin kur ka
ndodhur ngjarja, prbn nj arsye dhe kusht t fort
pr ta pranuar vrtetsin e tij. Nga ana tjetr,
tregimet e tabin-ve, nse nuk lidhen me Profetin
(a.s.) prmes Shokve t tij, gjykohen t dobt dhe t
paqndrueshm. Kshtu q del e nevojshme t njihet
saktsisht kush sht ai q tregon ngjarjen, nse ka
qen i pranishm aty dhe a i ka transmetuar t plota
rrethanat e zbritjes s nj vargu kuranor.
Shkaqet q mund t shpjegojn zbritjen e pasazheve
t posame t Kuranit jan tre llojesh:
EL-FTIHA

SURJA 1

39

40

1- Zbritje n prgjigje t nj ngjarjeje apo t nj situate

t prgjithshme;
2- Zbritje si prgjigje ndaj nj shtjeje t posame t
ngritur nga dikush;
3- Zbritje pr arsye t forta, qofshin kto t prhapura
apo jo.
Tregimet e Shokve t Profetit dshmojn q pasazhe
t posame kan zbritur n prgjigje t mse nj
ngjarjeje, situate ose pyetjeje, apo q zbatimi i nj
pasazhi t caktuar t Kuranit ti prkas m shum se
nj rasti t vetm. N t kundrtn, shum vargje mund
t ken t njjtin shkak.
Mund t citojm pr shembull tre vargje q, sipas
tregimesh autentike, kan zbritur n prgjigje t nj
shtjeje, asaj t Esma bint Umejs. Kjo e fundit e kishte
pyetur Profetin (a.s.) prse Kurani u referohej vetm
burrave pr dhnien e shprblimeve n jetn tjetr. Sipas
Hakimit dhe Tirmidhiut, vargjet:
- Dhe Zoti iu prgjigj lutjes s tyre: Un nuk do
tia humb mundin askujt nga ju q ka br vepra,
qoft mashkull apo femr. Ju jeni njlloj (n
shprblim). Atyre q u shprnguln, u dbuan nga
vatrat e tyre, u munduan n rrugn Time, luftuan
dhe u vran, Un do tua mbuloj veprat e kqija dhe
do ti shpie n kopshte, npr t cilat rrjedhin lumenj,
si shprblim nga Allahu. Shprblimi m i mir sht
tek Allahu. (3/195);
- Mos i lakmoni ato gjra, me an t t cilave
Allahu i ka br disa nga ju t dallohen mbi t
tjert: meshkujt do t ken pjes prej asaj q kan
punuar e po ashtu edhe femrat do t ken pjes
prej asaj q kan punuar. Krkoni prej Allahut nga
mirsit e Tij. Vrtet, Allahu sht i Dijshm pr
do gj. (4/32)

SURJA 1

EL-FTIHA

- dhe Me t vrtet q pr myslimant dhe

myslimanet, besimtart dhe besimtaret, t bindurit
ndaj Allahut dhe t bindurat ndaj Allahut, t drejtt
(t sinqertt) dhe t drejtat (t sinqertat), duruesit
dhe durueset, t prulurit dhe t prulurat,
mirbrsit dhe mirbrset, agjruesit dhe
agjrueset, ruajtsit e nderit dhe ruajtset e nderit,
prkujtuesit e Allahut vazhdimisht dhe
prkujtueset, pra, pr t gjith kta Allahu ka
prgatitur falje dhe shprblim t madh.. (33/35)
kan zbritur n prgjigje t ksaj pyetjeje.
Ajo fush e shkencave kuranore q flet pr shkaqet e
zbritjes s Shpalljes Hyjnore, prbn nj nga fushat e
dituris m t rndsishme pr t kuptuar dhe pr t
shpjeguar Shpalljen.
Nj nga etapat m t rndsishme n fushn e
interpretimit qndron n dallimin midis vargjeve q kan
pr shkak vetm ngjarjen historike nga njra an, dhe
t vargjeve q prmbajn implikime m t gjera, q
vlejn pr t gjitha epokat, pr t gjith vendet dhe pr
t gjitha rrethanat, edhe pse mund t mos i referohen
nj ngjarjeje t posame.
10- T jetosh me Kuranin
Krkesat e vendosura nga Kurani pr do mysliman
dhe myslimane prmblidhen si m posht:
- nj mysliman(e) duhet t besoj n Kuran;
- ai (ajo) duhet ta lexoj at;
- ai (ajo) duhet t prpiqet pr ta kuptuar at;
- ai (ajo) duhet t veproj n prputhje me msimet e
tij;
- ai (ajo) duhet t transmetoj msimet e tij.
Sigurisht, jo gjithmon sht i mundshm t kuptuarit
e tekstit; megjithat, myslimani duhet t prpiqet
vazhdimisht pr t studiuar dhe kuptuar domethnien
EL-FTIHA

SURJA 1

41

e Fjals s Zotit. Vet Kurani v n dukje se leximi i

thjesht ose prsritja jan t pamjaftueshme.
Pr ti qndruar besnik fryms s Kuranit, ai t fton
pr t menduar thell dhe m pas pr t vepruar n
prputhje me Tekstin.
- Ky (Kuran) sht nj libr i bekuar, q Ne ta kemi
zbritur ty (Muhamed), pr t prsiatur mbi vargjet
e tij dhe pr tu kshilluar me t mendimtart. [38/
29]
- Vall, a nuk prsiatin ata pr Kuranin apo i kan
zemrat t kyura?! [47/24]
- Vall, a nuk kan medituar ata mbi Fjaln
(Kuranin), apo atyre u ka ardhur ajo q nuk u kishte
ardhur t parve t tyre? [23/68]

42

Pr ta kuptuar mir Kuranin, duke nisur nga studimi

i tij, sht i rekomandueshm nj qasje korrekte, linjat
kryesore t s cils jan:
- respektimi i parimeve themelore pr nj studim t
frytshm t Kuranit;
- t jesh plotsisht i bindur se bhet fjal pr Fjaln e
Zotit;
- t lexosh duke krkuar vetm plqimin dhe knaqsin
e Zotit;
- t pranosh plotsisht rrugn e tij dhe t pajtohesh me
t;
- t krkosh strehim pran Zotit, t krkosh ndihmn e
Tij pr studimin e Fjals s Tij dhe ta falnderosh e ta
lavdrosh pr t fituar bekimet e Tij;
- t prforcosh e t ruash pranin dhe prqendrimin e
zemrs;
- t kesh prshtypjen se po e dgjon Kuranin
drejtprdrejt nga Zoti;
- t jesh i ndrgjegjshm pr t qen gjithmon pran
Zotit;
SURJA 1

EL-FTIHA

- ta ndiesh se Kurani po t drejtohet ty;

- t prshtatsh nj sjellje t hijshme dhe t pastrohesh
nga jasht e nga brenda;
- t reflektosh pr Kuranin dhe t prpiqesh pr ta
kuptuar at;
- t vlersosh se do varg prmban nj kuptim aktual
dhe se ai nuk ka lindur nga nj tregim i kohs s shkuar;
- ta lexosh krejtsisht Kuranin pr t pasur nj ide t
prgjithshme pr t;
- t shmangsh komentet e zgjatura kur je n fillim t
Kuranit;
- t msosh gjuhn e Kuranit;
- t reflektosh thellsisht mbi at q ke lexuar dhe ta
recitosh Kuranin n mnyr t ngadalshme dhe t
harmonishme (tertl);
- t prpiqesh t hysh trsisht n at q studion;
- t kujtosh se si Profeti dhe Shokt e tij kan pranuar
Kuranin;
- t vlersosh se do fragment i Kuranit i adresohet do
personi q e lexon, e thot ose e dgjon;
- t parashtrosh nj prgjigje t brendshme pr vargjet
kuranore dhe ta shprehsh at duke lavdruar Zotin
dhe duke krkuar faljen e Tij;
- ta recitosh do dit Kuranin dhe ta msosh at
prmendsh aq sa sht e mundur;
- t prpiqesh pr t jetuar me msimet e Kuranit,
meqense ai sht rruga pr t gjith njerzimin. Kjo
prbn mjetin m t mir pr tiu afruar Kuranit dhe
pr t prvetsuar kuptimin e tij. Gjithashtu, do
mysliman(e) duhet ti kushtohet respektimit t
prditshm t Profetit Muhamed (a.s.). Ai sht njeriu
m i afrt i Kuranit, ai q e ndiente dhe e kuptonte m
mir at, sikurse thoshte pr t gruaja e tij, Aishja:
Profeti ishte shprehja e gjall e Kuranit.

EL-FTIHA

SURJA 1

43

KRONOLOGJIA E JETS S PROFETIT (A.S.)

! Viti 570: Lindja e Muhamedit n Mek. Rinia e tij sht

ajo e nj jetimi t vetmuar.
! Viti 576: Pas vdekjes s nns s tij, Amina, gjyshi i tij
Abdyl Muttalibi u b kujdestar i tij dhe, dy vjet m von,
detyrn e kujdestarit e mori prsri xhaxhai i tij, Ebu
Tlibi.
! Viti 582: Udhtimi i par tregtar n Siri i shoqruar
nga Ebu Tlibi.
! Viti 595: Martesa me Hatixhen.

44

! Viti 595: Lind djali i tij i par, Kasimi, i cili vdes n

moshn dyvjeare.
! Viti 605: Muhamedi ndihmon n rindrtimin e Qabes.
! Viti 610: Engjlli Xhebrail viziton Muhamedin n
shpelln e Hira-s. Shpallja e vargut t par kuranor:
Ikra (Lexo!). Hatixhja, Aliu, Ebu Bekri dhe Zejdi u bn
mysliman.
! Viti 613: Fillon shpallja publike e Islamit.
! Viti 615: Shprngulja e par (hixhreti) e nj grupi
myslimansh n Abisini.
! Viti 616: Prndjekjet fillojn. Muhamedi, familja dhe
besnikt e tij u bojkotuan nga banort e Meks.
! Viti 619: Viti i hidhrimit: Hatixhja dhe Ebu Tlibi
vdesin. Predikimi i Muhamedit (a.s.) i drejtohet Taifit.
! Viti 621: Udhtimi natn nga Meka n Jeruzalem
(el isr) dhe ngjitja prtej shtat qiejve (el mirxh).
Persekutimet dhe krcnimet intensifikohen.
Prgatitjet pr nisjen n Jethrib.
SURJA 1

EL-FTIHA

! Viti 1H/622: Profeti emigron dhe pritet n Medin.

Prpunohet nj Kushtetut e re pr banort e qytetit.
! Viti 2H/623: Ndrrohet Kibla. Drejtimi i faljes nuk sht
m nga Xhamia Aksa e Jeruzalemit, por nga Qabeja, n
Mek. Besimtarve u jepet leja pr t luftuar me
rezistenc. Beteja e Bedr-it, nj fitore e madhe pr
myslimant.
! Viti 3H/625: Beteja e Uhud-it, myslimant psojn
disfat.
! Viti 5H/627: Beteja e Aleatve (kshtu quhet beteja e
Hendekut): rrethimi i gjat i Medins u realizua nga
dhjetmij kurejshit.
! Viti 6H/628: Marrveshja e Hudejbije-s, pushim i
prkohshm i luftimeve midis Profetit (a.s.) dhe
politeistve.
! Viti 7H/629: Letra t drguara nga Profeti, Kisra-s,
mbret i Persis, perandorit t Bizantit, si dhe
udhheqsve t tjer pr ti ftuar ata n Islam.
! Viti 8H/629: Pushtimi i Meks nga nj ushtri e fort, e
prbr nga dhjetmij mysliman. Amnistia e
prgjithshme dhe shkatrrimi i idhujve.
! Viti 10H/632: Haxhillku i fundit i Profetit (a.s.).
Shpallja e plot e Kuranit. Vdes Profeti (a.s.).

EL-FTIHA

SURJA 1

45

JETA E PROFETIT MUHAMED (A.S.)

46

Rinia e tij
Muhamedi (a.s.) ishte mshir pr njerzimin. Ai
ishte lajmtari i fundit i Zotit drguar njerzimit,
Vula e profetve. Thirrja e tij ishte pr unitetin e
Zotit: L ilhe il-lAllh, Muhammedun resl Allah - ska
zot tjetr prve Allahut dhe Muhamedi sht i
Drguari i Tij. E till ishte jeta e tij dhe i till ishte
mesazhi i Islamit.
Muhamedi, i fundmi i profetve, lindi n shkrettirn
e that t Arabis, n vitin 570, afro gjashtqind vjet
pas Jezuit/Isait (a.s.), n qytetin e Meks, q ndodhet
n nj lugin t thell, i rrethuar nga nj varg i dendur
malesh t thepisura, t zymt e t errt.
Jetimi i vetmuar
Muhamedi ishte jetim. Babai i tij vdiq para se ai t
lindte. Pr kt arsye, ai u rrit me mundime n shkrettir
sipas zakoneve arabe t asaj kohe. Kur mbushi gjasht
vje, i vdiq edhe nna, Amina, n vitin 576. Q prej atij
asti ai u rrit nn kujdesin e gjyshit t tij, Abdul Muttalibit,
kurse m von, nga xhaxhai i tij, Ebu Tlibi.
Meka ishte nj qytet i rndsishm dhe tepr i njohur,
kryesisht ngaq aty ndodhej Qabeja, faltorja e par e
ndrtuar nga njerzimi n nderim t Zotit t Vetm.
Ajo u ndrtua rreth tremij vjet m prpara nga profeti
Ibrahim (a.s.), me ndihmn e t birit Ismil (a.s.). N
kt lugin t shkret dhe t that, Ibrahimi, sipas
vullnetit hyjnor, kishte ln gruan e tij Haxhire me
djalin e tyre Ismail (Shih: 2/127).
Pak nga pak, me kalimin e kohs, Meka u b nj
qytet pr pelegrinazh, si dhe nj qendr kulturore dhe
tregtare e rndsishme, n t ciln kalonin karvan t
SURJA 1

EL-FTIHA

mdhenj q drejtoheshin pr nga veriu, drejt Siris,

kurse n jug, drejt Jemenit.
Muhamedi ishte nj pasardhs i drejtprdrejt i
Ibrahimit, nprmjet Ismailit, q i prkiste familjes
fisnike dhe t shquar Benu Hshim.
Si bari, Muhamedi ishte msuar t ruante desht dhe
dhit nn diellin prvlues, npr kodra, rreth e qark
Meks: nj forc e njohur, me sa duket, pr t gjith ata
q ishin destinuar pr t br profeci.
I denj pr ti besuar
N mosh t re, Muhamedi ishte i njohur sipas t
gjithve si: El-Emn i besueshmi; ai, tek i cili mund t
mbshtetesh, n saje t ndershmris s tij dhe t
karakterit t tij fisnik. Xhaxhai i tij e donte shum dhe e
merrte me vete n Siri, kur shkonte pr shtje pune.
Kjo gj i dha Muhamedit mundsin q t msonte se si
t fitonte bukn e gojs si tregtar. Ai i drejtonte punt e
veta me sukses. Edhe pse ishte relativisht i varfr,
ndershmria dhe natyra e tij bujare bnin q at ta donin
dhe t fitonte besimin e t gjith atyre njerzve q e
njihnin.
N kt koh, n Mek jetonte nj nga grat m t
nderuara. Ajo quhej Hatixhe. Muhamedi (a.s.) punoi
pr t e, kur mbushi moshn njzet e pes vje, ai mori
nga ana e saj nj krkes indirekte pr martes.
Megjithse ajo ishte m e madhe se ai dhe tashm dy
her e mbetur vejush, Muhamedi e pranoi ofertn e
saj. Ata u martuan n vitin 595 dhe jetuan t lumtur.
Ajo i dha dy djem dhe katr vajza: Kasimin,
Abdullahin, Zejneben, Rukajn, Um Kulthmin dhe
Fatiman. Pr fat t keq, dy djemt vdiqn n mosh t
vogl. Sidoqoft, kjo ishte nj martes ideale dhe
Muhamedi me Hatixhen jetuan s bashku nj jet t
lumtur familjare.

EL-FTIHA

SURJA 1

47

48

Guri i Zi
Shoqria e Muhamedit, sikurse kshillat e tij t
urta, ishin m shum t preferuara nga t gjith.
Tregohet nj her, n kohn kur ishte duke u riparuar
Qabeja pr shkak t prmbytjeve t mdha q kishin
shkatrruar muret e saj, katr fiset kryesore t klanit
Kurejsh po grindeshin pr t ditur se cili mes tyre do
t kishte nderin t rivendoste Gurin e Zi e t shenjt.
Kur sherri ishte n astin q t shprthente, nj nga
t moshuarit propozoi: Personi i par q do t hyj,
t jet gjykatsi yn! Pr gzimin e tyre t madh,
ata vun re se i pari q u fut ishte Muhamedi. sht
El-Emn-i, i ndershmi - thrritn ata. Muhamedi
(a.s.) u vu n dijeni t situats dhe krkoi ti sillnin
nj cop plhur. Ai vendosi Gurin e Zi mbi nj cop
plhure dhe u krkoi antarve nga secili fis q t
mbanin nj pjes, n mnyr q t ishin n gjendje
pr ta ngritur gurin. Pastaj ai e vuri at vet n vendin
e tij. Kshtu, me zgjuarsi ai mundi ti jap fund ksaj
grindjeje dhe shmangu, pr m tepr, nj rrezik pr
luft.
Arabt e asaj kohe kishin cilsi t rralla. Ata ishin
guximtar, shpirtgjer dhe t ndershm; gjithashtu,
shpesh ata gjendeshin t implikuar n grindje t vogla,
ziheshin pa pushim, t gatshm pr t derdhur gjakun
n rastin m t par. Ata kishin pak respekt pr njeriun
e dobt, jetimin dhe vejushn dhe jepeshin vazhdimisht
pas pijes dhe kotsis. Pr shkak t statusit t
rndsishm q u jepej djemve, baballart kishin
zakonin e urryer q ti varrosnin t gjalla vajzat e vogla,
lindjen e t cilave ata nuk e dshironin. Me nj fjal, n
zanafill t ktyre, gjendej politeizmi.
Politeistt dhe idhujt
Politeizmi, kulti i idhujve, praktikohej n at koh,
nga pothuajse shumica e popullsis. Feja e prjetshme
SURJA 1

EL-FTIHA

e ln si trashgim nga Ibrahimi (a.s.) -adhurimi i nj

Zoti t Vetm- prej kohsh ishte varrosur dhe harruar.
Me kalimin e viteve, prreth 360 idhuj dhe statuja q
prfaqsojn zotr t rrem kan qen vendosur brenda
dhe prreth Shtpis s Shenjt (Qabes). Ato ishin
zbukuruar dhe shum prej zotrve t rrem kishin emra
femror si Lt, Mant dhe Uzza. Disa emra ishin t
njerzve t respektuar t kohs s Nuhut (a.s.), si Uadd,
Suv, Jaq dhe Nesr, t cilt ishin t hyjnizuar dhe
adhuruar pr shum vite me radh edhe pas vdekjes s
tyre. Edhe besimtart e Musait (hebrenjt) dhe t Isait
(t krishtert) ishin larguar nga monoteizmi fillestar i
Ibrahimit dhe ishin ndar n rryma dhe sekte.
Muhamedi (a.s.) ishte nj personalitet i
jashtzakonshm; ai nuk mori pjes n asnj prej
praktikave politeiste. Ai shum shpejt e bri zakon t
trhiqej brenda n nj shpell t izoluar n rrethinat e
malit q quhej Hir, jo larg nga Meka, pr t pastruar
zemrn e tij dhe pr tu lutur pr zbulimin e s vrtets.
Me t vetmen zhurm, at t ers, zhytur n vetmin e
tij, ai sodiste shenjat e universit.
Profecia
Kjo ndodhi gjat nj nate t muajit t Ramazanit n
moshn 40-vjeare. I Lartmadhruari thirri Muhamedin
n shrbimin e tij. At nat, e njohur me emrin Lejlet-ul
Kadr, Nata e Caktimit ose Nata Fuqis, Shpirti Besnik
(engjlli Xhebrail) zbriti me vendimin e Zotit dhe me
nj drit pr njerzimin: Kuranin. Nj kapitull i ri pr
botn po fillonte.
Shpella
Hna e bardh, jo e plot, po shklqente lart n qiell,
kur papritmas, Muhamedi ndjeu pranin e dikujt. N
qetsin e nats u dgjua nj z: Lexo! Muhamedi
mbeti i habitur. Un nuk di t lexoj - u prgjigj ai.
EL-FTIHA

SURJA 1

49

Kur zri prsriti urdhrin, u duk sikur Toka zuri t

dridhej: Lexo!- Un nuk di t lexoj. E ndjeu veten
t paralizuar nga frika, t pafuqishm pr t lvizur.
Lexo- prsriti zri q linte mbres t thell. far
t lexoj? Pastaj, krejt papritur, ai e ndjeu veten t
liruar; koha dhe hapsira sikur mbetn pezull; qielli
dhe toka t bra njsh.
Lexo me emrin e Zotit tnd, i Cili krijoi (gjithka),
e krijoi njeriun nga nj drok gjaku!
Lexo! Zoti yt sht Bujari m i madh,
i Cili, me an t pens ia msoi,
ia msoi njeriut ato q nuk i dinte. ( 96/1-5)

50

Kto ishin pes vargjet e para t Kuranit t lavdishm.

Zri ishte ai i engjllit Xhebrail, Shpirtit Besnik dhe t
Shenjtris, q iu drgua Profetit t fundit t Zotit.
Misioni i Muhamedit (a.s.), t Drguarit t Allahut si
bekim pr t gjith njerzit, sapo mori udh.
Profeti Muhamed (a.s.) sapo kishte marr fjalt e
para nga Zoti i tij n malin Hir. Kjo ndodhi n vitin
610. Ai zbriti me shpejtsi nga mali, me fytyrn q i
ndrinte nga djersa dhe me zemrn q i rrihte shum
fort. Vargjet e Kuranit jehonin akoma n shpirtin e tij.
lloj vizioni kishte qen ai? far fjalsh ishin
shqiptuar? Ai vrapoi drejt Hatixhes, duke thirrur fort:
Mbulomni, mbulomni! Ajo ia ngrohu zemrn me
dashuri, ndrsa ai i tregonte at q sapo i kishte
ndodhur. Kam frik se nj e keqe m pret! - i tha ai.
Asnjher, nga Zoti - iu prgjigj gruaja e tij me besim.
Zoti nuk ta do asnjher t keqen. Ti ke marrdhnie
t mira me familjen tnde, ti ndihmon t varfrit dhe
nevojtart, ti i pret t ftuarit e tu me bujari dhe ndihmon
fatkeqt n rast nevoje. (Prcjell nga El-Buhri)
Disa dit m von, Hatixhja e oi te kushriri i saj,
SURJA 1

EL-FTIHA

nj shkrues i ditur q e quanin Uaraka ibn Naufel dhe

q e njihte mir Torahun/Teuratin dhe Ungjillin/
Inxhilin. Pasi Muhamedi prshkroi natn e famshme,
burri i moshuar, pa hezitim, tha se kjo do t kishte qen
me t vrtet nj takim me engjllin Xhebrail, pikrisht
me at q Zoti ia kishte drguar Moisiut/Musait (a.s.):
Do t kisha shum dshir t isha i ri, pr t jetuar
deri n kohn kur populli yt do t t przr - i tha
burri i moshuar (Prcjell nga El-Buhri).
Ai e dinte q Profeti i prmendur n Shkrimet e
shenjta, kishte mbrritur.
N kt mnyr filloi misioni i t fundmit t profetve,
i cili tani e tutje do t ndikonte n mbar botn, duke
shpallur nj epok t re n historin e ndrgjegjes dhe t
progresit njerzor. Kshtu lindi Islami.
Fillimi
E para q i besoi Profetit ishte gruaja e tij, Hatixhja,
e ndjekur menjher nga kushriri i Muhamedit, Aliu,
djali i Ebu Tlibit, i cili jetonte me ta. Disa i kundrvihen
me egrsi pranimit t misionit t Muhamedit, kurse disa
t tjer i hapin krejtsisht zemrat e tyre dhe e pranojn
thirrjen, si p.sh.: miku i afrt i Muhamedit, Ebu Bekri,
shrbtori i tij Zejd dhe shum e shum t tjer. Pas nj
far kohe, ndrsa Shpallja e vargjeve kuranore
vazhdonte, Profetit Muhamed (a.s.) iu krkua q t
tregonte publikisht mesazhin e Islamit dhe t shpallte
vargjet q i ishin zbuluar atij.
Me emrin e Allahut, t Gjithmshirshmit,
Mshirplotit. do lavdrim i prket Allahut, Zotit t
botve, t Gjithmshirshmit, Mshirplotit, Sunduesit
t Dits s Gjykimit. Vetm Ty t adhurojm dhe vetm
prej Teje ndihm krkojm! Udhzona n rrugn e
drejt! N rrugn e atyre q u ke dhuruar mirsi e jo n
t atyre q kan shkaktuar zemrimin Tnd, as n t
atyre q jan t humbur! [ 1/1-7]
EL-FTIHA

SURJA 1

51

52

Nj dit, Profeti (a.s.) u ngjit n maj t Safas, nj

kodr e vogl pran Qabes, dhe i foli popullit t tij,
banorve t Meks. Ndrsa ata mblidheshin prreth tij,
e pyetn se cila ishte arsyeja e ardhjes. Muhamedi iu
prgjigj:
M thoni, o njerz t Meks, n qoft se un do tju
thosha se shikoj nj ushtri q drejtohet kundr nesh,
nga ana tjetr e kodrs, ju do t m besonit mua?
- Sigurisht, - iu prgjigjn t gjith, - sepse ne kemi
besim tek ty, ti nuk gnjen kurr.
- Ather, - tha m tej Muhamedi, - msojeni se un
jam i drguar dhe po ju njoftoj nj ndshkim t
tmerrshm... Allahu m ka krkuar q tju paralajmroj,
ju q jeni t afrmit e mi dhe tju them se un smund
tju garantoj t mira n Tok ashtu dhe n qiej.
Duke dgjuar kt gj, turma e njerzve u b e
heshtur nga habia e madhe. Ndrsa ata qndronin t
palvizur nn diellin prvlues, Ebu Lehebi, xhaxhai i
Profetit (a.s.), brtiti: Vdeksh ti! Dhe t gjith kthyen
kurrizin e u zhdukn, duke e ln Muhamedin vetm.
Mospranimi
Banort e Meks i dgjuan kto fjal t reja si thirrje
pr tiu nnshtruar Zotit, pr t hyr n Islam. Por
mosmarrveshjet u shfaqn menjher. Shum vet nuk
e pranuan t vrtetn ndriuese. Pas shum vjet njohjeje
me mirsin dhe mshirn e Muhamedit, ata zun ta
prbuznin, ta vinin n loj, madje ta trajtonin si t
mendur. Megjithkt, asnjher Muhamedi nuk iu
prgjigj prbuzjes me prbuzje. Ai e kishte zakon t
thoshte:
Ai q beson n Allah dhe n Ditn e Fundit, duhet t
nderoj fqinjin e tij. Ai q beson n Allah dhe n Ditn
e Fundit, duhet t thot t mirn ose t hesht.
(Prcjell nga El-Buhri).

SURJA 1

EL-FTIHA

Asgj nuk e ndalte. Ai vazhdonte qetsisht ti ftonte

bashkqytetart e tij n parimin baz t Islamit: se nuk
ka Zot tjetr ve Allahut dhe se Muhamedi sht i
Drguari i Tij.
Thuaj: Ai sht Allahu, Nj dhe i Vetm! Allahu
sht Absoluti, t Cilit i prgjrohet gjithka n
amshim. Ai as nuk lind, as nuk sht i lindur. Dhe
askush nuk sht i barabart (a i krahasueshm) me
At! [112/1-4]
Sa m shum q Muhamedi i krkonte popullit t tij
q ti bindej Zotit t Vetm, aq m shum udhheqsit e
fiseve t ndryshme ia plasnin shpirtin:
A mos krkon ai q t gjith zotat ti bj nj Zot?
Vrtet q kjo sht nj gj e uditshme! [38/5]
Ajo q i udiste m shum ishte se kto fjal t
padgjuara e t jashtzakonshme -vargjet e Kuranitvinin nga nj njeri q ata e dinin se ishte i pashkolluar.
Asnjher Muhamedi (a.s.) nuk kishte msuar t lexonte
ose t shkruante; pak arab ishin n gjendje pr kt gj
n at koh. Ather, si sht e mundur q kto fjal, t
pangjashme me asgj tjetr prsa i prket ndrtimit t
tyre, mund t dilnin nga goja e tij?
Udhheqsit e fiseve m t fuqishme t klanit Kurejsh
n Mek, u bn edhe m t paduruar. Gjat nj
mbledhjeje tjetr, ata vendosn ti krkonin Ebu Tlibit,
xhaxhait dhe mbrojtsit t Profetit (a.s.), q t prpiqej
pr ta ndaluar Muhamedin n ushtrimin e misionit t
tij, q u krkonte njerzve t hiqnin dor nga zakonet
dhe feja e baballarve t tyre.
Kur Muhamedi e dgjoi kt gj, u emocionua shum,
sepse ai ndiente shum dashuri dhe dhembshuri pr
xhaxhan e tij, mirpo prgjigjja e tij ishte e qet dhe e
pastr:

EL-FTIHA

SURJA 1

53

Pr Allahun! Nse ata vendosin Diellin n dorn

time t djatht dhe Hnn n dorn time t majt,
un kurr nuk do ta braktisja misionin, gjersa Allahu
t m jap fitoren ose deri n vdekjen time.

54

Dalngadal dhe nj e nga nj, numri i myslimanve,

t udhhequr nga Profeti i dashur rritej. Grupi i par i
besimtarve ndoqi rrugn e s vrtets dhe t bindjes.
Dashuria e tyre pr t vrtetn shklqente duke ndriuar
shoqrin e zbeht pagane t asaj kohe. Krkimi i t
mirave materiale - objektivi kryesor dhe qllimi i t
gjithave ambicieve n bot - u zvendsua me krkimin
e drits dhe urtsis s prjetshme.
Cilitdo q krkon rrugn e dituris, Allahu do tia
lehtsoj rrugn e Xhenetit ka thn Profeti (a.s.).
(Prcjell nga Muslimi)
Myslimant ishin objekti i prndjekjeve qysh n
hapat e para t Islamit. Ata q ishin t varfr, ata q
kishin pak t holla dhe jo status shoqror, vuanin shum
m egrsisht se t tjert. Ata viheshin n loj dhe
talleshin dhe, kur kjo gj nuk mjaftonte, jobesimtart
kishin t drejtn e prdorimit t sulmeve dhe t torturave
fizike. Ata qllonin me gur dhe me ndyrsira. Bilalin,
nj skllav zezak nga Abisinia, i cili kishte pranuar fen
islame, e lidhn me litar n rrn prvluese me urdhr
t pronarit t tij, ndrkoh q i vendosnin gur t
mdhenj mbi gjoks. Ku sht Zoti yt, tani?- e pyesnin
at, duke u tallur. Mirpo asnj tortur nuk mund ta
trondiste besimin e tij.
N vitin 615, disa qindra mysliman arritn t
largoheshin nga Meka, duke braktisur shtpit e tyre
dhe krkuan streh n Abisinin fqinje (Etiopia e sotme),
tok e krishter. N Abisini jetonte nj mbret i drejt
dhe tolerant, i cili u dha streh myslimanve gjat vitit
t pest t ushtrimit t misionit t Muhamedit (a.s.).
Ata q sikn dot, iu nnshtruan prndjekjeve shum
SURJA 1

EL-FTIHA

m t dhunshme, mirpo asnjher besimtart nuk

hoqn dor nga Islami.
Bojkoti
Nj taktik e re ishte caktimi i nj vendi nga
udhheqsit e Meks. Profeti dhe Shokt e tij ndiqeshin
dhe detyroheshin t jetonin n nj vend t izoluar t
qytetit. Asnj zahire nuk u shkonte dhe ata vuanin nga
uria dhe etja pr periudha t gjata kohe, nuk hanin
pothuajse asgj gjat shum ditve, madje gjat shum
javve. Kjo bllokad filloi n vitin e shtat t Shpalljes
Hyjnore dhe zgjati tre vjet me radh. Megjithat, me
ndihmn e Zotit, disa persona vullnetmir midis
prndjeksve nuk mund ta duronin m tej kt sjellje
antinjerzore. Situata ndryshoi disi dhe bllokada u hoq
m n fund.
Njerzit srish mundn t respektojn dhe t dgjojn
Profetin (a.s.). Ky ishte nj burr i pashm, me shtat
mesatar, me flokt dhe mjekrn t zez. Dhmbt e tij
shklqenin kur buzqeshte. Por mbi t gjitha ishte
karakteri i tij, sjellja e tij vetjake q t bnin prshtypje t
madhe. Fjalt e tij ishin gjithmon plot kshilla e menuri.
Zakonet dhe traditat e shoqrive fisnore t Arabis u
tronditn dhe u rivlersuan n dritn e fryms s
uditshme t msimeve ti tij. Njher ai tha:
Ndihmoje vllan tnd, qoft kur sht i drejt ose
i padrejt.
Nj burr pyeti:
- O i Drguar i Allahut! Un mund ta ndihmoj n
qoft se sht i drejt, por si mund ta ndihmoj n qoft
se sht i padrejt?
Ai u prgjigj:
- Mos e lr t bj padrejtsi, kshtu do ta shprehsh
ndihmn tnde pr t.
(Prcjell nga El-Buhri)
EL-FTIHA

SURJA 1

55

Mirsjellja dhe dhembshuria e Muhamedit ishin t

pakrahasueshme. Shpesh, kur ai kalonte para nj grupi
fmijsh, ai u prkdhelte kokn dhe ndonjher zinte
dhe luante bashk me ta. Ai thot:
Vrtet q tek Allahu gjenden njqind mshira dhe
vetm njrn prej tyre Ai e ka zbritur midis
xhindeve, njerzve, kafshve dhe insekteve.
Nprmjet saj ata duhen dhe i bjn mir njri-tjetrit
dhe nprmjet saj egrsira e do t voglin e vet. Kurse
nntdhjet e nnt mshirat e tjera Allahu i ka
ruajtur pr tu br mir robrve t Tij n Ditn e
Gjykimit
(Prcjell nga El-Buhri dhe Muslimi)

56

Ai i dha nj vend t nderuar gruas n shoqri, gj q

ishte e paimagjinueshme pr kohn, duke i garantuar
asaj t drejta dhe liri q nuk gjenden n asnj vend tjetr.
Xheneti ndodhet n kmbt e nnave, thot Profeti
(Prcjell nga El-Buhri dhe Muslimi). Mirpo pjesa m
e madhe ngulnin kmb n injorancn e tyre dhe
vazhdonin t mos i pranonin ato.
Viti i hidhrimit
Kjo ndodhi n vitin e dhjet t Shpalljes, m 619,
kur Muhamedi (a.s.) u hidhrua m tepr se kurr n
jetn e tij: xhaxhai i tij Ebu Tlibi, i cili e kishte
mbshtetur dhe mbrojtur, u nda nga jeta. Kjo humbje
e madhe u pasua shum shpejt nga vdekja e gruas s
tij t dashur, Hatixhja.
Me humbjen e ktyre dy mbshtetjeve t rndsishme,
politeistt menduan se m n fund Profeti (a.s.) ishte thyer
n mnyr prfundimtare. Profeti, edhe pse ishte shum
i piklluar nga humbja e dy njerzve t dashur pr t, iu
fut puns n krkim t mbshtetsve, pr ti mbrojtur
pasuesit e tij nga banort e Meks.
SURJA 1

EL-FTIHA

Ai vendosi q t shkonte n Taif, nj qytet q ndodhej

n lindje t Meks, duke br tri dit rrug (njqind e
njzet kilometra, n rrugn e Jemenit). Ai nuk vuri n
dijeni asnj njeri tjetr, prve Zejdit q e shoqroi.
Mirpo populli i Taifit e kundrshtoi at q kishte shkuar
pr t shpallur mesazhin e Islamit dhe e przuri
egrsisht, duke e qlluar me gur dhe duke e gjakosur.
...Prse ky Kuran nuk i sht zbritur ndonj njeriu t
rndsishm n nj nga kto dy qytete? [43/31],
kundrshtonte paria e ktij qyteti.
Gjat rrugs s kthimit pr n Mek, engjlli Xhebrail
e takoi Profetin (a.s.) dhe i tha:
Zoti m ka ngarkuar q t ndshkoj banort e ktij
qyteti pr t keqen q t kan br.
M mir tregoju rrugn e drejt, sepse ata nuk e din,
iu prgjigj Profeti.
N kt koh vshtirsish t mdha, Profetit iu dha
nderi m i madh nga Zoti i Tij i Lartmadhruar,
Udhtimi i mrekullueshm i nats.
Udhtimi i nats
N vitin 621, gjat asaj nate tepr t uditshme q quhet
Nata e Isr-s dhe Mirxh-it, engjlli Xhebrail e gjeti
Muhamedin (a.s.) dhe e zgjoi. Ai e ftoi q ti hip nj kafshe
me emrin Burk. Papritur, Profeti lvizi me shpejtsin e
drits deri n Xhamin Aks, n Jeruzalem. Aty, n kt
vend t shenjt, n zemr t Jeruzalemit, Muhamedi (a.s.)
takoi nj kuvend profetsh t s kaluars dhe drejtoi lutjen
e tyre t zakonshme. Pastaj, engjlli Xhebrail e mori dhe e
ngjiti prtej shtat qiejve q ai t jet dshmitari i mistereve
t padukshme t universit, si dhe q t arrij t sodis disa
shenja t Zotit t tij.
Sipas Tradits (Sunetit), Profeti thot:
Kur deprtoja npr qiellin m t ult, un pash nj
njeri t ulur, ndrsa para tij kalonin shpirtrat e burrave
dhe t grave. Pr at n t djatht t tij, ai buzqeshte e
EL-FTIHA

SURJA 1

57

thoshte: Nj shpirt i mir i nxjerr nga nj trup i mir,

kurse pr tjetrin n ann e majt t tij, ai ngrysej dhe thoshte:
Nj shpirt i keq i nxjerr nga nj trup i keq. Un thash:
Kush sht ky, o Xhebrail? sht Ademi, kurse njerzit
n t djatht dhe n t majt t tij jan pasardhsit e tij. Ata
n t djatht jan banor t Xhenetit, kurse ata n t majt
jan banor t Xhehenemit. (Prcjell nga El-Buhri dhe
Muslimi)

58

M pas, Muhamedi (a.s.) dhe engjlli Xhebrail u

ngjitn prmes qiejve t tjer, duke takuar profet t
tjer: Isan, Jahjan, Jusufin, Harunin dhe Musan
(paqja qoft me ata), derisa mbrritn m n fund n
qiellin e shtat. Aty ishte nj njeri i ulur n nj fron n
dern e baness s prjetshme.
Kurr nuk kisha par nj njeri q m ngjante aq
shum,- tha Profeti. Ky ishte babai im, Ibrahim...
(Prcjell nga Muslimi dhe Ibn Ishaku)
Pastaj Xhebraili iu shfaq prsri Profetit me t gjith
dritn dhe shklqimin e tij engjllor. Ata kishin prekur
Sidra-tul Munteh-n, Lotusin e skajit m t largt, n
qiellin m t lart, rrethuar me ngjyra t uditshme,
krejtsisht t paprshkueshme:
Zemra (e Muhamedit a.s.) nuk gnjen pr at q
ka par. Vall, a do ta kundrshtonit at pr far
ka par, ndrkoh q ai e ka par at (Xhebrailin
n formn e tij t plot) edhe nj her tjetr, te
Sidretul Muntehaja, ku ndodhet Xheneti-strehim,
kur Sidrn far nuk e mbulonte (prej engjjve,
drits dhe mrekullive t Allahut)?! Shikimi i tij
nuk u shmang dhe as nuk e kaloi masn, por ai pa
vrtet disa nga mrekullit m madhshtore t Zotit
t tij! [53/11-18]

SURJA 1

EL-FTIHA

Muhamedi (a.s.) u ngjit n zenit t bots qiellore. Kjo

ndodhi gjat asaj nate, kur ai mori nga Allahu i
Lartmadhruar ritualin suprem t trupit dhe t shpirtit,
shtylln e dyt t Islamit: pes lutjet e prditshme dhe
dika q nuk i ishte dhn ndonj profeti tjetr para tij:
botn e tr si nj hapsir pr tu falur n shenj nderimi
dhe bekimi pr t gjith myslimant. Kjo ishte El-Isr
uel-Miraxh, Udhtimi natn dhe Ngjitja [surja 17 dhe
surja 53].
Shprngulja
Gjat kthimit t Profetit (a.s.), pasi kishin dgjuar
tregimin pr udhtimin e uditshm, mosbesuesit
prfitojn nga kjo mundsi pr ta tallur srish
Muhamedin. Ata e kishin trajtuar at si t mendur,
fallxhor, poet dhe tani e trajtonin si gnjeshtar.
Prndjekjet u keqsuan dyfish, kurse jeta u b gjithnj
e m shum e padurueshme pr Profetin dhe Shokt e
tij. Ata vazhdimisht ishin n rrezik dhe vendosn kshtu
q t prgatiteshin pr t braktisur n heshtje Mekn.
N Medin
Banort e qytetit t Jethribit (rreth 500 km larg
Meks), t cilt tashm kishin pranuar fen islame, i
hapn dyert e shtpive t tyre pr mrgimtart e besimit,
duke u uruar mirseardhjen t gjith myslimanve q
dshironin t jetonin t sigurt n qytetin e tyre. Ata
donin n mnyr t veant q Profeti (a.s.) t sillte
paqen n qytetin e tyre, i cili vazhdimisht grryhej nga
brenda prej grindjeve t fiseve. Profeti (a.s.) pranoi. Ky
mrgim u quajt el-Hixhrah, shprngulja, Hixhreti. Ky
ishte nj moment vendimtar n historin e Islamit,
momenti i fillimit t kalendarit islam, i lindjes s Shtetit
t par islam; Jethribi u quajt Mednet-un Nebijj Qyteti
i Profetit.

EL-FTIHA

SURJA 1

59

Muhamedi, i Drguari i Zotit, pas trembdhjet vjet

prej thirrjes s Islamit dhe pasi kishte vuajtur shum
prej prndjekjeve t arabve pagan, e braktisi qytetin
e Meks i shoqruar nga shoku i tij i ngusht, Ebu Bekri
dhe u nis pr atje ku i kishin ofruar paqen dhe sigurin,
n qytetin e Medins.
N kt mnyr nisi etapa e dyt, shum e
rndsishme e misionit dhe e jets s Muhamedit (a.s.),
n vitin 622, n vitin 1 t Hixhretit.

60

Kushtetuta e par
N qytetin e Medins, Profeti (a.s.) u b kryetari i
shtetit. Aty Islami arriti t lulzoj duke br t mundur
lindjen e nj rendi t ri shoqror. Piedestali i tij ishte
xhamia. Aty u zhvillua gjithashtu vizioni islam i paqes
ndrmjet popujve t ndryshm t bots pa dallim feje
dhe race, sepse me t vrtet aty mori form Kushtetuta
e par dhe Karta e t drejtave dhe lirive njerzore, e
cila nuk kishte ekzistuar asnjher m par.
Ajo i garantonte do qytetari lirin, sigurin dhe
drejtsin.
1. Liria e ndrgjegjes dhe e kultit pr myslimant
dhe jomyslimant njlloj.
2. Siguria dhe mbrojtja ndaj do krcnimi apo sulmi q
vjen nga jasht.
3. Dnimi dhe shfuqizimi i t gjitha praktikave t
pamoralshme.
Karakteristika themelore e ksaj shoqrie t re ishte
prdllimi. Makutria dhe egoizmi u zvendsuan nga
dhembshuria dhe kujdesi pr t gjitha qeniet e gjalla.
Profeti (a.s.) thot:
T bsh drejtsi mes dy vetave sht nj lmosh;
t ndihmosh nj njeri t ngjitet n kal dhe ti ngresh
barrt sht nj lmosh; ti prgjigjesh nj pyetjeje
me butsi sht nj lmosh; t heqsh at q prbn

SURJA 1

EL-FTIHA

rrezik n udhn e njeriut (si gjemba ose gur) sht

nj lmosh; ti buzqeshsh vllait sht lmosh.
(Prcjell nga El-Buhri dhe Muslimi)
Nj dit, nj njeri takoi Profetin (a.s.) dhe iu lut q ti
jepte disa desh. Ai ishte duke kullotur nj numr t
madh bagtish midis dy kodrave dhe urdhroi tia
jepnin menjher sa donte. Kur ai njeri u kthye n
fshatin e tij, ai thot:
O njerzit e mi, prqafojeni Islamin, sepse me Allahun,
Muhamedi jep kaq shum. (Prcjell nga Muslimi)
Aty, n Medin, dy shtylla t tjera t Islamit u
vendosn. Iu krkua myslimanve t paguanin zeqtin,
taks shoqrore pr tu ardhur n ndihm t varfrve
dhe nevojtarve (2/177; 9/60), dhe pr t praktikuar
agjrimin e muajit t Ramazanit, es-sijm (2/183-187).
Gjat ksaj kohe, Profeti (a.s.) u martua prsri. At e
kishin krkuar gra t shumta, por, me prjashtim t
Aishes, bashkshortet e tij ishin prgjithsisht vejusha
ose gra t divorcuara. Megjithat, ai ruajti prgjithmon
n zemrn e tij nj vend t veant pr Hatixhen, gruan
e par, shoqen e tij t shtrenjt.
Njerzit e Librit
N rrethinat e qytetit t Medins jetonin gjithashtu
edhe disa fise ifute. Myslimant tanim ndienin nj
lloj afrsie me kta njerz t Librit, t cilve mbrritja
e nj profeti u ishte lajmruar n Torah/Teurat. Zoti i
kishte thn Ms-it:
Do t bj midis vllezrve t tyre nj profet t
ngjashm me ty dhe do ti vendos n goj fjalt e Mia,
dhe ai do tu thot atyre gjithka q un do tu krkoj.
[Deuteronomi 18/18]
Po kush ishin n Testamentin e Vjetr vllezrit e
bijve t Izraelit, prvese bijt e Ismailit? Po kush tjetr
do t mund t ishte Profeti q ngjante me Musan? E

EL-FTIHA

SURJA 1

61

62

kush pra do ti ngjante atij m shum sesa Muhamedi

(a.s.)? Dhe sipas fjalve t Jezusit, profecia ishte kryer:
N qoft se un nuk do t iki, Parakleti,
Ngushllimtari, kurrsesi nuk mund t vij tek ju, mirpo
n qoft se un do t largohem, do tjua drgoj...
Ai do tju udhheq drejt s Vrtets; sepse ai nuk
do t flas kurr pr veten e tij, por do t tregoj vetm
at q do t dgjoj[Gjoni: 16/17 dhe 16/13]
Deri n at koh myslimant ishin lutur gjithmon
n t njjtin drejtim (kibla) sikurse njerzit e Librit, q
binte drejt qytetit t shenjt t Jeruzalemit.
Besimtarve tanim iu krkua q t ktheheshin n
drejtim t Meks, nga Qabeja [2/144-150].
Ky ndryshim n lidhje me drejtimin e lutjes, ishte
simboli i dallimit dhe i nderimit q iu b komunitetit t ri
t myslimanve: umetit islam. Myslimant, duke pasur
besimin fillestar t Ibrahimit, u kthyen n mnyr t
natyrshme nga Shtpia e par q ky ndrtoi pr Zotin.
Leja pr t luftuar
T paknaqur nga ky ndryshim nuk ishin vetm
njerzit e Librit (disa ifut n t vrtet e kishin marr
argumentin e drejtimit nga Jeruzalemi pr t sugjeruar
se Muhamedi nuk kishte tjetr mundsi vese t ndiqte
kibla-n e tyre dhe pr t thn se kjo gj provonte faktin
se feja e tyre ishte m e lart), por edhe udhheqsit e
qytetit t Meks, pr t cilt ndryshimi i kibla-s paraqiste
nj krcnim, pasi ata pretendonin t drejtn e t qenit
mbrojtsit e Qabes.
Kta t fundit vazhdimisht ishin t vendosur pr ta
eliminuar komunitetin e ri mysliman, ndaj prgatitn
nj sulm kundr Medins. Kt radh, m n fund, pas
shum vitesh persekutimesh dhe torturash, Zoti dha
lejen pr tu mbrojtur:
U lejohet (lufta) atyre q jan sulmuar, ngase u sht
br padrejtsi dhe Allahu, me t vrtet, sht i
Fuqishm q ti ndihmoj. [22/39]
SURJA 1

EL-FTIHA

Beteja e Bedrit
Prfundimi ishte beteja e Bedrit, e cila u zhvillua n
vitin 623, gjat vitit t dyt t Hixhretit, n muajin e
Ramazanit. Ushtria e Meks e prbr nga mijra burra
- tre her m shum se kundrshtari i saj - sulmoi
ushtrin e vogl t myslimanve. Mirpo, me Vullnetin
hyjnor, prfundimi i ksaj beteje ishte nj fitore
madhshtore e myslimanve. Disa udhheqs t Meks,
t cilt kishin persekutuar mysliman, u vran, kurse
t tjert u burgosn duke paguar kshtu nj mim t
lart. Pr her t par n histori, t burgosurve t lufts
u jepej ushqim dhe mbrojtje po aq sa edhe rrmbyesve
t tyre, si dhe nj trajtim i njerzishm. Kjo betej ishte
prcaktuese: forca dhe guximi i besimtarve mysliman
lan pa mend kundrshtart e tyre t Meks bashk me
aleatt, edhe pse kta ngulmonin pr ta shkatrruar
Islamin.
Betej pas beteje, myslimant arritn t provojn se
ata mund ti rezistonin fardolloj sulmi. Megjithat,
ata arritn ti shptonin kur duhet nj shpartallimi vitin
q vijoi, n kohn e betejs s Uhudit, q u dha
kurejshve iden pr ti sulmuar dhe pr ti shfarosur
njher e prgjithmon. Kta t fundit komplotuan me
disa beduin, me disa fise ifute, si dhe me disa hipokrit
q jetonin n Medin.
Kjo ndodhi gjat vitit t pest t Hixhretit, kur nj
ushtri me m shum se dhjetmij vet u drejtua pr n
Medin. Mirpo myslimant ishin t gatshm pr tu
mbrojtur. Sipas kshillave t Selman Farisiut, ata kishin
grmuar hendek t gjer rreth e rrotull qytetit. Vet
Profeti mori pjes n prgatitjet.
Pas nj muaji t gjat rrethimi, kundrshtart nga
Meka gjithmon e m shum po dshtonin pr t
deprtuar brenda qytetit e pr kt arsye filluan ta
humbasin qetsin. Pak nga pak mosbesimi zuri t
prhapej midis radhve t forcave aleate. Si pasoj e
grindjeve q shprthyen mes tyre, si dhe nga kushtet e
EL-FTIHA

SURJA 1

63

vshtira atmosferike, ata zun t mblidhnin adrat e

tyre dhe u trhoqn m n fund.
Marrveshja e Hudejbijjes
Kjo ishte nj fitore e madhe pr Islamin. Qyteti i
Medins nuk u sulmua m kurr. Nj vit m pas, i gjashti
pas Hixhretit, u dekretua nj armpushim midis
udhheqsve t Meks dhe Profetit (a.s.), megjithse
kushtet e tij ishin pa asnj dyshim n favor t
Kurejshve. Kjo u quajt marrveshja e Hudejbijjes.
Periudha e paqes q vijoi m pas u dha mundsi
jomyslimanve t shumt q t shikonin vet mirsit e
mnyrs s jetess islame. Pr kt arsye, nj numr
shum i madh nga Meka, si dhe pjestar t fiseve t
ndryshme, prqafuan Islamin.

64

Thirrje udhheqsve
Gjat ksaj kohe, Profeti (a.s.) u drgoi letra
qeveritarve t shumt midis t cilve edhe perandorve
t dy superfuqive t kohs, Persis dhe Bizantit, duke i
ftuar ata n Islam. Perandori Herakli ishte duke
udhtuar n Jeruzalem kur mori letrn q mbante vuln
e Profetit. Ai lexoi: Nga ana e Muhamedit, i Drguari
i Allahut, Herakliut, perandorit t Bizantit! Paqja qoft
me at q ndjek udhn e vrtet. Un t ftoj n Islam.
Pranoje at e do t kesh paqe e mbarsi, ndrsa Zoti do
t ta shprblej dyfish. Nse ti nuk e pranon, gjynahet
e njerzve t tu do t bien mbi ty.
[Prcjell nga El-Buhri]
Dhe letra prfundonte me nj paragraf nga Kurani:
Thuaj: O ithtart e Librit, ejani t biem n nj fjal
t prbashkt mes nesh dhe jush: se do t adhurojm
vetm Allahun, se nuk do ti shoqrojm Atij asgj
(n adhurim) dhe se njri-tjetrin nuk do ta mbajm
pr zot, n vend t Allahut! Nse ata nuk pranojn,

SURJA 1

EL-FTIHA

ather thuaju: Dshmoni se ne i jemi nnshtruar

Allahut! [3/64]
Edhe pse perandori e kuptoi se ishte fjala pr Profetin
e lajmruar nga Shkrimet e Shenjta, ai u ndje i detyruar
nga besnikria kundrejt udhheqsve dhe oborrtarve
t tij, t mos e pranonte Mesazhin.
lirimi i Meks
Gjat ksaj kohe, n Arabi, forca e Islamit rritej me
shpejtsi. Dy vjet pas marrveshjes s arritur me
kundrshtart nga Meka, kushtet e s cils shkeleshin
vazhdimisht nga Kurejsht, Profeti (a.s.) vendosi t
marshoj pr n Mek me nj ushtri t prbr me afro
dhjet mij vet.
Ajo ka ndodhi ather qe nj fakt i paharrueshm
n historin e fitoreve fetare. Profeti (a.s.) e pushtoi
qytetin pa derdhur praktikisht asnj pik gjaku. Ai e
kaprceu portn e qytetit i hipur n deven e tij, me
kokn ulur n shenj prulsie, ndrsa t gjith armiqt
e vshtronin. Pr udin e tyre t madhe, ai i fali t
gjith ata q ishin armiqt m t mdhenj dhe shpalli
nj amnisti t prgjithshme. Kjo ishte dita e fitores dhe
kapitulli i fundit i jets s Profetit po fillonte.
Kshtu prfundoi fitorja e Meks. Armiqt e Islamit
u dorzuan dhe njkohsisht u faln me shpirtmirsi.
Dshmitar t ksaj mshire dhe dhembshurie t Profetit
(a.s.), banort e qytetit t Meks e prqafuan pa hezitim
Islamin. Profeti hyri n salln e Qabes ku gjendeshin
treqind e gjashtdhjet idhuj e statuja q paraqisnin
perndit e gnjeshtrta prpara t cilave arabt faleshin
dhe q i adhuronin prej shum kohsh. Nj e nga nj,
me urdhr t Profetit, idhujt u shkatrruan. Kjo u dha
fund simboleve t idhujtaris n Gadishullin Arabik.
M n fund, Qabeja, e ngritur nga Profeti Ibrahim
dhe nga djali i tij i par Ismail, u pastrua dhe iu kushtua
EL-FTIHA

SURJA 1

65

66

adhurimit t Zotit t Vetm, Allahut, Zotit t Botve.

Allahu sht Ai q e ka uar t Drguarin e Vet me
udhrrfimin dhe fen e s Vrtets, pr ta ngritur
at m lart se t gjitha fet, edhe nse nuk e plqejn
idhujtart [61/9]
Kjo tani do t thoshte se kishte njzet e nj vjet q
Profeti kishte nisur ti krkonte njerzimit q t njihte
Zotin e Vetm dhe se zbulimi kishte filluar. Misioni i
Muhamedit (a.s.) po arrinte fundin e tij.
Ai vendoset n Medin, e cila bhet kryeqyteti i bots
s re myslimane. Nga e gjith Arabia vinin delegacione
pr te Profeti (a.s.) pr t prqafuar Islamin. Pr m
tepr, ai drgoi grupe besimtarsh n vende dhe n
provinca t ndryshme, duke u br thirrje banorve t
tyre q t prqafonin Islamin.
Megjithat, edhe pse ishte n krye t t gjith Arabis
dhe t viseve prqark, Muhamedi (a.s.) vazhdoi t
jetonte si nj shrbtor i prulur i Zotit. Ai ishte msuar
ti rregullonte kpuct e veta, t qepte rrobat e veta e ti
shrbente familjes s tij thjeshtsisht.
Haxhillku i lamtumirs
Ky ndodhi n shekullin e VII, dhjet vjet pas
Hixhretit; Profeti po i afrohej fundit t jets s vet n
kt Tok. Ky ishte ai vit gjat t cilit ai kreu
haxhillkun, shtylln e pest t Islamit. Nn diellin
prvlues, npr rrafshinat e Arafatit, Profeti Muhamed
(a.s.) dha predikimin e tij t fundit:
O njerz! Dgjoni me vmendje fjalt e mia dhe
kuptojini ato, sepse un nuk e di nse do t mund
tju takoj m n kt vend pas nj viti.
O njerz! Gjaku juaj, pasurit tuaja dhe nderi juaj
duhet t jen gjra t shenjta njlloj si kjo dit e
shenjt, n kt muaj t shenjt dhe n kt territor
t shenjt, gjersa ju t takoni Zotin tuaj! Ju do t
SURJA 1

EL-FTIHA

shkoni padyshim, q t takoni Zotin tuaj dhe do t

pyeteni pr veprimet tuaja. Jini vigjilent, pra! A
jua kam sjell me besnikri Mesazhin? O Zot, qofsh
Dshmitar!
Kushdo q merr dika n mirbesim, le tia kthej
srish atij q ia kishte ln n besim. Mos trhiqni
asnj interes n t holla t marra hua, si bnim kur
ishim t paditur; por ju do t keni t drejt mbi
kapitalet tuaja; mos u bni as shtyps, as t
shtypur... E drejta e gjakmarrjes s kohs s
padituris sht zhdukur dhe t vdekurit e saj nuk
do t shpaguhen...
O njerz! Djalli ka humbur do shpres pr tu
adhuruar n tokat tuaja. Megjithat, ai do t krkoj
q tju mashtroj pr shkak t punve tuaja t vogla.
Jini vigjilent, pra nga ai pr sigurin e besimit tuaj...
A jua kam prcjell me besnikri Mesazhin? O Zot,
qofsh Dshmitar!
N t vrtet, koha sht kthyer n gjendjen e saj
fillestare, n t ciln Allahu e kishte krijuar, ditn
kur ai krijoi qiejt dhe Tokn. Numri i muajve sipas
Allahut sht dymbdhjet; midis tyre katr jan t
shenjt, gjat t cilve lufta dhe betejat jan t
ndaluara...
O njerz, grat tuaja kan t drejt mbi ju sikurse ju
keni t drejt mbi to...Trajtojini grat me butsi! Ato
jan partneret tuaja si dhe mbshtetset tuaja pa
interes...Ju i keni marr amanet nga Allahu dhe
knaqsia e tyre ju lejohet vetm nprmjet nj leje
t Zotit. Jini pra t devotshm me at q u prket
grave, duajini t mirn atyre. Jua bra t ditur
Mesazhin? O Zot, qofsh Dshmitar...
EL-FTIHA

SURJA 1

67

O njerz! Kam ln midis jush at q, nse ju e

shtrngoni fort, do tju mbroj nga shthurja: nj
orientim t qart, Librin e Allahut dhe Traditn e
Profetit t Tij (Sunetin).
O njerz! do besimtar duhet t jet nj vlla i vrtet
pr do besimtar tjetr. Pasurit e nj vllai jan t
paprekshme, vese kur ai pranon ti jap me dshir.
Mos e gnjeni njri-tjetrin.
Profeti ngriti gishtin e tij tregues drejt qiellit, pastaj
n drejtim t turms e thirri: O Zot, qofsh Dshmitar! O
Zot, qofsh Dshmitar! Dhe shtoi: Le tua drgojn t
pranishmit kt mesazh t munguarve!
Ather u shpalln disa nga fjalt e fundit t Kuranit:
Sot jua prsosa fen tuaj, e plotsova dhuntin Time
ndaj jush dhe zgjodha q Islami t jet feja juaj! [5/3]

68

Vdekja e Profetit (a.s.)

Disa muaj m von, n vitin 632 (n vitin 10 t
Hixhretit), Allahu i Lartmadhruar thrriti shpirtin e
Profetit Muhamed (a.s.). Ai vdiq n moshn 63-vjeare,
n shtpin e tij n Medin, duke ln pas vetes vetm
pak pasuri, botn nn kmbt e tij dhe asnj dinar n
emr t tij [Prcjell nga El-Buhri].
Fryma e mesazhit t tij mbetet edhe sot po aq e qart
dhe aq e gjall sa ather kur u shpall; aq sa qenia
njerzore mund t jet dshmitari i mrekullis s jets
s tij, i misionit t tij, i bukuris dhe i prsosmris s
thirrjes s tij:
L ilhe il-lAllh, Muhammedun resl Allh.
Ska Zot tjetr ve Allahut, Muhamedi sht i
Drguar i Allahut.

SURJA 1

EL-FTIHA

Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

69

KURANI
i madhrishm

EL-FTIHA

SURJA 1

70

SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA EL-FTIHA
Mekase - 7 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Me emrin e Allahut, t Gjithmshirshmit, Mshirplotit!1

2. do lavdrim i prket Allahut, Zotit t botve,
3. t Gjithmshirshmit, Mshirplotit,
4. Sunduesit t Dits s Gjykimit.
5. Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Teje ndihm
krkojm.2
6. Udhzona n rrugn e drejt!3

71
Kjo formul quhet El-Besmele n terminologjin islame dhe ndodhet n fillim
t do sureje t Kuranit, prve sures s nnt. Ajo sht nj thirrje q i drejtohet
Allahut t Madhruar, n mnyr q Ai ta pranoj dhe ta bekoj veprimin q nis
me kt formul. Besmele-ja prbhet nga dy pjes: prmendja e emrit t Allahut
(bismil-lh) dhe prmendja e dy prej cilsive t Tij, me t cilat Ai ka dashur q
robrit e Vet ta identifikojn: Er-Rahmn dhe Er-Rahm (i Gjithmshirshmi,
Mshirploti). Kur shqipton pjesn e par t formuls, myslimani thot: Me
emrin e Allahut e nis leximin. M pas vazhdon me dy cilsit: Er-Rahmn dhe
Er-Rahm, t cilt rrjedhin nga e njjta rrnj rahima q do t thot t mshirosh.
N lidhje me dallimin midis ktyre dy emrave t Allahut jan br trajtesa t
shumta e t gjata, sepse, si ndodh gjithmon, para Madhshtis s Allahut dituria
dhe njohuria njerzore kan gjithnj dika pr t thn. Sipas disa komenteve,
emri Er-Rahmn do t thot i Mshirshm dhe Prdllyes pr t gjitha krijesat,
prandaj sht prkthyer I Gjithmshirshmi, kurse emri Er-Rahm, edhe pse
tregon nj mshir t pakufishme, sipas komentuesve t Kuranit, kjo mshir
sht e veant vetm pr besimtart. Ky emr sht prkthyer Mshirploti.
2
Vini re kumbimin strikt monoteist t lutjeve islame. N Islam, jo vetm q nuk
duhet adhuruar asnj krijes, por edhe ti lutesh pr ndihm ndonj shenjtori,
profeti apo fardo krijese tjetr, sht rreptsisht e ndaluar. Njeriu duhet ti
lutet pr ndihm vetm Allahut.
3
Pas lavdrimit t Allahut, pas njohjes s sundimit t Tij hyjnor mbi gjithsin
dhe mbi Ditn e Gjykimit dhe pas deklarimit t nnshtrimit t trsishm ndaj
Allahut, q konkretizohet n adhurimin kushtuar Atij dhe n heqjen dor nga
do lloj ndihmsi e mbrojtsi tjetr prve Atij, njeriu i krkon Zotit t Tij q ti
1

EL-FTIHA

SURJA 1

7. N rrugn e atyre q u ke dhuruar mirsi4 e jo n t atyre q

kan shkaktuar zemrimin Tnd,5 as n t atyre q jan t
humbur!6

72

jap nj udhzim pr n rrugn e drejt, nj sistem doktrinar, shpirtror dhe

ligjor q do ta udhheq prmes ksaj prove toksore deri n jetn e prtejme.
4
Vargu i fundit prmban pohimin se edhe para shpalljes s Kuranit, mshira e
Allahut t Madhruar vepronte midis njerzve, duke prodhuar sjellje t ndriuara
nga besimi dhe t udhhequra nga frika ndaj Zotit. Sipas komentuesit m t
njohur t Kuranit, Ibn Abbasit (r.a.), ata njerz q Allahu u ka dhuruar mirsi, jan:
profett, besimtart e sinqert e t drejt (siddikn), martirt pr shtjen e
besimit (shuhad) dhe besimtart e mir e t drejt (slihn).
5
Njerzit e till jan ata q e njohin rrugn e drejt, por q nuk e ndjekin at.
6
Njerzit e till jan ata q kan gabuar rrug, duke kujtuar se ndjekin rrugn e
drejt.

SURJA
2 1 EL-BEKARE
SURJA
EL-FTIHA

SURJA EL-BEKARE
Medinase - 286 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif, Lm, Mm.7

2. Ky sht Libri n t cilin nuk ka dyshim8. Ai sht udhrrfyes9
pr t devotshmit,10
Elif-i, Lm-i dhe Mm-i jan tre shkronja t veanta t alfabetit arab. Shkronja t tilla
t veanta ndodhen n t njjtin pozicion n 29 sure t tjera. N lidhje me kuptimin
e tyre, dijetart komentues t Kuranit, kan dhn shum interpretime, por asnjri
prej tyre nuk ka arritur nj konsensus t till t prgjithshm q t konsiderohet si
interpretimi m i besueshm. Gjithsesi, shum komentues kan mendimin se kuptimin
e vrtet t ktyre shkronjave e di vetm Allahu dhe se ato bjn pjes n ato vargje,
pr t cilat vargu i shtat i sures Ali Imran thot: sht Ai q t ka shpallur ty
(Muhamed) Librin, disa vargje t t cilit jan t qarta e me kuptim t drejtprdrejt.
Ato jan themelet e Librit. Kurse disa (vargje) t tjera jan jo krejtsisht t qarta (me
kuptime alegorike). Ata, zemrat e t cilve priren nga e pavrteta, ndjekin vargjet m
pak t qarta, duke krkuar t krijojn pshtjellim dhe duke krkuar ti komentojn
sipas dshirs s vet. Por, kuptimin e tyre t vrtet e di vetm Allahu. Ndrsa ata q
jan thelluar n dijeni, thon: Ne i besojm (Kuranit). T gjitha kto (vargje t qarta
e alegorike) jan nga Zoti yn! Nse secila nga shkronjat e veanta t prdorura n
fillimet e 30 sureve, llogaritet vetm nj her, ather numri i tyre sht katrmbdhjet,
po aq sa gjysma e shkronjave t alfabetit arab.
8
Pra, nuk ka dyshim se ky Libr Kurani sht Fjala e Allahut. Kurani ndryshon
nga shkrimet e tjera t shenjta, sepse do shkronj dhe do fjal e tij sht e Zotit dhe
se ai sht i ruajtur n pastrtin e vet origjinale.
9
Pra, Kurani sht libr ndriues q tregon rrugn e drejt t besimit dhe t sjelljes
dhe jo libr letrsie, historie apo shkencash fizike. Edhe pse ai sht shkruar n stilin
m t lart letrar n gjuhn arabe, edhe pse prmban t dhna t sakta historike apo
shkencore, para s gjithash ai sht nj libr i shenjt q prmban urdhrime, ligje
dhe msime hyjnore, sipas t cilave njerzit duhet t formojn jetn e tyre.
10
t devotshmit: ky sht prkthimi i fjals muttekn, e cila fjal pr fjal do t
thot: ata q i ruhen Allahut dhe q kan frik prej Atij. Frika prej Allahut nuk sht
e till q ta tmerroj besimtarin apo ta terrorizoj at, por sht nj frik e przier me
ndjenjn e dashuris, adhurimit, respektit dhe dorzimit para Atij. Myslimani qan nga
frika prej Allahut, por m s shumti sht mblsia q ndien nga dashuria pr At,
dhe jo ankthi, ajo q ia shkrin zemrn, ia djeg kraharorin dhe e bn q ti rrjedhin
lott.
7

EL-BEKARE

SURJA 2

73

3. t cilt besojn n t fshehtn,11 falin namazin12 dhe japin13 nga

ajo q u kemi dhn Ne;
4. dhe pr ata q besojn n at q t sht shpallur ty (o
Muhamed), n at q sht shpallur prpara teje dhe q me bindje
i besojn jets tjetr.
5. Ata jan udhzuar n rrug t drejt nga Zoti i tyre dhe pikrisht
ata jan t shptuarit.14
6. Sa pr ata q mohojn, njsoj sht, i paralajmrove apo nuk
i paralajmrove - ata nuk besojn.
7. Allahu i ka vulosur zemrat e tyre, ndrsa n vesht dhe syt e
tyre kan mbules; ata i pret nj dnim i madh.
8. Ka disa njerz q thon: Besojm n Allahun dhe n Ditn e
Gjykimit!, por n t vrtet ata nuk jan besimtar.

74

9. Ata prpiqen t mashtrojn Allahun dhe besimtart, por n t

vrtet mashtrojn vetm vetveten, megjithse nuk e ndiejn.
10. N zemrat e tyre ka nj smundje, t ciln Allahu ua shton. Ata
i pret nj dnim i dhembshm, pr shkak t hipokrizis s tyre.
11. Kur u thuhet: Mos bni rregullime n tok! - ata thon:
Ne bjm vetm prmirsime n tok!
12. Por jo! N t vrtet, pikrisht ata jan shkaktart e
rregullimeve, ndonse nuk e ndiejn.
t fshehtn: ky sht prkthimi i fjals gajb q prfshin gjithka q sht prtej
perceptimeve njerzore dhe e pakapshme nga arsyeja e thjesht, si p.sh.: ringjallja,
Xheneti (Parajsa), Xhehenemi (Ferri), paracaktimi hyjnor etj. T gjitha kto gjra jan
prtej mendjes son dhe zbulohen vetm nprmjet Shpalljes Hyjnore.
12
Namazi sht shtylla e dyt e Islamit. Ai sht nj ritual i posam i prbr nga
leximi i pjesve t caktuara prej Kuranit dhe nga recitime lavdesh e lutjesh pr Zotin,
t kombinuara me lvizje t veanta. Namazi sht i detyrueshm t kryhet nga do
besimtar pes her n dit n koh t caktuara.
13
Vargu bn fjal pr do lloj shpenzimi n t mir t njerzve, prfshi ktu edhe
zeqatin 1/40 e pasuris , q sht detyrim financiar pr do mysliman t pasur.
14
Pr ta prmbledhur, t udhzuarit n rrugn e drejt dhe t devotshmit dallohen
pr: 1) besimin n t padukshmen; 2) faljen e rregullt t namazeve; 3) shpenzimin n
t mir t t tjerve; 4) besimin n Mesazhin q i sht shpallur Profetit Muhamed
(a.s.); 5) besimin n t gjith Librat e mparshm Hyjnor dhe 6) besimin e patundur
n jetn e prtejme.
11

SURJA 2

EL-BEKARE

13. Kur atyre u thuhet: Besoni edhe ju ashtu si kan besuar

njerzit e tjer! - ata thon: Vall, a t besojm edhe ne ashtu
si besojn mendjelehtt?! Por jo! N t vrtet, pikrisht ata
jan mendjelehtt, por nuk e din kt.
14. Kur takohen me besimtart, ata thon Besojm por,
kur mbesin vetm me djajt e tyre, thon: N t vrtet, ne
jemi me ju; ne vetm po talleshim.
15. Allahu do t tallet me ata dhe do ti lr nj koh t gjat q
t bredhin verbrisht n mendjemadhsin e tyre.
16. Pikrisht kta jan ata q kan kmbyer udhzimin me
humbjen, kshtu q tregtia atyre nuk u solli kurrfar dobie dhe
as nuk ishin t udhzuar n rrugn e drejt.
17. Rasti i tyre shmbllen me rastin e atyre q ndezin nj zjarr
dhe, kur ai ua ndrion kan rreth vetes, Allahu ua merr dritn,
i l n errsir dhe ata nuk shohin asgj!
18. Ata jan t shurdhr, memec e t verbr, prandaj nuk kthehen
n rrug t drejt.
19. Ose shmbllen me ata q, gjat shtrngats nga qielli,
shoqruar me errsir, bubullim dhe shkreptim, i mbyllin vesht
me gishtat e tyre, pr t mos dgjuar ushtimn nga frika e vdekjes.
Kshtu, Allahu i ka nn kontroll mohuesit.
20. Shkreptima, pothuaj, ua merr shikimin. Sa her q ajo ua
ndrion rrugn, ata ecin dhe, kur i kaplon errsira, ndalen. Sikur
t donte Allahu, do tua merrte dgjimin dhe shikimin. Pa dyshim,
Allahu sht i Fuqishm pr do gj.15
21. O njerz! Adhuroni Zotin Tuaj, i Cili ju ka krijuar ju dhe ata
q ishin para jush, q t mund t ruheni (nga t kqijat);
22. i Cili e ka br pr ju tokn shtres dhe qiellin ndrtes; i Cili prej
s larti zbret uj dhe nprmjet tij bn q t rriten fruta si ushqim pr
ju. Prandaj mos sajoni me vetdije zota t barabart me Allahun.
Vargjet 6-20 bjn fjal pr nj kategori t caktuar njerzish q hiqen si besimtar, por
q n t vrtet nuk jan t till. Kta njerz prmenden n Kuran me termin munfikn,
hipokrit, dhe n zemrat e veta kan smundjen e dyshimit n t vrtetat fetare.
15

EL-BEKARE

SURJA 2

75

23. Nse ju dyshoni n at q ia kemi zbritur robit ton

(Muhamedit a.s.), ather hartoni nj sure t ngjashme me at q
ia kemi shpallur atij! Thirrni n ndihm edhe dshmitart tuaj (q
i adhuroni) n vend t Allahut, nse jeni t sinqert.
24. Nse nuk mundeni, dhe kurrsesi nuk do t mundeni, ather
ruajuni zjarrit, lnd djegse e t cilit jan njerzit dhe gurt dhe
q sht prgatitur pr t ndshkuar mohuesit.
25. Ata q besojn dhe bjn vepra t mira, gzoji me kopshte
t Xhenetit, npr t cilat rrjedhin lumenj. Sa her q atyre tu
jepet si ushqim ndonj frut i kopshteve, ata do t thon: Kt e
kemi ngrn edhe prpara. Por atyre do tu jepen vetm fruta
t ngjashme me ato t Toks. N Xhenet ata do t ken
bashkshorte t pastra dhe atje do t jetojn prgjithmon.

76

26. Allahu nuk ngurron t jap shembull mushkonjn ose dika

m t madhe se ajo. Ata q besojn, e din se kjo sht e vrteta
nga Zoti i tyre, kurse ata q nuk besojn, thon: far krkon
t tregoj Allahu me kt shembull? Nprmjet tij, Ai
shumknd e l n humbje e shumkujt ia ndrion rrugn e drejt.
Ai i l n humbje vetm gjynahqart e mdhenj,
27. t cilt shkelin besn e Allahut, pasi e patn dhn, ndrprejn
at q ka urdhruar Allahu pr ta mbajtur lidhur* dhe bjn
ngatrresa n Tok; ata jan njmend t shkatrruar.
28. Si mund ta mohoni Allahun, ndrkoh q keni qen t pajet
e Ai ju dha jetn?! Pastaj Ai do tju bj t vdisni, m pas do tju
ringjall e, n fund, do t ktheheni tek Ai?!
29. sht Ai q pr ju ka krijuar do gj q ka n Tok. Pastaj, i
sht drejtuar qiellit dhe e ka rregulluar, duke e br at shtat
qiej. Ai sht i Dijshm pr do gj.
* ndrprejn at q ka urdhruar Allahu pr ta mbajtur lidhur - Allahu i
Madhruar na ka urdhruar t mbajm lidhjet me T, duke besuar tek Ai dhe
duke e adhuruar At; t mbajm lidhjet me Profetin e Tij, duke e besuar at, duke
e dashur dhe duke ndjekur shembullin e tij; pastaj t mbajm lidhjet me prindrit,
t afrmit, shokt dhe njerzit e tjer, duke zbatuar detyrimet q kemi kundrejt
atyre.
SURJA 2

EL-BEKARE

30. Kur Zoti yt u tha engjjve: Un do t krijoj nj mkmbs

(q do t zbatoj ligjet e Zotit) n tok, ata than: A do t vsh
atje dik q do t bj rregullime e do t derdh gjak n t,
ndrkoh q Ne t madhrojm, t lavdrojm dhe t lartsojm
ashtu si t takon Ty?! Ai tha: Un di at q ju nuk e dini.
31. Allahu ia msoi Ademit emrat e do gjje, pastaj ua paraqiti
engjjve dhe u tha: M tregoni emrat e tyre, nse ajo q thoni
sht e vrtet!
32. Qofsh i lavdruar! - than ata - Ne dim vetm at q na ke
msuar Ti. N t vrtet, Ti je i Gjithdituri, i Urti.
33. O Adem, - tha Ai - ua trego atyre emrat e gjrave! Kur ai
ua tregoi emrat e tyre, Allahu tha: A nuk ju kam thn se vetm
Un i di fshehtsit e qiellit e t Toks dhe vetm Un e di far
tregoni haptazi dhe far fshihni?!
34. Kur u tham engjjve: Pruluni n sexhde para Ademit,
ata u pruln, prve Iblisit, i cili nuk deshi, u tregua mendjemadh
dhe u b mosbesimtar.
35. Ne tham: O Adem, jeto ti dhe gruaja jote n Xhenet dhe
aty hani sa t doni e kur t doni, por mos iu afroni ksaj peme,
se ndryshe do t bheni t padrejt.
36. Shejtani i shtyu t gabojn e i nxori nga lumturia ku ishin.
Zbritni - u tham Ne - do t jeni armiq t njri-tjetrit. N Tok
do t qndroni, do t keni furnizim e do t jetoni deri n nj
koh t caktuar.
37. Ademi msoi disa fjal (se si t krkonte falje) nga Zoti i tij,
kshtu q Ai ia pranoi pendimin. Sigurisht, Ai i pranon shum
pendimet, Ai sht Mshirploti.
38. Ne u tham: Zbritni t gjith prej Xhenetit! Kur tju vij
udhrrfimi Yn, ata q do ti prmbahen atij, nuk do t ken
frik dhe nuk do t dshprohen.
39. Kurse ata q i mohojn dhe i prgnjeshtrojn shpalljet Tona,
do t jen banor t Zjarrit, ku do t mbesin gjithmon.
EL-BEKARE

SURJA 2

77

40. O bijt e Izraelit, kujtoni t mirat q ju kam falur! Prmbushni

premtimin q M keni dhn, q edhe Un t prmbush
premtimin q ju kam br (pr tju futur n Xhenet). Vetm prej
Meje duhet t friksoheni.
41. Besoni n at (Kuran) q kam zbritur si vrtetues t Shkrimeve
tuaja, e mos u bni mohuesit e par t tij! Mos i kmbeni shpalljet
e Mia me nj vler t vogl dhe ruhuni vetm prej Meje!
42. Mos e przieni t vrtetn me t pavrtetn, dhe t vrtetn
mos e fshihni me vetdije.
43. Faleni namazin, jepeni zeqatin dhe prkuluni n ruku bashk
me ata q prkulen (n namaz).
44. Vall, a i urdhroni njerzit q t bjn t mira e veten po e
harroni, ju q lexoni Shkrimet?! A nuk arsyetoni?
45. Krkoni ndihmn e Allahut me durim e me namaz! Kjo
sht njmend e vshtir, prvese pr t devotshmit,

78

46. q jan t bindur se do t takojn Zotin e tyre dhe se do t

kthehen tek Ai.
47. O bijt e Izraelit! Kujtoni t mirat q ju kam dhn dhe q ju
kam ngritur mbi njerzit e tjer (t asaj kohe).
48. Friksojuni Dits kur askush nuk do t mund t bj asgj
pr asknd dhe, kur prej askujt nuk do t pranohet as
ndrmjetsim, as shprbles e as q do t ndihmoheni.
49. Kujtoni se si ju shptuam nga populli i Faraonit, i cili ju
shtypte mizorisht: jua therte djemt e jua linte t gjalla femrat.
Kjo ka qen nj sprov e madhe pr ju - nga Zoti juaj.
50. Kujtoni se si e am detin e ju shptuam, ndrsa n pranin
tuaj i fundosm njerzit e Faraonit.
51. Kujtoni kur i caktuam Musait dyzet net (pr takimin me t),
e pastaj ju adhuruat viin, duke vepruar si keqbrs!
52. Pastaj Ne ju falm, q t bheni mirnjohs.

SURJA 2

EL-BEKARE

53. Kujtoni kur Musait i dham Librin dhe Dalluesin16, q t

udhzoheni (n rrugn e drejt)
54. dhe, kur ai i tha popullit t vet: O populli im, ju vetm vetes
i bt keq, kur e adhuruat viin si zot! Prandaj kthehuni t penduar
te Krijuesi juaj dhe vritni njri-tjetrin! Kjo sht m mir pr ju
n sy t Krijuesit tuaj. Ai jua fali gabimin, sepse Ai i pranon
shum pendimet dhe sht Mshirploti.17
55. Kujtoni kur i that Musait: O Musa! Ne nuk do t t besojm
ty, derisa t shohim Allahun haptazi!. Ather nj rrufe ju goditi,
ndrsa ishit duke par.
56. Pas vdekjes suaj, Ne ju ringjallm, q t bheni falnderues.
57. Pastaj bm q ret tju bnin hije dhe ju zbritm mann18
dhe thllza, duke thn: Hani nga ushqimet e mira, q ju kemi
dhn! (Ata nuk ishin mirnjohs dhe kshtu) nuk na bn keq
Neve, por i bn keq vetes.
58. Kujtoni kur tham: Hyni n kt qytet dhe hani t doni
dhe sa t dshironi, por, duke hyr n qytet, pruluni n sexhde
dhe thoni: Falna! q Ne tjua falim gabimet. Atyre q bjn
vepra t mira, Ne ua shtojm shprblimin
59. Por keqbrsit e ndryshuan fjaln q iu tha me nj fjal tjetr,
prandaj Ne u sollm atyre q bn (kt) padrejtsi nj dnim
nga qielli pr mosbindjen e tyre.

Pra, Libri i shenjt i hebrenjve, Teurati dhe dituria pr t dalluar t mirn nga
e keqja.
17
Ky varg tregon dnimin e hebrenjve n kt jet, pr t kqijat q kishin br,
si pr shembull konsiderimi i viit zot dhe kundrshtimi i Profetit Musa (a.s.) nga
ana e tyre. Ky varg i dnoi, duke iu thn vritni njri-tjetrin pr t shprehur
pendimin pr kto gabime. Kjo ngjarje ka qen kshtu: Zoti iu zbriti atyre nj
mjegull, n t ciln ata ishin t detyruar q t nxirrnin e t vringllonin shpatat.
Pastaj, Ai e ngriti mjegulln dhe u pa se kush ishte vrar. Me kaq mori fund ky
dnim dhe u pranua pendimi i mbar popullit. Por, kjo nuk do t thot se njeriu
duhet t bj vetvrasje, sepse vetvrasjen e mallkojn t gjitha librat fetar, prej
Ademit e kndej (prkthyesi).
18
Nj rrshir e mbl si mjalti.
16

EL-BEKARE

SURJA 2

79

60. Kur Musai krkoi uj pr popullin e tij, Ne i tham: Bjeri

gurit me shkopin tnd! Ather, nga ai shprthyen dymbdhjet
burime, dhe do fis e dinte burimin e vet. Ne tham: Hani e
pini prej begative t Allahut dhe mos bni t kqija e mbrapshti
n Tok!.
61. Kujtoni kur i that: O Musa! Ne nuk mund t knaqemi
vetm me nj lloj ushqimi, prandaj lutju pr ne Zotit tnd t na
dhuroj nga ato q jep toka: perime, tranguj, thjerrza, qep dhe
hudhra! Ai ju tha: Vrtet doni t ndrroni at q sht m e
mir me at q sht m e dobt?! Shkoni n qytet, atje do t
gjeni at q krkoni! Ata i kaploi poshtrimi dhe prulja dhe
merituan zemrimin e Allahut. Kjo ndodhi, sepse ata i mohonin
shpalljet e Allahut dhe i vrisnin t drguarit pa asnj t drejt.
Kjo ndodhi, sepse ata kundrshtonin dhe kalonin do kufi.

80

62. Ata q besojn (n Kuran), hebrenjt, t krishtert dhe

sabiint19 - kushdo prej tyre q beson Allahun dhe jetn tjetr
(sipas Kuranit), dhe bn vepra t mira (sipas Islamit), do t
shprblehen nga Zoti i tyre; ata nuk do t ken pse t friksohen
apo t pikllohen!
63. Kujtoni (o hebrenj) kur morm besn tuaj dhe ngritm mbi
ju malin Tur, duke thn: Merreni seriozisht at q ju dham
dhe mbani n mendje rregullat e saj, n mnyr q t ruheni nga
gjynahet!
64. Por m pas, ju i kthyet shpinn (beslidhjes) dhe, sikur t
mos ishte mirsia e Allahut ndaj jush dhe mshira e Tij, do t
ishit t humbur.
65. Sigurisht q ju keni dgjuar pr ata prej jush q shkeln Sabatin20
dhe t cilve Ne u tham: Bhuni majmun t prmuar e t
urryer!.

Nj sekt i przier judeo-kristian.

Sabati sht dita e shtun, gjat s cils Allahu ua ndaloi hebrenjve t peshkonin,
si sprov dhe ndshkim pr gjynahet e tyre.
19
20

SURJA 2

EL-BEKARE

66. Kt dnim e bm paralajmrim pr bashkkohsit dhe

pr brezat e tyre pasardhs, si dhe kshill pr ata q i friksohen
Allahut.
67. Kujto kur Musai i tha kombit t vet: Allahu ju urdhron t
therni nj lop! Ata than: A do t tallesh me ne? - Zoti m
ruajt! - tha Musai - t bhem un nga t paditurit!.
68. Ata than: Lutju Zotit tnd, q t na shpjegoj si duhet t
jet ajo! Musai tha: Ajo t jet nj lop as plak, as e re, por e
mesme; pra, bni at q ju sht urdhruar!
69. Ata than: Lutju Zotit tnd q t na shpjegoj far ngjyre
t ket ajo! Musai tha: Ai thot se ajo duhet t jet lop me
ngjyr t verdh t ndezur, t ciln e plqejn shikuesit.
70. Ata than: Lutju Zotit tnd, q t na shpjegoj far lloji t
jet, sepse lopt t gjitha na duken njsoj e ne, n dasht Zoti, do
t udhzohemi n rrugn e drejt.
71. Musai tha: Ai thot se lopa sduhet t jet e lodhur nga
lrimi apo nga ujitja e toks, por t jet e shndosh dhe pa asnj
t met. Ata than: Tani na the t vrtetn. Kshtu, ata e
thern lopn, por desh e lan pa flijuar.
72. Dhe, pasi vrat nj njeri e u grindt me njri-tjetrin n lidhje
me t, Allahu e nxori n shesh at q fshihnit ju.
73. Ne ju tham: Prekeni t vrarin me nj cop t lops s
flijuar!21 Dhe kshtu, Allahu do ti ngjall t vdekurit dhe do tju
tregoj mrekullit e veta, q ju t kuptoni.

Sipas komentuesve, nj izraelit vrau t birin e xhaxhait, pr ti marr pasurin

dhe kt vrasje ia veshi nj fisi tjetr. Kto dy fise u uan pr t luftuar njritjetrin dhe prbnin nj t gjashtn e izraelitve. Ata iu drejtuan Musait (a.s.) pr
ta sqaruar kt shtje. N fillim, duke u mbshtetur n mendimin e vet t
natyrshm, populli nuk e pranoi menjher urdhrin e Zotit pr t therur nj
lop. Pastaj, u detyrua dhe e pranoi at. Ata e thern lopn dhe e prekn t vrarin
me mishin e saj. Ai u ngjall dhe tregoi se kush e kishte vrar. Nga kjo ngjarje
kuptojm se Zoti sht Fuqiplot, ka fuqi ti ringjall t vdekurit; sht Mshirues
i Madh dhe drgon profet pr ti udhzuar njerzit. Po ashtu, historia na tregon
se populli izraelit shpesh nuk e dgjonte profetin e vet, Musain a.s. (prkthyesi).
21

EL-BEKARE

SURJA 2

81

74. Por, pas ksaj, zemrat tuaja u forcuan e u bn si guri, madje

edhe m t forta. N t vrtet, ka gur nga t cilt burojn
lumenj, ka t atill q ahen e nga t cilt rrjedh uji, madje ka
edhe syresh q rrzohen nga frika e Allahut. Allahu nuk sht i
pavmendshm ndaj veprimeve tuaja.
75. Vrtet shpresoni ju (besimtar) se ata (hebrenjt) do tju
besonin ju, ndrkoh q disa prej tyre i dgjonin fjalt e Allahut
dhe, pasi i kuptonin, me vetdije i shtrembronin ato?!
76. Kur takohen me besimtart, ata thon: Ne besojm, e kur
ngelin vetm me njri-tjetrin, ata thon: A u tregoni atyre, at q
ua ka shpallur Allahu (n Teurat), pr ta prdorur si argument
kundr jush te Zoti juaj? A nuk po mendoni?
77. A nuk e din ata se Allahu di far fshehin dhe far shpallin?!
78. Disa prej atyre jan analfabet, nuk e njohin Librin, prve
disa trillimeve dhe flasin vetm me hamendje.

82

79. Mjer ata q me duart e tyre shkruajn Librin, e pastaj thon:

Kjo sht prej Allahut q pr kt t ken ndonj dobi t
vogl (materiale). Mjer ata pr far kan shkruar me duart e
tyre dhe mjer ata pr far kan fituar!
80. Ata thon: Zjarri do t na prek vetm ca dit t numruara.
Thuaju (o Muhamed): A keni marr pr kt ndonj zotim prej
Allahut, kshtu q Ai nuk do ta shkel kurr zotimin e vet (dhe do
tju dnoj pak) apo po shpifni kundr Allahut gjra q nuk i dini?
81. Nuk sht kshtu si thoni ju! Ata q bjn vepra t kqija dhe
mbulohen nga fajet e veta, do t jen banor t Zjarrit (t
Xhehenemit), ku do t qndrojn prgjithmon.
82. Kurse ata q besojn e bjn vepra t mira, do t jen banor
t Xhenetit, ku do t qndrojn prgjithmon.22
N Kuran prmendet shpesh Xheneti (parajsa). Po ashtu, prmendet edhe
Xhehenemi (ferri apo skterra) - me shum emra. Kjo sht kshtu sepse njeriu
prmendet shum her pr cilsi t mira dhe, pr do cilsi t cekur, prmendet
edhe dhurata q e meriton - Xheneti. Nga ana tjetr, kur prmenden cilsit e kqija
t njeriut, ceket edhe dnimi pr t - Xhehenemi ose dnimi me zjarr (prkthyesi).
22

SURJA 2

EL-BEKARE

83. Kujtoni kur Ne morm besn tuaj, o bijt e Izraelit, se do t

adhuroni vetm Allahun, do t silleni mir me prindrit, t afrmit,
jetimt dhe t varfrit, do tu thoni fjal t mira njerzve, do t
falni namazin e do t jepni zeqatin. Mirpo, m pas, ju ia kthyet
shpinn (beslidhjes), prve nj pakice prej jush, duke iu
shmangur (edhe tani).
84. Dhe kujtoni kur nga ju morm besn q t mos derdhni
gjakun e njri-tjetrit dhe q t mos e dboni njri-tjetrin nga
banesat tuaja! Ju e pranuat kt dhe dolt dshmitar.
85. Mirpo ja tek jeni, duke vrar farefisin tuaj, duke i dbuar
disa syresh nga shtpit e veta dhe duke ndihmuar njri-tjetrin
kundr tyre, fajsisht dhe armiqsisht. Dhe, kur ju vijn t
robruar, ju i shptoni nga robria me t holla, ndrkoh q me
marrveshje e keni t ndaluar ti dboni. Mos vall, nj pjes t
Librit (Teuratit) e besoni, kurse pjesn tjetr e mohoni?! Cilido
prej jush q vepron kshtu, do t ndshkohet me poshtrim n
kt jet, ndrsa n Ditn e Kiametit do t drgohet n dnimin
m t ashpr. Allahu nuk sht i pavmendshm ndaj veprimeve
tuaja.
86. Kta jan ata q jetn e ksaj bote e kan bler me jetn e
ardhshme. Atyre nuk do tu lehtsohet dnimi dhe askush nuk
do tu vij n ndihm.
87. Ne i dham Musait Librin dhe pas tij uam t drguarit
njrin pas tjetrit. Ne i dham Isait, t birit t Merjemes, mrekulli
t qarta dhe e mbshtetm at me Shpirtin e Shenjtris
(Xhebrailin a.s.). Sa her q ndonj i drguar ju sillte at q nuk ju
plqente, ju kapardiseshit, prandaj disa i quajtt gnjeshtar e
disa i vrat.
88. Ata thon: Zemrat tona jan t vulosura. Jo, ssht ashtu,
por ata i ka mallkuar Allahu pr shkak t mohimit t tyre, prandaj
shum pak prej tyre besojn.
89. Dhe, kur nj Libr q vrtetonte Shkrimet e tyre, u erdhi
atyre nga Allahu, ndonse prpara luteshin pr ndihm kundr

EL-BEKARE

SURJA 2

83

jobesimtarve, pra, kur u erdhi ajo q e dinin se sht e vrtet,

ata e mohuan at! 23 Prandaj mallkimi i Allahut qoft mbi
mohuesit!
90. Ata e shitn veten keq, kur nuk besuan n at q shpalli Allahu,
nga zilia se Allahu ia zbret shpalljen kujt t dshiroj nga robt e
Vet. Dhe kshtu trhoqn mbi vete zemrim prmbi zemrim!
Sigurisht q mohuesit i pret nj dnim poshtrues.
91. Kur atyre u thuhet: Besoni n at q ka shpallur Allahu! ata prgjigjen: Ne besojm n at q na sht shpallur neve,
duke mos besuar n at q sht zbritur m pas, ndonse ajo
sht e Vrteta q pohon Shkrimet e tyre. Thuaju atyre: Nse
ishit besimtar, prse i vrat profett e Allahut, ather kur ju
erdhn?!
92. Musai ju solli shenja t qarta, por gjat mungess s tij, ju
adhuruat viin si zot, prandaj u bt fajtor t mdhenj.

84

93. Kur morm besn tuaj dhe ngritm mbi ju malin e Turit,
tham: Merreni seriozisht at q ju kemi dhn dhe dgjoni!
Ju that: Ne dgjuam, por kundrshtojm! Pr shkak t
mohimit, atyre u ishte rrnjosur n zemra dashuria (dhe adhurimi)
pr viin. Thuaju: Nse jeni vrtet besimtar, sa gj t keqe po
ju urdhruaka besimi juaj!
94. Thuaju: Nse Shtpia e jets s prtejme (Xheneti) tek Allahu
sht vetm pr ju e jo pr njerzit e tjer, ather krkoni vdekjen,
nse ajo q thoni sht e vrtet.
95. Por ata kurrsesi nuk e dshirojn vdekjen pr shkak t t
kqijave q kan br! Allahu i njeh mir keqbrsit.
96. Dhe, vrtet, do ti gjesh ata m lakmues pr t jetuar sesa
njerzit e tjer, madje, edhe se pagant. Secili nga ata dshiron t

Sipas Ibn Abbasit, para ardhjes s Profetit Muhamed (a.s.), hebrenjt e Medins
i krkonin Allahut tu drgonte nj profet n ndihm kundr fiseve arabe t
Medins Eus dhe Hazraxh. Por, kur Allahu e zgjodhi Profetin nga radht e
arabve, ata nuk e pranuan at.
23

SURJA 2

EL-BEKARE

jetoj njmij vjet; por edhe nse jeton aq, nuk do t mund ti ik
dnimit! Allahu i sheh punt e tyre t kqija.
97. Thuaju (o Muhamed) atyre q jan armiq t Xhebrailit, se ai
e ka zbritur Kuranin n zemrn tnde me lejen e Allahut, si
vrtetues t librave t shenjt t mparshm dhe si udhrrfyes e
lajm t mir pr besimtart.
98. Kush sht armik i Allahut, i engjjve t Tij, i t drguarve t
Tij, i Xhebrailit dhe Mikailit, ta dij se Allahu sht armik i
jobesimtarve.
99. Ne t kemi zbritur ty shpallje e shenja t qarta, t cilave vetm
njerzit e kqij nuk duan tu besojn.
100. A thua doher q japin ndonj premtim, disa prej tyre e
flakin tej at? Jo, por shumica e tyre nuk besojn.
101. Tani q atyre u erdhi nj i Drguar nga Allahu, vrtetues i
Shkrimeve q kan me vete, nj grup prej atyre, t cilve iu dhan
Shkrimet, e hodhn pas shpine Librin e Allahut, gjoja se nuk
dinin gj pr at.
102. dhe shkuan pas shpifjeve q bnin djajt kundr mbretris
s Sulejmanit. E Sulejmani nuk ishte mohues, por djajt ishin
mohues. Ata u msonin njerzve magjin dhe dijenin q u ishte
drguar dy engjjve n Babiloni - Harutit e Marutit. Kta engjj
nuk i msonin ndokujt magji, pa i thn: Ne jemi drguar pr
tju vn n prov, andaj ti mos u bj mohues (duke msuar apo
ushtruar magjin)! Dhe njerzit msuan nga kta t dy se si ti
ndajn bashkshortt. Por magjistart nuk mund ti bjn dm
askujt pa lejen e Allahut. E megjithat, njerzit msojn ato gjra
q i dmtojn e nuk u bjn dobi. N t vrtet, ata e dinin se ai
q e prvetsonte kt mjeshtri, nuk do t kishte kurrfar t
mire n jetn tjetr. Eh, sa e keqe sht ajo pr t ciln shitn
shpirtrat e veta! Ah, sikur ta dinin ata!
103. Sikur ata t besonin dhe t ruheshin (nga gjynahet), shprblimi
i Allahut do t ishte m i mir. Ah, sikur ta dinin ata!

EL-BEKARE

SURJA 2

85

104. O besimtar! Mos thoni: Rin24, por thoni: Undhurn!

Na shiko! dhe dgjoni! Pr mohuesit ka dnim pikllues.
105. Ata q mohojn, si ithtart e Librit25, ashtu edhe pagant,
nuk dshirojn q tju zbres ndonj e mir nga Zoti juaj. Por
Allahu ia dhuron mshirn e Vet kujt t doj. Allahu zotron
mirsi t madhe.
106. Pr do varg (Kurani) q Ne e shfuqizojm apo q e bjm
t harrohet, Ne sjellim ndonj tjetr m t mir ose t ngjashm
me t. A nuk e di ti se Allahu sht i Fuqishm pr (t br) do
gj?!
107. A nuk e di ti se vetm Allahut i prket sundimi i qiejve dhe
i Toks? Prve Allahut ju nuk keni tjetr mbrojts e as ndihms.
108. A mos doni t pyesni t Drguarin tuaj, ashtu si u pyet
Musai m par? Cilido q e ndrron besimin me mohim, pa
dyshim q e ka humbur rrugn e drejt.

86

109. Shum nga ithtart e Librit,26 prej zilis q kan n vete,

dshirojn q tju kthejn nga besimi n mosbesim, tani q e
vrteta sht e qart pr ata. Por ju falini ata dhe lrini, derisa t
arrij urdhri i Allahut. Vrtet, Allahu sht i Fuqishm pr do
gj.
N kt varg Zoti na urdhron t bisedojm me njerzit me fjal t sinqerta, t
mira, pa hipokrizi dhe q nuk kan prmbajtje fyese. Fjala rina, n shembullin
e ktushm, n arabisht do t thot na dgjo ose na shiko me respekt, por n
hebraishten-arabe t shekullit t shtat ishte sharje me kuptimin O i keqi yn.
25
Ithtart e Librit jan hebrenjt dhe t krishtert. Jan quajtur kshtu, sepse n
themel t fes s tyre ata kan nga nj libr t shpallur nga Zoti, prkatsisht
Teuratin/Torahun dhe Inxhilin/Ungjillin, t cilt besohet se kan psuar
ndryshime nga njerzit me kalimin e kohs.
26
Allahu i Lartmadhruar u trheq vmendjen myslimanve t jen vigjilent n
lidhje me armiqsin q pjestar t traditave t mparshme fetare do t ken
kundr atyre q do t ndjekin msimet e Muhamedit (a.s.). Duhet t jet e qart
se kjo nuk sht nj armiqsi q vjen thjesht pr arsye shpirtrore, por pr arsye
t pushtetit. Islami, me rreptsin e tij morale tradicionalisht t konsoliduar,
imponohet edhe sot si e vetmja shpres pr lirimin e njeriut nga t gjitha
format e sundimit njerzor. Kur pranohet t qenit rob i Allahut, ather nuk
mund t jesh m skllav i njeriut, i ideologjive, i pasuris, i pasioneve dhe i
iluzioneve t tij.
24

SURJA 2

EL-BEKARE

110. Faleni namazin dhe jepeni zeqatin! fardo t mire q t

bni pr shpirtin tuaj, do ta gjeni tek Allahu. N t vrtet, Ai
sheh mir gjithka q bni.
111. Ata thon: Askush nuk do t hyj n Xhenet, prve
hebrenjve ose t krishterve. Kto jan dshirat e tyre boshe!
Thuaju (o Muhamed): Nse sht e vrtet ajo q thoni, ather
sillni provn tuaj!
112. Vrtet, ata q i prulen Allahut dhe bjn vepra t mira, do
ta ken shprblimin te Zoti i tyre, nuk do t friksohen e as do t
pikllohen.
113. Hebrenjt thon: T krishtert nuk kan kurrfar
udhrrfimi ku t mbshteten! Edhe t krishtert thon:
Hebrenjt nuk kan kurrfar urdhrrfimi ku t mbshteten!
Ndrkoh, t dyja palt lexojn t njjtin Libr. Po kshtu, edhe
ata q nuk din, thon t njjtat fjal. Allahu do ti gjykoj
kundrshtit e tyre n Ditn e Kiametit.
114. Kush sht m fajtor se ai q pengon t prmendet npr
xhamit e Allahut Emri i Tij dhe prpiqet pr shkatrrimin e
tyre?! Ata nuk duhet t hyjn n to, prvese t friksuar. Pr ata,
n kt jet ka poshtrim, kurse n jetn tjetr dnim t madh.
115. T Allahut jan Lindja dhe Perndimi, pra, ngado q t
ktheheni sht Fytyra (ana) e Allahut. Vrtet, Allahu sht
Gjithprfshirs dhe i Gjithdijshm.27
116. Ata thon: Allahu ka br nj fmij. I Lavdishm dhe i
Lartsuar qoft Ai! Prkundrazi, Atij i prket do gj q gjendet
n qiej e n Tok dhe Atij i nnshtrohet gjithka.

N kt varg na urdhrohet ti marrrim porosit e t veprojm si urdhrohet.

Myslimant, n fillim faleshin duke u drejtuar nga Jeruzalemi, si bnin edhe
hebrenjt. M pas, kur mrguan n Medin, Zoti i urdhroi q t faleshin n
drejtim t Qabes (Meks). Ather hebrenjt u revoltuan dhe e kundrshtuan
kt kthes. Zoti, u tha: Lindja dhe Perndimi jan t Zotit, (po ashtu, e tr
Gjithsia sht e Zotit). Andaj, duhet pr tu kthyer n lutje nga urdhron Zoti,
pa kurrfar kundrshtimi. N kt mnyr mund ti fitojm dhuratat e Tij
(prkthyesi).
27

EL-BEKARE

SURJA 2

87

117. Ai sht Krijuesi i qiejve dhe i Toks, pa shembull t

mparshm dhe, kur vendos pr dika, vetm thot pr t:
Bhu! - dhe ajo bhet.
118. Kurse t paditurit thon: Prse Allahu nuk flet me ne ose
s paku t na sillte ndonj shenj! Njsoj thonin edhe ata para
tyre; zemrat e tyre i prngjajn njra-tjetrs! Ndrkoh, Ne ua
kemi treguar qart shenjat Tona atyre q besojn bindshm.
119. Njmend, Ne t kemi drguar ty (Muhamed) si sjells t
lajmit t mir dhe paralajmrues; ti nuk do t pyetesh pr banort
e Zjarrit flakrues.
120. As hebrenjt, as t krishtert nuk do t jen t knaqur me
ty, derisa t pranosh besimin e tyre. Thuaju: Vetm udhrrfimi
i Allahut sht i drejt! E, n qoft se pas dituris q t ka
zbritur, ti ndjek dshirn e atyre, ather askush nuk do t t
ndihmonte apo mbronte nga dnimi i Allahut.

88

121. Ata q u kemi dhn Librin dhe e lexojn ashtu si sht

shpallur, ata besojn vrtet n t. Kurse ata q nuk besojn n t,
pa dyshim, jan t humbur.
122. O bijt e Izraelit, kujtoni t mirat q ju dhash dhe q ju
ngrita mbi gjith njerzit e tjer (t asaj kohe)!
123. Friksojuni Dits kur askush nuk do t mund t bj asgj
pr asknd dhe, kur prej askujt, nuk do t pranohet as
ndrmjetsim, as shprbles dhe as q do t ndihmoheni.
124. Kur Allahu e provoi Ibrahimin me disa urdhrime, t cilat
ai i plotsoi, Allahu i tha: Un do t t bj ty imam (prijs) t
njerzve! - Po pasardhsit e mi? - pyeti ai. Allahu tha:
Premtimi Im nuk i prfshin t padrejtt.
125. Kujtoni kur Ne e bm Qaben vendgrumbullimi dhe
sigurie pr njerzit, duke thn Bjeni vendin e Ibrahimit si vendfaljeje! Ne i urdhruam Ibrahimin dhe Ismailin: Pastrojeni
Shtpin Time (Qaben) pr ata q e vizitojn, q rrijn aty pr
adhurim dhe q falen duke u prkulur dhe prulur.

SURJA 2

EL-BEKARE

126. Kur Ibrahimi u lut: Zoti Im, bje kt vend qytet t sigurt
dhe furnizoji me prodhime banort e tij, ata q besojn n Allahun
dhe n jetn tjetr! - Allahu tha: At q nuk beson, pr pak
koh do ta bj q t knaqet e pastaj do ta hedh n dnimin e
zjarrit. Eh, sa vendbanim i keq q sht ai!
127. Kur Ibrahimi dhe Ismaili ngritn themelet e Qabes, u lutn:
O Zoti yn! Pranoje prej nesh (kt vepr)! Me t vrtet, Ti je
Ai q dgjon dhe di gjithka!
128. O Zoti yn! Na bj t prulur ndaj Teje! Bj q edhe
pasardhsit tan t jen t prulur ndaj Teje! Tregona ritet e Haxhit
dhe pranoje pendimin ton, se, pa dyshim, Ti je Pranuesi i
pendimit, Mshirploti!
129. O Zoti yn! Drgo tek ata nj t drguar nga gjiri i tyre, q
tu lexoj shpalljet e Tua, tua msoj Librin dhe Urtsin (rregullat
e fes) e ti pastroj (nga gjynahet)! Vrtet, Ti je i Plotfuqishmi
dhe i Urti!
130. Fes s Ibrahimit i shmanget vetm ai q e nnmon vetveten.
Ne e zgjodhm at n kt bot, kurse n botn tjetr ai do t
jet ndr t mirt.
131. Kur Zoti i tij i tha: Prulu! - ai u prgjigj: Iu prula Zotit
t gjithsis!
132. Ibrahimi ua dha kt porosi fmijve t tij; po ashtu edhe
Jakubi: O bijt e mi! Pa dyshim, Allahu ka zgjedhur pr ju fen
e vrtet, prandaj mos vdisni ndryshe vese duke qen mysliman
t nnshtruar ndaj Atij!
133. A ishit ju t pranishm kur Jakubit iu afrua vdekja dhe i
pyeti t bijt: far do t adhuroni pas meje? - Ata u prgjigjn:
Ne do t adhurojm Zotin tnd, q sht edhe Zoti i etrve t
tu: Ibrahimit, Ismailit dhe Ishakut, nj Zot t vetm. Ne Atij i
nnshtrohemi!
134. Ata njerz tashm kan kaluar. Ata do t ken far kan
merituar dhe ju do t keni at q meritoni e nuk do t pyeteni
pr veprat e tyre.
EL-BEKARE

SURJA 2

89

135. Ata thon: Bhuni hebrenj ose t krishter, q t jeni n

rrug t drejt! Thuaju: N asnj mnyr. Ne jemi t fes s
pastr t Ibrahimit, i cili nuk ka qen idhujtar.
136. Thoni: Ne besojm n Allahun, n at q na sht shpallur
neve (Kuranin), n at q i sht shpallur Ibrahimit, Ismailit,
Ishakut, Jakubit dhe Esbatve (12 bijve t Jakubit), n at q i
sht dhn Musait e Isait dhe n at q u sht dhn profetve
nga Zoti i tyre. Ne nuk bjm kurrfar dallimi midis tyre dhe
vetm Allahut i prulemi.
137. Nse ata besojn n at q besoni edhe ju, ather jan n
rrugn e drejt. E, nse ia kthejn shpinn asaj, ather sigurisht
q do t prahen. Por Allahu t mjafton ty (Muhamed si
mbrojts) kundr atyre. Ai i dgjon dhe i di t gjitha.
138. Thoni: Kjo fe sht ngjyra q na ka dhn Allahu! Ska
ngjyr m t bukur se ajo q jep Allahu! Ne vetm At
adhurojm!

90

139. Thuaj: A mos doni t haheni me ne pr Allahun, kur Ai

sht Zoti yn dhe Zoti juaj?! Ne jemi prgjegjs pr veprat
tona, kurse ju pr tuajat. Ne vetm Atij i prkushtohemi.
140. A po thoni se Ibrahimi, Ismaili, Ishaku, Jakubi dhe Esbatt
kan qen ifut (me fe), ose t krishter? Thuaju: A e dini m
mir ju apo Allahu? Kush sht m keqbrs se ai q fsheh t
vrtetn e ardhur prej Allahut? Por Allahu nuk sht i
pavmendshm ndaj veprave q punoni ju.
141. Ata njerz tashm kan kaluar. Ata do t ken far kan
merituar dhe ju do t keni at q meritoni e nuk do t pyeteni
pr veprat e tyre.
142. Disa mendjeleht (nga ithtart e Librit) do t thon: i
ktheu ata prej kibls s tyre28? Thuaju: T Allahut jan Lindja
dhe Perndimi. Ai udhzon k t doj n rrugn e drejt.
Kibla quhet drejtimi nga kthehen myslimant gjat faljes s namazit. Ky drejtim
ka qen fillimisht nga Jeruzalemi dhe m pas sht ndryshuar drejt Meks. Pr
kt ngjarje flet edhe vargu i msiprm.
28

SURJA 2

EL-BEKARE

143. Kshtu, Ne ju kemi br nj bashksi t drejt, q t bheni

dshmitar prmbi njerzit dhe q i Drguari t jet dshmitar
prmbi ju. Ne nuk e kemi br kthimin tnd nga Qabeja (o
Muhamed) pr tjetr arsye, por vetm pr ti dalluar ata q i
shkojn pas t Drguarit, nga ata q kthehen nga thembrat (q
trhiqen nga besimi tek ai). Kjo prov ka qen e rnd (pr
njerzit), por jo pr ata q Allahu i ka udhzuar. Dijeni se Allahu
nuk ua humb besimin tuaj (d.m.th. namazin q keni falur nga
Kudsi). N t vrtet, Allahu sht Prdllimtar dhe i Mshirshm
me njerzit.
144. Ne t pam ty (Muhamed) q vazhdimisht drejtoje shikimin
nga qielli. Mir pra, Ne do t t kthejm ty nga kibla q t knaq
ty. Prandaj, ktheje fytyrn tnde nga Xhamia e Shenjt (Qabeja)!
Dhe kudo q t gjendeni, kthejeni fytyrn tuaj nga ajo an! Pa
dyshim, ata q u sht dhn Libri (Teurati), e din se drejtimi
nga Qabeja sht e vrteta prej Zotit t tyre. Allahu nuk sht i
pakujdesshm ndaj punve q ata bjn.
145. Edhe sikur tu sillje t gjitha provat atyre q u sht dhn
Libri, ata prapseprap nuk do ta pranonin kibln tnde, por
edhe ti nuk do ta pranosh kibln e tyre dhe askush nga ata nuk
do t pranonte kibln e njri-tjetrit. E, nse ti, pasi t sht zbritur
dituria, do t ndiqje dshirat e tyre, ather pa dyshim q do t
ishe nj nga keqbrsit.
146. Ata q u kemi dhn Librin, e njohin at (Profetin a.s.),
ashtu si i njohin bijt e tyre, por disa prej tyre e fshehin t vrtetn,
duke e ditur mir.
147. E vrteta sht prej Zotit Tnd; pra, kurrsesi mos u bj nga
ata q dyshojn.
148. dokush ka nj drejtim nga i cili kthehet. Pra, bni gar me
njri-tjetrin pr pun t mira. Kudo q t gjendeni, Allahu do tju
mbledh t gjithve; Ai sht i Fuqishm pr do gj.
149. Nga cilido vend q t dalsh, ktheje fytyrn nga Xhamia e
Shenjt. Kjo sht e vrteta q vjen nga Zoti yt. Allahu nuk sht
i pakujdesshm ndaj veprave q ju bni.
EL-BEKARE

SURJA 2

91

150. Nga cilido vend q t dalsh, ktheje fytyrn nga Xhamia e

Shenjt. Kudo q t ndodheni, ktheni fytyrat tuaja nga ajo an,
q njerzia t mos ket t thot kundr jush, prve keqbrsve
- por atyre mos iu friksoni, friksohuni vetm prej Meje -, q t
plotsoj mirsin Time ndaj jush dhe q ju t shkoni n udh t
drejt.
151. Po kshtu, (pr t plotsuar mirsin Time ndaj jush) ju
kam sjell nj t Drguar, nga mesi juaj, i cili ju lexon shpalljet
Tona, ju pastron (nga gjynahet), ju mson Librin (Kuranin) e
Urtsin (rregullat e fes) dhe ju mson ato gjra q nuk i keni
ditur.
152. Prandaj, m kujtoni Mua (me namaz e lutje) q Un tju
kujtoj (me shprblime) dhe falnderomni Mua (duke Mu
bindur) e mos i mohoni dhuntit e Mia (me mosbindje)!
153. O besimtar! Krkoni ndihm pr veten nprmjet durimit
dhe namazit! N t vrtet, Allahu sht me t duruarit.

92

154. Dhe mos thoni pr ata q vriten n rrugn e Allahut29 se

jan t vdekur! Jo! Ata jan t gjall, ndonse ju nuk e ndjeni!
155. Sigurisht q Ne do tju provojm me frik dhe uri, me
dmtim t pasuris, t njerzve dhe t t lashtave! Prandaj,
prgzoji t duruarit,
156. t cilt, kur i godet ndonj fatkeqsi thon: T Allahut jemi
dhe vetm tek Ai do t kthehemi!
157. Ata do t shprblehen me bekim dhe mshir nga Zoti i
tyre; ata jan n rrugn e drejt!
158. Kodrinat Safa dhe Merva (n Mek) jan pjes e Simboleve
t Allahut, prandaj ai q viziton Qaben pr haxh ose pr umre30,
ska kurrfar gjynahu nse sillet mes tyre. Kush bn vepra t

Shprehja n rrugn e Allahut (f seblil-lh) do t thot: pr shtjen e

Allahut, n shrbim t Allahut etj.
30
Nj lloj pelegrinazhi m i vogl se haxhillku.
29

SURJA 2

EL-BEKARE

mira vullnetare, ta dij se Allahu sht njmend Falnderues dhe

i Gjithdijshm.
159. Me t vrtet, ata q fshehin shpalljet Tona t qarta, pasi ua
kemi shpjeguar njerzve n Libr (Teurat), do t mallkohen nga
Allahu dhe do t mallkohen nga ata (engjj e njerz) q jan
ngarkuar t mallkojn.
160. Mirpo atyre q pendohen, prmirsohen dhe tregojn at
q kishin fshehur, Un ua pranoj pendimin, sepse Un jam
Pranuesi i pendimeve dhe Mshirploti.
161. Ata q nuk besojn dhe vdesin duke qen jobesimtar, do
t mallkohen nga Allahu, engjjt dhe t gjith njerzit.
162. Ata do t jen gjithmon t mallkuar, nuk do tu lehtsohet
dnimi dhe nuk do tu jepet afat.
163. Zoti juaj sht nj Zot i vetm! Ska zot tjetr (t denj pr
adhurim), prve Atij, t Gjithmshirshmit, Mshirplotit!
164. Me t vrtet, n krijimin e qiejve dhe t Toks, n kmbimin
e nats me ditn, n anijet q lundrojn npr det pr tu sjell
dobi njerzve, n ujin q Allahu zbret prej qiellit, duke ngjallur
prmes tij tokn e vdekur dhe duke shprndar gjithfar gjallesash,
n lvizjen e errave dhe n ret q qndrojn midis qiellit e
Toks, pra, n t gjitha kto, sigurisht q ka shenja pr njerzit
me intelekt.
165. E megjithat, disa njerz zgjedhin (pr t adhuruar) n vend
t Allahut (zota) t tjer, (duke i konsideruar) si t barabart me
At dhe duke i dashur si duhet Allahu. Por ata q besojn, e
duan shum m tepr Allahun (se sa i duan idhujtart idhujt e
tyre). Sikur keqbrsit t shihnin q tani astin kur t prballen
me ndshkimin, do ta kuptonin se e tr fuqia i prket Allahut
dhe se dnimi i Tij sht fort i ashpr.
166. Ah, sikur ta shihnin astin kur t adhuruarit do ti braktisin
adhuruesit e tyre, kur t gjith do t shohin dnimin e midis tyre
do t kputet do lidhje.

EL-BEKARE

SURJA 2

93

167. Ather adhuruesit do t thon: Ah, sikur t ktheheshim

edhe nj her (n jetn e Toks) e ti braktisnim ata31, ashtu si na
braktisn ne! Kshtu, Allahu do tua tregoj veprat e tyre si
burim hidhrimi pr ta dhe ata skan pr t dal kurr nga
zjarri.
168. O njerz! Ushqehuni me t gjitha ato gjra t lejuara e t
mira q gjenden n Tok dhe mos ndiqni gjurmt e djallit, sepse
ai sht njmend armiku juaj i hapur.
169. Ai ju nxit vetm n t kqija, n vepra t turpshme dhe t
flisni pr Allahun gjra q nuk i dini.
170. Kur atyre32 u thuhet: Ndiqni at q ka shpallur Allahu! ata
prgjigjen: Jo! Ne do t ndjekim at udh n t ciln i kemi
gjetur t part tan - Vall, edhe ather kur t part e tyre nuk
kuptonin gj e nuk ishin t udhzuar?!

94

171. Mohuesit i shmbllejn kafshve, t cilat, kur i thrret dikush,

dgjojn vetm thirrje e z, por skuptojn asgj. Ata jan t
shurdhr, memec dhe t verbr e nuk kuptojn asgj.
172. O besimtar! Hani nga ushqimet e lejuara q ju kemi dhn
dhe, nse jeni adhurues t Allahut, falnderojeni At!
173. Me t vrtet, Allahu ju ka ndaluar t hani kafshn e ngordhur,
gjakun e derdhur, mishin e derrit dhe mishin q nuk sht therur
n emr t Allahut. Por kushdo q detyrohet nga nevoja t haj
ndonj gj prej ktyre, pa dashur t bj gjynah dhe pa e kaluar
kufirin, nuk do t fajsohet. Vrtet, Allahu sht Fals i madh
dhe Mshirplot.
174. Pa dyshim, ata q fshehin far ka shpallur Allahu n Libr
dhe e kmbejn at me dika tjetr t pavler, do t glltisin n
barkun e tyre vetm zjarr. N ditn e Kiametit, Allahu nuk do tu
flas atyre, nuk do ti pastroj (nga gjynahet) dhe do tu jap
dnim t dhembshm.

31
32

T adhuruarit.
Idhujtarve t Meks.
SURJA 2

EL-BEKARE

175. Ata e kan kmbyer rrugn e drejt me humbjen dhe faljen

e Zotit me dnimin e Tij. Po sa t durueshm do t jen n
zjarr?!
176. Kjo sht kshtu, sepse Allahu e ka zbritur Librin me t
vrtetn. Sigurisht, ata q nuk pajtohen rreth tij, jan t prar
dhe larg s vrtets.
177. Mirsia nuk sht t kthyerit e fytyrs suaj nga lindja dhe
perndimi, por mirsia sht (cilsi) e atij q beson Allahun, Ditn
e Fundit, engjjt, Librin dhe profett; e atij q me vullnet jep nga
pasuria e vet pr t afrmit, jetimt, t varfrit, udhtart e mbetur
rrugs, lypsit dhe pr lirimin e t robruarve; e atij q fal namazin
dhe e jep zeqatin; dhe e atyre q i plotsojn premtimet, kur
marrin prsipr dika; e atyre q durojn n koh skamjeje,
smundjeje dhe lufte. Kta jan besimtart e vrtet dhe kta
jan ata q e kan frik Allahun.
178. O besimtar! sht caktuar pr ju kisasi33 pr vrasje: I liri
pr t lirin, skllavi pr skllavin dhe femra pr femrn. Ai (vrass)
q falet nga farefisi i t vrarit, duhet t sillet njerzishm dhe le t
zbatoj dmshprblimin me t mir. Kjo (falje) sht nj lehtsi
dhe mshir nga ana e Zotit. E kushdo q pas ksaj (faljes), e
kaprcen kufirin, do t marr nj dnim t dhembshm.
179. N ligjin e barazis n ndshkim ka siguri pr jetn tuaj, o
mendar, n mnyr q ju t prmbaheni!
180. Ju sht urdhruar q, nse ndonjrit prej jush i afrohet
vdekja dhe ka pasuri pr t ln pas, ather t lr testamentin
n mnyr t drejt pr prindrit dhe farefisin; ky sht detyrim
pr besimtart e devotshm.
181. Kush e ndryshon testamentin pasi e ka dgjuar, ta dij se
gjynahu sht i rnd pr ata q e ndryshojn! Sigurisht q Allahu
i dgjon dhe i di t gjitha.

33

Kisasi n t drejtn juridike islame sht ligji i barazis n ndshkim.

EL-BEKARE

SURJA 2

95

182. Kush i trembet ndonj gabimi apo padrejtsie nga ana e

lnsit t testamentit dhe e ndreq at, ta dij se nuk bn gjynah.
Vrtet, Allahu sht Fals i madh dhe Mshirplot.
183. O besimtar! Ju sht urdhruar agjrimi, ashtu si u ishte
urdhruar atyre para jush, q t mund t ruheni nga t kqijat.
184. Agjrimi zgjat disa dit, por, nse ndonjri prej jush sht i
smur ose duke udhtuar, le t agjroj aq dit sa i ka prishur
n ditt e tjera pas. Ata q kan vshtirsi pr t agjruar, duhet
t ushqejn si shpagim nga nj t varfr pr do dit agjrimi. E,
nse ndonjri jep m shum se kaq, kjo sht edhe m mir pr
t. Por, agjrimi juaj sht m i dobishm, n qoft se e dini.

96

185. Muaji i Ramazanit sht ai, n t cilin ka zbritur Kurani, q

sht udhrrfyes pr njerzit, plot me shenja t qarta pr rrugn
e drejt dhe dallues (i s mirs nga e keqja). Pra, kushdo nga ju
q dshmon kt muaj, le t agjroj! Sa i prket atij q sht i
smur ose gjendet n udhtim e sipr (le t agjroj m von)
aq dit sa nuk i ka agjruar. Allahu dshiron q tjua lehtsoj dhe
jo q tjua vshtirsoj. Ai dshiron q t plotsoni numrin e
ditve t agjrimit dhe q ta madhroni Allahun (n fund t
agjrimit), pr shkak se ju ka drejtuar n rrug t drejt e q ta
falnderoni At.
186. Kur robrit e Mi (besimtar) t pyesin pr Mua, (thuaju se)
Un jam afr, i prgjigjem lutjeve t lutsit, kur ai m lutet Mua.
Prandaj, le ti prgjigjen thirrjes Sime dhe le t m besojn Mua,
pr t qen n rrug t drejt.
187. Tani sht e lejuar pr ju q, gjat netve t agjrimit, t
shkoni me bashkshortet tuaja. Ato jan petk pr ju e ju jeni petk
pr ato. Allahu e di mir se ju e keni mashtruar veten (duke
shkuar me grat para se t zbriste lejimi), por Allahu e ka pranuar
pendimin tuaj dhe jua ka falur gabimin. Prandaj, ju lejohet
bashkimi me bashkshortet tuaja dhe tani krkoni at q ka caktuar
Allahu pr ju. Dhe hani e pini derisa t dallohet fija e bardh
(bardhsia) e agimit nga fija e zez (errsira e nats), pastaj
plotsojeni agjrimin derisa t bjer mbrmja. Mos iu afroni
SURJA 2

EL-BEKARE

atyre (bashkshorteve) gjat kohs kur mbylleni pr adhurim n

xhami! Kta jan kufijt e Allahut, prandaj mos iu afroni atyre!
Kshtu, pra, Allahu ua shpjegon njerzve urdhresat e veta, q
ata t ruhen nga t kqijat.
188. Mos ia merrni pasurin njri-tjetrit padrejtsisht! Dhe mos
u bni mitdhns te gjykatsit pr tua prvetsuar n mnyr t
paligjshme dhe me vetdije njerzve nj pjes t mallit.
189. T pyesin ty (o Muhamed) pr hnat e reja; thuaju: Ato
jan pr njerzit shenja prcaktuese t kohs dhe t haxhillkut.
Nuk sht mirsi t hysh n shtpi nga dera e pasme (si bnin
pagant para Islamit), por mirsia qndron n t ruajturit nga t
kqijat. Hyni n shtpi nga dyert e tyre dhe kijeni frik Allahun,
n mnyr q t shptoni!
190. Luftoni n rrugn e Allahut ndaj atyre q luftojn kundr
jush, por mos e kaloni kufirin, se Allahu nuk i do ata q e kalojn
kufirin.
191. Vritini ata kudo q ti gjeni dhe dbojini prej vendeve, ashtu
si ju dbuan ata ju. Mosbesimi sht m i rnd se vrasja. Mos
luftoni me ata pran Xhamis s Shenjt (Qabes), prve rastit
kur ata ju sulmojn aty brenda! E, nse ata luftojn me ju aty,
ather vritini ata! I ktill duhet t jet ndshkimi pr jobesimtart.
192. Por, n qoft se ata heqin dor, ather Allahu sht vrtet
Fals dhe Mshirplot.
193. Luftojini ata derisa t zhduket mosbesimi dhe deri sa t
mbretroj besimi vetm pr Allahun! Por, n qoft se ata heqin
dor nga lufta kundr jush, ather ska armiqsi, prvese kundr
keqbrsve.
194. Shkelja e muajit t shenjt do t shpaguhet me shkelje t
muajit t shenjt, por dhe shkelja e t shenjtave do t ndshkohet
n t njjtn mnyr. Pra, kushdo q ju sulmon, edhe ju keni t
drejt ta sulmoni at, ashtu si ju sulmoi ju! Friksojuni Allahut
dhe dijeni se Allahu sht me ata q ruhen nga t kqijat.
EL-BEKARE

SURJA 2

97

195. Shpenzojeni pasurin n rrugn e Allahut dhe mos e oni

veten tuaj n shkatrrim, por bni t mira; Allahu me t vrtet i
do bamirsit.
196. Kryeni haxhin dhe umren pr hir t Allahut! Nse n kt
rrug pengoheni, ather therni kurban, sipas mundsis, dhe
mos i rruani kokat tuaja, derisa t arrij kurbani n vend! Cilido
prej jush q sht i smur ose q ka ndonj plag n kok (dhe
si i till, nuk mund ta rruaj kokn), le ta zvendsoj me agjrim,
lmosh ose kurban. Kur t jeni t sigurt (nga armiqt), ai q
prej jush kryen umren deri n haxh, le t ther kurban, sipas
mundsis. Ndrsa ai q nuk ka mundsi, sht i detyruar t
agjroj tri dit n haxh dhe shtat dit pas kthimit nga haxhi;
kto jan dhjet dit t plota. Kjo sht pr ata q nuk banojn
n Mek. Ta keni frik Allahun dhe dijeni se Ai dnon ashpr.

98

197. Koha e haxhillkut sht n muaj t caktuar.34 Kush vendos

t kryej haxhillkun, le t largohet nga marrdhniet (me gruan),
grindjet dhe sharjet. Ndrkaq, do vepr t mir q bni, Allahu
e di. Pajisuni me gjrat q ju nevojiten pr rrug dhe dijeni se
pajisja m e mir sht devotshmria. Prandaj, kini frik prej
Meje, o njerz t menur!
198. Nuk sht gjynah t krkoni nga Zoti juaj ndonj t mir.
E, kur t ktheheni nga Arafati, prmendni Allahun n vendet e
shenjta! Prmendni At q ju ka udhzuar n rrugn e drejt,
sepse ju m par ishit t humbur!
199. Mandej, kthehuni, si kthehen t gjith t tjert dhe krkoni
ndjes prej Allahut! Se Allahu sht Fals i madh dhe Mshirplot.
200. Pasi ti kryeni ritet e haxhillkut, prmendni Allahun ashtu
si i kujtoni prindrit tuaj, madje edhe m tepr! Disa njerz
thon: Zoti yn, jepna t mira n kt bot! Por, pr kta, ska
asnj t mir n botn tjetr.

Muajt, kur mund t shkohet pr haxhillk, jan: Sheval, Dhul-Kade dhe DhulHixhe. Vizita mund t bhet q n ditn e par t Shevalit, por duhet pritur dita
e tet e Dhul-Hixhes pr t filluar haxhillkun.
34

SURJA 2

EL-BEKARE

201. Por ka dhe t tjer q thon: Zoti yn, na jep t mira n

kt bot, na jep t mira n botn tjetr dhe na ruaj nga dnimi
i Zjarrit (t Xhehenemit)
202. Ktyre do tu jepet shprblim pr at q kan br. Allahu
sht i shpejt n llogari.
203. Dhe madhroni Allahun n (tre) ditt e caktuara (t
Teshrikut). Por, edhe ata q nguten dhe rrin vetm dy dit (n
Mina), nuk bjn gjynah; nuk bn gjynah as ai q rri m shum,
nse i friksohet vrtet Allahut. Ta keni frik Allahun e ta dini
mir se vetm tek Ai do t tuboheni!
204. Ka ndonj njeri (hipokrit), fjalt e t cilit n jetn e ksaj
bote ta bjn qejfin dhe q betohet n Allahun pr at q mban
n zemr, por q, n t vrtet, sht kundrshtari (yt) m i betuar.
205. E, kur largohet, prpiqet t bj t kqija n tok, duke
shkatrruar t mbjellat dhe bagtin. Por Allahu nuk e do
shkatrrimin.
206. Kur atij i thuhet Kije frik Allahun!, ai mburret dhe bn
m shum t kqija. Atij i mjafton Xhehenemi. Eh, sa vendbanim
i keq sht ai vend!
207. Ka njerz q e flijojn veten, pr t fituar plqimin e Allahut.
Allahu sht shum i mshirshm me robt e Vet.
208. O besimtar! Pranojeni Islamin me t gjitha rregullat e tij
dhe mos shkoni gjurmve t djallit, se ai sht armiku juaj i
prbetuar.
209. E, nse i shmangeni s drejts, pasi ju kan ardhur prova t
qarta, ather dijeni se Allahu sht i Plotfuqishm dhe i Urt.
210. E presin tjetr ata, q tu vij Allahu prmes hijeve t reve
bashk me engjjt?! Ather merr fund puna! Tek Allahu kthehen
t gjitha punt.
211. Pyeti bijt e Izraelit: sa shenja t qarta u kemi drguar Ne
atyre? Ata q mohojn t mirat e Allahut, pasi u jan drguar, do
t dnohen. Vrtet, Allahu sht i rrept n ndshkim.
EL-BEKARE

SURJA 2

99

212. Ata q nuk besojn, jan t joshur nga jeta e ksaj bote,
prandaj tallen me besimtart. Por njerzit q i friksohen Allahut,
do t jen mbi ata - n Ditn e Kiametit. Allahu begaton pa kufi
k t doj.
213. Dikur, t gjith njerzit prbnin nj bashksi t vetme. Pastaj
Allahu u drgoi profett me lajme t mira dhe paralajmrime.
Bashk me ata, Ai zbriti edhe Librin me t vrtetn, pr ti gjykuar
njerzit n shtjet pr t cilat nuk pajtoheshin. Mirpo, njerzit u
grindn midis tyre, pasi u erdhn shenjat e qarta, nga zilia q
kishin pr njri-tjetrin. Ather, me vullnetin e Vet, Allahu i udhzoi
besimtart q ta kuptonin t vrtetn, lidhur me shtjet pr t
cilat t tjert nuk pajtoheshin. Allahu shpie n udh t drejt k t
doj.

100

214. Vrtet mendoni t hyni n Xhenet, pa provuar at q kan

provuar t tjert para jush? Ata i goditi mjerimi dhe smundjet
dhe, aq shum u tronditn, saq do i drguar dhe ndjeksit e tij,
thirrn: Kur do t arrij ndihma e Allahut?! Ja, ndihma e Allahut
sht afr!
215. T pyesin ty far t japin si lmosh. Thuaju: fardo
bamirsie q bni, ajo le tu takoj prindrve, farefisit, jetimve,
t varfrve dhe udhtarve. fardo t mire q bni, Allahu e di
at.
216. Lufta sht br detyrim pr ju, ndonse e urreni. Por mund
ta urreni nj gj, ndrkoh q ajo sht e mir pr ju e mund ta
doni nj gj, ndrkoh q ajo sht e dmshme pr ju. Allahu di,
kurse ju nuk dini.
217. T pyesin ty pr muajin e shenjt, pr luftn n t. Thuaju:
Luftimi n at koh sht gjynah i madh, por pengimi i njerzve
prej udhs s Allahut, mohimi i Tij, pengimi i njerzve nga vizita
e Xhamis s Shenjt dhe dbimi i banorve t saj nga ajo, jan
gjynah m i madh tek Allahu. Kurse adhurimi i idhujve sht
gjynah m i madh se vrasja. Ata vazhdimisht do t luftojn
kundr jush, q t mund tju kthejn nga besimi juaj. Ata q e
mohojn fen dhe vdesin si mohues, - veprat e tyre (t mira) do
SURJA 2

EL-BEKARE

t humbasin n kt bot dhe n tjetrn. Ata do t jen banor t

Zjarrit, ku do t qndrojn prgjithmon.
218. Vrtet, ata q besuan dhe ata q mrguan e luftuan n rrug
t Allahut, pikrisht ata shpresojn n mshirn e Allahut. Allahu
sht Fals i madh dhe Mshirplot.
219. T pyesin ty pr vern35 dhe kumarin. Thuaju: Ato sjellin
dme t mdha (gjynahe), por edhe dobi pr njerzit. Megjithat,
dmi i tyre sht m i madh se dobia. T pyesin se far duhet
t japin si lmosh. Thuaju: Tepricn! Ja, kshtu jua shpjegon
Allahu shpalljet e Tij, q t mund t mendoni.
220. pr kt jet dhe pr jetn tjetr. T pyesin ty pr jetimt,
thuaju: Tu bni mir atyre sht vepr e bukur. Nse jetoni
bashk me ata, dijeni se jan vllezrit tuaj. Allahu di ta dalloj
keqbrsin prej mirbrsit. Sikur t donte Allahu, do tju
detyronte me pun t vshtira. Vrtet, Allahu sht i Plotfuqishm
dhe i Urt.
221. Mos u martoni me paganet, gjersa t bhen besimtare.
Skllavja besimtare sht m e mir se pagania, edhe nse kjo e
fundit mund tju plqej. Mos i martoni myslimanet me pagan,
gjersa ata t bhen besimtar. Skllavi besimtar sht m i mir se
pagani, edhe nse ky i fundit mund tju plqej. Ata ju thrrasin
n zjarr, kurse Allahu, me mirsin e Tij, ju thrret n Xhenet e
falje (t gjynaheve). Ai ua shpjegon njerzve shpalljet e Veta, q
t mendojn ata.
222. T pyesin ty (Muhamed) pr t prmuajshmet e femrave.
Thuaju: Ajo sht gjendje e dmshme. Prandaj, gjat ksaj kohe,
mos iu afroni atyre (pr marrdhnie) derisa t pastrohen. Pasi
t pastrohen, ather afrohuni tek ato ashtu si ju ka urdhruar
Allahu. Pa dyshim, Allahu i do ata q pendohen fort (pr gjynahet)
dhe ata q pastrohen.
223. Grat tuaja jan ara pr ju, prandaj iu afroni arave
tuaja si t doni. Por bni dika (t mir) pr veten tuaj (duke
35

Vera, nnkupton t gjitha pijet dhe lndt dehse.

EL-BEKARE

SURJA 2

101

prmendur emrin e Allahut para kontaktit). Kijeni frik Allahun

dhe dijeni se do t takoheni me At. Jepu lajm t mir besimtarve
(se do fitojn Xhenetin).
224. Mos e bni penges betimin n Allahun pr kryerjen e
veprave t mira, largimin prej t ligave dhe pr pajtimin e njerzve!
Allahu i dgjon dhe i di t gjitha.
225. Allahu nuk ju dnon nse betoheni pa qllim, por ju dnon
pr at q vendosni n zemrat tuaja. Allahu sht Fals i madh e
i But.
226. Ata q betohen se nuk do tu afrohen grave t veta, duhet
t presin katr muaj; nse pendohen nga betimi, ta din se Allahu
sht Fals i madh dhe Mshirplot.
227. E, nse vendosin t ndahen, vrtet, Allahu dgjon dhe di
do gj.

102

228. Grat e ndara duhet t presin tri cikle mujore dhe nuk sht
e lejueshme ta fshehin at q ka krijuar Allahu n mitrn e tyre,
nse besojn Allahun dhe Ditn e Kiametit. Burrat e tyre, nse
dshirojn mirsi dhe qetsi, kan t drejt ti kthejn gjat ktij
afati. Grat kan aq t drejta sa kan edhe detyra, sipas arsyes s
shndosh, ndonse burrat kan nj shkall (m shum
prgjegjsie) mbi ato.36 Allahu sht i Plotfuqishm dhe i Urt.
229. Ndarja mund t bhet dy her. M pas, gruaja ose t mbahet
me t mir, ose t lejohet t ik me t mir. Burrave nuk u
lejohet t marrin gj nga ajo q iu kan dhn atyre, vetm nse
t dyja palt friksohen se nuk do ti zbatojn kufijt e Allahut.37
Pra, nse t dy friksohen se nuk do t mund tu prmbahen

Te Zoti nuk humb asgj. Edhe pse meshkujt e femrat jan t barabart, n
pikpamje t fuqis fizike meshkujt jan m t fort. Pr kt arsye, Zoti i ka
ngritur meshkujt pr nj shkall m lart. Kjo sht e njohur, madje, edhe n
botn bashkkohore si p.sh. prmes kohzgjatjes s stazhit t puns, q duhet t
kryejn meshkujt dhe femrat (prkthyesi).
37
Kufijt e Allahut: n kt rast bhet fjal pr pranimin e ndrsjell midis t
dyja palve.
36

SURJA 2

EL-BEKARE

kufijve t Allahut, ather nuk sht gjynah pr asnjrin, nse

gruaja i jep dika burrit (pr tu ndar nga ai). Kta jan kufijt e
Allahut, andaj mos i shkelni ata! Ata q shkelin kufijt e Allahut,
pikrisht ata jan keqbrsit.
230. M pas, nse burri e ndan srish gruan (pr t tretn her),
nuk mund t martohet m me t, pa u martuar ajo me nj burr
tjetr. Por, n qoft se gruaja ndahet rregullisht nga burri i dyt,
ather nuk kan gjynah as ajo e as burri i par q t martohen
srish me njri-tjetrin, nse mendojn se do ti respektojn kufijt
e Allahut; kto jan urdhrat e Allahut, q Ai ua shpjegon njerzve
q kuptojn.
231. Kur ti ndani grat dhe atyre tu afrohet fundi i periudhs s
pritjes, ose mbajini me t mir, ose lrini t ikin me t mir. Dhe
mos i mbani ato me qllim lndimi, se n kt mnyr i bni
padrejtsi vetes. Mos luani me shpalljet e Allahut! Kujtoni begatit
q ju ka dhn Ai, si dhe Librin (Kuranin) dhe diturin e
hollsishme, q jua ka zbritur pr tju kshilluar. Kini frik Allahun
dhe ta dini se Allahu sht i Dijshm pr do gj!
232. Kur ti lini grat t lira dhe ato t ken plotsuar kohn e
pritjes, mos i pengoni ato q t martohen prsri me burrat e
tyre, nse merren vesh me t mir. Kshtu kshillohet dokush
prej jush q beson Allahun dhe Ditn e Kiametit. Kjo sht m
e ndershme dhe m e virtytshme. Allahu di, kurse ju nuk dini.
233. Nnat le tu japin gji fmijve t tyre dy vjet, pr ata q duan
tia plotsojn dhnien e gjirit. Babai i fmijs ka pr detyr,
sipas mundsis s tij, q ti siguroj si duhet ushqim dhe
veshmbathje. Nuk ngarkohet askush prtej mundsis q ka: nna
le t mos dmtohet pr shkak t fmijs s saj e as babai t mos
dmtohet pr shkak t tij. Edhe trashgimtari ka t njjtat detyrime
pr t gjitha kto. Por, nse pas kshillimit, ata vendosin me plqim
t ndrsjell q ta ndajn fmijn nga gjiri, kjo nuk sht gjynah
pr ata. Po ashtu, nuk sht gjynah pr ju nse doni ti gjeni
fmijs suaj ndonj mndesh, me kusht q tia jepni at q e
keni menduar, sipas rregullave. Ta keni frik Allahun dhe dijeni
se Allahu i sheh mir t gjitha punt q bni ju.
EL-BEKARE

SURJA 2

103

234. Grat t cilave iu vdes burri, duhet t presin katr muaj e

dhjet dit (pas vdekjes s tij). Pas kalimit t ktij afati, ju nuk jeni
prgjegjs pr far bjn ato me jetn e tyre sipas rregullave.
Allahu e njeh mir do vepr q ju bni.
235. Nuk sht gjynah pr ju nse grave t tilla u jepni shenj se
do ti krkoni apo nse kt qllim e fshihni n shpirtin tuaj.
Allahu e di se do t mendoni pr ato, por mos u premtoni atyre
fshehurazi, vetm nse bisedoni me to ndershmrisht. Dhe mos
vendosni pr martes para se t kaloj afati i parapar i pritjes.
Ta dini se Allahu e di ka n zemrat tuaja, andaj ruajuni prej Tij.
Dhe ta dini se Allahu sht Fals i madh dhe i But.
236. Nuk sht gjynah pr ju nse i ndani grat para se t keni
marrdhnie me to ose para se t caktoni shumn e dhurats
martesore (q do tu jepni). Por u jepni dhurat t plqyeshme: i
pasuri sipas gjendjes s tij dhe i vobekti sipas gjendjes s vet. Kjo
sht detyr e atyre q dshirojn t bjn vepra t mira.

104

237. N qoft se i ndani grat para se t keni marrdhnie me to,

por ia keni caktuar shumn e dhurats martesore, ather atyre u
prket gjysma e dhurats, ve nse ua falin ato ose ua falin ata q
kan n dor lidhjen e martess38. Por q t falni sht m pran
devotshmris. Mos harroni q t bheni bamirs midis jush!
Vrtet, Allahu e sheh mir se far bni.
238. Faleni rregullisht namazin, sidomos at t mesmin dhe
qndroni me devotshmri para Allahut, duke iu lutur Atij.39
Sipas shkollave malikite dhe shafiite, fraza ata q kan n dor lidhjen e martess
nnkupton kujdestart e grave, ndrsa sipas shkolls hanefite, kjo fraz nnkupton
bashkshortt e grave. Sipas interpretimit t dyt, vargu do t thoshte: ve nse ua
falin ato ose burrat heqin dor nga gjysma e tyre.
39
Me kt varg Zoti na urdhron t falim namazin, sepse, mosfalja e tij sht gjynah
i madh. Duhet penduar dhe krkuar falje shum her prej Zotit. Ndr kushtet e
fes islame, i pari sht besimi q Zoti sht Nj dhe se Hazreti Muhamedi (a.s.),
sht Profeti i Tij. Kushti i dyt, sht falja e namazit; kushti i tret sht dhnia e
zeqatit (lmoshs s detyrueshme). Falja e namazit sht lutja m e madhe e ans
shpirtrore. Zeqati sht mirsia m e madhe shoqrore. Ai q e studion
domethnien e zeqatit, e kupton hollsisht kt gjest t madh shoqror e fetar t
pashembullt. Prandaj, zeqati e namazi prmenden krahas n Kuran, n mse 60
vende. N shum pjes t tjera t Kuranit, ato prmenden ve e ve (prkthyesi).
38

SURJA 2

EL-BEKARE

239. Nse keni frik, faluni duke qen n kmb ose hipur (mbi
kal)! Kur t jeni t sigurt, ather ti kryeni faljet pr Allahun,
ashtu si ju ka msuar Ai at q nuk e keni ditur!
240. Ata prej jush, t cilve iu sht afruar vdekja dhe kan gra
pr t ln pas, duhet tu ln atyre n testament mjetet pr t
jetuar nj vit, pa i br q t dalin nga shtpia. Por, nse ato vet
e braktisin shtpin, ju nuk jeni prgjegjs pr far bjn me
jetn e tyre sipas rregullave. Allahu sht i Plotfuqishm e i Urt.
241. Grave t ndara u takon sigurimi i caktuar i shpenzimeve t
jetess. Kjo sht detyr e besimtarve.
242. Kshtu jua shpjegon Allahu shpalljet e Veta, n mnyr q
t kuptoni.
243. Mendo (o Muhamed) pr ata q me mijra ikn nga qytetet
e tyre nga frika e vdekjes.40 Allahu u tha atyre Vdisni! pastaj, i
ringjalli ata. Vrtet, Allahu zotron mirsi t mdha pr njerzit,
por shumica e tyre nuk e falnderojn.
244. Luftoni n rrugn e Allahut dhe ta dini se Allahu i dgjon t
gjitha dhe di do gj.
245. Kush do ti jap Allahut nj hua t bukur, q Ai tia kthej
shprblimin shumfish? Allahu e shtrngon (riskun) dhe e liron;
tek Ai do t ktheheni.
246. A nuk e ke dgjuar ti (o Muhamed) se far i tha paria e
bijve t Izraelit, pas Musait, nj profeti t tyre? I tha: Na drgo
nj mbret, q t luftojm n rrugn e Allahut! - Profeti u tha:
Po sikur t mos luftoni kur t shpallet lufta? Ata than: E
prse t mos luftojm n rrugn e Allahut, ne q jemi dbuar
nga atdheu yn dhe jemi ndar nga fmijt tan?! Mirpo, kur u
urdhruan t luftojn, ata nuk luftuan, me prjashtim t nj pakice.
Allahu i njeh mir keqbrsit.

Sipas komentuesve t Kuranit, vargu bn fjal pr nj qytet hebrenjsh, banort

e t cilit u larguan prej tij nga frika e nj epidemie. Allahu i Madhruar i bri t
vdesin, pastaj i ringjalli srish.
40

EL-BEKARE

SURJA 2

105

247. Profeti i tyre u tha: Allahu ka drguar Talutin si mbretin

tuaj. Ata than: Si mund t bhet ai mbreti yn, kur ne kemi
m tepr merita se ai pr t sunduar?! Prve ksaj, ai nuk ka
ndonj pasuri t madhe. Ai u prgjigj: Allahu e ka zgjedhur at
pr mbretin tuaj dhe e ka pajisur me dijeni t gjer dhe me fuqi
trupore. Allahu ia jep pushtetin e Vet kujt t doj; Allahu sht
Mirbrs i madh dhe i Gjithdijshm.
248. Profeti u tha atyre: Shenj e sundimit t tij sht ardhja e
Arks. Aty ka qetsi41 pr ju nga Zoti juaj dhe relike t lna nga
familja e Musait dhe Harunit. At e bartin engjjt. Sigurisht q
kjo sht nj shenj pr ju, nse jeni besimtar!

106

249. Kur Taluti u nis pr luft bashk me ushtrin, u tha atyre:

Allahu do tju provoj me nj lum. Kush pi uj n t, nuk sht
ushtari im. Ndrsa kush nuk pi uj n t ose knaqet vetm me
nj grusht uj, sht ushtari im42. Por t gjith pin, prve nj
pakice. Pasi ai me ata (ushtar) q ishin besimtar kaluan lumin,
shum prej tyre than: Ne sot nuk kemi fuqi t luftojm me
Xhalutin dhe ushtrin e tij. Por ata q ishin t bindur se do t
takoheshin me Allahun, than: Sa her, me ndihmn e Allahut,
nj ushtri e vogl ka ngadhnjyer mbi nj ushtri t madhe! Allahu
sht me t durueshmit.
250. Dhe kur u prballn me Xhalutin dhe ushtrin e tij, than:
Zoti yn! Na pajis me durim, na forco kmbt tona dhe na
ndihmo kundr ktij populli jobesimtar!
251. Me ndihmn e Allahut, ata i thyen armiqt dhe Dauti e vrau
Xhalutin. Allahu i dha atij pushtetin dhe Profecin dhe i msoi

Qetsia e prmendur n kt varg sht prkthim i fjals arabe sekna. Sipas

disa thnieve t Profetit Muhamed (a.s.) t regjistruara n librat e Buhariut dhe t
Muslimit, sekna sht nj prani shpirtrore q zbret s bashku me engjjt pr
t sjell qetsi n shpirtrat e besimtarve t devotshm.
42
Prball kundrshtimeve q ishin br n lidhje me emrimin e tij si mbret,
Taluti kishte nevoj t verifikonte shkalln e besnikris dhe t bindjes s
ushtarve t tij. Ksisoj, prova e ujit kishte pr qllim t zbulonte pranimin nga
ana e bijve t Izraelit, t vullnetit t Allahut, i Cili, prmes Profetit t Vet Samuel,
kishte caktuar Talutin si mbretin e tyre.
41

SURJA 2

EL-BEKARE

diturit q deshi. Sikur Allahu t mos i ndihmonte njerzit e mir

kundr t kqijve, bota do t ishte shkatrruar. Por Allahu sht
shum Bujar me krijesat e Veta.
252. Kto jan shpalljet e Allahut. Ne ti lexojm ty (Muhamed)
ato me t vrtetn, sepse, pa dyshim, ti je nj prej t drguarve
Tan.
253. Nga kta t drguar, disa syresh i ngritm mbi t tjert.
Disave Allahu u foli drejtprdrejt, kurse t tjer i ngriti n shkall
t larta. Ne i dham Isait, birit t Merjemes, prova (mrekulli) t
qarta dhe e ndihmuam me Shpirtin e Shenjtris (Xhebrailin a.s.).
Sikur t donte Allahu, njerzit q erdhn pas t drguarve nuk
do t vriteshin me njri-tjetrin pas ardhjes s provave t qarta,
por ata u pran: disa besuan, kurse t tjert mohuan. Sikur t
donte Allahu, ata nuk do t vriteshin me njri-tjetrin, por Allahu
bn si t doj Vet.
254. O besimtar! Jepni pa u kursyer nga t mirat q ju kemi
dhn Ne, para se t vij Dita (e Gjykimit) n t ciln nuk ka
shit-blerje, as miqsi, as ndrmjetsi! Jobesimtart jan keqbrsit
e vrtet.
255. Allahu! Nuk ka zot tjetr (q meriton adhurimin) prve
Tij, t Gjallit, t Prjetshmit, Mbajtsit t gjithkaje! At nuk e
kaplon as dremitja, as gjumi! Atij i prket gjithka q gjendet n
qiej dhe gjithka q gjendet n Tok. Kush mund t ndrhyj tek
Ai pr ndoknd pa lejen e Tij? Ai di do gj q ka ndodhur
prpara dhe do gj q do t ndodh pas njerzve, kurse ata
nuk mund t prvetsojn asgj nga Dituria e Tij, prvese aq sa
Ai dshiron. Kursi-u43 i Tij shtrihet mbi qiejt dhe Tokn dhe Ai
nuk e ka t rnd ti ruaj ato. Ai sht i Larti, Madhshtori!
256. Ska detyrim n fe, sepse tashm sht dalluar e drejta nga e
shtrembra! Ai q mohon idhujt (dhe gjithka q adhurohet n
Termi Kursi fjal pr fjal prkthehet: stol, karrige, ndenjse. Kursi-u sht nj
krijes madhshtore e Allahut me formn e treguar nga kuptimi i saj gjuhsor
dhe q ndodhet n kmbt e Fronit t Allahut. Ai shtrihet mbi qiejt dhe tokn
dhe, sipas transmetimeve autentike nga Profeti Muhamed (a.s.), prmasat e tij jan
aq t mdha, saq qiejt dhe toka n krahasim me at ngjajn si unaza n shkrettir.
43

EL-BEKARE

SURJA 2

107

vend t Allahut) dhe beson n Allahun, ka siguruar lidhjen m t

fort, e cila nuk kputet kurr. Allahu dgjon dhe di gjithka.
257. Allahu sht Mbrojtsi i atyre q besojn. Ai i nxjerr ata nga
errsira n drit. Sa pr ata q nuk besojn, mbrojtsi i tyre sht
djalli, i cili i nxjerr ata nga drita dhe i shpie n errsir. Kta jan
banort e Zjarrit (t Xhehenemit), ku do t qndrojn prgjithmon.
258. A nuk ke dgjuar ti (Muhamed) pr at q bri fjal me
Ibrahimin pr Zotin e tij, sepse Allahu i kishte dhn pushtet?
Kur Ibrahimi i tha: Zoti im sht Ai q jep jet dhe shkakton
vdekje - ai u prgjigj: Edhe un mund t jap jet e t shkaktoj
vdekje. Ibrahimi pastaj i tha: Allahu e sjell Diellin nga lindja.
Sille ti nga perndimi! Ather, ai (mohuesi) mbeti me gojn
hapur. Allahu nuk i udhzon ata q jan keqbrs.

108

259. Po pr at i cili, kur kaloi pran nj qyteti t rrnuar prtok,

tha: Si mund ta kthej n jet Allahu kt qytet tani q ai sht i
vdekur?! Dhe Allahu e vdiq at pr njqind vjet e pastaj e ringjalli
dhe e pyeti: Sa koh ke ndenjur ktu? - Ai u prgjigj: Nj dit
ose gjysm dite. - Jo - i tha Allahu, por ke ndenjur njqind
vjet. Shiko ushqimin dhe pijen tnde q nuk jan prishur! Shikoje
gomarin tnd (si do ta ringjallim) q t t bjm ty dshmi
mrekullie pr njerzit; vshtroji eshtrat se si i bashkojm e pastaj
i veshim me mish! Kur atij iu b e qart, ai tha: Tashm e di se
Allahu sht i Fuqishm pr do gj!
260. Kur Ibrahimi tha: O Zoti im! Tregom si i ngjall t
vdekurit! Zoti i tha: A nuk beson? - Besoj - iu prgjigj
Ibrahimi, por dshiroj t m qetsohet zemra. Allahu i tha:
Merr katr zogj dhe coptoji. Shprnda n do kodr nga nj
cop prej tyre pastaj thirri! Ata do t t vijn me t shpejt. Dhe
ta dish se Allahu sht i Plotfuqishm dhe i Urt.
261. Ata q shpenzojn pasurin e vet n rrug t Allahut, i
shmbllejn atij q mbjell nj kokrr nga e cila dalin shtat kallinj,
ku secili kalli ka nga njqind kokrra. Allahu ia shton (shprblimin)
edhe m tepr kujt t dshiroj; Allahu sht Mirbrs i madh
dhe i Gjithdijshm.
SURJA 2

EL-BEKARE

262. Ata q shpenzojn pasurin e vet n rrug t Allahut, pa e

prcjell at me prgojim apo fyerje, do t ken shprblim te
Zoti i tyre dhe nuk do t ken pse t friksohen apo pikllohen.
263. Fjala e mir dhe falja e gabimit jan m t vlefshme se
lmosha q prcillet me fyerje. Allahu sht i Vetmjaftueshm
dhe i But (nuk nxiton n dnime).
264. O besimtar! Mos i oni dm lmoshat tuaja duke ua kujtuar
ato (atyre q ua keni dhn) dhe duke fyer, si vepron ai q e
shpenzon pasurin e vet pr sy e faqe t bots dhe nuk beson n
Allahun dhe Ditn e Fundit. Ai shmbllen me nj gur t lmuar
t mbuluar me dh, mbi t cilin bie shiu me rrebesh, duke e ln
t zhveshur. Ata nuk kan kurrfar dobie nga veprat q kan
br, se Allahu nuk e udhzon n rrug t drejt popullin mohues.
265. Ata q shpenzojn pasurin e vet, pr t krkuar knaqsin
e Allahut dhe q e forcojn veten me pun t mira, shmbllejn
me nj kopsht t mbjell n rrafshnalt, n t cilin bie shi i
bollshm, andaj jep fruta dyfish. Nse nuk i bie shi i bollshm, i
bie shi i imt q i mjafton. Allahu i sheh mir punt q bni ju.
266. A dshiron ndonjri nga ju q, duke qen i moshuar e me
fmij t mitur e t pambrojtur, kopshti i tij plot palma hurmash,
vreshta e gjithfar lloje frutash dhe i ujitur nga lumenj rrjedhs, t
digjet nga nj stuhi zjarri?! Ja, kshtu Allahu jua shpjegon shpalljet
e Tij, me qllim q t mendoni.
267. O besimtar! Jepni pa u kursyer nga t mirat q keni fituar
dhe nga ato q jua kemi nxjerr Ne nga frytet e toks. Mos
dhuroni nga ato gjra t pavlefshme t pasuris suaj e t cilat ju
nuk do ti pranonit ndryshe vese symbyllur. Ta dini se Allahu
sht i Vetmjaftueshm dhe i Denj pr do lvdat.
268. Djalli ju frikson me skamje e varfri dhe ju urdhron t
bni vepra t pamoralshme. Kurse Allahu ju premton faljen dhe
mirsin e Tij. Allahu sht Mirbrs i madh dhe i Gjithdijshm.
269. Ai ia jep urtsin (t kuptuarit e Kuranit) kujt t doj. Cilitdo
q i sht dhn urtsia, vrtet q i sht dhn nj mirsi e madhe.
Por kt nuk e kupton tjetrkush, prve njerzve t menur.
EL-BEKARE

SURJA 2

109

270. fardo gjje q t jepni dhe do betim q t bni, me

siguri q Allahu ka dijeni pr at! Keqbrsit nuk do t ken
asknd q ti ndihmoj.
271. Ti jepni lmoshat haptazi, sht gj e mir, por tua jepni
ato t varfrve fshehurazi, sht edhe m mir dhe ju shlyen disa
nga gjynahet tuaja. Allahu e njeh mir do vepr q ju bni.
272. Ti (Muhamed) nuk e ke pr detyr ti udhzosh ata n rrug
t drejt, por sht Allahu Ai q udhzon k t doj n rrugn e
drejt. fardo t mire q t jepni, sht n dobin juaj, nse ju
kt e bni vetm pr hir t Allahut! fardo q t jepni nga t
mirat, do tju rikthehet e plot dhe nuk do tju bhet padrejtsi.
273 (Lmosha) u takon t varfrve, t cilt kan hyr n rrugn
e Zotit e nuk jan n gjendje t udhtojn (pr t fituar). Kush
nuk i njeh ata, kujton se jan t kamur, pr shkak se ata nuk lypin.
Do ti njohsh nga pamja e tyre. Ata nuk i mrzisin njerzit duke
lypur.44 E do gj q shpenzoni prej t mirave, Allahu i di ato.

110

274. Ata q japin nga pasuria e tyre natn dhe ditn, fshehurazi
dhe haptazi, do t ken shprblim te Zoti i tyre; ata nuk do t
ken pse t friksohen apo pikllohen.
275. Ata q marrin fajde, do t ringjallen (n Ditn e Gjykimit) si
ai q djalli e ka mendur me prekjen e vet, sepse ata thon se
tregtia sht njlloj si kamataria. Porse Allahu e ka lejuar tregtin,
kurse kamatarin e ka ndaluar. Ai t cilit i vjen kshilla nga Zoti i
tij dhe i shmanget kamats, le ta mbaj at q tashm ka fituar
dhe fati i tij sht n duart e Allahut. Ndrsa ata q i kthehen
kamats srish, do t jen banor t Zjarrit, ku do t qndrojn
prgjithmon.
276. Allahu ia heq do prfitim kamats, kurse e rrit prfitimin e
bamirsis. Allahu nuk i do ata q jan mohues - gjynahqar.

Vargu, pr kohn e shpalljes s tij, i referohej nj grupi jo t vogl myslimansh

q kishin ikur nga Meka pr t qndruar me Profetin (a.s.) n Medin. Ata quheshin
as-hbus-suffa (njerzit e portikut), sepse banonin n hyrje t Xhamis s Profetit
n kushtet e nj varfrie absolute.
44

SURJA 2

EL-BEKARE

277. Ata q besojn dhe kryejn vepra t mira, falin namazin

dhe japin zeqatin, do t ken shprblim te Zoti i tyre dhe nuk do
t ken pse t friksohen apo pikllohen.
278. O ju q keni besuar! Ta keni frik Allahun dhe hiqni dor
nga kamata, nse jeni besimtar t vrtet.
279. Nse nuk e bni kt, ather iu sht shpallur luft nga
Allahu dhe i Drguari i Tij. Nse pendoheni, ather ju takon
kapitali fillestar. N kt mnyr, nuk dmtoni asknd e as nuk
dmtoheni vet.
280. Nse e dini se borxhliu sht ngusht, shtyjani afatin (e
shlyerjes s borxhit) derisa ta prmirsoj gjendjen. Por sht
m mir pr ju q tia falni borxhin, ve sikur ta dinit.
281. Dhe ruajuni asaj Dite q do t ktheheni tek Allahu, kur dokujt
do ti jepet ajo q ka fituar dhe askujt nuk do ti bhet padrejtsi.
282. O besimtar! Shkruajeni huan q ia jepni njri-tjetrit pr nj
afat t caktuar. Le ta shnoj at me drejtsi nj shkrues ndrmjet
jush; asnj shkrues t mos ngurroj q ta shnoj ashtu si e ka
msuar Allahu. Ai le t shnoj, kurse borxhliu le t diktoj dhe le
ti friksohet Allahut, Zotit t vet, duke mos ln mangt asgj nga
borxhi! N qoft se borxhliu sht mendjeleht ose i mitur, ose i
till q nuk sht n gjendje t diktoj, ather le t diktoj saktsisht
kujdestari i tij. Thirrni dy dshmitar prej njerzve tuaj e, nse nuk
gjeni dy dshmitar burra, ather thirrni pr dshmitar nj burr
dhe dy gra, nga ata q i quani t prshtatshm; n mnyr q, nse
njra grua harron, tia kujtoj tjetra. Dshmitart nuk duhet t
kundrshtojn kurdo q t thirren. Mos e lini pa e shnuar borxhin,
qoft i vogl apo i madh, duke shnuar edhe afatin e pagimit. Kjo
mnyr sht m e drejt para Allahut, m e sakt pr dshmi dhe
m e prshtatshme pr t mos dyshuar. Por, nse sht fjala pr
mallin q qarkullon nga dora n dor, ather nuk do t keni
gjynah nse nuk e shnoni at. Thirrni dshmitar edhe kur t
lidhni kontrata pr shitblerje dhe t mos dmtohet as shkruesi, as
dshmitari. Nse bni t kundrtn, ather keni br gjynah, prandaj

EL-BEKARE

SURJA 2

111

ruajuni Allahut! Allahu ju mson ju; Allahu sht i Dijshm pr

do gj.45
283. Nse jeni n udhtim e nuk gjeni shkrues, ather merrni
peng. Dhe, nse njri prej jush ka besim tek tjetri, ather borxhliu
le ta kthej at q i sht besuar dhe le ti friksohet Allahut, Zotit
t vet. Mos e fshihni dshmin, se, kush e fsheh at, zemra e tij
sht gjynahqare. Allahu di do gj q punoni ju.
284. Allahut i prket gjithka q gjendet n qiej dhe gjithka q
gjendet n Tok. Edhe nse e tregoni apo e fshihni far keni n
shpirtin tuaj, Allahu do tju krkoj llogari pr t. Kshtu, Ai do
t fal k t doj dhe do t dnoj k t doj. Allahu sht i
Fuqishm pr do gj.

112

285. I Drguari beson n at (Kuranin) q i sht shpallur nga

Zoti i tij e po ashtu dhe besimtart: t gjith besojn n Allahun,
engjjt e Tij, librat e Tij dhe t drguarit e Tij (duke thn): Ne
nuk bjm dallim mes asnjrit prej t drguarve t Tij. Ata
thon: Ne dgjojm dhe bindemi. Faljen Tnde krkojm, o
Zoti Yn dhe te Ti do t kthehemi!
286. Allahu nuk e ngarkon asknd prtej fuqis q ka: n dobi t
tij sht e mira q bn, kurse n dm t tij sht e keqja q punon.
Zoti yn, mos na ndshko pr at q harrojm ose veprojm pa
qllim! Zoti yn, mos na ngarko barr t rnd, ashtu si i ngarkove
ata para nesh! Zoti yn, mos na ngarko me dika q nuk mund
ta bartim! Na i shlyej gjynahet tona, na i fal ato dhe na mshiro!
Ti je Zoti Yn! Prandaj na jep fitore kundr atyre q nuk besojn!

Islami synon t parandaloj gjithka q mund t shkaktoj trazira n gjirin e

bashksis s myslimanve. shtjet q kan t bjn me paran, jan nga shkaqet
kryesore t kontradiktave midis njerzve, prandaj Allahu i Madhrishm na
urdhron q ti rregullojm ato nprmjet dokumenteve t shkruara dhe
dshmitarve.
45

SURJA
SURJA 32

L
IMRN
EL-BEKARE

SURJA L IMRN
Medinase - 200 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif Lm Mm.
2. Allahu! Nuk ka zot tjetr (q meriton adhurimin) prve Tij,
t Gjallit, t Prjetshmit, Mbajtsit t gjithkaje.
3. Ai t ka shpallur ty Librin, me t vrtetn e sakt, duke vrtetuar
shpalljet e mparshme. Ai i ka zbritur Teuratin dhe Ungjillin
4. m par si udhrrfyes pr njerzit dhe ka zbritur edhe Dalluesin (e
s vrtets nga e pavrteta). Ata q nuk besojn shpalljet e Allahut, i
pret dnim i ashpr; Allahu sht i Plotfuqishm dhe i Zoti pr shpagim.
5. Pa dyshim, Allahut nuk i fshihet asgj n Tok dhe as n qiell!
6. Ai ju formon n mitr, ashtu si dshiron Vet; ska zot tjetr
q meriton t adhurohet, prve Tij, t Plotfuqishmit, t Urtit!
7. sht Ai q t ka shpallur ty (Muhamed) Librin, disa vargje t
t cilit jan t qarta e me kuptim t drejtprdrejt. Ato jan
themelet e Librit. Kurse disa (vargje) t tjera jan jo krejtsisht t
qarta (me kuptime alegorike). Ata, zemrat e t cilve priren nga
e pavrteta, ndjekin vargjet m pak t qarta, duke krkuar t
krijojn pshtjellim dhe duke krkuar ti komentojn sipas dshirs
s vet. Por, kuptimin e tyre t vrtet e di vetm Allahu. Ndrsa
ata q jan thelluar n dijeni, thon: Ne i besojm (Kuranit). T
gjitha kto (vargje t qarta e alegorike) jan nga Zoti yn! Kt
e kuptojn vetm mendart.
8. (Ata thon:) O Zoti yn! Mos lejo q zemrat tona t shmangen
(nga e vrteta), pasi na ke udhzuar n rrugn e drejt, dhe jepna
mshir prej Teje; vrtet, Ti je Dhuruesi i Madh!
L IMRN

SURJA 3

113

9. O Zoti yn! Ti do ti mbledhsh njerzit n nj Dit pr t

ciln nuk ka dyshim. Me t vrtet, Allahu nuk e shkel premtimin.
10. N t vrtet, atyre q nuk besojn, nuk do tu vlejn aspak
(kur t dalin) para Allahut, - as pasuria dhe as fmijt e tyre. Ata
do t jen lnd djegse e zjarrit,
11. ashtu si ishin ithtart e Faraonit dhe ata q ishin para tyre.
Ata i quajtn gnjeshtra Shenjat Tona. Prandaj, Allahu i prlau
ata pr gjynahet q bn. Allahu sht i rrept n ndshkim.
12. Thuaju (o Muhamed) atyre q mohuan: Ju do t mposhteni
dhe do t tuboheni n Xhehenem. Eh, sa shtrat i keq sht ai
vend!

114

13. Sigurisht q kishte shenj pr ju n dy ushtrit q u ndeshn:

njra q luftonte n rrugn e Allahut dhe tjetra - e mohuesve, s
cils i dukej se para vetes kishte dy her m shum kundrshtar.46
Allahu me ndihmn e Vet forcon k t dshiroj. Kjo, me t
vrtet, sht msim pr largpamsit.
14. Burrave u sht hijeshuar dashuria pr gjrat e dshiruara:
pr grat, fmijt, arin dhe argjendin e grumbulluar, kuajt e bukur,
bagtit dhe arat e lruara. Kto jan knaqsit e ksaj jete, por
shum m i mir sht kthimi tek Allahu.
15. Thuaj (o Muhamed!): A doni tju tregoj pr gjra m t
mira se ato? Pr ata q jan t devotshm, te Zoti i tyre do t
ket kopshte, npr t cilat rrjedhin lumenj dhe ku do t banojn
prgjithmon. Aty do t ken bashkshorte t pastra dhe knaqsi
nga Allahu. Allahu i vrojton robrit e Vet

Vargu bn fjal pr betejn e Bedrit q shnoi suksesin e par t rndsishm

pr ushtrit myslimane. Historia na tregon kt epope t 313 heronjve t besimit
q, n kmb (prve dy vetve), u prballn me nj ushtri prej nj mij
kmbsorsh dhe njqind kalorsish kurejsh. Allahu bri q besimtart t
dukeshin m shum se ishin n syt e ushtris armike. Nn udhheqjen e
Profetit Muhamed (a.s.) dhe t frymzuar nga shembujt e trimris q shpalosn
Ali Ibn Ebi Tlibi, Hamza Ibn Abd-ul Muttalibi dhe Musab Ibn Umejri, myslimant
i thyen idhujtart.
46

SURJA 3

L IMRN

16. q thon: Zoti yn! Me t vrtet kemi besuar, andaj na i fal

gjynahet tona dhe na ruaj nga dnimi i zjarrit!;
17. q jan t durueshm, t sinqert, t devotshm n adhurimin
e Allahut; q japin lmosh dhe q krkojn faljen e gjynaheve
para agimit.
18. Allahu dshmon, e po ashtu edhe engjjt, edhe njerzit e
dijes, se nuk ka zot tjetr q meriton t adhurohet prve Tij,
duke mbajtur drejtsin. Ska zot tjetr prve Atij, t
Plotfuqishmit, t Urtit.
19. Feja e vrtet tek Allahu sht vetm Islami. Ata q u sht
dhn Libri47, patn mospajtime nga zilia q kishin midis tyre,
vetm pasi u erdhi dituria. Por kushdo q i mohon udhzimet e
Allahut, ta dij se Allahu sht i shpejt n llogari.
20. Nse ata t kundrshtojn ty (o Muhamed) thuaju: Un i
prulem vetm Allahut, e po ashtu edhe ata q m pasojn mua.
Dhe thuaju atyre q u sht dhn Libri si dhe analfabetve48: A
i pruleni Allahut? Nse e pranojn Islamin, ather kan gjetur
udhn e drejt. Por, nse refuzojn, detyra jote sht vetm q
tua prcjellsh dijen. Allahu i vrojton robrit e Vet.
21. Lajmroi ata q mohojn shpalljet e Allahut, vrasin profett
padrejtsisht dhe vrasin edhe ata q urdhrojn t veprohet me
drejtsi, pr dnimin e dhembshm q i pret.
22. Kta jan ata, veprat e t cilve nuk do t ken vler n kt
bot dhe n tjetrn. Pr ata nuk do t ket asnj ndihmues.
23. A nuk i sheh ata (hebrenj) q u sht dhn nj pjes e Librit?!
Atyre iu bhet thirrje t vijn te Libri i Allahut pr ti gjykuar, por
nj pjes e tyre kthejn shpinn, duke mos ia vn veshin.
24. Kjo, sepse ata thon: Neve nuk do t na prek zjarri i
Xhehenemit, prvese disa dit. Shpifjet q bnin i kan
mashtruar ata n besimin e vet.
47
48

Hebrenjt dhe t krishtert.

Idhujtarve arab.

L IMRN

SURJA 3

115

25. far do t ndodh me ata, kur ti tubojm n Ditn (e

Gjykimit), pr t ciln ska pik dyshimi, kur dokujt do ti jepet
shprblimi i veprave t veta e askujt nuk do ti bhet padrejtsi?
26. Thuaj (o Muhamed): O Allah, Zotruesi i gjith Pushtetit!
Ti ia jep pushtetin kujt t duash dhe ia heq kujt t duash; Ti
lartson k t duash dhe poshtron k t duash. do e mir
sht n Dorn Tnde! Ti je vrtet i Plotfuqishm pr do gj.
27. Ti bn q nata t hyj tek dita dhe q dita t hyj tek nata. Ti
e nxjerr t gjalln prej s vdekurs dhe t vdekurn e nxjerr prej
s gjalls. Ti i jep kujt t duash pa kufij.
28. Besimtart t mos i marrin pr miq e mbrojts mohuesit, n
vend t besimtarve. Ata q veprojn kshtu, nuk kan far t
shpresojn tek Allahu, vetm nse kt e bjn (me goj e jo me
zemr) pr tu ruajtur nga ata. Allahu ju paralajmron q ti ruheni
Vetes s Tij, sepse t gjith do t ktheheni tek Allahu.

116

29. Thuaju: Edhe nse e fshihni at q keni n zemrat tuaja apo

e shpallni haptazi, Allahu e di at. Ai di far gjendet n qiej dhe
far gjendet n Tok. Allahu sht i Fuqishm pr do gj.
30. (Kini frik) ditn, kur dokush do ta gjej prpara at q ka
punuar mir dhe at q ka punuar keq, duke dshiruar q midis
tij dhe s keqes s tij, t ket largsi t madhe. Allahu ju
paralajmron q ti ruheni Vetes s Tij. Allahu sht i But e i
Mshirshm me robrit e Vet.
31. Thuaju (o Muhamed): Nse ju e doni Allahun, ather m
ndiqni mua, q Allahu do tju doj dhe tjua fal gjynahet! Allahu
sht Fals i Madh dhe Mshirplot.
32. Thuaju: Bindjuni Allahut dhe t Drguarit! N qoft se
kthejn shpinn, (dijeni se) Allahu, me t vrtet, nuk i do
jobesimtart.
33. Allahu i zgjodhi Ademin, Nuhun, familjen e Ibrahimit dhe
familjen e Imranit mbi t gjith njerzit (e kohs s tyre).

SURJA 3

L IMRN

34. (Ata ishin) pasardhs t njri - tjetrit. Allahu dgjon dhe di

do gj.
35. Kujto kur gruaja e Imranit tha: Zoti im, un Ty ta kam
kushtuar at q sht n barkun tim, q t t shrbej vetm Ty;
andaj, pranoje prej meje! Se Ti, me t vrtet, dgjon dhe di do
gj.
36. E kur ajo lindi, tha: Zoti im! Un linda femr, - Allahu e di
m mir se far lindi ajo, - e mashkulli nuk sht si femra. Un
ia vura emrin Merjeme dhe i kam ln at me pasardhsit e saj
nn mbrojtjen Tnde nga djalli i mallkuar.
37. Zoti e pranoi at (Merjemen) me ndje, e bri q t rritet
mir dhe e la nn kujdestarin e Zekerias. Sa her q hynte Zekeria
n dhomn e saj, gjente pran saj ushqim dhe e pyeste: O
Merjeme! Nga t vjen ky ushqim? Ajo prgjigjej: Ky sht nga
Allahu, se Allahu e furnizon k t doj, pa kufi.
38. Ather Zekerija iu lut Zotit t vet e tha: Zoti im! Dhurom
nga ana Jote nj pasardhs t mir! Se Ti, me t vrtet, je Dgjues
i lutjes!
39. E ndrsa lutej n kmb, n faltore, engjjt e thirrn (Zekerijan):
Allahu t jep lajmin e mir pr Jahjain, i cili do t vrtetoj
Fjaln e Allahut (Isain a.s.), do t jet nj fisnik, i dlir dhe profet,
nj prej t mirve.
40. (Zekerija) tha: Zoti im! Qysh do t kem djal, kur mua m
ka zn pleqria, e gruaja ime sht shterp?! (Engjlli i) tha:
Kshtu! Allahu bn far t doj.
41. Ai tha: O Zot! M jep nj shenj! (Zoti) i tha: Shenj pr
ty sht se tri dit nuk do tu flassh njerzve, vese me gjeste.
Por, Zotin tnd prmende shum dhe adhuroje At n mbrmje
dhe n mngjes.
42. (Kujto) kur engjjt than: O Merjeme! Allahu t ka zgjedhur,
t ka pastruar dhe t ka paraplqyer ty mbi t gjitha grat e
bots.

L IMRN

SURJA 3

117

43. O Merjeme! Bindju Zotit tnd! Bj sexhde dhe prkulu n

ruku bashk me ata q prkulen (duke adhuruar Allahun)!
44. Kto jan lajme t fshehta, q po ti shpallim ty (o Muhamed).
Ti nuk ishe i pranishm kur ata hodhn short se kush prej tyre
do t merrte nn kujdes Merjemen dhe nuk ishe i pranishm kur
ata diskutonin.
45. (Kujto) kur engjjt than: O Merjeme! Allahu t jep lajmin e
mir pr nj (djal q do t lind me nj) Fjal prej Tij: emrin do
ta ket Mesih - Isa i biri i Merjemes, do t jet i nderuar n kt
bot dhe n tjetrn dhe nj nga t afrmit e Allahut.
46. Ai do tu flas njerzve qysh i vogl n djep edhe si njeri i
rritur dhe do t jet nga m t mirt.

118

47. Ajo tha: Zoti im! Qysh do t kem un fmij, kur nuk m
ka prekur askush?! Kshtu tha (engjlli) - Allahu krijon t
doj Vet. Kur vendos dika, Ai vetm thot pr t: Bhu! dhe ajo bhet.
48. (Allahu) do tia msoj atij shkrimin, diturin, Teuratin dhe
Ungjillin
49. dhe do ta caktoj at t Drguar te bijt e Izraelit (t cilve
do tu thot): Ju kam sjell prova nga Zoti juaj (q vrtetojn
Profecin time): bj pr ju dika prej balte n form shpendi,
fryj n t e me urdhrin e Allahut ajo bhet shpend i gjall; shroj
t verbrit e lindur dhe t lebrosurit dhe i ngjall t vdekurit me
lejen e Allahut; ju tregoj far hani dhe far ruani n shtpit
tuaja. Sigurisht q te t gjitha kto ka prova pr ju, nse jeni
besimtar t vrtet.
50. Dhe (kam ardhur te ju) pr tju vrtetuar Teuratin, q sht
para meje dhe q tju lejoj disa gjra q i keni pasur t ndaluara.
Ju kam sjell nj prov nga Zoti juaj, prandaj kijeni frik Allahun
dhe bindmuni!
51. Me t vrtet, Allahu sht Zoti im dhe Zoti juaj, andaj
adhurojeni At. Kjo sht rruga e drejt!

SURJA 3

L IMRN

52. Kur Isai vuri re mosbesimin e tyre, tha: Kush jan ndihmuesit
e mi n rrugn e Allahut? nxnsit (e tij) u prgjigjn: Ne jemi
ndihmuesit e (fes s) Allahut. Ne e besojm Allahun e ti (Isa)
dshmo se ne (i) jemi nnshtruar (Atij).
53. Zoti yn! Ne besojm at q na ke shpallur dhe pasojm t
Drguarin (Isain). Na shkruaj pra, bashk me dshmitart!
54. Dhe ata49 i prgatitn nj kurth, por edhe Allahu u prgatiti
kurth (dnim), se Allahu sht strategu m i mir.
55. (Kujtoje, o Muhamed) kur Allahu tha: O Isa! Un do t t
marr, do t t ngre pran Meje dhe do t t shptoj ty nga ata q
nuk besojn, si dhe do ti vendos ata q t ndjekin ty, prmbi ata q
t mohojn, deri n Ditn e Kiametit. Pastaj, t gjith do t ktheheni
tek Un dhe do t gjykoj midis jush pr shtjet q jeni grindur.
56. Sa pr ata q nuk besojn, do ti dnoj me dnim t ashpr
n kt bot dhe n tjetrn. Dhe nuk do t ken asknd q tu
vij n ndihm.
57. Ndrsa atyre q besojn dhe punojn vepra t mira, Zoti do
tu jap shprblimin e merituar. Allahu nuk i do punmbrapshtt.
58. Kto q po ti tregojm ty (o Muhamed) jan vargje dhe
kshilla t larta (nga Kurani).
59. Rasti i Isait pr Allahun sht si rasti i Ademit q e krijoi prej
balts e pastaj i tha: Bhu! - dhe ai u b.
60. E vrteta sht nga Zoti yt, andaj mos u bj nga ata q dyshojn!
61. Atyre q t kundrshtojn ty pr shtjen e Isait, pasi t ka
ardhur njohuria, thuaju: Ejani ti thrrasim bijt tan dhe bijt
tuaj, grat tona dhe grat tuaja, veten ton dhe ju vet, pastaj, t
lutemi q mallkimi i Allahut ti godas gnjeshtart!
62. Pa dyshim, t gjitha kto jan rrfime t vrteta. Ska zot
tjetr (q meriton t adhurohet) prve Allahut. Vrtet, Allahu
sht i Plotfuqishmi, i Urti.
49

D.m.th. jobesimtart armiq t Isait a.s.

L IMRN

SURJA 3

119

63. N qoft se ata ia kthejn shpinn t drejts, (dije se) Allahu

i njeh mir ngatrrestart.
64. Thuaj: O ithtart e Librit, ejani t biem n nj fjal t
prbashkt mes nesh dhe jush: se do t adhurojm vetm Allahun,
se nuk do ti shoqrojm Atij asgj (n adhurim) dhe se nuk do
ta mbajm pr zot njri-tjetrin, n vend t Allahut! Nse ata
nuk pranojn, ather thuaju: Dshmoni se ne i jemi nnshtruar
Allahut!
65. O ithtart e Librit! Pse polemizoni pr Ibrahimin, kur Teurati
dhe Ungjilli jan zbritur vetm pas tij? A nuk kuptoni?
66. Mir ju polemizoni pr gjra q keni nj far dijenie (pr
shtje q lidhen me Musain a.s. dhe Isain a.s.), por, pse
polemizoni pr at, pr t ciln sdini asgj (pr Ibrahimin a.s.)?
Allahu e di hollsisht, ndrsa ju nuk dini asgj pr kt.

120

67. Ibrahimi nuk ka qen as hebre, as i krishter, por ka qen

besimtar i vrtet (monoteist) i prulur ndaj Allahut dhe nuk ka
qen nga politeistt.
68. Pa dyshim, njerzit m t afrt me Ibrahimin jan ata q e
pasuan at dhe ky Profet50 me besimtart (e tij). Allahu sht
mbrojts i besimtarve.
69. Nj grup ithtarsh t Librit dshirojn q tju shpien n rrug
t gabuar. N t vrtet ata ojn n humbje vetm vetveten,
por kt nuk e ndiejn.
70. O ithtar t Librit! Prse i mohoni shpalljet e Allahut (Kuranin),
edhe pse jeni dshmitar se ato jan t vrteta?
71. O ithtart e Librit! Prse e pshtjelloni t vrtetn me t
pavrtetn dhe prse e fshihni t vrtetn me qllim?
72. Nj grup ithtarsh t Librit than: Besojeni n mngjes at
q u sht zbritur besimtarve, por n mbrmje mohojeni at,
se ndoshta edhe ata do ta braktisin
50

Profeti Muhamed (a.s.)

SURJA 3

L IMRN

73. dhe besojuni vetm atyre q ndjekin fen tuaj! Thuaj (o

Muhamed): Udhzimi i Allahut sht udhzimi i vrtet.
(Hebrenjt i than njri-tjetrit:) Mos besoni se mund ti jepet
ndokujt ajo q ju sht dhn juve (vetm nse ndjekin fen
tuaj), prndryshe ata do t polemizojn kundr jush te Zoti juaj.
Thuaj (o Muhamed): Hiri sht n Dor t Allahut, Ai ia jep at
kujt t doj. Allahu sht Mirbrs i madh dhe i Gjithdijshm.
74. Mshirn e Vet, Ai ia dhuron kujt t doj. Allahu sht zotrues
i mirsis s pakufishme.
75. Ka nga ata ithtar t Librit, q sikur tu besosh nj barr t
tr ari, do tjua kthejn, por ka edhe t atill q, nse u jep n
besim, qoft edhe nj dinar, nuk ta kthejn, vese nse nuk u
ndahesh. Kjo sht kshtu, ngase ata thon: Ne nuk kemi ndonj
detyrim ndaj analfabetve (arab). Ata flasin gnjeshtra pr
Allahun me vetdije.
76. Jo! Por kushdo q plotson premtimin e tij dhe ruhet nga t
kqijat, (ta dij se) Allahu, me t vrtet, i do ata q jan t
devotshm.
77. Vrtet, ata q e shkmbejn premtimin dhe betimin e tyre
ndaj Allahut me nj vler t vogl, nuk do t ken asnj t mir
n jetn e ardhshme. Allahu nuk do tu flas atyre, as nuk do ti
shikoj n Ditn e Kiametit dhe as nuk do ti pastroj prej
gjynaheve e pr ta do t ket dnim t dhembshm.
78. Me t vrtet, nj grup ithtarsh t Librit e shtrembrojn
Librin me gjuht e tyre (ndrsa e lexojn at), q ju t mendoni
se ai far leximi sht prej Librit (q ka zbritur Allahu), kurse n
t vrtet, nuk sht prej Librit. Ata thon: Kjo q lexojm
sht nga Allahu, por ajo nuk sht nga Allahu. Ata flasin
gnjeshtra pr Allahun, duke qen t vetdijshm pr kt.
79. Nuk sht (e mundur pr) nj njeri t cilit Allahu i ka dhn
Librin, dijenin e gjer dhe Profecin, q tu thot njerzve:
Bhuni robrit e mi dhe jo t Allahut. Prkundrazi, ai thot:
Bhuni robr t ditur t Zotit (q i zbatojn porosit e Tij),
sepse ua keni msuar Librin t tjerve dhe e msoni edhe vet!
L IMRN

SURJA 3

121

80. Ai njeri nuk do tju urdhroj q engjjt dhe profett ti merrni

pr zota. Vall, si mund tju urdhroj ai t bheni mohues, pasi
i jeni nnshtruar Allahut?!
81. Kujto kur Allahu mori beslidhjen nga profett (dhe u tha):
fardo q tju jap prej Librit dhe urtsis, kur tju vij nj i
Drguar, vrtetues i asaj q ju sht dhn, pa dyshim q duhet
ta besoni dhe ta ndihmoni at! A e pranoni kt dhe barrn q
po ju ngarkoj? Ata u prgjigjn: E pranojm. (Allahu) u tha:
Bhuni dshmitar, se edhe Un bashk me ju jam dshmitar.
82. Kurse ata q i shmangen detyrs pas ksaj, me t vrtet jan
t kqij.
83. A mos krkojn ata dika tjetr prve fes s Allahut,
ndrkoh q Atij i prulen t gjith ata q gjenden n qiej dhe n
Tok, me hir a me pahir dhe tek Ai do t kthehen t gjith?!

122

84. Thuaj (o Muhamed): Ne besojm Allahun, at q na sht

shpallur neve, at q i sht shpallur Ibrahimit, Ismailit, Ishakut,
Jakubit, Esbatve (12 bijve t tij) dhe n at q i sht dhn
Musait, Isait dhe profetve nga Zoti i tyre. Ne nuk bjm asnj
dallim midis tyre dhe Ne vetm Atij (Allahut) i prulemi.
85. Kush krkon tjetr fe prve Islamit, nuk do ti pranohet
dhe ai n botn tjetr do t jet i humbur.51
86. E si ti udhzoj Allahu n rrug t drejt njerzit q u bn
mohues, pasi m par patn besuar e dshmuar se i Drguari
sht i vrtet dhe u kishin ardhur provat e qarta?! Allahu nuk i
udhzon n rrug t drejt ata q jan keqbrs.
87. Mallkimi i Allahut, i engjjve dhe i mbar njerzve sht
shprblimi i tyre.

Feja islame ka ardhur me t gjitha mirsit shpirtrore, trupore, jetsore dhe

shoqrore. Kto cilsi, nuk jan paraqitur trsisht n asnj libr, prvese n
Kuranin Fisnik. Nga kto t mira nuk bn t zmbrapsemi, sepse feja islame nuk
e lejon kthimin e njerzve mbrapa. Ka shum shembuj q tregojn se Profeti
Muhamed (a.s.) nuk e ka ngarkuar popullin me aq shum vepra t teprta, t cilat
do t shkaktonin kthimin e tij mbrapa (prkthyesi).
51

SURJA 3

L IMRN

88. Ata do t jen prher nn peshn e (dnimit e t mallkimit),

vuajtjet nuk do tu lehtsohen dhe nuk do tu jepet afat (pushim);
89. prve atyre q pas ksaj pendohen e prmirsohen, se Allahu
sht Fals i madh, Mshirplot.
90. Vrtet, atyre q mohojn pasi patn besuar dhe pastaj e shtojn
mohimin e tyre, nuk do tu pranohet pendimi (kur jan me shpirtin
n gryk). Pikrisht kta jan ata q kan humbur.
91. Nuk ka dyshim se atyre q e mohojn besimin dhe vdesin
mosbesimtar, nuk do tu pranohet asnj shprbles, edhe sikur
ajo t ishte sa e tr toka e mbuluar me ar. Ata i pret nj dnim
i dhembshm dhe askush nuk do ti ndihmoj.
92. Nuk keni pr ta arritur prkushtimin e vrtet, derisa t ndani
(lmosh) nga ajo (pasuri) q e doni. fardo q t ndani, Allahu
e di mir at.
93. T gjitha ushqimet kan qen t lejuara pr bijt e Izraelit,
prve asaj q Izraeli ia ndaloi vetes para shpalljes s Teuratit.
Thuaj (o Muhamed): Silleni Teuratin dhe lexojeni at, nse thoni
t vrtetn!
94. E kushdo q shpif gnjeshtra pr Allahun, pas ksaj ai ka
kaluar nga e drejta n t shtrembrn.
95. Thuaj (o Muhamed!): Allahu thot t vrtetn, prandaj ndiqeni
fen e pastr t Ibrahimit52, i cili nuk ishte idhujtar.
96. Me t vrtet, Faltorja e par e ngritur pr njerzit, sht ajo
n Bekk (Mek), e bekuar dhe udhrrfyese pr popujt.
97. N t ka shenja t qarta (q jan): vendi i Ibrahimit (mekami
Ibrahim); (fakti q) kush hyn n t sht i sigurt; dhe vizita (pr
haxh) e ksaj Faltoreje (e cila sht detyr) pr kdo q ka mundsi
ta prballoj rrugn. E kush nuk beson, Allahu nuk ka nevoj
pr asknd.

52

D.m.th. monoteizmin islam.

L IMRN

SURJA 3

123

98. Thuaj (o Muhamed): O ithtart e Librit! Pse mohoni shpalljet

e Allahut, ndrkoh q Allahu sht dshmitar i do gjje q
bni?!
99. Thuaj: O ithtart e Librit! Pse e pengoni nga rruga e Allahut
at q beson e prpiqeni ta shtrembroni (at rrug), ndrkoh
q jeni dshmitar (se kjo sht rruga e vrtet)? (Dijeni se) Allahu
nuk sht i pavmendshm ndaj veprave q ju bni!
100. O besimtar! Nse i bindeni nj grupi nga ata q u sht
dhn Libri, ata do tju kthejn n jobesimtar, pasi patt besuar.
101. E si mund t mos besoni kur juve ju lexohen shpalljet e
Allahut dhe midis jush ndodhet i Drguari i Tij?! Kush mbahet
fort pas (fes s) Allahut, sigurisht q sht i drejtuar n udh t
mbar.
102. O besimtar! Kijeni frik Allahun ashtu si i takon Atij dhe
vdisni vetm duke qen mysliman!

124

103. T gjith mbahuni fort pr litarin e Allahut (Kuranin) dhe

mos u prani! Kujtoni dhuntin e Allahut pr ju, sepse, kur ishit
n armiqsi, Ai i pajtoi zemrat tuaja e, n saje t dhuntis s Tij,
u bt vllezr. Dhe ju ishit buz gremins s zjarrit, ndrsa Ai ju
shptoi prej saj. Kshtu, Allahu jua shpjegon shpalljet e Veta, q
ju t drejtoheni n udhn e drejt.
104. Le t dal prej jush nj grup q t thrras pr n mirsi53, t
urdhroj pr vepra t mira e t ndaloj prej veprave t
shmtuara! Kta njerz do t jen t shptuarit.
105. Mos u bni si ata q, pasi u erdhn provat e qarta, u pran
dhe u grindn. Pr kta do t ket dnim t madh
106. ditn (e Kiametit) kur disa fytyra do t zbardhen e disa t
tjera do t nxihen. Atyre q do tu nxihet fytyra, do tu thuhet:
Vall, ju mohuat pas besimit?! Ather shijoni dnimin pr shkak
se nuk besuat!
53

D.m.th. pr n fen e pastr islame.

SURJA 3

L IMRN

107. Kurse ato fytyra q do t zbardhen e do t shklqejn, do

t jen n mshirn e Allahut (n Xhenet), ku do t qndrojn
prgjithmon.
108. Kto jan vargjet e Allahut, q ti lexojm ty me t vrtetn
dhe Allahu nuk i dshiron askujt padrejtsi.
109. Allahut i prket gjithka q gjendet n qiej dhe gjithka q
gjendet n Tok dhe tek Allahu do t kthehen t gjitha shtjet.
110. Ju jeni populli m i mir i dal pr njerzimin: (sepse) ju
urdhroni q t bhen vepra t mira, i ndaloni t kqijat dhe
besoni Allahun. Sikur ithtart e Librit t besonin, do t ishte m
mir pr ata; ka prej tyre besimtar t vrtet, por shumica e tyre
jan larg udhs s drejt.
111. Ata, prve lndimit, nuk mund tju dmtojn juve. Nse ju
luftojn, ata do t kthejn thembrat (t mundur) dhe pastaj nuk
do t ndihmohen.
112. Kudo q gjenden, ata jan t kapluar nga poshtrimi, vetm
nse kan ndonj mbrojtje prej Allahut apo prej njerzve. Ata
merituan zemrimin e Allahut dhe do ti kaploj mjerimi. Kjo
ishte pr shkak se mohuan shpalljet e Tij dhe pa kurrfar t
drejte, i vrisnin profett. Kjo ishte pr shkak se ata nuk u bindn
dhe i kaluan kufijt (n t kqija).
113. (Megjithat) ata nuk jan t gjith njlloj. Disa nga ithtart e
Librit jan n t drejtn: n ort e nats lexojn vargjet e Librit t
Allahut dhe falin namaz.
114. Ata besojn Allahun dhe Ditn e Kiametit, e urdhrojn t
mirn, e ndalojn t keqen dhe nxitojn pr t br pun t mira.
Kta jan ndr t drejtt.
115. fardo t mire q t bjn, nuk do tiu mohohet shprblimi.
Allahu i di mir t devotshmit.
116. Ata q nuk besojn, nuk do ti mbroj asgj nga dnimi i
Allahut, as pasuria e tyre e as fmijt e tyre. Ata do t jen banort
e zjarrit (t Xhehenemit), ku do t qndrojn prgjithmon.
L IMRN

SURJA 3

125

117. Gjithka q jobesimtart shpenzojn n jetn e ksaj bote, i

prngjan ers s akullt, e cila godet t lashtat e ndonj populli q
i ka br dm vetes dhe ua zhduk t lashtat. Allahu nuk u ka br
padrejtsi atyre, por ata i kan br padrejtsi vetvetes.
118. O besimtar! Mos zgjidhni pr miq dhe kshilltar t afrt
njerz t tjer jasht gjirit tuaj; ata nuk ngurrojn q tju bjn
dm. Ata dshirojn q t vuani. Urrejtja shfaqet n gjithka q
del prej gojs s tyre, kurse ajo q fshehin n zemrn e tyre, sht
edhe m e madhe. Ne jua kemi shpjeguar vargjet (e Kuranit),
nse jeni njerz q kuptoni.
119. Ja, ju i doni ata, por ata nuk ju duan juve dhe ju i besoni t
gjitha librave (ndrsa ata jo). Kur ata ju takojn, thon: Edhe ne
besojm e, kur mbeten vetm, nga mllefi ndaj jush, ata i
kafshojn majat e gishtave me dhmb. Thuaju: Plasni me
mllefin tuaj. Vrtet, Allahu e di mir kan n gjokset e tyre.

126

120. Nse ju vjen ndonj e mir, ata i brengos e, nse ju gjen

ndonj e keqe, ata gzohen, por nse ju duroni dhe ruheni nga
gjynahet, dinakrit e tyre nuk mund tju dmtojn aspak. Vrtet
Allahu ka dijeni pr do gj q punojn ata.
121. At mngjes, kur ti (o Muhamed) dole nga shtpia jote pr
tu caktuar besimtarve vendet e lufts54 - e Allahu dgjon dhe di
do gj -,
122. dy grupe nga ju menduan t ktheheshin prej friks, ndonse
Allahu ishte ndihmues i tyre. Andaj besimtart le t mbshteten
vetm te Allahu!
123. Allahu ju ndihmoi n Bedr, kur qet t pafuqishm, andaj
friksojuni Allahut, pr t qen falnderues.
124. Ather ti (Muhamed) u thoshe besimtarve: A nuk ju
mjafton ndihma e Zotit tuaj me tre mij engjj t drguar?
125. Po! Por, nse ata ju sulmojn, bhuni t durueshm dhe t
dgjueshm dhe Zoti juaj menjher do tju drgoj n ndihm
pes mij engjj, me shenj t dalluar.
54

Bhet fjal pr betejn e Uhudit.

SURJA 3

L IMRN

126. Allahu e bri kt q tju sjell lajmin e gzuar dhe q tjua

qetsoj zemrat. Vrtet, fitorja sht vetm nga Allahu, i
Plotfuqishmi dhe i Urti.
127. (Gjithashtu Allahu e bri kt edhe) q t shkatrroj nj
pjes prej atyre q nuk besuan apo ti turproj, e kshtu t kthehen
t humbur.
128. Ti nuk ke asgj n dor, nse do tua pranoj Ai pendimin
apo do ti dnoj, se ata jan vrtet keqbrs.
129. Allahut i prket gjithka q gjendet n qiej dhe gjithka q
gjendet n Tok! Ai fal k t doj dhe dnon k t doj. Allahu
sht Fals i madh e Mshirplot.
130. O besimtar! Mos pranoni kamat t shumfisht mbi
kamat! Kijeni frik Allahun, q t shptoni
131. dhe ruajuni zjarrit, i cili sht prgatitur pr jobesimtart!
132. Bindjuni Allahut dhe t Drguarit, pr t shpresuar mshirn
(e Allahut).
133. Nxitoni drejt faljes s gjynaheve nga Zoti juaj dhe Xhenetit,
hapsira e t cilit sht sa qiejt e Toka dhe q sht prgatitur pr
t devotshmit,
134. t cilt japin lmosh edhe kur jan n mirqenie, edhe kur
jan n vshtirsi, e mposhtin zemrimin dhe ua falin fajet
njerzve. Allahu i do bamirsit.
135. Pr ata q, kur bjn vepra t turpshme ose i bjn dm
vetes, e kujtojn Allahun, i krkojn falje pr gjynahet e tyre - e
kush i fal gjynahet prve Allahut? - dhe nuk ngulmojn me
vetdije n gabimet q kan br,
136. pra, pr kta do t ket si shprblim falje madhshtore (t
gjynaheve) nga ana e Zotit t tyre dhe kopshte, npr t cilt
rrjedhin lumenj dhe ku do t qndrojn prher. Sa shprblim i
bukur sht ky pr ata q punojn (vepra t bukura)!
137. Para jush kan kaluar shum shembuj (popujsh nga ndjeksit
e profetve q iu ndodhi ajo q po ju ndodh edhe ju). Prandaj
L IMRN

SURJA 3

127

udhtoni npr bot dhe shihni si ishte fundi i atyre q i

prgnjeshtruan profett.
138. Kto jan lajme t qarta dhe udhrrfyese pr t devotshmit.
139. Mos u ligshtoni dhe mos u piklloni, sepse ju, gjithsesi jeni
m t lartt, nse jeni besimtar t vrtet.
140. Nse ju ka goditur ndonj plag, edhe popullin (armik) e
kan goditur t tilla plag. Ato dit (fitoreje dhe humbjeje) Ne i
ndrrojm midis njerzve, q Allahu ti dalloj besimtart dhe
pr ti br disa nga ju dshmor. Allahu nuk i do keqbrsit.
141. E kshtu, Allahu i dlir besimtart e i shuan jobesimtart.
142. A mendoni se do t hyni n Xhenet, pa i provuar Allahu ata
q kan luftuar prej jush dhe pa i provuar ata q kan duruar?
143. Ju e dshironit vdekjen para se t ballafaqoheshit me t dhe
ja pra, ju e pat at me syt tuaj.

128

144. Muhamedi sht vetm i Drguar, para t cilit ka pasur

edhe t drguar t tjer. Nse ai vdes ose vritet, a mos do t
ktheheni ju prapa? Kushdo q kthehet prapa, nuk i bn kurrfar
dmi Allahut. Dhe Allahu do ti shprblej falnderuesit.
145. do shpirt vdes vetm me vendimin e Allahut, n koh t
caktuar. Kush dshiron mirsit e ksaj bote, Ne do ti japim atij
prej saj, ndrsa kush dshiron shprblimin e bots tjetr, Ne do
ti japim atij prej saj. Ne do ti shprblejm mirnjohsit.
146. Sa e sa profet bashk me shum besimtar t vrtet luftuan
e megjithat nuk u prkuln para goditjeve q morn n rrugn
e Allahut, as nuk u dobsuan e as nuk u nnshtruan. Allahu i do
t duruarit.
147. Ata vetm thoshin: O Zoti yn! Na i fal gjynahet tona dhe
teprimin n punn ton, na i forco kmbt (n istikam) dhe na
ndihmo kundr popullit jobesimtar!
148. Dhe Allahu u dhuroi atyre shprblimin e ksaj bote dhe
shprblimin m t mir t jets tjetr. Allahu i do punmirt.
SURJA 3

L IMRN

149. O besimtar! Nse u bindeni jobesimtarve, ata do tju

kthejn prapa (n t pafe) e ju do t jeni t humbur.
150. Por, Allahu sht Mbrojtsi juaj dhe Ai sht Ndihmuesi
m i mir.
151. Ne do t mbjellim frik n zemrat e jobesimtarve, sepse
ata adhurojn ve Allahut gjra, pr t cilat Ai nuk ka sjell kurrfar
prove. Vendbanimi i tyre sht zjarri e sa vendstrehim i shmtuar
sht ky pr keqbrsit!
152. Vrtet Allahu e plotsoi premtimin e Vet, kur ju me vullnetin
e Tij e thyet armikun. Por, kur ju u friksuat, u grindt midis jush
dhe kundrshtuat (Profetin a.s.), pasi Ai ju tregoi at q plqenit55,
(Allahu e trhoqi ndihmn e Vet). Disa nga ju dshirojn kt
bot, ndrsa t tjer nga ju dshirojn botn tjetr. Pastaj Ai, pr
tju provuar, bri q t zmbrapseni para armikut dhe pastaj,
sigurisht q jua fali at gabim. Allahu ka mirsi t madhe pr
besimtart.
153. Kur ju mort malin dhe nuk i vinit vesh askujt, t Drguarin
e kishit prapa e ju thrriste, Allahu ju dnoi me dshprim pas
dshprimit, q t mos piklloheni as pr at q ju doli duarsh,
as pr at q ju goditi. Allahu di gjithka q punoni ju.
154. Pastaj, pas dshprimit tuaj, (Allahu) ju drgoi qetsin - nj
gjum, q kaploi nj grup prej jush. Kurse grupi tjetr (hipokritt)
kujdesej vetm pr veten, duke menduar pr Allahun t pavrtetn,
ashtu si mendonin pagant. Ata thoshin: Ku sht fitorja q na
ishte premtuar? Thuaju (o Muhamed!): T gjitha jan n dor
t Allahut! Ata fshehin n vete at q nuk duan t ta shfaqin ty.
Ata thoshin: Sikur t pyeteshim ne pr kt gj, nuk do t
vriteshim ktu. Thuaju: Edhe sikur t kishit qen npr shtpit
tuaja, prapseprap atyre q u sht shkruar t vriten, do t dilnin
n vendin e vrasjes. Allahu e bri kt pr t provuar at q keni
n kraharort tuaj dhe pr tju pastruar at q keni n zemrat
tuaja. Vrtet, Allahu e di mir se keni n zemr.
55

Plakn e lufts.

L IMRN

SURJA 3

129

155. Ata prej jush q kthyen shpinn ditn kur u ndeshn dy

ushtrit, n t vrtet, djalli i shtyu n gabim, pr shkak t disa
gjynaheve q kishin br. Por, n t vrtet, Allahu ua fali
(gabimin), sepse Allahu sht Fals i madh dhe i But.
156. O besimtar! Mos bni si ata jobesimtar (hipokritt) q u
thonin vllezrve, kur kta niseshin n udhtim ose n luftim:
Sikur t rrinit me ne, as nuk do t vdisnit, as nuk do t vriteshit
- q kt Allahu ta kthej si pikllim n zemrat e tyre. Allahu
sht Ai q jep jetn dhe sjell vdekjen; Allahu i sheh t gjitha
punt q bni ju.
157. Edhe nse ju vriteni ose vdisni n udh t Allahut, falja dhe
mshira e Allahut, me t vrtet, jan m t mira nga ato q kan
grumbulluar ata.
158. Edhe po vdiqt apo u vrat, me siguri do t tuboheni tek
Allahu.

130

159. N saj t mshirs s Allahut, u solle butsisht me ta (o

Muhamed). Sikur t ishe i ashpr dhe i vrazhd, ata do t
largoheshin prej teje. Prandaj falua atyre gabimin, krkoi falje
Allahut pr ata dhe kshillohu me ata pr shtje t ndryshme.
Kur t vendossh pr dika, mbshtetu tek Allahu. Vrtet, Allahu
i do ata q mbshteten tek Ai.
160. Nse ju ndihmon Allahu, ska kush tju mposht e, nse ju l
pa ndihmn e Tij, kush sht ai q do tju ndihmoj, prve Tij?!
Pra, vetm tek Allahu le t mbshteten besimtart.
161. sht e pamundur pr ndonj profet q t prvetsoj n
mnyr t pandershme pren e lufts. Kushdo q bn nj gj t
till, do t vij (i ngarkuar me t) n Ditn e Kiametit e pastaj do
ti jepet dokujt ajo q ka merituar dhe askujt nuk do ti bhet
padrejtsi.
162. Vall, a mund t krahasohet ai q krkon knaqsin e Allahut
me at q ka merituar zemrimin e Allahut dhe strehimi i tij
sht Xhehenemi?! Eh, sa strehim i keq sht ai!

SURJA 3

L IMRN

163. Tek Allahu ata kan shkall t ndryshme; Allahu i sheh t

gjitha veprat q ata bjn.
164. Allahu u ka dhn besimtarve dhurat t madhe, kur u
solli nj t drguar nga gjiri i tyre, i cili ua lexon shpalljet e Tij, i
pastron nga gjynahet dhe u mson Librin (Kuranin) e urtsin
(diturin e thell fetare), edhe pse m par, me t vrtet, ata
ishin n rrug krejt t gabuar.
165. Kur ju goditi fatkeqsia, ndrkoh ju i kishit goditur m
par armiqt tuaj dyfish, ju that: Prej nga na erdhi neve kjo?!
Thuaj (o Muhamed): Kjo ndodhi prej jush. Vrtet, Allahu sht
i Fuqishm pr do gj.
166. Ajo q ju gjeti at dit, kur u ndeshn dy ushtrit, ishte me
vullnetin e Allahut - pr t zbuluar se kush jan besimtart e
vrtet,
167. dhe pr t zbuluar se kush jan me dy faqe. Atyre iu tha:
Ejani t luftoni n rrugn e Allahut ose t paktn, mbrohuni!
Ata u prgjigjn: Sikur ta dinim q do t bhej luft e vrtet,
me siguri, do tju pasonim. At dit ata ishin m afr mohimit
sesa besimit, sepse me gojn e tyre flisnin at q nuk e kishin n
zemrat e tyre; Allahu e di mir far fshehin ata.
168. Atyre q nuk luftuan dhe than pr vllezrit e vet: Sikur t
na kishin dgjuar ne, nuk do t ishin vrar, thuaju: Prapsojeni
vdekjen nga vetja, nse flisni t vrtetn!
169. Kurrsesi mos i quani t vdekur ata q jan vrar n rrugn
e Allahut. Jo, jan t gjall, duke u ushqyer te Zoti i tyre.
170. Jan t gzuar pr far u ka dhn Allahu nga dhuntit e
Tij dhe gzohen edhe pr ata q ende nuk u jan bashkuar e q
kan ngelur pas tyre (dhe ende nuk kan rn martir), sepse nuk
do t friksohen (pr far i pret) dhe nuk do t pikllohen (pr
far kan ln pas).
171. Ata gzohen me dhuntit dhe mirsin e Allahut, sepse Allahu
nuk ua humb shprblimin besimtarve.

L IMRN

SURJA 3

131

172. Pr ata q morn plag t rnda, pasi iu prgjigjn thirrjes

s Allahut dhe t t Drguarit dhe pr ata q kan br t mira e
q i friksohen Allahut, ka shprblim t madh.
173. (Shprblim kan edhe ata) t cilve njerzit (hipokrit) u
than: Shum njerz po mblidhen kundr jush, prandaj
friksohuni! e kjo gj ua shtoi atyre besimin dhe than: Neve
na mjafton Allahu, Ai sht mbrojts i mrekullueshm!
174. Ata u kthyen me dhuntit dhe mirsit e Allahut, nuk i gjeti
asgj e keqe dhe fituan knaqsin e Allahut. Allahu sht Zotrues
i mirsive t mdha.
175. Vetm djalli i frikson ithtart e vet. Ju mos iu friksoni
atyre, por friksohuni prej Meje, nse jeni besimtar!

132

176. Ti (o Muhamed) mos u brengos nga ata q nxitojn n

mohim, sepse, n t vrtet ata nuk mund ta dmtojn Allahun
aspak. Allahu dshiron q t mos i shprblej me kurrfar dhurate
n botn tjetr; dhe pr ata ka ndshkim t madh.
177. Ata q e ndrrojn besimin e vrtet me mohim, nuk mund
ti bjn kurrfar dmi Allahut e pr ta ka ndshkim t
dhembshm.
178. Le t mos mendojn kurrsesi jobesimtart se pr ata sht
mir q ua zgjasim jetn. Ne ua zgjasim jetn vetm pr ti shtuar
gjynahet; pr ata ka ndshkim poshtrues.
179. Allahu nuk i l besimtart n gjendjen q ndodheni ju, por
do ta ndaj t keqin prej t mirit. Allahu nuk do tua zbuloj t
fshehtn (q vetm Ai e di), por Allahu zgjedh k t doj nga t
drguarit e Tij. Besoni n Allahun dhe n t drguarit e Tij! Nse
besoni dhe i friksoheni Allahut, ju do t keni shprblim t madh.
180. Ata q bhen koprrac me t mirat q ua ka dhn Allahu,
kurrsesi t mos mendojn se kshtu sht m mir pr ta! Jo, kjo
sht m keq pr ata! Ajo q kan grumbulluar do tu ngarkohet
atyre n qaf Ditn e Kiametit. E Allahut sht trashgimia e
qiejve dhe e Toks dhe Allahu e di mir punoni ju.

SURJA 3

L IMRN

181. Sigurisht q Allahu i ka dgjuar fjalt e atyre (ifutve) q

than: Allahu sht i varfr, kurse ne jemi t pasur. Ne do ta
shnojm at q than, si dhe vrasjen e profetve nga ana e tyre
pa kurrfar t drejte dhe do tu themi atyre: Shijoni dnimin n
zjarr!
182. Ky sht ndshkimi i veprave t duarve tuaja, se Allahu nuk
sht i padrejt ndaj robrve t Vet.
183. Atyre q thon: Allahu na ka urdhruar q t mos i besojm
asnj t drguari, derisa t na sjell nj kurban q ta prpij zjarri,
thuaju (o Muhamed): T drguarit para meje ju kan sjell juve
prova t qarta si dhe at q thoni ju, ather, pse i vrat ata, nse
thoni t vrtetn?
184. Nse ata ty (o Muhamed) t quajn pr gnjeshtar, edhe t
drguar t tjer q kan ardhur para teje jan prgnjeshtruar,
ndonse kan sjell shenja t qarta, shkrime dhe Librin e ndritur.
185. do shpirt do ta shijoj vdekjen. Shprblimet do tu
plotsohen vetm n Ditn e Kiametit; kushdo q shpton nga
zjarri i Xhehenemit dhe hyn n Xhenet, ai ka fituar (gjithka q
mund t dshirohet). Ndrsa jeta e ksaj bote sht vetm
knaqsi mashtruese.
186. Ju, me siguri, do t sprovoheni n pasurin e n jetn tuaj
dhe do t dgjoni shum fyerje nga popujt q iu sht dhn
Libri para jush, si dhe nga pagant. Por, nse ju duroni dhe ruheni
(nga t kqijat), ather kjo sht vrtet prcaktuese e shtjeve.
187. Kujtoje (o Muhamed) kohn kur Allahu mori premtimin
nga ata q u sht dhn Libri se do tua shpjegojn at njerzve
dhe nuk do t fshehin asgj nga ai. Pastaj ata e hodhn pas shpine
(premtimin) dhe e ndrruan at me nj vler t vogl. Eh, sa
kmbim t shmtuar q bn ata!
188. Mos mendo se ata q gzohen pr far kan punuar dhe
dshirojn t lavdrohen pr far nuk kan punuar, pra, kurrsesi
mos mendo se ata do ti shptojn ndshkimit; pr ata ka
ndshkim t dhembshm.
L IMRN

SURJA 3

133

189. Allahut i prket sundimi i qiejve dhe i Toks dhe (vetm)

Allahu sht i Fuqishm pr do gj.
190. Me t vrtet, n krijimin e qiejve dhe t Toks dhe n
ndrrimin e nats e t dits, ka shenja pr mendart,
191. pr ata q e prmendin Allahun duke qndruar n kmb,
ndenjur ose shtrir dhe q meditojn pr krijimin e qiejve dhe t
Toks (duke thn:) O Zoti Yn! Ti nuk i ke krijuar kot kto lartsuar qofsh (nga do e met)! Prandaj na ruaj nga ndshkimi
i zjarrit.
192. O Zoti Yn, cilindo q Ti e fut n zjarr, Ti e ke poshtruar
at. Dhe pr mohuesit nuk do t ket kurrfar ndihmuesi.
193. O Zoti Yn! Ne dgjuam nj thirrs q na ftonte n besim:
Besoni Zotin tuaj! Dhe kshtu besuam. O Zoti Yn! Na i fal
gjynahet tona, na i shlyej gabimet dhe bna q t vdesim me t
mirt!

134

194. O Zoti Yn! Na e jep shprblimin q na ke premtuar

nprmjet t drguarve t Tu dhe mos na poshtro n Ditn e
Kiametit! Se Ti, me t vrtet, nuk e shkel premtimin e dhn!
195. Dhe Zoti iu prgjigj lutjes s tyre: Un nuk do tia humb
mundin askujt nga ju q ka br vepra, qoft mashkull apo femr.
Ju jeni njlloj (n shprblim). Atyre q u shprnguln, u dbuan
nga vatrat e tyre, u munduan n rrugn Time, luftuan dhe u
vran, Un do tua mbuloj veprat e kqija dhe do ti shpie n
kopshte, npr t cilat rrjedhin lumenj, si shprblim nga Allahu.
Shprblimi m i mir sht tek Allahu.
196. Ti (o Muhamed) mos u mashtro nga bredhja e jobesimtarve
npr bot!
197. Kjo mirqenie sht e shkurtr; pastaj, strehimi i tyre sht
Xhehenemi. Eh, sa shtrat i keq sht ai vend!
198. Por, ata q i friksohen Zotit t tyre do t ken kopshte
npr t cilat rrjedhin lumenj dhe ku do t banojn prjetsisht,

SURJA 3

L IMRN

si dhurat prej Allahut. Dhe ajo q sht tek Allahu, sht dhurata
m e mir pr besimtart e vrtet.
199. Midis ithtarve t Librit, me siguri ka t atill q e besojn
Allahun dhe at q ju sht shpallur juve, si dhe at q u sht
shpallur atyre, duke qen t prulur para Allahut dhe pa i kmbyer
shpalljet e Tij me ndonj vler t pakt. Ata do t ken shprblimin
e tyre te Zoti i tyre. Vrtet, Allahu sht i shpejt n llogari!
200. O besimtar! Bhuni t durueshm dhe nxiteni njri-tjetrin
t jeni t till; bhuni t vendosur dhe vigjilent (n vepra t mira
dhe n ruajtjen e kufijve) dhe kijeni frik Allahun, q t shptoni!

135

L IMRN

SURJA 3

SURJA EN-NIS
Medinase - 176 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O njerz! Friksojuni Zotit tuaj, i Cili ju krijoi prej nj njeriu,

ndrsa prej atij krijoi bashkshorten e tij, kurse prej ktyre t
dyve krijoi shum meshkuj e femra. Dhe friksojuni Allahut, me
emrin e t Cilit ju krkoni t drejtat e ndrsjella dhe ruani lidhjet
farefisnore. Se vrtet, Allahu sht prher Mbikqyrs mbi ju.

136

2. Jepuni pasurin jetimve, mos ua ndrroni sendet e tyre t

mira me tuajat t kqija. Mos e harxhoni pasurin e tyre duke e
przier me pasurin tuaj. Se kjo, me t vrtet, sht gjynah i
madh.
3. Nse keni frik se nuk bni drejtsi ndaj jetimeve, ather,
martohuni me ato gra q ju plqejn: me dy, me tri apo me
katr; e, nse friksoheni se nuk do t jeni t drejt ndaj t gjithave
njsoj, ather mjaftohuni me nj grua ose me at q e keni n
pushtetin tuaj. N kt mnyr do ti ruheni padrejtsis m leht.
4. Dhe jepuni me gjith zemr grave tuaja dhuratn e kurorzimit
e, nse ato u falin me dshirn e vet dika prej atyre dhuratave,
pranojeni at pa frik dhe me knaqsi!
5. Mos e lini n dor t t paaftve mendrisht pasurin tuaj q
Allahu jua ka dhn si mjet jetese pr ju; ushqejini dhe vishini ata
prej saj dhe u thoni atyre fjal t mira.56
6. Vrini n prov jetimt, derisa t bhen pr martes! Nse
vreni se jan pjekur, ather jepuani pasurin e tyre! Mos nxitoni
Ky varg tregon se pasuria sht pr tu shfrytzuar pr jetes e jo pr luks e
shpenzime t kota. Pra, ajo nevojitet pr ekzistencn jetsore t njerzve (prkthyesi).
56

SURJA 4

EN-NIS

n shpenzimin e pasuris s tyre n mnyr t panevojshme dhe

para se ata t rriten! Kush sht pasanik, le t prmbahet n
marrjen e pasuris s tyre e, n qoft se sht i varfr, le t harxhoj
aq sa sht e arsyeshme dhe e drejt. Kur tjua dorzoni pasurin
e tyre, bjeni kt n prani t dshmitarve. Allahu sht i
mjaftueshm si llogarits.
7. Meshkujve u takon pjes nga ajo q ua kan ln prindrit dhe
t afrmit, por, edhe femrave u takon pjes nga ajo q ua kan
ln prindrit dhe t afrmit qoft ajo pak apo shum, si pjes e
caktuar dhe e detyruar.
8. E kur n ndarjen e trashgimis t jen t pranishm farefisi i
largt, jetimt dhe t varfrit, u dhuroni edhe atyre dika dhe
thuajuni fjal t mbla.
9. Le t druajn nse ata ln pas vetes fmij t mitur, duke u
brengosur pr ta, le t ken frik Allahun dhe le t flasin drejt.
10. Vrtet, ata q shpenzojn pasurin e jetimit pa t drejt, vetm
mbushin barkun e tyre me zjarr dhe ata do t digjen n zjarrin
flakrues.
11. Allahu ju urdhron pr trashgimin tuaj: mashkullit i takon
aq sa pjesa e dy femrave; nse trashgimtar jan dy e m tepr
femra, atyre u takojn dy t tretat nga trashgimia; nse sht nj
femr - i takon gjysma e pasuris; e pr donjrin prind t t
vdekurit - u prket nj e gjashta nga pasuria e trashguar, nse i
vdekuri ka ln fmij; e nse nuk ka fmij, e trashgojn
prindrit dhe nns i bie nj e treta; nse i vdekuri ka vllezr,
nns s tij i bie nj e gjashta, pas kryerjes s testamentit t ln
dhe larjes s borxhit. Ju nuk e dini se cili sht m i afrt pr ju
nga dobia: prindrit tuaj apo fmijt tuaj. Ky caktim sht nga
ana e Allahut. Pa dyshim Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
12. Juve ju takon gjysma e pasuris nga ajo q kan ln
bashkshortet tuaja, nse ato nuk kan fmij. Por, nse kan
fmij, ju takon nj e katrta e asaj q kan ln ato, pasi t kryhet
testamenti e t lahet borxhi. N qoft se nuk keni fmij, atyre

EN-NIS

SURJA 4

137

(grave) u takon nj e katrta e pasuris q keni ln e, nse keni

fmij, atyre u takon nj e teta nga ajo q keni ln, pasi t kryhet
testamenti e t lahet borxhi. Nse i vdekuri, qoft burr ose
grua, sht pa prindr dhe fmij, por ka vlla ose motr (prej
nns), ather donjrit prej tyre u takon nj e gjashta; e nse ka
m shum nga ata, ather marrin pjes bashkrisht n nj t
tretn e pasuris, pasi t kryhet testamenti e t lahet borxhi, duke
mos e dmtuar asknd. Kjo sht porosia e Allahut! Allahu sht
i Gjithdijshm dhe shum Durues.
13. Kta jan kufijt e caktuar prej Allahut. At q i bindet Allahut
dhe t Drguarit t Tij, Ai e shpie n kopshte, npr t cilt
rrjedhin lumenj dhe ku do t qndroj prher. Kjo sht fitorja
e madhe.
14. Ndrsa at q nuk i bindet Allahut dhe t Drguarit t Tij
dhe shkel kufijt e vn prej Tij, Allahu e shpie n zjarr, ku do t
qndroj prher dhe pr t ka ndshkim poshtrues.

138

15. Pr ato gra tuaja q bjn kurvri, krkoni q t dshmojn

pr kt gj katr vet prej jush; nse dshmojn pr kt gj, i
mbani ato n shtpi derisa tu vij vdekja ose derisa Allahu tu
jap atyre rrugdalje tjetr.
16. Dhe ata t dy prej jush q kan br kt pun t turpshme,
i ndshkoni q t dy; e nse pendohen dhe prmirsohen, ua
hiqni dnimin. Se Allahu e pranon pendimin dhe sht Mshirues.
17. Allahu sht pranues i pendimit vetm pr ata q bjn ndonj
t keqe nga padituria dhe pendohen shpejt. Pra, ktyre Allahu ua
pranon pendimin. Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
18. Nuk pranohet pendimi i atyre q vazhdimisht bjn t kqija
e, kur u afrohet vdekja, ather thon: Un tani me t vrtet
po pendohem. As pr ata q vdesin duke qen jobesimtar.
Pr kta, Ne kemi prgatitur dnim t dhembshm.
19. O besimtar! - nuk ju lejohet t bheni prdhunisht trashgimtar
t grave dhe mos i pengoni ato me qllim q tua merrni nj pjes
nga dhuratat q ua keni dhn, prve nse bjn gabime sheshazi.
SURJA 4

EN-NIS

Jetoni e silluni mir me to! N qoft se ato nuk ju plqejn aq

shum, (duroni!) sepse sht e mundur q juve t mos ju plqej
dika, por q Allahu n at do tju sjell shum t mira.
20. N qoft se dshironi t ndrroni grua, duke e lshuar njrn
pr t marr nj tjetr, asaj q i keni dhn pasuri57, mos i merrni
nga ajo (pasuri) asgj. A do ta merrnit at padrejtsisht, duke
br gjynah t qart?!
21. Si do tia merrnit at dhurat, kur ju i jeni dhn njri-tjetrit
dhe kur ato kan marr nga ju bes t fort?
22. Mos i merrni ato gra q kan qen grat e baballarve tuaj,
prve rasteve q tashm kan kaluar. Vrtet, kjo sht vepr e
keqe dhe rrug e shmtuar.
23. Ju ndalohet martesa me nnat tuaja, me bijat tuaja, me motrat
tuaja, me hallat tuaja, me tezet tuaja, me bijat e vllezrve dhe
bijat e motrave, me nnat (grat) q ju kan dhn gji, me motrat
tuaja, q kan thithur prej nj gjiri, me nnat e grave tuaja, me
vajzn e gruas suaj q gjendet nn kujdestarin tuaj, nse me at
grua keni pasur marrdhnie bashkshortore; e, nse nuk keni
pasur marrdhnie bashkshortore, ather nuk ka pengesa. Ju
ndalohet martesa me grat e bijve tuaj dhe ti bashkoni dy motra,
prve rasteve q tashm kan kaluar. Pa dyshim, Allahu sht
Fals dhe Mshirplot.
24. (Ju ndalohet martesa) edhe me grat q gjenden nn kuror,
prve atyre q i zini robresha. Ky sht urdhri i Allahut. Ju jan
lejuar t tjerat, me kusht q ti krkoni me pasurin tuaj pr martes
e jo pr jet t prkohshme. Grave, me t cilat kaloni jet
bashkshortore, jepuni dhuratat e detyrueshme (pr jetes). Ska
gjynah pr ju, me plqimin e t dyja palve, q ta shtoni apo ta
paksoni sasin e dhurats s premtuar. Se, Allahu, me t vrtet,
sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
25. Cilido nga ju q nuk mund t martohet me gra t lira
besimtare, pr shkaqe t vshtira materiale, le t martohet me
57

Pra, gruas me t ciln po ndaheni.

EN-NIS

SURJA 4

139

nj vajz besimtare q gjendet nn pushtetin tuaj (robresh) - e

Allahu e di m s miri besimin tuaj -, se jeni nga njri-tjetri.
Martohuni me to me lejen e pronarve t tyre. Jepuni dhuratat si
sht e zakonshme pr gra t ndershme e jo imorale t hapura
apo t fshehta, q jetojn me dashnor. Nse ato, pasi t martohen,
bjn kurvri, dnimi i tyre sht pr gjysm me dnimin e grave
t lira (t pamartuara). Kjo sht pr ata nga ju, q kan frik se
do t bjn gabim (kurvri). Nse prmbaheni, kjo sht edhe
m mir! Allahu sht Fals dhe Mshirplot.
26. Allahu dshiron q tju sqaroj, tju udhzoj n rrugn e t
drguarve t mparshm dhe tjua pranoj pendimet tuaja. Allahu
sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
27. Allahu dshiron q tjua pranoj pendimet tuaja, por ata q
jepen pas epsheve, dshirojn q t largoheni krejtsisht nga udha
e drejt.

140

28. Allahu dshiron q tjua lehtsoj (barrt), pasi njeriu sht

krijuar si nj qenie e pafuqishme.
29. O besimtar, mos e prvetsoni pasurin e njri-tjetrit n
mnyr t palejueshme, prve rastit kur ajo sht tregti me
plqim t dyanshm dhe mos e vritni veten (dhe njri-tjetrin)!
Vrtet, Allahu sht i Mshirshm me ju.
30. Kdo prej jush q e bn kt prdhunisht dhe padrejtsisht,
Ne, pa dyshim, do ta hedhim n zjarr. Kjo sht shum e leht
pr Allahun.
31. N qoft se ju u shmangeni gjynaheve t mdha, q ju jan
ndaluar, Ne do tjua falim gabimet tuaja t vogla dhe do tju
shpiem n nj vend t nderuar.58

Ky varg na kshillon dhe na urdhron pr tu frenuar nga gjynahet e mdha.

Lidhur me kto shtje, ka shum studime nga teologt e mdhenj. Atij q
frenohet prej ktyre gjynaheve Zoti i ka premtuar se do ti falen gjynahet e vogla.
Duhet theksuar se nj e mir e thjesht ose nj e keqe e vogl nuk bn t
nnmohen e t mohohen, sepse ather shndrrohen n gjynahe t mdha
(prkthyesi).
58

SURJA 4

EN-NIS

32. Mos i lakmoni ato gjra, me an t t cilave Allahu i ka br

disa nga ju t dallohen mbi t tjert: meshkujt do t ken pjes
prej asaj q kan punuar e po ashtu edhe femrat do t ken pjes
prej asaj q kan punuar. Krkoni prej Allahut nga mirsit e Tij.
Vrtet, Allahu sht i Dijshm pr do gj.59
33. Gjithkujt Ne i kemi caktuar trashgimtart pr do gj q
ln prindrit ose t afrmit, ndrsa atyre me t cilt keni br
marrveshje, jepuni pjesn e vet. Sigurisht q Allahu sht
dshmitar pr do gj.
34. Meshkujt kan autoritet mbi grat, meq Allahu u ka dhn
disa cilsi mbi ato dhe, meq ata shpenzojn pr mbajtjen e tyre.
Gra t mira jan ato t dgjueshmet, q ruajn fshehtsit q ka
urdhruar Allahu. Sa i prket grave q ju i druheni mosbindjes
dhe sjelljes s keqe nga ana e tyre, kshillojini, (e, nse kjo sbn
dobi) mos i pranoni n shtrat dhe (n fund) i rrihni ato (lehtas).
Por, nse ato ju binden, ather mos i ndshkoni m. Allahu, me
t vrtet, sht i Lartsuar dhe i Madhruar!60
35. Nse i druheni ndarjes midis burrit e gruas, ather caktoni
nj ndrmjets nga ana e burrit dhe nj nga ana e gruas. N
qoft se ata dshirojn paqsim, Allahu sjell marrveshje midis

Burrat jan dirigjues t grave. Me kt varg konfirmohet se femrat jan m t

dobta fizikisht, kurse meshkujt jan m t fort fizikisht; andaj e kan pr detyr
t shpenzojn pr ti mbajtur ato. Mirpo, n pikpamje shpirtrore, n t gjitha
cilsit, femrat jan t barabarta me meshkujt. Megjithat, n rastet kur t dy
prindrit, nna dhe babai, e thrrasin njkohsisht fmijn e vet, - ai, s pari,
duhet ti prgjigjet nns (prkthyesi).
60
Deri para disa kohsh, n shum vende t bots ndalohej shkurorzimi (i
gruas), kurse feja islame e ka lejuar shkurorzimin (e gruas), qysh para 14 shekujve.
Por, kjo vepr sht shum e urryer nga Zoti dhe Ai ka prcaktuar disa norma pr
ta penguar kt akt. Kto jan: 1. kshillimi i gruas; 2. t larguarit prej dhoms s
saj, pr nj koh t shkurtr; 3. qortimi i gruas n mnyr edukuese; 4. nse
mosmarrveshja sht m e madhe ndrmjet tyre, duhet formuar nj kshill t
prbashkt pajtimi prej ans s burrit e t gruas, pr ti pajtuar ata; 5. nse nuk
kan sukses as kto masa, ather arsyetohet shkurorzimi; 6. nse pajtohen e
kurorzohen prsri, ndrsa pas pak kohe shkurorzohen pr s dyti, prap
lejohet kurorzimi. Nse shkurorzimi ndodh tri her, ata nuk mund t
kurorzohen pr t katrtn her, pa u martuar me njerz prej familjesh t tjera
(prkthyesi).
59

EN-NIS

SURJA 4

141

tyre. Allahu, me t vrtet, sht i Gjithdijshm dhe i di t gjitha

qllimet.
36. Adhuroni Allahun dhe mos i shoqroni Atij asgj (n adhurim);
silluni mir me prindrit, t afrmit, jetimt, t varfrit, fqinjt e
afrt dhe t largt, me at q keni pran, me udhtarin (q ka
mbetur ngusht) dhe me ata q jan robr nn pushtetin tuaj. N
t vrtet, Allahu nuk i do njerzit arrogant e mburravec;
37. (e as) ata q jan koprrac, t cilt krkojn q edhe t tjert
t bhen koprrac dhe fshehin at q ua ka dhuruar Allahu nga
mirsit e Tij. Ne kemi prgatitur pr mohuesit ndshkim
poshtrues.
38. (Ai nuk i do) as ata q ndajn nga pasuria e tyre sa pr sy e
faqe t bots dhe q nuk e besojn Allahun e as Ditn e Kiametit.
Ai q ka pr shok djallin, dihet sa shok i keq sht!

142

39. E dm do t kishin ata sikur t besonin Allahun dhe Ditn

e Kiametit dhe t ndanin nga pasuria q u ka dhn Allahu?!
Allahu di do gj pr ta.
40. Vrtet, Allahu nuk dmton asknd asnj grim, por, nse (dikush)
bn mirsi, Allahu ia shumfishon at dhe i jep shprblim t madh.
41. Si do t bhet kur prej do populli t sjellin dshmitar dhe
t t sjellin ty (o Muhamed!) pr dshmitar mbi t gjith ata?!
42. At dit, ata q nuk kan besuar dhe q nuk i jan bindur t
Drguarit, do t dshironin t rrafshoheshin me tokn, por
Allahut nuk mund ti fshehin asnj fjal.
43. O besimtar! Mos u falni kur jeni t dehur, prisni t kthjelloheni
e t dini se flisni; as kur jeni t papastr61 (xhynyb) - prvese
nse jeni duke udhtuar, derisa t laheni. Dhe, nse jeni t smur
ose gjendeni n rrug ose keni kryer nevojn natyrore, ose keni
br marrdhnie me gra dhe nuk gjeni uj, ather frkoni
fytyrn dhe duart tuaja me dh t pastr. Allahu, me t vrtet,
sht Shlyes dhe Fals i gjynaheve.
61

D.m.th. pas kryerjes s marrdhnieve seksuale ose pas derdhjes s fars.

SURJA 4

EN-NIS

44. A nuk i sheh ti (o Muhamed!) ata q iu sht dhn nj pjes

prej Librit? Ata e ndrrojn t mirn me t keqen dhe dshirojn
q edhe ju t humbisni rrugn e drejt.
45. Allahu i di m s miri armiqt tuaj. Allahu mjafton si Mbrojts
pr ju. Allahu mjafton si Ndihms pr ju.
46. N mesin e hebrenjve ka nga ata q i nxjerrin fjalt nga
konteksti i tyre dhe i thon Profetit: Dgjuam, por nuk t
bindemi! dhe Dgjo, mos dgjofsh! dhe Rain!62, duke
shtrembruar (shprehjet) me gjuhn e tyre dhe duke shpifur pr
fen. Po sikur ata t kishin thn: Dgjuam dhe u bindm! dhe
Dgjo! e Shikona neve!, kjo do t ishte m e mir dhe m e
drejt pr ata. Allahu i mallkoi ata pr shkak t mohimit t tyre,
prandaj ata nuk besojn, prve nj numri t vogl.
47. O ju, t cilve ju sht dhn Libri! Besoni at q kemi zbritur
si vrtetues t asaj q keni n duar para se tjua fshijm fytyrat e
tjua kthejm prapa ose tju mallkojm ashtu si i mallkuam shkelsit
e Sabatit. Urdhri i Allahut do t zbatohet doemos.
48. Vrtet, Allahu nuk fal q t adhurohet dikush apo dika tjetr
ve Atij, por gjynahet e tjera m t vogla ia fal kujt t doj. Kushdo
q i bn shok Allahut (n adhurim), ka br gjynah t tmerrshm.
49. A nuk i ke par ata q e kujtojn veten t dlir?63 Jo, Allahu
dlir k t doj dhe askush nuk do t psoj as padrejtsin m
t vogl.
50. Shiko si shpifin ata gnjeshtra kundr Allahut. Mjafton kjo
shpifje si gjynah i qart.
51. A nuk i ke par ata q u sht dhn nj pjes e Librit?
Besojn n idhuj dhe hyjni t rreme dhe thon pr jobesimtart:
Kta jan n rrug m t drejt se ata q besojn64.

Kjo fjal n arabisht do t thot na dgjo ose na shiko me respekt, por n

hebraishten-arabe t shekullit t shtat ishte sharje me kuptimin O i keqi yn.
63
Askush nuk sht i dlir nga vetvetja, por sht Allahu Ai q e dlir at.
64
Myslimant.
62

EN-NIS

SURJA 4

143

52. Kta jan ata q i ka mallkuar Allahu dhe, atij q e mallkon

Allahu, nuk do ti gjendet ndihmues.
53. A do t ken ata ndonj pjes t pushtetit? Nse sht kshtu,
ata nuk do tu jepnin njerzve as sa purza e brthams.
54. A mos i kan zili njerzit pr far u ka dhuruar Allahu nga t
mirat e Veta? Ne u dham pasardhsve t Ibrahimit Librin e
urtsin, si dhe nj pushtet t madh.
55. Disa prej tyre e besuan at65 e disa iu shmangn atij. Pr ata
mjafton Xhehenemi prcllues.
56. Ata q sbesojn n shenjat Tona, Ne padyshim, do ti djegim
n zjarr. Sapo tu digjet lkura, Ne do tua ndrrojm at me
lkur tjetr, pr t prjetuar dnimin. Me t vrtet, Allahu sht
i Plotfuqishm dhe i Urt.

144

57. Sa pr ata q besojn dhe punojn vepra t mira, Ne do ti

shpiem n kopshte, npr t cilat rrjedhin lumenj dhe ku do t
banojn prgjithmon. Ata do t ken bashkshorte t pastra
dhe Ne do ti shpiem n hije t dendura.
58. Allahu ju urdhron q amanetet tjua ktheni atyre q u prkasin
dhe, kur t gjykoni midis njerzve, t gjykoni drejt. Vrtet, Allahu
ju kshillon mrekullueshm dhe vrtet, Allahu dgjon do gj
dhe vshtron t gjitha punt!66
59. O besimtar! Bindjuni Allahut, bindjuni t Drguarit dhe atyre
q drejtojn punt tuaja. Nse nuk pajtoheni n ndonj gj,
drejtojuni Allahut dhe t Drguarit67, nse besoni Allahun dhe Ditn
e Kiametit. Kjo pr ju sht m e mira dhe shpjegimi m i bukur.
60. A nuk i ke par ti (o Muhamed!) ata (hipokrit) q pohojn
se kan besuar n at q t sht shpallur ty dhe profetve t
Profetin Muhamed (a.s.).
Ky varg na urdhron q njeriut t merituar i duhet shprehur mirnjohje dhe
besim pr udhheqje t suksesshme. Po ashtu, duhet gjykuar me drejtsi midis
njerzve (prkthyesi).
67
Pra, drejtojuni Kuranit dhe Sunetit (Tradits s regjistruar t Profetit Muhamed
a.s.).
65
66

SURJA 4

EN-NIS

tjer para teje? Ata krkojn gjykimin e zotave t rrem, ndrkoh

q jan urdhruar ti mohojn ato. Djalli dshiron q ti nxjerr
ata krejtsisht nga udha e drejt.
61. Po kur u thuhet atyre: Ejani tek ajo q ka shpallur Allahu
dhe tek i Drguari, i sheh hipokritt se si largohen prej teje me
neveri.
62. Si do t jet gjendja e tyre kur ti godas fatkeqsia, pr shkak
t asaj q vet kan punuar e t vijn te ti, duke u betuar n
Allahun e duke thn: Ne kemi dashur vetm t bjm mirsi
dhe pajtim?!
63. Kta jan ata pr t cilt Allahu e di se kan n zemrat e
tyre. Largohu prej tyre, kshilloji dhe thuaju fjal q i prekin n
zemr.
64. Ne i kemi nisur t drguarit vetm me qllimin q njerzit,
me lejen e Allahut, tu binden atyre. Dhe n qoft se ata68, kurdo
q ta ngarkonin veten (me gjynahe), t vinin te ti pr ti krkuar
falje Allahut dhe i Drguari ti lutej Allahut pr shfajsimin e tyre,
do ta vrenin, se Allahu, me t vrtet, sht Pranues i pendimit
dhe Mshirplot.
65. Jo, pr Zotin tnd, ata nuk do t jen besimtar t vrtet,
derisa t t marrin ty pr gjyqtar pr kundrshtit mes tyre; e
pastaj, t mos ndiejn kurrfar dyshimi ndaj gjykimit tnd dhe t
t binden ty plotsisht.
66. Sikur Ne ti urdhronim ata: Vritni veten! ose: Lini shtpit
tuaja!, pak prej tyre do ta bnin kt. E sikur t vepronin ata si
kshilloheshin, kjo pr ata do t ishte m mir dhe do t ishin
m t fort n besim.
67. Ather, Ne, pa dyshim, do tu jepnim shprblim t madh
nga ana Jon
68. dhe me siguri do ti udhzonim n rrug t drejt.

68

D.m.th. hipokritt.
EN-NIS

SURJA 4

145

69. Kushdo q i bindet Allahut dhe t Drguarit, do t jet me

ata t cilve Allahu u ka dhn shum dhunti: me profett, me t
sinqertt69, me dshmort dhe me t drejtt! Eh sa shok t
mrekullueshm jan kta!
70. Kjo dhunti sht nga Allahu, e mjafton q Allahu e di do
gj.
71. O besimtar! Bhuni syel (kundr armikut) e luftojeni at,
qoft grupe-grupe ose t gjith s bashku!
72. N t vrtet, disa prej jush ngurrojn pr t shkuar n luft.
Nse ju ndodh ndonj fatkeqsi, ndonjri thot: Vet Allahu
m ka shprblyer mua pr t mos u gjendur i pranishm me ta.
73. E nse ju arrin ndonj e mir nga Allahu, ai ather, me siguri
thot a thua se nuk ka midis tij dhe jush dashamirsi -: Ah,
sikur t kisha qen me ata e t arrija sukses t madh!

146

74. Le t luftojn n rrugn e Allahut ata q nuk e kursejn jetn

e ksaj bote pr jetn e ardhshme. Atij q lufton n rrugn e
Allahut, e vritet ose fiton, Ne, me siguri, do ti japim shprblim
t madh.
75. keni ju q nuk luftoni n udh t Allahut dhe pr shptimin
e t shtypurve: pr meshkujt e pafuqishm, grat dhe fmijt, t
cilt thrrasin: O Zoti yn! Nxirrna nga ky qytet, banort e t
cilit jan keqbrs! Na cakto nj mbrojts dhe na drgo nga ana
Jote dik q t na ndihmoj!
76. Ata q besojn, luftojn n rrugn e Allahut, kurse ata q nuk
besojn, luftojn n rrugn e djallit. Luftoni kundr ithtarve t
djallit, sepse vrtet, dinakria e djallit sht e dobt!
77. A nuk i ke par (o Muhamed) ata q jan porositur: Trhiqni
duart tuaja nga lufta, falni namazin dhe jepni zekatin!?! Por kur,
pas ksaj, u urdhruan q t luftojn, nj grup prej tyre u friksua
Termi kuranor i prdorur pr epitetin i sinqert, sht fjala siddk. Ajo
nnkupton ata ndjeks t profetve, t cilt ishin m t part q u besuan atyre.
Kjo sht grada m e lart q nj besimtar mund t arrij.
69

SURJA 4

EN-NIS

nga njerzit, ashtu si i friksohen Allahut, madje edhe m tepr

dhe thirrn: O Zoti yn! Pse na caktove t luftojm? Ah, sikur
t na kishe kursyer lufta edhe pr nj koh t shkurtr! Thuaju:
Knaqsit e ksaj jete jan t vogla. Jeta tjetr sht m e mir
pr ata q e kan frik Allahun e sbjn gjynahe. Juve nuk do tju
bhet asnj fije padrejtsi.
78. Kudo q t gjendeni, do tju arrij vdekja, madje, qofshi
edhe n kshtjellat m t forta! Sa her q u vjen ndonj e mir,
ata70 thon: Kjo sht nga ana e Allahut. Por, nse i godet
ndonj e lig, ata thon: Kjo sht prej teje (o Muhamed)!
Thuaju: T gjitha jan prej Allahut. sht kshtu me kt
popull, q nuk kupton asgj?
79. do e mir q t gjen ty o njeri, prej Allahut sht, kurse e
keqja q t godet, sht prej vetes sate. Ne t kemi sjell ty (o
Muhamed) si t Drguar pr t gjith njerzimin. Allahu mjafton
pr dshmitar.
80. Kush i bindet t Drguarit, i sht bindur Allahut. Sa pr ata
q kthejn kokn mnjan, Ne nuk t kemi drguar q t jesh
rojtar i tyre.
81. Dhe ata thon: T jemi bindur, por, kur largohen prej teje,
nj grup nga ata natn shtjellojn dika tjetr nga ato q u the ti.
Por Allahu i shnon shtjellimet e tyre. Prandaj largohu prej tyre
dhe mbshtetu tek Allahu! Se Allahu t mjafton ty pr mbrojts.
82. A nuk prsiatin ata pr Kuranin! Sikur ai t mos ishte prej
Allahut, do t gjenin n t shum kundrthnie.
83. Kur atyre71 u vjen ndonj lajm i rndsishm q ka t bj me
sigurin ose frikn, ata e prhapin (pa e vrtetuar mir). Por, n
qoft se kt lajm do tia prcillnin (pr shqyrtim) t Drguarit dhe
paris, hulumtuesit do ta merrnin vesh prej tyre (se far lajmi duhet
prhapur e far jo). Sikur t mos ishte mirsia e Allahut dhe mshira
e Tij, ju t gjith do t ndiqnit djallin, prve nj numri t vogl.
70
71

D.m.th. hipokritt dhe banort hebrenj t Medins.

Hipokritve ose myslimanve t dobt.
EN-NIS

SURJA 4

147

84. Prandaj, lufto n rrugn e Allahut! Ti je prgjegjs vetm pr

veten tnde. Nxiti edhe besimtart, se mbase Allahu e pengon
fuqin e jobesimtarve! Allahu sht m i fuqishmi dhe m i
ashpri n dnime.
85. Kush ndrmjetson pr nj shtje t mir, do t ket pjes
n shprblimin e saj, kurse kush ndrmjetson pr nj shtje t
keqe, do t ket pjes n ndshkimin e saj. Allahu sht i
Gjithpushtetshm.
86. Kur ju prshndet dikush me respekt, kthejani me nj
prshndetje m t mir ose n t njjtn mnyr! Pa dyshim,
Allahu llogarit do gj.72
87. Allahu! Nuk ka zot tjetr t vrtet prve Atij. Ai do tju
mbledh n Ditn e Kiametit, pr t ciln nuk ka dyshim aspak!
E kush sht n fjal m i vrtet se Allahu?

148

88. Prse jeni ndar n dy grupe pr shtjen e hipokritve, kur

Allahu i ka flakur ata n mosbesim pr shkak t veprave t tyre?!
A mos vall, dshironi ti ktheni n rrug t drejt ata q Allahu
i ka ln n humbje? Pr at q Allahu e l n humbje, ti nuk
mund t gjesh rrug t drejt.
89. Ata dshirojn q edhe ju t mos besoni, ashtu si nuk besojn
vet dhe t bheni t njjt me ata. Kurrsesi mos u bni shok
me ata, derisa t mrgojn pr hir t Allahut. Nse ata shmangen,
ndiqini e i vrisni, kudo q ti gjeni! Dhe mos zgjidhni nga ata as
miq, as mbshtets,
90. prve atyre q jan strehuar te nj popull me t cilin ju keni
marrveshje ose atyre q kan ardhur te ju, e u vjen rnd q t
luftojn kundr jush ose t luftojn kundr popullit t vet. Sikur
t kishte dashur Allahu, do tu kishte dhn pushtet mbi ju dhe

Ky varg na urdhron q, kur t prshndet dikush, duhet ti prgjigjesh me nj

mnyr edhe m t mir ose me t njjtn mnyr. Kjo sht detyr e secilit
mysliman. sht e nevojshme q ndrmjet besimtarve e ateistve t ket
prshndetje t arsyeshme, n mnyr q t mos e urrejn njri-tjetrin. Jemi t
urdhruar q t bisedojm me njerz n mnyr t sjellshme (prkthyesi).
72

SURJA 4

EN-NIS

ata do t luftonin kundr jush. N qoft se ata trhiqen prej jush,

nuk hyjn n luft kundr jush dhe ju ofrojn paqe, ather pr
ju Allahu nuk l shteg q t luftoni kundr tyre.
91. Ju do t hasni n njerz t tjer, t cilt dshirojn t sigurohen
nga ju dhe nga kombi i vet. Sa her q thirren n idhujtari,
menjher bien n t. Nse nuk shmangen prej jush, nse nuk ju
ofrojn paqen dhe nse nuk heqin dor nga luftimi kundr jush,
ather i kapni e i vrisni kudo q ti gjeni! Kundr tyre ju kemi
dhn t drejt t qart.
92. Nuk bn q besimtari t vras besimtarin, prvese gabimisht.
Kush vret nj besimtar gabimisht, duhet t liroj nj besimtar t
robruar dhe tu paguaj gjakun trashgimtarve t t vrarit,
prpos rastit kur familja e t vrarit ia fal gjakun. Nse i vrari
sht nga nj popull q e keni armik e njkohsisht sht besimtar,
duhet t lirohet nj besimtar i robruar. Nse i vrari sht nga nj
popull me t cilin ju keni lidhur marrveshje, i duhet paguar
gjaku familjes s tij, duke liruar edhe nj besimtar t robruar. Ai
q smund t gjej rob, duhet t agjroj dy muaj rresht. (Kjo
sht br) n shenj pendimi para Allahut. Se Allahu sht i
Gjithdijshm dhe i Urt.
93. Kushdo q vret nj besimtar me qllim, ndshkimi i tij sht
Xhehenemi, n t cilin do t qndroj prgjithmon73. Allahu
sht zemruar me at, e ka mallkuar dhe i ka prgatitur nj
dnim t madh.
94. O besimtar! Kur t shkoni n luft, n rrug t Allahut,
shqyrtoni gjithka me kujdes! Mos i thoni atij q ju prshndet me
selam: Nuk je besimtar, me qllim q t fitoni knaqsi t ksaj
jete, ndrkoh q tek Allahu ka fitime t shumta. T till keni qen
edhe ju m par e Allahu ju dha mirsi; prandaj gjithmon sqarojini
mir t gjitha punt! Se Allahu sht Njohs i veprave tuaja.
Ndajfolja prgjithmon sht prdorur n mnyr figurative n kt kontekst
dhe nnkupton nj koh shum t gjat, por jo t pafundme. Kjo sht br pr
t theksuar rrezikun q paraqet vrasja e qllimt e nj myslimani, e cila sht nj
nga gjynahet m t mdha pas idhujtaris.
73

EN-NIS

SURJA 4

149

95. Nuk jan t njjt ata besimtar q rrin n shtpit e tyre,

prve t paaftve, me ata q luftojn n rrugn e Allahut me
pasurin dhe jetn e tyre. Allahu i ngre nj shkall m lart ata q
kan luftuar me pasurin dhe jetn e tyre kundrejt atyre q kan
ndenjur n shtpit e veta. Ai u ka premtuar t gjithve mirsi,
por i ka dalluar ata q luftojn mbi ata q nuk luftojn me
shprblim t madh:
96. me shkall t veanta, me falje dhe mshir. Allahu sht
Fals dhe Mshirplot.
97. Kur engjjt ua marrin shpirtrat atyre q e kan ngarkuar veten
me faje, u thon: Ku ishit? Ata prgjigjen: Ishim t pafuqishm
n Tok. (Engjjt) do tu thon: A nuk qe Toka e Allahut e
gjer q t mrgonit n t? Kta jan ata (njerz), vendbanimi i
t cilve sht Xhehenemi; eh, sa i keq sht ai vendbanim!

150

98. Me prjashtim t meshkujve t pafuqishm, grave dhe

fmijve, t cilt nuk kan as fuqin e as mundsin t drejtohen
n rrug,
99. mbase Allahu i fal, se Allahu, me t vrtet, sht Shlyes dhe
Fals i gjynaheve.
100. Kush mrgon pr shtjen e Allahut, ai gjen shum
vendbanime dhe begati n tok. Kush l shtpin e vet, duke u
shprngulur pr tek Allahu dhe i Drguari i Tij dhe ndodh q ti
vij vdekja, Allahu me siguri do ta shprblej. Se Allahu sht
Fals dhe Mshirplot.
101. Kur t udhtoni, nuk sht gjynah q ta shkurtoni namazin,
nse druheni q jobesimtart do tju bjn ndonj dm. Me t
vrtet, jobesimtart jan armiqt tuaj t hapur.
102. Kur t jesh ti (o Muhamed) n mes t besimtarve dhe t
prish faljen e namazit (n luft), ather njri grup prej tyre le t
falet me ty dhe le ti mbajn pran edhe armt e veta! Pastaj kta,
le t rrin pas jush dhe le t vij grupi tjetr, i cili nuk sht falur
dhe, le t falet me ty! Le t jen syel dhe ti mbajn armt e
veta! Jobesimtart dshirojn q t jeni t pakujdesshm ndaj
SURJA 4

EN-NIS

armve dhe pajimeve tuaja, q tju sulmojn me tr fuqin. Nuk

ka gjynah pr ju nse hasni n ndonj shqetsim prej shiut ose
smundjes e i lini armt, por edhe ather, bhuni syel. Allahu,
me t vrtet, ka prgatitur dnim poshtrues pr jobesimtart.
103. Pasi t kryeni namazin, prmendeni Allahun duke qndruar
n kmb, ulur dhe t shtrir. Kur t jeni jasht rrezikut, ather
faleni namazin t plot, sepse namazi sht detyr pr besimtart
n koh t caktuar.
104. Mos u tregoni t dobt n ndjekjen e jobesimtarve! Nse
ndjeni dhembje prej lufts, edhe ata ndiejn dhimbje ashtu si
edhe ju. Mirpo ju shpresoni prej Allahut at q ata nuk e
shpresojn. Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
105. Vrtet, Ne (o Muhamed) ta kemi zbritur Kuranin me t
drejtn, n mnyr q ti t gjykosh ndrmjet njerzve sipas asaj
q t ka shpallur Allahu. Dhe mos u bj mbrojts i tradhtarve!74
106. Krko ndjes prej Allahut! Se Allahu sht Fals e
Mshirplot.
107. Dhe mos i mbro ata q mashtrojn vetveten! Se Allahu nuk
i do tradhtart dhe gjynahqart.
108. Ata fshihen nga njerzit, por nuk fshihen dot nga Allahu. Ai
sht pran tyre edhe natn, kur trillojn gjra me t cilat Ai nuk
sht i knaqur. Se Allahu prfshin (me dijen e Tij) gjithka q ata
bjn.
109. Ja, ju i mbrojtt ata n kt bot, por kush do ti mbroj tek
Allahu n Ditn e Kiametit ose kush do t bhet prfaqsues i
tyre?

74
Komentuesit klasik t Kuranit (Tabariu) bjn t ditur se ky varg dhe ata t
mpasshm, deri n vargun 113, kan lidhje me shtjen e nj njeriu q quhej
Ibn Ubejrik. Ai akuzohej se kishte vjedhur, por mbrohej nga i Drguari i Allahut,
i cili ishte bindur nga ndrmjetsimi i familjes s t pandehurit, se vjedhjen e
kishte br nj hebre. Shpallja Hyjnore e shfajsoi hebreun, kurse Ibn Ubejriku
mohoi besimin dhe u arratis n Mek, ku vazhdoi jetn e tij si keqbrs, derisa e
gurzuan.

EN-NIS

SURJA 4

151

110. Kush punon vepr t keqe ose e ngarkon veten me gjynahe,

pastaj krkon falje prej Allahut, do t gjej se Allahu sht Fals
e Mshirplot.
111. Kush bn gjynah, ai ia ka br shpirtit t vet. Allahu sht i
Gjithdijshm dhe i Urt.
112. Kush bn ndonj gjynah ose t keqe, pastaj ia vesh at nj t
pafajshmi, ather ai e ka ngarkuar veten me fajin e shpifjes dhe
me nj gjynah t qart.
113. Sikur t mos e kishe mirsin e Allahut dhe mshirn e Tij,
nj grup i atyre do t prpiqej q t t nxirrte nga udha e drejt.75
Ata me kt e humbin vetm vetveten, kurse ty nuk t bjn
kurrfar dmi. Allahu t shpalli ty Librin (Kuranin) dhe Urtsin
e plot, si dhe t msoi at q nuk e ke ditur. Dhuntia e Allahut
pr ty sht shum e madhe.

152

114. Ska kurrfar t mire n shum prej bisedave t tyre t fshehta,

prve rastit kur ndokush krkon q t jepet sadaka ose t kryhet
nj vepr e mir apo paqsim ndrmjet njerzve. Atij q e bn
kt pr t fituar knaqsin e Allahut, Ne do ti japim nj
shprblim t madh.
115. Kdo q e kundrshton t Drguarin, pasi i sht dhn
udhzimi dhe ndjek rrug tjetr nga ajo e besimtarve, Ne e
lm t ec andej nga sht nisur dhe do ta prcllojm n zjarrin
e Xhehenemit; eh, sa vendbanim i keq q sht ai!
116. Vrtet, Allahu nuk fal q t adhurohet dikush apo dika
tjetr ve Atij, por gjynahet e tjera m t vogla ia fal kujt t doj.
Kushdo q i bn shok Allahut (n adhurim), ai me t vrtet, ka
humbur dhe sht larguar shum prej udhs s drejt.
117. Ata76 nuk adhurojn tjetr vese idhuj femror dhe nuk
thrrasin tjetr prve djallit kryengrits,

Pra, ata do t t nxirrnin nga udha e drejt, duke br q ti Muhamed t akuzoje

padrejtsisht nj njeri t pafajshm.
76
Pagant e Meks.
75

SURJA 4

EN-NIS

118. t cilin e ka mallkuar Allahu, sepse (djalli) ka thn: Un,

doemos do t marr nj pjes t caktuar t robrve t Tu.
119. Doemos do ti shpie ata n rrug t shtrembr, do ti josh
me shpresa t kota dhe, me siguri, do ti urdhroj q tu presin
vesht bagtive, e pastaj do ti urdhroj q t ndryshojn krijesn
e Allahut. Kush merr djallin pr mbrojts n vend t Allahut, ai
ka psuar humbje t qart.
120. Ai (djalli) u premton atyre dhe i josh me shpresa, por ato q
premton djalli, jan vetm mashtrime.
121. Pr ata, vendbanim sht Xhehenemi dhe nuk mund t
gjejn shptim prej tij.
122. Ata q besojn dhe bjn vepra t mira, Ne do ti shpiem
n kopshte t Xhenetit, npr t cilat rrjedhin lumenj. Aty do t
qndrojn vazhdimisht e prgjithmon. Ky sht premtimi i
vrtet i Allahut. E kush sht m i vrtet se Allahu n fjal?!
123. (Shptimi n jetn tjetr) nuk do t jet as sipas dshirs suaj
(o mysliman), as sipas dshirs s ithtarve t Librit. Por kushdo
q bn nj t keqe, do t ndshkohet pr at dhe nuk do t gjej
as mbrojts, as mbshtets tjetr n vend t Allahut.
124. Dhe kushdo q bn vepra t mira, qoft ai mashkull ose
femr, duke qen besimtar, do t hyj n Xhenet dhe nuk do ti
bhet asnj padrejtsi.
125. Kush sht besimtar m i mir se ai q i dorzohet sinqerisht
Allahut, duke qen bamirs dhe zbatues i fes s pastr t Ibrahimit,
t cilin Allahu e ka marr pr mik t ngusht?!
126. Allahut i prket gjithka q gjendet n qiej dhe gjithka q
gjendet n Tok dhe Allahu i prfshin t gjitha (n dijen e Tij).
127. Ata77 krkojn prej teje (o Muhamed) q ti sqarosh lidhur
me shtjet e grave. Thuaju: Pr shtjet e tyre ju sqarojn Allahu
dhe Libri q ju lexohet78, si pr femrat jetime, t cilave nuk u
77
78

Disa nga shokt e Profetit (a.s.).

D.m.th. vargjet e para t ksaj sureje.
EN-NIS

SURJA 4

153

jepni dhuratn e caktuar pr ato edhe pse dshironi t martoheni

me to, ashtu edhe pr fmijt e mitur. Allahu ju udhzon q t
silleni drejt me jetimt. Allahu sht n dijeni t do t mire q
bni.
128. Nse gruaja druan nga burri i saj se do t sillet keq ose nuk
do ta prfill, ather nuk ka gjynah pr ata, nse pajtohen
ndrmjet tyre. Pajtimi sht m i mir. Njerzit jan t prirur nga
koprracia. Por n qoft se ju silleni mir dhe ruheni prej t kqijave,
Allahu e di mir far veproni.
129. Ju nuk do t mund t silleni drejt midis grave tuaja, edhe
sikur t dshironi. Andaj, mos anoni krejtsisht vetm nga njra,
duke e ln tjetrn si t varur. Nse ju i prmirsoni marrdhniet
dhe ruheni nga padrejtsia, ta dini se Allahu sht vrtet Fals
dhe Mshirplot.
130. E nse ata ndahen, Allahu me begatin e Tij, donjrin prej
tyre e bn t pavarur. Se Allahu sht Dorgjer dhe i Urt.

154

131. E Allahut sht gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok. Ne

i kemi porositur ata q u sht shpallur Libri para jush dhe juve:
Friksojuni Allahut! Nse mohoni, dijeni se Allahut i prket
gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok. Allahu sht i
Vetmjaftueshm dhe i Denj pr do lavdrim.
132. Allahut i prket gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok.
Allahu sht Mbrojtsi juaj i mjaftueshm.
133. Nse do, Ai ju dbon ju or njerz dhe sjell t tjer. Allahu ka
fuqi ta bj kt.
134. Kush dshiron shprblimin e ksaj bote, (le ta dij se) tek
Allahu jan shprblimi i ksaj dhe i bots tjetr. Allahu dgjon
dhe vshtron do gj.
135. O besimtar! Bhuni zbatues t palkundur t drejtsis,
duke dshmuar n emr t Allahut, qoft edhe kundr jush ose
kundr prindrve dhe t afrmve tuaj. Qoft i pasur ose i varfr
ai (pr t cilin dshmoni), Allahu sht pr ata vlersuesi m i
drejt. Dhe mos shkoni pas epsheve tuaja e t shtrembroni
SURJA 4

EN-NIS

drejtsin! Nse ju ngatrroni dshmin ose i shmangeni asaj,

vrtet q Allahu e di se far bni ju.
136. O besimtar! Besoni Allahun, t Drguarin e Tij, Librin, q
ia ka zbritur t Drguarit t Tij dhe Librin q e ka zbritur m
par. Kushdo q mohon Allahun, engjjt e Tij, Librat e Tij, t
Drguarit e Tij dhe Ditn e Kiametit, ai, me t vrtet, ka humbur
larg prej udhs s drejt.
137. Ata q n fillim besojn dhe pastaj e mohojn besimin, m
pas srish besojn dhe srish e mohojn besimin dhe thellohen
n mosbesim, Allahu, me t vrtet, nuk do ti fal dhe nuk do
ti shpjer n rrug t drejt.
138. Paralajmroji hipokritt (o Muhamed) pr dnimin e mjerueshm
q i pret
139. ata q miqsohen me mohuesit e jo me besimtart! Vall,
tek ata krkojn fuqi, kur, n t vrtet, e gjith fuqia i prket
vetm Allahut!
140. Ai jua ka shpallur n Libr79: Kur t dgjoni se mohohen
fjalt e Allahut dhe bhet tallje me to, ather mos rrini me ata
(njerz q veprojn kshtu), derisa t ndrrojn bised, prndryshe
do t ishit si ata. Allahu do ti tuboj n Xhehenem t gjith
hipokritt dhe mohuesit.
141. Ata prgjojn se far do t bhet me ju. Kshtu, nse ju
vjen fitorja nga Allahu, ata thon: A nuk ishim vall ne me ju?
E, nse mohuesit arrijn fitore, hipokritt u thon: A thua nuk
ju ndihmuam deri n fitore dhe ju mbrojtm prej besimtarve
t vrtet? Allahu do t gjykoj ndrmjet jush n Ditn e
Kiametit. Allahu nuk do tiu jap kurr rast mohuesve q ti
shkatrrojn besimtart.
142. N t vrtet, hipokritt prpiqen t mashtrojn Allahun,
por sht Ai q i mashtron ata. Kur ata ngrihen pr namaz,
ngrihen me prtes, vetm sa pr tu dukur para bots dhe Allahun
e prmendin fare pak.
79

D.m.th. n Kuran.
EN-NIS

SURJA 4

155

143. Luhaten n mdyshje, - nuk jan as me kta, as me ata.

Kdo q Allahu shpie n humbje, ti (o Muhamed!) nuk do t
mundesh tia gjesh rrugn.
144. O besimtar! Mos i zgjidhni mohuesit pr miq - n vend t
besimtarve! A mos vall doni ti jepni Allahut dshmi t qart
kundr vetvetes?
145. Pa dyshim q hipokritt do t jen n thellsin m t madhe
t Xhehenemit dhe ti kurrsesi nuk do tu gjesh atyre ndihms.
146. Por ata q pendohen, prmirsohen, mbshteten fort tek
Allahu dhe q besimin e tyre e kan sinqerisht vetm pr Allahun,
do t jen me besimtart e vrtet. Allahu do tu jap shprblim
t madh besimtarve.
147. Prse tju ndshkoj Allahu, nse ju e falnderoni dhe e
besoni?! Allahu sht Mirnjohs dhe i Gjithdijshm.

156

148. Allahu nuk do q t thuhen hapur fjal t kqija, prvese

nga t dmtuarit. Allahu dgjon dhe di gjithka.
149. N qoft se ju bni ndonj vepr t mir haptazi ose
fshehurazi ose falni ndonj vepr t keqe, Allahu sht Fals i
madh dhe i Plotfuqishm.
150. Vrtet, ata q mohojn Allahun dhe t drguarit e Tij dhe
dshirojn t ndajn Allahun nga t drguarit e Tij, duke thn:
Ne disa i besojm e disa nuk i besojm dhe duke dashur q
kshtu t zgjedhin nj rrug t ndrmjetme,
151. pikrisht ata jan mohuesit e vrtet. Ne kemi prgatitur
dnim poshtrues pr mohuesit.
152. Ndrsa atyre q besojn Allahun dhe t drguarit e Tij dhe
nuk bjn dallim mes asnjrit prej tyre, Ai do tu jap shprblimin
(e premtuar). Se Allahu sht Fals dhe Mshirplot.
153. Ithtart e Librit80 krkojn prej teje (o Muhamed) q tu
zbressh nj libr prej qiellit. N fakt, ata i krkuan Musait dika
80

Disa hebrenj.
SURJA 4

EN-NIS

edhe m t madhe (duke i thn): Na e trego Allahun haptazi!

Ather i shkatrroi rrufeja, pr shkak t poshtrsis q bn.
Pastaj zgjodhn viin (pr adhurim) pas shenjave t qarta q iu
patn ardhur. Ne ua falm at dhe i dham Musait pushtet t
dukshm.
154. Ne ngritm mbi ata malin Tur, sipas beslidhjes me ta. Pastaj
u tham: Hyni n port duke u prulur dhe Mos e shkelni
Sabatin! dhe morm nga ata nj bes t fort.
155. (Ne i mallkuam ata) pr shkak t shkeljes s beslidhjes nga
ana e tyre, pr shkak t mohimit q i bn shpalljeve t Allahut,
pr shkak t vrasjes s profetve pa kurrfar t drejte dhe pr
thnien e tyre: Zemrat tona jan t mbyllura n kllf (prandaj
si kuptojm fjalt e Profetve). Nuk sht kshtu, por Allahu
ua ka vulosur ato pr shkak t mohimit t tyre, prandaj pak prej
tyre besojn.
156. (I mallkuam ata) pr shkak t mosbesimit t tyre (ndaj Isait
a.s.), pr shkak t shpifjeve t mdha q than kundr Merjemes
157. dhe pr fjalt e tyre: Ne e vram Mesihun Isain, t birin
e Merjemes, t drguarin e Allahut. Por, ata as e vran, as e
kryqzuan, por ashtu u sht dukur. Ata q nuk u pajtuan pr
shtjen e tij, me siguri q gjenden n dyshim pr t. Ata nuk
kan ditur kurrgj pr t, por vetm kan hamendsuar. Ata, n
t vrtet, nuk e kan vrar,
158. por, Allahu e ka ngritur pran Vetes. Allahu sht i
Plotfuqishm dhe i Gjithdijshm.
159. T gjith ithtart e Librit do ti besojn Isait para se ai t
vdes dhe, n Ditn e Kiametit, ai do t jet dshmitar kundr
tyre.
160. Ne ua ndaluam atyre disa ushqime t mira, t cilat ishin t
lejuara pr ta, pr shkak t prapsive q bn, pr shkak se ata
pengonin shum njerz nga udha e Allahut,
161. pr shkak se merrnin kamat, megjithse kjo ishte e ndaluar
pr ta dhe pr shkak se prvetsonin padrejtsisht pasurin e
EN-NIS

SURJA 4

157

njerzve. Jobesimtarve midis tyre, Ne u kemi prgatitur nj

dnim t dhembshm.
162. Mirpo t thelluarit n dituri prej tyre (hebrenjve) dhe
besimtart besojn n at q t sht shpallur ty (o Muhamed) dhe
n at q sht shpallur para teje. Posarisht atyre q falin namazin,
atyre q ndajn zeqatin dhe atyre q besojn n Allahun dhe n
Ditn e Kiametit, me siguri do tu japim shprblim t madh.
163. Ne t frymzuam ty (o Muhamed) me shpallje, ashtu si
frymzuam me shpallje Nuhun dhe profett pas tij; si
frymzuam me shpallje edhe Ibrahimin, Ismailin, Ishakun,
Jakubin dhe bijt e tij, Isain, Ejupin, Junusin, Harunin, Sulejmanin
dhe Dautin, t cilit i dham Zeburin.
164. Pr disa t drguar t kemi treguar m par dhe pr disa t
tjer nuk t kemi treguar ty. Sa i takon Musait, Allahu i ka folur
atij drejtprdrejt.

158

165. (Kta jan) t drguar q kan sjell lajme t mira e kan

paralajmruar, n mnyr q njerzit t mos ken ndonj justifikim
ndaj Allahut, pas ardhjes s t drguarve. Se, Allahu, sht i
Plotfuqishm dhe i Gjithdijshm.
166. Por Allahu dshmon pr at q t ka shpallur ty (o Muhamed),
se Ai ta ka shpallur at me dijenin e Tij; po ashtu edhe engjjt
dshmojn pr kt. Allahu sht i mjaftueshm si dshmitar.
167. Me t vrtet, ata q kan mohuar dhe kan larguar njerzit
nga rruga e Allahut, ata kan humbur larg prej udhs s drejt.
168. Ata q nuk besojn dhe bjn padrejtsi, Allahu nuk i fal, as
nuk do ti udhzoj n kurrfar rruge,
169. prvese drejt rrugs s Xhehenemit, ku do t qndrojn
prgjithmon. Dhe kjo pr Allahun sht e leht.
170. O njerz! I Drguari ju ka sjell t vrtetn nga Zoti juaj,
prandaj besoni, se pr ju sht m mir! E n qoft se nuk besoni,
ta dini se Allahut i prket gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok.
Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
SURJA 4

EN-NIS

171. O ithtart e Librit! Mos e kaloni kufirin n besimin tuaj dhe

pr Allahun thoni vetm t vrtetn! Mesihu - Isai, i biri i Merjemes,
sht vetm i Drguar i Allahut dhe Fjala e Tij, t ciln ia ka
drguar Merjemes, si dhe shpirt (i krijuar) nga Ai. Pra, besojini
Allahut dhe t drguarve t Tij! Dhe mos thoni: Tre zota!
Hiqni dor, se sht m mir pr ju! Allahu sht vetm nj Zot
- qoft lavdruar Ai! Ai sht tepr i lartsuar pr t pasur fmij.
E Tij sht gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok. Allahu mjafton
pr rregullimin e gjithsis.81
172. Mesihu nuk do ta prbuzte kurr q t ishte rob i Allahut,
as edhe engjjt m t afrm. Ata q e shprfillin dhe e nnmojn
me arroganc adhurimin ndaj Tij, Allahu do ti sjell t gjith
para Vetes.
173. Sa pr ata q besojn dhe punojn vepra t mira, Ai do tua
plotsoj shprblimin dhe do tua shtoj at nga mirsit e Tij.
Por, ata q shprfillin dhe mburren, do t dnohen me ndshkim
pikllues. Ata nuk do t gjejn pr vete as mbrojts dhe as ndihms
tjetr n vend t Allahut.
174. O njerz! Me t vrtet, juve ju ka ardhur nj prov bindse
(Muhamedi a.s.) nga Zoti juaj dhe ju sht zbritur nj Drit e
dukshme (Kurani).
175. Kshtu, ata q besojn Allahun dhe mbshteten fort tek Ai,
(ta din se) Ai do ti fus n mshirn dhe mirsin e Vet82 dhe
do ti udhzoj drejt Vetes prmes rrugs s drejt.
176. Ata krkojn nga ti (Muhamed) gjykim (pr dik q vdes
pa pasur trashgimtar). Thuaju: Allahu ju udhzon juve pr nj
Zoti - me fuqin e Vet t plot, e ka lindur Isain (a.s.) pa baba. Kshtu, Zoti ka
fuqi pr ta krijuar njeriun, pa baba e pa nn, si e ka krijuar Ademin (a.s.), n
kundrshtim me natyrn. Po ashtu, n kundrshtim me natyrn, Ai e ka krijuar
Ishakun (a.s.) prej nj nne q nuk ka lindur fmij n rini. Ajo ka lindur fmij
n moshn 90-vjeare. Edhe Jahjai (a.s.) ka lindur nga nj baba plak dhe nj nn
plak. Hebrenjt, pa kurrfar logjike e mohojn kt dukuri t Isait, kurse rastin
e Ishakut e pranojn, edhe pse q t dyja rastet jan t nj lloji, kundr natyrs
(prkthyesi).
82
Pra, do ti fus n Xhenet.
81

EN-NIS

SURJA 4

159

njeri t till. Nse nj burr vdes pa pasur fmij (dhe prindr),

ndrkoh q ka nj motr, ather asaj i takon gjysma e
trashgimis. N qoft se nj grua vdes pa pasur fmij (dhe
prindr), ather vllai i saj sht i vetmi q do ta trashgoj. N
qoft se nj burr pa fmij (dhe prindr) ka dy motra, ather
ato do t trashgojn dy t tretat e pasuris; por, nse ai ka edhe
vllezr edhe motra, ather mashkullit i takon trashgim sa pjesa
e dy femrave. Kshtu Allahu ju sqaron juve, n mnyr q t
mos humbisni. Allahu sht i Dijshm pr do gj.83

160

Nuk sht poshtrim pr femrn q merr pr trashgim nj pjes t pasuris,

kurse mashkulli dy pjes, sepse pasuria sht pr ekzistenc. Mashkulli, me kt
trashgim, duhet t mbaj veten dhe gruan. Ndrkaq, gruaja e ka jetesn t
siguruar ose nga ana e burrit, ose nga ana e kujdestarit t saj, ndrsa trashgimia q
merr prej babait, sht vetm pr krenari e jo pr nevoj. Kshtu pra, pr
mashkullin trashgimia ka kuptim tjetr (prkthyesi).
83

SURJA
SURJA 54

EL-MIDE
EN-NIS

SURJA EL-MIDE
Medinase - 120 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O besimtar! Plotsoni detyrimet! Ju sht lejuar ngrnia e

kafshve, prve atyre q do tju njoftohen. Derisa t gjendeni
n Ihram84 gjat haxhit, nuk ju lejohet gjuetia. Vrtet, Allahu vendos
far t dshiroj.
2. O besimtar! Mos e cenoni shenjtrin e simboleve t Allahut,
as t muajve t mdhenj, as t kurbanit t Qabes, as t kurbanve
t shnuar me gjerdan, as (mos i pengoni) ata q jan nisur t
vizitojn Shtpin e Shenjt, duke krkuar mirsin dhe knaqsin
e Zotit t vet. Pas heqjes s Ihramit, gjuani. Dhe, t mos ju nxis
urrejtja ndaj disa njerzve, q ju penguan t vizitoni Qaben, pra,
kurrsesi t mos ju nxis q ti sulmoni! Ndihmojeni njri-tjetrin
n pun t mira dhe n t ruajturit nga t kqijat dhe jo n gjynahe
dhe armiqsi! Friksojuni Allahut, sepse Ai dnon ashpr.
3. sht e ndaluar pr ju ngrnia e coftins, e gjakut, e mishit t
derrit, e mishit t kafshs q sht therur jo n emr t Allahut, e
mishit t kafshs s mbytur lidhur n fyt, e mishit t kafshs q
sht rrahur dhe ka ngordhur, e mishit t kafshs q sht vrar
nga rrzimi apo nga brirt e kafshve t tjera, e mishit t asaj q
sht kafshuar nga egrsirat - prve atyre q i therni ju para se
t ngordhin. Gjithashtu, sht e ndaluar pr ju edhe ngrnia e
mishit t kafshve q jan therur pr nder t idhujve apo pr t
krkuar fatin n fall. T gjitha kto q u prmendn, jan gjynah.
Sot, dshprohen ata q nuk besojn dhe kan humbur do
84
Ihrami sht gjendje e caktuar e haxhiut, gjat s cils ai mban nj veshje t
posame dhe i ndalohen disa gjra t zakonshme.

EL-MIDE

SURJA 5

161

shpres, q tju largojn prej fes suaj. Mos u friksoni prej tyre,
por kini frik prej Meje! Sot jua prsosa fen tuaj, e plotsova
dhuntin Time ndaj jush dhe zgjodha q Islami t jet feja juaj.85
Por kushdo q sht i shtrnguar nga uria (dhe ha far sht e
ndaluar), pa pasur qllim t bj gjynah, do ta shoh se Allahu
sht Fals e Mshirplot.
4. T pyesin ty sht e lejueshme q t han. Thuaju (o
Muhamed): Ju lejohet juve do gj q sht e dlir dhe at q
jua gjuajn shtazt q i keni strvitur e i prdorni n gjueti, ashtu
si ju ka msuar Allahu. Pra, hani at q jua sjellin, e prmendni
emrin e Allahut! Friksojuni Allahut! Allahu sht i shpejt n
llogari.

162

5. Sot ju jan lejuar gjrat e mira e t pastra. Ju jan lejuar edhe

ushqimet e ithtarve t Librit; po ashtu, edhe ushqimet tuaja jan
t lejuara pr ata. T lejuara pr ju jan femrat e ndershme
besimtare dhe femrat e ndershme t atyre q u sht dhn Libri
para jush, nse ju u jepni pajn e kurorzimit, duke u martuar
me ato, e jo duke br kurvri, as duke i marr pr dashnore.
Kushdo q mohon besimin, veprat e tij do t zhvlersohen dhe
n jetn tjetr ai do t jet i dshtuar.
6. O besimtar! Kur doni t falni namaz, lani fytyrn dhe duart
deri n brryla, kurse kokn fshijeni me dor t lagt; lani edhe
kmbt deri n nyje. Nse jeni t papastr (si pasoj e
marrdhnieve bashkshortore apo e derdhjes s fars),
pastrohuni (duke u lar krejtsisht)! Por, n qoft se jeni t smur
(q mund tju dmtoj uji) ose gjendeni n udhtim, ose ndonjri
nga ju vjen pas kryerjes s nevojs natyrore, ose nse keni pasur
marrdhnie me bashkshortet e nuk gjeni uj, ather gjeni dh
t pastr dhe fshini fytyrat e duart me t. Allahu nuk dshiron
tju krijoj ndonj vshtirsi, por dshiron tju pastroj dhe ti
plotsoj dhuntit e Tij ndaj jush, q t jeni falnderues.

Ky varg thekson se t gjitha cilsit q i nevojiten njeriut, - ato shpirtrore,

trupore e shoqrore, jan plotsuar me ardhjen e Kurani Fisnik (prkthyesi).
85

SURJA 5

EL-MIDE

7. Kujtoni dhuntin e Allahut dhe beslidhjen me t ciln ju ka

vn detyrimet, kur that: Dgjuam dhe u bindm! Friksojuni
Allahut! Vrtet, Allahu di keni n zemrat tuaja.
8. O besimtar! Bhuni t qndrueshm n urdhrat e Allahut
dhe bhuni dshmues me drejtsi! Le t mos ju nxis urrejtja
ndaj njerzve pr t br padrejtsi. Bhuni t drejt, se kjo sht
m afr devotshmris dhe friksojuni Allahut! Pa dyshim, Allahu
sht i Dijshm pr do gj q punoni ju.86
9. Allahu u ka premtuar falje (t gjynaheve) dhe shprblim t
madh atyre q besojn dhe bjn vepra t mira.
10. Sa pr ata q nuk besojn dhe mohojn shpalljet Tona - ata
do t jen banor t zjarrit.
11. O besimtar! Kujtoni mirsin q ju dha Allahu ditn, kur Ai
pengoi duart e nj grupi njerzish q i kishin zgjatur ato pr tju
dmtuar ju. Friksojuni Allahut! Besimtart le t mbshteten vetm
tek Allahu!
12. Me t vrtet, Allahu mori beslidhjen e bijve t Izraelit dhe
nga mesi i tyre caktoi dymbdhjet mbikqyrs dhe u tha: Un
jam me ju! N qoft se do t kryeni namazin, do t jepni zeqatin,
do t besoni t drguarit e Mi, do ti ndihmoni ata dhe do ti
jepni vullnetarisht hua Allahut, ather, patjetr q Un do tjua
shlyej gjynahet dhe do tju shpie n kopshte, npr t cilat rrjedhin
lumenj. Por, kushdo nga ju q mohon pas ksaj, me t vrtet, e
ka humbur rrugn e drejt.
13. Pr shkak se ata e thyen beslidhjen e tyre, Ne i mallkuam ata dhe
ua bm zemrat t ashpra. Ata i kan shtrembruar fjalt e Shkrimeve
t shenjta dhe kan harruar nj pjes t mir nga ato kshilla87. Ti
(Muhamed) prher do ta vresh tradhtin e tyre, prve nj pakice t
tyre; pra, falua fajet dhe mos i qorto! Se, Allahu i do bamirsit.

Ky varg na urdhron pr mirsi n shoqri. Po t mos zbatohet kjo mirsi,

shoqria do t shkatrrohet plotsisht, kurse po t zbatohet plotsisht ndr
njerz, prparimi dhe mirqenia e shoqris do t arrij kulmin (prkthyesi).
87
Kan harruar at pjes t Shpalljes q lajmronte ardhjen e Profetit Muhamed (a.s.).
86

EL-MIDE

SURJA 5

163

14. Ne kemi marr beslidhje edhe prej atyre q than: Jemi t

krishter, por edhe ata kan harruar nj pjes t mir nga ato q
jan kshilluar88, prandaj ua shtiem armiqsin dhe urrejtjen midis
tyre deri n Ditn e Kiametit. Allahu do ti lajmroj ata pr
veprat q kan br.
15. O ithtart e Librit! Juve ju erdhi i Drguari Yn, i cili ju
shpjegon gjra nga ato q i keni fshehur ju prej Librave (Teuratit
dhe Ungjillit) dhe ju fal shum. Juve ju erdhi prej Allahut drit (i
Drguari) dhe Libr i qart (Kurani),
16. me t cilin Allahu i drejton ata q ndjekin plqimin e Tij, n
rrugn e shptimit, i nxjerr nga errsira n drit me lejen dhe
vullnetin e Vet dhe i shpie n rrugn e drejt.

164

17. Pa dyshim, jan jobesimtar ata q thon: Allahu sht Mesihu,

i biri i Merjemes! Thuaj: Kush mund ta pengoj Allahun, nse
Ai dshiron ta zhduk Mesihun, t birin e Merjemes dhe nnn e
tij, si dhe gjithka q gjendet n Tok? Vetm Allahut i takon
sundimi i qiejve, Toks dhe i do gjje q gjendet midis tyre. Ai
krijon far t doj dhe sht i Plotfuqishm pr do gj.
18. Hebrenjt dhe t krishtert thon: Ne jemi bijt e Allahut
dhe t dashurit e Tij. Thuaj: Ather, prse Ai ju dnon pr
shkak t gjynaheve tuaja? Jo! Ju jeni njerz nga ata q Ai ka krijuar.
Ai fal k t doj dhe dnon k t doj. Vetm Allahut i prket
sundimi i qiejve, i Toks dhe i do gjje q gjendet midis tyre.
Dhe vetm tek Ai kthehen t gjith.
19. O ithtar t Librit! Ju ka ardhur i Drguari Yn, q jua qartson
gjrat pas ndrprerjes s (vargut t) t drguarve, pr t mos thn
ju (kur t dnoheni), se nuk na ka ardhur asnj q sjell lajme t mira
e as ndonj paralajmrues. Ja, ju erdhi ai q sjell lajme t mira dhe
paralajmrime. Allahu sht i Plotfuqishm pr do gj.
20. Kujto kur Musai i tha popullit t vet: O populli im! Kujtoni
mirsin e Allahut ndaj jush, kur prej jush bri profet, bri
Edhe t krishtert e kan ln pas dore fajsisht at pjes t Shpalljes q i zbriti
Isait (a.s.) rreth ardhjes s Profetit Muhamed (a.s.).
88

SURJA 5

EL-MIDE

sundimtar dhe ju dha at q nuk ia kishte dhn asnj populli

para jush!
21. O populli im! Hyni n Tokn e shenjt q Allahu e ka caktuar
pr ju dhe mos u ktheni prapa, se ather do t ktheheni t
humbur!
22. Ata than: O Musa! N at tok gjendet nj popull i fort
dhe ne nuk do t hyjm pa dal ata e, nse ata dalin, ne ather,
me siguri do t hyjm n t.
23. Dy burra nga ata q i friksoheshin Allahut dhe q Ai i kishte
pajisur me mirsi, than: Hyni n portn e qytetit! Kur t kaloni
npr t, me siguri do t jeni fitues. N qoft se jeni besimtar,
ather mbshtetuni tek Allahu!
24. Ata than: O Musa! Kurrsesi nuk do t hyjm atje, derisa
aty t gjenden ata. Kshtu q shko ti dhe Zoti yt e luftoni, se ne
do t rrim ktu.
25. Musai tha: O Zoti im! Un nuk kam fuqi pr asknd tjetr
ve vetes dhe vllait, prandaj na veo neve prej ktij populli t
pabindur!
26. Allahu tha: Ajo (toka e shenjt) u sht ndaluar atyre pr
dyzet vjet. Ata do t bredhin t oroditur npr tok, por ty
mos t t vij keq pr at popull t pabindur.
27. Lexoju (o Muhamed) saktsisht ngjarjen e dy bijve t Ademit,
kur ata bn nga nj kurban, njrit iu pranua, kurse tjetrit jo.
Njri i tha tjetrit: Ty gjithsesi do t t vras. Tjetri tha: Allahu
pranon vetm prej t devotshmit.
28. Nse ti ngre dor t m vrassh mua, un nuk do ta ngre
dorn q t t vras, sepse, n t vrtet, un i friksohem Allahut,
Zotit t gjithsis.
29. Un paraplqej t marrsh barrn e gjynahut tim dhe t
gjynahut tnd e kshtu t bhesh ndr banort e zjarrit. Ky sht
ndshkimi i keqbrsve.

EL-MIDE

SURJA 5

165

30. Vetja e tij e nxiti n vrasjen e t vllait dhe e vrau. Kshtu, ai

u b nga t humburit.
31. Allahu drgoi nj sorr q rrmihte n tok, pr ti treguar
sesi ta mbulonte kufomn e t vllait. (Kabili) tha: Mjeri un, a
nuk qenkam i zoti t bhem si kjo sorr e ta mbuloj trupin e tim
vllai?! E u b nga t penduarit.
32. Prandaj Ne i urdhruam bijt e Izraelit se kush vret ndoknd,
q ska vrar njeri ose q nuk ka br rregullime n Tok, sht
sikur t ket vrar t gjith njerzit. Dhe, nse dikush shpton nj
jet, sht sikur t ket shptuar jetn e krejt njerzve. T drguarit
tan u solln shenja t qarta, por shum nga ata, edhe pas ksaj,
i kaluan tr kufijt me t kqija n Tok.

166

33. Pa dyshim se ndshkimi i atyre q luftojn kundr Allahut

dhe t Drguarit t Tij dhe q bjn shkatrrime n Tok, sht
t vriten ose t gozhdohen, ose tu kputen duart dhe kmbt
trthorazi, ose t dbohen nga vendi. Ky ndshkim sht
poshtrim pr ata n kt jet, ndrsa n jetn tjetr, pr ata do
t ket dnim shum t madh.
34. Prjashtim bjn ata q pendohen pa i zn ju. Ta dini se
Allahu sht Fals e Mshirplot.
35. O besimtar! Kini frik Allahun, prpiquni q ti afroheni
Atij me vepra t mira dhe luftoni n rrugn e Tij pr t shptuar!
36. Me t vrtet, sikur t ken jobesimtart tr pasurin q
gjendet n tok, madje edhe nj her aq, e ta sakrifikojn pr t
shptuar nga dnimi i Dits s Kiametit, nuk do t pranohet prej
tyre dhe pr ata do t ket dnim pikllues.
37. Ata do t dshirojn t dalin nga zjarri, por sdo t mund t
dalin dot. Ata i pret dnimi i prhershm.
38. Vjedhsit dhe vjedhses ua pritni duart, si ndshkim pr at
q kan br dhe si dnim nga ana e Allahut. Allahu sht i
Plotfuqishm dhe i Urt.
39. Ndrsa atij q pendohet pas t kqijave t tij dhe prmirsohet,
Allahu ia pranon pendimin, sepse Ai sht vrtet Fals dhe
Mshirplot.
SURJA 5

EL-MIDE

40. A nuk e di ti se vetm Allahut i takon sundimi i qiejve dhe i

Toks?! Ai dnon k t doj dhe fal k t doj. Allahu sht i
Plotfuqishm pr do gj.
41. O i Drguari i Allahut! Mos u brengos pr ata q zhyten
shpejt n mosbesim, qofshin nga ata q me gojn e tyre thon:
Besojm, ndrkoh q zemrat e tyre nuk besojn apo prej
hebrenjve, t cilt trillimet i dgjojn shum, (madje) dgjojn
edhe ata q skan ardhur te ti. Ata i ndryshojn vendet e fjalve
(n tekstet e shenjta) dhe thon: Nse (shpallja) ju sht dhn
kshtu, pranojeni e, nse nuk ju sht dhn kshtu, ather, ruhuni
e mos e pranoni. Kur Allahu dshiron ta lr dik n humbje, ti
nuk mund t bsh asgj pr ta penguar At. Kta jan t asaj
dore t cilt Allahu nuk dshiron tua pastroj zemrat. Pr ata, n
kt jet ka poshtrim, kurse n jetn tjetr ka ndshkim t rnd.
42. Ata jan dgjues t gnjeshtrs dhe e han me knaqsi t
madhe at q sht e ndaluar. Nse vijn tek ti, gjykoji ata ose
shmangu prej tyre! Nse shmangesh nga ata, nuk mund t t
dmtojn aspak. E, nse i gjykon, gjykoji me drejtsi! Vrtet,
Allahu i do t drejtt.
43. E qysh t drejtohen ata ty pr ti gjykuar, ndrsa e kan
Teuratin, n t cilin sht gjykimi i Allahut, e madje edhe pas
ksaj shmangen prej teje? Sepse ata nuk jan besimtar.
44. Ne kemi drguar Teuratin, n t cilin jan udhzimet dhe
drita. Sipas tij, profett q ia kishin dorzuar veten Allahut, i
gjykonin hebrenjt; por edhe t diturit dhe rabint kshtu vepronin,
sepse atyre iu qe besuar mbrojtja e Librit t Allahut, pr t cilin
ata dshmonin. Prandaj, mos kini frik nga njerzit, por kini
frik vetm prej Meje! Dhe mos i ndrroni Fjalt e Mia me
ndonj vler t vogl! Kushdo q nuk gjykon sipas asaj q ka
shpallur Allahu, ai sht mohues i vrtet.
45. Ne u caktuam atyre n Teurat: jeta me jet, syri me sy, hunda
me hund, veshi me vesh, dhmbi me dhmb dhe plaga me
plag (t njjt me t). Por kushdo q fal shpagimin si lmosh,
ka br nj vepr q sht shlyerje pr gjynahet e veta. Kushdo
EL-MIDE

SURJA 5

167

q nuk gjykon sipas asaj q ka zbritur Allahu, ai sht shkels i

vrtet.
46. Pas atyre profetve, Ne drguam Isain, t birin e Merjemes,
si vrtetues t Teuratit q kishte ardhur para tij. Dhe i dham atij
Ungjillin, n t cilin ka udhzim dhe drit, si prmbushje t asaj
q ishte shpallur para tij n Teurat dhe si udhrrfim e kshill
pr ata q i friksohen Allahut.
47. Le t gjykojn ithtart e Ungjillit ashtu si ka shpallur Allahu
n t. Kushdo q nuk gjykon sipas asaj q ka shpallur Allahu, ai
sht keqbrs i vrtet.

168

48. Ne t kemi zbritur ty (o Muhamed) Librin me t vrtetn, si

prmbushs t shkrimeve t mparshme dhe mbrojts t tyre.
Prandaj gjykoji ata sipas asaj q t ka zbritur Allahu dhe mos
ndiq dshirat e tyre, duke u shmangur kshtu nga e Vrteta q t
sht shpallur. Ne pr secilin nga ju kemi sjell nj ligj dhe nj
rrug t qart. Sikur t donte Allahu, do tju kishte br nj popull
t vetm, por Ai krkon q tju provoj n at q ju ka dhn,
andaj bni gara pr pun t mira! T gjith do t ktheheni te
Allahu e Ai do tju lajmroj pr shtjet, rreth t cilave kishit
kundrshti.
49. Prandaj gjykoji sipas asaj q t ka shpallur Allahu e mos ndiq
dshirat e tyre t kota! Ki kujdes q ata mos t t nxisin t largohesh
nga nj pjes e asaj q t ka shpallur Allahu! Nse ata t kthejn
kurrizin e nuk dgjojn gjykimin tnd, ather ta dish se Allahu
do vetm q ti dnoj pr disa gjynahe t tyre. N t vrtet,
shum njerz jan t pabindur.
50. A mos krkojn ata gjykimin (me ligjin) e (kohs s) injorancs
(paganizmit paraislamik)?! E kush sht gjykats m i mir se
Allahu pr njerzit q besojn bindshm?
51. O besimtar! Mos i bni miq e mbrojts hebrenjt dhe t
krishtert! Ata jan mbrojts t njri-tjetrit. Kushdo prej jush q
i bn ata miq, sht me ata. Vrtet, Allahu nuk i udhzon n
rrug t drejt keqbrsit.

SURJA 5

EL-MIDE

52. Ti i sheh ata me zemra t smura, sesi vrapojn pr tu lidhur

me ata (hebrenjt) duke thn: Druajm se mos po na godet
ndonj fatkeqsi. Mbase Allahu do t sjell fitore ose dika
tjetr nga ana e Tij, kshtu q ata do t pendohen pr at q kan
fshehur n veten e tyre.
53. Ather besimtart do t thon: Vall, kta jan ata q
betoheshin solemnisht pr Allahun, se me t vrtet ishin me
ju?! Veprat e tyre do t fshihen dhe ata do t jen humbsit.
54. O besimtar! Nse ndokush prej jush braktis besimin e vet,
dijeni se Allahu do t sjell njerz, q i do dhe q e duan; t
prulur me besimtart dhe t ashpr me femohuesit; q luftojn
n rrugn e Allahut dhe nuk i tremben qortimit t asnj qortuesi.
Kjo sht mirsia e Allahut, t ciln Ai ia jep kujt t doj. Allahu
sht Bujar i madh dhe i Gjithditur.
55. Miqt dhe mbrojtsit tuaj jan vetm Allahu, i Drguari i Tij
dhe besimtart q falin namazin dhe japin zeqatin, duke qen t
prulur (n adhurim) ndaj Allahut.
56. Ata q marrin pr mik e mbrojts Allahun, t Drguarin e
Tij dhe besimtart, (ta din se) pa dyshim, pala e Allahut do t
jet fituese.
57. O besimtar! Mos i bni miq ata q fen tuaj e marrin pr
tallje dhe loj, qofshin ata prej atyre q u sht dhn Libri para
jush apo prej mohuesve; friksojuni Allahut, nse jeni besimtar!
58. Kur thrrisni pr namaz, ata tallen dhe luajn, sepse jan
njerz q nuk kuptojn.
59. Thuaj: O ithtart e Librit! A na urreni pr ndonj arsye
tjetr, prve asaj se besojm n Allahun dhe n shpalljet q na
jan zbritur neve dhe se shumica prej jush jan t pabindur ndaj
Allahut?
60. Thuaj: A doni tju tregoj kush do t marr dnimin m t
rnd nga Allahu? Ata q Allahu i ka mallkuar dhe me t cilt
sht zemruar, duke i shndrruar n majmun dhe derra, si dhe

EL-MIDE

SURJA 5

169

ata q adhurojn djallin. Ata jan n vendin m t mjerueshm

dhe jan m larg rrugs s vrtet.
61. Kur vijn te ju, thon: Besojm. N t vrtet, ata
jobesimtar hyn e jobesimtar doln! Allahu e di mir far
fshehin ata.
62. Ti i sheh shum nga ata q nxitojn drejt gjynaheve, armiqsis
dhe ngrnies s fryteve t fitimit t paligjshm. Njmend, sa t
kqija jan ato vepra!
63. Prse rabint dhe dijetart nuk i ndalojn ata t thon fjal t
ulta (pr Zotin) dhe t han fitimet e paligjshme? Sa keq veprojn
ata!

170

64. Hebrenjt thon: Dora e Allahut sht e shtrnguar. Iu

lidhshin duart atyre dhe qofshin t mallkuar pr at q thon!
Prkundrazi, t dyja Duart e Tij jan t hapura. Ai dhuron dhe
jep si t doj. Ajo q t sht shpallur ty (Muhamed) nga Zoti yt,
me siguri q shumics prej tyre do tua shtoj mosbindjen dhe
mohimin. Ne kemi futur ndrmjet tyre armiqsi dhe urrejtje
deri n Ditn e Kiametit. Kurdo q ata ndezin zjarrin e lufts,
Allahu e shuan at. Ata prpiqen t shkaktojn ngatrresa n
Tok, por Allahu nuk i do ngatrrestart.
65. Sikur ithtart e Librit t besonin dhe t ruheshin nga mohimi,
Ne do tua mbulonim veprat e kqija dhe do ti shpinim n
kopshtet e knaqsis.
66. Sikur ata ti prmbaheshin Teuratit e Ungjillit dhe asaj q u
sht shpallur nga Zoti i tyre, ata do t knaqeshin me frutet (q
rriten) sipr dhe posht tyre. Disa prej tyre jan t matur, por
shum prej tyre bjn vepra t kqija.
67. O i Drguar! Trego at q t sht shpallur nga Zoti yt! N
qoft se nuk e bn kt, ather nuk e ke prcjell Mesazhin e
Tij; Allahu t ruan ty prej njerzve. Natyrisht q Allahu nuk i
udhzon njerzit q nuk besojn.
68. Thuaj (o Muhamed): O ithtart e Librit! Nuk do t keni
asgj n vij, derisa ti prmbaheni Teuratit e Ungjillit dhe asaj q
SURJA 5

EL-MIDE

ju sht shpallur nga Zoti juaj (Kurani). Ajo q t sht shpallur

ty nga Zoti yt, do tua shtoj shumics s tyre mosbindjen dhe
mohimin. Por ti mos u hidhro pr mohuesit.
69. Ata q besojn (n Kuran), hebrenjt, t krishtert dhe sabint
- kushdo prej tyre q beson Allahun dhe Ditn e Fundit (sipas
Kuranit) dhe bn vepra t mira (sipas Islamit), nuk do t
friksohet dhe as q do t dshprohet.
70. Ne bm beslidhje me bijt e Izraelit dhe u uam t drguar.
Por, sa her q u vinte ndonj i drguar me porosi q sua donte
shpirti, ose e mohonin, ose e vrisnin.
71. Ata mendonin se nuk do ti gjente kurrfar dnimi, prandaj
ngeln t verbr dhe t shurdht. Pastaj, Allahu ua pranoi pendimin,
por prsri shum nga ata u bn t verbr dhe t shurdhr
(ndaj s vrtets); Allahu e sheh mir se far bjn ata.
72. Pa dyshim, jan jobesimtar ata q thon: Allahu sht Mesihu,
i biri i Merjemes!, sepse vet Mesihu ka thn: O bijt e Izraelit,
adhuroni Allahun, q sht Zoti im dhe Zoti juaj! Sigurisht, atij
q adhuron tjetrknd prve Allahut, Allahu do tia ndaloj
Xhenetin dhe strehim i tij do t jet Zjarri. Pr keqbrsit nuk ka
ndihms.
73. Pa dyshim, jan jobesimtar ata q thon: Allahu sht njri
prej Trinis! Nuk ka vese nj Zot t Vetm t vrtet! Nse
nuk heqin dor nga ato q thon, patjetr q jobesimtart nga
mesi i tyre do ti godas nj dnim i dhembshm.
74. Prse ata nuk kthehen me pendes tek Allahu e ti krkojn
falje Atij?! Allahu sht Fals dhe Mshirplot!
75. Mesihu, i biri i Merjemes, sht vetm nj i drguar. Edhe
para tij kan kaluar t drguar. Nna e tij prher ka qen e
drejt. Q t dy, hanin ushqim. Shiko si ua shpjegojm atyre
shpalljet tona dhe shih si largohen nga e Vrteta!
76. Thuaju (o Muhamed): Si mundet vall, q ju adhuroni n
vend t Allahut, at q nuk sht n gjendje tju sjell as dm e as
dobi, ndrkoh q Allahu dgjon dhe di do gj?!.
EL-MIDE

SURJA 5

171

77. Thuaj: O ithtart e Librit! Mos i shkelni kufijt e s vrtets

n besimin tuaj dhe mos ndiqni dshirat e nj populli, q gaboi
m par, nxori prej udhs s drejt shum njerz dhe vet u
shmang nga udha e drejt.
78. Ata izraelit q ishin mohues, u mallkuan me gjuhn e Dautit
dhe t Isait, t birit t Merjemes, pr shkak se kundrshtonin,
shkelnin do kufi
79. dhe nuk e ndalonin njri-tjetrin t bnin vepra t kqija. Eh,
sa t shmtuara ishin veprat q bnin ata!
80. Ti e sheh se shum prej tyre89 miqsohen me jobesimtart.
Me t vrtet, e keqe sht ajo q i prgatisin ata vetes: q Allahu
t zemrohet me ta dhe t mbesin n dnim prjetsisht.
81. Sikur ata ti besonin Allahut, t Drguarit dhe asaj q i sht
shpallur atij, nuk do ti merrnin jobesimtart pr miq. Por, shumica
prej tyre jan t pabindur.

172

82. Me siguri do t vresh se armiqt m t ashpr t besimtarve

jan hebrenjt dhe idhujtart dhe se miqt m t afrt t tyre jan
ata q thon: Ne jemi t krishter. Kjo pr shkak se ndr ta ka
priftrinj (t dhn mbas dijes) e murgj (t prkushtuar ndaj
adhurimit) dhe se ata nuk jan kryelart (ndaj s vrtets).
83. Kur dgjojn pr at (Kuranin) q i sht zbritur t Drguarit,
i sheh se si u rrjedhin lott nga syt, pr shkak t s vrtets q
kuptuan. Ata thon: O Zoti yn! Ne besojm, prandaj na llogarit
ndr dshmitart e Tu!
84. E prse t mos besojm Allahun dhe t Vrtetn, q na ka
ardhur, kur shpresojm se edhe neve Zoti Yn do t na oj me
njerzit e mir?!
85. Pr fjalt e tyre, Allahu do ti shprblej me kopshte, npr t
cilat rrjedhin lumenj dhe ku ata do t qndrojn prgjithmon.
Ky sht shprblimi i punmirve.

89

D. m. th. hipokritve.
SURJA 5

EL-MIDE

86. Ndrsa ata q mohuan dhe i prgnjeshtruan shpalljet Tona,

do t jen banor t Zjarrit.
87. O besimtar! Mos ia ndaloni vetes gjrat e mira, t cilat Allahu
jua ka lejuar dhe mos e kaloni kufirin! Vrtet, Allahu nuk i do ata
q e kaprcejn kufirin.
88. Hani nga ato gjra t lejuara e t mira q ju ka dhn Allahu!
Friksojuni Allahut, t Cilit ju i keni besuar!
89. Allahu nuk ju ndshkon pr betimin q e bni pa qllim, por
ju ndshkon pr betimin e br me qllim. Larja e gjynahut pr
thyerjen e betimit sht: ushqyerja e dhjet t varfrve me
mesataren e ushqimit t familjes suaj ose ti vishni ata, ose t
lironi nj skllav. Ai q nuk gjen mundsi pr kto, le t agjroj tri
dit. Kjo sht shlyerja pr thyerjen e betimeve tuaja, nse betoheni.
Mbani betimet tuaja! Kshtu jua shpjegon Allahu Fjalt dhe ligjet
e Veta, q t jeni mirnjohs.
90. O besimtar! Me t vrtet, pijet alkoolike, bixhozi, idhujt
dhe shigjetat e fallit jan vepra t ndyta nga punt e djallit. Prandaj,
largohuni nga kto, me qllim q t shptoni!
91. Vrtet, djalli me pije alkoolike dhe me bixhoz krkon q t
fus midis jush armiqsi e urrejtje dhe tju shmang nga t kujtuarit
e Allahut dhe kryerja e namazit. Prandaj, a po hiqni dor?
92. Bindjuni Allahut dhe bindjuni t Drguarit! Kujdes! Nse
nuk ia vini veshin, ta dini se i Drguari ka pr detyr vetm t
proj shpalljen e qart!
93. Nuk ka gjynah pr ata q kan besuar dhe kan br vepra t
mira pr at q kan ngrn, pr sa koh q ata ruhen (nga t
ndaluarat), besojn dhe bjn vepra t mira, e srish ruhen dhe besojn
e vazhdimisht ruhen dhe bjn vepra t mira. Allahu i do punmirt.
94. O besimtar! Allahu do tju provoj me ndalim nga nj gjueti
q e arrijn duart dhe shigjetat tuaja, q Allahu ta njoh at q i
friksohet Atij, kur askush nuk e sheh. E, kushdo q ta kaloj
kufirin, pr t ka dnim pikllues.
95. O besimtar! Mos gjuani, duke qen n Ihram! Kushdo q e
vret gjahun me paramendim, pr dnim duhet t ther si kurban
EL-MIDE

SURJA 5

173

n Qabe, nj kafsh shtpiake t ngjashme me kafshn e gjuajtur,

sipas vlersimit t dy njerzve t drejt midis jush; ose t ushqej
disa t varfr pr t lar gjynahun; ose t agjroj n at mas, q
ta ndiej ndshkimin pr gjynahun e br. Allahu e fal at q ka
kaluar (para ndalimit). Ndrsa at q vepron pas ndalimit, Allahu
do ta ndshkoj. Allahu sht i Plotfuqishm dhe i Zoti pr shpagim.
96. Ju sht lejuar gjuetia e detit dhe do ushqim nga deti sht
pr tu knaqur ju dhe udhtart, por ju sht ndaluar gjuetia e
toks, deri sa t gjendeni n Ihram. Kijeni frik Allahun, para t
Cilit do t tuboheni!
97. Allahu e ka br Shtpin e Shenjt t Qabes, muajin e shenjt,
kurbanin dhe shenjat e tyre vlera t prhershme pr njerzimin,
n mnyr q ju ta dini se Allahu di gjithka q gjendet n qiej e
n Tok dhe se Ai sht i Gjithdijshm pr do gj.
98. Ta dini se Allahu sht i Ashpr n ndshkim, por njkohsisht
sht edhe Fals e Mshirplot.

174

99. I Drguari ka pr detyr vetm tju kumtoj Shpalljen. Por

Allahu e di far bni haptazi e far fshehurazi.
100. Thuaju: Nuk barazohet e keqja me t mirn, edhe sikur t
t habis bollku i s keqes. Prandaj kijeni frik Allahun, o njerz
me intelekt, me qllim q t shptoni.
101. O besimtar! Mos pyesni pr gjra, q, sikur tju thuheshin
haptazi, nuk do tju plqenin e, nse do t pyesnit pr to kur ju
shpallet Kurani, do tju bheshin t qarta. Allahu jua ka falur
krshrin. Se Allahu sht Fals dhe i But.
102. Disa njerz i kan br pyetje t tilla para jush e pastaj u
bn jobesimtar.
103. Allahu nuk e prligj as Behirn, as Saibn, as Vesiln, as Hamin90.
Por femohuesit trillojn gnjeshtra pr Allahun! Shumica syresh
nuk kan mend.
Kto jan emra q arabt pagan ua ngjisnin deveve apo bagtive t tjera, q i
shenjtronin apo q i prdornin si flijime pr idhujt e tyre n Qabe.
90

SURJA 5

EL-MIDE

104. Kur u thuhet: Ejani n at q ka zbritur Allahu dhe ejani te

i Drguari! ata thon: Neve na mjafton rruga q kemi gjetur
nga etrit tan. Edhe pse etrit e tyre nuk kan ditur asgj e as
nuk kan qen n udhn e vrtet?!
105. O besimtar! Ju keni prgjegjsi vetm pr veten tuaj! Ai q
sht i humbur nuk mund tju dmtoj, nse jeni n rrug t
drejt. Tek Allahu do t ktheheni t gjith e do tju lajmroj pr
at q keni punuar.
106. O besimtar! Kur tju afrohet vdekja, me rastin e lnies s
testamentit, le t dshmojn dy t ndershm prej jush ose dy t
tjer q nuk jan prej jush, nse fatkeqsia e vdekjes ju z ndrsa
jeni duke udhtuar npr bot. Mbajini ata pas namazit dhe,
nse dyshoni n ndershmrin e tyre, le t betohen n Allahun
(duke thn): Ne nuk do ta shesim betimin me kurrfar mimi
edhe nse sht fjala pr fardo t afrmi dhe dshmin q na
urdhron Allahu nuk do ta fshehim, sepse, ather do t ishim
vrtet keqbrs.
107. Nse m pas zbulohet se kta dy dshmues kan br gjynah,
ather le t zvendsohen nga dy t tjer prej atyre q kta u
kan br padrejtsi! Pastaj, dy dshmitart e fundit le t betohen
n Allahun (duke thn): Pa dyshim, dshmia jon sht m e
drejt se dshmia e tyre. Ne nuk gnjejm, sepse prndryshe do
t ishim keqbrs.
108. Kshtu sht m e leht q ata t bjn dshmin e tyre t
sakt ose t friksohen nse betimet e tyre do t dalin n
kundrshtim me betime t tjera. Friksojuni Allahut dhe dgjojeni!
Allahu nuk i udhzon n rrug t drejt njerzit ngatrrestar.
109. Nj dit Allahu do ti tuboj t drguarit e do tu thot: Si
ju jan prgjigjur? Ata do t thon: Ne skemi dijeni; vetm Ti
i di t gjitha fshehtsit.
110. Allahu do t thot: O Isa, i biri Merjemes, kujtoje mirsin
Time ndaj teje dhe nns sate: se si t forcova ty me Shpirtin e
Shenjt (Xhebrailin), kshtu q ti u predikoje njerzve, kur ishe

EL-MIDE

SURJA 5

175

foshnj n djep dhe i rritur; se si t msova Librin dhe Urtsin,

Teuratin dhe Ungjillin; se si me vullnetin Tim krijoje nj figur
shpendi prej balte, pastaj fryje n t dhe ajo bhej zog me vullnetin
Tim; se si me vullnetin Tim i shroje t lindurit t verbr e t
lebrosurit; se si me vullnetin Tim i ngjallje t vdekurit; se si i
pengova sulmet e izraelitve kundr teje, ather kur iu solle
atyre prova t qarta e mohuesit n radht e tyre than: Kjo
sht vetm magji e kulluar!;
111. dhe se si kur i urdhrova dishepujt: Besomni Mua dhe t
Drguarit Tim! - ata u prgjigjn: Ne besojm, prandaj dshmo
se Ty t jemi dorzuar!
112. Kujto kur dishepujt than: O Isa, i biri i Merjemes, a
mundet Zoti yt t na zbres nj sofr prej qielli? Ai tha: Kini
frik Allahun, nse jeni besimtar t vrtet!

176

113. Ne dshirojm t ham nga ajo than ata , me qllim

q t na qetsohen zemrat dhe ta dim se na ke thn t vrtetn
dhe pr at t jemi dshmitar.
114. O Allah, o Zoti yn! tha Isai, i biri i Merjemes Zbritna
nj sofr nga qielli, q t jet fest pr ne, pr t parin dhe t
fundmin ton dhe t jet mrekulli prej Teje dhe na jep mirsi, se
Ti je Dhuruesi m i mir!
115. Allahu u prgjigj: Un do tjua zbres sofrn. Por cilindo
nga ju q nuk beson pas ksaj, do ta dnoj ashtu si nuk kam
dnuar asknd n bot.
116. Pastaj Allahu do t thot (n Ditn e Gjykimit): O Isa, i
biri i Merjemes! Ti ishe ai q u the njerzve: Adhuromni mua
dhe nnn time si zota krahas Allahut?! Isai do t thot: Qofsh
i lartsuar dhe i lavdruar! Mua nuk m takon t them dika, pr
t ciln nuk kam aspak t drejt! Po ta kisha thn ndonjher, Ti
me siguri do ta dije. Ti e di far ka n shpirtin tim, po un nuk
e di far ka n Veten Tnde. Vetm Ti i di t gjitha t fshehtat.
117. Un nuk u kam thn asgj tjetr, prve asaj q m ke
urdhruar Ti: Adhuroni Allahun, Zotin tim dhe Zotin tuaj!
SURJA 5

EL-MIDE

Kam qen dshmitar, pr sa koh q kam jetuar midis tyre dhe,

qkurse m more mua, vetm Ti ishe mbikqyrs i tyre. Ti je
Dshmitar pr do gj.
118. Nse Ti i dnon ata - robrit e Tu jan, e nse i fal ata, me
t vrtet, vetm Ti je i Plotfuqishmi dhe i Urti.
119. Allahu thot: Kjo sht Dita n t ciln t sinqertve u sjell
dobi sinqeriteti i tyre. Atyre u takojn kopshtet, npr t cilat
rrjedhin lumenjt e ku do t qndrojn prgjithmon. Allahu
sht i knaqur me ata dhe ata jan t knaqur me At. Kjo sht
fitorja e madhe!
120. Allahut i takon sundimi i qiejve dhe i Toks dhe gjithka q
ato prmbajn. Ai sht i Fuqishm pr do gj.

177

EL-MIDE

SURJA 5

SURJA EL-ENM
Mekase - 165 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Qoft lavdruar Allahu q krijoi qiejt dhe Tokn dhe bri

errsirn dhe dritn. E megjithat, ata q nuk besojn, sajojn
zota t tjer si t barabart me Zotin e tyre.
2. sht Ai q ju krijoi nga balta dhe pastaj caktoi nj afat n kt
bot (vdekjen) dhe nj tjetr n botn e prtejme (Ditn e
Kiametit). Por prsri ju dyshoni.

178

3. Ai sht Allahu (i vetmi Zot i Vrtet) n qiej dhe n Tok; Ai

di far fshihni dhe far tregoni, si dhe at q arrini t fitoni.
4. Sa her q atyre (jobesimtarve) u vjen ndonj varg nga shpallja
e Zotit t tyre, ata ia kthejn shpinn.
5. Kshtu, ata e mohojn t vrtetn, posa u shpallet, por s
shpejti do tu vijn lajmet e asaj me t ciln talleshin.
6. A nuk e shohin ata se sa brezni i kemi zhdukur para tyre?! Ata
ishin njerz q i kishim dhn m shum pushtet n tok sesa ju
kemi dhn ju (mekasve)? Ne u sollm atyre shira t bollshm
dhe bm q t rrjedhin lumenj npr viset e tyre; por, pr shkak
t gjynaheve t veta, i shfarosm dhe, m pas, krijuam brezni t
tjera.
7. Sikur Ne t t zbritnim ty nj Libr t shkruar n letr e ata ta
preknin me duart e tyre, mosbesimtart me siguri q do t thoshin:
Kjo ssht gj tjetr, vese nj magji e hapur.
8. Ata thon: Sikur ti kishte zbritur atij (Muhamedit) nj engjll?!
Por po t drgonim Ne engjllin, puna do t merrte fund dhe
nuk do tu jepej asnj afat.
SURJA 6

EL-ENM

9. Edhe sikur Ne ta bnim at (Muhamedin) engjll, me siguri

q do ti jepnim atij pamje njeriu dhe, kshtu, do t bnim q t
ngatrroheshin n lidhje me mesazhin, pr t cilin tashm ata
jan t ngatrruar.
10. Me t vrtet, jan prqeshur shum t drguar para teje,
por ata q prqeshnin i prfshiu ajo me t ciln ata talleshin.
11. Thuaj: Udhtoni npr bot e shihni far dnimi kan marr
ata q prgnjeshtronin (t drguarit).
12. Thuaj: Kujt i prket gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok?
Prgjigju: Allahut! Ai ia ka br detyrim Vetes mshirn dhe,
me siguri, do tju tuboj n Ditn e Kiametit, pr t ciln nuk ka
pik dyshimi. Ata q kan humbur shpirtrat e tyre, n t vrtet
nuk do t besojn asnjher.
13. E Tij sht do gj q pushon natn dhe ditn. Ai dgjon
dhe di do gj.
14. Thuaj: A t marr mbrojts tjetr, prve Allahut, Krijuesit t
qiejve dhe Toks? Ai e ushqen (botn), ndrsa Vet nuk ushqehet.
Thuaj: Un jam urdhruar q t jem i pari q ti nnshtrohem
Atij dhe kurrsesi mos u b idhujtar!
15. Thuaj: Un kurr nuk e kundrshtoj Zotin tim, sepse i
friksohem dnimit t nj Dite t Madhe.
16. At q shptohet nga dnimi i ksaj dite, vrtet Zoti e ka
mshiruar. Ky sht shptimi i vrtet.
17. Nse nga Allahu t godet ndonj fatkeqsi, ather askush
prve Tij nuk mund t t shptoj. E, nse t dhuron ndonj
mirsi, dije se vetm Ai sht i Fuqishm pr do gj.
18. Ai sht i Sunduesi mbi robrit e Vet; Ai sht i Urti dhe ka
dijeni pr gjithka.
19. Thuaj: Cila sht dshmia m e madhe (q ti je profet)? dhe prgjigju: Allahu sht dshmitar midis meje dhe jush. Ky
Kuran m sht shpallur, n mnyr q nprmjet tij tju trheq
vrejtjen juve dhe kujtdo q i prcillet. A mos vall ju dshmoni
EL-ENM

SURJA 6

179

se, prve Allahut ka edhe zota tjer? Thuaj: Un nuk dshmoj.

Thuaj: Vrtet, Ai sht vetm Nj Zot dhe un jam larg nga ato
q ju ia shoqroni Allahut (n adhurim).
20. Ata q ua kemi dhn Librin91, e njohin (Muhamedin), ashtu
si i njohin fmijt e tyre. Por ata q kan humbur shpirtrat e tyre,
nuk do t besojn kurr.
21. Kush sht m keqbrs se ai q trillon gnjeshtra pr Allahun
ose i prgnjeshtron shpalljet e Tij? Vrtet, keqbrsit nuk do t
shptojn.
22. At dit kur do ti tubojm t gjith, Ne do tu themi idhujtarve:
Ku jan idhujt tuaj, pr t cilt thoshit se ishin ortak t Allahut!
23. Ata nuk do t mund t shfajsohen ndryshe, vese duke thn:
Betohemi n Allahun, Zotin ton, nuk kemi qen idhujtar!
24. Shiko se si gnjejn kundr vetes, por zotat q ata i trilluan,
do ti ln n balt.

180

25. Disa prej tyre92 duket sikur t dgjojn, por Ne kemi vn

perde n zemrat e tyre dhe ua kemi rnduar dgjimin, n mnyr
q ata t mos kuptojn. Edhe nse do t shihnin ndonj prej
shenjave Tona, ata srish nuk do t besonin. Kur vijn tek ti pr
t t kundrshtuar, jobesimtart thon: Kto jan vetm trillime
t popujve t lasht!
26. Ata i ndalojn t tjert t besojn n Kuran, edhe vet largohen
nga ai. Por vetm veten e dmtojn, ndonse nuk e vn re.
27. Sikur ti shohsh ata kur t vihen para zjarrit, duke thn:
Ah! Sikur t ktheheshim pas, nuk do ti mohonim shpalljet e
Zotit ton dhe do t bheshim besimtar!
28. Po, atyre iu doli sheshit ajo q m par e fshihnin, por edhe
sikur t ktheheshin, prap do t bnin ato q u ishin ndaluar.
Vrtet, ata jan gnjeshtar.

91
92

T krishtert dhe hebrenjt.

Idhujtarve t Meks.
SURJA 6

EL-ENM

29. Ata thoshin: Ska tjetr, prve jets n kt bot dhe ne

nuk do t ringjallemi.
30. Ah, sikur ti shohsh ata kur t dalin para Zotit! Ai do tju
thot: A nuk sht e vrtet kjo? Ata do t prgjigjen: Po,
sht e vrtet, pr Zotin ton! Allahu do tu thot: E pra, tani
shijoni dnimin, sepse nuk besuat!
31. Sigurisht q jan t humbur ata q mohojn takimin me
Allahun! Kur Ora (e Kiametit) tu vij papritur, ata do t thrrasin:
T mjert ne, sa shum q e kemi neglizhuar (Kiametin) n
jetn e Toks! dhe do t bartin gjynahet e veta mbi shpinat e
tyre. Eh, sa e shmtuar sht ajo barr!
32. Jeta e ksaj bote sht vetm loj e argtim, kurse bota tjetr,
pa dyshim q sht m e mir pr ata q i friksohen Allahut.
Pra, a nuk po mendoni?
33. Ne e dim se ty t zemron ajo q thon ata. N t vrtet,
nuk je ti ai q po mohojn ata, por keqbrsit po mohojn
shpalljet e Allahut.
34. Edhe para teje (o Muhamed!), shum t drguar jan mohuar,
por ata e kan duruar mohimin dhe lndimin (q kan psuar),
derisa u ka ardhur ndihma Jon, sepse askush nuk mund ti
ndryshoj vendimet e Allahut. Ti tashm ke dgjuar pr ata t
drguar.
35. Nse ty t duket e rnd pr tu mbajtur prbuzja e tyre,
ather krko nse mundesh nj zgavr n tok ose shkall
n qiell, q tu sjellsh atyre nj mrekulli! Sikur Allahu t donte,
do ti kishte mbledhur ata n rrug t mbar, prandaj mos u bj
nga ata q nuk e din kt!
36. Do t t prgjigjen vetm ata q dgjojn. Sa pr t vdekurit,
Allahu do ti ngjall ata, pastaj t gjith do t kthehen tek Ai.
37. Ata thon: Ah! Pse nuk ia zbret atij ndonj mrekulli Zoti i
tij? Thuaj: Allahu sht i Fuqishm t drgoj mrekulli, por
shumica e tyre nuk e di.

EL-ENM

SURJA 6

181

38. T gjitha kafsht n Tok e t gjith shpendt q fluturojn

me kraht e veta, jan n bashksi t ngjashme me ju. Ne nuk
kemi harruar asgj n Librin Ton. Pastaj t gjith do t tubohen
para Zotit t tyre.
39. Ata q i mohojn shpalljet Tona jan shurdh e memec,
jan n errsir. Allahu shpie n humbje k t doj dhe udhzon
n rrug t drejt k t doj.
40. Thuaj: Mendoni: nse ju godet dnimi i Allahut apo ju vjen
Ora e Kiametit, a do t thrrisnit pr ndihm dik tjetr, prve
Allahut?! M tregoni, nse thoni t vrtetn!
41. Prkundrazi! Ju do t thrrisnit vetm At! Nse do t doj,
Ai do tju shptoj nga ajo pr t ciln e thrrisnit dhe ju do ti
harronit idhujt q ia shoqronit Atij (n adhurim).
42. Ne iu kemi drguar shum popujve profet para teje dhe i kemi
dnuar ata me skamje dhe fatkeqsi, pr tu br t dgjueshm.

182

43. Vetm sikur t pruleshin kur u erdhi ndshkimi Yn! Por

zemrat e tyre u bn gur, ndrsa djalli ua paraqiste si t bukura
veprat e tyre t kqija.
44. Kur ata i harruan paralajmrimet Tona, Ne ua hapm dyert
e do mirsie. Por, sapo po gzoheshin me at q u dham, Ne
i dnuam befasisht dhe ather ata u zhytn n dshprim.
45. Kshtu humbi gjurma e atij populli keqbrs. Lavdrimi qoft
i Allahut, Zotit t gjithsis.
46. Thuaj: M thoni: Sikur Allahu tjua merrte dgjimin dhe
shikimin e tua vuloste zemrat, cili zot, prve Allahut, do tjua
kthente ato?! Shih si ua shpjegojm shpalljet Tona, por ata prsri
largohen nga e vrteta.
47. Thuaj: M thoni, nse ju vjen dnimi i Allahut papritmas
ose sheshazi, a do t zhdukej kush prve popullit keqbrs?
48. Ne i ojm t drguarit vetm si sjells t lajmeve t mira
dhe qortues. Pra kushdo q i beson ata dhe bn mir, nuk do t
friksohet e as nuk do t pikllohet.
SURJA 6

EL-ENM

49. Kurse ata q mohojn shpalljet tona, do ti godas dnimi

pr shkak t mohimit.
50. Thuaj: Un nuk ju them se zotroj thesaret e Allahut apo se
e di t padukshmen dhe as nuk them se jam engjll. Un ndjek
vetm at q m shpallet. Thuaj: A barazohet i verbri me at
q sheh? A spo mendoni?
51. Paralajmroji (me Kuran) ata q i friksohen daljes para Zotit
t tyre, se ather nuk do t ken as mbrojts, as ndihms tjetr
prve Tij, me qllim q t ruhen nga gjynahet.
52. Mos i dbo ata q i luten Zotit t vet n mngjes e mbrmje,
duke e dshiruar Fytyrn (mirsin) e Tij! Ti nuk je aspak
prgjegjs pr ata e as ata nuk jan prgjegjs pr ty. Nse ti i
dbon ata, ather do t jesh keqbrs.
53. Kshtu, Ne i kemi br disa prej tyre si sprov pr t tjert,
q t thon: Vall, kta jan ata prej nesh, q Allahu u ka dhuruar
mirsi?! - A mos vall, Allahu nuk i njeh m mir ata q i jan
mirnjohs?
54. Kur t vijn te ti ata q besojn n shpalljet Tona, thuaj:
Paqja qoft mbi ju!. Zoti juaj ia ka br detyrim Vetes mshirn.
Nse dikush nga ju bn ndonj vepr t keqe pa e ditur, e pastaj
pendohet e prmirsohet, ai do ta gjej Allahun Fals dhe
Mshirues.
55. Ne kshtu i shpjegojm hollsisht shpalljet, n mnyr q t
qartsohet rruga e njerzve t kqij.
56. Thuaj: Mua m sht ndaluar ti adhuroj ata, t cilve ju u
luteni n vend t Allahut . Thuaj: Un nuk i ndjek dshirat
tuaja t kota, sepse ather do t isha i humbur dhe nuk do t
isha nga ata q jan n rrug t drejt.
57. Thuaj: Un kam prov t qart nga Zoti Im, por ju e
prgnjeshtroni at. Ajo q ju krkoni me nxitim, nuk sht n
pushtetin tim. Vendimi i takon vetm Allahut. Ai e shpall t
vrtetn dhe Ai sht Gjykatsi m i mir.

EL-ENM

SURJA 6

183

58. Thuaj: Sikur ta kisha n dor at q krkoni ju, shpejt e

shpejt do t sqarohej puna midis meje dhe jush. Allahu i di m s
miri keqbrsit.
59. Ai i ka elsat e s padukshmes dhe vetm Ai i njeh ato. Ai e
di ka n tok dhe n det; asnj gjeth nuk bie, pa e ditur Ai dhe
nuk ekziston asnj kokrr n errsirn e toks, as e njom, as e
that, q t mos jet shnuar n Librin e qart (Leuhi Mahfudh).
60. Ai jua merr shpirtrat (ju v n gjum) natn, duke e ditur
keni br ditn, pastaj ju zgjon q t plotsoni kohn tuaj t
caktuar pr t jetuar. N fund, tek Ai do t ktheheni dhe Ai do
tju tregoj gjithka q keni br.
61. Ai sht Sunduesi mbi robrit e Vet. Ai ju drgon rojtar
(engjj) t cilt, kur ndonjrit nga ju i vjen vdekja, ia marrin shpirtin,
duke mos br kurrfar lshimi.

184

62. Pastaj t gjith do t kthehen tek Allahu, Zoti tyre i vrtet.

Vetm Atij i takon t gjykoj dhe Ai sht m i shpejt n llogari.
63. Thuaju: Kush ju shpton nga errsira e toks dhe e detit,
kur i luteni Atij haptazi dhe fshehurazi (duke thn): Nse Ai na
shpton prej ktyre (rreziqeve), vrtet do t bhemi mirnjohs.
64. Thuaj: Allahu ju shpton nga ato dhe nga do e keqe tjetr,
por prapseprap ju adhuroni t tjer ve Tij.
65. Thuaj: Ai ka fuqi tju ndshkoj prej s larti ose nga posht
kmbve tuaja, ose tju praj n grupe e t vuani nga duart e njritjetrit. Shih si ua shpjegojm shpalljet, q ata t mund t kuptojn!
66. Por populli yt e quan t gnjeshtrt at (Kuranin), ndonse ai
sht i vrtet. Thuaj: Un nuk jam rojtari juaj.
67. Do t vij koha, kur do profeci do t prmbushet dhe ju
do ta merrni vesh.
68. Kur ti shohsh ata t nnmojn shpalljet Tona, largohu prej
tyre, derisa t kalojn n bised tjetr! E, nse djalli t bn t
harrosh, sapo t prmendesh, mos rri me keqbrsit!

SURJA 6

EL-ENM

69. Ata q i friksohen Allahut, skan kurrfar prgjegjsie pr gjynahet

e mohuesve, por ua kujtojm vetm q t ruhen nga e keqja.
70. Largohuni nga ata q fen e tyre e marrin si loj dhe dfrim
e q jan mashtruar nga jeta e ksaj bote. Kshilloji ata me Kuranin,
me qllim q t mos i humbasin shpirtrat e tyre pr shkak t
veprave t veta. Prve Allahut, ata nuk do t ken as ndihms,
as ndrmjets. Edhe sikur t ofrojn do lloj shpagimi, nuk do
tu pranohet. Kta jan ata q do t lihen n humbje pr shkak t
veprave q kan br. Ata do t pin uj t valuar dhe do t
ken dnim t dhembshm pr shkak t mosbesimit t tyre.
71. Thuaj: A t adhurojm n vend t Allahut far nuk na sjell
as dobi, as dm?! A t kthehemi mbrapsht, pasi Allahu na udhzoi,
duke u br si i magjepsuri nga djajt, q sillet i oroditur npr
tok, ndonse shokt e thrrasin n rrug t drejt: Eja tek
ne?! Thuaj: Udhzimi i Allahut sht i vetmi udhzim i drejt!
Ne jemi t urdhruar ti nnshtrohemi Zotit t botve,
72. t falim namazin dhe ta kemi frik At. Dhe sht Ai, para
t Cilit do t tuboheni.
73. sht Ai q i ka krijuar qiejt dhe Tokn pr nj qllim. Ditn
kur Ai thot Bhu, ajo bhet. Fjala e Tij sht e Vrteta dhe
Atij i prket pushteti Ditn kur fryhet n Sur93. Ai e di t
padukshmen dhe t dukshmen dhe Ai sht i Urti dhe i
Gjithdijshmi.
74. Trego pr Ibrahimin, kur ai i tha t atit, Azerit: A do ti
adhurosh idhujt si zotat e tu?! Un vrtet po shoh se ti dhe populli
yt jeni n humbje t madhe.
75. Dhe kshtu, Ne ia treguam Ibrahimit mbretrin e qiejve
dhe t Toks, q ai t bhej nga ata q besojn vendosmrisht.
76. Kur ra nata, ai pa nj yll dhe tha: Ky sht Zoti im! Por,
kur perndoi ylli, ai tha: Nuk i dua ata q perndojn.
Suri sht nj bri q do t fryhet nga engjlli Israfil dy her: hern e par pr
t lajmruar ardhjen e Kiametit; dhe hern e dyt pr t lajmruar fillimin e
ringjalljes.
93

EL-ENM

SURJA 6

185

77. Kur pa Hnn duke lindur, tha: Ky sht Zoti im! Por,
pasi ajo perndoi, ai tha: Nse Zoti im nuk m udhzon n
rrugn e mbar, me siguri do t bhem njri nga t humburit.
78. Kur vrejti Diellin duke lindur, ai thrriti: Ky sht Zoti im,
ky sht m i madhi! Por, pasi dielli perndoi, ai tha: O populli
im, un jam larg nga idhujt q ju ia shoqroni Allahut n adhurim!
79. Un e kthej fytyrn time nga Ai q i ka krijuar qiejt dhe
Tokn, duke qen besimtar i vrtet, dhe nuk jam nga idhujtart!
80. Dhe, kur populli i tij polemizoi me t, ai tha: Doni t
polemizoni me mua pr Allahun, ndrkoh q Ai m ka udhzuar
n rrugn e drejt?! Un nuk i kam frik idhujt tuaj, sepse vetm
po t doj Zoti im, ato mund t m lndojn. Zoti im, me
dijenin e vet ka prfshir do gj. A nuk po mendoni?

186

81. E si t friksohem nga zotat tuaj t rrem, ndrkoh q ju

nuk keni frik ti shoqroni Allahut idhuj, pr t cilt Ai nuk ju ka
zbritur kurrfar argumenti?! Cili nga ne e meriton t jet i sigurt?
M thoni, nse njihni t vrtetn!
82. Sa pr ata q besojn dhe nuk e molepsin besimin e tyre me
padrejtsi (idhujtari), pikrisht atyre u takon siguria dhe ata jan
t udhzuar.
83. Ky sht argumenti Yn, t cilin Ne ia dham Ibrahimit kundr
popullit t tij. Ne ngrem k t duam n shkall t lart. Vrtet,
Zoti yt sht i Urt e i Gjithdijshm.
84. Ne i dhuruam atij Isakun dhe Jakubin. Q t dy kta i
udhzuam n rrug t drejt, ashtu si patm udhzuar m par
Nuhun. Ndr pasardhsit e tij Ne udhzuam Daudin, Sulejmanin,
Ejubin, Jusufin, Musain dhe Harunin. Kshtu i shprblejm
punmirt.
85. Ne udhzuam edhe Zekerijan, Jahjain, Isain, Iljazin - t gjith
kta kan qen nga njerzit e mir.
86. Po ashtu, udhzuam edhe Ismailin, Eljesain, Junusin dhe Lutin
- secilin prej tyre e ngritm mbi t gjith njerzit.
SURJA 6

EL-ENM

87. Ne zgjodhm dhe udhzuam n rrug t drejt edhe disa

nga paraardhsit, pasardhsit dhe vllezrit e tyre.
88. Ky sht udhzimi i Allahut, t cilin Ai ia jep kujt t doj nga
robrit e Vet. Por, nse ata adhurojn zota t tjer, do tu humb
do gj nga ajo q kan br.
89. Kta jan ata q u kemi dhn Librin, Urtsin dhe Profecin.
E, nse ata (banort e Meks) i mohojn kto, Ne do tia besojm
nj populli tjetr q nuk do ti mohoj.
90. Kta jan ata, t cilt Allahu i ka udhzuar n rrugn e drejt,
andaj edhe ti (o Muhamed) ndiq rrugn e tyre. Thuaj: Un nuk
krkoj nga ju kurrfar shprblimi pr at. Ai sht vetm kshill
pr t gjith bott (njerzit dhe xhindet).
91. Ata nuk e vlersojn si duhet Allahun, kur thon: Allahu
nuk i ka zbritur asgj njeriut94. Thuaj: Ather, kush e shpalli
Librin q solli Musai si drit dhe udhrrfyes pr njerzit?! Librin
q ju e keni shprndar n flet, ca prej t cilave i tregoni, ndrsa
shumicn e fshihni, ndonse tani keni msuar dika q as ju, as
etrit tuaj nuk e keni ditur m par?! Thuaj: Allahu e ka shpallur
(at Libr)! Pastaj lri ata q t argtohen me gnjeshtrat e tyre.
92. Ky (Kuran) sht nj Libr i bekuar, t cilin ta kemi shpallur
ty (o Muhamed), si vrtetues t atij (Teuratit) q gjendet para tij
dhe q t paralajmrosh popullin e nns s qyteteve (Meks)
dhe ata q banojn rreth saj. Ata q besojn n jetn e ardhshme,
besojn edhe n t (Kuran) dhe kujdesen pr kryerjen e namazit
t tyre.
93. Kush sht keqbrs m i madh se ai q trillon gnjeshtra pr
Allahun ose q thot: Kjo m sht shpallur mua, ndrkoh
q asgj nuk i sht shpallur atij? Ose q thot: Un mund t
shpall dika si ajo q ka shpallur Allahu. Ah sikur ti shihje
keqbrsit gjat agonis s vdekjes, kur engjjt zgjasin duart (duke
thn): Dorzoni shpirtrat tuaj! Sot ju do t ndshkoheni me
Sipas disa komentuesve t Kuranit, bhet fjal pr disa hebrenj q polemizuan
me Profetin Muhamed (a.s.).
94

EL-ENM

SURJA 6

187

dnim poshtrues pr shkak t t pavrtetave q keni thn pr

Allahun dhe q keni shprfillur shpalljet e Tij.
94. (Allahu do tu thot): Tashm na vini ve e ve, ashtu si ju
krijuam hern e par, duke ln pas vetes ato q ju patm dhuruar.
Ne nuk po i shohim me ju ndrmjetsuesit tuaj, pr t cilt
pretendonit se ishin ortakt e Allahut. Midis jush jan shkputur
t gjitha lidhjet dhe ajo tek e cila shpresonit, ju ka ln n balt.
95. Me t vrtet, Allahu sht Ai q farn dhe brthamn e bn
t mugulloj. Ai e nxjerr t gjalln prej t vdekurs dhe t vdekurn
prej t gjalls. Ky sht Allahu. Ather, prse i largoheni Atij?
96. Ai bn t feks drita e agimit. Ai e ka br natn pr pushim,
ndrsa Diellin dhe Hnn pr t njehsuar kohn. Kjo sht
urdhresa e Allahut, t Plotfuqishmit dhe t Gjithdijshmit.

188

97. sht Ai q i ka krijuar yjet, pr tju rrfyer rrugn n errsirat

e toks dhe t detit. Ne ua kemi shpjeguar qart shpalljet Tona
njerzve q din.
98. sht Ai q ju ka krijuar prej nj njeriu t vetm, q t jetoni
dhe t preheni n tok. Ne ua kemi shpjeguar qart shpalljet
Tona njerzve q kuptojn.
99. sht Ai q lshon nga qielli uj, nprmjet t cilit Ai nxjerr
sythat e do bime. Prej ksaj Ne nxjerrim gjelbrim, kokrra gruri
n kallinj, palma hurme t ngarkuara me kalavesh t ult, kopshte
rrushi, ulliri dhe shege, q ngjajn, por q jan t ndryshm nga
njri-tjetri. Vshtroni frytet e tyre kur formohen dhe piqen.
Sigurisht q n kto ka shenja pr njerzit q besojn.
100. Idhujtart i shohin xhindet si ortak t Allahut, ndrkoh q
Ai i ka krijuar ata. Me padituri, i kan veshur Atij djem e vajza. I
lavdruar qoft Ai dhe i lartsuar mbi gjthka q ia veshin ata!
101. Ai sht Krijuesi i qiejve dhe i Toks! E si mund t ket Ai
fmij, ndrkoh q nuk ka bashkshorte?! Ai ka krijuar do gj
dhe sht i Dijshm pr do gj.

SURJA 6

EL-ENM

102. Ky sht Allahu, Zoti juaj. Ska zot tjetr t vrtet prve
Tij, Krijuesit t do gjje, andaj adhuroni vetm At! Ai sht
Mbikqyrs i do gjje!
103. Shikimet njerzore nuk mund ta arrijn At, ndrkoh q
Ai i arrin shikimet e t gjithve. Ai sht Bamirs i pakufi dhe di
do gj.
104. (Thuaju o Muhamed): Tashm ju kan ardhur nga Zoti
juaj prova t qarta. Ai q i sheh ato, i sjell dobi vetes, ndrsa ai q
i mbyll syt para tyre, i bn dm vetes. Un nuk jam rojtari juaj.
105. Kshtu, Ne i shpjegojm shpalljet Tona n mnyra t
ndryshme, q ata t thon: Ti i ke msuar kto! dhe q tua
bjm t qarta njerzve q din (t drejtn).
106. Prandaj ndiq at q t ka shpallur Zoti yt. Ska zot t vrtet
ve Tij. Shmangu prej idhujtarve.
107. Sikur t donte Allahu, ata nuk do t ishin idhujtar. Ne nuk
t kemi br ty rojtar t tyre e as q je prgjegjs pr ta.
108. Mos i shani idhujt q ata i adhurojn n vend t Allahut, n
mnyr q ata t mos e shajn Allahun armiqsisht nga padija.
Kshtu, Ne ia paraqesim t bukura do populli veprat e veta.
Pastaj, ata do t kthehen te Zoti i tyre, i Cili do ti lajmroj pr
gjithka q kan br.
109. Ata betohen solemnisht n Allahun se, nse iu vjen nj
mrekulli, ata me siguri do t besojn. Thuaj: Mrekullit jan
vetm te Allahu! E kush ju siguron se ata, kur tu vij nj mrekulli,
do t besojn?
110. Ne do tua largojm zemrat dhe shikimet e tyre nga e vrteta,
sepse ata nuk e besuan at (Kuranin) hern e par. Ne do ti
lm ata q t bredhin t verbr n humbje e mosbesim.
111. Edhe sikur tu drgonim atyre engjjt, ti bnim t vdekurit
tu flisnin atyre dhe ti tubonin t gjitha gjrat para tyre, ata prsri
nuk do t besonin, nse Allahu nuk do t donte; por shumica e
tyre jan t paditur.
EL-ENM

SURJA 6

189

112. Kshtu, do profeti Ne i kemi caktuar armiq djajt e

njerzve dhe t xhindeve, t cilt e frymzojn njri-tjetrin me
fjal boshe t zbukuruara pr mashtrim. Por, sikur t donte Zoti
yt, ata nuk do t bnin kshtu, prandaj lri ata dhe trillimet e tyre.
113. Lri zemrat e atyre q nuk besojn n Ditn e Kiametit, q
t priren nga mashtrimi dhe t knaqen me t e le t bjn gjynahet
q kan br.
114. Thuaj: Vall, a t krkoj tjetr gjykats prve Allahut, kur
sht Ai q ju ka zbritur kt Libr t hollsishm?! Ata q Ne
u kemi dhn Shkrimet e shenjta, e din se Kurani sht me t
vrtet i zbritur nga Zoti yt. Prandaj, kurrsesi mos u bj nga ata
q dyshojn!
115. T prkryera jan fjalt e Zotit tnd n vrtetsi dhe drejtsi;
fjalt e Tij askush nuk mund ti ndryshoj. Ai dgjon do gj dhe
di do gj.

190

116. Nse i bindesh shumics s njerzve q gjenden n tok, ata

do t t shmangin nga rruga e Allahut. Ata ndjekin vetm
hamendjet. Ata vetm gnjejn.
117. N t vrtet, Zoti yt i njeh m s miri ata q i shmangen
rrugs s Tij dhe i di m s miri ata q jan n rrug t drejt.
118. Hani vetm at mish, gjat therjes s t cilit sht prmendur
emri i Allahut, nse vrtet besoni n shpalljet e Tij.
119. E prse t mos e hani at q sht therur me emrin e Allahut,
kur Ai tashm jua ka shpjeguar sht e ndaluar, prvese kur
jeni n shtrnges?! Shum njerz i largojn t tjert nga rruga e
drejt nga padija dhe nga dshirat e tyre t kota. N t vrtet,
Zoti yt i njeh m s miri ata q e kan kaluar kufirin.
120. Largohuni nga gjynahet e hapta dhe t fshehta, sepse, ata
q kan br gjynahe, patjetr q do t ndshkohen pr at q
kan vepruar.
121. Mos hani asnj mish q nuk sht therur me emrin e Allahut,
sepse kjo sht gjynah! N t vrtet, djajt i nxisin miqt e vet q
SURJA 6

EL-ENM

tju kundrshtojn ju. E nse ju u bindeni atyre, me siguri q

edhe ju do t ishit idhujtar.
122. A barazohet i vdekuri q Ne e ngjallm dhe i dham drit
me t ciln ecn midis njerzve, me at q sht n errsir e nuk
mund t dal prej saj?! Ksisoj, jobesimtarve u duken t bukura
veprat q bjn.
123. Kshtu, Ne kemi br n do qytet q keqbrsit m t
mdhenj t ngren kurthe. Mirpo, kurthet ia ngren vetm
vetvetes e nuk e ndiejn.
124. Kur atyre u vjen ndonj mrekulli, thon: Ne nuk do t
besojm deri sa t mos na jepet dika, si ajo q u sht dhn t
drguarve t Allahut. Allahu e di m mir se kujt ia jep mesazhin
e Vet. Atyre q kan br gjynahe, do tu vij nj poshtrim nga
ana e Allahut dhe ndshkim i ashpr pr shkak t kurtheve q
ngrenin.
125. Allahu ia hap zemrn pr (t pranuar) Islamin atij q dshiron
ta udhzoj, ndrsa atij q dshiron ta lr n humbje, (ia mbyll
zemrn e) ia shtrngon gjoksin si t jet duke u ngjitur n qiell.
Kshtu, Allahu, i ndshkon ata q nuk besojn.
126. Kjo sht rruga e drejt e Zotit tnd. Ne ua kemi shpjeguar
shpalljet Tona njerzve q ua vn veshin.
127. Ata do t ken Shtpin e shptimit te Zoti i tyre. Ai do t
jet Mbrojtsi i tyre, si shprblim pr veprat q kan br.
128. Ditn kur Ai do ti tuboj t gjith, do t thot: O tog i
xhindeve! Ju keni mashtruar shum njerz! - Ithtart e tyre midis
njerzve do t thon: O Zoti yn! Ne u knaqm me njri tjetrin dhe arritm n afatin ton, t cilin na e pate caktuar Ti.
Allahu do t thot: Zjarri sht vendbanimi juaj. Atje do t
qndroni prher, ve nse Allahu dshiron ndryshe. Zoti yt sht
vrtet i Urt e i Gjithdijshm.
129. E kshtu, Ne u japim pushtet disa keqbrsve mbi t tjert,
si dnim pr veprat e tyre t kqija.

EL-ENM

SURJA 6

191

130. O tog i xhindeve dhe i njerzve, a nuk ju patn ardhur t

drguar nga mesi juaj, pr tju treguar shpalljet Tona dhe pr tju
paralajmruar takimin me kt dit? Ata do t thon: Ne
dshmojm kundr vetes son. Vrtet, jeta e ksaj bote i
mashtroi ata, kshtu q ata do t dshmojn kundr vetes se
kan qen mohues.
131. Kjo ndodh sepse Zoti yt nuk e shkatrron asnj vend pr
veprat e tyre t gabuara, pa i paralajmruar banort e tij.
132. Secili do t ket shkalln e tij, sipas veprave q ka br. Zoti
yt nuk sht i paditur pr veprat e tyre.
133. Zoti yt sht i Vetmjaftueshmi dhe Zotruesi i mshirs.
Nse do, ju zhduk dhe sjell pas jush far t doj, ashtu si ju ka
krijuar nga pasardhsit e popujve t tjer.
134. Ajo q ju sht premtuar, me t vrtet do tju arrij e ju
nuk mund ti ikni asaj.

192

135. Thuaj: O populli im, punoni n drejtimin tuaj, ndrkoh

q edhe un bj timen. S shpejti do ta merrni vesh se pr k do
t jet fundi i mir. Njmend, keqbrsit nuk do t shptojn.
136. Ata95 kan caktuar pr Allahun pjes nga drithi dhe kafsht
shtpiake, t cilat i ka krijuar Ai dhe thon sipas hamendjes s
tyre: Kjo sht pr Allahun, ndrsa kjo sht pr idhujt tan.
Mirpo ajo pjes q sht pr idhujt e tyre, nuk arrin te Zoti,
kurse ajo q ata e kan caktuar pr Allahun - ajo arrin te idhujt e
tyre. Sa gjykim t shmtuar bjn ata!
137. Shum paganve, idhujt e tyre ua kan br tu duket e
bukur vrasja e fmijve t tyre, pr ti shkatrruar dhe pr tua
pshtjelluar besimin. Sikur t donte Allahu, ata nuk do ta bnin
at. Lrini ata dhe trillimet e tyre.
138. Ata thon sipas hamendjes s tyre: Kto bagti shtpiake
dhe kto e kto bim jan t ndaluara, nuk mund ti haj askush,

95

Pagant arab.
SURJA 6

EL-ENM

prve atyre q ua lejojm ne. Disa kafsh shtpiake ata i kan

br t ndaluara pr ngarkim, ndrsa disa bagti i therin pa e
prmendur emrin e Allahut, duke trilluar gnjeshtra pr T. Ai
do ti ndshkoj ata pr gnjeshtrat e trilluara.
139. Ata thon gjithashtu: Ajo q gjendet n barkun e ktyre
bagtive, u prket vetm meshkujve tan, kurse pr grat tona
jan t ndaluara. Por, nse lindin t ngordhura, ata t gjith
(burra e gra) jan pjesmarrs n t. Allahu do ti ndshkoj ata
pr far i veshin Atij. Ai sht vrtet i Urt dhe i Gjithdijshm.
140. T humbur jan ata q i vrasin fmijt e tyre nga
mendjelehtsia dhe padija dhe i bjn t ndaluara ato q ua ka
dhuruar Allahu, duke trilluar kshtu gnjeshtra rreth Allahut. Ata
jan t devijuar dhe aspak t udhzuar.
141. sht Ai q ka krijuar kopshte vreshtash t larta dhe t
shtruara, hurma dhe bim, me shije t ndryshme, ullinj e sheg,
t ngjashme dhe t ndryshme. Hani frutat e tyre kurdo q t
prodhojn dhe jepni at q sht detyr n ditn e vjeljes s tyre!
Por mos e teproni, se Allahu nuk i do ata q e teprojn!
142. Ai ka krijuar disa bagti pr ngarkim dhe pr ushqim. Hani
nga ato q ua ka dhuruar Allahu dhe mos ndiqni gjurmt e djallit.
Ai sht pr ju armik i hapur.
143. Ai ju ka dhn tet lloje bagtish n ifte. Merr dy llojet96
pr dhent dhe dy pr dhit. Thuaju97: A i ka ndaluar Allahu dy
meshkujt ose dy femrat, ose at q mbajn n bark dy femrat?
Lajmromni mua me dije t sakt, nse ajo q thoni sht e
vrtet!
144. Merr dy llojet pr devet edhe dy pr lopt. Thuaju: A i ka
ndaluar Allahu meshkujt apo femrat ose at q e mbajn n bark
dy femrat? Apo mos keni qen t pranishm kur Allahu ju ka
urdhruar pr kt? Ather, kush sht m keqbrs se ai q shpif

96
97

Llojin mashkull dhe llojin femr.

Pra, thuaju paganve, o Muhamed!
EL-ENM

SURJA 6

193

gnjeshtra rreth Allahut, pr ti shpn njerzit n humbje nga padija?

Pa dyshim, Allahu nuk i on n rrug t drejt keqbrsit.
145. Thuaj: Un nuk gjej n at q m sht shpallur mua, asgj
q e ndalon njeriun t haj far t doj, prve kafshve t
ngordhura, gjakut t derdhur, mishit t derrit se kto jan t
ndyta dhe mishit q sht therur n emr t dikujt tjetr n
vend t Allahut. Por kushdo q detyrohet nga nevoja t haj
ndonj gj prej ktyre, pa dashur t bj gjynah dhe pa e kaluar
kufirin, nuk do t fajsohet. Vrtet, Allahu sht Fals i madh
dhe Mshirplot.
146. Ne ua ndaluam hebrenjve (t hanin) t gjitha kafsht q
kan kthetra (ose njthundrakt), ndrsa nga lopt e delet, atyre
ua ndaluam dhjamin e brendshm t tyre, me prjashtim t
dhjamit t shpins ose t zorrve, ose at q sht i lidhur me
eshtra. Me kt, Ne i ndshkuam ata pr shkak t mosbindjes s
tyre. Ne, pa dyshim, themi t vrtetn.

194

147. Prandaj, nse ata t quajn gnjeshtar, thuaju: Zoti juaj

sht zotrues i mshirs s gjer, por ndshkimi i Tij nuk do t
prapsohet nga populli keqbrs.
148. Idhujtart do t thon: Sikur t donte Allahu, nuk do t
adhuronim tjetr ve Tij as ne, as baballart tan dhe ne nuk do
t kishim br t ndaluar asgj. Kshtu mohonin edhe ata para
tyre, derisa shijuan dnimin ton. Thuaju: A keni ndonj prov
t na paraqitni? Ju mbshteteni vetm n hamendje dhe jeni vetm
gnjeshtar.
149. Thuaju: Allahu ka argumentin m binds dhe, po t donte
Ai, t gjithve do tju prudhte n rrug t drejt!
150. Thuaj: Sillni dshmitart tuaj q dshmojn se Allahu e ka
ndaluar kt! E, nse dshmojn (duke gnjyer), ti mos dshmo
me ata. Mos i ndiq dshirat e kota t atyre q hedhin posht
shpalljet Tona, nuk besojn n Botn e prtejme dhe sajojn
zota t tjer t barabart me Zotin e tyre!
151. Thuaju: Ejani tju lexoj far ju ka urdhruar Allahu: q t
mos i shoqroni Atij asgj (n adhurim); q t silleni mir me
SURJA 6

EL-ENM

prindrit; q t mos vrisni fmijt tuaj pr shkak t varfris,

sepse Ne ju ushqejm ju dhe ata; q t mos i afroheni veprave t
turpshme, qofshin ato t hapta apo t fshehta dhe q t mos ia
merrni tjetrit jetn, t ciln Allahu e ka shenjtruar, prvese kur
e krkon drejtsia (e ligji). Kto ju porosit Ai, me qllim q t
kuptoni.
152. Dhe mos iu qasni pasuris s jetimit, prvese pr ta
rregulluar, derisa t mbrrij pjekurin! Kryejeni drejt matjen dhe
peshimin; Ne nuk ngarkojm asknd prtej mundsis s tij! Kur
t flisni, thoni t vrtetn, qoft edhe pr t afrmit tuaj!
Plotsojani besn e dhn Allahut! Kto ju porosit Ai q t mos
harroni.
153. Kjo sht rruga Ime e drejt; prandaj ndiqeni e mos shkoni
rrugve t tjera q tju shmangin nga rruga e Tij. Kjo sht ajo q
ju porosit Ai pr tu ruajtur nga t kqijat.
154. Ne i dham Musait Librin si plotsim (t mirsis Son)
pr at q vepron mir, si shpjegim pr do gj dhe si udhrrfyes
e mshir, q ata (hebrenjt) t mund t besonin n takimin me
Zotin e tyre.
155. Ky Libr q kemi shpallur, sht i bekuar, prandaj ndiqeni
dhe druajuni kundrshtimit, n mnyr q t mshiroheni
156. dhe q t mos thoni: Shkrimet e shenjta u jan shpallur
vetm dy sekteve98 para nesh, ndrsa Ne nuk kemi ditur gj
far msonin ata.
157. Ose q t mos thoni: Sikur Shkrimet e shenjta t na ishin
shpallur neve, ne do t ishim m t udhzuar se ata. Pra, ju ka
ardhur nga Zoti juaj prov e qart, udhrrfim dhe mshir!
Ather, kush sht m keqbrs se ai q i prgnjeshtron shpalljet
e Allahut dhe largohet nga ato? Ne, do ti ndshkojm me dnim
t rnd ata q shmangen nga shpalljet Tona, pr shkak se u
larguan.

98

Hebrenjve dhe t krishterve.

EL-ENM

SURJA 6

195

158. A mos vall presin ata tu vijn engjjt ose t vij Zotit yt,
ose t vijn disa shenja t Zotit tnd? Ditn kur t vijn disa
shenja t Zotit tnd, ather nuk do ti bj dobi askujt besimi i
tij, nse nuk ka besuar m par ose nuk ka br ndonj t mir
me besimin e tij! Thuaju: Pritni, se edhe ne po presim!.
159. Me t vrtet, ti ske t bsh fare me ata q e prajn fen
e tyre dhe shndrrohen n sekte. Te Allahu sht puna e tyre e
pastaj Ai do tu tregoj far patn punuar.
160. Kush bn nj vepr t mir, do t shprblehet dhjetfish.
Kush bn nj vepr t keqe, do t dnohet vetm sipas gjynahut
q ka br dhe nuk do ti bhet kurrfar padrejtsie.
161. Thuaj: Me t vrtet, Zoti im m ka udhzuar n rrug t
drejt, n fen e vrtet, fen e pastr t Ibrahimit besimplot, i
cili nuk ka qen adhurues i idhujve.

196

162. Thuaj: N t vrtet, namazi im, kurbani im, jeta ime dhe
vdekja ime, i prkasin vetm Allahut, Zotit t botve.
163. Ai nuk ka asnj ortak. Kshtu jam urdhruar dhe un jam i
pari q i nnshtrohem Atij.
164. Thuaj: A mos vall do t krkoj un tjetr zot, prve
Allahut, kur Ai sht Zoti i gjithkaje? Kushdo q bn dika,
punon pr vete dhe askush nuk ngarkohet me barrn e tjetrit.
Pastaj t gjith do t ktheheni te Zoti juaj dhe Ai do tju tregoj
pr kundrshtit q kishit mes jush.
165. Ai ju ka br pasardhs t njri-tjetrit n Tok dhe ka ngritur
n shkall disa nga ju mbi t tjert, pr tju provuar n at q ju
ka dhn. Sigurisht q Zoti yt sht i shpejt n dnim, por, n t
vrtet, Ai sht edhe Fals e Mshirplot.

SURJA
SURJA 76

EL-ARF
EL-ENM

SURJA EL-ARF
Mekase - 206 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif Lm Mm Sd.
2. Ky Libr t sht shpallur ty; le t mos ket kurrfar shtrngimi
n zemrn tnde pr shkak t tij! Ai t sht shpallur, q nprmjet
tij t paralajmrosh jobesimtart dhe t kshillosh besimtart.
3. Ndiqni at q ju sht zbritur nga Zoti juaj e mos ndiqni
mbrojts t tjer, prve Tij. Sa pak q i pranoni kshillat!
4. Sa shum qytete kemi rrnuar Ne! Dnimi Yn u erdhi natn
ose ditn kur ata pushonin.
5. Kur iu erdhi dnimi, thirrja e tyre e vetme ishte: Ne kemi
qen vrtet keqbrs!
6. Pa dyshim, Ne do t krkojm llogari prej popujve q u kemi
uar t drguar, e patjetr q do ti pyesim edhe t drguarit.
7. Dhe do tjua paraqesim gjithka kan br, sepse i dim
plotsisht dhe kemi qen t pranishm.
8. Peshimi (i veprave), at dit do t jet i drejt. Ata q u rndon
peshorja me vepra t mira, do t jen t shptuar;
9. kurse ata q e kan t leht peshoren me vepra t mira, do t
humbin veten e tyre, pr shkak se mohuan shpalljet Tona.
10. Ne ju kemi vendosur n tok dhe aty ju kemi dhn far ju
nevojitet pr jetes. Eh, sa pak mirnjohs q jeni!
11. Ne ju krijuam e pastaj ju dham formn; e u tham engjjve:
Pruljuni n sexhde Ademit! T gjith iu pruln, prve
Iblisit. Ai nuk ishte nga ata q u pruln.
EL-ARF

SURJA 7

197

12. Allahu tha: far t pengoi ty t mos pruleshe, kur t

urdhrova? Ai u prgjigj: Un jam m i mir se ai. Mua m
krijove nga zjarri, kurse at e krijove nga balta.
13. Allahu i tha: Ather, zbrit prej andej (Xhenetit)! Ti nuk ke t
drejt q t krenohesh n t! Shporru, me t vrtet, ti je prej t
poshtruarve.
14. Iblisi tha: M jep afat deri n ditn kur ringjallen njerzit!
15. Allahu i tha: Ti je nga ata q u sht dhn afati.
16. Ai tha: Pr shkak se Ti m flake tej, un do tu z prit
njerzve n rrugn Tnde t drejt
17. e do tu qasem atyre nga prpara dhe nga mbrapa, nga e
djathta dhe nga e majta, e kshtu Ti do t vresh se shumica prej
tyre nuk t jan mirnjohs!

198

18. Allahu i tha: Dil prej andej i prbuzur dhe i prjashtuar! Pa

dyshim, Xhehenemin do ta mbush me ty dhe me t gjith ata q
shkojn pas teje!
19. Ndrsa Ademit i tha: O Adem! Bano ti dhe bashkshortja
jote n Xhenet dhe hani t dshironi, por mos iu afroni ksaj
peme, se bheni keqbrs!
20. Djalli u pshpriti, pr tua zbuluar pjest e turpshme t
mbuluara t trupit t tyre dhe u tha: Zoti juaj jua ka ndaluar
pemn, vetm q t mos bheni engjj ose t pavdekshm.
21. Dhe iu betua atyre (duke thn): Vrtet, Un jam pr ju
kshillues i sinqert!
22. Dhe i mashtroi me dinakrin e tij. Pasi e shijuan frutin, atyre
iu zbuluan vendet e turpshme dhe nisn t mbulohen me gjethet
e Xhenetit dhe Zoti i tyre i thirri: A nuk jua kisha ndaluar at
pem? A nuk ju pata thn se djalli sht vrtet armiku juaj i
hapt?
23. Ata than: O Zoti yn! Ne e kemi futur veten n gjynah,
prandaj, nse Ti nuk na fal dhe nuk na mshiron, ne vrtet q do
t jemi nga t humburit.
SURJA 7

EL-ARF

24. Allahu tha: Zbritni! Ju do t jeni armiq me njri-tjetrin. N

Tok do t banoni dhe do t jetoni deri n nj koh t caktuar.
25. Aty do t jetoni, aty do t vdisni dhe prej saj do t ringjalleni.
26. O bijt e Ademit, Ne ju drguam rroba q t mbuloni vendet
e turpshme, si edhe pr zbukurim; por, petku i devotshmris
sht m i miri. Kto jan disa shenja t Allahut, q ju t merrni
kshill.
27. O bijt e Ademit, le t mos ju mashtroj kurrsesi djalli, ashtu
si i nxori prindrit tuaj nga Xheneti, duke ua zhveshur rrobat pr
tu dukur vendet e turpshme! Ai dhe shpura e tij ju sheh, prej nga
ju nuk i shihni ata. Ne i kemi br djajt roje t atyre q nuk
besojn.
28. Kur ata99 bjn nj vepr t shmtuar, thon: Ne i kemi
gjetur prindrit tan q i bnin, por edhe Allahu na ka urdhruar
kshtu. Thuaj: Allahu nuk urdhron t bhen vepra t pahijshme!
Prse thoni pr Allahun at q nuk e dini?
29. Thuaj: Zoti im urdhron drejtsi. Drejtohuni vetm nga Ai
n do xhami e lutjuni Atij sinqerisht, me besim t pastr e t
vrtet! Si ju ka krijuar s pari, ashtu do tju ringjall.
30. Disa Ai i ka udhzuar n rrug t drejt, kurse disa t tjer e
kan merituar humbjen. Ata kan zgjedhur djajt pr mbrojts
n vend t Allahut dhe mendojn se jan n rrug t drejt.
31. O bijt e Ademit, vishuni prshtatshm kudo dhe kurdo q
t faleni! Hani e pini, por mos e teproni, se Ai nuk i do ata q e
teprojn.
32. Thuaj: Kush i ka penguar stolit dhe ushqimet e kndshme,
t cilat Ai i ka krijuar pr robrit e Vet? Thuaj: Ato jan pr
besimtar (dhe t tjert) n kt bot, ndrsa n botn tjetr do
t jen vetm pr besimtart. Kshtu ua shpjegojm shpalljet
njerzve q din.

99

Pagant arab.
EL-ARF

SURJA 7

199

33. Thuaj: Me t vrtet, Zoti im ka ndaluar vetm punt e

pahijshme, qofshin t hapta ose t fshehta dhe gjynahet, dhunimin
pa t drejt, ti shoqrohet Allahut (n adhurim) dika, pr t
ciln nuk ju ka dhn kurrfar t drejte dhe t thoni pr Allahun
at q nuk e dini.
34. do popull ka afatin e vet. Kur ti vij koha e fundit, ata nuk
mund ta shtyjn, qoft edhe pr nj ast dhe as nuk mund ta
shpejtojn.
35. O bijt e Ademit, kur nga gjiri juaj t vijn t drguar q ju
shpjegojn shpalljet e Mia, ather ata q ruhen nga t kqijat
dhe kryejn vepra t mira, nuk do t friksohen e as do t
pikllohen.
36. Kurse ata q i mohojn shpalljet e Mia dhe sillen me
mendjemadhsi ndaj tyre, do t jen banor t zjarrit, ku do t
qndrojn prgjithmon.

200

37. Kush sht m keqbrs se ai q trillon gnjeshtra kundr

Allahut ose q mohon shpalljet e Tij? Atyre do tu jepet far u
sht caktuar (n Leuhi Mahfudh). E, kur tu vijn t drguarit
Tan (engjj), pr tua marr shpirtin, do tu thon: Ku jan
idhujt q i adhuronit n vend t Allahut? Ata do t thon: Na
braktisn. Kshtu ata dshmojn kundr vetes, q kan qen
mohues.
38. Allahu do tu thot: Hyni n zjarr me popujt - xhindet dhe
njerzit - q kan qen para jush. Kurdo q nj popull do t
hyj n zjarr, do t mallkoj t tjert q kan hyr para tij. Dhe,
kur t tubohen t gjith atje, ather i fundmi i tyre do tu thot
t parve: O Zoti yn, kta na kan sjell n humbje, prandaj
jepu atyre nj dnim t dyfisht zjarri! Allahu do tu thot: Pr
secilin (nga ju) ka dnim t dyfisht, por ju nuk e dini.
39. T part do tu thon t fundmve: Ju nuk keni qen m t
mir se ne, prandaj shijoni dnimin pr at q keni punuar.
40. Me t vrtet, atyre q i mohuan shenjat Tona me
mendjemadhsi, nuk do tu hapen dyert e qiellit dhe as q do t
SURJA 7

EL-ARF

hyjn n Xhenet, derisa t kaloj deveja npr vrim t gjilprs.

Kshtu i ndshkojm gjynahqart.
41. Pr ata jan prgatitur shtretr zjarri dhe sipr tyre do t ket
mbulesa zjarri. Kshtu i ndshkojm Ne keqbrsit.
42. Kurse ata q besojn dhe kryejn vepra t mira - Ne nuk
ngarkojm asknd m tepr nga sa ka mundsi - ata jan banor
t Xhenetit, n t cilin do t qndrojn prgjithmon.
43. Ne do ta shkulim urrejtjen nga kraharori i tyre. Te kmbt e
tyre do t rrjedhin lumenj dhe ata do t thon: Qoft lavdruar
Allahu q na udhzoi n kt. Ne nuk do t ishim udhzuar,
sikur t mos na udhzonte Allahu. Pa dyshim, t drguarit e
Zotit ton kan sjell t vrtetn. Dhe nj z do ti thrras:
Ky sht Xheneti q ju e keni merituar pr at q keni punuar.
44. Dhe banort e Xhenetit do tu thon banorve t zjarrit:
Ne e gjetm t vrtet at q na premtoi Zoti yn. Po ju, a e
gjett t vrtet at q ju premtoi Zoti juaj? Ata do t thon:
Po! Ather, nj lajmtar midis tyre do t thrras: Mallkimi
i Allahut sht mbi keqbrsit,
45. t cilt i kan penguar t tjert nga rruga e Allahut, duke
dashur ta shtrembrojn at dhe nuk kan besuar n jetn tjetr!
46. Nj mur do ti ndaj ata100, ndrsa n lartsit e tij do t
ndodhen njerz, t cilt i njohin t dyja palt sipas tipareve. Ata
do tu thrrasin banorve t Xhenetit: Paqja qoft mbi ju! Ata
nuk do t ken hyr ende n Xhenet, ndonse shpresojn.
47. E kur ti kthejn syt nga banort e zjarrit, do t thon: O
Zoti yn! Mos na hidh midis ktyre njerzve t kqij!
48. Pastaj, njerzit e Murit (Arf) do tu thrrasin disa njerzve
q i njohin nga pamja, duke u thn: Nuk ju ndihmoi as
grumbullimi i pasuris suaj, as kryelartsia juaj (ndaj t Vrtets).

100

Banort e Xhenetit dhe t Xhehenemit.

EL-ARF

SURJA 7

201

49. A jan kta pr t cilt u betuat se nuk do ti arrij mshira e

Allahut? Ndrsa atyre do tu thon srish: Hyni n Xhenet! Pr
ju ska frik e as pikllim!
50. Banort e zjarrit do tu thrrasin banorve t Xhenetit:
Derdhni pak uj te ne ose dika nga ajo q ju ka dhuruar Allahu!
Ata thon: N t vrtet, Allahu kto i ka ndaluar pr mohuesit,
51. t cilt e morn fen pr loj dhe argtim dhe u mashtruan
nga jeta e ksaj bote. Ne sot do ti harrojm ata, ashtu si e
patn harruar ata takimin e ksaj Dite dhe si mohuan shpalljet
Tona.
52. Ne u kemi zbritur atyre nj Libr, t cilin e kemi shpjeguar
gjersisht, q t jet udhrrfyes dhe mshir pr njerzit q
besojn.

202

53. A mos vall ata presin zbatimin e Tij? Kur tu vij dita e
zbatimit, do t thon pr at q e patn mohuar m par: T
drguarit e Zotit ton na kan sjell t vrtetn! A ka ndonj
ndrmjetsues q t ndrhyj pr ne? A mund t kthehemi srish
n jetn e toks, q t veprojm ndryshe nga kemi punuar.
Me siguri q ata do ti humbasin shpirtrat e tyre dhe ajo q trillonin
do ti braktis.
54. N t vrtet, Zoti juaj sht Allahu, q krijoi qiejt dhe Tokn
pr gjasht dit e pastaj u ngrit mbi Fronin hyjnor (q mbisundon
gjithsin). Ai me errsirn e nats e mbulon ditn, e cila e ndjek
at; Dielli, Hna dhe yjet i prulen urdhrit t Tij. Vetm Atij i
prket Krijimi dhe Urdhrimi. Qoft bekuar Allahu, Zoti i
botve!
55. Lutjuni Zotit tuaj prulshm dhe ngadal! Njmend, Ai nuk
i do ata q e kalojn kufirin.
56. Dhe mos bni rregullime n Tok, pasi sht vn rregulli,
ndrsa Atij lutjuni me frik dhe shpres. Vrtet, mshira e Allahut
sht afr punmirve.
57. Ai i drgon errat si lajmtare t mshirs s Tij. Kur errat
lvizin ret e rnda me shi, Ai i on ato tek ndonj vend i vdekur,
SURJA 7

EL-ARF

ku lshon shi dhe me an t tij nxjerr lloj-lloj frutash; po kshtu

do ti ringjall edhe t vdekurit. Kta jan shembuj q tua vini
veshin.
58. Toka e mir i jep frutat me lejen e Zotit t saj, ndrsa toka e
keqe, zor se jep gj. Kshtu, n mnyra t ndryshme, Ne ia
shpjegojm shpalljet Tona njerzve mirnjohs.
59. Ne ia drguam Nuhun popullit t tij e ai u tha: O populli
im! Adhuroni Allahun, ju nuk keni zot tjetr prve Tij! Un
kam frik se do t bjer mbi ju dnimi i nj Dite t madhe!
60. Paria e popullit t tij tha: Ne t shohim ty n humbje t
qart.
61. Ai tha: O populli im! Un nuk jam n kurrfar humbjeje,
por jam i drguar nga ana e Zotit t gjithsis!
62. Un ju sjell shpalljet e Zotit tim, ju kshilloj dhe di nga Allahu
at q ju nuk e dini.
63. A po uditeni q kshilla e Zotit tuaj tju vij nprmjet nj
njeriu prej jush, i cili ju trheq vrejtjen, q t kini frik (Allahun),
n mnyr q t mshiroheni (prej Tij)?!
64. Ata e quajtn gnjeshtar Nuhun. Kshtu q Ne shptuam me
an t barks at dhe t gjith njerzit q ishin me t, ndrsa ata
q i mohuan shpalljet Tona, i fundosm. Ata qen vrtet nj
popull i verbr.
65. Fisit Ad101 i drguam vllan e tyre - Hudin. Ai tha: O populli
im! Adhuroni Allahun, ju nuk keni zot tjetr prve Tij. A nuk
po i ruheni dnimit?
66. Paria e popullit t tij q nuk besonte, tha: Ne shohim tek ti
mendjelehtsi dhe mendojm se je gnjeshtar.
67. Ai tha: O populli im! Un nuk jam mendjeleht, por jam i
drguar nga Zoti i botve.

101

Adi sht nj fis i lasht q ka jetuar pas Nuhut.

EL-ARF

SURJA 7

203

68. Un ju sjell shpalljet e Zotit tim dhe jam kshilltar besnik.

69. A po uditeni q kshilla e Zotit tuaj tju vij nprmjet nj
njeriu prej jush, i cili ju trheq vrejtjen? Kujtoni q Ai ju bri
zvends pas popullit t Nuhut dhe ju dha trup e fuqi t madhe.
Kujtoni dhuntit e Allahut, n mnyr q t keni sukses!
70. Ata than: A mos na ke ardhur q t adhurojm vetm
Allahun e ti lm zotat q kan adhuruar prindrit tan?! Ather
na sill at me t ciln na krcnon, nse je i sinqert!
71. Ai tha: Tashm, ju ka rn dnimi dhe zemrimi i Zotit tuaj.
A m kundrshtoni mua pr emrat (e idhujve), t cilt ua keni
vn ju dhe prindrit tuaj e pr t cilt Allahu nuk ju ka sjell
kurrfar diturie? Pra, pritni, se edhe un po pres me ju!
72. Me mshirn Ton, Ne e shptuam Hudin dhe t gjith
besimtart q ishin me t dhe i asgjsuam ata q i mohuan shpalljet
Tona. Ata ishin t gjith mosbesimtar.

204

73. Ndrsa fisit Themud102 Ne i drguam vllan e tyre, Salihun.

Ai tha: O populli im! Adhuroni Allahun, ju nuk keni zot tjetr
prve Tij. N t vrtet, juve ju sht dhn nj shenj e qart
nga Zoti juaj: kjo deve e Allahut pr ju sht nj mrekulli. Lreni
t kullos n tokn e Allahut dhe mos i bni ndonj t keqe, se ju
pret ndshkimi i ashpr!
74. Dhe sillni n mend, kur Ai ju bri zvends pas fisit Ad dhe
ju dhuroi vendbanime n Tok; n rrafshinat e saj po ngrini
pallate e n kodrina po gdhendni shtpi. Kujtoni t mirat e Allahut
dhe mos bni rregullime n tok!
75. Por paria arrogante e popullit t tij u tha t shtypurve n
radht atyre q kishin besuar: A e pranoni q Salihu sht i drguar
nga Zoti i tij? Ata than: Sigurisht q ne besojm n gjithka
q i sht shpallur atij.
76. Ata q ishin kryelart, than: Ne nuk besojm n at q
besoni ju.
102

Nj tjetr fis i lasht, pasardhs i fisit Ad.

SURJA 7

EL-ARF

77. Kshtu, ata e thern deven pa e prfillur urdhrin e Zotit t

tyre dhe than: O Salih, sillna at q na ke premtuar, nse je
vrtet i drguar!
78. Pr kt arsye ata i goditi nj trmet i rnd n mngjes dhe
mbetn t vdekur n shtpit e tyre.
79. Ai u largua prej tyre dhe tha: O populli im! Un ju solla
mesazhin e Zotit tim dhe ju kshillova, por ju nuk i donit ata q
kshillojn.
80. Kujtoni fjalt e Lutit, i cili i tha popullit t vet: Prse bni
paturpsi t tilla q askush nuk i ka br n bot?.
81. Ju u qaseni meshkujve me epsh - n vend t femrave. Me t
vrtet, ju jeni popull q e teproni me t kqija!
82. Prgjigjja e popullit t tij ishte: Dbojini ata nga vendbanimi
juaj! Ata jan njerz q duan t mbahen t dlir.
83. Kshtu, Ne e shptuam at me gjith familje, prve gruas
s tij. Ajo ishte nga ata q mbetn pas (dhe u ndshkuan).
84. Dhe mbi ta lshuam rrebesh (gursh), pra, shiko si prfunduan
njerzit e zvetnuar!
85. Popullit t Medjenit Ne i drguam vllan e tyre, Shuajbin, i
cili u tha: O populli im! Adhuroni Allahun! Ju nuk keni zot
tjetr prve Tij. Me t vrtet, ju ka ardhur prov e qart nga
Zoti juaj, prandaj matni dhe peshoni sakt, mos u hani hakun
njerzve dhe mos bni ngatrresa n tok, pasi t jet vn rregulli
n t. Kjo sht m mir pr ju, nse jeni besimtar!
86. Mos zini pusi n do rrug, duke friksuar dhe penguar nga
rruga e Allahut ata q besojn tek Ai dhe duke krkuar
shtrembrimin e saj! Kujtoni ather kur ishit t pakt n numr
e Ai ju shumoi. Shikoni si prfundojn ngatrrestart!
87. Nse nj grup mes jush beson n mesazhin me t cilin jam
drguar, ndrsa grupi tjetr nuk beson, duroni derisa Allahu t
gjykoj midis nesh! Ai sht gjykatsi m i mir!

EL-ARF

SURJA 7

205

88. Paria arrogante e popullit t tij tha: O Shuajb! Kthehuni n

fen ton ose do tju dbojm nga qyteti yn ty me gjith ndjeksit
e tu. Shuajbi tha: Edhe pse e urrejm at?!
89. Nse do t ktheheshim n fen tuaj, pasi Allahu na shptoi
nga ajo, ather do t shpifnim gnjeshtra kundr Allahut. Ne
nuk mund t kthehemi n t, prvese po t doj Allahu, Zoti
yn. Ai prfshin do gj me dijenin e Vet dhe tek Ai ne
mbshtetemi. O Zoti yn, gjyko drejt midis nesh dhe popullit
ton! Ti je Gjykatsi m i mir!
90. Por paria e pafe i tha popullit t tij: Nse shkoni pas Shuajbit,
ather, me siguri, do t jeni t humbur.
91. E kshtu, ata i goditi nj trmet i rnd dhe u gdhin t
shtrir prmbys n shtpit e tyre.

206

92. Ata q e quajtn Shuajbin gnjeshtar, sikur nuk kishin banuar

kurr n at vend; ata q e quajtn Shuajbin gnjeshtar, qen t
humbur.
93. Shuajbi u largua prej tyre dhe tha: O populli im, un ju solla
shpalljet e Zotit tim e ju kshillova, prandaj pse t hidhrohem
pr popullin e pafe?!
94. Sa her q onim t drguar n ndonj vendbanim, Ne i dnonim
banort e tij me skamje dhe smundje, n mnyr q t pruleshin.
95. Pastaj ua shndrronim fatkeqsin n lulzim. Por, kur
shtoheshin e begatoheshin, ata thoshin: Edhe etrit tan i patn
goditur hidhrimet e gzimet. Kshtu q Ne i dnonim
papritmas, pa e marr vesh ata.
96. Sikur banort e atyre qyteteve t besonin dhe t ruheshin prej
gjynaheve, Ne do tu drgonim bekime nga qielli dhe toka, por
ata mohuan, prandaj i dnuam pr at q bn.
97. A jan t sigurt banort e ktyre qyteteve103 se nuk do tiu vij
dnimi Yn natn, ndrkoh q flen?!
103

Meks dhe rrethinave t saj.

SURJA 7

EL-ARF

98. A jan t sigurt ata se nuk do tiu vij dnimi Yn ditn,

ndrkoh q argtohen?!
99. A jan t sigurt ata nga t papriturat e Allahut? Vetm ata q
jan t humbur nuk u friksohen t papriturave t Allahut.
100. A nuk e sht e qart pr ata q trashguan tokn e banorve
t mparshm t saj, se, nse Ne dshirojm, i dnojm pr
gjynahet e tyre dhe ua vulosim zemrat, q t mos dgjojn?!
101. Ne t kemi treguar ty disa nga ngjarjet e atyre popujve. T
drguarit e tyre u erdhn me prova t qarta, por sigurisht q ata
nuk do t besonin dika q edhe m par e mohonin. Kshtu ua
vulos Allahu zemrat mohuesve.
102. Ne pam se shumica e tyre nuk i prmbaheshin beslidhjes;
vrtet, Ne gjetm se shumica e tyre ishin t pabindur.
103. Pas tyre, Ne drguam Musain me shenjat Tona, te Faraoni
dhe paria e tij, por edhe ata i mohuan ato. Pra, shiko si ishte
prfundimi i ngatrrestarve!
104. Musai tha: O Faraon! N t vrtet, un jam i drguari i
Zotit t botve!
105. E kam detyr q pr Allahun t them vetm t vrtetn dhe
tashm ju kam sjell prov t qart nga Zoti juaj; andaj, lri t
vijn me mua bijt e Izraelit!
106. Faraoni tha: Nse ke sjell ndonj shenj, tregoje, nse ajo
q thua sht e vrtet.
107. Musai lshoi shkopin e vet dhe ai u b gjarpr i madh!
108. Pastaj nxori dorn e tij e ajo iu duk krejt e bardh t
pranishmve.
109. Paria e popullit t Faraonit tha: Ky qenka vrtet nj magjistar
i shkatht,
110. i cili krkon tju nxjerr nga toka juaj! Ather, far na
kshilloni?

EL-ARF

SURJA 7

207

111. T tjert than: Mbani pak mnjan at dhe vllan e tij

dhe drgoni npr qytete lajmtar q t tubojn
112. e t t sjellin ty (Faraon) do magjistar t shkatht.
113. Dhe kur erdhn magjistart e Faraonit, than: A do t
shprblehemi, nse fitojm?
114. Faraoni tha: Po, dhe do t jeni nga m t afrmit e mi.
115. Ata than: O Musa! Ose hidh ti, ose t hedhim ne t part
shkopinjt tan!
116. Hidhni ju! u prgjigj ai. Kur magjistart hodhn
shkopinjt e tyre, i magjepsn syt e njerzve, i friksuan ata dhe
shfaqn nj magji t madhe.
117. Ather Ne i kumtuam Musait: Hidhe shkopin tnd! dhe ai filloi t glltiste gjithka q trilluan ata.

208

118. N kt mnyr, doli n shesh e vrteta dhe dshtoi ajo q

kishin br ata.
119. Kshtu, Faraoni dhe njerzit e tij u mundn dhe u kthyen t
poshtruar,
120. kurse magjistart u pruln n sexhde,
121. duke thn: Ne besojm n Zotin e botve
122. Zotin e Musait dhe t Harunit.
123. Faraoni tha: Ju guxoni ta besoni At pa lejen time?! N t
vrtet, ky sht nj komplot q keni prgatitur, me qllim q t
nxirrni nga qyteti banort e tij! Keni pr ta par!
124. Do tjua kpus duart dhe kmbt kmbyerazi e pastaj do
tju kryqzoj t gjithve.
125. Ata than: Ne, me siguri, do t kthehemi tek Zoti yn!
126. Ti po hakmerresh ndaj nesh vetm pse besuam shenjat e
Zotit ton, posa na erdhn. O Zoti yn, na jep durim t madh
dhe bna t vdesim mysliman!

SURJA 7

EL-ARF

127. Paria e popullit t Faraonit tha: A mos vall do ta lsh

Musain dhe popullin e tij q t bjn ngatrresa n tok dhe q t
braktisin ty dhe zotat e tu? Faraoni u prgjigj: Meqense jemi
sundues mbi ata, Ne do ti vrasim djemt e tyre dhe do ti lm
gjall grat e tyre.
128. Musai i tha popullit t vet: Krkoni ndihm nga Allahu
dhe duroni, sepse toka sht e Allahut. Ai ia jep at trashgim
cilit t doj prej robrve t Vet. Fundi i lumtur u takon atyre q
i friksohen Allahut.
129. Ata i than: Ne kemi vuajtur para se t vish ti dhe ende po
vuajm. Musai tha: Ndoshta Zoti juaj do ta zhduk armikun
tuaj dhe do tju bj sundimtar n Tok, pr tju par se si do t
veproni.
130. Dhe Ne e goditm popullin e Faraonit me thatsi, me vite
zie, q t zinin mend.
131. Por sa her q u vinte ndonj e mir, ata thonin: Kt e
kemi merituar! E kur i godiste ndonj e keqe, at merrnin si
ogur t zi q vinte prej Musait dhe popullit t tij. Por jo! Allahu
ishte Ai q ua ndillte fatin e zi, ndonse shumica e tyre nuk e
dinin!
132. Ata i thoshin (Musait): fardo prove q t na sjellsh pr
t na magjepsur me t, ne nuk do t t besojm.
133. Prandaj, Ne u drguam atyre prmbytje, karkaleca, rriqra,
bretkosa dhe gjak, si shenja t qarta, por ata madhshtoheshin
dhe ishin popull keqbrs.
134. E kur i godiste dnimi, ata thoshin: O Musa, lutju Zotit
tnd pr ne, meq ka beslidhje me ty! Nse na liron nga kjo
vuajtje, patjetr q do t t besojm ty dhe do ti lm bijt e
Izraelit t ikin me ty.
135. Por, kur i liruam nga vuajtja dhe erdhi afati i caktuar, ata e
shkeln menjher premtimin.
136. Kshtu, Ne u hakmorm dhe i fundosm n det, ngaq ata
i mohuan shenjat Tona dhe nuk ua vun veshin.
EL-ARF

SURJA 7

209

137. Ndrsa popullit t prndjekur Ne i dham n zotrim viset

lindore dhe perndimore t toks q kishim bekuar. Kshtu u
prmbush premtimi i bukur i Zotit tnd ndaj izraelitve, pr
shkak t durimit q treguan. Ndrsa ndrtesat dhe kullat e Faraonit
dhe t popullit t tij Ne i shkatrruam.
138. Ne i kaluam bijt e Izraelit prtej detit, ku ndeshn nj popull
q adhuronin idhujt e vet. Ata i than Musait: Na bna edhe
neve nj zot, ashtu si kan ata zota. Musai tha: Ju qenkeni
vrtet nj popull i paditur!
139. Fen q ndjekin kta idhujtar, e pret shkatrrimi dhe ajo q
bjn, sht krejt pa vler.
140. A mos vall doni t krkoj pr ju zot tjetr prve Allahut,
q ju ka ngritur mbi t tjert?!

210

141. Kujtoni kur Ne ju shptuam nga populli i Faraonit, i cili ju

mundonte pa mas: fmijt meshkuj jua vriste, kurse femrat tuaja
jua linin gjall. Kjo ka qen sprov e madhe pr ju nga Zoti juaj.
142. Ne i premtuam Musait se do ti flisnim pas tridhjet netsh,
t cilat ia shtuam edhe me dhjet t tjera, kshtu q takimi me
Zotin e tij u b pas dyzet netsh. Musai i tha vllait t vet, Harunit:
M zvendso te populli im, mbaj rregull dhe mos ndiq rrugn
e ngatrrestarve!
143. Kur Musai erdhi n kohn e caktuar dhe Zoti foli me t, ai
tha: O Zoti im, shfaqu q t t shoh Zoti tha: Ti nuk mund
t m shohsh! Por shiko n at mal: nse ai mbetet n vendin e
vet, ather ti do t m shohsh Mua. E kur Zoti i tij iu shfaq
malit, e thrrmoi at dhe e bri pluhur, ndrsa Musait i ra t
fikt. Kur erdhi n vete, ai tha: I lavdruar qofsh Ti o Zot!
Kthehem te Ty i penduar. Un jam i pari i besimtarve!
144. Zoti tha: O Musa! Un t kam zgjedhur ty mbi t tjert me kumtet e Mia dhe t Folurin Tim (pa ndrmjets, por t
drejtprdrejt). Merre at q ta kam dhn dhe bhu mirnjohs!
145. Ne i shkruam n Pllaka udhzime dhe shpjegime pr
gjithka: Merri kto me bindje dhe urdhroje popullin tnd q
SURJA 7

EL-ARF

ti prvetsoj n mnyrn m t mir. Un do tju tregoj shtpin

e t pabindurve.
146. Do ti largoj prej shenjave t Mia ata q sillen me arroganc
n Tok, kshtu q edhe kur t shohin fardo shenje, nuk do ta
besojn at. Kur t shohin rrugn e drejt, ata nuk do ta ndjekin
at dhe, kur t shohin rrugn e gabuar, do ta marrin at, sepse ata
nuk i besuan shpalljet Tona dhe nuk u kushtonin vmendje atyre.
147. Atyre q mohojn shpalljet Tona dhe takimin n botn tjetr,
do tu zhvlersohen veprat. A do t dnohen ndryshe, vese
sipas punve q kan br?!
148. Populli i Musait, pas largimit t tij, filloi t adhuroj nj vi
t br nga stolisjet e tyre t arta. Ai kishte nj z si t lops. A
nuk e shihnin ata se ai as nuk mund tu fliste, as ti udhzonte n
rrug t drejt?! Ata e zgjodhn kt vi pr adhurim dhe u bn
keqbrs.
149. Por, kur u penduan dhe e kuptuan se kishin hyr n rrug t
gabuar, ata than: Nse Zoti yn nuk na mshiron dhe nuk na
fal, me t vrtet, do t jemi t humbur!
150. Kur Musai u kthye te populli i tij, i zemruar dhe i piklluar,
thirri: Shum e keqe sht ajo q keni br pas ikjes sime! A
mos vall donit t shpejtonit ndshkimin e Zotit tuaj? Pastaj i
hodhi pllakat dhe, duke e kapur vllan pr koke, e trhoqi drejt
vetes. Haruni i tha: O djali i nns sime! N t vrtet, kta
njerz m quajtn pr t dobt dhe gati m mbytn. Mos m
turpro para armiqve dhe mos m llogarit ndr keqbrsit!
151. Musai u lut: O Zot! M fal mua dhe vllan tim dhe na
prano n mshirn Tnde! Ti je m i Mshirshmi i mshiruesve.
152. Ata q zgjodhn viin pr zot t tyre, do ti zr zemrimi i
Zotit t tyre dhe poshtrimi n kt jet. Kshtu i ndshkojm
Ne ata q shpifin.
153. Ndrsa ata q kryejn vepra t kqija e pastaj pendohen
dhe bhen besimtar, ta din se pas ksaj, Zoti yt sht vrtet
Fals e Mshirplot.
EL-ARF

SURJA 7

211

154. Dhe, kur Musait i kaloi zemrimi, i mori Pllakat, n t cilat

ishin shnuar udhzimet pr rrugn e drejt dhe mshira pr ata
q i friksohen Zotit t tyre.
155. M pas Musai zgjodhi nga populli i tij shtatdhjet burra,
pr takimin Ton. Kur i goditi trmeti, ai tha: O Zoti im! Sikur
t doje Ti, do ti zhdukje ata dhe mua q m prpara. Por, a do
t na shkatrroje pr at q bn disa mendjeleht mes nesh?!
Ajo ishte ve nj sprov e urdhruar prej Teje, pr t shpn n
humbje at q Ti do dhe pr t udhzuar at q Ti dshiron. Ti
je Mbrojtsi yn, andaj falna dhe mshirona! Ti je m i miri i
mshiruesve!
156. Na cakto t mira n kt bot dhe n tjetrn, sepse ve tek
Ti ne kthehemi. Allahu tha: Un godas me dnimin Tim k t
dua, ndrsa mshira Ime prfshin do gj. At do tua jap atyre
q ruhen nga gjynahet e japin zeqatin, atyre q u besojn shpalljeve
Tona

212

157. dhe atyre q ndjekin t Drguarin Ton, Profetin104 q nuk

di shkrim e lexim, t cilin ata do ta gjejn t shnuar n shkrimet
e tyre, n Teurat dhe Ungjill. Ai do ti urdhroj ata t bjn
vepra t mira dhe do ti ndaloj nga t kqijat; do tua lejoj t
mirat e do tua ndaloj t kqijat, duke i liruar nga barrt e rnda
dhe vshtirsit q kan pasur. Prandaj, ata q do ta besojn,
prkrahin dhe nderojn at, duke ndjekur dritn q sht zbritur
me t, pikrisht ata jan t fituarit.
158. Thuaj (o Muhamed): O njerz, un jam i Drguari i Allahut
pr t gjith ju, i Atij q i prket sundimi i qiejve dhe i Toks.
Nuk ka zot tjetr t vrtet ve Atij; Ai jep jet dhe vdekje,
prandaj besoni n Allahun dhe n t Drguarin e Tij, Profetin q
nuk di shkrim e lexim e q beson n Allahun dhe Fjalt e Tij!
Shkoni pas Tij, q t jeni n rrugn e drejt!
159. Te populli i Musait ka pasur disa njerz q udhhiqnin dhe
zbatonin drejtsin nn dritn e s vrtets.
104

Muhamedin (a.s.).
SURJA 7

EL-ARF

160. Ne i ndam hebrenjt n dymbdhjet fise, secili komb m

vete. Kur populli i tij i krkoi uj, Ne i kumtuam Musait: Bjeri
me shkopin tnd shkmbit! dhe prej tij shprthyen dymbdhjet
burime. do fis e dinte burimin e vet. Dhe Ne u bm hije me
ret dhe u zbritm mann105 dhe thllza, duke iu thn: Hani
ushqimet e mira q jua kemi dhn! Ata nuk na dmtuan Neve,
por i bn dm vetvetes.
161. Kur atyre iu tha: Vendosuni n kt vendbanim dhe hani
far t doni; krkoni falje dhe hyni n portat e tij duke u prulur,
q tjua falim gabimet dhe tua shtojm shprblimin punmirve,
162. keqbrsit nga radht e tyre, i ndrruan fjalt me t tjera q
nuk u ishin thn. Prandaj Ne u drguam dnim nga qielli, sepse
bn prapsi.
163. Pyeti ata pr qytetin q gjendej n bregdet dhe pr far i
gjeti banort e tij kur thyen urdhresn e Sabatit (s shtuns)! At
dit u vinin peshqit me shumic, ndrsa ditve tjera q nuk i
kremtonin, nuk u vinin. Kshtu, Ne i vum n prov, sepse bnin
pun t mbrapshta.106
164. Kur disa prej tyre than107: Prse kshilloni, kur e dini se
Allahu do tna zhduk ose do t na ndshkoj ashpr?!
Kshilltart u prgjigjn: Pr tu arsyetuar para Zotit tuaj dhe q
ju t mund t ruheni nga gjynahet.
165. Por, kur e harruan at pr t ciln ishin paralajmruar, Ne i
shptuam ata q kshillonin, kurse i ndshkuam ashpr keqbrsit,
pr shkak t mosbindjes s tyre.

Shih shnimin n vargun 57 t sures s dyt.

Feja hebraike e ndalon n mnyr absolute punn n ditn e shtun, qoft
edhe pr t siguruar ushqim. N qytetin n fjal, q, sipas disa komentuesve,
sht qyteti i Eilatit n Gjirin e Akabas, ndodhte q peshqit i afroheshin bregdetit
me shumic ditn e shtun, kurse ditve t tjera qndronin larg dhe n thellsit
e detit, duke e br t vshtir punn e peshkatarve. Kjo ishte nj prov nga
Allahu, pr t verifikuar bindjen ndaj urdhrave t Tij. Shih vargun 65 t sures s
dyt dhe shnimin prkats.
107
Pra, shkelsit e Sabatit u than atyre q i kshillonin t hiqnin dor nga shkelja
e Sabatit.
105

106

EL-ARF

SURJA 7

213

166. Kur ata ngulmuan me mendjemadhsi t bnin at q u

ishte ndaluar, Ne u tham: Bhuni majmun t prbuzur!.
167. Pastaj Zoti yt shpalli se do tu drgonte atyre t tjer q do
ti mundonin, n mnyrn m t keqe, deri n Ditn e Kiametit.
Me t vrtet, Zoti yt dnon shpejt, por Ai sht edhe Fals e
Mshirplot.
168. Dhe Ne i shprndam ata n Tok grupe-grupe. Disa prej
tyre ishin t mir e disa jo. Ne i vum n prov ata me mirsi
dhe fatkeqsi, me qllim q t ktheheshin (n rrug t drejt).

214

169. Pas tyre, erdhi nj brezni e cila e trashgoi Librin (Teuratin),

por duke marr gjrat e pavlefshme t ksaj bote108 dhe duke
thn: Do t na falet do gj! Edhe nse u binin n dor gjra
t ngjashme, prap i merrnin ato. Vall, a nuk e kishin pranuar
beslidhjen n Libr q pr Allahun t thoshin vetm t
vrtetn?! Pikrisht ata, q e kishin studiuar prmbante ai? Bota
tjetr sht m e mir pr besimtart q i friksohen Allahut;
akoma nuk e kuptoni kt?!
170. Ata q u prmbahen thnieve t Librit dhe q e kryejn
namazin, ta din se Ne, pa dyshim, nuk do tua humbim
shprblimin punmirve.
171. Ne ngritm sipr tyre malin, q dukej si hije e ata besonin se
do t binte mbi ta, dhe u tham: Mbajeni fort at109 q ju dham
dhe kujtoni far prmban ajo, q t ruheni nga gjynahet.
172. Kur Zoti yt nxori nga kurrizi i bijve t Ademit pasardhsit
e tyre dhe i bri t dshmojn kundr vetes s tyre, u tha: A nuk
jam Un Zoti juaj? Ata u prgjigjn: Po, dshmojm se Ti je.
Kshtu bri Ai, n mnyr q ju (o njerz) t mos thoni n Ditn
e Kiametit: Kt nuk e kishim ditur.
173. Ose q t mos thoni: Me t vrtet, etrit tan ishin idhujtar
para nesh, kshtu q edhe ne jemi pasardhsit e tyre. A mos vall
do t na shkatrrosh pr veprat e atyre q ndoqn mashtrimin?
108
109

Vargu aludon pr ryshfetet q merrnin gjykatsit e Ligjit Judaik.

Tabelat e Teuratit.
SURJA 7

EL-ARF

174. Kshtu, Ne i shpjegojm hollsisht shpalljet, q ata t kthehen

(n rrugn e drejt).
175. Tregoju atyre (hebrenjve) pr njeriun, t cilit Ne i msuam
shpalljet Tona, por u largua prej tyre. Kshtu, djalli e pushtoi at
dhe ai u b nga t humburit.110
176. Sikur t donim, do ta ngrinim at (me shpalljet Tona), por
ai u mbrthye pas jets toksore dhe u dha pas dshirave t veta.
Shembulli i tij sht si shembulli i qenit: nse e ndjek, ai t nxjerr
gjuhn, nse largohesh, ai prsri t nxjerr gjuhn. Ky sht
shembull i njerzve, q mohojn shpalljet Tona. Tregojua atyre
kto ngjarje, n mnyr q ata t mendojn.
177. I shmtuar sht shembulli i njerzve q i mohojn shpalljet
Tona dhe i bjn keq vetvetes.
178. Ai t cilin Allahu e udhzon, sht n rrug t drejt, ndrsa
ai t cilin Allahu e shpie n humbje, sht vrtet i humbur.
179. Ne kemi paracaktuar pr Xhehenemin shum xhinde dhe
njerz, sepse ata kan zemra, por nuk kuptojn, kan sy, por nuk
shohin dhe kan vesh, por nuk dgjojn. Ata jan si bagtit,
madje edhe m zi. Pikrisht kta jan t shkujdesurit.
180. Allahut i prkasin emrat m t bukur, andaj thirreni At
(lutjuni Atij) me to dhe largohuni nga ata q i shtrembrojn
emrat e Tij. Ata do t ndshkohen pr far kan vepruar.
181. Ndrmjet atyre q kemi krijuar, ka njerz q i udhzojn t
tjert n rrugn e vrtet dhe gjykojn drejt.
182. Ndrsa ata q i mohojn shpalljet Tona, dalngadal Ne do
ti shpiem drejt shkatrrimit, pa e kuptuar
183. e do tu japim afat. Me t vrtet, plani Yn sht i fort.
Sipas shum komentuesve t Kuranit, vargu aludon pr nj dijetar hebre
bashkkohs t Musait (a.s.), q quhej Balam Ibn Bra. Zoti i kishte msuar atij
emrin e Vet m t madh, nprmjet t cilit atij i plotsohej do lutje. Nj her,
Musai e drgoi Balamin tek mbreti i Medjenit, pr ta ftuar n besimin tek Allahu.
Mbreti nuk e pranoi kt ftes, por e joshi Balamin me pasuri dhe e ktheu n
fen vet. Kshtu, ai hoqi dor nga feja e Musait dhe u b pagan.
110

EL-ARF

SURJA 7

215

184. A nuk u ka vajtur ndonjher n mendje atyre111 se shoku i

tyre112 nuk ka kurrfar marrzie?! Ai sht vetm paralajmrues i
hapt.
185. A nuk e shohin ata mbretrin e qiejve e t Toks dhe gjithka
q ka krijuar Allahu, duke menduar se mund tu jet afruar fundi?!
N far Shpallje tjetr do t besojn pas ksaj?!
186. Ata q Allahu i shpie n humbje, askush nuk mund ti
udhzoj n rrug t drejt! Ai i l ata t enden n mosbesimin
dhe humbjen e tyre.
187. Ata t pyesin ty (Muhamed) rreth Ors (s Kiametit). Thuaju:
At e di vetm Zoti im. Kohn kur do t ndodh ajo, do ta
tregoj vetm Ai. Do t jet e rnd pr qiejt dhe Tokn, do tu
vij krejtsisht papritmas. Ata t pyesin, a thua se ti di dika pr
t. Thuaj: Kt e di vetm Allahu, ndrsa shumica e njerzve
nuk e din (pse kjo gj sht e fsheht).

216

188. Thuaj: Un nuk mund ti sjell vetes as dobi, as dm, prvese

aq sa dshiron Allahu. Sikur ta dija t padukshmen, do ti shumoja
t mirat dhe nuk do t m prekte asnj e keqe. Un jam vetm
paralajmrues dhe sjells i lajmeve t mira pr njerzit q besojn.
189. sht Ai q ju krijoi nga nj njeri i vetm (Ademit), prej t
cilit krijoi edhe bashkshorten e tij (Havan), q t gjente qetsi
tek ajo. Kur njeriu bashkohet me gruan e vet, e ngarkon at me
nj barr t leht, q ajo e kalon pa e ndier pr ca koh. Dhe, kur
ajo rndohet, ata t dy i luten Allahut, Zotit t tyre: Nse na
dhuron pasardhs t shndosh, do t t jemi vrtet mirnjohs!
190. Por, pasi Ai u dhuron pasardhs t shndosh e t mir, ata
t dy i veshin Allahut ortak n lidhje me at q u kishte dhn.
Por Allahu sht shum lart nga ato q ia veshin Atij si ortak!
191. A mos vall ata i veshin Atij si ortak idhuj q nuk mund t
krijojn asgj, ndrkoh q vet jan t krijuar?!

111
112

Jobesimtarve t Meks.
Muhamedi (a.s.).
SURJA 7

EL-ARF

192. Idhuj, q nuk mund tu japin ndonj ndihm atyre e as

veten nuk mund ta ndihmojn?!
193. Edhe nse i thirrni n rrugn e drejt, ata nuk do tju ndjekin.
Prandaj njsoj sht - i thirrt apo nuk i thirrt.
194. N t vrtet, ata q iu luteni ju, n vend t Allahut, jan
robr si ju. Thirrini ata dhe le tju prgjigjen, nse thoni t vrtetn!
195. A kan ata kmb pr t ecur ose duar pr t kapur? A
kan sy pr t par ose vesh pr t dgjuar? Thuaj: Thirrni
zotat tuaj t rreme dhe kurdisni kurthe kundr meje, pa m ln
koh!
196. N t vrtet, Mbrojtsi im sht Allahu, i Cili ka zbritur
Librin dhe kujdeset pr t mirt.
197. Kurse ata q i adhuroni n vend t Tij, nuk mund tju
ndihmojn as ju e as veten.
198. Edhe sikur ti thrrassh n rrug t drejt, ata nuk do t
dgjojn! Ty t duket sikur t vshtrojn, por ata nuk shohin.
199. Trego mshir, urdhro vepra t mira dhe shmangu nga t
paditurit!
200. Nse djalli prpiqet t t shtyj drejt s keqes, krko strehim
tek Allahu, se vrtet, Ai dgjon dhe di gjithka.
201. Ata q i friksohen Allahut, kur u vjen ndonj mendim i lig
nga djalli, i kujtojn (urdhrat e Tij), e ather e shohin rrugn e
drejt.
202. Ndrsa vllezrit e vet (prej njerzve), ata113 i shpien edhe
m tej n humbje pa pushuar.
203. Kur ti (Muhamed) nuk u lexon atyre114 ndonj varg nga
Shpallja, ata thon: Ah! Sikur ta bje ti vet! Thuaju: Un
ndjek vetm at q m ka shpallur Zoti im. Ky (Kuran) sht

113
114

Djajt.
Jobesimtarve t Meks.
EL-ARF

SURJA 7

217

vetm dshmi ndriuese nga Zoti juaj, udhrrfim dhe mshir

pr njerzit q besojn.
204. Kur t lexohet Kurani, dgjoni dhe heshtni, n mnyr q t
mshiroheni.
205. Prmende Zotin tnd me vete, i prulur dhe me frik - jo
me z t lart, n mngjes dhe mbrmje, dhe mos u bj nga ata
q nuk i kushtojn vmendje!
206. N t vrtet, ata q jan afr Zotit tnd, nuk refuzojn ta
adhurojn At, por e lavdrojn dhe prulen n sexhde para
Tij.

218

SURJA
SURJA 87

EL-ENFL
EL-ARF

SURJA EL-ENFL
Medinase - 75 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. T pyesin ty (o Muhamed) pr plakn e lufts. Thuaj: Plaka

e lufts i prket Allahut dhe t Drguarit. Prandaj, friksojuni
Allahut, rregulloni marrdhniet midis jush dhe bindjuni Allahut
dhe t Drguarit t Tij, nse jeni besimtar t vrtet.
2. Besimtar t vrtet jan vetm ata, zemrat e t cilve, kur
prmendet Allahu, frgllojn dhe, kur u lexohen shpalljet e Tij,
u forcohet besimi dhe vetm te Zoti i tyre mbshteten,
3. ata q falin namazin dhe japin prej asaj q Ne ua kemi dhn.
4. Njmend, ata jan besimtar t vrtet. Ata do t ken shkall
prnderimi te Zoti i tyre, falje dhe furnizim bujar (n Xhenet).
5. Zoti yt t nxori nga shtpia jote (pr t luftuar) pr t Vrtetn
edhe pse kjo nuk i plqeu nj grupi prej besimtarve.115
Vargu bn fjal pr betejn e Bedrit (2 H / 624). Pasi kishin mrguar n
Medin pr shkak t persekutimit q psuan n Mek, myslimant kishin krijuar
atje nj bashksi t re besimtarsh. N vitin e dyt t ktij mrgimi, Profeti
Muhamed (a.s.) vendosi t sulmonte nj karvan tregtar t Meks q po kthehej nga
Siria, n mnyr q t kompensonte pasurit q paria e Meks ua kishte konfiskuar
myslimanve mekas q kishin mrguar n Medin. Pr kt arsye, ai prgatiti nj
ushtri t vogl prej 300 vetsh. Ndrkoh, karvanit i erdhi lajmi pr sulmin q e
priste, prandaj ndrroi rrug, ndrsa nga Meka u nis nj ushtri prej nj mij
vetsh e pajisur mir ushtarakisht n mbrojtje t karvanit. Ather, myslimant
ishin n mdyshje, a t ndiqnin karvanin apo t prisnin ushtrin mekase? N kt
varg, Allahu bn t ditur se Ai e nxori Profetin (a.s.) nga shtpia e tij, pr t luftuar
pr t Vrtetn, pra, pr shtjen e Allahut dhe jo pr t sulmuar karvanin edhe
pse kjo gj mund t mos u plqente disa besimtarve. Ata paraplqenin t luftonin
kundr nj karvani me pak lufttar, se sa t luftonin kundr nj ushtrie t pajisur
m mir dhe trefish m t madhe n numr. Megjithat, me ndihmn e Allahut
t Madhruar, i cili drgoi n prkrahje t ushtris myslimane nj ushtri me
115

EL-ENFL

SURJA 8

219

6. Ata polemizojn me ty pr t vrtetn (luftn), e cila u ishte

br e qart, sikur t ishin duke u uar drejt vdekjes s sigurt.
7. Allahu ju premtoi fitoren mbi njrin prej dy grupeve, q ai t
ishte i juaji. Ju dshironit q grupi i paarmatosur t ishte i juaji,
ndrsa Allahu dshironte t prmbushte premtimin e Tij dhe
tua zhdukte rrnjt mohuesve,
8. pr ta br t Vrtetn (Islamin) ngadhnjyese dhe pr ta
zhdukur t pavrtetn edhe pse keqbrsit e pafe e urrejn kt.
9. Ju krkuat ndihm nga Zoti juaj e Ai ju prgjigj: Un do tju
ndihmoj me nj mij engjj t cilt do t vijn njri pas tjetrit.
10. Allahu e bri kt fitore si lajm t mir, q t qetsohen
zemrat tuaja me t. Fitorja vjen vetm nga Allahu. Me t vrtet,
Allahu sht i Plotfuqishm dhe i Urt.

220

11. Ai bri q ju t koteni n gjum t leht si shenj sigurie nga

ana e Tij dhe lshoi nga qielli shi, pr tju pastruar nprmjet atij,
pr t larguar nga ju ndyrsin e djallit dhe pr ti forcuar zemrat
tuaja dhe kmbt.
12. (Kujto o Muhamed) kur Zoti yt i frymzoi engjjt: Un jam
me ju, andaj forcojini ata q besojn. Un do t shtie frik n zemrat
e mohuesve, andaj goditini n qaf dhe n t gjith gishtrinjt.
13. Ne i dnuam kshtu, sepse ata doln kundr Allahut dhe t
Drguarit t Tij. Kushdo q del kundr Allahut dhe t Drguarit
t Tij, ta dij se Allahu sht ndshkues i ashpr.
14. (Ne u tham atyre:) Ky sht ndshkimi, provojeni at.
Dnimi i zjarrit i pret mohuesit.
15. O besimtar, kur t ndeshni ushtrit e jobesimtarve n betej,
mos ua ktheni shpinn!
16. Cilido q ua kthen shpinn at dit, prve atij q trhiqet me
qllim q t sulmoj prsri ose pr tu bashkuar me nj grup
engjj, myslimant korrn nj fitore t shklqyer ndaj ushtris pagane, duke
shfaqur shembuj t lart heroizmi n kt betej.
SURJA 8

EL-ENFL

tjetr, do t shkaktoj zemrimin e Allahut dhe do t ket si

streh Xhehenemin. Eh, sa fund i keq sht ky!
17. Sigurisht, nuk ishit ju q i vrat ata, por i vrau Allahu! Kur
gjuaje, nuk ishe ti (Muhamed) q gjuaje, por ishte Allahu Ai q
gjuante, me qllim q tu bnte besimtarve nj dhurat t bukur.
Vrtet, Allahu dgjon dhe di do gj.
18. Kshtu ka ndodhur; dhe dijeni se Allahu i dobson dredhit
e mohuesve.
19. Nse ju (jobesimtar mekas) krkuat fitore dhe gjykim (prej
Allahut), ja tek erdhi fitorja (kundr jush). Por, nse trhiqeni
(nga mohimi dhe lufta kundr t Drguarit), kjo do t jet pr ju
shum m e dobishme. Nse ktheheni (n luft), edhe Ne do t
kthehemi (n ndihm t besimtarve). Forcat tuaja nuk do tju
bjn asnj dobi, sado t jen t shumta n numr, sepse Allahu
sht me besimtart.
20. O besimtar! Bindjuni Allahut dhe t Drguarit t Tij dhe
mos ia ktheni shpinn, ndrkoh q e dgjoni (t vrtetn)!
21. Mos u bni si ata q thon Dgjojm, por nuk ia vn veshin.
22. Krijesat m t kqija para Allahut jan ato q jan shurdhe
dhe memece (ndaj s vrtets) e q nuk han arsye.
23. Sikur Allahu t dinte ndonj t mir tek ata, Ai do tua jepte
dgjimin. Por, edhe sikur ti bnte t dgjonin, ata do t
shmangeshin dhe do t largoheshin nga besimi.
24. O besimtar! Bindjuni Allahut dhe t Drguarit kur ju thrret
drejt asaj q ju jep jet116! Dhe ta dini se Allahu ndrhyn midis
njeriut dhe zemrs s tij dhe se tek Ai do t mblidheni t gjith!
25. Ruajuni ngatrresave, t cilat nuk i godasin vetm ata q bjn
keq; dhe ta dini se Allahu dnon ashpr!
26. Dhe kujtohuni kur ishit pak n numr, ishit t dobt n tok
e kishit frik se njerzit (mosbesimtart) do tju gllabronin! Ai ju
116

D.m.th. drejt besimit.

EL-ENFL

SURJA 8

221

strehoi dhe ju forcoi me ndihmn e Tij e ju dha shum t mira,

q ju ta falnderoni.
27. O besimtar! Mos e tradhtoni Allahun dhe t Drguarin e
mos i tradhtoni amanetet me vetdije.
28. Ta dini se pasuria juaj dhe fmijt tuaj jan vetm sprov dhe
se vetm tek Allahu sht shprblimi i madh.
29. O besimtar! Nse i friksoheni Allahut, Ai do tju jap aftsin
e t gjykuarit drejt, do tju liroj nga gjynahet tuaja dhe do tju
fal. Allahu zotron mirsi t madhe.
30. Kujto kur mohuesit komplotonin kundr teje: pr t t
burgosur, vrar ose dbuar. Ata bnin kurthe, por edhe Allahu
ngrinte kurthe (kundr tyre). Allahu sht planifikuesi m i mir.
31. Kur atyre u lexohen shpalljet Tona, ata thon: Ne i kemi
dgjuar; po t duam, edhe ne do t thoshim dika t ngjashme.
Kto nuk jan kurrgj, prvese prralla t t lashtve.

222

32. (Kujtoje, gjithashtu) kur ata than: Zoti yn, nse ky (Kuran)
sht e Vrteta (e zbritur prej Teje), ather lsho mbi ne shi
gursh nga qielli ose drgona nj ndshkim t dhembshm!
33. Por Allahu nuk do ti ndshkonte ata, prderisa ti ishe n
mesin e tyre dhe, Allahu nuk do ti ndshkoj ata, prderisa ata i
krkojn falje Atij.
34. E prse t mos i dnoj Allahu, kur ata e pengojn vizitn n
Shtpin e Shenjt (Qabe) edhe pse ata nuk jan kujdestar t
saj?! Kujdestar t saj jan vetm ata q i friksohen Allahut, por
shumica e tyre nuk e din.
35. Lutja e tyre n Shtpin e Shenjt ishte vetm me frshllima
dhe rrahje duarsh. Prandaj (atyre do tu thuhet:) Provojeni
ndshkimin, pasi kurr nuk besuat!
36. N t vrtet, jobesimtart e shpenzojn pasurin e tyre pr
ti penguar njerzit nga rruga e Allahut. Ata do ta shpenzojn at,
por n fund ajo do jet vetm dshprim pr ta, sepse do t
jen t mundur. Ata q nuk besojn, n Xhehenem do t tubohen,
SURJA 8

EL-ENFL

37. q Allahu t veoj t keqin nga i miri; t kqijt ti palos

njrin mbi tjetrin, e t gjith ti hedh n Xhehenem. Kta, me t
vrtet, jan t humbur.
38. Thuaju atyre q nuk besojn: nse largohen (nga mosbesimi),
do tu falet e kaluara e, nse kthehen (n mosbesim), ather
dnimi i popujve t mparshm sht paralajmrim pr ta.
39. Luftoni kundr tyre, derisa t zhduket idhujtaria dhe derisa
t mbetet vetm feja e Allahut. Nse ata heqin dor (prej
mohimit), Allahu i sheh punt e tyre.
40. Por, nse ata kthejn shpinn, dijeni se Allahu sht mbrojtsi
juaj. Ai sht mbrojts dhe mbshtets i mrekullueshm!
41. Ta dini se fardo q t fitoni si plak lufte, nj e pesta i
takon Allahut, t Drguarit dhe farefisit t tij, jetimve, t varfrve
dhe udhtarit (q ka ngelur n rrug), nse besoni n Allahun
dhe n at q ia kemi shpallur robit Ton n ditn e fitores (luftn
e Bedrit), at dit kur u ndeshn dy ushtrit. Vrtet, Allahu sht
i Fuqishm pr do gj.
42. Kur ju ishit n bregun e afrt t lugins, ata ndodheshin n
bregun e largt, ndrsa karvani posht jush. Edhe sikur ti kishit
ln takim njri-tjetrit, nuk do t ishit pajtuar pr kohn e ndeshjes.
Por Allahu e prmbushi at ngjarje q ishte e caktuar, me qllim
q kush duhej t vdiste, t vdiste me prova t qarta dhe, kush
duhej t mbetej gjall, t jetonte me prova t qarta. Vrtet, Allahu
i dgjon t gjitha dhe di do gj.
43. (Kujto) kur Allahu t tregoi n ndrr se ata jan pak. Sikur
t t tregonte se ishin shum, ju do t humbisnit guximin dhe do
t grindeshit pr at shtje, por Allahu ju shptoi. Ai e di se
far keni n zemrat tuaja.
44. Kur u prballt (me armikun), Ai ua shfaqi ata n syt tuaj
sikur ishin pak, ndrsa juve ju bri t dukeshit pak n syt e atyre,
pr t prmbushur at q ishte caktuar. Tek Allahu kthehen t
gjitha shtjet.

EL-ENFL

SURJA 8

223

45. O besimtar, kur t ndesheni me ndonj forc armike,

qndroni t patundur dhe prmendni shum Allahun q t fitoni.
46. Bindjuni Allahut dhe t Drguarit t Tij dhe mos u grindni ndrmjet
jush, sepse do t humbni guximin e do tju lr fuqia. Bhuni t
durueshm, se Allahu, me t vrtet, sht me t durueshmit.
47. Mos u bni si ata (jobesimtart e Meks) q doln nga shtpit
e tyre me mendjemadhsi e pr sy e faqe t bots, duke dashur
ti pengojn njerzit nga rruga e Allahut. Allahu e di mir far
punojn ata.
48. Djalli ua zbukuroi atyre veprat e kqija dhe u tha: Askush n
bot nuk do tju mund sot dhe un jam mbrojtsi juaj. Mirpo,
kur u ndeshn dy ushtrit (me engjjt prkrah besimtarve), ai u
kthye nga thembrat e tij dhe u tha (jobesimtarve): Un nuk
kam t bj me ju; un shoh at q ju nuk e shihni dhe i friksohem
Allahut, sepse Allahu ndshkon ashpr.

224

49. Hipokritt dhe ata q kishin smundje (dyshim) n zemrat e veta,

thoshin: Kta i ka mashtruar feja e tyre! Por ai q mbshtetet tek
Allahu, me t vrtet, do ta gjej At t Plotfuqishm dhe t Urt.
50. Eh, sikur t shihje sesi engjjt ua marrin shpirtrat mohuesve! I godasin
ata n fytyr dhe shpin (duke u thn): Shijoni dnimin e zjarrit!
51. Kjo sht pr shkak t asaj q keni br me duart tuaja, sepse
Allahu nuk sht i padrejt me robrit e Vet!
52. Kshtu u ndodhi edhe ithtarve t Faraonit dhe atyre q
kan qen para tyre. Ata i mohuan shpalljet e Allahut dhe Ai i
dnoi pr shkak t gjynaheve t tyre. Me t vrtet, Allahu sht
i Fuqishm dhe ndshkon ashpr.
53. Kjo ndodh se Allahu nuk ia ndryshon kurr nj mirsi q ia
ka dhn nj populli, derisa ata t ndryshojn at q kan n
veten e tyre. Vrtet, Allahu dgjon dhe di gjithka.
54. (Sjelljet e jobesimtarve t Meks) ngjajn me sjelljet e ithtarve
t Faraonit dhe t t tjerve q jetuan para tyre. Ata i prgnjeshtruan
shpalljet e Zotit t tyre dhe kshtu Ne i shkatrruam pr shkak t
SURJA 8

EL-ENFL

gjynaheve t tyre, ndrsa ithtart e Faraonit i fundosm. T gjith

ata ishin keqbrs.
55. Krijesat m t kqija tek Allahu jan ata q mohojn dhe q
nuk do t besojn;
56. jan ata me t cilt ke br marrveshje, por q do her e
shkelin at dhe nuk i friksohen Allahut.
57. Nse ti i ndesh ata n luft, shpartalloji, q t vn mend ata
q vijn pas tyre.
58. Nse ke frik se ndonj fis e thyen besn, edhe ti prishja marrveshjen
me t njjtn mnyr, sepse Allahu nuk i do ata q tradhtojn.
59. Le t mos mendojn kurrsesi ata q nuk besojn se do t
fitojn, sepse nuk mund t Na pengojn.
60. Prgatisni kundr tyre kuaj dhe forc pr luft sa t mundni,
q t tmerroni armikun e Allahut dhe armikun tuaj, si dhe t
tjer, prve tyre, t cilt ju nuk i njihni, por q Allahu i njeh.
fardo q t shpenzoni n rrugn e Allahut, do tju shprblehet
dhe nuk do tju bhet padrejtsi.
61. Nse ata shfaqin prirje pr paqe, ather edhe ti ano nga ajo
dhe mbshtetu tek Allahu, sepse, vrtet, Ai dgjon dhe di gjithka.
62. Por, nse ata synojn t t mashtrojn, t mjafton Allahu (si
mbrojts). Ai t ka forcuar me ndihmn e Tij dhe me besimtart,
63. duke i bashkuar zemrat e tyre (si nj zemr e vetme). Sikur t
shpenzoje tr pasurin q gjendet n Tok, nuk do t mund ti
bashkoje zemrat e tyre, por Allahu i bashkoi ato. Ai sht vrtet
i Plotfuqishm dhe i Urt.
64. O Profet! Allahu t mjafton ty dhe besimtarve q t pasojn.
65. O Profet! Jepu zemr e nxiti besimtart pr luft! Nse mes
jush gjenden njzet t qndrueshm, ata do t mundin dyqind
(mohues) e, nse nga ju jan njqind t qndrueshm, ata do t
mundin nj mij mohues, sepse ata jan njerz q nuk kuptojn.
66. Tani, Allahu ju ka lehtsuar ju, ngaq Ai e di se keni dobsi.
Kshtu, nse ka prej jush njqind t qndrueshm, ata do t
EL-ENFL

SURJA 8

225

mundin dyqind (mohues) dhe, nse nga ju jan nj mij (t

qndrueshm), me vullnetin e Allahut, ata do t mundin dy mij
(mohues). Allahu sht me t qndrueshmit.
67. Asnj profet ska t drejt t ket rob pr vete, derisa t arrij
fitore t plot n Tok. Ju117 dshironi t mirat kalimtare t ksaj
bote, kurse Allahu dshiron botn tjetr. Allahu sht i
Plotfuqishm dhe i Urt.
68. Sikur t mos ishin urdhrimet e mparshme t Allahut (pr
lejimin e plaks s lufts), do tju godiste nj dnim i madh pr
at q keni marr.
69. Gzojeni plakn e lufts q keni fituar si gj t lejueshme dhe t
mir dhe friksojuni Allahut! Vrtet, Allahu sht Fals e Mshirplot.

226

70. O Profet! Thuaju robrve q gjenden n duart tuaja: Nse

Allahu gjen mirsi n zemrat tuaja, do tju jap dika edhe m t
mir nga ajo q ju sht marr dhe do tju fal. Se Allahu sht
Fals dhe Mshirplot.
71. E, nse ata duan t t tradhtojn, dije se m par kan
tradhtuar Allahun dhe prandaj Ai ta mundsoi ty fitoren ndaj
tyre. Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
72. Vrtet, ata q besuan dhe mrguan (pr hir t besimit), e m
pas luftuan me pasurin dhe jetn e tyre n rrugn e Allahut dhe
ata q u dhan strehim e i ndihmuan, jan miq e mbrojts pr
njri-tjetrin. Por, ata q besojn e q nuk kan mrguar, nuk t
krkohet ti mbrosh, derisa t mrgojn. E, nse ju luten q ti
ndihmoni pr shtjen e fes, ather jeni t detyruar tu dilni n
ndihm, prvese (kur ju duhet t luftoni) kundr nj populli me
t cilin keni marrveshje. Allahu e sheh mir at q veproni.
73. Kurse jobesimtart jan miq e mbrojts t njri-tjetrit. Nse
nuk veproni ashtu si jeni urdhruar118, do t bhet ngatrres
dhe shkatrrim i madh n Tok.

117
118

Pasuesit e Muhamedit (a.s.).

Pra, t mbroni njri-tjetrin kundr jobesimtarve.
SURJA 8

EL-ENFL

74. Ata q besojn, mrgojn e luftojn pr shtjen e Allahut

dhe ata q u japin strehim atyre e i ndihmojn, pa dyshim, jan
besimtar t vrtet; pr ta ka falje dhe shprblim bujar.
75. Edhe ata q u bn besimtar m von, q mrguan dhe
luftuan bashk me ju, jan vllezrit tuaj; ndonse, sipas Librit t
Allahut, besimtart q kan lidhje farefisnore, jan m t afrt
pr njri-tjetrin (n ndarjen e trashgimis). Me t vrtet, Allahu
sht i Dijshm pr do gj.

227

EL-ENFL

SURJA 8

SURJA ET-TEUBE
Medinase - 129 vargje

1. Lirim (i deklaruar) nga ana e Allahut dhe t Drguarit t Tij

prej do detyrimi ndaj idhujtarve me t cilt kishit br
marrveshje.
2. Udhtoni npr bot ju (idhujtar) edhe katr muaj (t sigurt),
por ta dini se nuk do t mund ti shptoni Allahut dhe se Allahu
do ti poshtroj mohuesit;

228

3. Ja shpallja e Allahut dhe e t Drguarit t Tij drejtuar njerzve

n ditn e haxhit t madh: Allahu dhe i Drguari i Tij shkpusin
do detyrim ndaj idhujtarve. Nse ju (idhujtar) pendoheni,
sht m mir pr ju; por, nse largoheni (nga pendimi), ta dini
se nuk do t mund ti shptoni Allahut! Njoftoji mohuesit pr
dnimin e dhembshm (q i pret).
4. Prjashtim bjn ata idhujtar, me t cilt keni lidhur
marrveshje e q nuk ju kan shkelur asgj prej saj dhe q nuk
kan ndihmuar asknd kundr jush. Respektojeni marrveshjen
me ta deri n fund. Me t vrtet, Allahu i do ata q (i) friksohen
(Atij).
5. Kur t kalojn muajt e shenjt (n t cilt ndalohet lufta), ather
i vritni idhujtart kudo q ti ndeshni, i zini robr, i rrethoni dhe
u bni pusi kudo! Por, nse pendohen, falin namazin dhe japin
zeqatin, ather i lini t qet! Vrtet, Allahu sht Fals dhe
Mshirplot.
6. Nse ndonj nga idhujtart krkon mbrojtje nga ti (Muhamed),
mbroje, n mnyr q t dgjoj fjaln e Allahut, e pastaj prcille

SURJA 9

SURJA ET-TEUBE

n vendin e tij t sigurt. Kshtu duhet, sepse ata jan njerz q

nuk din.
7. Si mund t ken idhujtart beslidhje me Allahun dhe t
Drguarin e Tij, me prjashtim t atyre me t cilt keni lidhur ju
marrveshje te Xhamia e Shenjt?! Sa koh q ata ti prmbahen
marrveshjes - prmbajuni edhe ju, sepse Allahu i do ata q (i)
friksohen (Atij).
8. Si (mund tu besoni) kur, nse ju mundin, ata nuk e respektojn
as farefisnin, as marrveshjen? Ata ju knaqin me fjal, ndrsa
zemrat e tyre ju kundrshtojn; shumica e tyre jan t ligj.
9. Ata i shesin fjalt e Allahut pr nj vler t vogl dhe i pengojn
njerzit nga Rruga e Tij. Vrtet t shmtuara jan veprat e tyre!
10. Ndaj besimtarve, ata nuk respektojn as farefisni, as
beslidhje; kta jan tejkaluesit e kufirit (n t kqija).
11. Megjithat, nse ata pendohen, falin namazin dhe japin zeqatin,
ather jan vllezrit tuaj n fe. Kshtu ua shpjegojm shpalljet
njerzve q din.
12. Por, nse ata e prishin betimin pas lidhjes s marrveshjes
dhe sulmojn fen tuaj, ather luftoni kundr krerve t
mosbesimit - sepse ata nuk kan bes - q t mund t frenohen
(nga t kqijat).
13. Vall, a nuk do t luftoni kundr atyre q e kan shkelur
beslidhjen, jan prpjekur ta dbojn t Drguarin dhe kan
filluar t part tju sulmojn?! Vall, nga ata keni frik? Allahu e
meriton m shum se ata q ti friksoheni, nse jeni besimtar!
14. Luftoni kundr tyre, q Allahu ti dnoj ata me duart tuaja,
ti poshtroj, tju ndihmoj juve kundr tyre, ti shroj shpirtrat
e besimtarve
15. dhe ta largoj hidhrimin nga zemrat e tyre! Allahu ia pranon
pendimin kujt t doj. Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
16. Vrtet mendoni se do t liheni t qet para se Allahu ti ket
njohur ata midis jush q kan luftuar dhe q nuk kan krkuar
SURJA ET-TEUBE

SURJA 9

229

aleat t tjer, prve Allahut, t Drguarit t Tij dhe besimtarve?!

Allahu e di mir se far bni.
17. Nuk u takon idhujtarve t prkujdesen pr faltoret e Allahut,
prderisa edhe ata vet dshmojn se jan mosbesimtar. T
kota do t jen vepra e tyre dhe n zjarrin e Xhehenemit do t
qndrojn prgjithmon.
18. Faltoret e Allahut i vizitojn dhe i mirmbajn vetm ata q
besojn Allahun dhe Ditn e Fundit, q falin namazin dhe japin
zeqatin e q nuk i friksohen askujt, prve Allahut. Sigurisht q
kta jan n rrug t drejt.
19. Vrtet mendoni se ai q u jep uj haxhilerve dhe mirmban
Xhamin e Shenjt sht njsoj me at q beson n Allahun dhe
Ditn e Fundit dhe q lufton n rrugn e Allahut?! Kta nuk jan
t njjt para Allahut. Ai nuk i udhzon n rrug t drejt njerzit
keqbrs.

230

20. Ata q besojn, mrgojn dhe luftojn n rrugn e Allahut

me pasurin e tyre dhe jetn e tyre, jan n shkall m t lart tek
Allahu. Pikrisht kta jan t fituarit.
21. Zoti i tyre u jep lajmin e mir pr mshirn dhe miratimin e
Tij, si dhe pr kopshtet ku do t ket knaqsi t prhershme
pr ta
22. dhe ku do t qndrojn prgjithmon. Me t vrtet, vetm
tek Allahu sht shprblimi i madh.
23. O besimtar! Mos i pranoni pr mbrojts baballart dhe
vllezrit tuaj, nse ata e duan mosbesimin m shum sesa
besimin. Kushdo prej jush q i merr ata pr mbrojts, sht
keqbrs.
24. Thuaj: Nse etrit tuaj, bijt tuaj, vllezrit tuaj, grat tuaja,
farefisi juaj, pasuria juaj q e keni fituar, tregtia pr t ciln keni
frik se nuk do t shkoj mir dhe shtpit ku e ndieni veten
rehat, jan m t dashura pr ju sesa Allahu, i Drguari i Tij dhe
lufta n rrugn e Tij, ather pritni deri sa Allahu t sjell vendimin

SURJA 9

SURJA ET-TEUBE

(dnimin) e Tij. Allahu nuk e udhzon n rrugn e drejt popullin

e pabindur.
25. N t vrtet, Allahu ju ka ndihmuar n shum beteja, si dhe
n ditn e (lufts s) Huneinit, kur juve ju mahniti numri juaj i
madh. Por ai numr nuk ju solli dobi aspak, sepse toka ju duk
juve e ngusht, edhe pse sht e gjer dhe kthyet shpinn duke ia
mbathur.
26. Pastaj, Allahu zbriti qetsin119 e Tij mbi t Drguarin e Vet
dhe mbi besimtart, si dhe zbriti lufttar (engjj), t cilt ju nuk
i pat dot e i dnoi jobesimtart. Kshtu u shprblyen mohuesit.
27. Pas ksaj, Allahu e pranon pendimin pr k t doj. Allahu
sht Fals dhe Mshirplot.
28. O besimtar! N t vrtet, idhujtart jan t papastr (pr
shkak t besimit t kot), prandaj t mos i afrohen m Xhamis
s Shenjt pas ktij viti. Dhe mos kini frik nga varfria, sepse,
po deshi, Allahu ju bn t pasur me dhuntit e veta.120 Vrtet,
Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
29. Luftojini ata q nuk besojn n Allahun e as n Ditn e
Kiametit, q nuk e marrin pr t ndaluar at q e ka ndaluar
Allahu dhe i Drguari i Tij, dhe ata, midis atyre q u sht dhn
Libri, q nuk e pranojn fen e vrtet, derisa t japin xhizjen
(taksn)121 me dorn e tyre, duke qen t prulur.

Shih shnimin n vargun 248 t sures 2.

Frika se vendimi pr t mos i lejuar m jomyslimant t hyjn n Mek mund
t shkaktonte rnie t tregtis, i shqetsonte jo pak mekasit. Prandaj, Allahu i
Lartmadhruar i siguron besimtart se do ti pasuroj me begatit e Veta.
121
Xhizje quhet taksa vjetore, nprmjet s cils hebrenjt dhe t krishtert
shprehin njohjen e tyre pr shtetin islam. Pagimi i ksaj takse u jepte atyre
statusin e dhimmi-t - t mbrojturit, prmes t cilit fitonin t drejtn t jetonin
n paqe dhe siguri n shtetin islam dhe t ushtronin pa penges fen e tyre.
Sigurisht q kjo taks nuk ishte diskriminuese, sepse hebrenjt dhe t krishtert
ishin t prjashtuar nga dhnia e zekatit, q, pr shkak t veorive t tij, ishte
detyrim vetm pr besimtart. N kohn e Profetit Muhamed (a.s.), sasia e xhizjes
ishte dhjet derhem (rreth 30 gr argjend) pr do mashkull t rritur, q n
kohn ton sht e barasvlefshme me shpenzimet ushqimore t dhjet ditve.
Gjithsesi, grat, fmijt, skllevrit dhe t varfrit ishin t prjashtuar nga kjo taks.
119
120

SURJA ET-TEUBE

SURJA 9

231

30. Hebrenjt thon: Uzejri sht i biri i Allahut, t krishtert

thon: Mesihu sht i biri i Allahut. Kto jan fjalt e tyre, nga
goja e tyre, i imitojn fjalt e jobesimtarve t mparshm. I
vraft Allahu! Si po shmangen (nga e vrteta)!
31. N vend t Allahut, ata kan zgjedhur pr zot rabint dhe
murgjit e tyre, si dhe Mesin, t birin e Merjemes, ndrkoh q
jan urdhruar t adhurojn vetm nj Zot, prve t Cilit nuk
ka tjetr q meriton t adhurohet. I lartsuar qoft Ai mbi gjithka
q ia shoqrojn (n adhurim).
32. Ata dshirojn ta fikin dritn (fen) e Allahut me gojn e tyre,
por Allahu ka vendosur vetm q ta prsos dritn e Vet, edhe
sikur mohuesit ta urrejn kt gj.
33. (Allahu) sht Ai q e ka drguar t Drguarin e Tij me
udhrrfimin (Kuranin) dhe fen e s vrtets, pr ta lartsuar
at mbi t gjitha fet122, edhe sikur idhujtart ta urrejn kt gj.

232

34. O besimtar! N t vrtet, shum priftrinj dhe murgj prlajn

pasurin e njerzve pa t drejt dhe i largojn ata nga rruga e
Allahut. Ata q grumbullojn ar dhe argjend dhe nuk e shpenzojn
pr hir t Allahut, paralajmroji me dnim t dhembshm.
35. Do t vij dita, kur (thesaret e mbledhura) do t digjen n
zjarrin e Xhehenemit dhe me to do t damkoset balli, ant dhe
shpina e tyre e do tu thuhet: Kjo sht ajo q keni grumbulluar
pr veten; pra, shijoni at q grumbulluat!
36. Vrtet, numri i muajve tek Allahu sht dymbdhjet, sipas
Librit t Allahut, q prej dits kur krijoi qiejt dhe Tokn. Katr
prej tyre jan t shenjt, sipas besimit t drejt. Prandaj, mos i
bni vetes dm, duke i shkelur kta muaj! Megjithat, luftoni t
gjith kundr idhujtarve, ashtu si luftojn ata t gjith kundr
jush. Ta dini se Allahu sht me ata q ruhen nga gjynahet.

D. m. th. pr ta lartsuar me an t suksesit t qndrueshm dhe argumentit t

qart. Vini re se feja islame sht e till q i l pas t gjitha fet e tjera dhe se nuk
ka nj lidhje t domosdoshme ndrmjet eprsis fetare t Islamit dhe supremacis
politike t shteteve myslimane.

122

SURJA 9

SURJA ET-TEUBE

37. Vrtet, muaji shtes sht vetm shtes n mosbesim. Pr

shkak t tij jobesimtart shkojn n humbje: nj vit e quajn t
lejueshm e vitin tjetr, t ndaluar, pr t plotsuar numrin e
muajve q i ka ndaluar Allahu.123 Kshtu, ata lejojn at q ka
ndaluar Allahu. Atyre u duken t bukura veprat e tyre t
shmtuara. Allahu nuk i udhzon n rrug t drejt njerzit
mosbesimtar.
38. O besimtar! far keni q ngurroni e mbrtheheni fort pr
toke kur ju thuhet: Dilni n luft, n rrugn e Allahut?! A jeni t
knaqur me jetn e ksaj bote, n vend t s amshueshmes?!
Knaqsia e ksaj bote, n krahasim me at t bots tjetr, sht
shum e vogl.
39. Nse nuk shkoni n luft, Ai do tju ndshkoj me dnim t
dhembshm dhe do tju zvendsoj me nj popull tjetr; Atij ju
nuk do t mund ti bni dm aspak, se Allahu sht i Fuqishm
pr do gj.
40. Nse ju nuk e ndihmoni at (Muhamedin a.s.), Allahu tashm
e ka ndihmuar ditn kur at e dbuan mohuesit vet t dytin, kur
ishin n shpell e ai i thoshte shokut t vet (Ebu Bekrit): Mos u
mrzit, se Allahu sht vrtet me ne! Ather, Allahu zbriti
qetsin e Vet mbi t, e ndihmoi me nj ushtri t padukshme

Ky varg sht themelor pr sa i prket prkufizimit islam t ndarjes s kohs.

Kalendari hnor prmban 354 dit, 11 m pak se ai diellor (12 kur viti sht i
brisht). Pr kt arsye, astronomt e periudhs paraislame shtonin nj muaj n
do tre vjet, duke rivn harmonin midis kalendarit hnor dhe atij diellor.
Prve arsyeve astronomike, ky muaj shtes shrbente pr tu ndrfutur edhe
midis muajve t shenjt gjat t cilve nuk lejohej lufta me qllim q
plakitsit t kishin pretekst pr t sulmuar karvanet e haxhilerve, duke pretenduar
se ishin n kohn q lejohej lufta. Nj aspekt tjetr i ksaj reforme t kalendarit,
sht muaji i agjrimit, ramazani, i cili do vit fillon 11-12 dit m hert se vitin
paraardhs, duke br q n 33 vjet, ai t bj nj xhiro t plot t kalendarit
diellor. Me vendosjen e ktij ligji q ka vler t prgjithshme, Allahu i Madhruar,
me dijen e Tij, ka zhdukur do mundsi pabarazie n trajtim midis myslimanve
q jetojn n pjes t ndryshme t bots. Nse muaji i agjrimit do t ecte sipas
kalendarit diellor, disa besimtar do t agjronin gjithnj n periudha t nxehta
me dit t gjata, kurse disa t tjer do t agjronin n dit t freskta e t shkurtra,
pra, me m pak angazhim dhe merit.
123

SURJA ET-TEUBE

SURJA 9

233

(engjjsh) dhe bri q fjala e mosbesimtarve t jet m e

poshtruara, kurse Fjala e Allahut t jet m e lartsuara. Vrtet,
Allahu sht i Plotfuqishm dhe i Urt.
41. Dilni n luft, qofshi t shndosh ose t smur dhe luftoni
me pasurin e jetn tuaj n rrugn e Allahut! Kjo sht m mir
pr ju, ve sikur ta dinit!
42. Sikur fitorja t ishte e afrt dhe udhtimi i shkurtr, ata do t
t pasonin ty. Por iu duk rrug e largt. Dhe ata do t betohen n
Allahun: Sikur t kishim mundur, me siguri do t dilnim bashk
me ju; dhe kshtu ata e shkatrrojn vetveten; Allahu e di se ata
jan gnjeshtar.
43. Allahu t fal ty q u lejove atyre t mungojn, para se ta
kuptoje se kush t flet t vrtetn dhe derisa ti njihje gnjeshtart.

234

44. Nuk do t t krkojn leje pr t mos luftuar me pasurin

dhe jetn e tyre, ata q besojn n Allahun dhe Ditn e Kiametit.
E Allahu i di mir ata q ruhen nga gjynahet.
45. Ty do t krkojn leje vetm ata q nuk besojn n Allahun
dhe Ditn e Kiametit dhe q zemrat e tyre dyshojn. Ata luhaten
n dyshimin e vet.
46. Sikur ata t kishin dashur t dilnin me ty, do t ishin prgatitur;
por Allahu nuk e plqeu vajtjen e tyre, prandaj i pengoi dhe atyre
iu tha: Rrini me ata (t paaft pr luft) q do t ulen (n shtpi)!
47. Sikur t kishin dal me ju, ata do tju shtonin juve vetm t
keqe, do t shtinin ngatrresa midis jush dhe do t ngjallnin
prarje, sepse edhe ndr ju ka nga ata q ua vn veshin. Por
Allahu i njeh mir keqbrsit.
48. Ata edhe m par prpiqeshin t t nxirrnin ngatrresa dhe
ti pshtjellonin punt e tua, deri sa erdhi e Vrteta (fitorja) dhe u
tregua e qart feja e Allahut, gj q ata e urrenin.
49. Disa prej atyre (hipokritve) thon: M lejo (t mungoj n
luft) dhe mos m vr n sprov! Ja, ata ran pikrisht n sprov.
Me t vrtet, Xhehenemi i prfshin mohuesit.
SURJA 9

SURJA ET-TEUBE

50. Nse ty t vjen ndonj e mir, ata hidhrohen; nse t godet

ndonj e keqe, ata thon: Sa mir q i morm masat q m
par dhe largohen t gzuar.
51. Thuaj: Do t na godas vetm ajo q na ka caktuar Allahu;
Ai sht Mbrojtsi yn dhe vetm tek Allahu le t mbshteten
besimtart!
52. Thuaj: far prisni pr ne, prvese njrs prej dy t mirave
(fitores ose martirizimit)? Ndrsa ne po presim q Allahu tju
godas me dnim nga ana e Tij ose me duart tona. Pra, pritni se
edhe ne me ju do t presim.
53. Thuaj: Shpenzoni me hir a me pahir, nga ju nuk do t
pranohet kurrsesi, sepse ju jeni vrtet nj popull i mbrapsht.
54. Ndihmesat e tyre nuk do t pranohen, ngase ata jan njerz
q nuk besojn n Allahun dhe t Drguarin e Tij, namazit i
afrohen vetm n mnyr t ngatht dhe nuk shpenzojn (nga
pasuria), vese n mnyr prbuzse.
55. Mos u josh (o Muhamed) nga pasuria dhe fmijt e tyre,
sepse nprmjet tyre Allahu krkon ti ndshkoj ata n kt jet,
kshtu q tu dal shpirti duke qen jobesimtar.
56. Ata betohen pr Allahun se jan n fen tuaj, ndrkoh q
nuk jan prej jush, por jan njerz frikacak (pr t treguar si jan
n t vrtet).
57. Sikur ata t gjenin ndonj strehim, shpell apo vend mbrojtjeje,
do t niseshin atje me nxitim.
58. Ka edhe t till q t qortojn pr shkak t ndarjes s lmoshs.
Nse atyre u jepet ndonj pjes, ata knaqen, por, nse nuk u
jepet, prnjher zemrohen.
59. Sikur ata t knaqeshin me at q u ka dhn Allahu dhe i
Drguari i Tij, do t thoshin: Na mjafton Allahu! Allahu do t
na jap nga mirsit e Veta; edhe i Drguari i Tij. Ne vetm tek
Allahu i varim shpresat.

SURJA ET-TEUBE

SURJA 9

235

60. Lmosha e zeqatit sht vetm pr t varfrit, pr nevojtart,

pr ata q jan ngarkuar me mbledhjen dhe administrimin e tij,
pr lirimin e skllevrve, pr t rnduarit nga borxhet, pr
(lufttart n) rrugn e Allahut dhe pr udhtart e mbetur
rrugve. Kto jan detyrat e vna prej Allahut. Vrtet, Allahu
sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
61. Ka t atill q e shqetsojn t Drguarin dhe thon: Ai
dgjon do gj q i thuhet. Thuaj (o Muhamed): Ai dgjon at
q sht e mir pr ju, beson n Allahun dhe u beson besimtarve.
Ai sht mshir pr ata midis jush q besojn. Kurse ata q e
lndojn t Drguarin e Allahut, i pret nj ndshkim i
dhembshm.
62. Ata ju betohen pr Allahun pr tju knaqur, por sht m e
drejt t knaqin Allahun dhe t Drguarin e Tij, nse jan
besimtar.

236

63. Vall, a nuk e din ata, se pr at q e kundrshton Allahun

dhe t Drguarit e Tij, sht prgatitur zjarri i Xhehenemit, n t
cilin do t qndroj prher? Ky sht poshtrimi m i madh!
64. Hipokritt druajn se do t shpallet ndonj sure e cila do ti
lajmroj se ka n zemrat e tyre. Thuaj: Talluni po desht!
Allahu sigurisht q do ta nxjerr n pah at s cils ju i druheni.
65. Nse i pyet, ata do t t prgjigjen: Ne vetm po bnim
shaka dhe po luanim. Thuaj: A mos vall me Allahun, shpalljet
dhe t Drguarin e Tij po talleni?
66. Mos u shfajsoni! Ju e mohuat fen, pasi patt besuar. Nse
Ne i falim disa prej jush (pr shkak se u penduan), do ti
ndshkojm t tjert, ngase jan fajtor (nuk u penduan pr talljen
q bn).
67. Hipokritt dhe hipokritet jan t ngjashm me njri - tjetrin:
krkojn q t bhen vepra t kqija e pengojn t mirat dhe
jan dorshtrnguar. Ata e kan harruar Allahun, por edhe Ai i
ka harruar ata. Me t vrtet, hipokritt jan keqbrs.

SURJA 9

SURJA ET-TEUBE

68. Allahu u ka premtuar hipokritve, hipokriteve dhe

mosbesimtarve zjarrin e Xhehenemit, ku do t qndrojn
prgjithmon; ai do tiu mjaftoj atyre! Allahu i ka mallkuar dhe
ata do t ken dnim t vazhdueshm.
69. (Ju hipokrit jeni) si ata q kan qen para jush! Ata kan
qen m t fort se ju, kan pasur m shum pasuri dhe fmij.
Ata jan knaqur me pjesn e vet t ksaj bote, por edhe ju po
knaqeni me pjesn tuaj si jan knaqur edhe ata; edhe ju jeni
dhn pas t kqijave, ashtu si ishin dhn ata. Veprat e tyre do
t zhduken n kt bot dhe n tjetrn; ata jan t shkatrruar.
70. A nuk kan dgjuar ata pr popujt q kan qen m prpara:
pr popullin e Nuhut, pr fiset Ad dhe Themud, pr popullin e
Ibrahimit, pr banort e Medjenit dhe pr qytetet e prmbysura
(t popullit t Lutit)? T drguarit e tyre u solln shenja t qarta.
Allahu nuk u bri padrejtsi, por ata i bn padrejtsi vetvetes.
71. Besimtart dhe besimtaret jan miq pr njri-tjetrin. Ata
urdhrojn q t bhen vepra t mira dhe i ndalojn t kqijat;
falin namazin, japin zeqatin dhe i binden Allahut dhe t Drguarit
t Tij. Kta jan ata q do ti mshiroj Allahu. Se, Allahu me t
vrtet, sht i Plotfuqishm dhe i Urt.
72. Allahu u ka premtuar besimtarve dhe besimtareve kopshte,
npr t cilat rrjedhin lumenj dhe ku do t banojn prgjithmon,
si dhe pallate t mrekullueshme n Xhenetin e Adnit. Por
knaqsia prej Allahut sht shprblimi m i madh.124 Kjo sht
fitorja madhshtore.
73. O i Drguar! Lufto kundr mohuesve dhe hipokritve dhe
bhu i ashpr ndaj tyre! Strehimi i tyre sht Xhehenemi; sa
vendbanim i shmtuar.

por knaqsia prej Allahut sht shprblimi m i madh...: Ky varg sht

shum i rndsishm pr t kuptuar drejt realitetin n Xhenet. Prtej
prshkrimeve t knaqsive ndjesore, theksohet vlera m e madhe pr ata q do
t hyjn n Xhenet: knaqsia dhe miratimi i Zotit t tyre, Allahut t Lartmadhruar,
vlera m e madhe pr besimtart.
124

SURJA ET-TEUBE

SURJA 9

237

74. Hipokritt betohen pr Allahun se nuk than asgj (t keqe).

Por, n t vrtet, ata than fjaln e mosbesimit, mohuan pas
(pranimit t) Islamit dhe synuan t bnin gjra t paarritshme.
Ata u bn keqdashs, vetm sepse Allahu dhe i Drguari i Tij u
kishin dhn (besimtarve) nga t mirat e Tij. Nse pendohen,
do t jet m mir pr ta; por, nse kthejn shpinn, Allahu do ti
ndshkoj me dnim t rnd n kt jet dhe n tjetrn dhe ata
nuk do t ken kurrfar mbrojtsi apo ndihmsi n Tok.
75. Ka nga ata (hipokrit) q kan br beslidhjen me Allahun,
duke thn: Nse Ai na jep nga dhuntit e Tij, sigurisht q do t
japim lmosh dhe sigurisht q do t bhemi njerz t mir!
76. Por kur Ai u dha atyre nga dhuntit e Veta, ata u bn koprrac
dhe kthyen shpinn, duke u larguar.
77. Prandaj, Ai ua lidhi hipokrizin n zemrat e tyre, deri n
ditn kur do t dalin para Tij, sepse e shkeln premtimin dhn
Allahut. Ata e kishin zakon gnjeshtrn.

238

78. Vall, a nuk e din ata se Allahu i di t fshehtat e tyre dhe

bisedat e fshehta?! N t vrtet, Allahu sht Ai q i di t gjitha
fshehtsit.
79. Sa pr ata (hipokrit) q prqeshin besimtart q japin lmosh
me vullnet dhe tallen me ata q nuk jan n gjendje t japin gj
prve (fryteve t) puns s tyre, Allahu do t tallet me ta. Ata
do t ken dnim t dhembshm.
80. U lute pr ta apo nuk u lute (o Muhamed), Allahu nuk do ti
fal, edhe sikur ti t krkosh falje pr ta shtatdhjet her! Kjo
sepse ata e mohuan Allahun dhe t Drguarin e Tij. Allahu nuk i
udhzon n rrug t mbar njerzit e pabindur.
81. Ata q mbetn n shtpit e tyre, pas (daljes pr luft t) t
Drguarit t Allahut, u gzuan; nuk u plqente t luftonin n
rrugn e Allahut me pasurin dhe jetn e tyre dhe than: Mos
shkoni n luft, npr vap! Thuaju: Zjarri i Xhehenemit sht
edhe m i nxeht! Ve sikur t kuptonin!

SURJA 9

SURJA ET-TEUBE

82. Le t qeshin pak (n kt bot) e t qajn shum (n botn

tjetr) si dnim pr at q kan br.
83. Dhe, nse t kthen Allahu (pas betejs) te nj grup i hipokritve
e ata krkojn leje nga ti q t shkojn me ty n luft, thuaju (o
Muhamed): Kurr nuk do t vini me mua n luft dhe kurr
nuk do t luftoni me mua kundr armikut! Ju ishit t knaqur
kur nuk erdht hern e par, prandaj rrini me ata q ngelin pas.
84. Askujt prej hipokritve, kur t vdesin, mos ia fal xhenazen,
as mos rri afr varrit t hipokritit, sepse ata e kan mohuar
Allahun dhe t Drguarin e Tij dhe qndruan t pabindur deri
n vdekje.
85. Mos u josh (o Muhamed) nga pasuria dhe fmijt e tyre,
sepse nprmjet tyre Allahu krkon ti ndshkoj ata n kt jet,
n mnyr q tu dal shpirti duke qen jobesimtar.
86. Dhe kur shpallet nj sure q thot: Besoni Allahun dhe luftoni
s bashku me t Drguarin e Tij! pasanikt e tyre (hipokritve)
krkojn leje, duke thn: Na lini t rrim me ata q nuk shkojn
n luft!
87. Knaqen t jen me ata q nuk shkojn n luft, zemrat e tyre
jan t vulosura e ata nuk kuptojn!
88. Por, i Drguari dhe ata q besojn n t, luftojn me pasurin
e tyre dhe jetn e tyre. Pr ata do t ket do t mir dhe pikrisht
ata do t jen t shptuarit.
89. Allahu u ka prgatitur atyre kopshtet e Xhenetit, npr t
cilt rrjedhin lumenj dhe ku do t banojn prgjithmon. Kjo
sht fitorja madhshtore.
90. Disa beduin erdhn me shfajsime, duke t t krkuar leje,
q t mos shkonin n luft. Dhe munguan ata q e gnjyen Allahun
dhe t Drguarin e Tij. Ata prej atyre q mohuan, me t vrtet,
do ti godas nj dnim i dhembshm.
91. Nuk sht gjynah t mos shkojn n luft t dobtit, as t
smurt, as ata q nuk mund t sigurojn shpenzimet, nse jan
SURJA ET-TEUBE

SURJA 9

239

t sinqert me Allahun dhe t Drguarin e Tij. Nuk ka vend pr

vrejtje ndaj punmirve. Allahu sht Fals dhe Mshirplot.
92. (Nuk ka gjynah) as pr ata t cilt, kur vijn te ti pr t krkuar
kafsh shalimi e ti u thua: Un nuk mund tju siguroj kafsh
shalimi, kthehen me syt e tyre q u rrjedhin lot, ngaq nuk
mundn t gjenin gj pr t dhn (n rrug t Allahut).
93. Por ka vend pr tu qortuar ata, q krkojn leje nga ti, duke
qen t pasur. Ata knaqen t rrin me ata q nuk shkojn n
luft. Allahu ua ka vulosur atyre zemrat, por ata nuk din.
94. Kur t ktheheni tek ata, do tju vijn duke u shfajsuar. Thuaju:
Mos krkoni falje! Sido q t jet, ne nuk ju besojm, sepse
Allahu na ka lajmruar pr qllimet tuaja. Me siguri, Allahu dhe i
Drguari i Tij do ti shohin veprat tuaja; pastaj ju do t ktheheni
tek Ai, q i di gjrat e padukshme dhe t dukshme e do tju
lajmroj pr at q keni br.

240

95. Kur t ktheheni tek ata, do tju betohen pr Allahun q ti lini.

Largohuni prej tyre! Ata jan t ndyr dhe strehimi i tyre sht
Xhehenemi. Ky sht dnimi pr veprat e tyre.
96. Ata do tju betohen q t jeni t knaqur me ata. Nse ju do
t jeni t knaqur me ata, dijeni se Allahu sigurisht q nuk sht i
knaqur me popullin e pabindur.
97. Beduint jan mohuesit dhe hipokritt m t mdhenj dhe
m t prirt pr t mos njohur kufijt, q Allahu ia ka shpallur t
Drguarit t Tij. Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
98. Ndr beduint, ka t atill, q shpenzimin n rrug t Allahut,
e quajn si gjob dhe presin q juve tju godas ndonj fatkeqsi.
Le ti godas ata radha e fatkeqsis! Allahu dgjon dhe di gjithka.
99. Po ka nga beduint t atill q besojn Allahun dhe Ditn e
Kiametit dhe shpenzimin (n rrug t Allahut) e quajn si mjet
pr tiu afruar Allahut dhe pr t merituar bekimin e t Drguarit.
Dhe vrtet q kjo do tu sjell afrimin: Allahu do ti pranoj ata
n mshirn e Vet. Njmend, Allahu sht Fals i madh dhe
Mshirplot.
SURJA 9

SURJA ET-TEUBE

100. Sa u prket besimtarve t par, prej muhaxhirve125 dhe

ensarve126, Allahu sht i knaqur me ata dhe me t gjith t
tjert q i pasuan me vendosmri e prkushtim n besim; edhe
ata jan t knaqur me At. Allahu ka prgatitur pr ata kopshte
npr t cilat rrjedhin lumenj dhe ku do t jetojn prgjithmon.
Kjo sht fitorja madhshtore!
101. Ka beduin n mjedisin tuaj, q jan hipokrit, por ka edhe
ndr banort e Medins t atill q jan kmbnguls n hipokrizi.
Ti nuk i di ata. Ne i dim. Ne do ti dnojm dy her127 e pastaj,
do t kthehen n dnimin e madh (n Xhehenem).
102. Ndrkaq, disa t tjer i pranojn gjynahet e veta, se i kan
przier veprat e mira me t kqijat. Ka gjas q Allahu tua pranoj
pendimin. Vrtet, Allahu sht Fals i madh dhe Mshirplot.
103. Merr nga pasuria e tyre lmosh me t ciln ti pastrosh ata
dhe tua rrissh veprat e mira! Lutu pr ta, sepse lutja jote sht
vrtet qetsim pr ata. Allahu dgjon dhe di gjithka.
104. A nuk e din ata se Allahu sht Ai q pranon pendimin
dhe bamirsin nga robrit e Vet dhe se Ai sht Pranuesi i
pendimeve dhe Mshirploti?
105. Thuaj: Punoni, se Allahu, i Drguari i Tij dhe besimtart
do t shohin punn tuaj. S shpejti do t ktheheni tek Ai q di t
dukshmen dhe t padukshmen e Ai do tju njoftoj pr at q
keni br.
106. Ka edhe t tjer q jan ln n pritje t vendimit t Allahut,
a do ti dnoj apo do tua pranoj pendimin. Allahu sht i
Gjithdijshm dhe i Urt.
107. (Hipokrit) jan edhe ata q ndrtuan nj xhami pr tu shkaktuar
dm (besimtarve), pr ta forcuar mohimin dhe pr t krijuar prarje
Muhaxhirt jan myslimant e Meks q emigruan nga Meka n Medin gjat
viteve t para t Islamit, pr shkak t persekutimit q psuan nga banort e Meks.
126
Ensart jan myslimant e Medins q strehuan dhe ndihmuan Profetin
Muhamed (a.s.) dhe muhaxhirt e tjer mysliman q erdhn nga Meka.
127
D. m. th. n kt bot e n varr.
125

SURJA ET-TEUBE

SURJA 9

241

n mesin e besimtarve, duke iu shrbyer ajo si pusi atyre q qysh

m par luftonin kundr Allahut dhe t Drguarit t Tij. Dhe, vrtet
ata betohen: Ne kishim pr qllim q t bnim vetm nj vepr t
mir! Por Allahu dshmon se n t vrtet ata jan gnjeshtar.
108. Ti n at xhami kurr mos fal namaz. Ndrsa xhamia e
themeluar n prkushtim (ndaj Allahut) q n ditn e par, pa
dyshim q sht m e denj pr t falur namaz n t. Aty ka
njerz q duan t pastrohen. Allahu i do ata q pastrohen shpesh.
109. Cili sht m i mir, ai q themelet e godins s vet i v n
prkushtimin ndaj Allahut dhe n knaqsin e Tij apo ai q
themelet e godins s tij i v n bregun e grryer dhe q rrokulliset
me t n zjarrin e Xhehenemit?! Allahu nuk e udhzon n rrug
t drejt popullin keqbrs.
110. Godina q ata ndrtuan, mbjell gjithnj dyshim n zemrat e
tyre, derisa zemrat e tyre tu coptohen. Allahu sht i
Gjithdijshm, i Urt.

242

111. N t vrtet, Allahu ka bler nga besimtart jetn dhe

pasurin e tyre, n kmbim t Xhenetit. Ata luftojn n rrugn e
Allahut, vrasin dhe vriten. (Ky sht) premtimi i Tij i vrtet n
Teurat, Ungjill dhe Kuran. E kush i prmbahet beslidhjes m
fort se Allahu? Andaj, gzojuni ksaj shitjeje! Kjo sht fitorja
madhshtore.
112. (Kta jan) ata q pendohen, e adhurojn Allahun, e
falnderojn At, agjrojn, prkulen (n namaz), bien n sexhde
(gjat namazit), urdhrojn vepra t mira, pengojn t kqijat
dhe u prmbahen kufijve t caktuar nga Allahu. Jepu lajmin e
mir besimtarve!
113. Nuk i takon t Drguarit dhe besimtarve q t krkojn
falje pr idhujtart, qofshin kta edhe t afrmit e tyre, pasi u
sht br e qart se ata jan banor t Xhehenemit.
114. Ndrsa lutja e Ibrahimit pr faljen e babait t tij, ka qen
vetm pr shkak t nj premtimi, q i kishte br. Por, kur iu b
e qart se i ati ishte armik i Allahut, ai u nda prej tij. E megjithat,
Ibrahimi ishte njeri i dhembshur dhe i but.
SURJA 9

SURJA ET-TEUBE

115. Allahu kurr nuk e on n humbje nj popull q m par e

ka udhzuar n rrug t drejt, pa ia br t njohur se prej far
duhet t ruhet. Me t vrtet, Allahu sht i Dijshm pr do gj.
116. Njmend, Allahut i takon sundimi i qiejve dhe i Toks; Ai e
jep jetn dhe vdekjen. Prve Allahut, ju nuk keni tjetr mbrojts
apo prkrahs.
117. Pa dyshim, Allahu e pranoi pendimin e t Drguarit, t
muhaxhirve dhe t ensarve, t cilt shkuan pas atij n astin e
vshtir, pasi zemrat e disave prej tyre pr nj fije qen afr
shmangies (nga detyra), pastaj Allahu pranoi pendimin e tyre128.
Vrtet, Ai sht i But dhe i Mshirshm me ta.
118. Ai ua pranoi pendimin edhe atyre t treve129, q mbetn
prapa ather, kur toka, sado e gjer, iu duk e ngusht dhe iu
shtrnguan shpirtrat, aq sa u bindn se nuk ka strehim tjetr prve
Allahut e pastaj Allahu u dha mshir q t pendohen. Me t
vrtet, Allahu pranon pendimin dhe sht Mshirplot.
119. O besimtar! Friksojuni Allahut dhe bhuni me ata q jan
t sinqert (n fjal dhe n vepra)!
120. Banorve t Medins dhe beduinve q jan rreth saj, nuk u
lejohet t mos ndjekin t Drguarin e Allahut, as t kursejn jetn
e tyre para jets s tij. Kjo sht kshtu, sepse ata q jan n
rrugn e Allahut, sa her q ti godas etja, lodhja e uria dhe sa
her q t shkelin n ndonj vend ku do ti zemrojn mohuesit
apo ti gjej gj nga ana e armikut, atyre do tiu shkruhet si vepr
e mir. Me t vrtet, Allahu nuk do tua humb shprblimin
punmirve.
121. (Gjithashtu) sa her q ata t shpenzojn dika t vogl a t
madhe apo t kaprcejn fardo lugine (n rrug t Allahut),
kjo do tu shnohet, n mnyr q Allahu ti shprblej sipas
veprave m t mira q kan br!
Bhet fjal pr fushatn e Tebukut, e cila ka ndodhur n vitin 9 H / 631 e.s.
Bhet fjal pr tre nga shokt e Profetit Muhamed (a.s.) q u trhoqn dhe nuk
morn pjes bashk me t n fushatn e Tebukut.
128
129

SURJA ET-TEUBE

SURJA 9

243

122. Nuk sht mir q besimtart t shkojn n luft t gjith

njhersh, por prej do bashksie, nj grup t mbetet mbrapa,
q t thellohet n msimin e fes dhe kshtu t kshilloj popullin
e vet, mbasi t kthehet nga lufta, q ti friksohet Allahut.
123. O besimtar! Luftoni kundr mohuesve q gjenden afr
jush dhe le ta ndiejn ata ashprsin tuaj. Dhe, ta dini se Allahu
sht me ata q ruhen nga gjynahet.
124. Kur shpallet ndonj sure, disa prej atyre (q kan dyshim
dhe hipokrizi) thon: Kujt prej jush do tia shtoj besimin kjo
sure? Prsa u prket besimtarve, atyre (kjo sure) ua shton
besimin dhe ata gzohen.
125. E sa u prket atyre q kan smundje n zemrat e veta, ajo
ua shton edhe m dyshimin q kan dhe ata vdesin si mohues.

244

126.Vall, a nuk e shohin ata se do vit vihen n prov nj ose dy

her e prapseprap as nuk pendohen, as nuk e mbledhin
mendjen?!
127. Kur shpallet ndonj sure (q u trheq vrejtje), ata shikojn
njri-tjetrin (duke thn): A po ju sheh ndokush?130, pastaj
largohen. Allahu i shmang zemrat e tyre, sepse ata jan njerz q
nuk kuptojn!
128. Tashm ju ka ardhur nj i Drguar nga gjiri juaj. Atij i vjen
rnd pr gjynahet q bni ju, jua dshiron t mirn me gjith
zemr q ju t shkoni rrugs s drejt dhe sht i but e i
mshirshm me besimtart.
129. Nse ata largohen (nga e vrteta), thuaj: M mjafton Allahu,
ska zot tjetr prve Tij. Un mbshtetem tek Ai q sht Zot i
Fronit t Madh!

A po ju sheh ndokush?: Mosbesimtart mohojn pranin e Allahut, duke

mohuar kshtu faktin q nj sure mund t flas pr ata apo mund t kritikoj
sjelljet e tyre.
130

10 ET-TEUBE
JNUS
SURJA 9 SURJA
SURJA

10

SURJA JNUS
Mekase - 109 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif Lm R. Kto jan vargjet e Librit plot urtsi.

2. Vall, pse uditen njerzit q Ne i shpallm njrit prej tyre
(duke i thn): Paralajmroji njerzit dhe jepu lajmin e mir
atyre q besojn se, me t vrtet, pr ata ka shprblim t
mrekullueshm te Zoti i tyre! Mohuesit than: Ky sht njmend
magjistar i madh!
3. Vrtet q Zoti juaj sht Allahu, i Cili i krijoi qiejt dhe Tokn
pr gjasht dit, pastaj u ngrit mbi Fron, duke drejtuar do gj.
Ska ndrmjets tek Ai, prvese me lejen e Tij. Ky sht Allahu,
Zoti juaj, andaj adhurojeni At! Vall, a nuk po mendoni?!
4. Tek Ai do t ktheheni t gjith. Premtimi i Allahut sht i
vrtet. Ai e z fill krijimin e pastaj e prsrit at, q ti shprblej
me t drejt ata q besojn dhe bjn vepra t mira. Sa i prket
atyre q nuk besojn, ata do t ken pije nga uji i vluar dhe
dnim t madh, pr shkak se kan mohuar.
5. Ai e ka br Diellin burim drite, kurse Hnn e ka br t
shklqej, duke i caktuar asaj fazat, q ju t dini numrin e viteve
dhe njehsimin e kohs. Allahu i krijoi kto vetm me t vrtetn.
Ai ua shpjegon shenjat e Tij njerzve q kuptojn.
6. Vrtet, n ndrrimin e nats me ditn dhe n at q ka krijuar
Allahu n qiej dhe n Tok, ka shenja pr njerzit q i friksohen
Allahut.
7. Sigurisht, ata q nuk shpresojn se do t takohen me Ne, q
jan t knaqur me jetn e ksaj bote, duke gjetur prehjen n t
dhe q jan t pavmendshm ndaj shenjave Tona,
JNUS

SURJA 10

245

8. do t ken si vendstrehim zjarrin, pr at q kan br.

9. Vrtet, ata q besojn dhe bjn vepra t mira, Zoti i tyre do
ti udhzoj n rrug t drejt, pr shkak t besimit t tyre. Pran
tyre do t rrjedhin lumenj n kopshtet e knaqsis
10. dhe lutja e tyre aty do t jet Qofsh i lavdruar, o Zot!.
Prshndetja e tyre do t jet Selam dhe lutja e tyre e fundit
Falnderuar qoft Allahu, Zoti i botve!
11. Sikur Allahu, tua shpejtonte t keqen njerzve, ashtu si e
dshirojn shpejt t mirn, me t vrtet q ata do t zhdukeshin.
Megjithat, ata q nuk shpresojn takimin Ton, Ne i lm t
bredhin t verbr n humbjen e tyre.

246

12. E, kur njeriun e gjen e keqja, ather Na lutet shtrir ose ulur,
ose n kmb. E, sapo Ne ia largojm t keqen, vazhdon rrugn,
thuajse nuk Na sht lutur pr fatkeqsin q e ka goditur. Kshtu,
plngprishsve (q shkelin kufijt e Allahut) iu zbukurohet ajo q
punojn.
13. Ne i kemi zhdukur shum brezni para jush, sepse bnin t
kqija. T drguarit e tyre u solln prova t qarta, por ata nuk i
besuan. Kshtu, Ne i dnojm njerzit e kqij.
14. Pastaj ju bm juve pas tyre zvends n Tok, pr t par
sesi do t veproni.
15. E, kur u lexohen shpalljet Tona t qarta, ather ata q nuk
shpresojn se do t dalin, para Nesh thon: Na sill ndonj Kuran
tjetr ose ndrroje at! Thuaj (o Muhamed): sht e pamundur
ta ndrroj un at nga ana ime. Un shkoj vetm pas asaj q m
sht shpallur. Un druaj, nse e kundrshtoj Zotin tim, dnimin
e Dits s Madhe.
16. Thuaj: Sikur t kishte dashur Allahu, un nuk do tjua kisha
lexuar dhe as q do t bnte Ai q ta msoni ju at. Un kam
jetuar nj koh (t gjat) n mesin tuaj para profetsis, a nuk po
mendoni?

SURJA 10

JNUS

17. Kush sht keqbrs m i madh se ai q trillon gnjeshtra pr

Allahun ose q i prgnjeshtron shpalljet e Tij?! Me t vrtet,
gjynahqart nuk kan shptim.
18. Ata adhurojn n vend t Allahut at q as nuk u bn dm, as
nuk u sjell dobi dhe thon: Kta jan ndrmjetsit tan te Allahu!
Thuaj: A po i tregoni Allahut pr dika q Ai nuk e di n qiej
dhe n Tok?! Qoft i lavdruar Ai dhe i lartsuar mbi gjithka
q ia shoqrojn Atij (n adhurim)!
19. T gjith njerzit kan qen t nj feje t vetme,131 pastaj u
pran. Sikur t mos ishte thn m par fjala nga Zoti yt, ather
do t gjykohej midis tyre, pr at q nuk u pajtuan.132
20. Dhe ata thon: Sikur ti ishte zbritur atij ndonj mrekulli
prej Zotit t tij? Thuaj: Me t vrtet, t padukshmet i di vetm
Allahu. E, pritni ju, se edhe un po pres me ju (gjykimin e
Allahut).
21. Kur Ne, pas t keqes q i godet, u japim njerzve t shijojn
mshirn, ata prsri bjn kurthe kundr shpalljeve Tona! Thuaj:
Allahu sht m i shpejt n dnimin e ngatrresave. Me t
vrtet, t drguarit Tan (engjjt) shnojn intrigat tuaja.
22. Ai ua mundson (njerzve) udhtimin npr tok dhe det. E,
kur gjenden n anije q lundron me ta me ern e prshtatshme e
ata i gzohen ksaj, arrin nj stuhi dhe i sulmojn valt nga t
gjitha ant e mendojn se do ti vn posht, (ather) i luten
Allahut sinqerisht, duke i premtuar besimin: Nse na shpton
nga kjo, me t vrtet, do t jemi mirnjohs.
23. E kur Allahu i shpton ata, ata prnjher pa kurrfar t
drejte bjn turbullira n Tok. O njerz! Vrtet, padrejtsia q
bni pr tu knaqur n jetn e ksaj bote, vetm ju dmton.
Sipas dijetarve komentues t Kuranit, brezat e par t njerzimit kan qen t
gjith mysliman, pra, monoteist. M pas filluan t shfaqen idhujtaria dhe rrymat
e ndryshme fetare.
132
Pra, sikur Allahu t mos e kishte caktuar shtyrjen e gjykimit deri n Ditn e
Kiametit, njerzit do t gjykoheshin q n kt bot pr mospajtimet n lidhje
me fen e drejt.
131

JNUS

SURJA 10

247

Pastaj ju do t ktheheni te Ne dhe Ne do tju njoftojm pr at

q keni punuar.
24. Me t vrtet, jeta e ksaj bote i shmbllen shiut q Ne e
lshojm nga qielli e me t przihet toka dhe bn bim, me t cilat
ushqehen njerzit dhe kafsht. E, kur Toka vishet dhe zbukurohet
dhe, kur banort e saj mendojn se jan zotrues t saj (pr ta
vjelur a korrur), iu vjen urdhri yn, natn ose ditn dhe Ne e bjm
at si t ishte e korrur, thuajse nuk kishte lulzuar t djeshmen.
Kshtu, Ne ua shpjegojm shpalljet Tona njerzve q mendojn.
25. Allahu i thrret njerzit pr n Shtpin e shptimit (Xhenet)
dhe udhzon k t doj n rrugn e drejt.
26. Ata q bjn vepra t mira, do t ken shprblim t mir,
madje edhe m tepr! Fytyrat e tyre nuk do ti mbuloj as errsira,
as poshtrimi. Ata do t jen banor t Xhenetit, n t cilin do t
banojn prher.

248

27. Kurse ata q bjn vepra t kqija, do t ken dnim gjegjs

pr at t keqe. Ata do ti mbuloj poshtrimi, pa pasur asknd
q ti mbroj nga dnimi i Allahut, me fytyrat e tyre si t ishin t
mbuluara me copa t errta nate. Kta do t jen banort e
zjarrit dhe aty do t qndrojn prgjithmon.
28. Ditn, kur do ti tubojm t gjith, do tu themi idhujtarve:
Rrini n vendet tuaja ju dhe idhujt tuaj! Pastaj do ti ndajm ata
dhe idhujt e tyre do t thon: Ju nuk na keni adhuruar neve.
29. Mjafton q Allahu t jet dshmitar midis nesh dhe jush. Ne,
n t vrtet, kemi qen t pavetdijshm pr adhurimin tuaj.
30. Ather, do shpirt do t marr vesh at q ka punuar m
par. T gjith do t kthehen tek Allahu, Zoti i tyre i vrtet,
ndrsa ajo far ata kishin trilluar, do ti braktis.
31. Thuaj: Kush ju ushqen nga qielli dhe Toka? Kush mundson
t dgjuarit dhe t parit? Kush mund t nxjerr t gjalln nga e
vdekura dhe t vdekurn nga e gjalla? Kush i drejton gjrat?
Ata do t thon Allahu. E ti (o Muhamed) thuaj: Ather,
prse nuk e keni frik At?
SURJA 10

JNUS

32. Ky sht Allahu, Zoti juaj i vrtet. E far ka pas s vrtets,

prve humbjes? Ather, prse largoheni?
33. Kshtu prmbushet fjala e Zotit tnd ndaj atyre q bjn
rregullime; se, me t vrtet, ata nuk besojn.
34. Thuaj: A ka ndr idhujt tuaj ndonj q mund t filloj krijimin
e pastaj ta prsris? Thuaj: Allahu e fillon krijimin dhe pastaj e
prsrit at! Prandaj, si largoheni (nga e vrteta drejt s kots)?
35. Thuaj: A ka ndr idhujt tuaj ndonj q mund t udhzoj n
rrug t drejt? Thuaj: Vetm Allahu udhzon n rrug t drejt!
E pra, pas cilit ia vlen t shkosh, pas atij q udhzon n rrug t
drejt apo pas atij i cili as vet nuk sht n rrug t drejt, ve
nse e shpie dikush? far keni? Si po gjykoni kshtu?!
36. Shumica e tyre veprojn vetm sipas hamendjes. N t vrtet,
hamendja nuk e zvendson aspak t vrtetn. Allahu, pa dyshim,
e di mir at q punojn ata.
37. Ky Kuran nuk sht i till q t mund t bhej prej dikujt
tjetr ve Allahut. Prkundrazi, ai sht vrtetues i shpalljeve t
mparshme dhe shpjegues i Ligjit (pr njerzit) dhe, pa dyshim,
sht zbritur nga Zoti i botve!
38. Nse ata thon: Ai (Muhamedi) e ka trilluar at (Kuranin),
thuaju: Ather, sillni nj sure t ngjashme me t dhe thirrni (n
ndihm) k t mundni, prve Allahut, nse thoni t vrtetn.
39. Por ata e mohojn at q nuk e njohin plotsisht,* ndrkoh
q nuk u ka ardhur ende prmbushja e (premtimeve t) tij. Kshtu
kan mohuar edhe popujt q ishin para tyre; prandaj shiko si
kan prfunduar keqbrsit!
40. Disa prej tyre besojn n at (Kuran) e disa nuk besojn.
Zoti yt i njeh m s miri ngatrrestart.
41. Nse ata t quajn gnjeshtar, thuaju: Un kam (shprblim
pr) punn time, kurse ju keni (shprblim pr) punn tuaj. Ju
sjeni prgjegjs pr at q bj un dhe as un sjam prgjegjs
pr at q bni ju.
*

Pra, Kuranin.
JNUS

SURJA 10

249

42. Ka prej atyre q t dgjojn. Por, a mund t bsh ti q t

dgjojn t shurdhrit, t cilt skan as mend?
43. Ka prej atyre q t shikojn. Por, a mund t bsh ti q t ecin
n rrug t drejt t verbrit, t cilt nuk shohin?
44. N t vrtet, Allahu nuk u bn njerzve asnj t keqe, por
njerzit i bjn keq vetvetes.
45. Ditn kur do ti tuboj, atyre do tu duket sikur nuk kan
ndenjur n tok, vese nj ast t shkurtr dite, aq sa pr t njohur
njri - tjetrin. Vrtet, jan t humbur ata q nuk e besojn takimin
me Allahun e nuk jan n rrug t drejt.
46. Edhe n qoft se Ne t tregojm ty dika nga ai (dnim) q
u kemi premtuar atyre, edhe n qoft se ta marrim shpirtin (para
se ti dnojm), srish ata te Ne do t kthehen dhe Allahu sht
dshmitar pr far bjn ata.

250

47. do popull ka pasur t drguar. Dhe, kur atyre tu vij i

drguari (Ditn e Gjykimit), do t gjykohet midis tyre me t
drejt dhe nuk do tu bhet asnj padrejtsi.
48. Ata (jobesimtart) thon: Kur do t plotsohet ky premtim,
nse thoni t vrtetn?
49. Thuaj: Un nuk kam fuqi ti bj vetes as dm, as dobi, prve
asaj q dshiron Allahu. do popull ka afatin e vet. Prandaj, kur
tu vij ai, ata nuk mund ta shtyjn pr asnj ast e as ta shpejtojn.
50. Thuaj: Si mendoni ju, nse ju vjen dnimi i Tij natn apo
ditn, far pjese t tij do t prshpejtojn keqbrsit?
51. A mos vall, vetm ather kur t ndodh do ta besoni? Po
m par, prse krkonit ardhjen e shpejt t tij?!
52. E pastaj, do tu thuhet keqbrsve: Shijoni dnimin e prhershm!
Nuk dnoheni ndryshe, prvese sipas veprave q keni punuar.
53. Ata krkojn shpjegim prej teje: A sht e vrtet ajo*?
*

A sht e vrtet ajo - pra, a sht e vrtet ringjallja dhe dhnia e llogaris.

SURJA 10

JNUS

Thuaj: Po, pr Zotin tim, padyshim q sht e vrtet e ju nuk

do t mund ta pengoni at!
54. Sikur do njeri q ka br padrejtsi, t kishte tr pasurin e
bots, do ta jepte at (Ditn e Gjykimit) si dmshprblim (pr t
shptuar). Ata do t fshehin pendimin kur t prballen me
dnimin e do t gjykohen me t drejt dhe nuk do tu bhet
padrejtsi.
55. Vrtet q Allahut i prket do gj q gjendet n qiej dhe n
Tok. Premtimi i Allahut sht i vrtet, por shumica e njerzve
nuk e din.
56. Ai jep jetn dhe vdekjen dhe tek Ai do t ktheheni.
57. O njerz, ju ka ardhur kshill (Kurani) nga Zoti juaj, shrim
pr zemrat tuaja, udhzim dhe mshir pr besimtart.
58. Thuaj: Me dhuntin e Allahut dhe mshirn e Tij - vetm
me kto le t gzohen! Kjo sht m e mir se ajo q
grumbullojn.
59. Thuaj: far mendoni ju pr ushqimin q jua ka zbritur
Allahu, nj pjes t t cilit e bni t ndaluar e nj pjes tjetr t
lejuar? Thuaj: A ju ka lejuar Allahu pr kt apo po shpifni
gnjeshtra pr Allahun?
60. far do t mendojn n Ditn e Kiametit, ata q shpifin
gnjeshtra pr Allahun? Me t vrtet, Allahu sht Bamirs i
madh me njerzit, por, pjesa e tyre drrmuese nuk e falnderojn.
61. N fardo pune q t jesh, fardo gjje q t lexosh nga
Kurani dhe fardo pune q t bni (o njerz), Ne jemi
dshmitar, kur ju t thelloheni n t. Zotit tnd nuk i fshihet
asnj grim peshe, n Tok e n qiell; as m pak nga ajo e as m
shum nuk mbetet pa u shnuar n Librin e qart.
62. Pa dyshim, miqt e Allahut nuk do t ken arsye pr tu
friksuar dhe as pr tu dshpruar.
63. (T till jan) ata q besojn dhe q (i) friksohen (Allahut).

JNUS

SURJA 10

251

64. Ata i pret lajmi i mir n kt jet dhe n tjetrn.133 Ska

ndryshim n fjalt e Allahut; kjo sht fitorja madhshtore.
65. Mos u dshpro nga fjala e tyre. E gjith fuqia i prket Allahut!
Ai dgjon dhe di do gj.
66. Vrtet, Allahut i prket dokush q gjendet n qiej dhe n
Tok. E far ndjekin ata q adhurojn n vend t Allahut zotaortak? N t vrtet, ata nuk ndjekin gj tjetr, prve hamendjes
dhe vetm gnjejn.
67. Ai jua krijoi natn pr t pushuar n t, kurse ditn pr t
par dhe ktu, vrtet, ka shenja (argumente) pr njerzit q ua
vn veshin.
68. Ata134 thon: Allahu ka nj bir. Qoft i lartsuar Ai! Ai
sht i Vetmjaftueshm, ska nevoj pr asgj. Atij i prket
gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok. Ju nuk keni asnj prov
pr at q thoni. Pse thoni pr Allahun at q nuk e dini?!

252

69. Thuaj: Sigurisht, atyre q shpifin gnjeshtra pr Allahun,

nuk do tu ec mbar.
70. Ata do t ken knaqsi t shkurtr n kt bot e pastaj do
t kthehen te Ne dhe, Ne, do tu japim t shijojn dnimin e
ashpr pr shkak se nuk besuan.
71. Tregoju atyre historin e Nuhut, kur i tha popullit t vet: O
populli im, nse pr ju sht e rnd prania ime midis jush dhe
q tju prkujtoj shenjat e Allahut, (dijeni se) un jam mbshtetur
vetm tek Allahu! Prandaj, bashk me idhujt tuaj, vendosni si do
t veproni dhe vendimi juaj le t mos fshihet; zbatojeni kundr
meje e mos m jepni koh!
72. Por, nse ktheni shpinn, (dijeni se) un prej jush nuk krkoj
kurrfar shprblimi. Shprblimi im sht vetm tek Allahu. Mua
m sht urdhruar t jem prej atyre q (i) nshtrohen (Atij).
Lajmi i mir q i pret n kt jet, sipas nj thnieje t Profetit (a.s.), sht ndrra
e mir e vrtet. Ndrsa lajmi i mir q i pret n jetn tjetr, sht Xheneti.
134
T krishtert dhe pagant.
133

SURJA 10

JNUS

73. Por ata e quajtn gnjeshtar, kurse Ne e shptuam at dhe t

gjith besimtart q ishin n anije me t. Pastaj i bm ata zvends
(t atyre q u zhdukn), kurse i fundosm ata q prgnjeshtruan
shpalljet Tona. Shikoje sesi ishte prfundimi i atyre q ishin
paralajmruar.
74. Pastaj, pas tij u uam t drguar popujve t tyre e ata u solln
prova atyre, por nuk do t besonin far kishin prgnjeshtruar
m par. Kshtu, Ne ua vulosim zemrat atyre q kalojn kufirin.
75. Pastaj, Faraonit dhe paris s tij pas tyre, u drguam Musain
dhe Harunin me mrekullit Tona, por ata 135 u solln me
mendjemadhsi, sepse ishin popull keqbrs.
76. Kur u erdhi e Vrteta prej Nesh, ata than: Kjo duket q
sht magji e qart!
77. Musai tha: A mos vall, pr t Vrtetn, pasi ju ka ardhur,
thoni: Kjo sht magji? E pra, magjistart nuk shptojn!
78. Ndrsa ata than: A mos ke ardhur t na kthesh nga ajo
(rrug), ku i kemi gjetur etrit tan e, ju t dyve, tju takoj pushteti
n Tok? E pra, ne nuk duam tju besojm ju t dyve!
79. Faraoni tha: Mi sillni t gjith magjistart e shkatht!
80. Pasi erdhn magjistart, Musai u tha: Hidhni keni pr t
hedhur!
81. Kur ata i hodhn, Musai tha: Kjo q keni sjell ju, sht
magji dhe vrtet, Allahu do ta shkatrroj at. Allahu, me siguri
q do ta prish punn e ngatrrestarve.
82. Allahu, me fjaln e Tij e forcon t Vrtetn, edhe sikur ta
urrejn keqbrsit kt!
83. Por Musait nuk i besoi askush, prve nj pakice nga populli
i tij, nga frika se do ti keqtrajtonte Faraoni dhe paria e tij. Faraoni
ishte vrtet nj tiran n tok dhe n t keqe kalonte do kufi.

135

D.m.th. Faraoni dhe njerzit e tij.

JNUS

SURJA 10

253

84. Musai tha: O populli im! Nse besoni Allahun, mbshtetuni

tek Ai, nse jeni mysliman!
85. Ata than: Ne jemi mbshtetur tek Allahu. O Zoti yn, mos
na bj sprov pr popullin keqbrs (duke i ln t na shkatrrojn),
86. dhe shptona me mshirn Tnde, nga populli mohues!
87. Ne i shpallm Musait dhe vllait t tij: Ndrtoni shtpi pr
popullin tuaj n Egjipt, shndrrojini ato n faltore dhe falni
namazin! Dhe sillu lajmin e mir besimtarve!
88. Musai tha: O Zoti yn! Ti i ke dhn Faraonit dhe paris s
tij stoli dhe pasuri n jetn e ksaj bote, por ata, o Zoti yn, na
largojn nga rruga Jote! O Zoti yn! Shkatrroje pasurin e tyre
dhe ngurtsoi zemrat e tyre, q t mos besojn, derisa t shijojn
dnimin e dhembshm!
89. (Allahu) tha: U pranua lutja e ju t dyve! Qndroni t dy n
rrugn e drejt dhe kurrsesi mos ndiqni rrugn e t paditurve!

254

90. Ne i mbartm izraelitt prtej detit dhe Faraoni me ushtrin

e tij i ndoqi ata nga ligsia dhe armiqsia. Por, kur po mbytej,
(Faraoni) tha: Besoj se ska zot tjetr prve Atij q i besojn
bijt e Izraelit; dhe un jam ndr myslimant.
91. Vall, tani (po beson), ndrkoh q m par ishe i
padgjueshm dhe ngatrrestar?!
92. Sot do t shptojm vetm trupin tnd, q t bhesh msim
pr ata q vijn pas teje. Por, n t vrtet, shumica e njerzve
nuk ua vn veshin shenjave Tona.
93. Ne i vendosm bijt e Izraelit n nj vend t mir t dhe u
dham ushqim t kndshm. Ata nuk u pran n mendime,
derisa u erdhi dituria.136 Me t vrtet, Zoti yt do ti gjykoj ata
n Ditn e Kiametit n lidhje me prarjet e tyre.
Sipas interpretimit klasik, dituria sht Kurani. Profecia q i zbriti Muhamedit
(a.s.), i prau izraelitt. Nj pjes e njohu at si Profetin e lajmruar n Shkrimet
e Shenjta dhe e ndoqi. Ndrsa nj pjes tjetr, edhe duke e njohur si Profetin e
paralajmruar, e refuzoi dhe e luftoi at. Nj interpretim tjetr thekson se vargu
i referohet mospajtimeve t shumta dogmatike q ekzistonin ndrmjet hebrenjve,
kshtu q n kt rast, dituria do t ishte Teurati.

136

SURJA 10

JNUS

94. Nse ti (Muhamed) je n mdyshje pr at q t kemi shpallur

ty, pyeti ata q kan lexuar Shkrimet para teje. Pa dyshim, ty t ka
ardhur e Vrteta nga Zoti yt, prandaj mos u bj kurrsesi nga ata
q dyshojn.
95. Dhe mos u bj nga ata q i prgnjeshtrojn shenjat Tona,
prndryshe do t ishe ndr t humburit.
96. Vrtet, ata q merituan Fjaln137 e Zotit tnd, nuk besojn,
97. edhe sikur tu vijn t gjitha shenjat, derisa t shohin dnimin
e dhembshm.
98. Prse nuk pati ndonj qytet, banort e t cilit t besonin e tu
bnte dobi besimi i tyre, prve popullit t Junusit? Kur ata
besuan, Ne ua larguam dnimin e poshtrimit n jetn e ksaj
bote dhe i lam t knaqeshin edhe njfar kohe.
99. Sikur t donte Zoti yt, do t besonin t gjith ata q gjenden
n tok. Vall, ti do ti detyrosh njerzit t bhen besimtar?!
100. Askush nuk mund t besoj, prvese me vullnetin e Allahut.
Ai e zbret zemrimin e Tij mbi ata q smendojn138.
101. Thuaj: Shikoni ka n qiej dhe n Tok! Por shenjat dhe
qortimet nuk u bjn kurrfar dobie njerzve q nuk besojn.
102. Vall, a presin ata ndonj gj tjetr, ve dikaje t ngjashme
me dnimin e atyre q kan jetuar m par? Thuaj: Pritni, se
edhe un po pres me ju!
103. Pastaj, Ne do ti shptojm t drguarit Tan dhe ata q
kan besuar. Kshtu, sht detyra Jon q ti shptojm besimtart.
104. Thuaj: O njerz, nse ju dyshoni n fen time, un nuk do
ti adhuroj ato, q ju i adhuroni n vend t Allahut, por do t
adhuroj vetm Allahun, i Cili do tju bj t vdisni. Un jam
urdhruar t jem nga ata q besojn.

137
138

D.m.th. zemrimin dhe dnimin e Tij.

Pra, mbi ata q nuk mendojn rreth kshillave dhe urdhrave t Tij.

JNUS

SURJA 10

255

105. Dhe (m sht thn): Bhu i sinqert n fe dhe kurrsesi

mos u bj nga idhujtart.
106. Prve Allahut, mos iu lut tjetrkujt nga ata q nuk t sjellin
as dobi, as dm. Nse do ta bje kt, ather, ti do t ishe
vrtet keqbrs.
107. Nse Allahu vendos q t t godas ndonj e keqe, askush
nuk mund t ta largoj at, prve Tij e, nse Ai do t t bj
ndonj t mir, ska kush q ta pengoj mirsin e Tij. Ai ia jep
at mirsi kujt t doj prej robrve t Tij. Ai sht Fals dhe
Mshirplot.
108. Thuaj: O njerz, ju erdhi e Vrteta nga Zoti juaj. Kush
udhzohet n rrugn e drejt, ai sht udhzuar pr dobin e vet
dhe kush e humb rrugn e drejt, ka humbur n dmin e vet,
ndrsa un nuk jam mbikqyrsi juaj.

256

109. Zbatoje at q t sht shpallur ty dhe duro derisa t gjykoj

Allahu, se Ai sht Gjykatsi m i mir!

SURJA
SURJA 11
10

HD
JNUS

11

SURJA HD
Mekase - 123 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif Lm R. Ky sht nj Libr, vargjet e t cilit jan radhitur

mrekullueshm dhe jan parashtruar me hollsi nga ana e Nj t
Urti t Gjithdijshm.
2. Adhuroni vetm Allahun, sepse un (Muhamedi) jam pr ju
nj paralajmrues dhe sjells i lajmit t mir prej Tij,
3. (q ju porosis) t krkoni falje nga Zoti juaj e t ktheheni tek
Ai me pendes. Ai do tju jap t shijoni knaqsi t bukura deri
n afatin e caktuar dhe do ti jap do t miri shprblimin e
merituar. E, nse ktheni shpinn, un i friksohem dnimit tuaj
n Ditn e Madhe.
4. Tek Allahu do t ktheheni; Ai sht i Plotfuqishm pr do
gj!
5. Ah! N t vrtet, ata mbulojn kraharorin e tyre, q t fshihen
nga Ai. Por edhe sikur t mbulohen me petkat e tyre, Ai e di se
far fshehin ata dhe far shfaqin. Ai, me t vrtet, sht i
Gjithdijshm se ka n zemra (t dokujt).
6. Ska asnj gjalles n Tok q t mos i ket mjetet e jetess prej
Tij. Ai di vendbanimin e saj dhe vendin e vdekjes. T gjitha kto
jan (t shnuara) n Librin e qart.
7. sht Ai q ka krijuar qiejt dhe Tokn pr gjasht dit, teksa
Froni i Tij ndodhej mbi uj, pr tju vn n prov kush sht
m i mir n vepra. Nse ti u thua: Ju do t ringjalleni pas
vdekjes, mohuesit, me siguri do t thon: Kjo nuk sht asgj
tjetr, prvese magji e kulluar!
HD

SURJA 11

257

8. Nse Ne ua shtyjm dnimin pr nj koh t shkurtr, ata me

siguri do t thoshin: Kush po e vonon? Por ditn q do tu
vij dnimi, asgj nuk do tua largoj at dhe, do ti prfshij ajo
q ata e prqeshnin.
9. Kur Ne i japim njeriut t shijoj mshirn Ton e pastaj ia
heqim at, ai ather bhet shpreshumbur dhe mohues.
10. E, kur pas fatkeqsis q e ka goditur at, Ne i japim atij
dhunti, ai me siguri do t thot: Gjynahet e mia jan larguar nga
un! ather bhet i gzuar dhe mendjemadh.
11. (Nuk jan t till) vetm ata q durojn dhe bjn vepra t
mira; pr ata do t ket falje dhe shprblim t madh.

258

12. Mund t ndodh q ti (Muhamed) t lsh mnjan dika nga

ato q t jan shpallur ty dhe t t ngushtohet kraharori, sepse
ata thon: Prse nuk i sht drguar ndonj thesar? ose, Prse
nuk vjen nj engjll me t? Ti je vetm paralajmrues e Allahu
kujdeset pr do gj.
13. Nse ata thon: Ai 139 e ka trilluar at 140! Thuaju (o
Muhamed!): Sillni dhjet sure t ngjashme (n bukuri dhe
elokuenc) t trilluara dhe thirrni n ndihm k t mundni, prve
Allahut, nse thoni t vrtetn!
14. E, nse nuk ju prgjigjen, ather ta dini se ai (Kurani), ka
zbritur me dijen e Allahut dhe se ska zot tjetr (t denj pr
adhurim) prve Tij. Andaj, a jeni ju (o mohues) mysliman?
15. Atyre q duan jetn e ksaj bote dhe bukurit e saj, Ne do
tua shprblejm krejtsisht punt e tyre dhe n t nuk do tu
lihet gj mangt.
16. Kta jan ata pr t cilt n botn tjetr nuk do t ket kurrgj,
prve zjarrit. Do tu shembet do gj q kan br n kt jet
dhe do tu zhvlersohet ajo q kan punuar.

139
140

D.m.th. Profeti Muhamed (a.s.).

D.m.th. Kuranin.
SURJA 11

HD

17. A jan (t barabart me jobesimtart), ata, q mbshteten n

prov t qart nga Zoti i tyre141, q ndiqet nga nj dshmitar prej
Tij (Kurani), para t cilit ishte Libri i Musait (dshmitar) udhrrfyes
dhe mshir? Kta besojn Kuranin. Dhe pr cilindo nga grupet
(sektet) q e mohojn at, zjarri do t jet vend i premtuar. Andaj,
ti kurrsesi mos dysho n at; se ai, padyshim, sht e vrteta prej
Zotit tnd, ndonse shumica e njerzve nuk besojn.
18. Kush jan m t padrejt se ata q trillojn gnjeshtra pr
Allahun? Ata do t sillen para Zotit t tyre e dshmitart do t
thon: Kta jan ata q kan gnjyer kundr Zotit t tyre.
Mallkimi i Allahut qoft mbi t padrejtt,
19. t cilt pengojn (t tjert) nga rruga e Allahut dhe prpiqen
ta shtrembrojn at, ndrsa vet nuk besojn n botn tjetr.
20. Nuk jan ata q kan pushtetin n Tok dhe nuk do t ken
ndonj mbrojts tjetr, n vend t Allahut. Atyre do tu
shumfishohet dnimi, sepse as nuk dgjonin, as shihnin.
21. Kta jan ata q dmtuan vetveten dhe u humbn idhujt e
rrem q i trillonin.
22. Vrtet, kta do t jen m t humburit n botn tjetr.
23. Pa dyshim, ata q besojn, bjn vepra t mira dhe prulen
para Zotit t tyre, do t jen banor t Xhenetit, n t cilin do t
qndrojn prher.
24. Dallimi midis ktyre dy grupeve shmbllen me dallimin
midis nj t verbri t shurdhr dhe nj njeriu q sheh e dgjon. A
jan t njjt kta (kur t krahasohen)? A nuk po merrni kshill?!
25. Shum koh m par, Ne drguam Nuhun te popullit i tij.
(Ai u tha): Un jam pr ju paralajmrues i hapt;
26. q t adhuroni vetm Allahun. (Prndryshe), un kam frik
pr ju dnimin e nj Dite t dhembshme.

141

Prova shta natyra monoteiste n t ciln sht krijuar do njeri.

HD

SURJA 11

259

27. Por, paria e popullit t tij, e cila nuk besoi, tha: Ne shohim
se ti je thjesht njeri si ne dhe, shohim, q ty t shkojn pas vetm
m t pavlert nga ne, pa menduar fare. Ne nuk shohim se ti ke
dika m t mir se ne, madje ju quajm gnjeshtar.
28. Ai (Nuhu) tha: O populli im, mendoni pak! Nse un
mbshtetem n nj prov t qart q m ka ardhur nga Zoti im
dhe, nse nga ana e Tij m ka ardhur nj mshir, e cila sht
fshehur nga syt tuaj, a mund tju bjm ta pranoni me detyrim
(provn), kur ju e urreni?
29. O populli im! Un pr kt nuk krkoj nga ju kurrfar pasurie.
Mua m shprblen vetm Allahu. Un nuk mund ti dboj ata
q besojn. Ata do t takohen me Zotin e tyre. Mirpo, un
shoh se fatkeqsisht, ju jeni popull, q nuk di.
30. O populli im, kush do t m mbroj nga Allahu, nse un i
dboj (besimtart)? A nuk doni t merrni kshill?

260

31. Un nuk ju them se kam thesarin e Allahut apo q e di t

padukshmen. As nuk them se un jam engjll e as do tu them
atyre, t cilt syt tuaj i nnmojn, se Allahu nuk do tu jap
kurrfar t mire. Allahu e di m mir se ka n shpirtrat e tyre.
Ather, sigurisht q do t isha prej t padrejtve.
32. Ata than: O Nuh, ti na kundrshtove ne, madje e zgjate
kundrshtimin. Le t na godas ajo me far na krcnon, nse
thua t vrtetn!
33. Tha (Nuhu): Vetm Allahu do tjua sjell at, nse dshiron;
e ju Atij nuk mund ti ikni.
34. Kshilla ime nuk do tju bj dobi edhe sikur t doja tju
kshilloja, nse vullneti i Allahut sht q tju shkatrroj. Ai sht
Zoti juaj dhe ju tek Ai do t ktheheni.
35. Nse ata thon: Ai142 e ka trilluar at143. Thuaj: E nse un
e kam trilluar, gjynahu im bie mbi mua e un jam larg nga gjynahet
q bni ju.
142
143

D.m.th. Profeti Muhamed (a.s.).

D.m.th. Kuranin.
SURJA 11

HD

36. Dhe Nuhut iu shpall: Nga populli yt askush nuk do t besoj,

prve atyre q tashm kan besuar, andaj mos u pikllo pr at
q bjn ata!
37. Ndrto anijen nn Syt (mbikqyrjen) dhe udhzimin Ton
dhe mos mu drejto m pr ata q jan keqbrs! Ata, me siguri,
do t fundosen.
38. Ai nisi t ndrtonte anijen. Sa her q kalonte pran tij paria
e popullit t tij, e prqeshte. Ai u tha: Nse ju talleni me ne,
edhe ne do t tallemi me ju, ashtu si po talleni ju
39. dhe, s shpejti, me siguri, do ta merrni vesh, k do ta gjej
dnimi poshtrues dhe mbi k do t bjer dnimi i prhershm.
40. Kur arriti urdhri Yn e uji nisi t gufoj nga siprfaqja e
toks, Ne i tham: Ngarko n anije nga do lloj gjallese nga nj
ift, familjen tnde - prve atyre kundr t cilve ka qen fjala e
dnimit - dhe besimtart! Por shum t pakt ishin ata q i
kishin besuar atij!
41. Ai tha: Hipni n anije! Me emrin e Allahut ajo lundron dhe
ndalet! Me t vrtet, Zoti im sht Fals dhe Mshirplot.
42. Dhe ajo lundronte me ata npr valt e mdha e t larta sa
malet, ndrsa Nuhu thrriste birin e vet, i cili ishte ndar ve: O
biri im, hip me ne e mos u bj me mohuesit!
43. (I biri) tha: Un do t strehohem n nj mal i cili do t m
ruaj nga uji. Nuhu iu prgjigj: Sot askush nuk do t kursehet
nga dnimi i Allahut, prve atij q e mshiron Ai! Nj val n
mes tyre i ndau dhe ai u fundos.
44. M pas, nj z thirri: O Tok, glltit ujin tnd dhe ti, o qiell,
ndaloje (shiun)! Dhe uji u trhoq e u plotsua urdhri (i Allahut).
Ndrsa anija u ndal n malin al Xhudij dhe u tha: Larguar qofshin
keqbrsit (nga mshira e Allahut)!
45. Pastaj Nuhu iu lut Zotit dhe i tha: O Zoti im, biri im sht
nga familja ime, premtimi Yt sht i vrtet dhe Ti je Gjykatsi
m i drejt!
HD

SURJA 11

261

46. (Allahu) tha: O Nuh, ai nuk sht nga familja jote, ai ka br

pun t keqe. Mos m pyet pr at q ti nuk e di. Un t kshilloj
q t mos bhesh nga t paditurit.
47. (Nuhu) tha: O Zoti im, mbshtetem tek Ti pr T t mos
krkuar gjra, pr t cilat nuk kam dijeni. Nse Ti nuk m fal
dhe nuk m mshiron, do t jem nga t humburit.
48. Ather iu tha: O Nuh, zbrit me prshndetje prej Nesh
dhe me bekime pr ty dhe pasardhsit e atyre q gjenden me ty.
Disa popujve (pas teje), Ne do tu japim knaqsi e pastaj do ti
godas nga Ne dnimi i dhembshm!
49. Kto jan (disa) nga lajmet e fshehta q Ne ti shpallim ty. Kto
nuk i ke ditur as ti, as populli yt para ksaj (shpalljes s Kuranit).
Andaj, duro! Se, vrtet, n fund, fitorja sht e besimtarve.

262

50. Fisit Ad (Ne i drguam) vllan e tyre Hudin. Ai tha: O

populli im, adhuroni Allahun! Ju nuk keni Zot tjetr prve Tij;
ju jeni vetm trillues.
51. O populli im! Un nuk krkoj nga ju shprblim pr kt.
Mua m shprblen vetm Ai q m ka krijuar! A nuk kuptoni?!
52. O populli im! Krkoni falje nga Zoti juaj dhe kthehuni tek Ai
t penduar, se Ai do tju sjell shi t begatshm dhe do tju shtoj
fuqi mbi fuqin tuaj. Mos u shmangni prej Atij duke qen keqbrs!
53. Ata than: O Hud! Ti nuk na ke sjell kurrfar prove t
dukshme pr fjalt e tua, ne nuk do ti braktisim zotat tan dhe
nuk t besojm ty!
54. Ne themi vetm se ty t ka goditur ndonj e keqe nga zotat
tan. Ai tha: Un kam dshmitar Allahun, por dshmoni edhe
ju, se un jam larg nga idhujt q ju i adhuroni
55. n vend t Tij. T gjith ju bni komplot kundr meje dhe
mos m jepni afat aspak!
56. Un mbshtetem tek Allahu, Zoti im dhe Zoti juaj. Ska
asnj gjalles q t mos jet nn pushtetin e Tij. Me t vrtet,
Zoti im, sht n rrug t drejt.
SURJA 11

HD

57. E, nse ju shmangeni, un tashm jua kam prcjell at

(mesazhin), pr t cilin jam drguar te ju. Zoti im, n vendin tuaj
do t sjell nj popull tjetr, kurse ju nuk mund ti bni kurrfar
dmi Atij. Vrtet, Zoti im sht Mbikqyrs mbi do gj.
58. Kur erdhi urdhri Yn, me mshirn Ton, Ne e shptuam
Hudin bashk me besimtart e tij. I shptuam ata nga dnimi i
rnd.
59. Ja, ky ishte fisi Ad. Ai i mohonte shenjat e Zotit t tij, nuk i
dgjonte t drguarit e Tij dhe shkonte pas urdhrit t do keqbrsi
kokfort.
60. Ata i ndoqi mallkimi n kt jet dhe n Ditn e Kiametit.
Me t vrtet, fisi Ad e mohoi Zotin e tij. Qoft larguar (nga
mshira e Allahut) fisi Ad, populli i Hudit!
61. Fisit Themud (Ne i drguam) vllan e tij, Salihun. O populli
im, - u tha ai - adhuroni vetm Allahun. Ju skeni zot tjetr
prve Atij! Ai ju krijoi nga toka dhe ju vuri t jetoni n t; andaj,
krkoni falje nga Ai dhe kthehuni me pendim tek Ai! Pa dyshim,
Zoti im sht afr dhe u prgjigjet (lutjeve).
62. Ata than: O Salih! Ti ke qen i nderuar mes nesh dhe
shpresa jon para ksaj (fjale). A mos vall po na ndalon ta
adhurojm ato q i kan adhuruar prindrit tan? Vrtet, ne jemi
n mdyshje pr thirrjen tnde.
63. Ai tha: O populli im, mendoni pak! Nse Zoti im m ka
dhn prov t qart nga Vetja dhe mshir, kush do t m
mbroj nga dnimi i Allahut, nse nuk e dgjoj?! Ju (me kt)
mua do t m shtonit vetm humbjen.
64. O populli im! Kjo sht deveja e Allahut,* shenj e qart pr
ju, prandaj lreni t kullos n tokn e Allahut dhe mos i bni
ndonj t keqe, se ju godet ndshkimi menjher.
Kjo sht deveja e Allahut: Sipas disa komentuesve t Kuranit, kjo deve doli nga
shkmbi. Ajo ishte nj kafsh e mrekullueshme, q Allahu ua paraqiti themudasve
si prov pr Profecin e Salihut. N mnyr q edhe kafsha t pinte, u vendos q
burimi i vetm i ujit pr at popull, t shfrytzohej me radh: nj her deveja, nj
her njerzit. Kjo nxiti mrin e jobesimtarve, t cilt vendosn ta vrisnin at.
*

HD

SURJA 11

263

65. Por ata e thern dhe ai tha: Jetoni n shtpit tuaja edhe tri
dit! Ky sht premtimi i vrtet.
66. E, kur erdhi urdhri Yn, Ne - me mshirn Ton, e shptuam
Salihun bashk me besimtart e tij nga poshtrimi i asaj dite. Me
t vrtet, Zoti yt sht i Forti dhe i Plotfuqishmi.
67. Kurse ata q bn t kqija, i kaploi nj z i tmerrshm dhe
n shtpit e tyre u gdhin t vdekur e t palvizshm,
68. sikur nuk kishin jetuar kurr n to. Me t vrtet, fisi Themud
mohoi Zotin e tij. Qoft larguar (nga mshira e Zotit) fisi
Themud!
69. T drguarit Tan, i solln Ibrahimit lajmin e mir dhe i
than: Paqe mbi ty! Ai u prgjigj: Paqja qoft mbi ju! Dhe
me t shpejt u solli atyre nj vi t pjekur.

264

70. Kur pa se ata nuk po i zgjasnin duart tek mishi, nuk i plqeu
dhe ndjeu frik prej atyre. (Engjjt) than: Mos u frikso, Ne
jemi drguar te populli i Lutit.
71. Gruaja e tij, q rrinte aty, qeshi kur Ne i dham lajmin e mir
pr Ishakun e pas Ishakut - pr Jakubin.
72. Ajo tha: Ah! E mjera un! A mos vall, kshtu plak do t
lind un, ndrkoh q edhe burri im sht plak! Me t vrtet,
kjo sht dika e jashtzakonshme!
73. Ata (engjjt), than: A mos vall, po uditesh me urdhrin e
Allahut? Mshira e Allahut dhe bekimi i Tij qoft mbi ju - familjen
e t Drguarit. Me t vrtet, Ai sht i Falnderuar dhe i
Lavdruar!
74. Pasi i kaloi frika Ibrahimit dhe i erdhi lajmi i gzuar, ai
polemizoi me t drguarit Tan pr popullin e Lutit.
75. Vrtet, Ibrahimi ishte i but, i dhembshur e vazhdimisht i
kthyer (tek Allahu).
76. O Ibrahim, shmangu prej ksaj! Me t vrtet, erdhi urdhri
nga Zoti yt dhe ata do ti gjej dnimi i pashmangshm.
SURJA 11

HD

77. Kur i erdhn t drguarit Tan Lutit, Ai u hidhrua, ndjeu nj

shtrngim n shpirtin e tij dhe tha: Kjo sht dit e rnd!
78. Populli i tij, q m par pat punuar vepra t kqija, u vrsul
drejt atij. (Luti) tha: O populli im, kto jan bijat e mia. Ato pr
ju jan m t pastra, e friksojuni Allahut dhe mos m turproni
para mysafirve t mi. A nuk ka midis jush nj njeri me mend?
79. Ata than: Ti e di se ne nuk kemi t drejt pr bijat e tua. N
t vrtet, ti e di se duam ne.
80. Ai tha: Sikur un t kisha fuqi (q tju dboj) ose t
mbshtetesha n ndonj krah t fuqishm!
81. Than (mysafirt): O Lut! Ne jemi t drguarit e Zotit tnd.
Ata nuk mund t t bjn ty asgj e pra, nisu ti me familjen tnde
n ort e vona t nats dhe askush prej jush t mos kqyr prapa,
prve gruas sate. At do ta godas ajo q do ti gjej edhe ata.
Afati i tyre sht agimi i dits. Vall, a nuk sht afr agimi i
dits?!
82. Kur erdhi urdhri Yn, Ne e prmbysm do gj, - ato q
ishin lart, i kthyem posht dhe mbi ata lshuam gur nga balta e
pjekur, duke rn vazhdimisht, si shiu.
83. (Ato ishin gur) t shnuar (pr dnim) te Zoti yt. Dnimi
nuk sht larg nga keqbrsit.
84. Popullit t Medjenit Ne i drguam vllan e tyre, Shuajbin.
Ai tha: O populli im, adhuroni Allahun! Ju skeni tjetr zot prve
Tij. Mos bni hile as gjat matjes, as n kandar. Un po shoh se
ju gjendeni n begati dhe kam frik se do tju godas dnimi i
nj dite, q ju prfshin t gjithve.
85. O populli im, matni drejt n litr dhe kandar, mos ua hani
njerzve hakun e tyre dhe mos bni ngatrresa n Tok!
86. Ajo q ju sht ln nga Allahu, sht m e mir pr ju, nse
jeni besimtar; e un nuk jam ruajtsi juaj.
87. Ata than: O Shuajb, a mos vall namazi yt urdhron q ne
ti lm ato q i kan adhuruar t part tan ose q t mos bjm
HD

SURJA 11

265

me pasurin ton far t duam? Qenke njmend i but dhe i

drejt ti!
88. Ai tha: O populli im, mendoni pak! Nse un kam prov t
qart nga Zoti im, i Cili m ka furnizuar me begati t mira nga
ana e Vet, a t mos ju udhzoj n rrugn e drejt?! Un nuk
dshiroj t bj at, q jua ndaloj juve. Un dshiroj vetm t
prmirsoj at q mundem. Ndrsa suksesi im varet vetm nga
Allahu. Tek Ai mbshtetem dhe Atij i drejtohem.
89. O populli im, kundrshtimi ndaj meje le t mos ju oj
kurrsesi q tju ndodh ajo, q i ndodhi popullit t Nuhut ose
popullit t Hudit apo popullit t Salihut; mos harroni se edhe
populli i Lutit nuk sht larg prej jush.
90. Krkoni falje nga Zoti juaj e kthehuni me pendim tek Ai. Me
t vrtet, Zoti im sht Mshirplot dhe gjith dashuri.

266

91. Ata than: O Shuajb, ne nuk kuptojm shum nga ato, q

na thua ti dhe t konsiderojm t dobt midis nesh. Sikur t mos
ishte farefisi yt, do t t kishim mbytur me gur; ti nuk je i
respektuar te ne.
92. Ai tha: O populli im, a mos vall farefisi im pr ju sht m
i respektuar se Allahu, t cilin po e anashkaloni? Me t vrtet,
Zoti im, ka nn kontroll gjithka q bni ju.
93. O populli im, bni sa t mundni, por edhe un do t bj. Ju,
shpejt do ta msoni se k do ta gjej dnimi q do ta poshtroj
dhe kush sht gnjeshtar. Pritni (fundin), se edhe un do t pres
me ju.
94. Kur erdhi urdhri Yn, Ne e shptuam me mshirn Ton
Shuajbin dhe ata q i besuan atij, kurse mohuesit i kaploi nj z i
tmerrshm dhe n shtpit e tyre u gdhin t vdekur e t
palvizshm,
95. thuajse nuk kishin jetuar kurr aty. Qoft larguar (nga mshira
e Zotit) populli i Medjenit, ashtu si qe larguar edhe fisi Themud!

SURJA 11

HD

96. Ne e drguam Musain me mrekullit Tona dhe me autoritetin

e qart
97. te Faraoni dhe paria e tij, por paria shkoi pas urdhrit t
Faraonit, ndonse urdhri i Faraonit nuk ishte i drejt.
98. Ai do ta udhheq popullin e tij n Ditn e Kiametit e do ta
oj n zjarr. Eh, sa vend i shmtuar sht ai, ku do t sillen ata!
99. Ata i prcjell mallkimi n kt jet dhe n jetn tjetr. Eh sa
dhurat e shmtuar sht ajo q do tu jepet!
100. Kto jan disa prej historive t qyteteve q po ti tregojm
ty (o Muhamed). Disa prej atyre ende qndrojn, kurse disa jan
rrnuar.
101. Ne nuk u bm atyre padrejtsi, por ata i bn padrejtsi
vetvetes. Hynit, q ata i adhuronin n vend t Allahut, nuk i
ndihmuan aspak, kur erdhi urdhri i Zotit tnd dhe nuk iu shtuan
atyre kurrgj tjetr, prve humbjes.
102. I till sht dnimi i Zotit tnd, kur ndshkon vendbanimet
q bnin gjynahe. Me t vrtet, dnimi i Tij sht i dhembshm
dhe i ashpr.
103. Pa dyshim, n kto (ngjarje) ka kshill pr at q i druhet
dnimit t Dits s Gjykimit. Ajo sht Dita n t ciln do t
tubohen t gjith njerzit; ajo sht Dit e dshmuar.
104. Ne e shtyjm at vetm q t plotsohet afati i caktuar.
105. Kur t vij ajo dit, njeriu mund t flas vetm me lejen e
Tij. Disa prej tyre do t jen t mjer e disa fatlum.
106. Ata q do t jen t mjer, do t hyjn n zjarr, ku do ti
presin ve ofshamat e vajtimet.
107. Aty do t mbeten prher, derisa t jen qiejt dhe Toka, ve
si t doj Zoti yt. Me t vrtet, Zoti yt kryen at q do.
108. Kurse fatlumt, do t hyjn n Xhenet, ku do t qndrojn
prher, derisa t jen qiejt dhe Toka, ve si t doj Zoti yt. Kjo
sht dhurat e pandrprer.
HD

SURJA 11

267

109. Prandaj, mos u bj dyshues pr at q kta adhurojn. Ata

adhurojn vetm at q kan adhuruar dikur t part e tyre. Dhe
Ne do tua japim at q kan merituar, duke mos ua paksuar
aspak.
110. Vrtet, Ne i dham Musait Librin, por rreth tij pati
kundrshti. Sikur t mos ishte parathn Fjala e Zotit tnd (pr
shtyrjen e gjykimit), me siguri q (shtja) do t gjykohej midis
tyre (menjher). N fakt, (edhe tani) ata jan n nj mdyshje
tepr t madhe n lidhje me t.
111. N t vrtet, donjrit prej tyre Zoti yt do tia plotsoj
shpagimin pr veprat e veta. Se Ai, me siguri, e di mir at q
punojn ata.
112. Prandaj qndro i patundur n udhn e drejt, ashtu si je i
urdhruar. Ashtu le t veprojn edhe besimtart q jan me ty, e
mos i kaloni kufijt, se Ai, me t vrtet, i sheh mir ato q
punoni ju.

268

113. Dhe mos anoni nga ata q bjn t kqija, prndryshe do

tju prclloj Zjarri. Ju nuk do t keni mbrojts tjetr prve
Allahut dhe nuk do t ndihmoheni.
114. Fale namazin n mngjes e mbrmje dhe n nj koh t
nats, sepse veprat e mira i shlyejn veprat e kqija. Kjo kshill
vlen pr ata q i pranojn kshillat.
115. Dhe duro! Se Allahu, me t vrtet, nuk e humb shprblimin
pr punmirt.
116. A ka pasur njerz t menur te popujt para jush, t cilt t
pengonin ngatrresat n Tok, prve disave prej tyre q i
shptuam Ne?! Ata q bnin t kqija, jepeshin pas knaqsive
dhe ishin gjynahqar.
117. Zoti yt kurr nuk do ti shkatrronte qytetet padrejtsisht,
nse banort e tyre do t ishin t ndershm.
118. Sikur t kishte dashur Zoti yt, t gjith njerzit do ti bashkonte
n nj bashksi t vetme, por ata vazhdojn t jen t prar,
SURJA 11

HD

119. prve atyre, q i ka mshiruar Zoti yt. Pr kt qllim Ai i

krijoi ata. Do t plotsohet Fjala e Zotit tnd: Me t vrtet q
do ta mbush Xhehenemin me xhinde dhe njerz bashkrisht!
120. Ne po ti tregojm ty disa nga historit e t drguarve, pr
t ta forcuar zemrn. N kt sure t ka ardhur ty e vrteta. Ajo
sht kshill dhe kujtes pr besimtart.
121. Dhe thuaju atyre q nuk besojn: Ju bni far t mundni,
edhe ne do t bjm far t mundim,
122. dhe pritni, nse do t prisni, se dhe ne do t presim!
123. Allahu i di t fshehtat e qiejve dhe t Toks dhe do gj
kthehet tek Ai. Lutju Atij dhe mbshtetu tek Ai! Zoti yt nuk
sht i pavmendshm ndaj asaj q bni ju.

269

HD

SURJA 11

12

SURJA JSUF
Mekase - 111 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif, Lm, R. Kto jan vargjet e Librit t qart!

2. Ne e zbritm kt Kuran n gjuhn arabe, pr ta kuptuar ju.
3. Ne t tregojm ty (Muhamed) historin m t bukur144 prmes
shpalljes s ktij Kurani, ndonse ti, me t vrtet, nuk ke qen
n dijeni m par.

270

4. Kur Jusufi i tha babait t vet: O babai im! Un pash n

ndrr njmbdhjet yje, Diellin dhe Hnn! I pash t m
pruleshin n sexhde,
5. ai i tha: O biri im! Mos ua trego ndrrn tnde vllezrve t
tu, q t mos kurdisin ndonj gj kundr teje, sepse, vrtet, djalli
sht armik i hapt i njeriut.
6. Dhe kshtu, Zoti yt t ka zgjedhur ty dhe t mson shpjegimin
e ndrrave dhe e plotson dhuntin e Vet ndaj teje dhe familjes
s Jakubit, ashtu si e ka plotsuar m par ndaj t parve tu,
Ibrahimit dhe Ishakut. Pa dyshim, Zoti yt sht i Urt dhe i
Gjithdijshm.
7. Pr t gjith ata q pyesin, n historin e Jusufit dhe t vllezrve
t tij, ka shum msime.
8. Vllezrit e tij than: Jusufi dhe vllai i tij, jan m t dashur se
ne pr baban ton, ndrkoh q ne jemi nj grup i tr. Babai
yn, me t vrtet, po gabon.
Vargu Ne t tregojm ty (Muhamed) historin m t bukur, mund t prkthehet
edhe Ne t tregojm ty (Muhamed) n mnyrn m t bukur.

144

SURJA 12

JSUF

9. Vriteni Jusufin ose braktiseni n ndonj vend t largt,145 se

pastaj babai juaj do t kthehet nga ju dhe, pas ksaj, do t bheni
njerz t mir.
10. Njri prej tyre tha: Mos e vrisni Jusufin, por hidheni n
fund t ndonj pusi; do ta marr ndonj karvan; nse prnjmend
doni t bni dika me at.
11. Ata than: O babai yn! Prse pr Jusufin nuk ke besim te
ne?! N t vrtet, Ne i dshirojm do t mir atij.
12. Drgoje nesr me ne q t argtohet dhe t luaj. T sigurojm
se do ta ruajm.
13. (Babai) tha: Un brengosem po ta merrni dhe kam frik se
mos do ta haj ujku, ndrkoh q ju sdo ta keni mendjen tek
ai.
14. Ata than: Si do ta haj ujku, kur ne jemi nj grup i fort!
Ather, me t vrtet q ne do t ishim t humbur.
15. Pasi e morn, vendosn q ta hidhnin n fund t nj pusi dhe
Ne i shpallm Jusufit: Ti do ti lajmrosh ata pr kt vepr, pa
e vn re ata (q ti je Jusufi).
16. Dhe n mbrmje ata shkuan te babai i tyre, duke qar.
17. Than: O babai yn, ne shkuam t vrapojm e Jusufin e
lam te rrobat tona, andaj e hngri ujku. Por ti nuk na beson,
edhe pse themi t vrtetn.
18. Dhe solln kmishn e tij t prgjakur, me gjak t rrem. Ai
tha: Nuk sht kshtu, por ju keni sajuar dika (tjetr nga sa thoni).
Por, durim! Allahut i krkoj ndihm kundr asaj q po tregoni ju.
19. (Ndrkoh n pus) erdhi nj kar van. Ata drguan
ujmbartsin e vet dhe ai lshoi kovn e tij dhe thirri: O sa
Vriteni ...: Vllezrit e Jusufit flasin midis tyre, por, pr ti qndruar besnik
stilit kuranor, ligjrata sht prkthyer n vetn e dyt t numrit shums. Kjo
form sht prdorur shpesh n Kuran dhe mund t jap prshtypjen se personi
q flet sht nj i huaj, jasht grupit t cilit i drejtohet fjala. Ndrkoh, ne do t
thoshim Ta vrasim Jusufin ose ta braktisim....
145

JSUF

SURJA 12

271

gzim! Qenka nj djal! Ata e fshehn at si plak tregtie, por

Allahu e dinte mir far bnin ata.
20. Ata e shitn Jusufin me nj mim t ult, ve disa grosh, pa
pasur fare lakmi (pr para).
21. Nj njeri nga Egjipti q e bleu, i tha gruas s vet: Bja t
kndshm qndrimin ktu. Ndoshta do t na shrbej ose do ta
birsojm! Dhe kshtu, Ne e vendosm Jusufin n at tok t
bukur dhe i msuam shpjegimin e ndrrave. Allahu ka kontroll
dhe fuqi t plot mbi shtjet e Tij, por shumica e njerzve nuk
e din.
22. Kur Jusufi arriti moshn e pjekuris, Ne i dham aftsin e t
gjykuarit dhe dituri. Kshtu i shprblejm Ne punmirt.

272

23. Por ajo, n shtpin e s cils gjendej ai, nisi ta josh n

kundrshtim me dshirn e tij. Ajo ia mbylli t gjitha dyert dhe
tha: Jam e gatshme pr ty! Kurse ai tha: Allahu m ruajt! Me
t vrtet, Zoti im ka treguar kujdes pr mua dhe, pa dyshim,
keqbrsit nuk do t shptojn kurr.
24. Ajo e dshiroi at; por edhe Jusufi do ta kishte dshiruar at,
sikur t mos kishte par provn e Zotit t vet. Kshtu e larguam
nga e keqja dhe vepra e shmtuar, sepse ai, n t vrtet, ishte
nga robrit Tan t sinqert.
25. Q t dy vrapuan nga dera dhe ajo ia shqeu kmishn atij
nga mbrapa. Te dera, ata hasn burrin e saj. Ajo tha: far
dnimi meriton ai q krkon ti bj t keqe gruas sate, prve
burgosjes apo dnimit t dhembshm?
26. (Jusufi) tha: Ajo provoi t m joshte. Nj i afrt i saj (q u
gjend aty), pohoi: Nse kmisha e tij sht shqyer prpara, ather
ajo thot t vrtetn, kurse ai gnjen.
27. Por, nse kmisha e tij sht shqyer prapa, ather ajo gnjen,
ndrsa ai thot t vrtetn.
28. Kur burri i saj pa se kmisha e Jusufit ishte shqyer nga mbrapa,
tha: Patjetr q kjo sht nj nga dredhit tuaja (t femrave). N
t vrtet, dredhit tuaja jan t mdha!
SURJA 12

JSUF

29. Ti, o Jusuf, largohu nga kjo! Kurse ti (gruaja ime), krko falje
pr kt gjynah, sepse, n t vrtet, ti je fajtore.
30. Disa gra (t paris) n qytet po thoshin: Gruaja e Azizit
(ministrit) deshi ta joshte shrbtorin e vet. Asaj i ka rn vrtet
n kok dashuria pr t. Ne besojm se ajo e ka humbur fare.
31. Kur dgjoi pr thashethemet e tyre, ajo i thirri ato n gosti,
donjrs i dha nga nj thik dhe (i) tha (Jusufit): Dil para tyre!
Kur e pan, grat u mahnitn nga bukuria e tij, pren duart dhe
than: O Zot, o Zot! Ky nuk sht njeri, por qenka nj engjll
fisnik!
32. Ajo tha: Jo, ky sht ai pr t cilin ju m qortuat. Jam prpjekur
ta josh, por ai sht ruajtur nga gjynahu. Por, nse ai nuk bn at
q e urdhroj un, me siguri q do t burgoset dhe do t
poshtrohet.
33. Ai tha: O Zoti im, m shum e dua burgun se at ku m
shtyjn ato. Nse Ti nuk e largon prej meje dredhin e tyre, un
do t prirem drejt atyre dhe do t bhem nga ata q nuk (i) din
(ligjet e Tua).
34. Dhe Zoti e plotsoi lutjen e tij dhe e shmangu nga dredhit
e tyre. Me t vrtet, Ai dgjon dhe di do gj.
35. Pastaj u ra ndrmend atyre146, pasi i pan shenjat (e pafajsis
s Jusufit) q ta burgosin pr nj koh (n mnyr q ngjarja t
mos prhapej n popull).
36. Bashk me Jusufin hyn n burg edhe dy djelmosha. Njri
prej tyre tha: Un kam par (n ndrr) veten, se si shtrydhja
ver. Tjetri tha: Un kam par n ndrr, se si mbaja n kok
buk, t ciln e hanin shpendt. Shpjegona kuptimin e ndrrave.
Ne, me t vrtet, shohim se ti je njeri i mir.
37. Jusufi tha: Sa her q tju vij ndonj ushqim (n ndrr) si
risk pr ju, un do tju lajmroj se far kuptimi ka, para se t
bhet realitet. Kjo sht prej diturive q mi ka msuar Zoti im.
146

D.m.th. familjes s Azizit.

JSUF

SURJA 12

273

Un e kam flakur fen e njerzve q nuk besojn Allahun e q

mohojn jetn tjetr.
38. Un besoj fen e t parve t mi - Ibrahimit, Ishakut dhe
Jakubit. Ne, kurr nuk mund ti shoqrojm Allahut ndonj gj
(n adhurim). Kjo sht dhuntia e Allahut ndaj nesh dhe njerzve
t tjer, ndonse shumica e njerzve nuk jan mirnjohs.
39. O shokt e mi t burgut! A jan m mir nj mori zotash t
ndryshm apo Allahu, i Vetmi, Ngadhnjimtari?
40. Ata q ju i adhuroni n vend t Allahut, jan vetm emra, t
cilt i keni vn ju dhe t part tuaj, pa pasur prej Tij asnj
argument. Vendimi i prket vetm Allahut: Ai ka urdhruar q
t adhuroni vetm At. Kjo sht e vetmja fe e vrtet, por
shumica e njerzve nuk e di.

274

41. O shokt e mi t burgut! Njri prej jush do ti shrbej ver

pronarit t vet, kurse tjetri do t kryqzohet, e shpendt do t
han prej koks s tij. Kshtu sht caktuar kjo gj pr t ciln
pyett ju!
42. Jusufi i tha njrit prej ktyre t dyve, pr t cilin e dinte se do
t shptonte: Prmendm mua te pronari yt! Por djalli bri q
ai t harronte ta prmendte te pronari i vet dhe kshtu, Jusufi
mbeti edhe disa vjet n burg.
43. Dhe tha mbreti: Kam par n ndrr shtat lop t majme,
t cilat po i hanin shtat lop t dobta dhe kam par shtat
kallinj t gjelbr e shtat t tjer t thar. O paria ime, m shpjegoni
ndrrn time, nse dini ti interpretoni ndrrat!
44. Ata than: Kto jan ndrra t ngatrruara e ne nuk dim ti
shpjegojm.
45. Njrit nga ata dy q shptoi (nga burgu), iu kujtua pas nj
kohe e tha: Un do tju njoftoj pr shpjegimin e ksaj (ndrre),
vetm m drgoni (te Jusufi)!
46. (Shrbtori) I tha: O Jusuf, o njeri i drejt! Na shpjego
(ndrrn) pr shtat lop t majme, t cilat hahen prej shtat
SURJA 12

JSUF

lopve t dobta dhe pr shtat kallinj t gjelbr e shtat tjer t

thar, q t kthehem te njerzit e ta din edhe ata.
47. (Jusufi) tha: Do t mbillni shtat vjet rresht. Prodhimin q
do t korrni lreni n kallinj, prve nj pakice q do tju shrbej
pr t ngrn,
48. sepse pastaj do t vijn shtat vite t thata, t cilat do ti
harxhojn ato q i keni ruajtur ju, prve nj pakice q mund t
kurseni.
49. Pastaj, pas ktyre do t vij nj vit plot shi pr njerzit, vit n
t cilin ata do t shtrydhin (rrush, etj.).
50. Mbreti tha: Sillmani at! Kur (Jusufit) i erdhi i drguari, ai
i tha: Kthehu te mbreti yt e pyete: patn ato gra q pren
duart e veta? Me t vrtet, Zoti im i di dredhit e tyre!
51. Mbreti u tha (grave): Si qe puna juaj kur desht ta joshnit
Jusufin?. Ato than: Allahu na ruajt! Ne nuk dim asgj t keqe
pr at. Gruaja e Azizit (ministrit) tha: Tani do t dal n shesh e
vrteta! Un u prpoqa q ta joshja at; ai sht vrtet njeri i drejt.
52. (Jusufi) tha: (E krkova kt hetim) q ta dij ai147, se un
nuk e kam tradhtuar gjat kohs s mungess s tij. Vrtet, Allahu
nuk u jep fund t mir dredhive t tradhtarve.
53. Un nuk e shfajsoj veten, sepse shpirti (i njeriut) sht fort i
prirur pr t keqe, prve atij q e mshiron Zoti im. Me t
vrtet, Zoti im sht Fals dhe Mshir-plot.
54. Mbreti tha: Ma sillni at, do ta marr pran vetes. Pasi bisedoi
me t, i tha: Qysh sot, ti ke pozit t lart dhe je i besuar.
55. (Jusufi) i tha: M cakto prgjegjs t depove t vendit, sepse
un jam ruajts dhe njohs (i mir i ktyre punve).
56. Dhe kshtu, Ne i dham Jusufit pozit n at vend dhe ai
kishte far t dshironte. Ne e shprblejm me mshirn Ton,
k t duam dhe, punmirve nuk ua humbim shprblimin.
147

Ministri.

JSUF

SURJA 12

275

57. Ndrsa shprblimi i jets tjetr sht m i mir pr ata q

besojn dhe e kan frik Allahun.
58. Dhe erdhn vllezrit e Jusufit e hyn tek ai. Ai i njohu, por
ata nuk e njohn.
59. Kur i furnizoi ata me ushqim t nevojshm, u tha: M sillni
vllain tuaj prej babait! A nuk e shihni se un jua jap masn t
plot dhe jam m i miri mikprits?
60. Nse nuk ma sillni at, nuk do t ket m ushqim pr ju dhe
mos ejani tek un!
61. Ata than: Ne do t prpiqemi disi, q ta sjellim nga baba i
tij dhe do ta bjm kt.
62. Jusufi u tha shrbtorve t vet: Ngarkoni barrt n kafsht
e tyre e ua fusni brenda parat! Ata do ti gjejn ato, kur t shkojn
te familja e vet, kshtu q do t kthehen prsri te ne.

276

63. Kur u kthyen te babai i tyre, ata than: O ati yn! Nuk do
t na japin m ushqim. Prandaj drgoje me ne vllain ton, q t
mund t marrim ushqim; t sigurojm se ne do ta ruajm at!
64. Ai u tha: A mos vall tjua besoj juve, ashtu si jua pata
besuar m par vllan e tij? Allahu sht Ruajtsi m i mir dhe
Ai sht m i mshirshmi i mshiruesve!
65. Kur i eln barrt e tyre dhe gjetn t hollat e tyre, q ua
kishin kthyer, ata than: O ati yn! duam m tepr? Kto jan
gjrat tona; na jan kthyer. Ne do ta furnizojm familjen ton,
do ta ruajm vllain ton dhe do ta shtojm nj barr deveje
(ushqim), e kjo sht barr e leht.
66. Ai tha: Un kurrsesi nuk do ta drgoj me ju, derisa t betoheni
n Allahun, se do t ma ktheni, me prjashtim t rastit kur ju
rrezikon ndonj e keqe e madhe (t gjithve). Kur ata u betuan,
ai u tha: Allahu sht dorzns pr at q flasim ne.
67. O djemt e mi, mos hyni nga e njjta port (e qytetit), por
nga porta t ndryshme. Un nuk mund t largoj prej jush asgj
nga (ajo q ju ka caktuar) Allahu! Se pushteti i prket vetm
SURJA 12

JSUF

Allahut. Tek Ai mbshtetem un dhe tek Ai le t mbshteten ata

q dshirojn t jen t mbshtetur (tek Allahu)!
68. Kur ata hyn (n qytet), ashtu si i urdhroi babai i tyre, dshira
e Jakubit u prmbush, por kjo nuk i ndihmoi aspak para caktimit
t Allahut. Ai (Jakubi), n t vrtet, ka qen dijetar i madh, sepse
Ne e kemi msuar, por shumica e njerzve nuk e di.
69. Kur doln para Jusufit, ky e afroi vllan e vet (Beniaminin)
dhe i tha: Un n fakt jam vllai yt dhe mos u hidhro pr at
q m bn vllezrit tan!
70. Pasi i furnizoi me ushqimin e nevojshm, (Jusufi) shtiu nj
got (t mueshme) n ngarkesn e vllait t vet e pastaj nj
lajmtar thirri: O karvan, ju jeni vjedhs t vrtet!
71. Ata u kthyen drejt tyre (e than): ju ka humbur?
72. Than: Po krkojm gotn e mbretit. Kush e sjell at, ka
shprblim nj barr deveje ushqim. Un pr kt jam dorzns.
73. (Vllezrit e Jusufit) than: Betohemi pr Allahun, ju e dini se ne
nuk kemi ardhur t bjm turbullira n kt vend dhe nuk jemi vjedhs.
74. Ata pyetn: E cili do t jet dnimi, nse ju gnjeni?
75. (Vllezrit) than: Dnimi pr at, n barrn e t cilit gjendet
gota, sht q t mbahet peng ai vet. Kshtu i dnojm ne
keqbrsit.
76. Dhe nisi t kontrolloj barrt e tyre para barrs s vllait t
Jusufit. Pastaj nxori gotn nga barra e vllait t tij. Kshtu, Ne e
msuam Jusufin, q ta bnte kt dredhi. Ai, sipas ligjit t mbretit
nuk mund ta merrte (pr skllav) vllan e vet, prve se me
vullnetin e Allahut. Ne e ngrem lart at q duam, e mbi do t
ditur sht nj i Gjithdijshm.
77. (Bijt e Jakubit) than: Nse ka vjedhur, m par ka vjedhur
edhe vllai i tij!148 Jusufi heshti pr kt dhe nuk shpalli gj, por
Disa komentues t Kuranit (midis t cilve edhe Tabariu), thon se ky pohim
i referohet nj ngjarjeje, kur Jusufi ishte i vogl. At koh ai i kishte vjedhur
gjyshit nga nna, q ishte pagan, nj statuj t vogl idhulli dhe ia kishte thyer.
148

JSUF

SURJA 12

277

mendoi n vetvete: Ju jeni n pozit m t keqe. Allahu sht

m i dijshm pr ato q thoni ju.
78. (Bijt e Jakubit) than: O ministr, ai e ka baban shum
plak, andaj merr ndonjrin prej nesh n vend t tij! Ne po shohim
se ti je bamirs.
79. (Jusufi) tha: Allahu na ruajt, si t marrim at tjetrin n vend
t atij te i cili e kemi gjetur sendin ton! Ather, ne, me t vrtet,
do t ishim t padrejt!
80. Meq e humbn shpresn n t (Jusufin), u shprndan dhe
u kshilluan fshehurazi. M i madhi nga ata tha: A nuk e dini q
babai juaj ka marr prej jush betimin n Allahun. Ju edhe m
par e keni shkelur betimin q bt pr Jusufin. Nuk do t ndahem
prej ktij vendi, derisa t m lejoj babai im ose t m gjykoj
Allahu, sepse Ai sht Gjykatsi m i mir.

278

81. Kthehuni te babai juaj dhe thoni: O babai yn, djali yt ka

vjedhur. Ne dshmojm vetm pr at q dim. Ne nuk mund
ta parashikonim t panjohurn149.
82. Pyet banort e qytetit n t cilin kemi qen dhe karvanin me
t cilin kemi udhtuar dhe ki besim se ne jemi t drejt!
83. Jakubi tha: Nuk sht kshtu, por ju keni kurdisur dika.
Un do t kem durim. Shpresoj se Allahu do t mi kthej t
gjitha, sepse Ai, n t vrtet, sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
84. U largua prej tyre dhe tha: O i mjeri un pr Jusufin! Syt
i ishin zbardhur prej pikllimit dhe ishte plot zemrim.
85. Ata than: Pr Allahun, ti po e prmend Jusufin pa pushim,
saq do t smuresh rnd ose do t vdessh!
86. (Jakubi) tha: Un dhimbjen time dhe pikllimin tim ia paraqes
vetm Allahut e nga Allahu di at q nuk e dini ju.
87. O bijt e mi, shkoni e krkoni lajme pr Jusufin dhe vllain
e tij dhe mos e humbni shpresn n mshirn e Allahut. Shpresn
n mshirn e Allahut nuk e humb askush, prve jobesimtarve.
149

Pra, nuk mund ta dinim faktin se Beniamini do t vidhte.

SURJA 12

JSUF

88. Kur ata doln para Jusufit, than: O ministr, ne dhe familjen
ton e ka goditur nj fatkeqsi e madhe dhe kemi sjell pak
gjra! Sidoqoft, na e plotso masn (pr ushqimin) ton dhe na
jep lmosh, sepse Allahu i shprblen dhnsit e lmoshs.
89. Ai tha: A nuk e mbani mend far keni br me Jusufin dhe
vllan e tij, kur ishit t paditur?
90. Ata than: Vall, ti je vrtet Jusufi?! Ai u prgjigj: Po, un
jam Jusufi e ky sht vllai im. Allahu na mshiroi. At q ruhet
(nga gjynahet) dhe bhet i durueshm, Allahu e shprblen, se Ai
kurr nuk ia humb shprblimin punmirve.
91. Ata than: Betohemi pr Allahun, vrtet q Allahu t ka
ngritur ty mbi ne dhe ne paskemi qen vrtet t gabuar.
92. Ai u tha: Sot ska qortim pr ju; Allahu do tju fal. Ai sht
m i mshirshmi i mshiruesve!
93. Shkoni me kt kmish timen dhe vreni n fytyrn e atit
tim e ai do t shoh, dhe mi sillni tr familjet tuaja!
94. Kur karvani u largua nga vendi (Egjipti), babai i tyre tha:
Un, me t vrtet, po ndiej ern e Jusufit, ndonse ju mund t
m quani matuf .
95. Ata than: Pr Allahun, me t vrtet, ti edhe tani qndron
n gabimin e mparshm.
96. Kur erdhi sjellsi i lajmit t mir dhe ia vuri kmishn n
fytyr, atij iu kthye shikimi. Ai tha: A nuk ju kam thn se un di
nga Allahu at q ju nuk e dini.
97. Ata than: O babai yn, krko falje pr ne e pr gabimet
tona! Ne paskemi qen vrtet gjynahqar.
98. Ai u prgjigj: Do ta lus Zotin tim q tju fal. Pa dyshim q
Ai sht Falsi dhe Mshirploti.
99. Kur ata hyn te Jusufi, ai i afroi pran prindrit e vet dhe tha:
Hyni n Egjipt! Me lejen e Allahut, ju do t jeni t sigurt prej
do t keqeje.

JSUF

SURJA 12

279

100. Ai i ngriti prindrit e vet n fron dhe ata t gjith iu pruln

atij. Ai tha: O babai im, ky sht shpjegimi i ndrrs sime t
dikurshme. Zoti im e prmbushi at. Mua m bri mirsi, kur
m nxori nga burgu, kurse juve ju solli nga shkrettira, pasi djalli
pati futur ngatrres midis meje dhe vllezrve t mi. Vrtet,
Zoti im sht i But me k t doj; Ai sht i Gjithdijshmi dhe
i Urti!
101. O Zoti im! Ti m ke dhn pushtet dhe m ke msuar
shpjegimin e ndrrave! O Krijues i qiejve dhe i Toks, Ti je
Mbrojtsi im edhe n kt bot, edhe n botn tjetr! Bj q t
vdes si mysliman dhe m shoqro me punmirt (n botn
tjetr)!
102. Kto jan disa nga historit e fshehta, t cilat Ne po ti
shpallim ty (o Muhamed). Ti nuk ke qen me ata, kur vendosnin
pr punn e tyre dhe kurdisnin dredhira.

280

103. Shumica e njerzve, sado q t dshirosh ti, nuk jan

besimtar.
104. Ti nuk po krkon prej tyre kurrfar shprblimi pr kt. Ai
(Kurani) sht vetm kshill pr t gjith njerzit.
105. Eh, sa shum shenja ka n qiej dhe n Tok, pran t cilave
ata kalojn pa ua vn veshin!
106. Shumica e tyre nuk besojn n Allahun, pa i shoqruar Atij
njkohsisht (idhuj t rrem) n adhurim.
107. A jan t sigurt ata se nuk do ti godas nj dnim
gjithprfshirs nga Allahu apo q nuk do tu vij papritmas
Ora, ndrkoh q jan t pavetdijshm?
108. Thuaj: Kjo sht rruga ime: t ftoj drejt Allahut me dituri
t plot, un dhe dokush q m pason mua. I prlvduar qoft
Allahu; un nuk jam prej idhujtarve!
109. Para teje, Ne kemi drguar vetm burra nga banort e
qyteteve, t cilt i frymzuam me shpallje. Vall! A nuk kan
udhtuar ata npr bot pr t par se si ka qen fundi i popujve,
SURJA 12

JSUF

q kan jetuar para tyre? Pa dyshim, bota tjetr sht m e mir

pr ata q (e) kan frik (Allahun). Pra, a nuk kuptoni?
110. Dhe, kur t drguarit gati e humbn shpresn dhe menduan
se do t shpalleshin gnjeshtar, ather u arriti ndihma Jon: Ne
shptojm at q duam dhe dnimi Yn nuk zmbrapset nga
populli keqbrs.
111. N tregimet e atyre (t drguarve) ka kshilla pr ata q
jan me mend. Ky (Kuran) nuk sht tregim i trilluar, por ai
sht vrtetues i atyre (librave) q jan shpallur para tij, sht
shpjegues i do gjje dhe udhrrfyes e mshir pr njerzit
besimtar.

281

JSUF

SURJA 12

13

SURJA ER-RAD
Mekase - 43 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif Lm Mm R. Kto jan vargjet e Librit (Kuranit)! Ajo

q t sht shpallur ty (Muhamed) prej Zotit tnd sht e Vrteta,
por shumica e njerzve nuk e besojn.

282

2. Allahu sht Ai q qiejt i ka ngritur me shtylla, t cilat nuk

mund ti shihni e m pas sht ngritur mbi Fron. Ai ka nnshtruar
Diellin dhe Hnn; t gjitha kto rrotullohen pr nj koh t
caktuar. Ai i drejton t gjitha shtjet dhe i shpjegon n hollsi
shpalljet, me qllim q ju t bindeni se do t takoheni me Zotin
tuaj.
3. sht Ai q e ka shtrir tokn, duke krijuar n t male dhe
lumenj. Dhe pr do lloj fruti, Ai ka krijuar nga nj ift. Ai ka
br q nata ta mbuloj ditn. Me t vrtet, n kto ka shenja
pr njerzit q mendojn.
4. N Tok ka vise q jan t lidhura njri me tjetrin, ka kopshte
t mbjella me hardhi, ka ara dhe palma me nj pip ose shum
pipa, t cilat ujiten me t njjtin uj, por disa nga frutet i bjm
m t shijshme nga t tjerat. Pa dyshim, n kto ka shenja pr
njerzit q kan mend.
5. Nse ti (Muhamed) uditesh nga idhujtart, jan vrtet t
uditshme fjalt e tyre: Vall, pasi t bhemi dh, do t krijohemi
vrtet prsri?! Kta jan ata q nuk besojn n Zotin e tyre dhe
n qafat e t cilve do t ket vargonj; kta jan banort e
Xhehenemit, n t cilin do t qndrojn prher.
6. Ata t krkojn ty me ngut tu sjellsh t keqen para s mirs,
ndonse para tyre ka pasur shum dnime shembullore. Zoti yt
SURJA 13

ER-RAD

sht Fals pr njerzit pavarsisht gjynaheve t tyre, por, n t

vrtet, Zoti yt sht edhe i ashpr n dnim.
7. Jobesimtart thon: Sikur ti ishte drguar atij150 nj mrekulli
nga Zoti i tij? N t vrtet, ti je vetm paralajmrues. E, pr
do popull ka udhrrfyes.
8. Allahu e di se mbart do femr dhe e di sa shkurtohet e sa
zgjatet (koha e lindjes). do gj tek Ai sht me mas.
9. Ai i di gjrat e dukshme dhe t padukshme. Ai sht i Madhi,
i Larti.
10. (Pr At) njlloj sht: si ai prej jush q flet me vete edhe ai q
flet me z t lart, si ai q fshihet natn edhe ai q ecn ditn.
11. Njeriu ka prcjells (engjj), para tij dhe pas tij, q e mbikqyrin
at me urdhrin e Allahut. Me t vrtet, Allahu nuk e ndryshon
gjendjen e nj populli, derisa ata t ndryshojn kan n vetvete.
Kur Ai dshiron ta ndshkoj nj popull, askush nuk mund ta
pengoj At; dhe ata, prve Tij, skan asnj ndihms.
12. Ai jua tregon juve vettimn, duke ju br t friksoheni e t
shpresoni; sht Ai q krijon re t rnda (me shi).
13. Bubullima e madhron At me falnderim, por edhe engjjt,
nga frika ndaj Tij; Ai i drgon rrufet dhe godet me to k t
doj; - dhe ata prsri diskutojn pr Allahun, ndrkoh q Ai
sht i ashpr n ndshkime.
14. Vetm pr At sht lutja e vrtet! Kurse idhujt, t cilve
jobesimtart u luten n vend t Allahut, nuk u prgjigjen lutjeve
t tyre aspak. Rasti i tyre sht si rasti i atij q i zgjat duart tek uji,
pr ti ardhur te goja, por ai kurrsesi nuk i vjen. Lutja e
jobesimtarve sht e kot.
15. Allahut i prulet n sexhde gjithka q gjendet n qiej dhe n
Tok, me hir a me pahir, si dhe hijet e tyre i prulen n mngjes
dhe n mbrmje.
150

Profetit Muhamed (a.s.).

ER-RAD

SURJA 13

283

16. Thuaj: Kush sht Zoti i qiejve dhe i Toks? dhe prgjigju:
Allahu! Thuaj: A mos vall, ju zgjidhni pr mbrojts n vend
t Tij, ata q nuk mund ti sjellin vetes as dobi, as dm? Thuaj:
A jan t njjt i verbri dhe ai q sheh? Ose a jan njsoj terri
dhe drita? Apo ata (idhujtart) i veshin Allahut ortak, t cilt
krijojn si krijon Ai, kshtu q krijimi u ngjan i njjt atyre
(idhujtarve)?! Thuaj: Allahu sht Krijuesi i do gjje dhe Ai
sht i Vetmi, Ngadhnjimtari.
17. Ai e zbret shiun nga qielli, prandaj rrjedhin lumenjt me mas
dhe rrjedha bart mbeturinat mbi siprfaqen e ujit. Edhe zgjyra,
kur e shkrijn njerzit n zjarr q t bjn stoli ose vegla, sht
mbeturin, si ajo. Kshtu, Allahu jep shembullin e s vrtets dhe
t s pavrtets: Mbeturinat hidhen, ndrsa ajo q u shrben
njerzve mbetet n tok. Kshtu, Allahu i shpjegon shembujt.

284

18. Pr ata q i prgjigjen Zotit t tyre, sht prgatitur e mira e

madhe. Ndrsa ata q nuk i prgjigjen Atij - sikur t ishte e tyre
gjithka q gjendet n Tok, madje edhe nj her aq, ata do ta
sakrifikonin at (pr t shptuar). Njerzve t till u sht
prgatitur llogari e rnd dhe strehimi i tyre sht Xhehenemi.
Eh, sa shtrat i shmtuar q sht ai!
19. Vall, ai q di se ajo q t sht shpallur ty (Muhamed) nga
Zoti yt sht e vrteta, a sht njsoj me at q sht i verbr
(ndaj ktij fakti)? Vetm njerzit q kuptojn ia vn veshin ksaj.
20. Kta jan ata q i prmbahen beslidhjes me Allahun dhe
nuk e prishin premtimin;
21. dhe ata q mbajn lidhjet (familjare) q ka urdhruar Allahu
t mbahen, q kan frik Zotin e tyre e i friksohen llogaris s
rnd;
22. dhe ata q durojn pr t fituar dashurin e Zotit t tyre, q
falin namazin, q ndajn fshehurazi dhe haptazi nga ajo q ua
kemi dhn Ne dhe, q t keqen, e kthejn me t mir. Ktyre u
takon shprblimi n Shtpin e fundit:

SURJA 13

ER-RAD

23. Xheneti i Adnit, n t cilin do t hyjn ata dhe besimtart e

ndershm prej prindrve t tyre, grave dhe pasardhsve t tyre.
Dhe engjjt do t hyjn tek ata nga do der (e Xhenetit)
24. (e do tu thon): Shptimi qoft mbi ju, pr durimin q keni
treguar (n jetn e ksaj bote)! Sa vendbanim i bukur q sht
ky!
25. Sa pr ata q shkelin beslidhjen me Allahun, pasi jan zotuar
pr at e, q kpusin lidhjet (familjare) q ka urdhruar Allahu t
ruhen dhe bjn rregullime n Tok - mbi ta rndon mallkimi
dhe prfundimi i keq!
26. Allahu ia shton furnizimin kujt t doj dhe ia pakson kujt t
doj. Jobesimtart i gzohen jets s ksaj bote, por jeta e ksaj
bote n krahasim me botn tjetr sht vetm knaqsi kalimtare.
27. Jobesimtart thon: Pse nuk i drgohet atij (Muhamedit
a.s.) nj mrekulli nga Zoti i tij? Thuaj: Me t vrtet, Allahu
shpie n humbje ata q Ai do, ndrsa udhzon n rrug t drejt
ata q kthehen tek Ai,
28. ata q besojn dhe zemrat e t cilve, kur prmendet Allahu,
qetsohen. Vrtet, zemrat qetsohen me prmendjen e Allahut!
29. Pr ata q besojn dhe bjn vepra t mira ka do mirsi dhe
vendbanim t mrekullueshm!
30. Dhe, kshtu Ne t drguam ty tek nj popull, para t cilit
kan kaluar shum popuj, q ti tu lexosh atyre shpalljen q t
kemi dhn, sepse ata nuk e besojn t Gjithmshirshmin. Thuaj:
Ai sht Zoti im, ska zot tjetr prve Tij; tek Ai mbshtetem
dhe tek Ai kthehem!
31. (Idhujtart e Meks thon:) Sikur t kishte nj Kuran me t
cilin t lviznin malet ose t coptohej toka, ose t flisnin t vdekurit
(q t besojm Muhamedin)? Jo, e gjith shtja151 i takon (vetm)
Allahut. Vall, a nuk e din ata q besojn se sikur t donte Allahu,
do ti kishte udhzuar t gjith njerzit (n besim)?! Kurse,
151

D.m.th. besimi apo mosbesimi i idhujtarve.

ER-RAD

SURJA 13

285

jobesimtart (e Meks), pr at q kan br, vazhdon ti godas

shkatrrimi apo t bjer pran shtpive t tyre, derisa t kryhet
premtimi i Allahut152. Nuk ka dyshim se Allahu e kryen premtimin
e Tij.
32. Edhe para teje jan tallur me t drguar, andaj Un u kam
dhn afat atyre q kan mohuar e pastaj i kam ndshkuar; eh si
ka qen dnimi Im!
33. Vall, Ai q sht mbikqyrs pr doknd se far punon, a
sht njsoj si idhujt q sdgjojn e sshohin gj?! E megjithat
ata i shoqrojn Allahut zota t rrem (n adhurim)? Thuaj: M
tregoni emrat e atyre (idhujve q ia bni shok Allahut)! Apo ju
po e njoftoni At pr ndonj gj q Ai nuk e di n tok apo
thoni vetm fjal boshe? Jo, por jobesimtarve dinakrit e veta
u duken t hijshme; ata jan larguar nga rruga e drejt. Pr at q
Allahu e shpie n humbje, ska udhrrfyes.

286

34. Pr ata ka dnim n kt jet, por dnimi n jetn tjetr, me siguri,

sht edhe m i ashpr; pr ata ska mbrojts nga dnimi i Allahut.
35. Xheneti q u sht premtuar besimtarve sht i till q, npr
t rrjedhin lumenj; frutat dhe freskia e tij jan t prhershme. Ky
sht fundi i besimtarve, kurse fundi i jobesimtarve sht zjarri.
36. Ata, t cilve ua kemi zbritur Librin, gzohen pr at q t
kemi shpallur ty. Dhe (ka) disa prej grupeve q mohojn dika
prej tij. Thuaj: Mua m sht urdhruar q ta adhuroj vetm
Allahun dhe q t mos i shoqroj Atij asgj (n adhurim). Vetm
Atij i lutem dhe vetm tek Ai kthehem.
37. Ja, kshtu, Ne e kemi zbritur (Kuranin) n gjuhn arabe (pr
t qen) si gjykim (pr njerzit). Por, nse ti ndjek dshirat e tyre,
pas dijes q t ka ardhur, ti nuk do t kesh as ndihms, as mbrojts
prej Zotit.
38. Vrtet, edhe para teje Ne kemi sjell t drguar, t cilve u
kemi dhn gra dhe pasardhs. Asnj i drguar nuk ka sjell me
152

lirimi i Meks.
SURJA 13

ER-RAD

vete asnj mrekulli, prvese me lejen e Allahut. do periudh e

kohs ka librin e vet (ku sht shnuar caku i saj).
39. Allahu fshin far t doj e ngulit far t doj (n kt libr);
dhe tek Ai sht Libri amz.
40. Edhe nse Ne t tregojm ty nga dnimi q u kemi premtuar
atyre apo ta marrim shpirtin m par, detyra jote sht t kumtosh
Shpalljen, se llogaria sht te Ne.
41. A nuk e shohin ata se Ne po ua zvoglojm tokn153 nga
skajet e saj? Allahu gjykon, dhe askush nuk mund ta thyej gjykimin
e Tij; Ai sht i shpejt n llogari.
42. Dredhi kan br edhe ata q kan qen para tyre, por Allahu
sht zotrues i t gjitha dredhive. Ai e di far fiton do njeri
dhe mohuesit do ta din se pr k do t jet prfundimi m i
mir.
43. Jobesimtart thon: Ti nuk je i drguar! Thuaju (o
Muhamed!): Mjafton Allahu pr dshmitar midis meje dhe jush
dhe ata q kan dijeni pr Librin (besimtart ifut dhe t krishter
t asaj kohe).

D.m.th. po ua zvoglojm idhujtarve t Meks territorin ku shtrihet pushteti

i tyre.
153

ER-RAD

SURJA 13

287

14

SURJA IBRHM
Mekase - 52 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif Lm R. Kt Libr ta kemi shpallur ty (o Muhamed),

pr ti nxjerr njerzit, me lejen e Zotit t tyre, nga errsira n
drit, n rrugn e t Plotfuqishmit, t Denjit pr do lavd,
2. Allahut, t Cilit i prket gjithka q gjendet n qiej dhe n
Tok. Mjer mohuesit pr dnimin e tmerrshm (q i pret)!

288

3. Mjer ata q jetn e ksaj bote e duan m shum se at t

bots tjetr, q largojn njerzit nga rruga e Allahut dhe dshirojn
ta shtrembrojn at! Ata jan n humbje t madhe.
4. Ne nuk kemi uar asnj t drguar, prvese n gjuhn e
popullit t tij, pr tu shpjeguar atyre (shpalljet e Zotit). Allahu e
shpie n humbje k t doj dhe e udhzon n rrug t drejt k
t doj. Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti.
5. Ne e drguam Musain me shenjat Tona (dhe i tham): Nxirre
popullin tnd nga errsira n drit dhe prkujtoju atyre ditt e
Allahut154! Vrtet, n kt ka shenja pr do njeri q sht i
durueshm dhe falnderues.
6. (Kujto) kur Musai i tha popullit t vet: Kujtoni dhuntin q ju
dha Allahu, kur ju shptoi nga populli i Faraonit, q ju mundonte
me torturat m t rnda, duke vrar djemt tuaj e duke jua ln
gjall femrat. Kjo ka qen nj sprov e madhe pr ju nga Zoti juaj.
7. (Kujtoje) kur Zoti juaj kumtoi: Nse tregoheni mirnjohs,
Un do tjua shtoj edhe m shum begatit e Mia; por, nse ju

154

D.m.th. ditt e begative dhe t vshtirsive q u ka dhuruar Allahu.

SURJA 14

IBRHM

mohoni mirsit e Mia, (ather dijeni se) dnimi Im sht i

rnd.
8. Dhe Musai tha: Nse mohoni ju dhe t gjith ata q jan n
Tok, (dijeni se) Allahu sht vrtet i Vetmjaftueshm dhe plot
lavdi.
9. A nuk ju ka ardhur lajmi pr ata q kan qen para jush: pr
popullin e Nuhut, fiset Ad e Themud dhe pr ata pas tyre? Vetm
Allahu i di ata! T drguarit e tyre u solln shenja t qarta, por ata
vinin duart n goj (me tallje) dhe thoshin: Ne nuk besojm n
mesazhin tuaj. Ne kemi dyshim t madh ndaj asaj q na thrrisni ju!
10. T drguarit e tyre u than: Vall, a mund t dyshohet n
Allahun, Krijuesin e qiejve dhe t Toks?! Ai ju thrret juve pr
tju falur disa gjynahe tuajat dhe q tju lr deri n afatin e
caktuar. Ata than: Ju jeni vetm njerz si ne. Ju dshironi t
na shmangni nga ajo q kan adhuruar t part tan. Andaj, na
sillni prova t dukshme!
11. T drguarit e tyre u than: Ne jemi vetm njerz si ju, por
Allahu ia dhuron hirin e Tij kujt t doj prej robrve t Vet, ne
nuk mund tju sjellim prova pa urdhrin e Allahut. Besimtart le
t mbshteten vetm tek Allahu.
12. E prse t mos mbshtetemi tek Allahu, kur Ai tashm na ka
treguar rrugn e drejt, n t ciln po ecim? Ne do ti durojm
prndjekjet tuaja e ata q besojn, le t shpresojn vetm tek Allahu!
13. Mohuesit u than t drguarve t tyre: Ne do tju dbojm
nga vendi yn ose do t ktheheni n fen ton! Ather, Zoti u
shpalli (t drguarve t Vet): Ne do ti zhdukim keqbrsit,
14. e pas tyre do tju vendosim n tokn e tyre. Kjo sht pr ata
q kan frik nga qndrimi para Meje (pr gjykim) dhe i tremben
premtimit (dnimit) Tim.
15. Dhe (t drguarit) krkuan ndihm (nga Allahu), kurse
kokfortt kryelart u shkatrruan.
16. Pas tyre sht Xhehenemi, ku do t pijn uj t qelbur,
IBRHM

SURJA 14

289

17. t cilin do ta gjerbin e nuk do t mund ta glltisin. Vdekja do

tu vij atyre nga t gjitha ant, por nuk do t vdesin. Ata i pret
nj dnim i rnd.
18. Vepra e atyre, q nuk besojn Zotin e tyre, i shmbllen hirit, t
cilin e shprndan era n nj dit t stuhishme. Ata nuk do t ken
asnj dobi nga veprat q kan punuar. Kjo sht humbja e madhe.
19. Vall, a nuk sheh ti sesi Allahu ka krijuar me urtsi qiejt dhe
Tokn? Nse dshiron, Ai mund tju zhduk ju dhe t sjell nj
popull t ri;
20. kjo nuk sht pun e rnd pr Allahun Fuqiplot.

290

21. T gjith do t dalin para Allahut. (Ather), ata q kan qen

t prulur, do tu thon atyre q kan qen kryelart: Ne kemi
qen ithtart tuaj. A do t mund t lehtsoni ju prej nesh dika
nga dnimi i Allahut? Ata do t thon: Sikur t na kishte
udhzuar Allahu n rrugn e drejt, edhe ne do tju kishim
udhzuar ju. Rnkojm apo durojm, pr ne njsoj sht, nuk
do t ket shptim.
22. Dhe, kur t marr fund puna, djalli do t thot: Vrtet,
Allahu ju bri nj premtim t vrtet. Edhe un ju premtova,
por ju mashtrova. Un nuk kam pasur kurrfar pushteti mbi ju.
Un thjesht ju thirra e ju mu prgjigjt. Prandaj, mos m qortoni
mua, por qortoni veten! Un nuk jam shptimtari juaj e as ju nuk
jeni shptimtart e mi. Un tani e mohoj q m bt ortak me
Allahun (n adhurim). Vrtet, keqbrsit do t ken nj dnim
t dhembshm.
23. Ndrsa ata q besojn dhe bjn vepra t mira, do t
pranohen n kopshte, npr t cilat rrjedhin lumenj dhe ku, me
lejen e Zotit t tyre, do t banojn prher. Atje do t prshndeten
me fjaln: Selam!
24. Vall, a nuk e sheh se si Allahu e prqas fjaln e mir me pemn
e mir, e cila rrnjn e ka t fort n tok, kurse degt nga qielli?
25. Me lejen e Zotit t saj (pema) jep fruta n do koh. Allahu
u tregon shembuj njerzve, q tua vn veshin.
SURJA 14

IBRHM

26. Fjala e keqe sht si pema e keqe me rrnj t shkulura, e paqndrueshme pr ekzistenc.
27. Allahu i forcon besimtart me fjal t qndrueshme n kt
bot dhe n botn tjetr, kurse keqbrsit i shpie n humbje;
Allahu bn t doj.
28. Vall, a nuk i sheh ata q dhuntin e Allahut e kan ndrruar
me mohim dhe e kan sjell popullin e tyre n Shtpin e
shkatrrimit?
29. Ata do t digjen n Xhehenem. Eh, sa vendbanim i tmerrshm
sht ai!
30. Ata kan trilluar zota t rreme si ortak t Allahut pr ti
larguar (njerzit) nga rruga e Tij. Thuaj: Knaquni, se prfundimi
juaj sht n zjarr!
31. Thuaju robrve t Mi, t cilt besojn: Le t falin namazin
dhe le t japin fshehurazi dhe haptazi nga ajo q ua kemi dhn
Ne, para se t arrij dita n t ciln ska as tregti, as miqsi.
32. Allahu sht Ai q ka krijuar qiejt dhe Tokn. Ai lshon uj
nga qielli e nprmjet tij nxjerr fruta si ushqim pr ju. Ai i ka
vn n shrbimin tuaj anijet, q me lejen e Tij, ju t lundroni me
ato npr dete. Ai i ka krijuar lumenjt pr dobin tuaj
33. e po ashtu edhe Diellin dhe Hnn, q lvizin vazhdimisht.
Ai ka vn n shrbimin tuaj natn dhe ditn.
34. Ai ju jep gjithka q i krkoni. Edhe nse prpiqeni ti
numroni dhuntit e Allahut, nuk do t mund ti numroni dot.
Njeriu sht vrtet i padrejt dhe mosmirnjohs.
35. (Kujtoje) kur Ibrahimi tha: O Zoti im, bje t sigurt kt qytet155
dhe m ruaj mua dhe pasardhsit e mi nga adhurimi i idhujve!
36. O Zoti im, ata kan shmangur shum njerz (nga rruga e
drejt). Ai q m pason mua, sht i fes sime; ndrsa pr at q
m kundrshton mua, Ti, me t vrtet, je Fals dhe Mshirplot.
155

Mekn.

IBRHM

SURJA 14

291

37. O Zoti yn, un kam vendosur disa nga pasardhsit e mi, n

nj lugin q nuk mbillet, afr Shtpis Tnde t Shenjt, q t
falin namazin. Prandaj, bj q zemrat e njerzve t ndiejn
dashamirsi pr ata dhe jepu fruta, me qllim q ata t t
falnderojn.
38. O Zoti yn, Ti e di vrtet far fshehim e far shfaqim
haptazi. Allahut nuk i fshihet asgj, as n Tok, as n qiell.
39. Qoft lavdruar Allahu, i cili n pleqri m dhuroi Ismailin
dhe Ishakun! Vrtet, Zoti im i dgjon lutjet!
40. O Zoti im, bj q un dhe pasardhsit e mi t kryejm prher
namazin! O Zoti yn, na i prano lutjet!
41. O Zoti yn, m fal mua, prindrit e mi dhe besimtart n
Ditn, kur do t jepet llogari!

292

42. Mos mendo kurrsesi q Allahu nuk e vren at q bjn

keqbrsit! Ai vetm ua shtyn (dnimin) deri n Ditn, kur syt e
tyre do t zgurdullohen (nga tmerret q do t shohin),
43. dhe, duke vrapuar me kok lart, nuk do t mund ti lvizin
syt, ndrsa zemrat e tyre do t jen t zbrazta (nga tmerri).
44. Ti (o Muhamed) paralajmroji njerzit pr Ditn q atyre do
tu vij dnimi e keqbrsit do t thon: O Zoti yn, na lr edhe
pr pak koh! Ne do ti prgjigjemi thirrjes Tnde dhe do ti
pasojm t drguarit! Por atyre do tu thuhet: Vall, a nuk
betoheshit m par se sdo t kishte zhdukje pr ju?
45. Ju banuat n vendbanimet e atyre q e kishin ngarkuar veten
me gjynahe dhe e kishit t qart se si kishim vepruar me ta. Dhe
Ne ju kishim treguar shum shembuj.
46. Ata kurdisin dredhit e tyre, por Allahu i di dredhit e tyre.
Edhe sikur prej dredhive t tyre t shembeshin malet, ata nuk
do tia dalin mban.
47. As mos mendo se Allahu nuk do tua mbaj premtimin e
Vet t drguarve. Allahu sht vrtet i Plotfuqishm dhe i Zoti
pr shpagim.
SURJA 14

IBRHM

48. Ditn, kur Toka do t ndrrohet me tok tjetr, por edhe

qiejt, t gjith do t dalin para t Vetmit dhe Ngadhnjyesit Allah.
49. Dhe at dit do ti shohsh keqbrsit t lidhur n pranga;
50. rrobat do ti ken prej katrani e zjarri do tua mbshtjell
fytyrat,
51. (Kshtu do t jet) n mnyr q Allahu t shprblej cilindo
pr at q ka punuar. Allahu sht vrtet i shpejt n llogari.
52. Ky (Kuran) sht shpallje e qart pr njerzit, me qllim q
ata t marrin paralajmrim nprmjet tij, q ta din se Allahu
sht Nj Zot i Vetm dhe q t kshillohen njerzit e menur!

293

IBRHM

SURJA 14

15

SURJA EL-HIXHR
Mekase - 99 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif Lm R. Kto jan vargjet e Librit, t Kuranit t qart!

2. Do t vij dita (e Kiametit), kur mohuesit do t dshirojn q
t ishin mysliman.
3. Lri ata q t han e t knaqen dhe le ti mashtroj shpresa;
ata do ta marrin vesh!
4. Ne nuk kemi zhdukur asnj vend, pa i ardhur koha e caktuar.

294

5. Asnj popull nuk mund as ta shpejtoj, as ta ngadalsoj afatin

(e shkatrrimit t vet).
6. Ata (idhujtart) thon: O ti q t sht shpallur Kshilla
(Kurani), ti je vrtet i marr!
7. Prse nuk na sjell engjjt, nse ajo q thua sht e vrtet?
8. Ne i drgojm engjjt vetm me shpallje dhe dnim e ather
(t dnuarve) nuk u jepet afat pr t pritur.
9. Sigurisht, Ne e kemi shpallur Kuranin dhe, sigurisht, Ne do ta
ruajm at.156

Ky varg na tregon se Zoti sht mbrojts i Kuranit Fisnik deri n Ditn e

Kiametit. Ne e shohim se si ka vazhduar dhe po vazhdon porosia e Profetit a.s.,
kur ka thn: Un ju kam ln juve Kuranin dhe fjalt (hadithet) e mia.
Mbshtetuni n to, se kurr nuk do t humbni. Edhe n kt koh, kur dijetart
e njohur mysliman t bots, i pyesin pr nj shtje, ata duhet t prmendin nj
varg kuranor ose nj hadith, n baz t t cilve jepet prgjigjja. Anasjelltas, nse
prgjigjen pa prmendur nj varg kuranor ose hadith, fjalt e tyre nuk e kan
vlern e duhur. Dijetart e bots islame kan pr detyr ti studiojn vargjet e
156

SURJA 15

EL-HIXHR

10. Ne u kemi uar t drguar edhe para teje, sekteve t

mparshme,
11. Por ata talleshin me do t drguar q u vinte.
12. Ja, kshtu Ne e bjm mohimin t futet n zemrat e
gjynahqarve.
13. Ata nuk e besojn at157, me gjith shembujt e popujve t
kaluar.
14. Edhe sikur Ne t hapnim nj der t qiellit dhe t ngjiteshin
npr t,
15. ata me siguri q do t thoshin: Syt tan kan qen t
shushatur, madje na kan magjepsur!
16. Ne kemi krijuar yjsi n qiell dhe e kemi zbukuruar at pr
shikuesin.
17. Ne e ruajm at (qiellin) nga do djall i mallkuar158,
18. prve ndonjrit q dgjon vjedhurazi e t cilin arrin nj yll i
kputur me flak t dukshme.
19. Dhe Tokn e kemi shtrir e npr t kemi shprndar male
t patundura. Ne kemi br q n tok t rritet do gj n
prpjestim
20. E aty kemi br mjetet e jetess pr ju dhe pr ata q nuk i
mbani ju.
21. Nuk ka asnj send q t mos gjenden tek Ne thesaret e tij;
por prej tij Ne japim me mas t caktuar.
22. Ne i drgojm errat pr pllenim dhe zbresim nga qielli uj,
prej t cilit ju japim t pini e t cilin nuk mund ta depozitoni dot.

Kuranit dhe hadithet, n mnyr q t mos imitojn dhe kopjojn asknd, sepse
imitimi dhe kopjimi urrehen n Fen Islame (prkthyesi).
157
Muhamedin (a.s.)
158
Allahu e ruan qiellin me yje, q djajt t mos dgjojn lajmet q prcjellin
engjjt pr far do t ndodh n Tok.
EL-HIXHR

SURJA 15

295

23. N t vrtet, vetm Ne e japim jetn dhe e sjellim vdekjen

dhe vetm Ne jemi trashgimtart (e gjithkaje).
24. Vetm Ne i dim ata q kan qen para jush dhe vetm Ne
i dim ata, q do t vijn pas jush.
25. Sigurisht q Zoti yt do ti tuboj ata t gjith; Ai sht vrtet
i Urt dhe i Gjithdijshm.
26. Ne e kemi krijuar njeriun prej nj balte t that t marr nga
balta e zez pa form,
27. kurse para tij kemi krijuar xhindet nga zjarri pa tym.
28. Kur Zoti yt u tha engjjve: Un do t krijoj nj njeri prej
balts s that t marr nga balta e zez pa form.
29. Kur ti jap formn dhe ti fryj prej shpirtit Tim159, ju ti pruleni
atij n sexhde,
30. T gjith engjjt s bashku iu pruln atij n sexhde,

296

31. Prve Iblisit. Ai nuk pranoi tu bashkohej atyre q bn sexhde.

32. Allahu i tha: O Iblis, pate ti q su bashkove me ata q u
pruln?
33. Iblisi tha: Un nuk i prulem nj vdekatari q Ti e ke krijuar
nga balta e that e marr prej balts s zez pa form.
34. Allahu tha: Ather, dil prej Xhenetit! Ti je vrtet i mallkuar!
35. Le t jet mallkimi mbi ty deri n Ditn e Kiametit!
36. Iblisi tha: Zoti im, m jep afat deri n ditn kur ata do t
ringjallen!
37. Zoti tha: Sigurisht q do t t jepet afat
38. deri n nj dit t caktuar.160"
ti fryj prej shpirtit Tim: pra, prej shpirtit t krijuar nga Allahu posarisht pr
njeriun. Shpirti i njeriut sht krijes e Allahut dhe jo pjes e Qenies s Tij Hyjnore.
160
Sipas komentuesve t Kuranit, kjo dit mund t jet dita kur i fryhet Surit pr her
t par, pr t lajmruar shkatrrimin e t gjith krijesave ose nj dit tjetr t ciln
e di vetm Allahu.
159

SURJA 15

EL-HIXHR

39. Iblisi tha: Zoti im, pr shkak se m ove n humbje, un do

tju zbukuroj atyre (njerzve) rrugn e gabuar n Tok dhe t
gjith do ti shpie n mashtrim,
40. prve robrve t Tu t sinqert.
41. (Allahu) tha: Kjo sht rruga Ime e drejt.
42. N t vrtet, ti nuk do t kesh pushtet mbi robrit e Mi,
prvese mbi t humburit, q t pasojn ty.
43. Pa dyshim, Xhehenemi sht vendi i premtuar pr t gjith
ata.
44. Ai ka shtat dyer e pr do der do t ket nj pjes t
caktuar.
45. Vrtet, punmirt do t jen n kopshtet e Xhenetit pran
burimeve.
46. Atyre do tu thuhet: Hyni atje me paqe dhe siguri!
47. Ne do ta heqim urrejtjen nga zemrat e tyre; ata do t rrin
ulur si vllezr prball njri-tjetrit n divane.
48. Aty nuk do ti mundoj lodhja e prej aty kurr nuk do t
dbohen.
49. Lajmroji robrit e Mi (o Muhamed) se, vrtet, Un jam
Falsi i madh, Mshirploti,
50. dhe se dnimi Im sht vrtet dnimi i dhembshm!
51. Tregoju atyre edhe pr mysafirt e Ibrahimit!
52. Ata shkuan tek ai dhe i than Paqe!, por ai tha: N t
vrtet, Ne kemi frik nga ju.
53. Ata than: Mos u frikso, se ne po t sjellim nj lajm t
mir! Ti do t kesh nj djal t dijshm!
54. Ibrahimi tha: Po ma sillni kt lajm t mir, edhe pse m ka
goditur pleqria?! Mbi baz po ma sillni kt lajm?

EL-HIXHR

SURJA 15

297

55. Ata u prgjigjn: Ne ta japim lajmin e mir me vrtetsi,

prandaj mos u bj shpreshumbur!
56. Ibrahimi tha: E kush mund ta humb shpresn nga mshira
e Zotit t vet, prve atyre q jan t humbur?!
57. Ai i pyeti: Cili sht qllimi juaj, o t drguar?
58. (Ata) than: Ne jemi drguar te nj popull keqbrs (pr ta
shkatrruar t gjithin),
59. prve familjes s Lutit. Ne do ti shptojm t gjith ata,
60. prve gruas s tij; pr at Ne kemi caktuar si dnim q t
mbetet pas me t tjert.
61. Dhe, kur t drguarit erdhn te Luti,
62. ai tha: Un nuk ju njoh ju!
63. Ata than: Jo, ne t kemi sjell at, n t ciln ata dyshojn,

298

64. t kemi sjell t vrtetn, prandaj t jesh i sigurt se ajo q t

themi, do t bhet.
65. Nisu me familjen tnde n nj koh t nats, shko pas tyre e
askush prej jush t mos shikoj prapa, por vazhdoni n drejtimin
e urdhruar!
66. Dhe Ne ia shpallm atij at q do t ngjaj: q i gjith populli
i tij, deri n t mbramin, do t zhdukej n agim.
67. Banort e qytetit erdhn tek ai gjith gzim.
68. Luti u tha: Kta jan mysafirt e mi, andaj mos m turproni!
69. Kijeni frik Allahun e mos m poshtroni!
70. Ata than: A nuk ta kemi ndaluar ne q t pressh mysafir?
71. Ai tha: Ja vajzat e mia! Nse doni t bni ka synoni
(martohuni me to).
72. Betohem pr jetn tnde (o Muhamed), se ata ishin vrtet t
prhumbur n dehjen e tyre!

SURJA 15

EL-HIXHR

73. Ata i kaploi zri i tmerrshm (i Xhebrailit) kur lindi Dielli,161

74. dhe Ne e kthyem qytetin prmbys, duke lshuar mbi ata shi
gursh prej dheut t pjekur.
75. Kto jan njmend shenja bindse pr ata, q i kuptojn ato.
76. Qyteti i rrnuar sht n rrug, ku gjendet edhe tani.
77. Kjo sht vrtet treguese pr besimtart.
78. Por edhe banort e Ejkes ishin keqbrs,
79. andaj i ndshkuam dhe q t dy jan n rrug t dukshme.
80. Edhe banort e Hixhrs (fisi Themud), i quajtn t drguarit
pr gnjeshtar.
81. Ne u patm dhn shenjat Tona, por ata shmangeshin prej
tyre.
82. Ata gdhendnin shtpi n shkmbinj, duke besuar se nuk do
ti gjente asgj,
83. por edhe ata n agim i goditi zri i tmerrshm
84. dhe nuk patn aspak dobi nga ajo q patn ndrtuar.
85. Ne i kemi krijuar qiejt, Tokn dhe gjithka q gjendet midis
tyre vetm me urtsi. Ora (e Kiametit) do t vij me siguri, andaj
ti (o Muhamed) sillu me zemrgjersi.
86. Vrtet, Zoti yt sht Krijuesi Madhshtor, i Gjithdijshmi.
87. Ne t kemi shpallur shtat vargje q prsriten dhe Kuranin
e madhrishm.
88. Mos i drejto syt e tu nga knaqsit, q Ne ua kemi dhn
disave prej tyre dhe mos u hidhro pr ata! Me besimtart sillu
but!
89. Thuaj: N t vrtet, un jam vetm paralajmrues i qart.
Banort e Sodoms, qytetit t Lutit, psuan nj sr dnimesh, deri n
shkatrrimin e plot. Dnimi i par ishte britma e shurdhuese e engjllit Xhebrail,
n t lindur t diellit.
161

EL-HIXHR

SURJA 15

299

90. Si sht e vrtet se u drguam dnim atyre q e ndan

91. dhe e bn Kuranin n pjes (duke i besuar ca pjes dhe
duke i mohuar t tjerat),
92. ashtu sht e vrtet, pr Zotin tnd, se Ne do ti pyesim ata
t gjith,
93. pr gjithka q kan br!
94. Ti prediko haptazi at q t sht urdhruar dhe largohu nga
idhujtart.
95. Ne t mjaftojm ty kundr atyre q t tallin,
96. e t cilt, prve Allahut, adhurojn edhe zot tjetr. Do ta
marrin vesh mir ata!
97. Ne e dim mir, q ty t ngushtohet zemra nga fjalt e tyre,

300

98. andaj, lartsoje Zotin tnd duke e lavdruar dhe bhu prej
atyre q i prulen Atij duke u falur!
99. Dhe adhuroje Zotin tnd derisa t t vij vdekja!

SURJA
SURJA1615

EN-NAHL
EL-HIXHR

16

SURJA EN-NAHL
Mekase - 128 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Urdhri i Allahut do t arrij patjetr, andaj mos e shpejtoni

at! I lavdruar qoft Ai dhe i lartsuar mbi gjithka, q ia
shoqrojn (n adhurim)!
2. Me vullnetin e Tij, Ai ia drgon engjjt (Xhibrilin) me Shpallje
kujt t doj prej robrve t Tij (duke u thn): Paralajmroni se
ska zot tjetr t vrtet prve Meje, prandaj t m kini frik
Mua!
3. Ai i ka krijuar qiejt dhe Tokn me urtsi. I lartsuar qoft Ai
mbi gjithka q ia shoqrojn (n adhurim)!
4. Ai e ka krijuar njeriun prej nj pike fare, por ja q ky bhet
kundrshtar i hapt!
5. Kafsht Ai i ka krijuar pr ju. Nprmjet tyre ju siguroni rroba
t ngrohta dhe dobi t tjera. Prej tyre ju ushqeheni
6. dhe shikoni pamje t bukura, kur i ktheni nga kullota dhe, kur
i nxirrni n kullot.
7. Ato mbajn barrt tuaja deri n vende t largta, tek t cilat ju
do t arrinit me mundim t madh; me t vrtet, Zoti juaj sht
i But dhe Mshirplot.
8. (Ai ka krijuar) edhe kuajt, mushkat dhe gomert, q ju ti shaloni
dhe ti mbani pr bukuri. Ai krijon edhe gjra q ju nuk i dini.
9. Allahut i takon q tju tregoj rrugn e drejt, kur ka prej tyre
edhe t shtrembra; sikur t donte Allahu, do ti udhzonte t
gjith.

EN-NAHL

SURJA 16

301

10. sht Ai q zbret nga qielli shi, i cili ju siguron uj pr t pir

dhe bn q t rriten bimt, q shrbejn si ushqim pr kafsht.
11. Nprmjet tij (ujit) rriten t lashtat, ullinjt, palmat, rrushi
dhe fruta t llojllojshme. Ktu ka vrtet tregues (t fuqis hyjnore)
pr njerzit, q kuptojn.
12. Ai ka br q ju ta shfrytzoni natn dhe ditn, Diellin dhe
Hnn. Edhe yjet jan vn n shrbimin tuaj me urdhrin e Tij.
Njmend, n kto ka shenja pr njerzit q mendojn.
13. Ai ka krijuar n Tok pr ju do gj me ngjyra dhe cilsi t ndryshme.
Natyrisht q n kto ka shenja pr njerzit q ua vn veshin.
14. sht Ai q ju ka vn n shrbim detin, q ju t hani prej tij
mish t freskt dhe t nxirrni nga ai stolit q mbani. Ti sheh se
si anijet e ajn at, q ju t krkoni mirsit e Allahut dhe t jeni
mirnjohs.

302

15. Ai ka vendosur male t palvizshme n Tok, q ajo t mos

tundet bashk me ju, dhe ka krijuar lumenj e rrug pr t arritur
aty ku synoni.
16. Ai ka vn edhe shenja t tjera, si dhe yjet, nprmjet t cilave
njerzit orientohen.
17. Ather, a sht njsoj si Ai q krijon, si ai q nuk krijon?! A
nuk po merrni vesh?
18. Nse do ti numronit mirsit e Allahut, nuk do t mund ti
llogarisnit ato. Allahu sht vrtet Fals dhe Mshirplot.
19. Ai di gjithka q ju fshihni dhe q shfaqni haptazi.
20 Ndrsa idhujt q ata i adhurojn n vend Allahut, nuk krijojn
asgj; ata vet jan t krijuar.
21. Ata jan t vdekur, pa kurrfar gjallrie dhe as q e din se
kur do t ringjallen.
22. Zoti juaj sht nj Zot i vetm. Ata q nuk besojn n jetn
tjetr, i kan zemrat mohuese t s vrtets dhe jan
mendjemdhenj.
SURJA 16

EN-NAHL

23. Ska dyshim se Allahu di gjithka q ata fshehin dhe q shfaqin

haptazi. Me t drejt, Ai nuk i do mendjemdhenjt.
24. Kur atyre162 u thuhet: far ka shpallur Zoti juaj? Ata thon:
Prrallat e popujve t lasht!
25. (Le t thon kshtu, me qllim) q ti mbajn gjynahet e veta
t plota n Ditn e Kiametit, si dhe pjesn e gjynaheve t atyre q
i uan n humbje nga padijenia; sa e keqe sht barra q do t
bartin ata!
26. Edhe popujt q ishin para tyre (paganve t Meks), kan
kurdisur dredhi. Por Allahu ua rrnoi godinn q nga themelet,
kshtu q kulmi i saj ra mbi ta dhe dnimi u erdhi andej nga nuk
e prisnin.
27. Pastaj, n Ditn e Kiametit, Ai do ti turproj e do tu thot:
Ku jan ortakt e Mi, pr shkak t t cilve grindeshit (me
besimtart)? Ata t cilve u sht dhn dituria, do t thon:
Me t vrtet, sot poshtrimi dhe dnimi do t bjer mbi
mosbesimtart,
28. t cilve engjjt ua marrin shpirtin, duke qen t padrejt
ndaj vetvetes. Ata do t shfaqin prulshmri (duke thn): Ne
nuk kemi br asgj t keqe! (Dhe do tu thuhet): Nuk sht
kshtu! Natyrisht q Allahu i di mir veprat q keni punuar.
29. Hyni n portat e Xhehenemit, ku do t mbeteni
prgjithmon! Eh, sa vendbanim i shmtuar sht ai pr
mendjemdhenjt!
30. Ndrsa atyre q e kan frik Allahun, do tu thuhet: far ju
ka shpallur Zoti juaj? - Ata do t thon: Mirsi! Ata q bjn
vepra t mira n kt bot, do t ken mirsi; n botn tjetr do
t ken edhe m t mira. Sa e mrekullueshme do t jet shtpia
e atyre q i friksohen Allahut!
31. Ata do t hyjn n Xhenetet e Adnit, ku rrjedhin lumenj dhe
ku ka gjithka, q ata dshirojn. Kshtu i shprblen Allahu
punmirt,
162

Paganve t Meks.

EN-NAHL

SURJA 16

303

32. t cilve engjjt ua marrin shpirtrat, duke qen t pastr. U

thon atyre: Shptimi qoft mbi ju! Hyni n Xhenet, si shprblim
pr veprat q keni kryer!
33. A mos presin ata gj tjetr, ve ardhjes s engjjve apo t
urdhrit t Zotit tnd163?! Kshtu bn edhe ata q qen para
ktyre. Allahu nuk u bri atyre padrejtsi, por ata i bn t keqen
vetes.
34. E kshtu, mbi ta ra dnimi pr veprat q bn dhe i kaploi
ajo me t ciln talleshin.
35. Ata q i shoqrojn Allahut zota t tjer, thon: Sikur t
donte Allahu, as ne, as t part tan nuk do t adhuronim gj
tjetr, prve Tij dhe, nuk do t kishim ndaluar asgj, pa dshirn
e Tij. Kshtu kan vepruar edhe popujt para ktyre. Pr t
drguarit ska tjetr detyr, ve t shpallin qart.

304

36. do populli Ne i uam nj t drguar (q u thoshte):

Adhuroni Allahun dhe shmangni idhujt! Disa prej tyre Allahu
i shpuri n rrug t drejt e disa e merituan t mbeten n humbje.
Andaj, udhtoni npr bot t shihni se si ishte fundi i
prgnjeshtruesve!
37. Edhe nse ti (o Muhamed) lakmon q ata t jen n rrug t
drejt, dije se Allahu nuk e on n rrug t drejt at, q do ta
lr n humbje. Dhe pr ata nuk ka kurrfar ndihmsi.
38. Idhujtart betohen solemnisht pr Allahun, se Ai kurr nuk
do ti ngjall t vdekurit. Nuk sht kshtu! Premtimi i Tij sht
i vrtet, por shumica e njerzve nuk e din.
39. (Ai do ti ringjall) q tu tregoj at, pr t ciln nuk pajtohen
dhe q mohuesit ta kuptojn se kan qen gnjeshtar.
40. Nse dshirojm t bhet dika, mjafton q t themi: Bhu!
dhe ajo bhet.

163

Pra, Dits s Kiametit.

SURJA 16

EN-NAHL

41. Ata q, pasi vuajtn t shtypur, u shprnguln pr hir t Allahut,

Ne do ti vendosim n vendbanime t mira n kt bot.
Natyrisht, shprblimi q i pret n botn tjetr (Xheneti), sht
edhe m i madh. Ah! Sikur ta dinin ata!
42. (Xheneti sht pr) ata q kan duruar dhe jan mbshtetur
n Zotin e tyre.
43. Ne edhe para teje kemi drguar vetm njerz, t cilve u
kemi dhn shpallje, andaj pyetni dijetart e Librit, nse nuk e
dini (kt).
44. (T drguarit i uam) me prova t qarta dhe libra. Ndrsa ty
(o Muhamed) t zbritm Prkujtesn (Kuranin), me qllim q tu
shpjegosh njerzve at q u sht shpallur dhe q ata t mendojn.
45. A jan t sigurt ata q bjn plane djallzore se Allahu nuk do
ti fus n tok ose q dnimi nuk do tu vij andej nga nuk e
presin?
46. A jan t sigurt ata se Allahu nuk do ti dnoj gjat ecejakeve
t tyre, pa qen n gjendje ta pengojn At?
47. Ose, se nuk do ti godas dnimi pak nga pak? E megjithat,
Zoti juaj sht i But dhe Mshirplot.
48. A nuk e vrejn ata se si t gjitha ato q i ka krijuar Allahu,
hija e tyre anon djathtas e majtas, duke iu falur Allahut dhe duke
iu prulur?
49. Allahut i prulet n sexhde do gjalles, n qiej dhe n Tok,
edhe engjjt, t cilt nuk jan kryelart.
50. Ata i friksohen Zotit t tyre lart mbi ta dhe bjn at, q u
urdhrohet.
51. Allahu ka thn: Mos adhuroni dy zotra, sepse Ai sht nj
Zot i vetm, prandaj friksohuni vetm prej Meje!
52. Atij i prket do gj q gjendet n qiej dhe n Tok, Atij i
prket bindja e besimi prher. A mos vall, do ti friksoheni
tjetrkujt, prve Allahut?

EN-NAHL

SURJA 16

305

53. do mirsi q keni, sht nga Allahu. E, nse ju godet ndonj

fatkeqsi, prap nuk keni kujt ti krkoni ndihm prve Tij.
54. E prapseprap, kur Ai jua shmang fatkeqsin, disa nga ju i
shoqrojn Zotit t vet (zota t tjer n adhurim),
55. duke mohuar kshtu mirsit q u dham Ne. Epo mir,
knaquni edhe pak, sepse s shpejti do ta merrni vesh!
56. Ata vn mnjan pr idhujt e tyre, rreth t cilve nuk din
gj, nj pjes t mirsive q ua japim Ne. Betohem pr Allahun
se ju do t pyeteni me siguri pr gjithka q keni trilluar.
57. Ata i veshin Allahut vajza i lavdruar dhe i lartsuar qoft
Ai , ndrsa pr vete kan at q dshirojn (djemt).
58. Dhe, kur ndonjri prej tyre merr lajmin se i lindi nj vajz,
fytyra i nxihet dhe i mbushet me mjerim.

306

59. Ai fshihet nga njerzit pr shkak t lajmit t keq q mori dhe

sdi: a ta mbaj kt fmij, pavarsisht poshtrimit apo ta varros
n dh. Ah! Sa mbrapsht q gjykojn ata!
60. Atyre q nuk besojn n jetn tjetr, u takon shembulli i keq
(cilsit e shmtuara), kurse Allahut i prket shembulli m i lart
(cilsit m t larta); Ai sht i Plotfuqishmi, i Urti.
61. Sikur Allahu ti dnonte njerzit pr shkak t mbrapshtive t
tyre, nuk do t linte asgj t gjall n Tok. Por Ai i l ata deri n
nj afat t caktuar dhe, kur atyre u vjen afati, ata nuk mund ta
shtyjn at e as ta shpejtojn, qoft edhe pr nj ast.
62. Ata i veshin Allahut at q pr vete nuk e dshirojn164, kurse
gjuht e tyre flasin gnjeshtra, kur thon se ata do t ken
shprblimin m t mir. Nuk ka dyshim se ata i pret Zjarri, ku
do t jen t part q do t prijn.
63. Betohem pr Allahun se edhe para teje, Ne u kemi uar t
drguar popujve t tjer, por djalli ua zbukuroi sjelljet e tyre dhe
tani ai sht zotria i tyre; andaj ata i pret dnimi i dhembshm.
164

Pagant e Meks thoshin se Allahu ka vajza, ndrsa pr vete nuk i dshironin vajzat.
SURJA 16

EN-NAHL

64. Ne ta kemi zbritur ty Librin, vetm q ti tu sqarosh atyre

shtjet, pr t cilat ata nuk pajtoheshin, si dhe q t jet udhrrfyes
e mshir pr njerzit q besojn.
65. Allahu zbret nga qielli uj me t cilin ngjall tokn pasi sht
thar! Kjo, n t vrtet, sht shenj e qart pr njerzit q duan
t dgjojn.
66. N fakt, edhe te bagtit ju keni shenja pr t msuar prej
tyre. Ne ju japim at q kan n barkun e tyre prej ushqimit t
prpunuar dhe gjakut: qumsht t pastr dhe t shijshm pr ata
q e pin.
67. Ndrsa nga frutat e palmave dhe t hardhis, ju prgatitni
pije dhe ushqim t shijshm. Natyrisht, edhe kjo sht shenj e
vrtet pr ata q mendojn.
68. Zoti yt e frymzoi bletn, (duke thn): Ndrto shtpi n
male dhe n drur dhe n at (kosheret) q kan ngritur njerzit!
69. Ushqehu me gjithfar lloje frutash dhe ec rrugs s Zotit
tnd prulshm! Nga barku i tyre del lng ngjyrash t ndryshme,
n t cilin ka ila e shrim pr njerzit. Vrtet q kjo sht shenj
pr ata q prsiatin.
70. Allahu ju krijon, pastaj jua merr shpirtin. Disa prej jush jetojn
aq gjat, sa arrijn nj mosh, ku nuk kuptojn m asgj nga ajo
q kan ditur. Me t vrtet, Allahu sht i Gjithdijshm dhe i
Plotfuqishm.
71. Disa prej jush Allahu i ka pajisur m mir. Por, ata t cilve u
ka dhn m shum, nuk u japin furnizim atyre q i kan nn
vete, edhe pse jan t barabart n nevoja. Si po i mohoni dhuntit
e Allahut?
72. Allahu i ka krijuar pr ju grat nga lloji juaj e nga grat tuaja ju
jep djemt e nipat dhe ju furnizon me ushqime t mira. A mos
vall, ata besojn n gnjeshtra dhe mohojn dhuntit e Allahut,
73. duke adhuruar n vend t Allahut, ata q nuk jan n gjendje
tu japin fardo ushqimi, si nga qielli ashtu edhe nga toka dhe t
cilt nuk kan fuqi t bjn gj?!
EN-NAHL

SURJA 16

307

74. Andaj, mos krahasoni asnj me Allahun! N t vrtet, Allahu

di, ndrsa ju nuk dini.
75. Allahu e krahason shembullin e skllavit, q ska mundsi pr
asgj dhe q sht pron e t zotit me at q Ne i kemi dhn
plot begati, prej t cilave jep fshehtazi dhe haptazi. A jan njlloj?
Lavdi i qoft Allahut! Shumica e tyre nuk din.
76. Gjithashtu, Allahu krahason shembullin e dy njerzve, njri
prej t cilve sht shurdh-memec, nuk mund t bj asgj dhe
sht barr e pronarit t vet, - kurdo e kudo q ta drgoj, nuk
i sjell asnj t mir. A sht i barabart ky me at q urdhron
pr drejtsi dhe ndjek rrugn e drejt?!
77. Allahut i prkasin fshehtsit e qiejve dhe t Toks, ndrsa
shtja e Dits s Kiametit sht sa el e mbyll syt ose edhe m
shpejt. Vrtet, Allahu sht i Fuqishm pr do gj!

308

78. Allahu ju ka nxjerr nga barku i nnave tuaja e ju nuk dinit

asgj dhe ju dha t dgjuarit, t part dhe zemrat, q t jeni
falnderues.
79. A nuk shohin ata, se si shpendt fluturojn pa mundim n
hapsirat qiellore? Ato i mban vetm Allahu. Kjo, n t vrtet,
sht shenj pr popullin q beson.
80. Allahu ju ka dhn shtpi pr t banuar dhe lkur kafshsh,
q ti prdorni si tenda, n mnyr q ti mbartni leht, kur t
udhtoni dhe t zini vend. Ai ju ka dhn edhe leshin, gzofin e
fijet q ti prdorni pr veshje dhe pr shtroj, deri n nj koh.
81. Nga ajo q ka krijuar, Ai ka br pr ju hije; ka br pr ju
streha npr male; ka br pr ju rroba q tju mbrojn nga
nxehtsia; ka br pr ju veshje prej metali pr tju mbrojtur n
luft. Kshtu, Ai i prsos begatit e Veta mbi ju, me qllim q ju
ti bindeni vullnetit t Tij.
82. E, nse njerzit shmangen, ti (o Muhamed) je i detyruar vetm
q t shpallsh qartazi.

SURJA 16

EN-NAHL

83. Ata e din dhuntin e Allahut, por pastaj e mohojn, se shumica

e tyre jan jobesimtar.
84. Ndrsa Ditn, kur do t sjellim dshmitar nga do popull,
jobesimtarve nuk do tu jepet leje t shfajsohen e as q t
krkojn falje.
85. Kur keqbrsit t shohin dnimin, ai nuk do tu lehtsohet e
as nuk do tu shtyhet.
86. Kur idhujtart t shohin idhujt q i kan adhuruar krahas
Allahut, do t thon: O Zoti yn, kta jan idhujt tan, q ne u
jemi lutur n vendin Tnd. Ata (idhujt e tyre) do tu drejtojn
kto fjal: Ju, me t vrtet, jeni gnjeshtar!
87. At dit, ata do ti prulen Allahut dhe do t braktisen nga
zotat q kishin sajuar vet.
88. Atyre q mohojn dhe i pengojn t tjert nga rruga e Allahut,
Ne do tu shtojm dnim mbi dnim, sepse kan br ngatrresa.
89. Ditn kur do t sjellim kundr do populli dshmitar nga
gjiri i tyre, Ne do t t sjellim ty (Muhamed) dshmitar kundr
ktyre. Ne ta zbritm ty Librin, si shpjegim pr do shtje, si
udhrrfyes, si mshir dhe si lajm t mir pr myslimant.
90. N t vrtet, Allahu urdhron drejtsin, mirsin dhe
ndihmn pr t afrmit, si dhe ndalon imoralitetin, veprat e
shmtuara dhe dhunn. Ai ju kshillon, n mnyr q ju tia vini
veshin.
91. Zbatoni beslidhjen e Allahut, kur ta merrni mbi vete dhe
mos e thyeni betimin, pasi ta keni br at, sepse Allahun e keni
br dor-znsin tuaj; vrtet, Allahu e di se far bni ju.
92. Mos u bni si ajo gruaja q e shprish dhe e bn fije-fije at q
e ka tjerr fort, duke i prdorur betimet tuaja si mjet mashtrimi
t njri-tjetrit, nga frika se mos nj grup t jet m i madh se
tjetri. Allahu, me kt, vetm sa u v n prov e, me siguri, Ai do
tjua tregoj n Ditn e Kiametit, shtjet pr t cilat ju nuk
pajtoheshit.
EN-NAHL

SURJA 16

309

93. Sikur t kishte dashur Allahu, do tju kishte br nj popull t

vetm, por Ai shpie n humbje k t doj dhe udhzon n rrug t
drejt k t doj; e ju, gjithsesi, do t prgjigjeni pr at q keni br.
94. Mos i prdorni betimet tuaja pr t mashtruar njri-tjetrin,
q t mos rrshqisni jasht rrugs s drejt, pasi qet mirorientuar
n t, q e keqja t mos ju prek, meq penguat nga rruga e
Allahut dhe q t mos jet fati juaj nj ndshkim i madh.
95. Mos e kmbeni beslidhjen e Allahut me ndonj vler t pakt.
Ajo q sht tek Allahu, sht m e mir pr ju, nse e dini.
96. Gjithka q keni ju, sht kalimtare, ndrsa ajo q ndodhet
tek Allahu, sht e prhershme. Vrtet, Ne do ti shprblejm
ata q kan duruar sipas veprave m t mira q kan br.
97. Cilindo mashkull apo femr q kryen vepra t mira, duke
qen besimtar, Ne do ta bjm q t kaloj jet t bukur dhe do
ta shprblejm sipas veprave m t mira, q ka br.

310

98. Kur dshiron t lexosh Kuranin, krko mbrojtjen e Allahut

kundr djallit t mallkuar,
99. sepse, n t vrtet, djalli nuk ka kurrfar pushteti mbi ata q
besojn dhe mbshteten tek Zoti i tyre.
100. Pushteti i djallit sht vetm mbi ata, q i binden atij dhe
adhurojn zota t tjer ve Allahut.
101. Kur Ne zvendsojm nj varg me nj varg tjetr - e Allahu
di m s miri se far shpall , ata thon: Ti je vetm trillues!
Nuk sht ashtu, por shumica e tyre nuk din.
102. Thuaj: At (Kuranin) e ka zbritur Shpirti i Shenjtris nga
Zoti yt me t vrtetn, pr ti forcuar ata q besojn dhe pr t
qen udhrrfyes dhe lajm i mir pr ata q i dorzohen Allahut.
103. Ne e dim mir q ata165 thon: At166 e mson nj njeri!
Por ai pr t cilin flasin, flet n gjuhn e t huajve, kurse ky (Kurani)
sht n gjuhn e qart arabe.167
Pagant e Meks.
Muhamedin (a.s.).
167
Sipas komentuesve t Kuranit, ky varg bn fjal pr nj skllav t krishter q
jetonte n Mek e t cilit Profeti Muhamed (a.s.) i fliste her pas here. Pr kt
165
166

SURJA 16

EN-NAHL

104. Pa dyshim, ata q nuk u besojn shpalljeve t Allahut, Allahu

nuk i udhzon dhe pr ata ka dnim t dhembshm.
105. Vrtet, gnjeshtra trillojn vetm ata, q nuk u besojn
shpalljeve t Allahut; pikrisht ata jan gnjeshtart e vrtet.
106. Kushdo q mohon Allahun, pas pranimit t besimit, (do t
dnohet ashpr), prve atij q sht i detyruar me forc, ndrkoh
q zemra e tij sht plot besim. Ndrsa ata q ia hapin zemrn
mosbesimit, do t ken mbi vete zemrimin e Allahut dhe nj
dnim t madh.
107. Kjo, sepse ata e duan m shum jetn e ksaj bote, sesa jetn
e bots tjetr; Allahu nuk i udhzon n rrug t drejt mohuesit.
108. Kta jan ata t cilve Allahu ua ka vulosur zemrat, t dgjuarit
dhe t part; pikrisht kta jan t shkujdesurit.
109. Ska dyshim se n botn tjetr, ata do t jen nga t humburit.
110. Sigurisht, Zoti yt sht Fals dhe Mshirplot ndaj atyre q
mrguan, pasi i kishin prndjekur e mandej luftuan dhe duruan
n rrugn e Allahut.
111. Ditn, kur do njeri do t vij duke mbrojtur veten dhe,
kur do shpirt do t shprblehet plotsisht pr at q ka br,
atyre nuk do tu bhet padrejtsi!
112. Allahu e ka br shembull qytetin (e Meks), i cili ishte i
sigurt dhe i qet. Atij i arrinin ushqime t bollshme nga t gjitha
ant, por pastaj banort e tij i mohuan dhuntit e Allahut dhe Ai
i bri t shijojn urin dhe frikn, si ndshkim pr at q bn.
113. Vrtet, atyre u erdhi nj i drguar nga radht e tyre, por ata
e quajtn pr gnjeshtar dhe i goditi dnimi, ngaq ishin t padrejt.
114. Ushqehuni me gjrat e lejuara dhe t mira q jua ka dhn Allahu
dhe falnderoni pr mirsit e Allahut, nse vrtet e adhuroni At.

arsye, pagant e Meks thoshin se ishte ky skllav q ia msonte Muhamedit (a.s.)

Kuranin. Mirpo ai ishte i huaj dhe nuk dinte mir arabisht, prandaj nuk kishte
mundsi q ti msonte Profetit (a.s.) Kuranin, q sht n gjuh arabe t kulluar.
EN-NAHL

SURJA 16

311

115. Ai ju ka ndaluar vetm t ngordhurn, gjakun, mishin e

derrit dhe at q sht therur n emr tjetr e jo n emr t
Allahut. Por ata q shtrngohen nga uria e madhe, mund ti han
ato, sa ta shuajn urin e jo t kalojn kufirin; n t vrtet, Allahu
sht Fals dhe Mshirplot.
116. Prandaj, mos thoni me gjuht tuaja t rreme: Kjo sht e
lejueshme e kjo e ndaluar, q kshtu t trilloni gnjeshtra pr
Allahun. Me siguri, ata q trillojn gnjeshtra ndaj Allahut, nuk
do t shptojn.
117. Ata do t ken knaqsi t shkurtr (n kt jet), por i pret
nj dnim i dhembshm (n jetn tjetr).
118. Ne u ndaluam hebrenjve at q t treguam ty m par. Ne
asnjher nuk u bm atyre padrejtsi, por ata i bnin vetvetes padrejtsi.
119. Pa dyshim, Zoti yt sht Fals dhe Mshirplot ndaj atyre q kan
br keq nga padituria, por q pastaj jan penduar dhe prmirsuar.

312

120. Me t vrtet, Ibrahimi ka qen prijs shembullor (me t

gjitha virtytet e mira), i prulur para Allahut, me besim monoteist
dhe nuk ka qen nga idhujtart,
121. (por ka qen) mirnjohs ndaj dhuntive t Tij. Ai e zgjodhi
at dhe e udhzoi n rrug t drejt.
122. Ne i kemi dhn atij t mira n kt bot, ndrsa n botn
tjetr, sigurisht q ai do t jet nga t mirt.
123. Pastaj ty t shpallm: Paso me sinqeritet fen e Ibrahimit,
q nuk ka qen prej idhujtarve.
124. N t vrtet, e Shtuna u caktua pr ata q patn kundrshti
n lidhje me t.168 Sigurisht q Zoti yt do ti gjykoj ata n Ditn
e Kiametit, pr shtjet, q ata nuk pajtoheshin.
Tradita islame tregon se, n lashtsi, dita e vrtet e kremtes fetare ka qen dita
e premte. Pikrisht n kt dit, Allahu i Madhrishm pranoi pendimin e
Ademit. Shabati, dita e pushimit absolut pr hebrenjt, u caktua nga Allahu n
nj mnyr t till t ashpr, si ndshkim pr Bijt e Izraelit, sepse kishin
kundrshti n lidhje me t premten. T krishtert kremtuan t dieln, si gjoja
dita e ringjalljes s Isait, birit t Merjemes. Ndrsa Islami e riktheu kremten e dits

168

SURJA 16

EN-NAHL

125. Thirr n rrugn e Zotit tnd me menuri dhe kshill t

bukur dhe diskuto me ata n mnyrn m t mir! Me t vrtet,
Zoti yt i di m s miri ata q jan shmangur nga rruga e Tij, e di
m s miri ata, q jan n rrug t drejt.
126. Nse ndshkoni, ndshkoni aq sa jeni ndshkuar, por, nse
duroni, kjo sht m e mira (rrug) pr t durueshmit.
127. Prandaj duro! Durimi yt sht vetm me ndihmn e Allahut.
Dhe mos u pikllo pr ta e mos u ngushto pr shkak t dredhive
t tyre!
128. Vrtet, Allahu sht me ata q e kan frik dhe q jan
punmir.

313

s premte, por me dimensionin shpirtror t namazit t prbashkt t xhumas.

Ndrkaq, veprimtarit e tjera t ligjshme n kt dit, jan t lejuara.
EN-NAHL

SURJA 16

17

SURJA EL-ISR
Mekase - 111 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. I lavdruar qoft Ai q e mbarti robin e Tij (Muhamedin)

natn nga Xhamia e Shenjt (n Mek) n Xhamin e Largt (t
Jeruzalemit), rrethinn e s cils e kemi bekuar, pr ti treguar atij
disa nga mrekullit Tona.169 Ai, me t vrtet, dgjon do gj
dhe sheh do gj.

314

2. Ne i dham Musait Librin dhe e bm at udhrrfyes pr

bijt e Izraelit (duke u thn): Mos merrni mbrojts tjetr, prve
Meje!
3. Ju jeni pasardhs t atyre q Ne i mbartm me Nuhun! Ai ka
qen vrtet nj rob mirnjohs.
4. Ne u shpallm solemnisht n Libr bijve t Izraelit: Ju do t
bni dy her ngatrresa n tok dhe do t tregoni mendjemadhsi
t teprt.
5. Kur erdhi koha e prmbushjes s profecis pr ngatrresn e
par, Ne drguam kundr jush disa robr Tant, lufttar t
fuqishm, t cilt shkeln n do cep t shtpive tuaja. Kshtu u
krye premtimi.
6. Pastaj jua kthyem juve srish fitoren kundr tyre, ju ndihmuam
me pasuri e djem dhe jua shtuam numrin e ushtarve.
7. Nse bni mirsi, e keni br pr veten tuaj. E, nse bni keq,
ia keni br po vetes. Kur erdhi koha e prmbushjes s profecis
Vargu bn fjal pr udhtimin e mrekullueshm q pati Profeti Muhamed (a.s.)
i shoqruar nga engjlli Xhebrail (a.s.) brenda nj nate prej Meks n Jeruzalem
(e prej ktej deri n Fronin e Allahut t Madhruar, ku u takua me Zotin).

169

SURJA 17

EL-ISR

pr ngatrresn e dyt, Ne i drguam (armiqt tuaj) pr tjua

nxir fytyrat tuaja dhe q t hyjn n tempull, si patn hyr
hern e par dhe t shkatrrojn plotsisht do gj q pushtonin.
8. Ndoshta, Zoti juaj, do tju mshiroj, por, nse ju ktheheni (n
gjynahe), Ne do tu kthehemi (ndshkimeve ndaj jush). Dhe
Xhehenemin e kemi br burg pr mohuesit.
9. N t vrtet, ky Kuran udhzon drejt asaj q sht m e mira
dhe u jep lajmin e gzuar besimtarve, q bjn vepra t mira, se
ata do t ken shprblim t madh.
10. Ndrsa atyre q nuk besojn n jetn tjetr, Ne u kemi
prgatitur dnim t dhembshm.
11. Njeriu mallkon n t keqe, ashtu si lutet edhe pr t mir;
vrtet q njeriu sht i ngutur.
12. Ne i bm natn dhe ditn dy mrekulli. Natn e mbshtollm
me errsir, kurse dits i dham ndriim, q ju t krkoni begati
nga Zoti juaj e q t dini numrin e viteve dhe njehsimin e kohs.
do gj e kemi shpjeguar hollsisht.
13. do njeriu ia kemi varur n qaf llogarin pr punn e tij dhe
Ne, do tia paraqesim Ditn e Kiametit librin, q do ta gjej t
hapur (e do ti themi):
14. Lexoje librin tnd! Ti mjafton sot si llogaritar kundr
vetvetes!
15. Kush zgjedh rrugn e drejt, e ka pr veten e vet e kush i
largohet asaj, i largohet n dm t vetvetes dhe askush nuk e
merr t keqen e tjetrkujt. Ne nuk dnojm asnj popull, para se
t ojm t drguar!
16. Kur vendosim ta shkatrrojm nj qytet, Ne i urdhrojm
(pr mir) t pasurit e tij dhe, kur ata bjn mbrapshti n t,
ather prmbushet Vendimi (i dnimit) kundr tyre dhe Ne i
shkatrrojm gjer n themel.
17. Sa e sa brezni Ne i kemi shkatrruar pas Nuhut! Mjafton q
Zoti yt i di dhe i sheh gjynahet e robrve t Tij.

EL-ISR

SURJA 17

315

18. Sa pr at q dshiron kt bot, Ne shpejtojm q ti japim

far t dshirojm atij q duam. Pastaj ia caktojm atij
Xhehenemin, n t cilin ai do t prvlohet, duke qen i turpruar
dhe i dbuar.
19. Sa pr at q dshiron botn tjetr dhe prpiqet pr t me
gjith shpirt e duke qen besimtar, prpjekja e tij do t shprblehet.
20. Ne i mbshtesim t gjith me dhuratat e Zotit tnd: edhe
kta, edhe ata. Dhuratat e Zotit tnd nuk i mohohen askujt.
21. Shiko, si Ne i paraplqejm disa ndaj t tjerve. Kurse bota
tjetr, n t vrtet, do t ket shkallzime m t mdha dhe
paraplqime m t theksuara.
22. Mos vr zot tjetr me Allahun, se do t mbetesh i poshtruar
dhe i braktisur!

316

23. Zoti yt ka urdhruar, q t mos adhuroni asknd tjetr prve

Atij dhe, q t silleni mir me prindrit. Nse njri prej tyre ose
t dy arrijn pleqrin te ti, mos u thuaj atyre as uh!, mos i
kundrshto, por drejtoju atyre me fjal respekti.
24. Lsho para tyre kraht e pruljes prej mshirs dhe thuaj: O
Zoti im, mshiroji ata, ashtu si m kan rritur, kur un isha i
vogl!
25. Zoti juaj e di m s miri keni n shpirtrat tuaj. Nse ju jeni
t drejt, sigurisht q Ai sht Fals pr ata q pendohen.
26. Jepuni t afrmve, t varfrit dhe udhtarit t drejtn e tyre,
por mos bni shpenzim t tepruar.
27. Dorshpuarit me t vrtet, jan vllezrit e djallit dhe djalli
sht mosmirnjohs ndaj Zotit t tij.
28. Por, nse shmangesh nga ata (kur nuk ke asgj pr t dhn),
duke shpresuar n mshirn e Zotit tnd, ather thuaju atyre
ndonj fjal t but.
29. Mos e shtrngo dorn, as mos u bj dorshpuar e t mbetesh
i qortuar dhe i mjer.

SURJA 17

EL-ISR

30. Me t vrtet, Zoti yt i jep me bollk e ia kufizon (riskun)

kujt t dshiroj; Ai i di dhe i sheh mir robrit e Vet.
31. Mos i vrisni fmijt tuaj nga frika e varfris! Ne u sigurojm
ushqim atyre dhe juve. Vrtet, vrasja e tyre sht gjynah i madh.
32. Dhe mos iu qasni kurvris, se ajo sht shfrenim dhe rrug
e shmtuar!
33. Mos ia merrni jetn njeriu, gj q Allahu jua ka ndaluar ta
bni, prvese kur e krkon e drejta! Nse dikush vritet
padrejtsisht, Ne i kemi dhn pushtet trashgimtarit t tij (t
krkoj shpagim). Por edhe ai t mos e teproj n vrasje, sepse
ai sht i ndihmuar (nga ligji dhe drejtsia islame).
34. Mos iu qasni pasuris s jetimit, vese me qllim t mir,
derisa t arrij moshn e pjekuris. Dhe prmbushni zotimet.
Me t vrtet, pr zotimet do t jeni prgjegjs.
35. Saktsojeni matjen, kur matni dhe peshoni me peshore t
rregullt. Kjo sht e mira q on n prfundimin m t bukur.
36. Mos shko pas dikaje pr t ciln nuk ke dijeni. Vrtet, dgjimi,
shikimi dhe zemra, t gjith kta do t merren n prgjegjsi.
37. Mos ec npr tok me mendjemadhsi, se ti, n t vrtet,
nuk mund ta ash tokn e as t arrish lartsin e maleve.
38. E keqja e t gjitha ktyre sht e urryer nga Zoti yt.
39. Kjo sht nga Urtsia q t ka shpallur ty, Zoti yt, dhe mos
vr zot tjetr me Allahun, se do t hidhesh n Xhehenem, fajtor
dhe i dbuar.
40. A mos vall Allahu ju ka dhuruar djem e (pr Vete) ka marr
engjjt pr vajza? Vrtet q ju thoni fjal t tmerrshme.
41. N t vrtet, Ne kemi paraqitur me hollsi n kt Kuran
shpalljet Tona, q ata (jobesimtart) tua vn veshin, por kjo
vetm ua ka shtuar atyre largimin (nga e vrteta).
42. Thuaj: Nse prve Atij do t kishte edhe zota t tjer, si thon
ata, ather ata do t krkonin rrug pr t arritur te Zoti i Fronit.
EL-ISR

SURJA 17

317

43. Qoft i lavdruar dhe i lartsuar Ai mbi at, q thon ata!

44. At e madhrojn shtat qiejt, Toka dhe gjithka gjendet n
to. Dhe nuk ka asgj q nuk e madhron At, duke e lavdruar,
por ju (o njerz) nuk e kuptoni madhrimin q i bjn ata. Ai,
me t vrtet, sht i But dhe Fals.
45. Kur ti (Muhamed) lexon Kuranin, Ne vm nj perde t
fsheht mes teje dhe atyre q nuk besojn n jetn e ardhshme.
46. Ne kemi vn mbulesa n zemrat e tyre, q t mos e kuptojn
at (Kuranin), dhe ua kemi shurdhuar vesht. Kur ti prmend n
Kuran vetm Zotin tnd, ata kthejn shpinn, duke ikur.
47. Ne e dim mir se dgjojn ata, kur t prgjojn dhe, kur
bisedojn fshehurazi me njri-tjetrin e mohuesit thon: Ju shkoni
vese pas nj njeriu t magjepsur.
48. Shiko me far shmbllimesh t krahasojn! Ata jan t
humbur e nuk mund t gjejn rrugn e drejt.

318

49. Ata thon: Vall, kur t bhemi eshtra dhe pluhur, a do t

ringjallemi n krijesa t reja?
50. Thuaj: Bhuni gur ose hekur,
51. ose fardo krijese tjetr q sht m e madhe sipas jush!
Ata do t thon: Kush do t na kthej ne (n jet?) Thuaj: Ai
q ju ka krijuar hern e par. Ata do ti tundin kokat nga ti e do
t pyesin: Kur do t bhet ajo? Ti thuaju: Mund t vij shpejt!
52. Ditn, kur Ai do tju thrras e ju do ti prgjigjeni Atij duke
e falnderuar dhe do t mendoni se n kt jet, nuk keni
qndruar vese pak koh.
53. Thuaju, robrve t Mi, q t flasin at q sht m e mira. N
t vrtet, djalli mbjell ngatrresa ndrmjet tyre. Vrtet, djalli
sht armik i hapt i njeriut.
54. Zoti juaj ju njeh m s miri. Nse dshiron, Ai do tju
mshiroj ose nse dshiron, Ai do tju dnoj. Ne nuk t kemi
drguar ty (Muhamed) roje dhe rregullues t punve t tyre.
SURJA 17

EL-ISR

55. Zoti yt i di m s miri ata q gjenden n qiej dhe n Tok. Ne

i kemi ngritur disa profet mbi t tjert dhe Daudit i kemi dhn
Zeburin.
56. Thuaj: Thirrini ata q ju i hyjnizoni prve Tij! Ata nuk
mund tjua largojn t keqen e as nuk mund ta hedhin at
tjetrkund.
57. Vet ata q idhujtart u luten, krkojn ti afrohen Zotit t
tyre, madje edhe m t afrtit, duke shpresuar mshirn e Tij
dhe duke iu friksuar dnimit t Tij.170 Me t vrtet, nga dnimi
i Zotit tnd duhet t ruhet gjithkush.
58. Dhe ska asnj vend q Ne nuk do ta zhdukim para Dits s
Kiametit apo q nuk do ta ndshkojm me dnim t ashpr.
Kjo gj sht shkruar n Libr.
59. Neve nuk na pengon asgj q t drgojm shenja, mirpo
ato i kan prgnjeshtruar popujt e lasht. Ne i dham fisit
Themud deven si shenj t qart, por ai u soll keq me at. Ne
drgojm shenja vetm pr ti friksuar njerzit.171
60. (Kujto) kur Ne t tham: Me t vrtet, Zoti yt, do t t
mbroj nga njerzit!172 Vizionin q ta treguam, e bm vetm
sprov pr njerzit, ashtu si dhe pemn e mallkuar n Kuran173.
Dhe Ne i friksojm (paralajmrojm) ata, por kjo vetm u
shton mohimin e madh.
Vargjet 56-57 aludojn pr engjjt, profett ose shenjtort q politeistt i
hyjnizojn, duke menduar se ata mund t jen ndrmjets pr t fituar mshirn
e Allahut.
171
Fjalt e fundit t ktij vargu duket se thon q pas Kuranit, shenjat e vetme q
Allahu do t drgoj, do t jen kataklizmat dhe fatkeqsit pr t friksuar
njerzit.
172
Fjal pr fjal: Me t vrtet, Zoti yt i ka prfshir t gjith njerzit.
173
Bhet fjal pr vizionet q pati Profeti Muhamed (a.s.) gjat udhtimit pr t
cilin bn fjal vargu i par i ksaj sureje. Rrfimi pr kt udhtim shkaktoi
shum t qeshura te mosbesimtart mekas. Po ashtu, mosbesimtart mekas qeshnin
edhe me pemn e mallkuar t zekkum-it, q Allahu e prmend shpesh n Kuran,
si pem, frutat e neveritshme t s cils do t jen ushqim pr t dnuarit n
zjarrin e Xhehenemit. Mekasit thoshin se si kishte mundsi, q n mes t nj
zjarri, q shkrin gurt dhe metalet, t rritet nj pem dhe me fodullk e mohonin
Fjaln dhe fuqin e pakufishme t Allahut pr t br gjithka.
170

EL-ISR

SURJA 17

319

61. Kur u tham engjjve: Pruluni n sexhde para Ademit,

ata t gjith iu pruln n sexhde, prve Iblisit! Ai tha: Si?! Un
ti bj sexhde atij q Ti e ke krijuar nga balta?!
62. Gjithashtu, tha: A e sheh kt q Ti e nderove mbi mua?
Nse Ti m jep koh deri n Ditn e Kiametit, un do ti shfaros
me mashtrim pasardhsit e tij, prve nj pakice prej tyre!
63. (Allahu) tha: Ik! Kushdo prej tyre q t pason ty, do t ket
Xhehenemin si shprblim nj shprblim i plot.
64. Bj pr vete, me zrin tnd, k t mundesh nga ata! Lsho
kundr tyre t gjith kalorsin e kmbsorin tnde! Bj pjes
n pasurin e fmijt e tyre dhe jepu premtime! -Premtimet e
djallit jan vetm mashtrime.65. Por n t vrtet, ti nuk ke kurrfar pushteti ndaj robrve t
Mi! Zoti yt mjafton si mbrojts (i tyre)!

320

66. Zoti juaj sht ai q e bn anijen t lviz npr det pr t

krkuar nga begatit e Tij. Ai sht vrtet i Mshirshm me ju.
67. Kur juve ju godet fatkeqsia n det, ata q ju i adhuronit n
vend t Atij, zhduken. Por, pasi Ai ju shpton n tok, ju i ktheni
shpinn. Njeriu sht mosmirnjohs.
68. Vall, a jeni t sigurt, q Ai nuk do tju fundos n tok ose,
q nuk do t drgoj mbi ju stuhi me rr, pa pasur mundsi q
ju t gjeni dik, q tju mbroj?
69. Apo jeni t sigurt, q Ai nuk do tju kthej ju prsri (n det)
e, q nuk do tju drgoj furtun e tju fundos pr shkak t
mosbesimit tuaj, pa pasur mundsi q t gjeni dik, q tju mbroj
nga Ne?
70. N t vrtet, Ne i kemi nderuar bijt e Ademit: ua kemi
br t mundur q t udhtojn n tok dhe n det, u kemi
dhn ushqime t mira e t lejuara dhe i kemi ngritur lart mbi
shum prej atyre q kemi krijuar.
71. Ditn, kur Ne do ti thrrasim t gjith popujt me prijsin (t
drguarin) e vet, ata, q do tu jepet libri n ann e djatht, do ta
SURJA 17

EL-ISR

lexojn librin e vet dhe nuk do t psojn as padrejtsin m t

vogl.
72. Ai, q n kt bot ka qen i verbr, do t jet i verbr edhe
n botn tjetr dhe m i humbur nga rruga e drejt.
73. Ata u prpoqn t t largonin ty (Muhamed) nga ai (Kuran),
q t kemi shpallur Ne, me shpres se ti, duke shpifur, do t Na
vishje dika tjetr prve tij (Kuranit). Po ta bje kt, ather,
ata do t t merrnin ty pr mik.
74. Dhe sikur mos t t kishim forcuar Ne, gati do t kishe
anuar pak nga ata,174
75. dhe ather, me t vrtet, Ne do t bnim q t shijoje
dnimin e dyfisht n kt bot dhe pas vdekjes; e ather, nuk
do t gjeje asknd pr ndihms kundr Nesh.
76. N t vrtet, ata po prpiqen t t trembin q t t dbojn
ty nga vendi, por ather, ata do t qndronin vetm pak koh
pas ikjes sate.
77. Ky ishte ligji Yn, pr t drguarit e ardhur para teje, kshtu
q edhe ti nuk do t gjesh shmangie nga ligji Yn.
78. Kryeje namazin prej kthimit t Diellit (nga gjysma e qiellit)
deri n errsirn e nats dhe kndo Kuran n agim; me t vrtet,
falja e mngjesit sht e dshmuar (nga engjjt).
79. Kaloje nj pjes t nats, si falje shtes pr ty (Muhamed)!
sht e vrtet se Zoti yt do t t vendos ty n nj vend t
lavdruar.
80. Thuaj: O Zoti im, m shpjer n nj hyrje t knaqur, m
nxirr nga nj dalje t knaqur dhe m dhuro nga Ti fuqi, q do t
m ndihmoj!
Vargjet 73-74 bjn fjal pr nj propozim q idhujtart mekas i bn Profetit
Muhamed (a.s.): ata do ta respektonin Zotin pr t Cilin ai fliste, nse ai do t
respektonte disa nga zotat e tyre. I shtyr nga prkushtimi i tij, sepse vuante kur
dgjonte idhujtart t shanin Allahun, Muhamedi (a.s.) pr pak sa se mori n
konsiderat kt propozim. Mirpo Allahu i Madhruar ndrhyri me Shpalljen e
Tij dhe e forcoi Profetin (a.s.).
174

EL-ISR

SURJA 17

321

81. Thuaj: E vrteta erdhi, ndrsa e pavrteta u shkatrrua.

Sigurisht, e pavrteta sht e paracaktuar t zhduket!
82. Ne shpallim nga Kurani at q sht shrim dhe mshir pr
besimtart e q mohuesve keqbrs u shton vetm humbje.
83. Kur Ne i dhurojm mirsi njeriut, ai shmanget dhe trhiqet
(nga detyrimet e mirnjohjes ndaj Krijuesit); por, kur e godet e
keqja, ai pikllohet.
84. Thuaj: dokush sillet sipas mnyrs s vet, por Zoti juaj e
di m s miri, se kush sht n rrugn m t drejt.
85. Do t t pyesin ty pr shpirtin. Thuaj: Shpirti sht shtje
q i prket vetm Zotit tim, ndrsa juve nuk ju sht dhn
vese pak dijeni.
86. Me t vrtet, sikur t donim Ne, do t ta merrnim ty at
shpallje q ta kemi dhn, dhe ti, pastaj nuk do t gjeje asknd,
q do t t ndihmonte pr t kundr Nesh.

322

87. Nse nuk e bjm, sht vetm prej mshirs nga ana e Zotit
tnd. Vrtet q mirsia e Tij ndaj teje sht kurdoher e madhe.
88. Thuaj: Sikur t tuboheshin t gjith njerzit dhe xhindet pr
t hartuar nj Kuran t till, ata nuk do t mund t hartonin nj t
ngjashm me t, madje, edhe sikur ta ndihmonin njri - tjetrin.
89. N kt Kuran, Ne u shpjegojm njerzve gjithfar shembujsh,
por shumica e njerzve, kurrsesi nuk duan t besojn.
90. Ata175 thon: Ne nuk do t t besojm (o Muhamed), derisa
t bsh, q t shprthej nga toka nj gurr uji pr ne,
91. ose, derisa t kesh nj kopsht hurmash dhe rrushi, npr t
cilin t rrjedhin lumenj
92. ose, derisa ta bsh qiellin t bjer copa mbi ne, si ke thn
ose, derisa t sjellsh Allahun dhe engjjt para nesh;

175

Mosbesimtart mekas.
SURJA 17

EL-ISR

93. ose, derisa t kesh shtpi prej ari ose, derisa t ngjitesh n
qiell. Ne nuk do t t besojm, edhe sikur t ngjitesh n qiell,
derisa t na sjellsh nj libr q ta lexojm. Thuaj: I Prlvduar
qoft Zoti im! Un nuk jam tjetr, vese njeri - i drguar!
94. Njerzit nuk i pengoi asgj t besojn, kur u erdhi shpallja,
prvese thnies: A mos vall, Allahu ka sjell si t drguar nj
njeri?
95. Thuaj: Sikur n Tok t kishte engjj q ecnin qetsisht, Ne
do tu onim atyre nga qielli nj engjll si t drguar.
96. Thuaj: Allahu mjafton pr dshmitar midis meje dhe jush.
Vrtet, Ai i njeh dhe i sheh mir robrit e Vet.
97. Ai, q Allahu e udhzon n rrugn e drejt, sht i udhzuari;
ndrsa pr at q Ai e on n humbje, me siguri q nuk do t
gjesh mbrojts tjetr, prve Atij. Ne do ti tubojm ata n Ditn
e Kiametit, me fytyrat prtok, t verbr, shurdh e memec.
Vendbanimi i tyre sht Xhehenemi. Kurdo, q t zbehet zjarri,
Ne do tia shtojm flakn.
98. Ky sht dnimi i tyre, ngase mohuan shenjat Tona dhe than:
A mos vall, kur t bhemi eshtra dhe pluhur, vrtet do t
ngjallemi si krijesa t reja?!
99. A nuk e shohin ata, se Allahu, i Cili krijoi qiejt dhe Tokn, ka
mundsi t krijoj t ngjashm me ata dhe, se ua ka caktuar
momentin e ringjalljes, pr t ciln nuk ka dyshim? Por,
jobesimtart nuk pranojn, ata vetm mohojn.
100. Thuaj: Sikur ju t zotronit thesaret e mshirs s Zotit
tim, edhe ather ju do t rrudhnit dorn nga droja, se do t
shpenzoheni. Njmend, njeriu rndom sht koprrac.
101. N t vrtet, Ne i dham Musait nnt shenja t qarta.
Pyeti bijt e Izraelit, kur ai u erdhi t parve t tyre dhe, kur
Faraoni i tha atij: O Musa, un besoj se ti je i magjepsur,
102. (Musai) tha: Tashm ti e di se kto nuk i ka shpallur askush
tjetr, prve Zotit t qiellit dhe t Toks, si prova t dukshme
dhe Un jam i bindur se ti je i dnuar n humbje.
EL-ISR

SURJA 17

323

103. Ai (Faraoni) deshi ti dbonte nga vendi, por Ne e

fundosm bashk me t gjith ata, q ishin me t,
104. dhe, pas ksaj, u tham Bijve t Izraelit: Vendosuni n kt
tok. Kur t arrij premtimi i Dits s Kiametit, do tju sjellim t
przier.
105. Ne e kemi shpallur Kuranin me t vrtetn dhe ai ka zbritur
me t vrtetn. Ne t kemi drguar ty (Muhamed) vetm si
prcjells t lajmeve t mira dhe paralajmrues.
106. Ky sht nj Kuran, q Ne e kemi ndar pjes-pjes, q ti
tua msosh njerzve pak nga pak, duke e shpallur at koh pas
kohe.
107. Thuaj: Besoni n t (Kuranin) apo nuk besoni, ata q u
sht dhn dijenia para (shpalljes s) tij, bien n sexhde me fytyrat
prtok, kur ai u lexohet,

324

108. dhe thon: Qoft i lavdruar Zoti yn! Me t vrtet,

premtimi i Zotit sht plotsuar!
109. Ata bien me fytyr prtok, duke qar dhe ai (leximi i Kuranit)
ua rrit pruljen.
110. Thuaj: Thirrni Allahun ose thirrni t Gjithmshirshmin,
me cilindo emr q ta thirrni ju At, Ai ka emrat m t bukur.
Gjat namazit, mos lexo (Kuran) me z t lart dhe as me z
tepr t ult, por krko nj rrug t mesme.
111. Thuaj: do lavd e falnderim i prket Allahut, i Cili nuk
ka bir, nuk ka ortak n pushtet dhe nuk sht i pafuqishm, q t
ket nevoj pr ndihms dhe madhroje At, duke ngritur lart
madhshtin Tij!

SURJA 18
17

EL-KEHF
EL-ISR

18

SURJA EL-KEHF
Mekase - 110 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. do lavd dhe falnderim i prket Allahut, i Cili i shpalli robit

t Vet (Muhamedit) nj Libr t dlir nga do shtrembrim,
2. (nj libr) t drejt, pr t paralajmruar nprmjet tij, dnim
t ashpr (pr jobesimtart) dhe pr tu dhn lajmin e mir
besimtarve, t cilt bjn vepra t mira, se pr ta do t ket nj
shprblim t bukur (Xheneti),
3. n t cilin do t qndrojn prher,
4. si dhe pr t paralajmruar ata q thon: Allahu ka nj bir.
5. Ata nuk kan kurrfar dijenie pr kt, as etrit e tyre. Sa fjal
e rnd sht ajo q del nga goja e tyre! Ata flasin vetm gnjeshtra.
6. A mos vall do t vrassh veten nga pikllimi, nse ata nuk
besojn n kt Fjal (Kuran)?
7. do gj q gjendet n Tok, Ne e kemi br stoli pr t, pr
t provuar se kush prej tyre punon m mir.
8. Dhe, Ne do ta bjm t shkret gjithka, q gjendet n t.
9. Vall, a mendon ti se banort e Shpells176 dhe Rakimit177 ishin
nj udi nga mrekullit Tona?
Banort e Shpells ishin disa t rinj monoteist, t arratisur nga qyteti i tyre, pr ti
shptuar persekutimit t nj tirani pagan, q donte ti detyronte t hiqnin dor
nga besimi i tyre. Pr t ruajtur pastrtin e ktij besimi, ata u strehuan n nj
shpell jasht qytetit dhe iu dorzuan mshirs hyjnore. Allahu i Madhruar i
bri t flen pr treqind vjet dhe i zgjoi, kur gjendja n qytet kishte ndryshuar:
banort e tij ishin br monoteist dhe qyteti qeverisej nga nj mbret i urt e i
devotshm. Ringjalljen e tyre Allahu e bri mrekulli pr banort e qytetit (dhe
176

EL-KEHF

SURJA 18

325

10. Kur disa djelmosha u strehuan n shpell dhe than: O Zoti

yn, na jep mshir nga ana Jote dhe prgatitna pr sjellje t
drejt!
11. Ne ua mbyllm vesht atyre (duke i ln t flinin) n shpell
pr shum vjet.
12. Pastaj i ngritm, pr t marr vesh se cili nga t dyja grupet
do ta vlersonte m mir sa koh kishin qen t strehuar.
13. Ne po ta tregojm ty historin e tyre sipas s vrtets. Ata
ishin djelmosha q besonin n Zotin e tyre dhe Ne i forcuam n
rrugn e drejt.
14. Ne i forcuam zemrat e tyre, kur u ngritn e than: Zoti yn
sht Zoti i qiejve dhe i Toks. Ne nuk do ti lutemi asnj zoti
tjetr, prve Tij, sepse ather do t thoshim nj gnjeshtr t
madhe.

326

15. Ky populli yn ka zgjedhur n vend t Tij zota t tjer, ndonse

ata nuk u sjellin dot asnj prov t qart. E kush sht keqbrs
m i madh, se ai q trillon gnjeshtra pr Allahun?
16. Kur ju ti lini ata dhe gjithka q adhurojn n vend t Allahut,
gjeni streh n shpell: Zoti juaj do tju mbuloj me mshirn e
Tij dhe do tju prgatis mnyrn nga e cila do t keni dobi.178
17. Ti (o Muhamed) do ta kishe par Diellin kur lindte, se si
anohej nga e djathta e shpells s tyre dhe, kur perndonte, ata i
linte n ann e majt, ndrkoh q ata gjendeshin n mesin e
saj.179 Kjo sht nga shenjat e Allahut. Sa pr at, q Allahu e
udhzon n rrug t drejt, pikrisht ai sht i udhzuari. E sa
pr tr njerzimin) q vrtetonte ringjalljen e plot, ngaq ata ishin ndar n dy
grupe: njri grup thoshte se ishte ve shpirti ai q ringjallej, kurse grupi tjetr
thoshte se ringjallej edhe trupi.
177
Rakim mund t jet emri i nj lumi q kalonte pran Shpells ose nj tabel
n hyrje t Shpells me emrat e banorve t saj, ose emri i qenit t tyre.
178
N vargun 16, ligjrimi sht n vetn e dyt shums, por kto jan fjalt q t
rinjt i drejtonin njri-tjetrit. Kjo sht nj nga strukturat sintaksore t arabishtes.
179
Pra, Allahu e kishte br diellin t lvizte n mnyr t atill, q rrezet e tij, t
mos hynin n shpell, pr t mos e nxehur shum at.
SURJA 18

EL-KEHF

pr at, q Ai e l n humbje, ti, me siguri, nuk do t mund ti

gjesh mbrojts q ta udhzoj.
18. Dhe (po t kishe qen atje), do t mendoje se ata ishin zgjuar,
por ata ishin n gjum. Ne i rrotullonim ata her n krah t
djatht e her n t majt, kurse qeni i tyre rrinte shtrir me dy
kmbt e para n hyrje t shpells. Sikur ti kishe par, ti do t
ikje nga ata dhe do t t kaplonte frika.
19. Kshtu pra, Ne i zgjuam q t pyesnin njri-tjetrin. Njri nga
ata tha: Sa keni ndenjur (n gjum?) - U prgjigjn: Kemi
qndruar nj dit a nj pjes t dits. Disa than: Zoti juaj e di
m mir se sa keni ndenjur. Drgoni njrin prej jush n qytet me
kt monedh argjendi tuajn e le t shikoj se cili ushqim sht
m i pastr. Le tju sjell dika prej tij, le t sillet mir dhe askush
t mos marr vesh pr ju.
20. Me t vrtet, nse ju zbulojn, ata do tju gjuajn me gur
ose do tju kthejn (me forc) n fen e tyre dhe ather nuk do
t shptoni kurrsesi!180
21. Dhe kshtu, Ne bm q ata t zbuloheshin, me qllim q t
dihej se premtimi i Allahut sht i vrtet dhe, q t mos ket
asnj dyshim pr Orn (e Kiametit, se ajo do t vij). Kur ata
(banort e qytetit) po haheshin me njri-tjetrin pr kt rast, disa
thoshin: Ndrtojini atyre (n hyrje t shpells) nj ndrtes! Zoti
i tyre i njeh m mir ata. Ata q e fituan shtjen e tyre, than:
Ne do t ndrtojm nj faltore mbi ta!
22. Do t thon: Ata ishin tre veta e qeni i tyre ishte i katrti.
Disa do t thon: Ata ishin pes veta e qeni i tyre ishte i gjashti,
duke hamendsuar pr at q sht e fsheht; kurse t tjer do t
thon: Ata ishin shtat veta e qeni i tyre ishte i teti. Thuaj (o
Muhamed): Zoti im e di m mir numrin e tyre. Vetm pak
veta din dika rreth tyre. Dhe mos polemizo rreth tyre,
prvese n mnyr t prcipt dhe pr ata mos pyet asknd!
T rinjt flasin me ndrmjet tyre. Shih shnimin pr vargun 16 n lidhje me
prdorimin e vets s dyt t numrit shums n gjuhn arabe.
180

EL-KEHF

SURJA 18

327

23. Asnjher mos thuaj, pr fardo gjje qoft, se: Me siguri

q nesr do ta bj kt
24. pa shtuar N dasht Allahu! Dhe, kur t harrosh (t thuash
n dasht Allahu) - kujtoje Zotin tnd e thuaj: Shpresoj se
Zoti im do t m udhzoj n at q sht m e mir dhe m e
dobishme nga kjo.
25. Ata qndruan n shpelln e tyre treqind vjet (diellor), duke
shtuar nnt (pr vitet hnore).
26. Thuaj (o Muhamed): Allahu e di m mir sa kan qndruar.
Atij i prket fshehtsia e qiejve dhe e Toks. Eh, sa mir sheh Ai
do gj dhe sa mir q dgjon! Njerzit nuk kan tjetr mbrojts
prve Atij dhe Ai nuk e ndan me asknd pushtetin e Vet.
27. Dhe lexo at q t sht shpallur ty nga Libri i Zotit tnd!
Askush nuk mund ti ndryshoj fjalt e Tij dhe ti nuk ke pr t
gjetur kurrfar strehe, prvese tek Ai.

328

28. Dhe qndro me ata q i luten Zotit t vet n mngjes dhe

mbrmje, duke dshiruar Fytyrn (knaqsin) e Tij dhe mos i
shmang syt nga ata (tek t tjert), duke dshiruar stolit e
shklqimin e ksaj jete. Mos dgjo at zemrn e t cilit ia kemi
ln mosprfillse ndaj prmendjes Son e, q shkon pas
dshirave t veta, duke shkelur do kufi n veprimet e veta.
29. Dhe thuaj: E vrteta sht nga Zoti juaj. Kush t doj, le t
besoj e kush t doj, le t mohoj Ne kemi prgatitur pr
mohuesit keqbrs nj zjarr, q do ti rrethoj nga t gjitha ant
(si adra). Nse do t krkojn ndihm, do tu jepet nj uj si
xehja e shkrir, q do tua prclloj fytyrat. Sa pije e tmerrshme
sht ajo e sa strehim i keq sht ai (zjarri)!
30. Sa pr ata q besojn dhe bjn vepra t mira, sigurisht q
Ne nuk do tua humbim shprblimin punmirve.
31. Pikrisht atyre u prket Xheneti i Adnit, npr t cilin rrjedhin
lumenj. Ata do t stolisen atje me byzylyk ari dhe do t vishen
me rroba t gjelbra prej mndafshi t holl dhe armai, duke
ndenjur t mbshtetur n shtretr t lart. Sa shprblim i
mrekullueshm dhe sa vendbanim i bukur!
SURJA 18

EL-KEHF

32. Dhe jepu atyre si shembull ndodhin e dy njerzve. Njrit

prej tyre Ne i kishim dhn dy kopshte vreshtash, q i kishim
rrethuar me hurma e midis tyre kishim br fusha drithi.
33. T dy kopshtet jepnin frutet e veta, pa u munguar asgj dhe
bm q midis tyre t rridhte nj lum.
34. Ai pati prodhim t bollshm dhe i tha shokut t vet, duke
biseduar me t: Un kam m shum pasuri se ti dhe kam rreth
m t fort!
35. Pastaj hyri n kopshtin e vet dhe, duke qen i padrejt me
vetveten, tha: Un nuk mendoj se kjo do t shkatrrohet
ndonjher
36. dhe nuk mendoj se do t arrij ndonjher Ora (e Kiametit).
Por, edhe nse do t m kthejn te Zoti im, sigurisht q do t
gjej nj vend m t mir se ky (kopsht)!
37. Shoku i tij i tha, duke biseduar me t: A e mohon ti At, i
Cili t ka krijuar nga dheu, pastaj nga pika e fars dhe t bri m
n fund njeri t plot?!
38. Sa pr mua, un besoj se Allahu sht Zoti im dhe Zotit tim
un nuk i shoqroj asknd (n adhurim).
39. Do t ishte m mir pr ty sikur t kishe thn, kur hyre n
kopshtin tnd: Kshtu ka dashur Allahu! Nuk ka fuqi prvese
nprmjet Allahut. Nse ti sheh se un kam m pak pasuri dhe
pasardhs,
40. dije, Zoti im, mund t m jap dika m t mir se kopshti
yt, ndrsa n kopshtin tnd mund t drgoj nj shkatrrim nga
qielli e t gdhij rrafsh pa asgj,
41. ose, t bj q uji i tij (kopshtit), t humbas n thellsi e t
mos mund ta gjesh kurr m.
42. Dhe pasuria e tij (e mohuesit) u shkatrrua, kurse ai i rrihte
duart pr gjithka q kishte shpenzuar n t (pronn e vet) - e
q tashm ishte shkretuar nga rrnjt -, dhe thrriste: Ah!
Sikur t mos i kisha shoqruar Zotit tim asknd!
EL-KEHF

SURJA 18

329

43. Kshtu, ai nuk pati kurrfar rrethi q ta ndihmonte kundr

Allahut dhe as q ishte n gjendje t mbronte vetveten.
44. N nj rast t till, mbrojtja vjen vetm nga Allahu, i Vrteti.
Ai sht m i miri pr t shprblyer dhe jep prfundimin m t
mir.
45. Jepu atyre shembullin e jets s ksaj bote: ajo sht si uji q
Ne e lshojm nga qielli; bimsia n tok przihet me t, por
pastaj bhet si bar i that t cilin e shprndan era. Allahu sht i
Fuqishm pr do gj!
46. Pasuria dhe djemt jan stoli e jets s ksaj bote. Por veprat
e mira q mbeten prher, jan m t mira te Zoti yt sa i prket
shprblimit dhe, jan m t mira sa i prket shpress (pr shptim).
47. Ditn, kur Ne do ti shkulim malet, do ta shohsh tokn t
zhveshur dhe do ti tubojm t gjith njerzit, pa ln asknd
prapa.

330

48. Ata do t sillen t radhitur para Zotit tnd (e do tu thuhet):

Tashm Na erdht, ashtu si ju krijuam hern e par, ndonse
ju (o jobesimtar) pretendonit se nuk do tju caktonim nj takim
(ringjalljen).
49. Dhe Libri (i veprave t tyre) do tu vihet prpara, e do ti
shohsh gjynahqart se si do t tmerrohen nga ato q gjenden n
t dhe do t thon: T mjert ne! far sht ky libr q nuk
paska ln asnj vepr t madhe apo t vogl pa e shnuar at.
Aty do t gjejn t shnuar gjithka q kan punuar. Zoti yt nuk
i bn padrejtsi askujt.
50. Kur u tham engjjve: Pruluni n sexhde para Ademit,
ata u pruln, prve Iblisit. Ai ishte nj nga xhindet dhe nuk iu
bind urdhrit t Zotit t vet. Ather, a do ta merrnit at dhe
pasardhsit e tij pr mbrojts n vendin Tim, edhe pse ata jan
armiqt tuaj?! Sa kmbim i shmtuar q sht ky pr keqbrsit!
51. Un nuk i bra ata dshmitar t krijimit t qiejve dhe t
Toks e as t krijimit t vet atyre; dhe, sigurisht q Un nuk
mund ti marr si ndihms ata, q ojn t tjert n humbje.
SURJA 18

EL-KEHF

52. Ditn, kur Ai do t thot: Thirrini ata q ju mendoni se jan

shokt e Mi, ata do ti thrrasin, por nuk do t marrin prgjigje
prej tyre dhe, Ne, do t vendosim ndrmjet tyre barrier.
53. T ligjt do t shohin zjarrin dhe do t binden, se me t
vrtet, do t bien n t dhe nuk do t gjejn largim prej atij.
54. Sigurisht, n kt Kuran, Ne u kemi shpjeguar njerzve do
lloj shembulli, por njeriu kundrshton m tepr se do krijes
tjetr.
55. far i pengon njerzit t besojn, kur u vjen udhzimi - dhe
t krkojn falje nga Zoti i tyre?! Apo presin vetm q t psojn
fatin e popujve t par ose q tu vij dnimi i hapt?!
56. Ne i ojm t drguarit vetm si prcjells t lajmit t mir
dhe paralajmrues. Por mohuesit (e besimit) polemizojn me
argumente t rreme pr ta dobsuar t Vrtetn, ndrsa shenjat
dhe paralajmrimet e Mia i marrin pr tallje.
57. Kush sht m i padrejt se ai q, kur ia kujtojn shpalljet e
Zotit t vet, largohet nga ato dhe harron se kan br duart e
tij m par?! Ne kemi vn perde n zemrat e tyre, q t mos e
kuptojn at (Kuranin), dhe ua kemi rnduar vesht. Edhe sikur
ti ti thrrassh ata n rrugn e drejt, ata kurr nuk do t
udhzohen.
58. Por Zoti yt sht Falsi plot mshir. Sikur ti dnonte ata
pr far kan br, Ai do tua shpejtonte dnimin. Por ata i pret
nj ast i caktuar, nga i cili kurr nuk do t shptojn.
59. Ato qytete181 Ne i shkatrruam kur banort e tyre bn t
kqija dhe, pr shkatrrimin e tyre, Ne kishim caktuar nj afat.
60. (Kujto) kur Musai i tha djaloshit q e shoqronte: Nuk do
t pushoj s ecuri, derisa t arrij n vendin ku takohen dy detet,
edhe nse do t m duhet t udhtoj pr shum koh.

Vargu bn fjal pr qytetet e shkatrruara t fiseve Ad e Themud, t popullit t

Lutit etj., q u shkatrruan pr shkak t ligsis dhe shthurjes s banorve t tyre.
181

EL-KEHF

SURJA 18

331

61. Dhe, kur arritn n vendin, ku bashkoheshin dy detet, ata e

harruan peshkun e tyre dhe ai rrshqiti n det, duke e hapur at
si tunel.
62. Kur kaluan m tej, Musai i tha shoqruesit t vet: Na jep
drekn ton, sepse jemi lodhur nga ky udhtimi yn.
63. Ai u prgjigj: Shiko! Kur ndaluam tek ai shkmbi, un e
harrova peshkun. Vetm djalli m bri ta harroj e nuk ta thash
se peshku mori rrugn nga deti n mnyr t habitshme!
64. (Musai) tha: Kjo sht ajo q po krkojm. Andaj u kthyen
npr gjurmt e veta,
65. dhe gjetn nj prej robrve Tan,182 t cilit i patm dhuruar
mshir prej Nesh dhe i kishim msuar nga ana Jon dije.
66. Musai i tha atij: A mund t t pasoj ty, q t m msosh
edhe mua dika prej dituris s drejt q t sht dhn ty?

332

67. Ai u prgjigj: Ti nuk mund t durosh dot me mua!

68. E si mund t durosh (pa pyetur) para dikaje pr t ciln nuk
di asgj?
69. (Musai) tha: Do t m gjesh t durueshm, n dasht Allahu
e nuk do t t kundrshtoj pr asgj.
70. (Hidri) i tha: Nse vjen pas meje, mos m pyet pr asgj,
derisa t ta shpjegoj un!
71. Dhe kshtu, u nisn. Kur hipn n nj anije, ai (Hidri) hapi nj
vrim posht. (Musai) tha: Mos vall, e hape vrimn pr ti mbytur
udhtart e saj? Me t vrtet, ke br pun t shum t keqe.
72. (Hidri) i tha: A nuk t thash se ti nuk mund t durosh me
mua?
73. Ai u prgjigj: Mos m qorto pr at q harrova dhe mos
m ngarko me vshtirsi n punt e mia!
Sipas transmetimeve t vrteta nga Profeti Muhamed (a.s.), njeriu pr t cilin
bn fjal ky varg, quhej Hidr.

182

SURJA 18

EL-KEHF

74. Dhe q t dy vazhduan t ecin, derisa takuan nj djalosh, t

cilin ai (Hidri) e vrau. Tha (Musai): Prse vrave nj njeri t
pafajshm q nuk ka vrar asknd?! Vrtet q ke br nj pun
t tmerrshme!
75. Ai u prgjigj: A nuk t thash se ti nuk mund t durosh me
mua?
76. (Musai) tha: Nse pas ksaj do t t pyes srish pr fardo
gjje, ather mos m mbaj m n shoqrin tnde! Tashm ke
arsye (t mjaftueshme) nga ana ime (pr tu ndar prej meje)!
77. Dhe q t dy vazhduan t ecin, derisa arritn n nj fshat dhe
u krkuan banorve t tij, q tu jepnin pr t ngrn, por ata nuk
i pranuan mysafir. Aty ndeshn nj mur q ishte duke u rrzuar
dhe ai (Hidri) e drejtoi. (Musai) tha: Sikur t kishe dashur ti,
mund t krkoje shprblim pr kt.
78. Ai tha: Kjo sht ndarja ndrmjet meje dhe teje. Un do ti
shpjegoj ty ato gjra pr t cilat nuk munde t durosh.
79. Sa i prket anijes, ajo ishte pron e disa t varfrve, q punonin
n det. Un desha ta dmtoj, sepse prapa tyre gjendej nj mbret
i cili merrte me dhun do anije t mir.
80. Sa pr djaloshin, prindrit e tij ishin besimtar. Ne e dinim se
(dashuria pr t) do ti onte ata n t keqe dhe mohim,
81. dhe dshiruam q Zoti i tyre, n vend t atij tu jepte nj m
t mir, m t pastr dhe m t mshirshm.
82. E, sa i prket murit, ai u takonte dy djelmoshave jetim n
qytet dhe, nn t gjendej nj thesar i tyre. Babai i tyre kishte qen
njeri i mir, prandaj Zoti yt dshiroi q ata t arrinin moshn e
pjekuris e ta nxirrnin thesarin e tyre, si mshir nga Zoti yt. Un
kt nuk e kam br sipas gjykimit tim. Ky sht shpjegimi i asaj,
pr t ciln ti smunde t duroje!
83. Ata (hebrenjt) t pyesin ty (Muhamed) pr Dhulkarnejnin,
thuaj: Un do tju tregoj disa lajme pr t.

EL-KEHF

SURJA 18

333

84. Ne i dham atij mundsi n Tok dhe i dham mjete e rrug

pr t arritur do gj,
85. kshtu q ai u nis n nj rrug.
86. Kur arriti n vendin e perndimit t Diellit, pa se ai po ulej n
nj burim t zi balte dhe n afrsi t tij gjeti nj popull. Ne tham:
O Dhulkarnejn, mund ti ndshkosh ata ose mund tu bsh
mir atyre.
87. Ai tha: Sa i prket atij q bn t kqija, Ne do ta ndshkojm
e pastaj do t kthehet te Zoti i vet, i Cili do ta ndshkoj me nj
dnim t rnd.
88. Sa pr at q beson dhe bn vepra t mira, atij i takon
shprblimi m i mir dhe do ti premtojm atij lehtsira.
89. Pastaj ndoqi nj rrug tjetr.

334

90. Kur arriti n vendin e lindjes s Diellit, Ai e pa t lindte mbi

nj popull, t cilit Ne nuk i kishim dhn gj, pr tu mbrojtur
nga dielli.
91. Kshtu ndodhi dhe Ne dinim gjithka pr t.
92. Pastaj mori nj rrug tjetr.
93. Derisa, kur arriti n mes dy malesh, gjeti rrz tyre nj popull,
i cili pothuaj nuk kuptonte asnj t folme.
94. Ata than: O Dhulkarnejn, vrtet, Jexhuxht dhe Mexhuxht
jan ngatrrestar n Tok. A t t japim nj pages q t ndrtosh
nj pend midis nesh dhe atyre?
95. Ai tha: Ajo t ciln ma ka mundsuar Zoti im, sht m e
mir (nga pagesa juaj), por m ndihmoni mua me krah! Do t
ndrtoj nj pend midis jush e atyre.
96. M sillni blloqe hekuri! Dhe, kur ai i rrafshoi dy ant e
thepisura t maleve, tha: Fryjini zjarrit, derisa hekuri t skuqet si
zjarri. Pastaj tha: M sillni bakr t shkrir q ta hedh n t.
97. Kshtu, ata (Jexhuxht dhe Mexhuxht) nuk mundn q ta
kaprcenin pendn dhe as nuk mundn q t hapnin vrim n t.
SURJA 18

EL-KEHF

98. Ai tha: Kjo sht mshir nga Zoti im! Kur t vij premtimi183
i Zotit tim, Ai do ta rrafshoj at (pendn). Premtimi i Zotit tim
sht (gjithnj) i vrtet.
99. At Dit, Ne do t bjm, q t vrshojn njri mbi tjetrin si
valt (e detit) dhe do ti fryhet Surit e do ti tubojm, q t gjith
s bashku.
100. At dit do tua tregojm haptazi Xhehenemin mohuesve,
101. t cilt i kishin syt t mbuluar para kshillave t Mia dhe t
cilt nuk mund t dgjonin.
102. Vall, a mendojn mohuesit, se do t mund ti zgjedhin
robrit e Mi si mbrojts, n vendin Tim?! Ne e kemi prgatitur
Xhehenemin si vendbanim pr mohuesit.
103. Thuaj: A doni tju lajmroj pr ata q, m s shumti,
humbasin nga punt e veta,
104. pr ata, prpjekja e t cilve ka qen e kot n jetn e ksaj
bote, ndrkoh q mendonin se po bnin vepra t mira?
105. Kta jan ata, q nuk kan besuar n shpalljet e Zotit t tyre
dhe n takimin me T. Punt e tyre do t fshihen, andaj Ne nuk
do t vm kurrfar peshe pr ta (pr veprat e tyre), n Ditn e
Kiametit.
106. Shprblimi i tyre do t jet Xhehenemi pr shkak t mohimit
t tyre dhe pr shkak se talleshin me shenjat e Mia dhe t drguarit
e Mi.
107. Me t vrtet, ata q besojn dhe bjn vepra t mira, do t
ken pr banesa kopshtet e Firdeusit,
108. ku do t qndrojn prher, duke mos dshiruar asnj
ndryshim.
109. Thuaj: Sikur deti t ishte boj pr t shkruar fjalt e Zotit
tim, sigurisht q ai do t shterej, para se t soseshin fjalt e Zotit
tim, edhe sikur Ne t sillnim si ndihm edhe nj det tjetr si ai.
183

Dita e Kiametit.

EL-KEHF

SURJA 18

335

110. Thuaj: Un jam vetm nj vdekatar si ju, q m sht

shpallur se Zoti juaj sht nj Zot i Vetm. Kshtu, kush shpreson
takimin me Zotin e vet, le t bj vepra t mira dhe t mos i
shoqroj asknd n adhurim Zotit t vet!

336

SURJA 19
18

MERJEM
EL-KEHF

19

SURJA MERJEM
Mekase - 98 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kf, H, J, Ajn, Sd.

2. Ky sht rrfim pr mshirn e Zotit tnd ndaj robit t Tij Zekerijas.
3. Kur ai e thirri Zotin e vet me lutje t fsheht
4. (duke thn): O Zoti im! Eshtrat tashm m jan dobsuar,
koka m ndrion nga thinjat dhe asnjher nuk kam mbetur i
zhgnjyer nga lutja ime pr Ty, o Zoti im!
5. Un u friksohem (sjelljeve t) t afrmve t mi pas meje ,
ndrsa bashkshortja ime sht beronj; andaj, m dhuro nga
ana Jote nj pasardhs,
184

6. q t m trashgoj mua dhe familjen e Jakubit. O Zoti im,

bje at t plqyeshm (pr Ty)!
7. O Zekerija, Ne po t japim lajmin e mir pr nj djal q do
t quhet Jahja. Askujt nuk ia kemi dhn kt emr m par.
8. Ai tha: O Zoti im, si mund t kem un djal, kur bashkshortja
ime sht beronj dhe un kam arritur pleqrin e thell?!
9. I tha: Ashtu ka thn Zoti yt. Kjo pr mua sht leht. Un t
kam krijuar edhe ty m par, ndrkoh q nuk ekzistoje.

Zekerija kishte frik se, pas vdekjes s tij, adhurimi i Allahut nuk do t kryhej
n mnyrn e duhur. Ai nuk kishte nj bir q ta trashgonte funksionin e tij prej
kujdestari t Tempullit t Sulejmanit, prandaj iu lut Allahut q ti dhuronte nj
trashgimtar t ndriuar nga ana e Tij.
184

MERJEM

SURJA 19

337

10. (Zekerija) tha: O Zoti im, m jep ndonj shenj! Ai tha:

Shenja jote do t jet se nuk do t mund t flassh me njerzit
pr tri net, ndonse do t jesh i shndosh.
11. Ai doli nga faltorja para popullit t vet dhe u bri me shenj
atyre t lavdronin Allahun n mngjes dhe n mbrmje!
12. (Pasi lindi djali, iu tha): O Jahja, rroke fort Librin (Teuratin).
Dhe Ne, kur ende ishte fmij, i dham menuri,
13. butsi prej Nesh dhe dlirsi. Ai ishte besimtar i prkushtuar
14. dhe i sjellshm ndaj prindrve t vet, nuk ishte i ashpr dhe i
padgjueshm.
15. Paqja qoft mbi at ditn kur ka lindur, ditn kur t vdes
dhe n ditn kur do t ringjallet.
16. Dhe trego (o Muhamed) n Libr pr Merjemen, kur u trhoq
nga familja e saj n nj vend n lindje,

338

17. duke e fshehur veten nga ata. Ne i drguam Shpirtin Ton,185

i cili iu paraqit asaj si nj njeri i plot.
18. Ajo i tha: Un krkoj q t m mbroj i Gjithmshirshmi
prej teje, nse i friksohesh Allahut.
19. Ai tha: N t vrtet, un jam vetm nj i drguar i Zotit
tnd, q t t dhuroj ty nj djal t pastr.
20. Ajo tha: Si mund t kem un djal, kur asnj mashkull nuk
m ka prekur e nuk jam as e pacip?!
21. Iu prgjigj: Kshtu sht! Zoti yt ka thn: Kjo pr Mua
sht e leht. Ne do ta bjm at shenj pr njerzit dhe mshir
nga ana Jon. Dhe kjo sht pun e kryer.
22. Ajo mbeti me barr e u trhoq me t n nj vend t largt.

D.m.th. engjllin Xhebrail. Allahu e ka quajtur at Shpirtin Ton pr ta

nderuar dhe pr ta ngritur lart, jo se Xhebraili sht pjes e Qenies Hyjnore. Ai
sht nj prej shpirtrave m t nderuar q ka krijuar Allahu.

185

SURJA 19

MERJEM

23. Dhembjet e lindjes e detyruan at q t shkonte te trungu i

nj hurme. Ajo tha: Ah, sikur t kisha vdekur para ksaj (ngjarjeje)
dhe t isha harruar krejt!
24. Nj z e thirri nga posht: Mos u pikllo, se Zoti yt t ka
br nj burim uji posht teje!
25. Shkunde trungun e palms, q t bien mbi ty hurma t freskta!
26. Ha, pi dhe qetsohu. Nse vren ndonj njeri, i thuaj: Un
jam betuar n t Gjithmshirshmin se do t agjroj, prandaj sot
nuk do t flas me asknd.
27. Dhe u kthye te populli i vet, duke mbajtur fmijn. Ata i
than: O Merjeme, ke br dika t turpshme!
28. O motra e Harunit!186 Babai yt nuk ka qen njeri i keq, as
nna jote nuk ka qen grua e shthurur.
29. Ajo bri me shenj nga i biri. Ata than: Si ti flasim ne
fmijs q sht n djep?
30. Ai (Isai n djep) tha: Un jam rob i Allahut. Ai m ka dhn
Librin (Ungjillin), m ka br profet
31. dhe m ka br t bekuar kudo q t jem. Ai m ka porositur
q t falem e t jap zeqat sa t jem gjall
32. dhe q t jem i mir ndaj nns sime dhe nuk m ka br t
ashpr dhe t padgjueshm.
33. Le t jet paqja e shptimi mbi mua, n ditn q kam lindur,
n ditn q do t vdes dhe n ditn q do t ringjallem!
34. Ky sht Isai, i biri i Merjemes. Kjo sht fjala e vrtet, pr
t ciln ata dyshojn dhe diskutojn.
D.m.th. O grua e virtytshme. Meqense Haruni sht nj profet i nderuar, i
prmendur n Kuran dhe, meqense Merjemja rridhte nga fisi i tij, ajo thirret n
kt kontekst me shprehjen o motra e Harunit. N arabisht dhe, n prgjithsi,
n gjuht semitike (hebraisht, aramaisht etj.), shprehje t tilla idiomatike si: o
babai i ..., o biri i ..., o vllai i ... etj., nuk presupozojn nj lidhje t
drejtprdrejt gjaku, por prdoren pr t treguar nj prkatsi fisnore ose nj
prkatsi fisnike.
186

MERJEM

SURJA 19

339

35. Allahu nuk ka mbetur t marr dik pr bir. Qoft i lavdruar

Ai! Kur vendos dika, Ai vetm thot pr t Bhu! dhe ajo
bhet.
36. (Isai tha): Vrtet, Allahu sht Zoti im dhe Zoti juaj; andaj
adhuroni vetm At! Kjo sht udha e drejt.
37. E megjithat, sektet u pran n lidhje me at.187 Mjer ata
q nuk besojn pr takimin e nj Dite t madhe (Dits s
Kiametit)!
38. E sa mir do t dgjojn e do t shohin at Dit, kur do t
vijn te Ne! Por, sot keqbrsit jan n humbje t qart!
39. Paralajmroji ata (o Muhamed) pr Ditn e Pikllimit, kur
do t japin llogari, ndonse tani ata jan t shkujdesur dhe nuk
besojn.
40. Vrtet, jemi Ne q e trashgojm Tokn dhe gjithka gjendet
n t dhe ata te Ne do t kthehen.

340

41. Trego n Libr pr Ibrahimin! Ai ishte njeri i s vrtets dhe

profet.
42. Ai i tha t atit: O babai im, prse adhuron at q as nuk
dgjon, as nuk sheh e as q mund t t sjell ndonj dobi?
43. O babai im, mua m ka ardhur prej dituris, far st ka
ardhur ty; andaj ndiqm mua dhe un do t t udhzoj n rrugn
e drejt!
44. O babai im, mos adhuro djallin, sepse ai sht gjithmon i
pabindur ndaj t Gjithmshirshmit.
45. O babai im, un kam frik se mos t vjen ndonj dnim nga
i Gjithmshirshmi e kshtu t bhesh i afrm i djallit!
46. Ai u prgjigj: O Ibrahim! Si guxon ti hedhsh posht zotat
e mi?! Nse nuk heq dor, un do t t mbys me gur; andaj,
largohu prej meje pr nj koh t gjat!
Vargu i referohet prarjeve ekzistuese ndrmjet t krishterve n kohn e
shpalljes s Kuranit.
187

SURJA 19

MERJEM

47. Ibrahimi tha: Shptimi qoft mbi ty! Do ti lutem Zotit tim
q t t fal. Me t vrtet, Ai sht i mir me mua.
48. Po largohem nga ju dhe nga gjithka q ju adhuroni n vend
t Allahut. Do ti lutem Zotin tim, sepse jam i sigurt se nuk do t
jem fatkeq me lutjet q ia bj Zotit tim.
49. Dhe, kur u largua nga ata dhe nga idhujt q i adhuronin n
vend t Allahut, Ne i dhuruam atij Ishakun dhe Jakubin dhe q
t dy i bm profet.
50. Ne u dhuruam atyre mshirn Ton dhe bm q ata t
lavdrohen e t prmenden me nder.
51. Trego n Libr edhe pr Musain! Njmend, Ai ishte i
przgjedhur, ishte i drguar dhe profet.
52. Ne e thirrm at nga ana e djatht e malit Tur, duke e afruar
n nj bised t fsheht
53. dhe, nga mshira Jon, i dhuruam t vllan, Harunin, si profet.
54. Trego n Libr pr Ismailin! Vrtet, ai ishte i sinqert n
premtimet e veta, ishte i drguar dhe profet.
55. Ai e urdhronte popullin e vet q t falte namazin e t jepte
zeqatin dhe ishte i mirpritur te Zoti i vet.
56. Trego n Libr pr Idrizin! Ai ishte njeri i s vrtets dhe
profet.
57. Ne e ngritm at n vend t lart.
58. Kta jan ata, t cilt Allahu i begatoi (me hirin e Tij) nga
profett pasardhs t Ademit, t atyre q Ne i mbartm me
Nuhun, nga pasardhsit e Ibrahimit dhe t Izraelit dhe nga ata
q Ne i udhzuam dhe i zgjodhm. Kur iu lexoheshin vargjet e
t Gjithmshirshmit, binin duke br sexhde dhe qanin.
59. Pas atyre erdhn brezni, q e braktisn faljen e namazit dhe
ndoqn epshet e veta. Ata do t psojn dnimin e madh,

MERJEM

SURJA 19

341

60. prve atyre q pendohen, q besojn dhe bjn pun t

mir. Kta do t hyjn n Xhenet dhe nuk do tu bhet kurrfar
padrejtsie;
61. n kopshtet e Adnit, q i Gjithmshirshmi ua ka premtuar
robrve t Vet, edhe pse ende nuk e kan par. Me t vrtet,
premtimi i Tij sht i sigurt.
62. Aty nuk do t dgjojn llomotitje, por vetm fjal
prshndetjeje pr paqe dhe do t ushqehen n mngjes dhe n
mbrmje.
63. Ky sht Xheneti q Ne ua japim n trashgim robrve Tan
t prkushtuar.
64. (Xhebraili tha): Ne (engjjt) zbresim vetm me urdhrin e
Zotit tnd. Atij i prket gjithka q sht para nesh, gjithka q
sht pas nesh dhe gjithka q sht n mes. Dhe Zoti yt nuk
harron kurr.

342

65. Ai sht Zoti i qiejve, i Toks dhe i gjithkaje q sht midis

tyre, prandaj, vetm At adhuroje dhe bhu i qndrueshm n
adhurimin ndaj Atij. A njeh ti ndoknd q ka Emrin e Tij?!
66. Njeriu thot: Vall, pasi t vdes, a do t ringjallem prsri?
67. A nuk e mban mend njeriu se Ne e kemi krijuar at, kur
ende nuk ishte asgj?!
68. Pr Zotin tnd! Ne do ti tubojm ata dhe djajt, pastaj do ti
sjellim ata t gjunjzuar rreth Xhehenemit!
69. Pastaj do t ndajm prej do grupi at q ka qen m
kokfort ndaj t Gjithmshirshmit.
70. Ne pastaj e dim m s miri se kush prej tyre e ka merituar
t digjet n t.
71. Dhe nuk ka asnj prej jush q t mos arrij tek ai (Xhehenemi).
Kjo sht vendosur prerazi nga Zoti yt.
72. Pastaj do ti shptojm ata q kan qen besimtar dhe do ti
lm keqbrsit t gjunjzuar n t.
SURJA 19

MERJEM

73. Kur u lexohen vargjet Tona t qarta, jobesimtart u thon

atyre q kan besuar: Cili grup ka pozit m t mir dhe rreth
m t mir?
74. Por sa e sa brezni, q kan qen m t begatshm dhe m t
pashm, Ne i kemi shkatrruar para tyre!
75. Thuaj (o Muhamed): Atyre q jan t humbur, i
Gjithmshirshmi u dhnt jet, n mnyr q, kur t shohin
at q u sht premtuar: ose dnimin (n kt jet) ose Orn (e
Kiametit), ather ta marrin vesh se kush ka pozit m t keqe
dhe rreth m t dobt.
76. Allahu ua shton udhzimin atyre, q jan n rrug t drejt.
Veprat e mira q mbesin, jan t shprblyera m mir te Zoti yt
dhe kan prfundim m t mir.
77. Vall, a e ke par at q nuk beson n shenjat Tona dhe thot:
Mua do t m jepet (Ditn e Kiametit) edhe pasuria, edhe
fmijt?!
78. A mos ndoshta ai e di t padukshmen apo ka marr ndonj
premtim nga i Gjithmshirshmi?
79. Kurrsesi! Ne do ta shnojm at q flet dhe do tia zgjasim
vuajtjen.
80. Ne do tia marrim atij gjithka pr t cilat flet e ai te Ne do
t vij i vetm.
81. Ata kan marr zota, n vend t Allahut, pr ti pasur ndihms.
82. Por jo! Ata188 do ta mohojn adhurimin e tyre189 dhe do t
bhen armiqt e tyre.
83. A nuk e sheh se Ne i kemi drguar djajt te mohuesit, pr ti
yshtur ata me forc?
84. Andaj, mos krko shkatrrimin e tyre t shpejt, se, me t
vrtet, Ne ua numrojm ditt e caktuara.
188
189

Zotat e rrem.
Idhujtarve.

MERJEM

SURJA 19

343

85. Ditn, kur do ti tubojm besimtart te i Gjithmshirshmi,

si t ftuar
86. e do ti shtyjm t ligjt n Xhehenem, si tuf e etur,
87. askush nuk do t mund t ndrhyj, prve atij q ka marr
lejen dhe premtimin e t Gjithmshirshmit.
88. Ata thon: I Gjithmshirshmi ka nj bir.
89. Keni thn dika vrtet t tmerrshme!
90. Qiejt gati sa nuk coptohen prej ksaj; Toka gati sa sahet e
malet sa srrzohen t thrrmuar,
91. ngaq ata i veshin nj bir t Gjithmshirshmit.
92. Kurr nuk i shkon (madhris s) t Gjithmshirshmit t
ket nj bir.

344

93. Ska krijes q gjendet n qiej dhe n Tok e q t mos vij si

rob para t Gjithmshirshmit.
94. Sigurisht q Ai e njeh mir gjithsecilin prej tyre dhe i ka
numruar t gjith saktsisht.
95. donjri prej tyre, n Ditn e Kiametit, do t dal fill i vetm
para Tij.
96. N t vrtet, atyre q besojn dhe bjn vepra t mira, i
Gjithmshirshmi do tu dhuroj dashuri.
97. Ne e kemi br at (Kuranin) t leht, n gjuhn tnde, vetm
q, nprmjet tij, ti tu japsh lajmin e mir besimtarve t
devotshm dhe t paralajmrosh njerzit kokfort (n
mosbesimin e tyre).
98. Sa e sa brezni kemi shkatrruar Ne para tyre! Vall, a po sheh
ndonjrin prej tyre dhe a po dgjon pshpritjen m t vogl t
tyre?!

SURJA 20
19

T
H
MERJEM

20

SURJA T H
Mekase - 135 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. T, H.
2. Ne nuk ta kemi shpallur Kuranin ty (o Muhamed), pr t t
munduar,
3. por q t jet kujtes pr at q ka frik (nga Allahu).
4. Ai sht zbritur nga Krijuesi i Toks e i qiejve t lart.
5. I Gjithmshirshmi mbi Fron u ngrit (si i takon Madhris s
Tij).
6. Atij i prket ka n qiej e ka n Tok, si dhe gjithka q
gjendet midis tyre e gjithka q ndodhet nn tok.
7. Edhe nse ti flet me z t lart, (sht e kot, sepse) Ai, me t
vrtet, i di sekretet edhe m t fshehta.
8. Allahu, nuk ka zot tjetr prve Tij. Ai ka Emrat m t Bukur.
9. A e ke dgjuar historin e Musait?
10. Kur pa nj zjarr, ai i tha familjes s vet: Rrini ktu, sepse
pash nj zjarr! Ndoshta mund tju sjell nj ur t ndezur ose t
gjej pran tij ndonj udhrrfyes.
11. Kur arriti te zjarri, nj z e thirri: O Musa!
12. N t vrtet, Un jam Zoti yt! Prandaj, hiqi nallanet, sepse
ndodhesh n luginn e shenjt t Tuvas.
13. Un t kam zgjedhur ty, prandaj dgjo at q po t shpallet!

T H

SURJA 20

345

14. Me t vrtet, Un jam Allahu, ska zot tjetr prve Meje,

prandaj, vetm Mua m adhuro dhe kryej faljen pr t m kujtuar
Mua!
15. Ora (e Kiametit) do t vij me siguri, por Un e mbaj tepr
t fshehur, q secili t shprblehet pr at q ka br.
16. Prandaj, mos e lr at q nuk beson n t (Ditn e Kiametit)
dhe q jepet pas epsheve t veta, t t nxjerr (nga rruga e drejt),
prndryshe do t humbisje.
17. sht ajo q mban n dorn e djatht o Musa?
18. Ai u prgjigj: Ky sht shkopi im, me t cilin mbahem dhe
shkund gjethe pr dhent e mia; m shrben edhe pr pun t
tjera.
19. (Allahu) i tha: Hidhe at, Musa!

346

20. Ai e hodhi at dhe, menjher, (shkopi) u b gjarpr q

zvarritej.
21. (Allahu) i tha: Merre at dhe mos u frikso! Ne do ta kthejm
n gjendjen e tij t mparshme.
22. Fute dorn tnde nn sqetull: ajo do t dal e bardh, pa
kurrfar smundjeje. Ja, kjo sht nj shenj tjetr,
23. pr t t treguar ty t tjera mrekulli Tonat edhe m t mdha!
24. Shko te Faraoni! Ai, me t vrtet, i ka shkelur t gjith kufijt.
25. (Musai) tha: O Zoti im, zgjeroma kraharorin tim,
26. lehtsoma punn time,
27. dhe zgjidhma nyjen e gjuhs sime,
28. q ata t kuptojn fjaln time!
29. M jep nj ndihms nga familja ime,
30. Harunin, vllan tim!
31. Ma rrit fuqin nprmjet atij

SURJA 20

T H

32. dhe bma ortak n punn time,

33. q t thurim shum lavde pr Ty
34. e t t prmendim Ty vazhdimisht!
35. Vrtet, Ti do t jesh gjithnj Mbikqyrsi yn.
36. (Allahu) tha: Krkesa jote u plotsua, o Musa!
37. Edhe m par, Ne t kemi br mir ty,
38. kur i frymzuam nns tnde at q iu frymzua:
39. Vre at (foshnjn) n nj snduk e hidhe n lum! Lumi do
ta nxjerr n breg e at do ta marr nj armiku Im dhe armiku
i tij. Un kam hedhur n ty dashurin Time, q t rritesh nn
Syrin (kujdesin) Tim.
40. Kur shkoi motra jote e tha: A doni tju tregoj dik q do t
kujdeset pr at?, Ne t kthyem te nna jote, q ajo t gzohej
dhe t mos pikllohej m. Pastaj ti vrave nj njeri, por Ne t
shptuam nga brenga dhe t vum n sprova t shumta. Ti
qndrove me vite t tra midis banorve t Medjenit, pastaj erdhe
sipas porosis s caktuar, o Musa!
41. Un t kam zgjedhur ty pr Vete.
42. Shkoni ti dhe vllai yt me mrekullit e Mia dhe mos reshtni
s prmenduri Mua!
43. Shkoni te Faraoni! Ai, me t vrtet, i ka shkelur t gjith
kufijt!
44. Flitini atij fjal t buta, se ndoshta kujtohet190 a friksohet!
45. Ata than: O Zoti yn! Ne kemi frik se ai do t na dnoj
menjher ose do t ndrkrehet m tepr.
46. (Allahu) tha: Mos u friksoni! N t vrtet, Un jam me ju,
dgjoj dhe shoh.

ndoshta kujtohet: pra, ndoshta i kujtohet monoteizmi q kishte predikuar

Jusufi (a.s.) n Egjipt, shum koh para Muasit (a.s.).
190

T H

SURJA 20

347

47. Shkoni tek ai dhe i thoni: Ne t dy jemi t drguarit e Zotit

tnd, lshoji t bijt e Izraelit q t vijn me ne dhe mos i mundo!
Ne t kemi sjell ty nj shenj nga Zoti yt. Paqe mbi at q ndjek
rrugn e drejt!
48. Vrtet, neve na sht shpallur se dnimi do t godas kdo,
q (i) mohon (shenjat e Allahut) dhe (i) kthen shpinn (t drguarve
t Tij).
49. (Faraoni) tha: E, kush sht Zoti juaj, o Musa?
50. (Musai) tha: Zoti yn sht Ai q do gjje i ka dhn trajtn
e vet e pastaj e ka udhzuar.
51. (Faraoni) tha: Si sht gjendja e brezave t mparshm?
52. (Musai) tha: Dijenia lidhur me ta gjendet te Zoti im, n
Libr. Zoti im nuk gabon dhe nuk harron!

348

53. sht Ai q Tokn e ka br shtrat pr ju, q ju ka shtruar

rrugt npr t dhe q lshon uj nga qielli, me qllim q,
nprmjet tij, t rriten shum lloje bimsh t ndryshme.
54. Hani dhe kullotni bagtin tuaj! Kto, me t vrtet, jan
shenja pr ata q jan mendar.
55. Ne ju kemi krijuar prej toks, aty do tju kthejm dhe nga ajo
do tju nxjerrim edhe nj her tjetr.
56. Ne ia treguam atij (Faraonit) t gjitha shenjat Tona, por ai i
mohoi, nuk pranoi (t besonte)
57. dhe tha: O Musa, a ke ardhur q t na nxjerrsh nga toka
jon me magjin tnde?!
58. Ne do t t sjellim ty nj magji t ngjashme. Cakto, midis
nesh dhe teje, nj takim n nj vend t shesht, ku nuk do t
mungojm as ne, as ti!
59. (Musai) tha: Takimi me ju sht n ditn e kremts191 dhe
njerzia le t tubohen paradite.
191

Sipas transmetimeve, bhet fjal pr nj fest t prvitshme t lumit Nil.

SURJA 20

T H

60. Faraoni u largua, i mblodhi magjistart e vet e pastaj erdhi.

61. Musai u tha atyre: T mjert ju! Mos trilloni gnjeshtra pr
Allahun, duke br q Ai tju shkatrroj me dnim. Do t
dshtojn me siguri, ata q trillojn gnjeshtra!
62. Ata diskutuan me njri-tjetrin pr punn e tyre, duke
pshpritur fshehurazi.
63. Njri prej tyre tha: N t vrtet, kta (Musai dhe Haruni),
jan dy magjistar, q duan tju shporrin nga toka juaj me magjit
e tyre dhe t shkatrrojn fen tuaj tejet t mir.
64. Prandaj, bashkojini magjit tuaja dhe ejani me radh. Do t
fitoj sot ai q ka eprsi!
65. Ata than: O Musa, ose hidh ti, ose t hedhim ne t part.
66. Ai tha: Jo, hidhni ju! Dhe ja tek i dukeshin atij litart dhe
shkopinjt e tyre se po rendnin vrtet, pr shkak t magjis s
tyre.
67. Ather Musai ndjeu frik n vetvete.
68. Ne i tham: Mos u frikso, se, n t vrtet, ti do t fitosh!
69. Hidhe at q mban n dorn e djatht: do t glltis gjithka
q kan br ata, sepse ajo q kan br ata, sht vetm nj
mashtrim i magjistarve; e, magjistari nuk do t ket sukses kudo
q t gjendet.
70. Ather magjistart ran n sexhde dhe than: Ne besojm
n Zotin e Harunit dhe Musait.
71. (Faraoni) tha: far?! Ju e besuat at, para se tju jap leje
un?! N t vrtet, ai sht mjeshtri juaj, q ju ka msuar magjit.
Un do tjua kpus duart dhe kmbt tuaja t kmbyera dhe do
tju var n trungjet e hurmave. Ju do ta merrni vesh, me siguri, se
cili prej nesh sht m i ashpr dhe m ngulmues n ndshkim.
72. (Magjistart) u prgjigjn: Ne kurr nuk do t t japim ty
prparsi ndaj provave q na kan ardhur neve dhe ndaj Atij q

T H

SURJA 20

349

na ka krijuar ne. Prandaj, gjyko si t duash; ti gjykon vetm n

jetn e ksaj bote!
73. Ne besojm n Zotin ton, q t na i fal gabimet dhe magjit,
pr t cilat na ke detyruar ti. Allahu sht m i Miri dhe i Prjetshmi.
74. At q i paraqitet Zotit t vet si keqbrs, sigurisht q e pret
Xhehenemi, ku as nuk do t vdes e as nuk do t jetoj.
75. Ndrsa kush paraqitet tek Ai si besimtar e q ka br vepra
t mira, do t ngrihet n shkall t larta,
76. n kopshtet e Adnit, npr t cilat rrjedhin lumenj. Ata do t
qndrojn aty prjetsisht. Ky sht shprblimi pr at q sht i
dlir (nga mosbesimi).
77. Ne i tham Musait: Udhto natn me robrit e Mi, hapu
atyre nj rrug t thar npr det dhe mos u frikso se do t t
kap ndokush e as se do t mbyteni!

350

78. Faraoni i ndoqi ata (bijt e Izraelit) me ushtrin e tij, por deti
i mbuloi ata me dallg t mdha.
79. Faraoni i solli humbje popullit t vet dhe nuk e oi n rrug
t drejt.
80. O bijt e Izraelit, Ne ju shptuam nga armiku juaj, bm
beslidhje me ju n ann e djatht t Turit dhe ju zbritm man
dhe thllza.
81. Hani nga ushqimet e shijshme e t lejuara me t cilat ju kemi
furnizuar dhe mos e kaprceni kufirin, prndryshe do tju zr
zemrimi Im. Ai, t cilin e z zemrimi Im, sht i humbur!
82. Vrtet, Un jam Fals pr at q pendohet, beson e bn
vepra t mira dhe pastaj qndron n rrug t drejt.
83. Prse nxitove para popullit tnd, o Musa?
84. (Musai) tha: Ja, ata, shkojn pas gjurmve t mia e un
nxitova te Ti, o Zoti im, pr t fituar knaqsin Tnde.

SURJA 20

T H

85. (Allahu) tha: Ne e vum n prov popullin tnd gjat

mungess tnde, e Samiriu192 i nxori ata nga rruga e drejt.
86. Musai u kthye te populli i vet i zemruar dhe i piklluar. Tha:
O populli im, vall, a nuk ju dha Zoti juaj nj premtim t mir?
A mos ju duk e gjat koha (e prmbushjes s premtimit) apo
dshironi q tju godas zemrimi i Zotit tuaj?! Prandaj nuk i jeni
prmbajtur premtimit q m dhat?!
87. Ata u prgjigjn: Ne nuk e kemi thyer premtimin q t
patm dhn me vullnetin ton, por qem t ngarkuar rnd me
stolit e popullit (t Faraonit), andaj i hodhm ato (n zjarr pr
tu lehtsuar). Po kshtu i hodhi edhe Samiriu,
88. dhe nga kto ai bri nj trup vii q plliste. Ather tha: Ky
sht zoti juaj dhe zoti Musait. Ai (Musai) ka harruar (tju tregoj
pr t)!
89. Vall, a nuk e shihnin ata, se (vii) nuk u drejtonte atyre asnj
fjal dhe nuk ishte n gjendje tu sillte kurrfar dmi apo dobie?
90. Ndrkoh, Haruni u kishte thn atyre qysh m par: O
populli im! Kjo sht vetm nj prov pr ju! Zoti juaj sht i
Gjithmshirshmi, andaj ndiqmni mua dhe dgjoni urdhrin tim!
91. Ata u prgjigjn: Ne do ti lutemi atij, derisa t na kthehet
Musai.
92. (Musai) tha: O Harun, t pengoi ty, kur i pe ata se kishin
humbur,
93. q t vije tek un?! A mos e kundrshtove urdhrin tim?
94. (Haruni) tha: O biri i nns sime, mos m kap pr mjekre e
as pr koke! Un kisha frik se do t thoje: Ke mbjell prarje
midis bijve t Izraelit e nuk i ke mbajtur porosit e mia.
Komentuesit e Kuranit kan mendime t ndryshme rreth personit t Samiriut. Emri i tij duket se tregon origjin gjeografike. Sipas Ibn Abbasit, Samiriu ishte
nga nj popull q ushtronte kultin e adhurimit t lops. Ky fakt dhe emri i tij
prkojn me krahinn e Samaris, n Palestinn Qendrore, ku, n vijim, jetuan
njerz q kishin nj kult t przier judeo-asirian, duke adhuruar Jehovain (emri
q hebrenjt i japin Zotit), t prfaqsuar n nj vi.
192

T H

SURJA 20

351

95. (Musai) tha: Si sht puna jote, o Samiri?

96. (Samiriu) u prgjigj: Un pash at, q ata nuk e pan. Mora
nj grusht nga gjurmt e t Drguarit dhe at e hodha mbi viin
dhe kshtu m nxiti vetja (e keqja) ime193.
97. (Musai) tha: Ather ik! Tr jetn do t t duhet t thuash:
Mos m prekni.194 Por t sht caktuar nj premtim, i cili doemos
do t zbatohet. Shikoje zotin tnd q ti e ke adhuruar vazhdimisht:
Ne do ta djegim e pastaj do ta hedhim n det hirin e tij.
98. N t vrtet, Zoti juaj sht vetm Allahu; ska zot tjetr
prve Tij; dituria e Tij prfshin do gj.
99. Kshtu pra, Ne po t t tregojm ty (o Muhamed) disa histori
t s kaluars. Ky (Kuran) q t kemi dhn, sht nj Kshill
nga ana Jon.
100. Kush shmanget nga ai, n Ditn e Kiametit do t mbart
ngarkes t rnd,

352

101. q do tu mbetet prher. Sa barr e keqe q do t jet ajo

n Ditn e Kiametit!
102. Ditn, kur do t fryhet n Sur, pikrisht at Dit do ti
tubojm t ligjt me sy t zgurdulluar,
103. duke i pshpritur njri-tjetrit: Ju keni qndruar (n dynja)
vetm dhjet dit.
104. Ne e dim m mir se do t thon ata (n Ditn e Kiametit),
kur m i menuri prej tyre do t thot: Ju keni qndruar vetm
nj dit.

Shumica e komentuesve t Kuranit, bazuar n nj transmetim nga Ali Ibn Ebi

Talibi (r.a.), thon se Samiriu kishte par Xhebrailin (a.s.) mbi nj kal teksa zbriti
pr t marr Musain dhe u ngjit n qiell bashk me t. Kshtu, Samiriu mori nj
grusht dh nga gjurma e kalit t Xhebrailit dhe ia hodhi viit prej floriri, i cili
mori jet.
194
Musai e mallkoi Samiriun q t mos e prekte askush dhe q t prfundonte n
Xhehenem. Thuhet se m pas Samiriut i ra nj smundje e rnd n lkur dhe
nuk mund t duronte as prekjen m t vogl.
193

SURJA 20

T H

105. Kur t t pyesin ty (o Muhamed) pr malet, thuaj: Ato do

ti bj hi e pluhur Zoti im,
106. ndrsa toka do t bhet fush e shkret,
107. nuk do t shohsh n t as lugina, as brigje.
108. At dit, ata do t shkojn pas thirrsit,195 pa iu shmangur
dot atij dhe do ti ulin zrat para t Gjithmshirshmit. Ti nuk
do t dgjosh tjetr, ve pshpritjes.
109. At dit nuk do t bj dobi ndrmjetsimi i askujt, prve
ndrmjetsimit t atij, q i jep leje i Gjithmshirshmi dhe q i
sht pranuar fjala.
110. Ai e di ka para tyre dhe ka pas tyre, kurse ata nuk mund
ta ngrthejn dijenin e Allahut.
111. Fytyrat do ti prulen t Gjallit, t Prjetshmit, Mbajtsit t
do gjje dhe, sigurisht, do t humb ai q do t mbart padrejtsi.
112. Ndrsa ai q bn vepra t mira dhe sht besimtar, nuk do
t druaj nga padrejtsia, as nga paksimi i asaj q i prket.
113. Dhe kshtu, Ne e kemi zbritur Kuranin n gjuhn arabe
dhe i kemi shpjeguar paralajmrimet, q ata tua vn veshin.
114. I Lartsuar qoft Allahu, Sunduesi i Vrtet! Mos nxito pr
ta lexuar Kuranin para se t prfundoj shpallja e tij dhe thuaj:
O Zoti im, shtoma dijenin!196
115. Ne bm beslidhje edhe me Ademin m par, por ai harroi,
sepse nuk ishte i vendosur.
116. Kur u tham engjjve: Pruluni n sexhde para Ademit,
t gjith u pruln, prve Iblisit, i cili nuk pranoi.

Engjllit Israfil q i fryn bririt t ringjalljes.

Zoti ka urdhruar krkimin dhe prvetsimin e dituris, sepse dituria sht
nj det i pafund. Ai na ka kshilluar pr ta marr diturin n baza t shndosha
dhe na ka drguar profet, pr t na dhn dituri t sakt e t qart. Po ashtu, Ai
na ka kshilluar q t mos flasim pa argumente dhe pa baza t shndosha. Andaj,
dituria me hamendje nuk mund t pranohet (prkthyesi).
195

196

T H

SURJA 20

353

117. Pastaj tham: O Adem, me t vrtet q ky sht armiku

yt dhe i gruas sate, prandaj mos e lini tju nxjerr kurrsesi nga
Xheneti, se pastaj do t vuani n mjerim!
118. Ktu nuk do t mbetesh kurr as i uritur e as i zhveshur,
119. dhe nuk do t kesh as etje, as vap.
120. Por djalli e cyti: O Adem, a do t t tregoj pemn e
prjetsis dhe t nj mbretrimi q nuk zhduket?
121. Kshtu, ata t dy, (Ademi dhe Havaja), hngrn nga ajo
pem e u ndrgjegjsuan pr lakuriqsin e tyre, prandaj nisn t
mbulohen me gjethet e Xhenetit. Ademi nuk e zbatoi urdhrin e
Zotit t vet, kshtu q devijoi (nga rruga e drejt).
122. Pastaj, Zoti i tij e zgjodhi at, ia pranoi pendimin, e udhzoi

354

123. dhe tha: Zbritni prej Xhenetit q t dy (Ademi dhe djalli)!

Do t jeni armiq t njri-tjetrit. Kur tju vij udhzim nga ana
Ime, kush do ta pasoj udhzimin Tim, as nuk do t humb, as
nuk do t bjer n mjerim.
124. Kushdo q i kthen shpinn Kshills Sime, do t ket jet t
mjeruar dhe Ne, n Ditn e Kiametit, do ta ringjallim t verbr.
125. Ai do t thot: O Zoti im, prse m ringjalle t verbr, kur
un kisha shikuar m par?
126. (Allahu) do ti thot: Kshtu t erdhn shenjat Tona dhe ti
i harrove ato e po kshtu sot do t jesh i harruar.
127. Kshtu e ndshkojm Ne at q e tepron (me gjynahe) dhe
nuk beson shenjat e Zotit t tij; e dnimi n jetn tjetr, n t
vrtet, sht m i ashpr dhe m i qndrueshm.
128. A nuk e kan marr vesh ata se sa e sa brezni Ne i kemi
zhdukur para atyre, aty ku ecin npr vendet e tyre sot? Me t
vrtet, n kt ka tregues pr njerzit e menur.
129. Sikur t mos ishte nj fjal e mparshme nga Zoti yt dhe nj
afat tashm i caktuar, dnimi i tyre do t ishte shpejtuar.

SURJA 20

T H

130. Prandaj duroje (o Muhamed) at q thon ata dhe lavdroje

me falnderim Zotin tnd para lindjes s Diellit dhe para
perndimit t tij! Lavdroje At edhe n ort e nats, edhe n
skajet e dits, q t mund t knaqesh.197
131. Mos e hidh shikimin n t mirat kalimtare, q Ne ua kemi
dhn disave prej tyre, si stoli t jets s ksaj bote, pr ti vn
ata n prov! Shprblimi i Zotit tnd sht m i mir dhe m e
qndrueshm.
132. Urdhroje familjen tnde, q t fal namazin dhe kmbngul
pr kt! Ne nuk t krkojm ty ndonj ushqim: jemi Ne q t
ushqejm! Prfundimi i lumtur qndron n frikn ndaj Allahut.
133. Ata thon: Prse t mos na sjell ai ndonj shenj nga Zoti
i tij? A nuk u erdhi atyre sqarimi pr at q gjendej n shkrimet
e lashta?
134. Sikur Ne ti kishim shkatrruar ata para ksaj, ata, me siguri,
do t thoshin: O Zoti yn! Sikur t na kishe sjell nj t Drguar,
vrtet q do t kishim ndjekur shpalljet Tuaja, para se t
poshtroheshim dhe turproheshim!
135. Thuaju (o Muhamed): T gjith presin, andaj prisni edhe
ju, dhe do ta kuptoni se kush jan ithtart e rrugs s drejt dhe
kush sht i udhzuar drejt.

Ky varg thekson pes namazet e prditshme: namazi i sabahut para lindjes s

diellit, namazi i dreks n mesdit, namazi i ikindis gjat orve t pasdites (para
perndimit t diellit), namazi i akshamit pas perndimit t diellit dhe namazi i
jacis n ort e nats.
197

T H

SURJA 20

355

21

SURJA EL-ENBIJ
Mekase - 112 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Po u afrohet njerzve dita pr t dhn llogari, por ata

vazhdojn t jen t shkujdesur e t shmangur (nga e vrteta).
2. Sa her q atyre u vjen nga Zoti i tyre ndonj paralajmrim i ri,
ata e dgjojn, duke u tallur me t.

356

3. Zemrat e tyre jan t hutuara. Ndrsa ata q jan idhujtar,

flasin fshehurazi: A sht ky (Muhamedi) dika tjetr, prvese
njeri si ju? Vall, a do t shkoni ju pas magjis (s tij), kur e
shikoni me syt tuaj?
4. (I Drguari) tha: Zoti im e di se flitet qoft n qiell, qoft n
Tok, Ai dgjon gjithka dhe sht i Gjithdijshm.
5. Ata198 thon: Kto199 jan vetm ndrra t turbullta! Ose ai200
i ka trilluar ato. Madje ai sht poet. Le t na sjell nj mrekulli,
ashtu si i kan sjell t drguarit e par!
6. Asnj vendbanim nga ata q i kemi shkatrruar, nuk ka besuar
e vall, a do t besojn kta?
7. Edhe para teje kemi drguar vetm njerz, t cilve, u kemi
shpallur; andaj, pyetni njerzit e shkrimeve (t mparshme), nse
ju nuk dini!
8. Dhe ne nuk i kemi br ata (t drguarit) trupa q nuk han
ushqim, as nuk kan qen t pavdekshm.
198
199
200

Pra, idhujtart e Meks.

Shpalljet hyjnore q prcillte Profeti Muhamed (a.s.).
Profeti Muhamed (a.s.).
SURJA 21

EL-ENBIJ

9. Pastaj, ua kemi prmbushur atyre premtimin e i kemi shptuar

s bashku me njerzit (besimtar) q kemi dashur; ndrsa i kemi
shkatrruar ata q e kan shkelur kufirin (mohuesit).
10. Ne t kemi shpallur Librin, i cili sht prkujtes pr ju. Vall,
a nuk po kuptoni?
11. Sa e sa vendbanime, banort e t cilve kan qen mohues, i
kemi shkatrruar; e pas tyre kemi ngritur popuj t tjer!
12. Kur e ndienin dnimin Ton, ata iknin me t shpejt.
13. Mos ikni! Kthehuni atje, n luksin tuaj dhe n pallatet tuaja, se
ju do t pyeteni.
14. Ata do t thon: Mjer ne, me t vrtet, kemi qen keqbrs!
15. Kto rnkime t tyre nuk pushuan, derisa Ne i palosm si
drith i korrur.
16. Ne nuk e kemi krijuar qiellin dhe Tokn e gjendet n mes
tyre, pr t luajtur (pa qllim).
17. Sikur t donim argtim, Ne do ta bnim me gjrat pran
Nesh (si engjjt, hyrijet etj.), nse do t bnim dika t till.
18. Por Ne e godasim t pavrtetn, me t vrtetn, e cila e
shkatrron at dhe ajo zhduket. Dhe, mjer pr ju, pr at q i
vishni (Allahut!)
19. Atij i prket gjithkush q gjendet n qiej dhe n Tok. Ata q
jan tek Ai (engjjt), nuk ngurrojn pr t adhuruar At e nuk
ndiejn lodhje,
20. por e lavdrojn (At) natn dhe ditn, paprer.
21. Vall, a mos i kan marr zotat prej dheu, q t ishin n
gjendje ti ngjallnin t vdekurit?
22. Sikur n qiej dhe n Tok t kishte zota t tjer, prve Allahut,
si qiejt, ashtu edhe Toka do t shkatrroheshin. Qoft i lavdruar
Allahu, Zoti i Fronit dhe i lartsuar mbi ka ia veshin Atij!

EL-ENBIJ

SURJA 21

357

23. Ai nuk mund t pyetet pr at q punon, kurse ata do t

pyeten.
24. Vall, a adhurojn ata t tjer zota, n vend t Atij?! Thuaj:
Sillni provn tuaj! Ky sht mesazhi pr ata q jan me mua
dhe i atyre q kan qen para meje, por shumica e tyre nuk e di
t Vrtetn dhe shmangen nga ajo.
25. Ne nuk kemi nisur asnj t drguar para teje, q t mos i
kemi shpallur se: Ska zot tjetr prve Meje, andaj m adhuroni
(vetm) Mua!
26. Ata thon: I Gjithmshirshmi ka pr Vete nj bir (prej
engjjve). Qoft i lavdruar Ai dhe i lartsuar! Jo, ata (engjjt)
jan robr t nderuar.
27. Ata nuk flasin para (Fjals s) Tij dhe veprojn me Urdhrin e
Tij.

358

28. Ai e di se ka para tyre (kan vepruar) dhe ka pas tyre

(far do t veprojn), ndrsa ata ndrmje-tsojn vetm pr
at me t cilin Ai sht i knaqur, e prej friks s Tij qndrojn
me nderim dhe frik (se mos i ndshkon).
29. Kdo prej tyre q thot: Un jam zot, prve Atij, Ne e
dnojm me Xhehenem. Kshtu i shprblejm keqbrsit.
30. A nuk e din mohuesit se qiejt dhe Toka kan qen nj e tr?
Pastaj Ne e ndam dhe bm nga uji do gj t gjall! Akoma
nuk besojn?!
31. Ne vendosm npr Tok male t patundura, q ajo t mos
lkundet bashk me njerzit dhe bm lugina dhe rrug pr t
udhtuar n to.
32. Ne e bm qiellin mbules t mbrojtur, por prsri ata
shmangen nga shenjat q gjenden aty.
33. Allahu sht Ai, i Cili krijoi natn dhe ditn, Diellin dhe Hnn;
e t gjitha kto lundrojn n gjithsi.

SURJA 21

EL-ENBIJ

34. Para teje, Ne nuk e kemi br asnj t pavdekshm. Nse ti

vdes, a do t mbesin ata t prjetshm?!
35. do njeri do ta shijoj vdekjen! Ne ju vm n prov me t
keqe dhe me t mir dhe te Ne do t ktheheni.
36. Kur t shohin jobesimtart, ata tallen me ty (duke thn):
Ky sht ai q i prmend (pr keq) zotat tuaj? Ndrkoh, ata
e mohojn Kshilln e t Gjithmshirshmit.
37. Njeriu sht krijuar i ngutur. Un do tjua tregoj shenjat e
Mia, prandaj mos m krkoni t ngutem.
38. Ata thon: Kur do t bhet ky premtim, nse flisni t
vrtetn?
39. Sikur mohuesit ta dinin kohn, kur nuk do t mund ta
shmangin zjarrin nga fytyrat dhe shpinat e tyre dhe nuk do t
ndihmohen, (nuk do t flisnin kshtu)!
40. Por atyre (Kiameti) do tu vij papritmas e do ti trullos,
kshtu q nuk do t mund ta shmangin at e as nuk do tu jepet
afat!
41. N t vrtet, jan prqeshur edhe t drguar t tjer para
teje, por shpotitsve u erdhi dnimi, me t cilin talleshin.
42. Thuaj: Kush do tju ruaj natn dhe ditn (nga dnimi) i t
Gjithmshirshmit? Jo, askush! E, megjithat, ata shmangen nga
prmendja e Zotit t tyre.
43. Apo ata kan zota t tjer, t cilt mund ti mbrojn prej
Nesh? Kta nuk mund t ndihmojn as veten dhe askush nuk
mund ti marr n mbrojtje kundr Nesh.
44. Ne u dham atyre dhe baballarve t tyre knaqsi e ua zgjatm
jetn. A nuk e shohin vall ata q Ne i qasemi toks s tyre dhe ia
cungojm skajet? E si mund t jen ata fitues?!
45. Thuaj: Un vetm ju paralajmroj, me at q m sht
shpallur. Por, shurdht nuk e dgjojn thirrjen kur
paralajmrohen.
EL-ENBIJ

SURJA 21

359

46. Sikur ata ti prekte nj puhi prej dnimit t Zotit tnd, me

siguri, do t thoshin: Mjer ne q kemi qen keqbrs!
47. Dhe n Ditn e Kiametit, Ne do t vendosim peshore t
sakta e askush nuk do t psoj asnj padrejtsi. Ne do t sjellim
(pr gjykim) do vepr, qoft kjo edhe sa pesha e nj kokrre
sinapi. Ne jemi t mjaftueshm pr llogaritje.
48. Ne i dham Musait dhe Harunit Dalluesin201, q sht drit
dhe kshill pr t devotshmit,
49. q i friksohen Zotit t tyre - edhe kur nuk i sheh askush dhe,
q i tremben Ors (s Kiametit).
50. Ndrsa ky (Kuran) sht Kshill e bekuar, t ciln Ne e
kemi shpallur, prandaj, si mund ta mohoni ju at?!
51. N t vrtet, Ne e udhzuam Ibrahimin n rrug t drejt
qysh m par dhe e njihnim at (se ishte i aft pr kt gj).

360

52. Kur ai i tha t atit dhe popullit t tij: jan kta idhuj, q ju
po i adhuroni kaq shum?,
53. ata than: Baballart tan i adhuronin kta.
54. (Ibrahimi) tha: Me t vrtet, ju dhe baballart tuaj keni
qen n humbje t qart.
55. Ata than: A po na sjell t Vrtetn apo je nga ata q tallen?
56. Ai tha: Jo, por Zoti juaj sht Zoti i qiejve dhe i Toks.
sht Ai q i ka krijuar ato, ndrsa un jam njri prej atyre q e
dshmojn kt.
57. (Betohem) pr Allahun, se do ti flak idhujt tuaj, posa t
largoheni ju!
58. Dhe i bri ata copa-copa, prve idhullit t tyre m t madh,
kshtu q ata ti drejtoheshin atij.
59. Disa than: Kush i bri kshtu zotat tan? Me t vrtet, ai
sht keqbrs!
201

Teuratin, q dallon t mirn nga e keqja.

SURJA 21

EL-ENBIJ

60. T tjert u prgjigjn: Dgjuam nj djalosh q i prgojonte,

quhej Ibrahim.
61. Ather silleni at para syve t bots, q ata t dshmojn
than ata.
62. Ata e pyetn: Ti i bre kshtu zotat tan, o Ibrahim?
63. Ai tha: Jo! Kt e ka br ky i madhi i tyre. Pyesni ata, nse
flasin!
64. Ather ata i thirrn mendjes dhe i than njri-tjetrit: Me t
vrtet, ju vet jeni keqbrsit.
65. Pastaj uln kokat dhe i than: Sigurisht q ti e di, se kta nuk
flasin!
66. Ai u tha: Mos vall, ju adhuroni n vend t Allahut gjra q
nuk mund tju sjelljn kurrfar dobie e as dmi?!
67. Mjer ju dhe mjer ata q ju i adhuroni n vend t Allahut! A
nuk arsyetoni?!
68. Ata thirrn: Digjeni at dhe ndihmoni zotat tuaj, nse doni
t bni ndonj vepr!
69. Ne tham: O zjarr, bhu i ftoht dhe shptim pr
Ibrahimin!
70. Ata deshn ta lndonin, por Ne i bm t dshtonin.
71. Ne e shptuam at dhe Lutin (dhe i uam) n tokn, t ciln
e kemi bekuar pr njerzit.
72. Ne i dhuruam atij Ishakun dhe Jakubin si dhunti dhe t
gjith i bm t drejt.
73. Ne i bm ata udhheqs q udhzonin sipas urdhrit Ton
dhe i frymzuam q t bnin vepra t mira, t kryenin faljet dhe
t jepnin zeqatin, dhe ata vetm Ne na adhuruan.
74. Lutit i dham urtsi dhe dituri, dhe e shptuam prej
vendbanimit ku bheshin vepra t liga. Ata ishin vrtet njerz t
kqij e t mbrapsht.
EL-ENBIJ

SURJA 21

361

75. Lutin e pranuam n mshirn Ton. Me t vrtet, ai sht

prej t mirve.
76. (Kujtoje) Nuhun kur ai Na thirri m prpara, dhe Ne iu
prgjigjm atij, duke e shptuar at dhe familjen e tij nga mjerimi
i madh (mbytja).
77. Dhe e ndihmuam at kundr popullit q i quante gnjeshtra
shenjat Tona. Me t vrtet, ai ishte popull i keq, prandaj e
fundosm t gjithin.
78. (Kujtoje) edhe Dautin dhe Sulejmanin, kur gjykuan mbi t
lashtat n t cilat kishin kullotur natn bagtit e disa njerzve.
Ne ishim dshmitar t gjykimit t tyre.
79. Ne e bm Sulejmanin ta kuptonte drejt shtjen dhe, q t
dyve u dham menuri e dituri. Ne i nnshtruam malet dhe
shpendt q, bashk me Dautin, t thurnin lavde (pr Allahun).
Ishim Ne q i bnim kto.

362

80. Ne i msuam atij (Dautit) punimin e parzmoreve prej hekuri

pr ju, pr tju mbrojtur n luft me armikun, andaj, a jeni
mirnjohs?
81. Sulejmanit i dham ern e fort, q t fryj sipas urdhrit t tij,
drejt toks, t ciln Ne e kemi bekuar; Ne jemi t Dijshm pr
do gj.
82. Dhe (ia nnshtruam atij) disa nga djajt q zhyteshin n det
pr t, (duke nxjerr xhevahire) dhe bnin edhe pun t tjera dhe
Ne i ruanim ata (q t mos i bnin dm).
83. (Kujtoje) Ejubin, kur iu lut Zotit t vet: Mua m ka goditur
fatkeqsia e Ti je m mshiruesi i mshiruesve!
84. Ne iu prgjigjm atij, ia larguam mjerimin q kishte dhe ia
kthyem familjen t dyfishuar n numr. (Kt e bm) nga mshira
Jon dhe q t jet prkujtes pr ata q Na adhurojn.
85. (Kujto) Ismailin, Idrizin dhe Dhulkiflin! T gjith kta kan
qen t durueshm.

SURJA 21

EL-ENBIJ

86. Ne i pranuam ata me mshirn Ton. Me t vrtet, ata ishin

ndr t drejtt.
87. (Kujtoje) Dhun-Nunin (Junusin) kur iku i zemruar e mendoi
se Ne nuk do ta dnojm, andaj thrriti nga errsira: Ska zot
tjetr, prve Teje! Qofsh i lavdruar! Me t vrtet, un kam
gabuar!
88. Ne iu prgjigjm atij dhe e shptuam nga brengosja. Kshtu,
Ne i shptojm besimtart.
89. (Kujtoje) Zekerijan, kur iu lut Zotit t vet: O Zoti im, mos
m lr vetm (pa fmij), e Ti je trashgimtari m i mir.
90. Ne iu prgjigjm atij dhe i dhuruam Jahjain, duke ia br
gruan t aft (pr lindje). Me t vrtet, ata nxitonin pr vepra t
mira dhe Na luteshin, me shpres e frik dhe ishin t prulur
ndaj Nesh.
91. (Kujtoje) at q ruajti virgjrin e saj202! Ne frym brenda saj
nga shpirti Yn dhe e bm at dhe birin e saj203 mrekulli pr
gjith njerzit.
92. Vrtet, ky sht besimi juaj - besimi i vetm, e Un jam Zoti
juaj, andaj m adhuroni Mua!
93. Njerzit jan prar n shtje t besimit, por t gjith do t
kthehen te Ne (Ditn e Gjykimit).
94. Atij q bn vepra t mira dhe sht besimtar, prpjekja nuk
do ti mohohet. Dhe kt Ne ia shnojm atij.
95. sht e pamundur, q banort e nj vendi, t cilt i kemi
zhdukur Ne, t kthehen srish n kt bot.
96. Dhe, kur t dalin Jexhuxht dhe Mexhuxht e t shpejtojn
prej do lartsie,
97. dhe t afrohet premtimi i vrtet (Kiameti), ather syt e
atyre q nuk kan besuar, do t zgurdullohen, (e thon): Mjer
202
203

Merjemen.
Isain (a.s.).

EL-ENBIJ

SURJA 21

363

pr ne! Ne kemi qen t pavmendshm ndaj ksaj dhe e kemi

ngarkuar veten me gjynahe.
98. Me t vrtet, ju (idhujtar) dhe idhujt q i adhuroni n vend
t Allahut, do t jeni lnd djegse pr Xhehenemin. Ju do t vini
n t.
99. Sikur kta t ishin zota (t vrtet), nuk do t vinin atje dhe t
gjith do t mbeteni prher aty.
100. Ata do t gulojn dhe nuk do t dgjojn (asgj).
101. Ndrsa ata t cilve u ka prir mirsia Jon qysh m par,
do t jen larg nga Xhehenemi.
102. Ata nuk do t dgjojn frshllimn e tij dhe do t qndrojn
prher n at q u ka dshiruar shpirti i tyre.
103. Ata nuk do ti brengos tmerri m i madh dhe engjjt do ti
presin (duke u thn): Kjo sht dita juaj e premtuar.

364

104. At Dit, Ne do t palosim qiellin, ashtu si paloset letra e

librit. Ashtu si e filluam krijimin e par, do ta prsrisim at. Ky
sht premtimi Yn. Ne do ta bjm kt me t vrtet.
105. Ne shnuam n Zebur, pas Teuratit, q tokn (e Xhenetit)
do ta trashgojn robrit e Mi t mir.
106. Me t vrtet, n kt (Kuran) ka msime t mjaftueshme
pr ata q (e) adhurojn (Allahun).
107. Dhe Ne nuk t kemi drguar ty (o Muhamed), vese si
mshir pr bott.
108. Thuaj: Mua m sht shpallur q Zoti juaj sht nj Zot i
vetm; pra, a jeni mysliman204?
109. E, nse ata i shmangen (thirrjes sate), ti thuaju: Un ju kam
lajmruar t gjithve pa dallim dhe nuk di a sht afr apo larg
ajo, q ju sht premtuar.

204

D.m.th. t prulur para Zotit.

SURJA 21

EL-ENBIJ

110. Ai i di vrtet fjalt e thna haptazi apo fshehtazi.

111. Ndrsa un nuk e di: a sht ajo205 sprov pr ju apo knaqsi
e prkohshme.
112. O Zoti im, gjyko me drejtsi! Zoti yn sht i
Gjithmshirshmi, ndihmn e t Cilit krkojm kundr atyre q
thoni.

365

205

Vonesa e dnimit.

EL-ENBIJ

SURJA 21

22

SURJA EL-HAXHXH
Medinase - 78 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O njerz, friksojuni Zotit tuaj, sepse dridhja e Ors (s

Kiametit), sht vrtet nj ngjarje e madhe!
2. Ditn, q do t shihni at, do grua me fmij n gji do ta
harroj fmijn e saj dhe do grua shtatzn do ta hedh barrn
e vet. Njerzit do ti shihni si t dehur, ndonse ata nuk do t
jen t dehur, por dnimi i Allahut sht i ashpr.

366

3. Ka disa njerz q diskutojn pr Allahun, pa kurrfar dijenie

dhe ndjekin rrugn e do djalli t ndrkryer,
4. e sht caktuar pr t (djallin), se kush e bn mik, ai (djalli) do
ta shmang (mikun) e do ta sjell at n dnimin e zjarrit.
5. O njerz, nse ju dyshoni n ringjalljen, mendoni si Ne ju kemi
krijuar prej dheut, pastaj prej piks s fars, pastaj prej drokave
t gjakut, pastaj prej nj cope mishi me trajt t plot ose jo t
plot, pr tjua br t qart! Dhe Ne e mbajm n mitr at q
duam deri n kohn e caktuar. Pastaj ju nxjerrim si fmij e pas
ksaj do t arrini moshn e pjekuris. Disa nga ju vdesin e disa
ngelin deri n pleqri t thell, q t mos din asgj nga ajo q
kan ditur m par. Dhe ti e sheh tokn t thar, por, kur Ne
lshojm uj mbi t, ajo trazohet dhe gufon dhe prej saj mbijn
gjithfar lloj bimsh t mrekullueshme n ift.
6. Kjo ndodh (q ta dini) se Allahu sht e Vrteta, se Ai i ringjall
t vdekurit, se Ai sht i Fuqishm pr do gj,
7. se Ora (e Kiametit) do t vij, gj pr t ciln ska dyshim dhe
se Allahu do ti ringjall ata q jan n varre.
SURJA 22

EL-HAXHXH

8. Disa njerz diskutojn pr Allahun pa kurrfar diturie, pa

udhrrfyes dhe pa Libr ndriues.
9. Ata e kthejn mnjan kokn (nga mendjemadhsia), q t
largojn t tjert nga rruga e Allahut. Kta njerz do t
poshtrohen n kt bot, kurse n Ditn e Kiametit Ne do ti
bjm, q t shijojn dnimin e zjarrit t ndezur fort
10. (duke iu thn): Ky (dnim) sht pr shkak t veprave
tuaja, se Allahu nuk sht i padrejt ndaj robrve t Tij.
11. Disa njerz t tjer e adhurojn Allahun me kusht: Nse u
ecn mbar, jan t knaqur, por, nse i godet fatkeqsia, ata
kthehen n mohim e kshtu humbasin kt bot dhe tjetrn.
Pikrisht kjo sht humbja e qart.
12. N vend t Allahut, ata u luten edhe atyre q nuk mund t sjellin
as ndonj dm e as ndonj dobi. Kjo sht vrtet humbja e largt.
13. Ata i luten asaj, dmi i s cils sht m i afrt se dobia: nj
zotri i keq dhe nj shok i keq!
14. Vrtet, ata q besojn dhe bjn vepra t mira, Allahu do ti
fus n kopshte, npr t cilat rrjedhin lumenj. Pa dyshim, Allahu
bn far t dshiroj.
15. Kush mendon se Allahu nuk do ta ndihmoj (Muhamedin)
n kt bot dhe n botn tjetr, le t lidh nj litar n tavan e t
varet! Pastaj le t shoh nse do tia largoj ky veprim hidhrimin!206
16. Dhe kshtu, Ne e kemi zbritur Kuranin n vargje t qarta
dhe, sigurisht, Allahu udhzon n rrug t drejt k t doj.
17. Vrtet, si ata q kan besuar, ashtu dhe hebrenjt, sabiint, t
krishtert, mexhusit207 e idhujtart, Allahu do ti gjykoj drejt t
gjith Ditn e Kiametit. Nuk ka dyshim, se Allahu sht dshmitar
pr do gj.
Allahu i Madhrishm ironizon t gjith armiqt e Profetit t Tij, duke iu
thn se Ai do ta ndihmoj gjithnj Muhamedin (a.s.). Prandaj, kush ka inat, le t
vdes nga marazi, sepse nuk mund t bj asgj kundr Profetit (a.s.).
207
Adhuruesit e zjarrit.
206

EL-HAXHXH

SURJA 22

367

18. A nuk e sheh ti se, n t vrtet, Allahut i prulen n sexhde

ata q gjenden n qiej dhe n Tok, edhe Dielli, edhe Hna, edhe
yjet, edhe malet, edhe drurt, edhe kafsht dhe shum nga njerzit
(myslimant)? Por ka shum njerz (mohues), q meritojn
dnimin. E at q e poshtron Allahu, askush nuk mund ta bj
t nderuar. Allahu, me t vrtet, bn far t dshiroj.
19. Besimtart dhe jobesimtart grinden pr Zotin e tyre, por
pr ata q nuk besojn jan prgatitur rroba prej zjarri, e mbi
kokat e tyre do t hidhet uj i valuar,
20. me t cilin do tu shkrihen kan n barqe dhe lkura.
21. Pr ata ka kamxhik prej hekuri.
22. Sa her, q do t prpiqen t dalin nga ankthi i zjarrit, do t
rikthehen n t (e do tu thuhet): Shijoni dnimin me djegie t
tmerrshme!

368

23. Ska dyshim se ata q besojn dhe bjn vepra t mira, Allahu
i fut n kopshte, npr t cilat rrjedhin lumenj. Ata do t stolisen
me byzylyk t art dhe inxhi e rrobat e tyre do t jen prej
mndafshi.
24. Ata qen udhzuar drejt fjals s mir208 dhe n rrugn e Atij
q sht i Denj pr tu lavdruar.
25. Vrtet, ata q nuk besojn dhe pengojn njerzit nga rruga e
Allahut dhe nga Xhamia e Shenjt, t ciln Ne e kemi br t
njjt pr t gjith njerzit, si pr vendasin ashtu edhe pr at q
vjen nga tjetr vend dhe, ata q synojn ta prdhosin (Xhamin),
me t keqe, Ne do ti bjm t shijojn dnim t dhembshm.
26. Kujtoje kur Ne vendosm pr Ibrahimin vendin e Faltores209
(duke e urdhruar): Mos m shoqro asgj (n adhurim) dhe
pastroje Shtpin Time (nga idhujtaria), pr ata q vijn rrotull
saj (n shenj adhurimi) dhe pr ata q rrin n kmb, prkulen
dhe bien n sexhde duke u falur.
208
209

Si jan lavdrimet pr Allahun, lutjet etj.

Qabes.
SURJA 22

EL-HAXHXH

27. Thirri njerzit pr haxhillk: ata do t vijn n kmb dhe me

deve prej t gjitha viseve t largta,
28. q t dshmojn dobit e tyre dhe t prmendin Emrin e
Allahut n ditt e caktuara mbi kafsht (pr kurban), t cilat ua
ka dhuruar Ai. Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e
varfr!
29. Pastaj, haxhinjt le t pastrojn trupin e tyre, le ti kryejn
zotimet e tyre dhe le ti vijn rrotull Shtpis s lasht.
30. Kto (jan urdhrimet). Pr at q nderon ritet e shenjta t
Allahut, do t jet m mir te Zoti i tij. Ju jan lejuar bagtit,
prve atyre q ju jan thn (se jan t ndaluara). Andaj, largohuni
prej ndotsis s idhujve dhe largohuni prej fjalve t rreme.
31. Pruluni plotsisht para Allahut me sinqeritet, duke mos i
shoqruar asgj Atij (n adhurim). Kush i shoqron Allahut dika
(n adhurim), i ngjan atij q bie nga qielli e q e rrmben zogu
ose i ngjan atij q stuhia e ers e ka hedhur n nj vend t largt
e t humbur.
32. Po, kshtu sht! Ndrsa kush madhron shenjat e fes s
Allahut, tregon prkushtimin e zemrs s tij.
33. Ju do t prfitoni nga ato (kafsh) deri n nj koh t caktuar;
pastaj ato do t flijohen te Faltorja e lasht.
34. Pr do popull, Ne kemi caktuar nj ritual, q ata t prmendin
emrin e Allahut gjat flijimit t kafshve, q Ai ua ka dhuruar pr
ushqim. Zoti juaj sht nj Zot i vetm, prandaj vetm Atij
pruljuni. Dhe jepu lajme t mira atyre q jan t prulur,
35. atyre, zemrat e t cilve friksohen, kur prmendet Allahu,
q (jan) t durueshm pr gjithka q i godet, q falin namazet
dhe q ndajn nga ajo, q Ne ua kemi dhn.
36. Devet dhe gjedht i kemi br pr ju si nj nga ritet e Allahut
pr flijim dhe ju keni dobi nga ato. Prandaj, prmendeni emrin
e Allahut mbi ato, ndrsa i radhisni n kmb (pr ti therur).
Kur ato t bien n tok, hani prej (mishit t) tyre dhe ushqeni
EL-HAXHXH

SURJA 22

369

edhe at q lyp, edhe at q nuk lyp. Kshtu pra, Ne i kemi vn

ato n shrbimin tuaj, q ju t jeni mirnjohs.
37. Tek Allahu nuk arrin as mishi, as gjaku i tyre, por arrin
prkushtimi juaj. Kshtu, Ai i ka vn ato n shrbimin tua,j q ju
ta madhroni Allahun sepse ju ka udhzuar. Dhe, jepu lajmin e
mir, pundrejtve!
38. Allahu, n t vrtet, i mbron besimtart. Ai nuk i do tradhtart
mohues.
39. Atyre q jan sulmuar, u lejohet (q t mbrohen), sepse u
sht br padrejtsi dhe, n t vrtet, Allahu sht i Fuqishm,
q ti ndihmoj

370

40. ata, q jan dbuar nga vatrat e tyre padrejtsisht, vetm

sepse than: Zoti yn sht Allahu.210 Sikur Allahu t mos u
kishte dhn njerzve mundsin pr tu mbrojtur nga njri-tjetri,
do t shkatrroheshin manastiret, kishat, sinagogat dhe xhamit,
n t cilat prmendet shum emri i Allahut. Vrtet, Allahu e
ndihmon kdo q e ndihmon At. Allahu sht vrtet i Fort
dhe i Plotfuqishm.
41. (Allahu i ndihmon edhe) ata, t cilve, nse u japim pushtet
n tok, kryejn faljet, japin zeqatin, urdhrojn kryerjen e veprave
t mira dhe pengojn at q sht e mbrapsht. Tek Allahu sht
fundi i t gjitha shtjeve.
42. Nse ata t quajn ty gnjeshtar, (dije se) para tyre (i) kan
quajtur gnjeshtar (profett e vet) edhe populli i Nuhut, fiset
Ad e Themud,
43. populli i Ibrahimit, populli i Lutit,
Profeti a.s. ka ardhur me kshilla t mira e me butsi. Ai jetoi 13 vjet midis nj
populli pagan dhe i duroi t gjitha t kqijat q bri ai popull ndaj tij. M pas Ai
u largua nga vatra dhe atdheut i vet e u vendos n Medin, 500 kilometra larg
Meks. Profeti krkonte prej popullit mirsi, sjellje t mira dhe barazi. Pasi nuk
pati sukses n kt drejtim, pas 13 vjetsh iu dha leja pr t luftuar kundr
keqbrsve, duke mbrojtur veten, por jo duke e tepruar. Shih surja 2, vargu 190.
Po ashtu, Muhamedi ka krkuar q, nse ata dshirojn armpushim e marrveshje,
t ndrpritet lufta. T gjitha kto jan sipas parimeve t Islamit. Shih surja 8, vargu
61 (prkthyesi).

210

SURJA 22

EL-HAXHXH

44. dhe banort e Medjenit. Edhe Musain e prgnjeshtruan;

andaj Un u dhash afat mohuesve, pastaj i dnova ata. Eh, si ka
qen dnimi Im!
45. Sa e sa qytete i shkatrruam, ngaq banort e tyre ishin t
kqij dhe tani ato jan kthyer prmbys! Sa e sa puse mbetn t
braktisura, sa e sa pallate t larta t shkretuara!
46. Vall, a nuk kan udhtuar ata npr bot, q zemrat e tyre t
mendojn dhe vesht t dgjojn? N t vrtet, atyre nuk u jan
verbuar syt (n kto gjra), por u jan verbuar zemrat e veta n
kraharor.
47. Ata t krkojn q tu shpejtohet dnimi, por Allahu kurrsesi
nuk e thyen premtimin e Vet. Nj dit te Zoti yt sht sa nj mij
vjet sipas llogaris suaj.
48. Sa e sa vendbanimeve Un ua shtyva dnimin, edhe pse ata
ishin keqbrs, por prapseprap i dnova. Tek Un kthehet
do gj.
49. Thuaj (o Muhamed!): O njerz, un jam pr ju vetm
paralajmrues i qart.
50. Pr ata q besojn dhe bjn vepra t mira, ka falje dhe
dhunti fisnike.
51. Ndrsa ata q prpiqen ti luftojn shpalljet Tona, duke
menduar se nuk do ti dnojm, (dije se) njerz t till jan banor
t Xhehenemit.
52. Ne nuk kemi sjell para teje (o Muhamed) asnj t drguar e
asnj profet q djalli t mos i ndrhynte n leximin e tij (nga
shpallja). Por Allahu e zhdukte ndrhyrjen e djallit dhe m pas i
forconte shpalljet e Veta. Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
53. Kjo ndodh q Ai ta bj ndrhyrjen e djallit sprov pr njerzit
q i kan zemrat t smura (nga dyshimi) dhe t ngurtsuara prandaj keqbrsit jan n prarje t madhe 54. dhe q ata, t cilve u sht dhn dituria, ta kuptojn se ai
(Kurani) sht e Vrteta nga Zoti yt, ta besojn at dhe zemrat e
EL-HAXHXH

SURJA 22

371

tyre t binden e t qetsohen me t. Nuk ka dyshim se Allahu i

udhzon n rrugn e drejt ata q besojn.
55. Ata q nuk besojn do t vazhdojn t dyshojn n t (Kuran),
derisa tu vij Ora (e Kiametit) n mnyr t papritur ose derisa
tu vij dnimi i Dits Shterp.211
56. I tr pushteti at dit i prket Allahut. Ai do ti gjykoj t
gjith: ata q kan besuar dhe kan br vepra t mira, do t
gjenden n kopshtet e begative,
57. ndrsa ata q nuk kan besuar dhe i kan prgnjeshtruar
shpalljet Tona, do t ken dnim poshtrues.
58. Atyre q kan mrguar pr hir t Allahut e kan rn dshmor
apo kan vdekur, me siguri, Allahu do tu jap shprblim t
mir. Pa dyshim, Allahu sht dhuruesi m i mir,
59. Ai do ti shpjer n nj vend, ku do t jen vrtet t knaqur!
Allahu sht vrtet i Gjithdijshm dhe i But.

372

60. Po, kshtu sht! Ai q merr hak pr aq sa sht dmtuar e

pastaj pson srish padrejtsi, me siguri, do t ndihmohet nga
Allahu. Allahu sht Shlyes i gjynaheve dhe Fals.
61. Kjo sht kshtu, sepse Allahu e ndrfut natn te dita e ditn
te nata dhe se Allahu dgjon dhe sheh gjithka.
62. Kjo sht kshtu, sepse Allahu sht e Vrteta (i vetmi q
meriton t adhurohet), kurse gjithka q adhurohet prve Tij,
sht e pavrteta. Dhe, pa dyshim, Allahu sht m i Lartsuari
dhe i Madhrishmi.
63. A nuk e sheh ti se Allahu lshon shiun nga qielli e toka
gjelbrohet?! Me t vrtet, Allahu i di t gjitha n hollsi dhe
njeh mir do gj.
64. Atij i prket ka n qiej e ka n Tok. Me t vrtet, Allahu
sht i Vetmjaftueshmi dhe i Denji pr do lavd.
Dita Shterp sht Dita e Fundit. sht quajtur kshtu, sepse pas saj nuk ka
m dit tjetr.

211

SURJA 22

EL-HAXHXH

65. A nuk e sheh ti, se Allahu ka vn n shrbimin tuaj gjithka

q sht n Tok dhe anijet q lundrojn npr det me urdhrin e
Tij?! sht Ai q e mban qiellin q t mos bjer n Tok; kjo
mund t ndodh vetm me lejen e Tij. Vrtet, Allahu sht i
But dhe i Mshirshm me njerzit.
66. Ai ju dha jet dhe pastaj do tju bj t vdisni e m von do
tju ringjall. Me t vrtet, njeriu sht mosmirnjohs.
67. Ne kemi caktuar pr do popull rregulla fetare, sipas t cilave
ata shkojn, prandaj mos lejo kurrsesi (o Muhamed) q t
diskutojn me ty pr at shtje. Dhe thirri te Zoti yt! Sigurisht
q ti je n rrug t drejt.
68. Nse ata grinden me ty, thuaju: Allahu e di m s miri at q
bni ju.
69. Ai do t gjykoj n Ditn e Kiametit pr kundrshtit, q
keni pasur ndrmjet jush.
70. A nuk e di ti, se Allahu di do gj, q sht n qiej e n Tok?
T gjitha kto jan (shnuar) n Libr212. Me t vrtet, kjo sht
e leht pr Allahun.
71. Ata adhurojn n vend t Allahut at, pr t ciln Ai nuk u ka
drguar atyre asnj prov autoritare dhe, pr t ciln, nuk kan
kurrfar dijenie. Keqbrsit (idhujtar) nuk do t ken asnj, q
ti ndihmoj (Ditn e Gjykimit).
72. Kur atyre iu lexohen vargjet Tona t qarta, ti do t vresh n
fytyrat e jobesimtarve marazin; ata duan tu vrsulen atyre q iu
lexojn shpalljet Tona. Thuaj: A doni tju tregoj se far sht
m e keqe se kjo? - Zjarri i Xhehenemit, t cilin Allahu ua ka
premtuar atyre q nuk besojn! Eh, sa vendbanim i shmtuar q
sht ai!
73. O njerz, sht sjell nj shembull, andaj dgjojeni at: Idhujt
q ju i adhuroni n vend t Allahut, nuk mund t krijojn as edhe
N Leuhi Mahfudh - Librin e Ruajtur, ku sht shnuar gjithka, q nga fillimi
i krijimit e deri n Ditn e Kiametit.
212

EL-HAXHXH

SURJA 22

373

nj miz, edhe nse bashkohen t gjith pr kt. E, nse miza u

merr atyre dika, ata nuk do t mund tia marrin. I dobt sht
prgjruesi (adhuruesi), por edhe ai t cilit i prgjrohen (idhulli).
74. Ata nuk e mojn Allahun me vlern e Tij t vrtet. Vrtet,
Allahu sht i Fort dhe i Plotfuqishm.
75. Allahu zgjedh t drguar nga engjjt dhe njerzit; me t vrtet,
Allahu dgjon dhe sheh gjithka.
76. Ai e di ka para tyre dhe ka pas tyre dhe tek Allahu kthehet
do shtje.
77. O besimtar! Prkuluni dhe pruluni n sexhde (para Allahut)!
Adhuroni Zotin tuaj dhe bni vepra t mira pr t arritur
shptimin!

374

78. Luftoni n rrugn e Allahut, ashtu si duhet luftuar. Ai ju ka

zgjedhur dhe nuk ju ka vn asnj barr n fen tuaj, fen e
babait tuaj, Ibrahimit. Ai ju ka quajtur juve mysliman qysh m
par (n Shkrimet e Shenjta) dhe n kt (Kuran), me qllim q i
Drguari t jet dshmitar mbi ju dhe q ju t jeni dshmitar
mbi njerzit e tjer. Andaj, faleni namazin, jepni zeqatin dhe
mbshtetuni tek Allahu! Ai sht Mbrojtsi juaj. Sa Mbrojts dhe
Ndihms i mrekullueshm sht Ai!

SURJA
23 22
SURJA

EL-MUMINN
EL-HAXHXH

23

SURJA EL-MUMINN
Mekase - 118 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Me t vrtet, jan t shptuar besimtart,

2. t cilt jan t prulur n namazin e tyre,
3. t cilt shmangen nga fjalt e kota,
4. t cilt japin zeqatin,
5. t cilt e ruajn nderin e tyre (nga marrdhniet e jashtligjshme),
6. prvese me grat e tyre ose me skllavet q kan n zotrim dhe, pr kt, nuk jan fajtor,
7. ndrsa ata q krkojn prtej ksaj, pikrisht ata jan shkels
(t kufijve), 8. t cilt u prmbahen amaneteve dhe detyrimeve t marra
9. dhe t cilt i kryejn rregullisht faljet.
10. Pikrisht ata do t jen trashgimtart,
11. q do ta trashgojn Firdeusin, ku do t qndrojn prjetsisht.
12. Me t vrtet, Ne e kemi krijuar njeriun prej palcs s balts,
13. e pastaj, e bm at pik fare dhe e vum n nj vend t
sigurt (mitr).
14. E mandej, pikn e fars e bm drok gjaku, e pastaj e
bm copz mishi pa form; mandej, me at mish bm eshtrat,
pastaj i veshm eshtrat me mish dhe pastaj e bm at (njeriun)
krijes tjetr (duke i futur shpirtin). Qoft lartsuar Allahu, Krijuesi
m i prsosur!
EL-MUMINN

SURJA 23

375

15. Mandej, pas ksaj ju do t vdisni,

16. pastaj, ju me siguri q do t ringjalleni n Ditn e Kiametit.
17. Ne kemi krijuar mbi ju shtat qiej dhe nuk jemi t
pakujdesshm ndaj krijesave Tona.
18. Ne zbresim uj nga qielli me mas t caktuar, pastaj e
depozitojm at n Tok. Por, nse dshirojm, Ne jemi n
gjendje ta heqim at trsisht.
19. Nprmjet tij (ujit), Ne bjm pr ju kopshte hurmash dhe
rrushi, ku ka shum fruta pr t ngrn,
20. si dhe pemn213 q rritet n malin e Sinait e q u jep vaj dhe
mlmes, atyre q e han.
21. Vrtet, edhe te bagtit pr ju ka shenja (pr t medituar): ju
pini at q gjendet n barkun e tyre, hani mishin e tyre, nxirrni
shum dobi t tjera

376

22. dhe udhtoni me ato, ashtu si udhtoni me anije.

23. Ne e drguam Nuhun te populli i tij dhe ai tha: O populli
im, adhuroni Allahun! Ju nuk keni zot tjetr t vrtet prve Tij,
vall, a nuk keni frik (prej Tij)?
24. Por paria e popullit t tij, q nuk besonte, tha: Ky sht
vese njeri si ju e do vetm t madhrohet mbi ju. Sikur t kishte
dashur Allahu, do t drgonte engjj; nuk kemi dgjuar dika t
till nga t part tan t lasht;
25. ai sht njeri i marr, andaj lreni at njfar kohe!
26. (Nuhu) tha: O Zoti im, m ndihmo, sepse ata m quajn
pr gnjeshtar!
27. Dhe Ne i shpallm atij: Ndrto anijen nn Syt (mbikqyrjen)
dhe frymzimin Ton e, kur t vij urdhri Yn e t vrshoj uji
nga furra, ngarko n anije prej do lloj gjallese nga nj ift dhe
familjen tnde, prve atyre q jan dnuar t humbasin, dhe
213

D.m.th. pemn e ullirit.

SURJA 23

EL-MUMINN

mos Mu drejto pr ata q kan br t kqija se ata, me t

vrtet, do t fundosen.
28. Kur t hipsh n bark ti dhe ata q jan me ty, thuaj: Qoft
lavdruar Allahu, i cili na shptoi prej popullit keqbrs
29. Dhe thuaj: Zoti im, m zbarko n vend t bekuar, se Ti je
m i miri pr t na zbarkuar.
30. Sigurisht q kto ishin shenja. N t vrtet, jemi Ne q i
vm n prov (njerzit).
31. Pas tyre, Ne krijuam nj brez tjetr.
32. Atyre u uam nj t drguar nga gjiri i tyre, q u tha: Adhuroni
Allahun! Ju nuk keni zot tjetr, prve Tij! Vall a nuk
friksoheni?!
33. Por paria e popullit t tij, e cila nuk besonte dhe e mohonte
takimin n botn tjetr dhe, s cils, i kishim dhn t mira n
kt bot, tha: Ky sht vetm njeri si ju, ha nga ato q hani
edhe ju dhe pi nga ato q pini edhe ju!
34. Nse ju i bindeni nj njeriu si ju, me siguri, do t jeni t
humbur!
35. A ju premton ai q, kur t vdisni e t bheni pluhur dhe
eshtra, do t ringjalleni vrtet?!
36. Sa premtim qesharak q sht!
37. Nuk ka jet tjetr prve jets s ksaj bote, ne jetojm e
vdesim e nuk do t ringjallemi m.
38. Ai sht vetm nj njeri q trillon gnjeshtra pr Allahun,
prandaj nuk i besojm atij.
39. (I drguari) tha: O Zoti im, m ndihmo, sepse ata m akuzojn
se gnjej!
40. (Allahu) tha: S shpejti do t pendohen!
41. E, me t drejt i kaploi ata nj z i tmerrshm dhe Ne i bm
si gjethe t fishkura. Larg qoft (nga mshira e Allahut) populli
keqbrs!
EL-MUMINN

SURJA 23

377

42. Pas tyre, Ne krijuam brezni t reja.

43. Asnj popull nuk mund ta shpejtoj apo ta ngadalsoj kohn
e caktuar pr t.
44. Ne i kemi nisur t drguarit Tan njri pas tjetrit. Sa her q
nj i drguar i shkonte ndonj populli, at e quanin gnjeshtar!
Prandaj Ne i kemi br ata (popuj) t ndjekin njri-tjetrin (n
shkatrrim) dhe i kemi br histori q rrfehen. Qoft larg (nga
mshira e Allahut) populli q nuk beson!
45. Pastaj drguam Musain dhe vllan e tij, Harunin, me
mrekullit Tona dhe autoritet t qart
46. te Faraoni dhe paria e tij, por ata ishin njerz arrogant dhe
nuk i pranuan.
47. Ata than: Vall a tu besojm dy njerzve q jan si ne,
ndrkoh q populli i tyre na shrben neve?!

378

48. Kshtu, ata t dy214 i shpalln pr gnjeshtar, andaj ishin nga

t shkatrruarit.
49. N t vrtet, Ne i dham Librin (Teuratin) Musait, q ata t
udhzohen n rrug t drejt.
50. Ne e bm birin e Merjemes dhe nnn e tij mrekulli pr
njerzimin dhe i strehuam rrz nj kodre t qet me burime uji.
51. O t drguar! Hani nga t lejuarat dhe bni vepra t mira!
Vrtet, Un e di mir far bni ju!
52. Vrtet, kjo feja juaj sht nj fe e vetme, ndrsa Un jam
Zoti juaj, andaj friksohuni prej Meje!
53. Por ata (popuj ku u uan t drguarit) u ndan n grupe n
shtje t fes s tyre. do grup ishte i knaqur me at q kishte,
54. andaj, lri ata n padijen e tyre pr nj far kohe!
55. A mos mendojn ata q Ne, duke u ardhur n ndihm me
pasuri dhe djem,
214

Musain dhe Harunin.

SURJA 23

EL-MUMINN

56. po nxitojm drejt tyre me t mira?! Kurrsesi, por ata nuk

jan t vetdijshm (pr kt).
57. Me t vrtet, ata q dridhen nga frika e Zotit t tyre,
58. q besojn n shpalljet e Zotit t tyre,
59. q nuk i shoqrojn asgj (n adhurim) Zotit t tyre,
60. dhe q, kur japin at q japin, zemrat e tyre i kan plot frik,
ngaq do t kthehen te Zoti i tyre,
61. ata nxitojn t bjn vepra t mira dhe pr kto pun jan t
part.
62. Ne nuk ngarkojm asknd prtej mundsive t tij; te Ne
sht Libri q flet t vrtetn dhe askujt nuk do ti bhet padrejtsi.
63. Por zemrat e tyre215 jan mosprfillse ndaj ktij (Kurani).
Ata kan pun t tjera m t kqija se kto e t cilat po vazhdojn
ti bjn.
64. Por kur i dnuam pasanikt e tyre (n betejn e Bedrit), ather
ata vajtonin.
65. (U thuhet): Mos u lutni sot! Ju nuk do t keni ndihm prej
Nesh.
66. Juve ju jan lexuar vargjet e Mia, por ju trhiqeshit mbrapa,
67. me kryelartsi! Ju flisnit kotsira pr t (Kuranin), si dikush
q rrfen natn prralla.
68. Vall, a nuk kan medituar ata mbi Fjaln (Kuranin) apo
atyre u ka ardhur ajo q nuk u kishte ardhur t parve t tyre?
69. Apo ata nuk e kan njohur t Drguarin e tyre, prandaj e
mohojn at?
70. Apo thon: Ai sht i mendur? Jo, ai ua sjell t Vrtetn
atyre, por shumica prej tyre e urrejn t Vrtetn.

215

Mosbesimtarve t Meks.

EL-MUMINN

SURJA 23

379

71. Sikur e Vrteta t ishte sipas dshirave t tyre, ather do t

shkatrroheshin qiejt dhe Toka dhe gjithka q gjendet n to. Ne
u kemi drguar atyre Kshilln (Kuranin), por ata shmangen nga
ajo.
72. A po krkon shprblim prej tyre? Shprblimi i Zotit tnd
sht m i mir. Ai sht m i miri i furnizuesve.
73. Ti i fton ata n rrugn e drejt,
74. por ata q nuk besojn jetn tjetr, shmangen nga rruga e
drejt.
75. Sikur Ne ti mshironim ata dhe tua largonim fatkeqsit,
srish ata do t endeshin t hutuar n humbjen dhe mosbesimin
e tyre.
76. Ne i dnuam ata njher, por ata nuk iu pruln Zotit t tyre
e as nuk i drejtuan lutje.

380

77. Dhe, kur u hapim atyre dern e nj dnimi t madh, ather

zhyten n dshprim.
78. sht Ai q jua ka krijuar dgjimin, shikimin dhe zemrn.
Eh, sa pak q e falnderoni ju!
79. sht Ai q ju ka sjell n Tok dhe para Tij do t mblidheni
t gjith.
80. sht Ai q jep jet dhe vdekje dhe Atij i prket ndrrimi i
dits dhe i nats. Vall, a nuk kuptoni?
81. Por ata thon, ashtu si kan thn t mparshmit.
82. Ata pyesin: Vall, pasi t vdesim e t bhemi eshtra e dh,
vrtet do t ringjallemi?!
83. Kjo na sht premtuar neve dhe t parve tan, por kto
jan vetm prralla t popujve t lasht.
84. Thuaj: E kujt sht Toka dhe gjithka q gjendet n t, nse
e dini?
85. Ata do t thon: T Allahut! E ti thuaju: Vall, a nuk po ia
vini veshin?
SURJA 23

EL-MUMINN

86. Thuaj: Kush sht Zoti i shtat qiejve dhe Zoti i Fronit
Madhshtor?
87. Ata do t thon: Allahu! E ti thuaju: Vall, a nuk keni frik
ju?
88. Thuaj: Kush sht Ai q ka n dor pushtetin mbi do gj,
i Cili mbron, por prej Tij nuk mund t mbrohet askush, nse e
dini?
89. Ata thon: Allahu. E ti thuaju: Ather, prse
magjepseni?!216
90. Ja! Ne ua kemi zbuluar atyre t Vrtetn, por ata jan
gnjeshtar.
91. Allahu nuk ka zgjedhur pr Vete ndonj bir dhe prve Atij
ska asnj zot tjetr, prndryshe do zot do t merrte at q ka
krijuar dhe do t ngriheshin njri mbi tjetrin. Qoft i lartsuar Ai
nga shpifjet e tyre!217
92. Ai di t padukshmen dhe at q shihet. Ai sht shum lart
mbi zotat q ia quajn Atij pr shok!
93. Thuaj (o Muhamed): O Zoti im, sikur t ma tregoje dnimin
q u ke premtuar atyre,
94. ather, o Zoti im, mos m lr mua me popullin keqbrs!
95. Dhe, me t vrtet, Ne jemi n gjendje t t tregojm ty,
far u kemi premtuar atyre.
96. Largoje t keqen me at q sht m e mira. Ne i dim mir
shpifjet e tyre.
97. Dhe thuaj: O Zoti im, krkoj t m mbrosh nga nxitjet e
djajve,

Pra, prse magjepseni nga besimet tuaja t kota, deri n at pik, sa t mos i
nnshtroheni Atij, q ka n dor gjithka?!
217
Kjo sht nj logjik shum e pastr pr t argumentuar njshmrin e
Allahut. N fakt, vetm ky njsim bn q Allahu i Lartmadhruar t mos prfshihet
n znkat hyjnore t prshtatshme pr mitologjit politeiste.
216

EL-MUMINN

SURJA 23

381

98. dhe tek Ti mbshtetem, o Zoti im, q t mos i kem pran

meje.
99. Kur i vjen vdekja ndonjrit prej tyre (jobesimtarve), ai thot:
O Zoti im, m kthe,
100. q t bj vepra t mira n botn q kam ln! Kurrsesi! Me
t vrtet, kjo sht nj fjal t ciln ai (kot) e thot! Prapa (vdekjes
s) tyre do t ket nj (koh) ndarse218, deri n ditn kur do t
ringjallen.
101. Kur t fryhet n Sur (Ditn e Ringjalljes), ather, midis tyre
nuk do t ket lidhje farefisnore dhe ata as q do t pyesin pr
njri-tjetrin.
102. Ata, q u rndohet peshorja (e punve t mira), jan t
shptuar.

382

103. Sa pr ata q do t ken peshore t lehta, mu ata do t jen

(njerzit) q kan humbur vetveten, duke qndruar prher n
Xhehenem.
104. Zjarri do tua prclloj fytyrat dhe buzt (aq sa do tu
duken dhmbt).
105. (Dhe atyre do tu thuhet): Vall, a nuk ju lexoheshin Shpalljet
Tona dhe i quanit ato gnjeshtra?!
106. Ata do t thon: O Zoti yn, neve na mposhti e keqja
(tekat dhe dshira) jon dhe ishim nj popull i humbur.
107. O Zoti yn, nxirrna prej Xhehenemit e, nse kthehemi prap
tek e keqja, ather jemi keqbrs t vrtet.
108. Ai do tu thot: Rrini aty t prbuzur dhe mos M flisni
asgj!
109. Mes robrve t Mi, ishte nj grup i cili thoshte: O Zoti
yn, ne kemi besuar, andaj na fal dhe na mshiro! Ti je m i miri
i mshiruesve!

218

Jeta e varrit.
SURJA 23

EL-MUMINN

110. Por ju (o jobesimtar) i keni talluar ata (aq shum), sa ju bn

t m harronit Mua s prmenduri, e prher i prqeshnit ata.
111. Un i kam shprblyer ata sot pr durimin e tyre e ata, me t
vrtet, jan t shptuar.
112. Ai do tu thot (jobesimtarve): Sa vjet keni qndruar n
Tok?
113. Ata do t prgjigjen: Kemi qndruar nj dit ose nj pjes
dite. Pyesni ata q i kan numruar!
114. Ai do t thot: Keni qndruar shum pak. Eh, sikur ta
kishit ditur!
115. Mos vall, keni menduar q Ne ju kemi krijuar kot dhe q
nuk do t ktheheshit te Ne (pr tju gjykuar)?!
116. I lartsuar sht Allahu, Sundimtari i Vrtet! Ska zot tjetr
t vrtet, prve Atij, Zotit t Fronit Madhshtor!
117. Ai q pos Allahut, adhuron zot tjetr, duke mos pasur
kurrfar prove pr kt, me siguri do t jap llogari vetm te
Zoti i tij. Me t vrtet, nuk ka shptim pr mohuesit.
118. Dhe thuaj (o Muhamed!): O Zoti im, fal dhe mshiro, se
Ti je m i miri i mshiruesve!

EL-MUMINN

SURJA 23

383

24

SURJA EN-NR
Medinase - 64 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kjo sht nj sure, t ciln Ne e kemi zbritur dhe urdhruar,

duke shpallur n t argumente t qarta, q ju tua vini veshin.
2. Laviren dhe lavirin ta rrihni donjrin prej tyre me nga
njqind goditje. T mos ju pengoj kurrfar mshire pr t kryer
detyrn e fes s Allahut, nse besoni Allahun dhe Ditn e Fundit.
Le ta shikojn dnimin e tyre nj grup besimtarsh!

384

3. Laviri mund t martohet vetm me laviren apo idhujtaren,

kurse laviren mund ta marr vetm laviri apo idhujtari. Kto
jan t ndaluara pr besimtart.
4. Ata q i akuzojn grat e ndershme (pr imoralitet), e pastaj
nuk sjellin katr dshmitar, ti rrihni me tetdhjet goditje dhe t
mos ua pranoni m kurr dshmin; kta jan njerz ngatrrestar.
5. Prjashtim bjn ata q, pas ksaj, pendohen dhe prmirsohen.
Allahu sht vrtet Fals dhe Mshirplot.
6. Nse nj burr e akuzon gruan e tij pa pasur dshmitar t
tjer prve vetes, ai duhet t betohet n Allahun katr her, se
thot t vrtetn,
7. dhe hern e pest t krkoj mallkimin e Allahut ndaj vetes,
nse ka gnjyer.
8. Ndrsa gruaja do t kursehet nga dnimi, nse betohet pr
Allahun katr her, se i shoqi sht gnjeshtar
9. dhe, hern e pest, t krkoj zemrimin e Allahut ndaj vetes,
nse i shoqi ka thn t vrtetn.

SURJA 24

EN-NR

10. Sikur t mos ishin mirsia dhe mshira e Allahut ndaj jush, si
dhe fakti se Ai sht Pranues i pendimit e i Urt (dnimi i Tij do
t shpejtonte)!
11. Me t vrtet, ata q shpifn219, jan nj skot prej jush. Mos
e quani at si t keqe pr ju. Prkundrazi, kjo sht mir pr ju.
donjri prej tyre do t dnohet pr at q ka br, kurse at q
ka shpifur m shum, e pret nj dnim i madh.
12. Kur e dgjuat kt prgojim, prse besimtart dhe besimtaret
nuk menduan mir pr njri-tjetrin dhe t thoshin: Kjo sht
shpifje e qart?!
13. Pse nuk solln pr kt katr dshmitar? Meq nuk solln
dshmitar, ata jan gnjeshtar para Allahut.
14. Sikur t mos ishte mirsia e Allahut ndaj jush dhe mshira e
Tij, n kt bot dhe n tjetrn, me siguri do tju godiste dnim
i madh pr at q bt.
15. Ju prcillnit me gjuht tuaja dhe flisnit me gojt tuaja dika,
pr t ciln nuk kishit dijeni. Ju kt e merrnit pr gj t leht,
por para Allahut kjo ishte nj shkelje e madhe.
16. Prse kur e dgjuat prgojimin, nuk that: Nuk ka hije pr
ne t flasim pr kt. Ti qofsh lavdruar (o Zot)! Kjo sht shpifje
e madhe!
17. Allahu ju paralajmron, q t mos prsritni kurr m dika
t ngjashme, nse jeni besimtar.
18. Allahu ju shpjegon shpalljet; se Allahu sht i Urt, i
Gjithdijshm.
19. Ata q duan t prhapen shpifjet e turpshme (ose imoraliteti)
ndr besimtart, i pret nj dnim i dhembshm n kt bot dhe
n tjetrn; Allahu i di t gjitha e ju nuk i dini.

Vargu bn fjal pr nj ngjarje q ka ndodhur n kohn e Profetit Muhamed

(a.s.), n t ciln disa njerz shpifn pr gruan e Profetit (a.s.), Aishen (r.a.).
219

EN-NR

SURJA 24

385

20. Sikur t mos ishin mirsia dhe mshira e Allahut ndaj jush, si
dhe fakti se Ai sht i But e Mshirues (dnimi i Tij do t
shpejtonte)!
21. O besimtar! Mos ndiqni gjurmt e djallit! Kush ndjek gjurmt
e djallit, do t nxitet nga ai t bj vepra t kqija e t shmtuara.
Sikur t mos ishte mirsia e Allahut ndaj jush dhe mshira e Tij,
askush nga ju nuk do t ishte pastruar kurr (prej gjynaheve);
Allahu pastron at q dshiron Vet. Allahu i dgjon t gjitha
dhe i di t gjitha.
22. Njerzit e ndershm dhe t pasur ndr ju t mos betohen se
nuk do tu japin t afrmve, t varfrve dhe t mrguarve n
rrugn e Allahut; le ti falin ata dhe t mos ua marrin pr keq!220
Vall, a nuk doni ju q tju fal Allahu? Allahu sht Fals e
Mshirplot.

386

23. Vrtet, ata q prgojojn grat e ndershme, zemrdlira e

besimtare, jan t mallkuar n kt bot dhe n tjetrn; pr ata
ka dnim t madh.
24. At Dit q do t dshmojn kundr tyre gjuht, duart dhe
kmbt e tyre pr far kan br,
25. Allahu do tju shpagoj dnimin e merituar dhe ata do ta
marrin vesh se Allahu sht e Vrteta e qart.
26. Grat e pandershme jan pr burrat e pandershm dhe burrat
e pandershm jan pr grat e pandershme. Grat e ndershme
jan pr burra t ndershm dhe burrat e ndershm jan pr gra
t ndershme. Ata jan t pastr nga shpifjet q thuhen (kundr
tyre) dhe do t falen e do t ken nj shprblim bujar (n Xhenet).
27. O besimtar! Mos hyni n shtpit e huaja pa marr leje e pa
i prshndetur banuesit e tyre. Kjo sht m e mira pr ju.
Ndoshta do tia vini veshin!

Vargu bn fjal pr Ebu Bekrin (r.a.), i cili vendosi q t mos e ndihmonte m

nj t afrmin e tij t varfr, pr shkak se ky i fundit mori pjes n shpifjen q u
b kundr Aishes, vajz e Ebu Bekrit dhe njkohsisht grua e Profetit (a.s.).

220

SURJA 24

EN-NR

28. Nse atje nuk gjeni asknd, mos hyni derisa tju lejohet e, n
qoft se ju thuhet Kthehuni, ather kthehuni! Kjo sht m e
mir pr ju. Allahu e di se far bni ju.
29. Nuk sht gjynah pr ju, nse hyni n godinat e pabanuara, t
cilat ju shrbejn pr dika. Allahu e di tregoni ju haptazi e
far fshihni.
30. Thuaju besimtarve q t ulin shikimet e tyre (nga e ndaluara)
dhe ta ruajn nderin e tyre (nga marrdhniet e jashtligjshme)!
Kjo sht m mir pr ta! Me t vrtet, Allahu sht i Dijshm
pr at q bjn ata.
31. Thuaju besimtareve q t ulin shikimet e tyre (nga e ndaluara),
ta ruajn nderin e tyre (nga marrdhniet e jashtligjshme) dhe
t mos i shfaqin stolit e tyre221, prve atyre q jan t dukshme.
Le ti mbulojn kraharoret me mbulesat e tyre (t koks) dhe t
mos ua shfaqin stolit e tyre, prvese bashkshortve t tyre
ose baballarve t tyre, ose vjehrrve t tyre, ose bijve t tyre,
ose djemve t bashkshortve t tyre, ose vllezrve apo djemve
t vllezrve t tyre, ose djemve t motrave a grave t tyre, ose
atyre q i kan nn zotrim (si skllave), ose shrbtorve q nuk
kan epsh ndaj femrave apo fmijve q nuk i din ngacmimet
e femrave. Dhe t mos i rrahin kmbt (pr tok), n mnyr q
t mos duken stolit e tyre t fshehta. T gjith ju, o besimtar,
kthehuni tek Allahu t penduar, q t arrini shptimin!222
32. I martoni t pamartuarit dhe t pamartuarat ndr ju, si dhe
skllevrit dhe skllavet tuaja q jan besimtar t ndershm! Nse
jan t varfr, Allahu, do ti begatoj ata me dhuntin e Tij; Allahu
sht i Gjer n mirsi dhe i Gjithdijshm.
33. Ata q nuk kan mundsi pr martes, le t prmbajn veten,
derisa Allahu ti begatoj me dhuntin e Tij. Ata skllevr q gjenden
D.m.th. pjest e trupit.
Ruajtja e nderit nuk nnkuptohet vetm si nj largim nga marrdhniet e
jashtligjshme, por edhe si nj qndrim i prgjithshm i mendjes dhe i ndjenjave,
duke qen kshtu nj karakteristik themelore e sjelljes s myslimanit, qoft ai
mashkull apo femr.
221

222

EN-NR

SURJA 24

387

n pushtetin tuaj e q krkojn t lirohen me shprblim dhe ju

krkojn aktlirimin, ua jepni e, nse e dini q jan t mir, jepuni
dika nga pasuria juaj, t ciln ju ka dhuruar Allahu. Mos i detyroni
skllavet tuaja t bjn kurvri, q t arrini ju dobi t prkohshme
t ksaj bote, nse ato dshirojn jet t ndershme. Nse ndokush
i detyron ato, Allahu do t jet Fals dhe Mshirplot pr to.
34. Ne ju kemi dhn juve shpallje t qarta, shembuj nga jeta e atyre
q kan kaluar para jush dhe kshilla pr ata q i friksohen Allahut.
35. Allahu sht Drita e qiejve dhe e Toks. Drita e Tij shmbllen
me at t nj kamareje, n t ciln ndodhet nj llamb. Llamba
sht n nj kristal, kurse kristali sht si nj yll i shndritshm. Ajo
(llamba) ndizet nga druri i bekuar i ullirit, as lindor, as perndimor,
ndrsa vaji i saj shklqen edhe pa e prekur zjarri. Drit sipr
drits. Allahu udhzon drejt drits s Tij k t doj dhe paraqet
shembujt pr njerzit. Allahu sht i Dijshm pr do gj.

388

36. N xhamit, q Allahu ka urdhruar t ngrihen e t prmendet

aty emri i Tij, At e lavdrojn n mngjes dhe mbrmje,
37. njerz, t cilt shitblerja nuk i pengon pr t prmendur Allahut
dhe t cilt falin namazin dhe japin zeqatin dhe t cilt kan frik
nga Dita (e Kiametit), kur zemrat dhe shikimet do t jen t
shqetsuara.
38. (Kta shpresojn) q Allahu ti shprblej sipas veprave m
t mira q kan br e tua shtoj dhuntin e Tij. Allahu i jep kujt
t doj, pa llogari.
39. Sa pr ata q nuk besojn, veprat e tyre jan si mirazhi n
shkrettir e t cilin i etshmi e kujton pr uj, por, kur arrin tek ai
vend, nuk gjen asgj. Aty do t has n dnimin e Allahut, i Cili ia
paguan llogarin e tij t plot, se Allahu sht i shpejt n llogari.
40. Ose jan si errsirat n detin e thell, t cilat mbulohen nga
dallgt q ngrihen njra mbi tjetrn, duke pasur sipr tyre ret:
shtresa errsire njra mbi tjetrn, aq sa kur e nxjerr dorn e vet,
njeriu pothuajse nuk e sheh fare at. Ai, t cilit Allahu nuk i jep
drit, nuk do t gjej m drit.
SURJA 24

EN-NR

41. A nuk e vren ti, se Allahun e lavdron do krijes q ndodhet

n qiej dhe n Tok, madje edhe shpezt krahhapur?! dokush
e di se si ti falet e ta lavdroj. Allahu e di mir far bjn ata.
42. Vetm Allahut i prket sundimi i qiejve dhe i Toks dhe tek
Ai kthehet do gj.
43. A nuk e vren ti se Allahu i shtyn ret ngadal e pastaj i
bashkon e i grumbullon njrn mbi tjetrn, derisa t shohsh
shiun se si del prej tyre dhe bie nga qielli?! Ai, prej reve t mdha
si mali, lshon breshrin e me t godet k t doj, kurse e shmang
prej kujt t doj. Shklqimi i vettims s tij gati ti merr syt.
44. Allahu ndrron ditn dhe natn. Me t vrtet, n kto (dukuri
natyrore) ka msime pr ata q kan mend.
45. Allahu ka krijuar do lloj kafshe prej ujit; disa nga ato ecin
me barkun e tyre, nj pjes ecin me dy kmb e disa prej tyre me
katr kmb. Allahu krijon far t doj. Me t vrtet, Allahu
sht i Fuqishm pr do gj.
46. Tashm Ne kemi zbritur shpallje t qarta; Allahu udhzon
k t doj n rrugn e drejt.
47. Ata (hipokritt) thon: Ne besojm n Allahun dhe n t
Drguarin dhe (u) bindemi (atyre). Pastaj disa prej tyre
shmangen, sepse nuk jan besimtar aspak.
48. Dhe, kur thirren tek Allahu (Libri i Tij) dhe i Drguari i Tij,
q ai t gjykoj midis tyre, nj grup nga ata kthejn kurrizin.
49. Por, nse e drejta sht n ann e tyre, ata vijn prulshm.
50. A mos kan smundje n zemrat e tyre apo dyshojn? Apo
kan frik se mos Allahu dhe i Drguari i Tij do tu bjn
padrejtsi?! Jo, por pikrisht ata jan t padrejtt.
51. Ndrsa prgjigjja e vetme e besimtarve, kur thirren tek Allahu
dhe i Drguari i Tij, q ai t gjykoj midis tyre, sht: Dgjojm
dhe bindemi. Pikrisht kta jan t shptuarit.
52. Ata q i binden Allahut dhe t Drguarit t Tij, q kan frik
nga Allahu e i prkushtohen Atij, do t jen t fituarit e vrtet.
EN-NR

SURJA 24

389

53. Ata (hipokritt) betohen pr Allahun me deklarata solemne,

se po ti urdhrosh ata (o Muhamed), q t shkojn n luft - ata
me siguri do t shkojn. Thuaj: Mos u betoni! Ju krkohet bindja
e jo betimi. Vrtet, Allahu e di me hollsi gjithka q ju bni.
54. Thuaj: Bindjuni Allahut dhe bindjuni t Drguarit! Nse
shmangeni, (ta dini se) ai223 sht prgjegjs pr detyrn e tij,
ndrsa ju pr at q jeni ngarkuar. E, nse i bindeni atij, do t jeni
n rrugn e drejt, kurse i Drguari sht i detyruar vetm q t
prcjell qart (Mesazhin Hyjnor).
55. Allahu u ka premtuar atyre prej jush, q besojn dhe q bjn
vepra t mira, se do ti bj mkmbs n Tok224, ashtu si i ka
br ata para tyre dhe q do tua forcoj fen e tyre, me t ciln
Ai sht i knaqur dhe q frikn do tua shndrroj n siguri. Le
t m adhurojn Mua e t mos M shoqrojn asgj (n adhurim).
Sa pr ata q, pas ksaj, mohojn (besimin), pikrisht ata jan t
mbrapshtt.

390

56. Falni namazin, jepni zeqatin dhe bindjuni t Drguarit, pr t

fituar mshirn e Allahut!
57. Kurrsesi mos mendo se mohuesit do t shptojn n Tok!
Streha e tyre sht zjarri; eh, sa streh e shmtuar q sht ai!
58. O besimtar! Skllevrit dhe fmijt tuaj q skan arritur
pubertetin, le tju krkojn leje (pr t hyr) n tri koh: para
namazit t mngjesit, kur i zhvishni rrobat n mesdit dhe pas
namazit t jacis. Kto jan tri koh kur hiqni rrobat. Nuk ka
gjynah as pr ju e as pr ata q, pas ktyre rasteve, t vizitoni
njri-tjetrin (pa krkuar leje pr t hyr). Kshtu jua shpjegon
Allahu shpalljet juve! Allahu sht i Urt dhe i Gjithdijshm.

Profeti Muhamed (a.s.).

Sipas interpretimit klasik, ky varg sht nj profeci pr udhheqjen e katr
kalifve: Ebu Bekrit, Omarit, Othmanit dhe Aliut, n kohn e t cilve, kalifati
islam pati nj zgjerim t jashtzakonshm territorial. Megjithat, edhe sot e ksaj
dite, zgjerimi i Islamit nuk sht ngadalsuar. Ai vazhdon t jet feja e vetme n
rritje midis feve t mdha, si nga pikpamja demografike, ashtu edhe nga pikpamja
e konvertimeve.
223

224

SURJA 24

EN-NR

59. Kur fmijt tuaj t arrijn moshn e pubertetit, le t krkojn

leje, ashtu si kan krkuar leje ata para ktyre. Kshtu jua shpjegon
Allahu juve shpalljet e Tij! Allahu sht i Urt dhe i Gjithdijshm.
60. Grat e vjetra, q nuk shpresojn m t martohen, nuk sht
gjynah ta heqin mbulesn e jashtme, por jo duke i treguar stolit
e tyre. E, nse prmbahen, sht edhe m mir pr ato. Allahu i
dgjon dhe i di t gjitha.
61. Nuk sht gjynah pr t verbrin, as pr t alin, as pr t
smurin dhe as pr ju q t hani n shtpin tuaj, ose n shtpit
e baballarve tuaj, ose n shtpit e nnave tuaja, ose n shtpit
e vllezrve tuaj, ose n shtpit e motrave tuaja, ose n shtpit
e xhaxhallarve tuaj, ose n shtpit e hallave tuaja, ose n shtpit
e dajave tuaj, ose n shtpit e tezeve tuaja, ose tek ata, elsat e
t cilve u jan ln juve, ose te miqt. Nuk sht gjynah pr ju q
t hani bashkrisht apo vemas.225 Kur t hyni n shtpi, t
prshndetni njri-tjetrin me prshndetje t mir e t bukur nga
Allahu. Kshtu jua shpjegon Allahu juve shpalljet q t kuptoni.226
62. Besimtar t vrtet jan vetm ata q besojn Allahun dhe
t Drguarin e Tij dhe t cilt, kur gjenden me at (t Drguarin)
n nj pun t prbashkt, nuk largohen para se t krkojn leje
prej tij. Me t vrtet, ata q krkojn leje prej teje, padyshim,
besojn n Allahun dhe t Drguarin e Tij. Kur t krkojn leje
prej teje pr ndonj pun t tyre, jepi leje kujt t duash dhe krko
pr ata falje nga Allahu. Me t vrtet, Allahu sht Fals e
Mshirplot.
63. Mos ia drejtoni thirrjen t Drguarit, njsoj si thirrjen q ia
bni njri-tjetrit; Allahu, me siguri, i di ata q shkputen prej jush
tinzisht. Le t friksohen ata q kundrshtojn urdhrin e tij, q
t mos i arrij ndonj sprov ose q t mos i godas nj dnim
i dhembshm.
Ky varg aludon pr nj zakon supersticioz q tentonte ti prjashtonte sakatt
dhe t smurt nga gostit e prbashkta.
226
Prshndetja pr t ciln bn fjal vargu, sht es-selmu alejkum ue rahmetullllhi ue berektuh paqja, mshira dhe bekimi i Allahut qofshin me ju.
225

EN-NR

SURJA 24

391

64. Pa dyshim, Allahut i prket gjithka q gjendet n qiej dhe n

Tok. Ai e di se far bni. Dhe Ditn kur ata do t kthehen tek
Ai, do ti njoftoj pr veprat q kan br. Allahu sht i Dijshm
pr do gj!

392

SURJA
25 24 EL-FURKN
SURJA
EN-NR

25

SURJA EL-FURKN
Medinase - 77 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. I lartsuar qoft Ai q i ka zbritur Dalluesin227 robit t Vet,228

q t jet paralajmrues pr bott;
2. Sunduesi i qiejve dhe i Toks, i Cili nuk ka bir e nuk ka ortak
n pushtet; i Cili ka krijuar do gj dhe e ka rregulluar si duhet!
3. E megjithat ata229 adhurojn n vend t Tij zota, t cilt nuk
krijojn asgj e q vet jan t krijuar, q nuk zotrojn pr veten
as dm e as dobi e q nuk jan n gjendje t japin as vdekjen, as
jetn e as q t ringjallin.
4. Jobesimtart thon: Ky (Kuran) sht vetm gnjeshtr, t
ciln e ka trilluar ai230 me ndihmn e njerzve t tjer. Kjo q
thon ata sht e padrejt dhe shpifje.
5. Dhe ata thon: Kto jan prralla t popujve t lasht; t cilat
i ka vn ti shkruhen e ti lexohen atij n mngjes e mbrmje.
6. Thuaj: At e ka shpallur Ai q di fshehtsit e qiejve dhe t
Toks. Ai fal shum dhe sht Mshirues.
7. Gjithashtu ata thon: sht ky i drguar q ha ushqim dhe
shtit npr tregje?! Prse nuk i sht drguar atij nj engjll e t
bhet me t paralajmrues?!
8. Ose, prse nuk i sht zbritur nj thesar apo t kishte nj
kopsht, nga i cili t hante?! T padrejtt thon: Ju ndiqni vetm
nj njeri t magjepsur!
227
228
229
230

Pra, Kuranin, q dallon t vrtetn nga e pavrteta.

Pra, Profetit Muhamed (a.s.).
Idhujtart.
Muhamedi (a.s.).

EL-FURKN

SURJA 25

393

9. Shiko far shembujsh t sjellin e ata (me kt) kan humbur

e nuk mund t gjejn rrugn e vrtet.
10. Qoft i lartsuar Ai, i Cili, nse do, mund t t jap gjra m
t mira se kto, kopshte npr t cilat rrjedhin lumenj dhe t bj
pr ty pallate.
11. Jo, ata e quajn gnjeshtr edhe ardhjen e Ors (s Kiametit),
ndrsa Ne kemi prgatitur pr ata q e mohojn Orn zjarr flakrues.
12. Kur ai ti vr re prej s largu, ata do tia dgjojn vlimin dhe rnkimin.
13. E kur t hidhen n nj vend t ngusht t tij, t lidhur duarsh,
do t luten pr shkatrrimin (e vet).
14. Mos e krkoni sot shkatrrimin vetm nj her, por krkojeni
shum her!

394

15. Thuaj: A sht m i mir ky apo Xheneti i amshuar, i cili u

sht premtuar t devotshmve? Ai do t jet pr ta shprblim
dhe vend kthimi.
16. Pr ata ka aty far t dshirojn e do t rrin n t prher.
Ky sht premtimi i Zotit tnd, i krkuar (prej jush).
17. Ditn, kur Ai ti tuboj idhujtart bashk me ata q i
adhuronin231 n vend t Allahut, do tu thot (t adhuruarve): A
jeni ju q i keni shmangur kta robr t Mi apo ata vet kan
humbur rrugn e drejt?
18. Ata do t prgjigjen: Lavdia qoft pr Ty! Nuk ishte nevoja
q ne t marrim mbrojts tjetr, prve Teje, por Ti u dhe ktyre
dhe etrve t tyre jet t begatshme, ndrsa ata i harruan
paralajmrimet e Tua dhe u bn popull i shkatrruar!
19. Kta e prgnjeshtruan at q that ju e nuk do t munden,
as t shmangin dnimin, as t ndihmojn veten. Kush prej jush
ka br t kqija, Ne atij do ti japim t shijoj dnim t madh.
ata q i adhuronin: Sipas Tabariut, nuk bhet fjal pr idhujt n prgjithsi,
por pr krijesa q jan adhuruar si zota, pa dshirn e tyre, si p.sh. engjjt, q
arabt pagan i quanin si bijat e Allahut, Uzejri, q u quajt si bir i Zotit nga
hebrenjt, Isai (a.s.), q u quajt si bir i Zotit nga t krishtert, etj.

231

SURJA 25

EL-FURKN

20. Ne edhe para teje kemi nisur vetm t drguar, t cilt hanin
ushqim dhe shtisnin npr tregje. Ne i kemi br disa prej jush
t jen sprov pr t tjert. A do t jeni t durueshm ju? Zoti yt
i sheh t gjitha.
21. Ata, q nuk shpresojn se do t takohen me Ne, thon: Pse
nuk na drgohen neve engjjt ose t shohim Zotin ton? Ata,
me t vrtet, jan treguar kryene dhe kan kaluar do kufi n
arroganc dhe padrejtsi.
22. Ditn, kur t shohin engjjt, pr keqbrsit nuk do t ket lajm
t mir dhe do tu thuhet: Nuk do t kaloni dot pr matan!
23. Dhe Ne do tu qasemi veprave q kan br ata dhe do ti
shndrrojm n pluhur e hi.
24. Ndrsa banort e Xhenetit at dit do t ken vendbanim
m t mir dhe vendpushim m t bukur.
25. Ditn, kur qielli me r do t hapet e engjjt do t lshohen n
zbritjen e madhe,
26. at dit pushteti i vrtet do ti prkas vetm t Gjithmshirshmit.
Kjo do t jet dit e vshtir pr jobesimtart.
27. At Dit keqbrsi do t haj gishtat e duarve t veta, duke
thn: Ah, sikur ta kisha marr rrugn (e drejt) me t Drguarin!
28. Ah, sikur t mos e kisha br filanin mik!
29. Ai m ka larguar nga Kshilla (Kurani) q m kishte ardhur!
N t vrtet, djalli e braktis gjithmon njeriun n astin e nevojs.
30. Dhe i Drguari do t thot: O Zoti im! Populli im e shprfilli
Kuranin, si (dika) t urryer.
31. Dhe, kshtu Ne, do profeti i kemi kundrvn nj armik
nga keqbrsit. Por ty t mjafton Zoti yt si udhrrfyes dhe
ndihms!
32. Jobesimtart thon: Prse Kurani nuk i sht shpallur i tri
prnjher?! Ne ta kemi shpallur kshtu pr t forcuar zemrn
tnde dhe ta kemi zbuluar qartazi varg pas vargu.
EL-FURKN

SURJA 25

395

33. Sapo ata t t sjellin fardo argumenti, Ne t sjellim t

Vrtetn dhe shpjegimin m t mir.
34. Ata, q do t tubohen me fytyrat prmbys n Xhehenem, do
t jen n vendin m t keq dhe m t larguarit prej rrugs s
vrtet.
35. Ne i dham Musait Librin dhe i bm ndihms vllan e tij,
Harunin.
36. Pastaj (u) tham (atyre): Shkoni t dy te populli, i cili i quan
t rreme shenjat Tona! Pastaj e shkatrruam at popull krejtsisht.
37. Popullin e Nuhut, kur i quajti gnjeshtar t drguarit, Ne e
fundosm dhe e bm msim pr njerzit. Pr keqbrsit kemi
prgatitur nj dnim t dhembshm.
38. Ne i dnuam fiset Ad dhe Themud, popullin e Ras-sit, si dhe
shum popujt t tjer ndrmjet tyre.

396

39. T gjithve u sollm shembuj dhe, m pas, t gjith i

shkatrruam krejtsisht.
40. Ata232 me koh kan kaluar pran vendbanimit q e shkatrroi
shiu i tmerrshm233, e vall, a nuk e kan par at? Jo, ata nuk
prisnin t ringjalleshin.
41. Sa her q t shohin ty, t marrin vetm pr tallje: Vall, kt
ka sjell Allahu si t drguar?!
42. Pr pak qe duke na shmangur nga hyjnit tona, po t mos u
kishim qndruar atyre besnik! Por, kur t prballen me dnimin,
do ta marrin vesh se kush sht shmangur m larg rrugs s
drejt.
43. A e ke par ti at q epshin e vet e ka marr pr zot? A do ti
bhesh mbrojts atij?

Karvanet tregtare t idhujtarve t Meks.

Vendbanimit t popullit t Lutit q ndodhet rrugs nga Gadishulli Arabik pr
n Siri, pran Detit t Vdekur.

232
233

SURJA 25

EL-FURKN

44. A mendon ti se shumica e tyre dgjojn dhe kuptojn? Ata

nuk jan tjetr, vese si bagti. Madje, ata jan edhe m t
shmangur nga rruga e drejt.
45. A nuk e ke par ti se si Zoti yt e ka zgjatur hijen?! Sikur t
kishte dashur, do ta bnte t pandryshueshme? Pastaj Ne e kemi
br Diellin udhzues t saj,
46. pastaj e trheqim at (hijen), dalngadal pran Vetes.
47. Dhe sht Ai q jua ka br natn mbules dhe gjumin pushim,
kurse ditn jua ka br pr t lvizur.
48. sht Ai q i drgon errat si lajmtar t gzueshm para
mshirs s Tij, duke lshuar prej qiellit uj t pastr,
49. q nprmjet atij t ngjallim vendin e vdekur dhe tu japim
uj kafshve dhe shum njerzve q Ne i kemi krijuar.
50. Ne e kemi prsritur (dhuntin) q t vn veshin, por shumica
e njerzve kundrshtojn e jan mosmirnjohs.
51. Sikur t donim Ne, do t drgonim n do qytet paralajmrues.
52. Mos i dgjo mohuesit, por luftoji ata me forc nprmjet
ktij (Kurani).
53. sht Ai q i ka ln t lir dy ujra, - njri i pijshm e i
mbl, kurse tjetri i njelmt e i hidhur, - duke ngritur penges e
kufi t prer ndrmjet tyre.
54. sht Ai q ka krijuar prej ujit njeriun, e ka vn n lidhje me
fis nga gjaku dhe nga martesa. Zoti yt sht i Plotfuqishm.
55. Megjithat, ata adhurojn, n vend t Allahut, gjra q nuk
mund tu sjellin as dobi, as dm. Jobesimtari sht ndihms (i
djallit) kundr Zotit t tij.
56. Ne t kemi drguar ty vetm si sjells t lajmit t mir dhe
paralajmrues.
57. Thuaj: Un nuk krkoj nga ju kurrfar shprblimi, por vetm
q, kush t dshiroj, le t ndjek rrugn (q e shpie) drejt Zotit
t tij.
EL-FURKN

SURJA 25

397

58. Mbshtetu n t Gjithjetshmin, i Cili nuk vdes dhe madhroje

At me falnderim! Ai i di mjaft mir gjynahet e robrve t Vet.
59. sht Ai, i Cili krijoi qiejt, Tokn dhe gjithka q gjendet
midis tyre pr gjasht dit e pastaj u ngrit mbi Fron. Ai sht i
Gjithmshirshmi dhe pyet pr At ata q din.
60. Kur atyre u thuhet: Bjini sexhde t Gjithmshirshmit, ata
thon: far sht i Gjithmshirshmi? Vall, ti biem n sexhde
atij q na urdhron ti? Kjo u shton atyre m shum largim (prej
fes).
61. Qoft i lartsuar Ai, i Cili e ka stolisur qiellin me yjsi dhe ka
vn n t nj Kandil t ndritshm dhe nj Hn q ndrion.
62. Ai krijoi natn dhe ditn q t vijn njra pas tjetrs, si kshill
pr ata q duan ta kujtojn ose duan ta falnderojn.

398

63. Robrit e t Gjithmshirshmit jan ata q ecin thjesht npr

Tok dhe, kur t paditurit i sulmojn me fjal, ata prgjigjen:
Paqe qoft!;
64. dhe ata q e kalojn natn duke iu falur Zotit t tyre n
sexhde dhe n kmb;
65. dhe ata q thon: O Zoti yn, largoje prej nesh ndshkimin
e Xhehenemit, sepse, me t vrtet, dnimi i tij sht i prjetshm
66. e ai sht vendbanim dhe vendstrehim i keq;
67. dhe ata q, kur shpenzojn, nuk jan as dorshpuar, as
dorshtrnguar, por i prmbahen t mesmes;
68. dhe ata q, pos Allahut, nuk adhurojn zot tjetr, nuk vrasin
njeri, gj q Allahu e ka ndaluar, prvese me t drejt234 dhe q
nuk bjn kurvri. E kush i bn kto, do t marr gjynahe.
69. Ndshkimi do ti dyfishohet n Ditn e Kiametit dhe ai do
t qndroj prher n kt fatkeqsi i poshtruar.
prvese me t drejt: d. m. th. pr mbrojtje t ligjshme, gjat lufts pr
shtjen e Allahut dhe duke zbatuar dnimet e parashikuara nga legjislacioni
islam.
234

SURJA 25

EL-FURKN

70. Prjashtim bn ai q pendohet, beson dhe punon vepra t

mira. Nj njeriu t till Allahu ia ndrron veprat e kqija n t
mira. Allahu sht Fals e Mshirplot.
71. Ndrsa, ai q pendohet dhe bn vepra t mira, sht i kthyer
krejtsisht nga Allahu.
72. (Kshtu jan) edhe ata q nuk dshmojn n mnyr t
gnjeshtrt e, kur kalojn pran kotsive, kalojn me dinjitet;
73. edhe ata, q, kur paralajmrohen nga shpalljet e Zotit t tyre,
nuk bhen as t shurdhr, as t verbr;
74. edhe ata q thon: O Zoti yn, dhurona nga grat tona dhe
trashgimtart tan, sht prehje pr syt tan dhe bna shembull
pr t mirt!.
75. Njerz t till do t shprblehen me Xhenet t lart pr
durimin e tyre dhe do t mirpriten e do t gjejn paqe.
76. Aty do t qndrojn prher; sa vendbanim dhe vendstrehim
i mrekullueshm q sht ai!
77. Thuaj: Zoti im nuk do tju prfillte, sikur t mos ishte lutja
juaj. Por ju (i) keni prgnjeshtruar (Shpalljet e Tij), andaj dnimi
pr ju do t jet i pashmangshm.

EL-FURKN

SURJA 25

399

26

SURJA ESH-SHUAR
Mekase - 227 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. T, Sn, Mm.
2. Kto jan vargjet e Librit t qart.
3. A mos vall ti (o Muhamed) do ta shkatrrosh veten, ngaq
ata (banort e Meks) nuk duan t besojn?
4. Sikur t donim Ne, do t zbritnim nga qielli nj shenj, para s
cils ata do t prulnin kokat.

400

5. Sa her q atyre u vjen ndonj Kshill e re nga i

Gjithmshirshmi, ata ia kthejn kurrizin.
6. Ata e kan prgnjeshtruar at, prandaj do tu vij ai (ndshkim),
me t cilin jan tallur.
7. Vall, a nuk shohin ata tokn, prej s cils kemi br t mbijn
sa e sa lloje ifte bimsh fisnike?
8. Sigurisht q ktu ka shenja (t njjsis s Zotit), por shumica
e tyre nuk besojn.
9. Zoti yt sht vrtet i Plotfuqishm dhe Mshirplot.
10. Kur Allahu e thrriti Musain: Shko te populli keqbrs,
11. populli i Faraonit! vall, a nuk po i friksohen ata Allahut?,
12. Ai u prgjigj: O Zoti im, un kam frik se do t m quajn
gnjeshtar,
13. e zemra do t m ngushtohet, kurse gjuha mund t m lidhet,
andaj, drgoje edhe Harunin (t m ndihmoj).

SURJA 26

ESH-SHUAR

14. Un jam edhe prgjegjs ndaj tyre pr nj krim, andaj kam

frik se do t m vrasin.
15. Allahu tha: Kurrsesi! Shkoni q t dy me shenjat Tona. Me
t vrtet, Ne jemi me ju dhe dgjojm.
16. Shkoni te Faraoni dhe i thoni: Ne jemi t drguarit e Zotit
t botve,
17. q t lejoni bijt e Izraelit t vijn me ne!
18. Faraoni tha: Vall, a nuk t kemi rritur n gjirin ton si
fmij?! A nuk ke qndruar midis nesh shum vjet t jets sate?!
19. E pastaj bre veprn q ti e di, duke qen mosmirnjohs?!
20. Musai tha: E kam br at, kur nuk kam qen i udhzuar.
21. Pastaj ika prej jush, kur u friksova prej jush dhe Zoti im m
dhuroi menuri dhe m bri nj nga t drguarit.
22. A e quan mirsi at q m bre mua, ndrkoh q bijt e
Izraelit (popullin tim) i bre skllevr?
23. Faraoni e pyeti: E sht Zoti i botve?
24. (Musai) u prgjigj: sht Zoti i qiejve, i Toks dhe i gjithkaje
q gjendet midis tyre, nse besoni me bindje.
25. (Faraoni) u tha atyre rreth vetes: Vall, a nuk po dgjoni?!
26. Ai tha: Zoti juaj dhe Zoti i t parve tuaj.
27. (Faraoni) tha: Me t vrtet, i Drguari q ju sht sjell,
sht i mendur.
28. (Musai) tha: Zoti i Lindjes dhe i Perndimit dhe i gjithkaje
q gjendet midis tyre, nse kuptoni.
29. (Faraoni) tha: Nse ti merr pr zot tjetrknd, prve meje,
me siguri, do t t fus n burg!
30. (Musai) u prgjigj: Vall, edhe pasi t t kem sjell mrekulli
t qart?
31. (Faraoni) tha: Tregoje pra, nse thua t vrtetn!
ESH-SHUAR

SURJA 26

401

32. (Musai) lshoi shkopin e vet e ai u shndrrua n gjarpr t

vrtet!
33. Pastaj nxori dorn e vet dhe ajo, menjher u duk e bardh
para shikuesve!
34. (Faraoni) i tha paris s tij, q e kishte prreth: Ky qenka
magjistar vrtet i dijshm!
35. Me magjit e veta, ai dshiron tju dboj nga toka juaj, prandaj
m kshilloni ju?
36. Ata u prgjigjn: Lre kt dhe vllan e tij pr pak koh
dhe o lajmtar npr qytete,
37. q t ti sjellin ty t gjith magjistart e dijshm.
38. Magjistart u mblodhn n ditn e caktuar,
39. e popullit iu tha: A jeni mbledhur t gjith,

402

40. q t shkojm pas magjistarve, nse ata do t jen fitues?!

41. Kur erdhn magjistart, i than Faraonit: Vrtet do t
shprblehemi, nse dalim fitues?
42. Ai u prgjigj: Po, madje do t jeni vrtet ndr t afrmit e
mi.
43. Musai u tha atyre: Hidheni at q doni ta hidhni!
44. Ata hodhn litart dhe shkopinjt e tyre dhe than: Pr
madhrin e Faraonit, me t vrtet, Ne do t jemi fitues
patjetr!
45. Pastaj, Musai hodhi shkopin e tij, q i kaprdiu prnjhersh
sajimet e tyre t rreme!
46. Ather magjistart ran prmbys, duke br sexhde,
47. dhe than: Ne besojm n Zotin e botve,
48. Zotin e Musait dhe t Harunit!
49. (Faraoni) tha: I besuat atij (Musait) para se tju lejoja un!
Patjetr q ai sht i madhi juaj, i cili ju ka msuar magjin. Ta
SURJA 26

ESH-SHUAR

dini se un, n t vrtet, do tjua kpus duart dhe kmbt tuaja

trthorazi dhe do tju kryqzoj t gjithve!
50. Ata than: Ska gj! Sigurisht, Ne do t kthehemi te Zoti
yn.
51. Ne shpresojm se Zoti yn do t na i fal gjynahet, meq
jemi besimtart e par.
52. Pastaj, Ne i shpallm Musait: Ti udhto natn me robrit e
Mi, por do t jeni t ndjekur.
53. Dhe Faraoni drgoi npr qytete lajmtar
54. (Pr t thn:) Kta jan nj grup i vogl q
55. na kan provokuar,
56. por ne jemi kurdoher t gatshm!
57. Kshtu, Ne i bm ata t ln kopshtijet dhe lumenjt,
58. thesaret e pallatet e mrekullueshme.
59. Kshtu ndodhi, dhe Ne ia dham t gjitha kto bijve t Izraelit.
60. N agim, ata (njerzit e Faraonit) iu afruan atyre.
61. Kur dy grupet pan njri-tjetrin, shokt e Musait thirrn:
Me t vrtet, na zun!
62. Ai tha: Kurrsesi! N t vrtet, me mua sht Zoti im. Ai
do t ma tregoj rrugn.
63. Dhe Ne i shpallm Musait: Bjeri me shkopin tnd detit!
Menjher deti u nda dhe do pjes e tij u b si mal i madh.
64. Ather Ne i afruam aty t tjert.
65. Musain dhe t gjith ata q ishin me t, i shptuam,
66. kurse t tjert i fundosm.
67. Pa dyshim, n kt ka shenja treguese, por shumica e njerzve
nuk jan besimtar.
68. N t vrtet, Zoti yt sht i Plotfuqishm dhe Mshirplot.
ESH-SHUAR

SURJA 26

403

69. Tregoju atyre historin e Ibrahimit,

70. kur i tha babait t vet dhe popullit t vet: far adhuroni
ju?
71. Ata u prgjigjn: Adhurojm idhujt e prher u jemi
prkushtuar atyre.
72. Ai i pyeti: A ju dgjojn ata kur ju luteni?
73. A mund tju sjellin dobi apo dm?
74. U prgjigjn: Jo, por i kemi gjetur t part tan q vepronin
kshtu.
75. Ai tha: A keni menduar mir mbi far keni adhuruar,
76. si ju, ashtu edhe t part tuaj t lasht?
77. N t vrtet, ata jan armiqt e mi, prve Zotit t botve,
78. i Cili m ka krijuar dhe m udhzon (n rrug t drejt);

404

79. i Cili m ushqen dhe m jep t pi;

80. i Cili, kur smurem, m shron;
81. i Cili do t bj q t vdes e pastaj do t m ringjall;
82. dhe i Cili, shpresoj se do t mi fal gabimet e mia n Ditn
e Gjykimit!
83. O Zoti im, m dhuro dituri dhe m radhit me t mirt!
84. Bj q t prmendem pr t mir te breznit e ardhshme
85. dhe m bj nj nga trashgimtart e Xhenetit t begat!
86. Fale baban tim, sepse ai sht njri nga t humburit,
87. dhe mos m turpro n Ditn, kur do t ringjallen njerzit,
88. n Ditn, kur askujt nuk do ti bj dobi as pasuria, as fmijt,
89. prve atij q vjen me zemr t pastr tek Allahu!
90. At dit Xheneti do tu afrohet besimtarve t devotshm,
91. ndrsa Xhehenemi do tu tregohet atyre q kishin humbur.
SURJA 26

ESH-SHUAR

92. Ata do t pyeten: Ku jan idhujt q ju i adhuronit

93. n vend t Allahut? A mund tju ndihmojn ata ose, a mund
ta ndihmojn veten?
94. Kshtu, ata do t hidhen n zjarr bashk me mohuesit,
95. si dhe t gjith ushtart e Iblisit.
96. Ndrsa ndodhen aty brenda, ata do t grinden ndrmjet
tyre, duke thn:
97. Betohemi pr Allahun, ne kemi qen njmend n humbje t
qart,
98. kur ju kemi barazuar me Zotin e botve.
99. Ishin t ligjt ata q na mashtruan,
100. Tashm ne nuk kemi asnj ndrmjetsues (tek Allahu)
101. e as ndonj mik t ngusht!
102. Ah, sikur t ktheheshim prsri (n jet) e t bheshim
besimtar!
103. Sigurisht q n kt ka shenja treguese, por shumica e njerzve
nuk jan besimtar.
104. e Zoti yt, me t vrtet, sht i Plotfuqishm dhe Mshirplot.
105. Populli i Nuhut, i quante gnjeshtar t drguarit.
106. Kujto kur vllai i tyre - Nuhu, u tha: Vall, a nuk i friksoheni
ju Allahut?
107. N t vrtet, un jam nj i drguar i besuar pr ju,
108. andaj, friksojuni Allahut dhe bindmuni mua!
109. Pr kt, un nuk krkoj nga ju kurrfar shprblimi; mua
do t m shprblej vetm Zoti i botve.
110. Andaj, friksojuni Allahut dhe bindmuni mua!
111. Ata than: Vall, a t t besojm ne ty, ndrkoh q ty po
t pasojn m t ultit?
ESH-SHUAR

SURJA 26

405

112. Ai tha: Un nuk di kan br ata!

113. Llogaria e tyre sht vetm te Zoti im, a nuk kuptoni?
114. Un nuk do ti dboj besimtart,
115. un jam vetm paralajmrues i qart.
116. Ata than: Nse nuk trhiqesh nga kto, o Nuh, me siguri,
do t gurzohesh.
117. Ai tha: O Zoti im, populli im m mohoi,
118. andaj, Ti gjyko mes meje dhe atyre dhe m shpto mua e
besimtart q jan me mua!
119. Kshtu, Ne e shptuam at dhe ata q ishin me t n barkn
plot,
120. kurse t tjert q mbetn pas, i fundosm.

406

121. Njmend, n kt ka kshill, por shumica e njerzve nuk

jan besimtar.
122. N t vrtet, Zoti yt sht i Plotfuqishm dhe Mshirplot.
123. Fisi Ad i quante gnjeshtar t drguarit.
124. Kujto kur vllai i tyre - Hudi, u tha: Vall, a nuk i friksoheni
ju Allahut?
125. Pa dyshim, un jam i drguar i besuar pr ju,
126. andaj, friksojuni Allahut dhe bindmuni mua!
127. Pr kt, un nuk krkoj nga ju kurrfar shprblimi, mua
do t m shprblej vetm Zoti i botve.
128. A mos vall n do kodrin po ngrini prmendore, pr tu
tallur,
129. dhe ngrini pallate, sikur do t jetoni gjithmon?
130. Edhe kur prdorni forcn, e shfrytzoni at si tiran.
131. Andaj, friksojuni Allahut dhe bindmuni mua!

SURJA 26

ESH-SHUAR

132. Friksojuni Atij, i Cili ju ka dhuruar ato q i dini:

133. ju dhuroi juve bagti dhe fmij,
134. edhe kopshtije, edhe burime.
135. Un, me t vrtet, i trembem pr ju dnimit t nj Dite t
madhe.
136. Ata than: Pr ne sht njlloj: na kshillove ose nuk na
kshillove ti.
137. Kto jan vetm doket e popujve t lasht
138. e ne nuk do t jemi t dnuar.
139. Ata e quajtn gnjeshtar at, andaj Ne i shkatrruam ata.
Njmend, n kt ka kshill, por shumica njerzve nuk jan
besimtar.
140. N t vrtet, Zoti yt sht i Plotfuqishm dhe Mshirplot.
141. Edhe fisi Themud i quante gnjeshtar t drguarit.
142. Kujto kur vllai i tyre - Salihu, u tha: Vall, a nuk i friksoheni
ju Allahut?
143. Pa dyshim, un jam nj i drguar i besuar pr ju,
144. andaj, friksojuni Allahut dhe bindmuni mua!
145. Pr kt, un nuk krkoj nga ju kurrfar shprblimi, mua
do t m shprblej vetm Zoti i botve.
146. Vall, a mendoni ju, se do t mbeteni ktu t sigurt,
147. n kopshtije e pran burimeve,
148. n ara me t lashta dhe palma hurmash me fruta t shijshme?
149. Ju i gdhendni shtpit n male me mjeshtri t rrall,
150. andaj, friksojuni Allahut dhe bindmuni mua,
151. dhe mos dgjoni urdhrat e atyre q e teprojn n t keqe
152. e t cilt bjn ngatrresa n Tok e nuk sjellin prmirsim.

ESH-SHUAR

SURJA 26

407

153. Ata than: Ti je vetm nj i magjepsur!

154. Ti je vetm nj vdekatar - ashtu si ne, andaj na sill nj mrekulli,
nse ajo q thua sht e vrtet!
155. Ai tha: Ja, kjo sht nj deve. Ajo do t ket radhn e saj
pr t pir, ashtu si edhe ju, n dit t caktuara.
156. Mos i bni kurrfar t keqeje asaj, se do tju godas dnimi
i nj Dite t madhe!
157. Por ata e thern e pastaj u erdhi keq.
158. Dhe kshtu, ata i goditi dnimi. Njmend, n kt ka kshill,
por shumica e njerzve nuk jan besimtar.
159. N t vrtet, Zoti yt sht i Plotfuqishm dhe Mshirplot.
160. Populli i Lutit i quante gnjeshtar t drguarit.

408

161. Kujto kur vllai i tyre - Luti, u tha: Vall, a nuk i friksoheni
ju Allahut?
162. Pa dyshim, un jam i drguar i besuar pr ju,
163. andaj, friksojuni Allahut dhe bindmuni mua!
164. Pr kt, un nuk krkoj nga ju kurrfar shprblimi, mua
do t m shprblej vetm Zoti i botve.
165. Vall, ju, nga e gjitha bota, iu qaseni meshkujve
166. e i lini mnjan grat tuaja, t cilat Zoti juaj i ka krijuar
bashkshorte pr ju?! Njmend, ju jeni popull q kaloni do kufi
t s keqes.
167. Ata than: Nse nuk trhiqesh nga kto, o Lut, me siguri
do t jesh i dbuar.
168. Ai tha: Un kam vrtet neveri pr at q bni ju!
169. O Zoti im, m shpto mua dhe familjen time nga ajo q
bjn ata!
170. Dhe Ne e shptuam at dhe familjen e tij - t gjith,

SURJA 26

ESH-SHUAR

171. prve nj plake (gruas s Lutit), e cila mbeti me t tjert.

172. Pastaj, t tjert i shkatrruam.
173. Mbi ata lshuam nj breshri gursh. Eh, sa i keq q ishte ai
shi, pr ata q jan paralajmruar!
174. Sigurisht, n kt ka kshill, por shumica e tyre nuk jan
besimtar.
175. N t vrtet, Zoti yt sht i Plotfuqishm dhe Mshirplot.
176. Edhe banort e Ejketit i quajtn gnjeshtar t drguarit,
177. Kujto kur Shuajbi u tha atyre: Vall, a nuk i friksoheni ju
Allahut?
178. Pa dyshim, un jam nj i drguar i besuar pr ju,
179. andaj, friksojuni Allahut dhe bindmuni mua!
180. Pr kt, un nuk krkoj nga ju kurrfar shprblimi, mua
do t m shprblej vetm Zoti i botve.
181. Bjeni drejt matjen dhe mos u bni nga ata q han (n
matje).
182. Peshoni drejtsisht me peshore t sakt,
183. mos ua paksoni njerzve gjrat e tyre, mos bni ngatrresa
n Tok
184. dhe friksojuni Atij, q ju ka krijuar ju dhe brezat e
mparshm!
185. Ata than: Ti je vetm nj i magjepsur.
186. Ti je vetm nj vdekatar, si ne. N t vrtet, Ne mendojm
se ti je gnjeshtar;
187. andaj, lsho mbi ne nj cop nga qielli, nse thua t vrtetn!
188. Ai tha: Zoti im e di m s miri at q punoni ju.
189. Ata vazhduan t mos e besojn, prandaj i goditi dnimi
Dits s Errsirs. Njmend, ky ishte dnimi i nj dite t madhe.
ESH-SHUAR

SURJA 26

409

190. Sigurisht, n kt ka kshill, por shumica e tyre nuk jan

besimtar,
191. N t vrtet, Zoti yt sht i Plotfuqishm dhe Mshirplot.
192. Nuk ka dyshim se ky (Kuran) sht Shpallja e Zotit t botve.
193. At e zbriti Shpirti i besueshm (Xhebraili)
194. n zemrn tnde (o Muhamed) q t jesh nga ata q
paralajmrojn.
195. E zbriti n gjuhn e qart arabe.
196. Vrtet, ai sht prmendur n Shkrimet e t parve.
197. Vall, a nuk sht prov pr ata (mekasit), q at (Muhamedin)
e kan njohur dijetart e bijve t Izraelit?
198. Por edhe sikur tia shpallnim Kuranin ndonj jo-arabi
199. e ai tua lexonte atyre - ata prsri nuk do t kishin besuar.

410

200. Ja kshtu, Ne ua kemi shtn (mohimin) n zemr

keqbrsve.
201. Ata nuk do ta besojn at, derisa t shohin dnimin e
dhembshm.
202. Por ai do tu vij atyre papritmas e ata nuk do ta ndiejn
fare.
203. Ather ata do thon: A do t na jepet afat?
204. A mos vall, ata duan ta shpejtojn dnimin Ton!?
205. Mendo, nse Ne i lm q t knaqen disa vjet
206. e pastaj ti godas ai (dnim) q u sht premtuar,
207. far vlere do t kishte ajo me t ciln jan knaqur?
208. Asnjher, Ne nuk kemi shkatrruar ndonj vendbanim, pa
i uar m par paralajmrues,
209. si kshill pr ata. Ne nuk jemi asnjher t padrejt.

SURJA 26

ESH-SHUAR

210. At (Kuran) nuk e kan zbritur djajt.

211. Jo vetm q kjo su takon atyre, por as nuk kan fuqi t
bjn nj si ai.
212. N t vrtet, ata mnjanohen nga t dgjuarit (e Shpalljes).
213. Prandaj, mos adhuro tjetr zot, prve Allahut, q t mos
bhesh nga ata q do t dnohen!
214. Paralajmroje farefisin tnd m t afrm
215. dhe bhu i but me besimtart q t pasojn ty!
216. E, nse nuk t dgjojn, thuaju: Un nuk jam prgjegjs
pr ato q bni ju.
217. Dhe mbshtetu n t Plotfuqishmin, Mshirplotin,
218. i Cili e sheh qndrimin tnd n kmb (gjat namazit)
219. dhe lvizjet e tua midis atyre q prulen n sexhde.
220. Vrtet, Ai i dgjon t gjitha dhe i di t gjitha.
221. A doni tju tregoj se kujt i vijn djajt?
222. Ata i vijn do gnjeshtari gjynahqar.
223. Ata prgjojn, por shumica tyre jan gnjeshtar.
224. Poett ndiqen nga njerzit e humbur.
225. Vall, a nuk e sheh ti, q ata bredhin n do lugin (t fjals
s kot),
226. duke folur at q kurr se bjn?
227. Prve atyre (poetve) q besojn, bjn vepra t mira, e
prmendin shum Allahun dhe mbrohen, vetm pasi u sht
br padrejtsi. Sigurisht, t padrejtt do ta shohin se n far
mundimi do t kthehen (pas vdekjes).

ESH-SHUAR

SURJA 26

411

27

SURJA EN-NEML
Mekase - 93 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. T, Sn. Kto jan vargjet e Kuranit, t nj Libri t qart,

2. nj udhrrfyesi dhe lajmi t mir pr besimtart,
3. t cilt falin namazin, ndajn zeqatin dhe besojn bindshm n
jetn tjetr.
4. Njmend, atyre q nuk besojn n jetn tjetr, Ne kemi br
q tu duken t bukura veprat e tyre, prandaj ata ecin verbrisht.

412

5. Jan pikrisht ata q i pret dnimi i rnd dhe n jetn tjetr

do t jen m t humburit.
6. N t vrtet, ty (o Muhamed) po t shpallet Kurani nga ana
e nj t Urti t Gjithdijshm!
7. Kujto kur Musai i tha familjes s tij: Un pash nj zjarr. Do
shkoj q tju sjell ndonj lajm prej atje ose tju sjell nj ur zjarri,
pr tu ngrohur.
8. Kur shkoi te zjarri, nj z e thirri: Bekuar qoft kush sht te
zjarri dhe t gjith (engjjt) rreth tij! Qoft i lavdruar Allahu,
Zoti i botve!
9. O Musa! Jam Un, Allahu, i Plotfuqishmi, i Urti!
10. Hidhe shkopin tnd! Kur e pa shkopin q po lvizte si
gjarpr, ai iku me vrap e nuk u kthye prapa. O Musa, mos u
frikso! N t vrtet, t drguarit e Mi nuk friksohen n pranin
Time.
11. Sa pr ata q bjn keq, e pastaj t keqen e zvendsojn me
vepr t mir, Un jam vrtet Fals dhe Mshirplot.
SURJA 27

EN-NEML

12. Fute dorn tnde brenda n gji dhe do t dal e bardh pa

kurrfar smundje. Kjo do t jet njra prej nnt mrekullive, q
do ti tregohen Faraonit dhe popullit t tij. Vrtet, ata jan popull
i pabindur!.
13. Por kur u erdhn atyre shenjat Tona t dukshme, ata than:
Kjo sht magji e qart!
14. Kshtu, ata i mohuan ato padrejtsisht dhe me mendjemadhsi, edhe pse shpirti i tyre i besonte pr t vrteta. Pa shiko,
cili ka qen fundi i shkatrrimtarve!
15. Ne i dham Daudit dhe Sulejmanit dituri dhe ata than:
Qoft lavdruar Allahu q na ka ngritur mbi shumicn e robrve
t Tij besimtar!
16. Sulejmani e trashgoi Daudin (n misionin e tij profetik) dhe
tha: O populli im! Neve na sht msuar gjuha e shpendve
dhe na sht dhn gjithka. Kjo sht vrtet dhunti e madhe
17. Para Sulejmanit u tubua ushtria e Tij e prbr prej xhindeve,
njerzve dhe shpendve, t gjith t radhitur n eta t gatshme.
18. Kur arritn n Luginn e Milingonave, nj milingon tha: O
milingona, hyni n banesat tuaja, q t mos ju shkel Sulejmani
dhe ushtria e tij, duke mos ju par!
19. Ai vuri buzn n gaz, duke qeshur me fjalt e saj dhe tha: O
Zoti im, m frymzo q t jem mirnjohs pr mirsit q Ti
m ke dhn mua dhe prindrve t mi, dhe q t bj vepra t
mira, me t cilat Ti do t jesh i knaqur. M prano, me mshirn
Tnde, n gjirin e robrve t Tu t devotshm!
20. Ai bri kontrollin e shpendve e tha: Pse nuk e shoh pupzn
ktu, a nuk sht e pranishme ajo?
21. Nse nuk do t m sjell arsyetim binds, do ta dnoj me
dnim t rnd ose do ta ther!
22. Nuk vonoi shum e ajo erdhi dhe tha: Kam marr vesh
dika q ti nuk e ke ditur dhe t kam sjell lajme t vrteta prej
(qytetit t) Shebs.
EN-NEML

SURJA 27

413

23. Kam par nj grua q sundonte popullin (e atij qyteti). Aja

zotronte do gj dhe kishte nj fron madhshtor.
24. Kam par se ajo dhe populli i saj adhuronin Diellin e jo
Allahun. Djalli ua paraqiste t bukura sjelljet e tyre, duke i larguar
nga rruga e drejt, prandaj nuk ishin t udhzuar.
25. Ata nuk i pruleshin n sexhde Allahut, i Cili nxjerr gjithka
q sht e fshehur n qiej dhe n Tok dhe di far fshihni ju dhe
far tregoni haptazi.
26. Allahu sht Nj, ska zot t vrtet prve Tij, Zotit t Arshit
t madh!
27. Sulejmani tha: Do t shohim se a thua t vrtetn apo je
gnjeshtar.
28. Shko me kt letr timen e ojua atyre. Pastaj largohu pak
nga ata dhe shiko cila do t jet prgjigjja e tyre!

414

29. Mbretresha (e Shebs) tha: O paria ime! Mua m ka ardhur

nj letr fisnike.
30. Ajo sht nga Sulejmani dhe sht: Me emrin e Allahut, t
Gjithmshirshmit, Mshirplotit!
31. Mos u madhshtoni para meje dhe ejani t prulur si besimtar!
32. Ajo tha: O paria ime, m kshilloni se duhet t bj n kt
shtje! Un nuk do t vendos asgj pa ju!
33. Ata than: Ne jemi shum t fort dhe lufttar t guximshm,
por urdhri t takon ty, andaj mendo mir se do t urdhrosh!
34. Ajo tha: Njmend, kur mbretrit pushtojn ndonj
vendbanim, e rrnojn at dhe e poshtrojn parin e tij. Kshtu
veprojn ata.
35. Tani do tu drgoj atyre nj dhurat dhe do t shoh me se do
t kthehen t deleguarit.
36. Kur erdhn (t deleguarit), Sulejmani tha: A mos doni t m
ndihmoni me pasuri?! Ajo q m ka dhn Allahu, sht m e mir
nga ajo q ju ka dhn juve. Por ju gzoheni me dhuratn tuaj.
SURJA 27

EN-NEML

37. Kthehuni tek ata! Ne do t sjellim ushtri, t ciln nuk do t

mund ta prballojn ata dhe, me siguri, do ti dbojm ata prej
Shebs t poshtruar dhe t prulur.
38. Pastaj ai tha: O parsi, kush prej jush do t m sjell fronin
e saj, para se ata t vijn t dorzuar?
39. Njri nga xhindet - Ifriti, tha: Un do t ta sjell ty para se t
ngrihesh prej vendit; un pr kt jam i fuqishm dhe i sigurt.
40. Po ai q ishte i pajisur me dijen e Librit, tha: Un do t ta
sjell ty sa el e mbyll syt. Kur (Sulejmani) e pa t vendosur
para tij, tha: Kjo sht nga dhuntit e Zotit tim, pr t m
provuar a jam mirnjohs apo mohues. Kush falnderon, e bn
pr t mirn e vet e, kush mohon, (ta dij se) Zoti im sht i
Vetmjaftueshm dhe Dhurues.
41. Ndryshojeni edhe fronin e saj! Do t shohim se a do ta vr re
kt apo jo.
42. Kur erdhi ajo, i than: I till sht froni yt? Ajo u prgjigj:
Duket sikur t ishte ai. Sulejmani tha: Para saj na sht dhn
dituria dhe para saj i jemi nnshtruar Allahut.
43. At (Belkisn) e kishte penguar (nga Islami) ajo q adhuronte
n vend t Allahut, sepse ajo ishte nga populli mohues.
44. Asaj i than t hynte n pallat. Kur e pa at, ajo kujtoi se ishte
uj i thell dhe prvoli fustanin te kmbt. Sulejmani i tha: Ky
pallat sht i shtruar me xhama. Ajo tha: O Zoti im, me t
vrtet un e paskam dmtuar veten dhe tani, bashk me
Sulejmanin i dorzohem Allahut - Zotit t botve!
45. Ne i drguam fisit t Themudit, vllan e tij Salihun. Ai tha:
Adhuroni Allahun! Por ata u ndan n dy grupe, q grindeshin
midis tyre.
46. (Salihu) tha: O populli im, prse ju e dshironi t keqen
para s mirs?! Prse nuk krkoni nga Allahu falje (t gjynaheve)
q t mund t mshiroheni?!
47. Ata than: Ne kemi ogur t keq prej teje dhe atyre q jan
EN-NEML

SURJA 27

415

me ty. Ai u tha: E mira dhe e keqja sht prej Allahut. N t

vrtet, ju jeni popull i vn n sprov.
48. N qytet kishin qen nnt vet q bnin ngatrresa e nuk
vinin rregull.
49. Ata i than (njri-tjetrit): Betohuni n Allahun se natn do ta
vrasim at me gjith familjen e tij. Pastaj do tu themi t afrmve
t tij se ne nuk kemi qen t pranishm n zhdukjen e familjes s
tij dhe se po themi t vrtetn.
50. Dhe kurdisn nj kurth, por Ne u ngritm nj grack, pa e
ndier ata.
51. Tani shiko se si ka qen fundi i ngatrresave t tyre. Ne i
shkatrruam ata t gjith dhe popullin e tyre.
52. Ja shtpit e tyre t rrnuara, pr shkak t kqijave q bnin.
Sigurisht q ktu ka kshill pr njerzit q din.

416

53. Ndrsa, ata q kishin besuar dhe (i) friksoheshin (Allahut),

Ne i shptuam.
54. Kur Luti i tha popullit t vet: Prse bni vepra t mbrapshta
e t turpshme, madje n syt e njri-tjetrit?
55. Vall, a mos ju u qaseni me epsh meshkujve, n vend t
femrave? N t vrtet, ju jeni popull i paditur,
56. prgjigjja e vetme e popullit t tij ishte: Dbojeni familjen e
Lutit prej qytetit tuaj, sepse ata jan njerz t dlir!
57. Dhe Ne i shptuam at dhe familjen e tij, prve gruas s tij,
s cils i caktuam q t mbetej me t dnuarit.
58. Dhe mbi ta lshuam breshri (prej gursh)! Eh, sa e tmerrshme
q ishte ajo breshri pr ata q ishin paralajmruar!
59. Thuaj (o Muhamed): Lvduar e falnderuar qoft Allahu
dhe shptimi qoft pr robrit e Tij t zgjedhur. Kush sht m
i mir, Allahu apo ata q ia shoqrojn Atij (n adhurim)?!
60. A ka m t mir se Ai q ka krijuar qiejt dhe Tokn dhe
lshon pr ju nga qielli uj, me t cilin krijon kopshte t
SURJA 27

EN-NEML

mrekullueshme?! Ju nuk mund ti bni pemt t rriten (pa kt

uj). Vall, a ka krahas Allahut zot tjetr?! Jo, por ata jan njerz
q i veshin (Allahut) t barabart me At!
61. A ka m t mir se Ai q e ka br Tokn t qndrueshme,
ka br n t lumenj, ka ngritur n t male dhe ka br midis dy
deteve penges t padukshme?! Vall, a ka krahas Allahut, zot
tjetr?! Jo, por shumica e tyre jan t paditur.
62. A ka m t mir se Ai q i vjen n ndihm nevojtarit t
kputur, kur i lutet Atij, q jua largon t keqen dhe ju bn juve
trashgimtar n tok?! Vall, a ka krahas Allahut zot tjetr?! Sa
pak q reflektoni!
63. A ka m t mir se Ai q ju rrfen rrugn n errsirat e toks
dhe t detit dhe ju on errat si lajmtare t mshirs s Tij?
Vall, a ka krahas Allahut zot tjetr? I Lartsuar qoft Allahu dhe
i Lavdruar mbi do gj q ia shoqrojn (n adhurim).
64. A ka m t mir se Ai, q z fill krijimin dhe pastaj e riprsrit
at, q ju jep mjete jetese nga qielli dhe toka?! Vall, a ka krahas
Allahut zot tjetr? Thuaj (o Muhamed): Sillni provat tuaja, nse
ajo q thoni sht e vrtet!
65. Thuaj: Askush, prve Allahut, n qiell apo n Tok, nuk i di
t fshehtat dhe as nuk do ta dij se kur do t ringjallet.
66. Vall, a din ndopak ata pr jetn tjetr!? Prkundrazi! Ata
dyshojn n t, ata jan t verbr ndaj saj.
67. Dhe mohuesit thon: Vall, a mos do t ringjallemi ne dhe
etrit tan, pasi t jemi br dh?!
68. Vrtet, neve dhe etrve tan na sht premtuar kjo qysh m
par, por kto, me gjas, nuk jan tjetr, vese legjenda t popujve
t lasht.
69. Thuaj: Udhtoni npr bot e shikoni si ka qen fundi i
keqbrsve!
70. Mos u pikllo (o Muhamed) pr shkak t tyre dhe mos u
ngushto pr kurthet e tyre.
EN-NEML

SURJA 27

417

71. Ata thon: Kur do t plotsohet ky premtim, nse ajo q

thoni sht e vrtet?
72. Thuaj: Mbase mund t jet pas shpins suaj ajo, q doni ta
shpejtoni!
73. N t vrtet, Zoti yt, sht Bamirs i madh i njerzve, por
shumica e tyre nuk jan mirnjohs.
74. Pa dyshim, Zoti yt di at q fshehin zemrat e tyre dhe at q
e shfaqin haptazi.
75. Ska asgj t fsheht n qiell dhe n Tok, q t mos jet e
shnuar n Librin e qart (Leuhi Mahfudh).
76. Njmend, ky Kuran u tregon bijve t Izraelit, shum nga
shtjet, pr t cilat nuk pajtoheshin,
77. dhe, natyrisht, sht udhrrfyes dhe mshir pr besimtart
e vrtet.

418

78. Nuk ka dyshim se Zoti yt do ti gjykoj ata drejtsisht. Ai

sht i Plotfuqishmi dhe i Gjithdijshmi.
79. Prandaj mbshtetu tek Allahu! Vrtet, ti je n t drejtn e
qart!
80. Sigurisht q ti (Muhamed), nuk mund ti bsh t vdekurit t
dgjojn, as nuk mund ti bsh t shurdhrit t dgjojn thirrjen
tnde, kur t kthejn shpinn!
81. Ti nuk mundesh ti nxjerrsh as t verbrit nga humbja e
tyre! Ty t dgjojn vetm ata q besojn Shpalljet Tona dhe na
nnshtrohen Ne (si mysliman).
82. Dhe, kur t prmbushet Fjala Jon kundr tyre, Ne do t
bjm q nga Toka t dal nj kafsh235, e cila do tu flas atyre,
se njerzit nuk u jan bindur shpalljeve Tona.
Kafsha e dheut, nj kafsh q do t dal n fundin e kohs, para Kiametit, me
pamje t tmerrshme, me unazn (vuln) e Sulejmanit dhe shkopin e Musait e q
do t bj nj shenj n fytyrn e besimtarve dhe nj tjetr, t ndryshme, n
fytyrn e jobesimtarve.

235

SURJA 27

EN-NEML

83. At dit, Ne do t tubojm prej do populli nga nj grup

prej atyre q mohuan shpalljet Tona. Ata do t vihen n radh.
84. E kur t vijn, do ti pyesim: Ju i mohuat shpalljet e Mia,
ndonse nuk kishit kurrfar njohurie pr to. sht kjo q keni
br?!
85. Dnimi Yn do ti godas ata, pr shkak t kqijave q bn
e nuk do t mund t nxjerrin asnj fjal.
86. Vall, a nuk shohin ata, q Ne e kemi br natn pr pushim,
ndrsa ditn pr t par?! Njmend, kto jan shenja pr
besimtart.
87. Dhe Ditn, kur t fryhet n Sur, do t tmerrohet dokush q
gjendet n qiej e n Tok, prve atyre q Allahu nuk dshiron ti
friksoj. T gjith do ti vijn Atij t prulur.
88. Ti i shikon malet e mendon se jan t palvizshme, por ato
do t lvizin si ret. E till sht fuqia e Allahut, i Cili ka prsosur
do gj. Ai di mir do gj q bni ju.
89. Ata q kan br vepra t mira, do t ken shprblim m t
mir dhe do t jen t liruar nga tmerri i asaj Dite.
90. Ndrsa ata q kan br vepra t kqija, do t hidhen me
fytyr prmbys n zjarr. Ju do t shprbleheni ve pr at q
keni br!
91. (Thuaju, o Muhamed): Un jam urdhruar q t adhuroj
vetm Zotin e ktij Qyteti (Meks), i Cili e ka br at t shenjt
dhe t Cilit i prket gjithka. Jam urdhruar q ti nnshtrohem
Atij
92. dhe t kndoj Kuranin. Kushdo q merr rrugn e drejt, e
bn pr dobi t vet. Ndrsa atyre q devijojn, ti thuaju: Un
jam vetm paralajmrues.
93. Dhe thuaj: Falnderimi qoft pr Allahun, Ai do tjua tregoj
shenjat e Tij e ju do ti njihni ato! E Zoti yt, nuk sht i
pakujdesshm ndaj veprave q bni ju.

EN-NEML

SURJA 27

419

28

SURJA EL-KASAS
Mekase - 88 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. T Sn Mm.
2. Kto jan vargjet e Librit t qart!
3. Ne do t t tregojm ty pjes nga historia e Musait me Faraonin,
ashtu si ka qen me t vrtet, pr njerzit q besojn.
4. Me t vrtet q Faraoni madhshtohej n Tok dhe banort e saj
i kishte prar n grupe; disa prej tyre i prndiqte, ua vriste fmijt
meshkuj, ndrsa femrat ua linte gjall. Ai ka qen vrtet keqbrs.

420

5. Por vullneti Yn ishte q tu jepnim mirsi atyre q qen t

shtypur n tok, ti bnim prijs e trashgimtar,
6. ti forconim ata n Tok dhe tu tregonim Faraonit, Hamanit236
dhe ushtris s tyre at prej s cils ata friksoheshin.237
7. Kshtu, Ne e frymzuam nnn e Musait: Jepi gji atij dhe,
kur t trembesh pr sigurin e tij, hidhe n lum, pa pasur frik
dhe as dshprim. Me siguri q Ne do t ta kthejm ty at dhe
do ta bjm t drguar.
8. Por at e mori nga lumi familja e Faraonit, me qllim q nj
dit ai t bhej armik dhe tu sillte mjerim atyre, sepse Faraoni,
Hamani dhe ushtria e tyre kan qen gjynahqar.
9. Gruaja e Faraonit i tha atij: Ky (djal) sht gzim pr mua
dhe ty, prandaj mos e vrisni, sepse mund t jet i dobishm ose
mund ta birsojm. Por ata nuk e dinin se far po bnin.
236
237

Hamani ishte kryeministri i Faraonit.

Pra, fundin e pushtetit t tyre.
SURJA 28

EL-KASAS

10. Ndrkoh, zemra e nns s Musait u b si t ishte e zbrazt.

Edhe pak dhe do gj do t zbulohej, sikur t mos ia kishim
forcuar Ne zemrn, q t bhej besimtare e vrtet.
11. Ajo i tha motrs s Musait: Shko pas tij! E motra e vrojtonte
at nga larg, pa u par nga t tjert.
12. Ne bm q ai t mos pranonte asnj mndesh. Kshtu, e
motra i tha atyre (q kishin birsuar Musain): A doni tju gjej nj
familje, e cila do t kujdeset pr t, duke e edukuar me kujdes?
13. Kshtu, Ne e kthyem at te nna e vet, q ajo t gzohej e t
mos pikllohej dhe q ta dinte se premtimi i Allahut sht i vrtet;
por, shumica e njerzve nuk e din.
14. Dhe, kur ai arriti moshn madhore dhe pjekurin e duhur,
Ne i dham atij menuri dhe dituri. Kshtu, i shprblejm Ne
ata, q bjn pun t mira.
15. Nj her Musai hyri n qytet, pa u vn re nga banort e tij.
Atje pa dy njerz q rriheshin. Njri ishte nga t vett, kurse tjetri
ishte nga kundrshtart. Ai i grupit t vet i krkoi ndihm kundr
atij t popullit armik. Dhe Musai i ra me grusht atij, duke e
vrar. Pastaj tha: Kjo sht pun e djallit! Ai sht armik i betuar
i njeriut dhe ngatrrestar i hapur!
16. O Zoti im! Njmend, Un i kam br keq vetes, andaj m
fal! Dhe Ai e fali. Pa dyshim, Ai sht Falsi e Mshirploti.
17. Musai tha: O Zoti im! Fal t mirave q m ke dhn, un
nuk do t bhem ndihms i t kqijve!
18. Teksa Musai ecte n mngjes i friksuar n qytet, duke pritur
se do t ndodhte, kur ai q t djeshmen e kishte thirrur n
ndihm, e thirri srish n ndihm. Musai i tha: Ti qenke tamam
nj ngatrrestar i hapur!
19. Dhe, kur deshi t sulmonte at q ishte armik i t dyve, ai i
tha: O Musa, a do t m vrassh edhe mua, si vrave at tjetrin
dje?! Ti dshiron vetm q t bhesh dhunues n tok e nuk
dshiron t bhesh nga ata q ndreqin e vendosin drejtsi.
EL-KASAS

SURJA 28

421

20. Aty erdhi nj njeri, duke nxituar prej skajit t qytetit, e tha:
O Musa, paria sht mbledhur e po bisedon pr t t vrar,
prandaj ik, sepse po ta jap nj kshill t sinqert.
21. Musai doli prej qytetit i friksuar, duke pritur se do t
ndodhte dhe tha: O Zoti im, m shpto prej popullit keqbrs!
22. Teksa drejtohej nga Medjeni, ai tha: Shpresoj se Zoti im do
t m tregoj rrugn e drejt!
23. Kur arriti tek pusi i Medjenit, ndeshi rreth tij shum njerz q
u jepnin uj kafshve. Prve tyre, ai vuri re dy vasha q po
mbanin kafsht e veta. Ai tha: Si e keni hallin ju? Ato than:
Ne nuk u japim uj, pa u larguar barinjt. Babai yn sht shum
plak.
24. Kshtu, Musai u dha uj kafshve t tyre e pastaj u kthye te
nj hije dhe tha: Zoti im, fardo dhuntie q t m japsh, un
jam nevojtar!

422

25. M von, njra nga ato dyja, erdhi me ndrojtje dhe i tha:
Babai im t fton pr t t shprblyer, se i dhe uj (tufs son).
Kur Musai shkoi tek ai dhe i tregoi far kishte prjetuar, ai tha:
Mos u frikso, sepse ke shptuar prej nj populli keqbrs!
26. O babai im, - tha njra nga ato t dyja - merre kt njeri n
shrbim! Sigurisht q njerzit e fort dhe t besueshm jan m
t mirt, q dikush mund t marr n shrbim.
27. Plaku tha: Un dua t t jap pr grua njrn prej ktyre dy
bijave t mia, me kusht q t m shrbesh mua tet vjet; por,
nse dshiron, mund t qndrosh dhjet vjet. Un nuk dshiroj
t ti rndoj gjrat. Ti do t shohsh, n dasht Allahu, se jam nj
njeri i mir.
28. Musai tha: Le t jet kshtu (kjo marrveshje) midis meje
dhe teje. Cilindo prej t dy afateve q t plotsoj, nuk do t jet
padrejtsi pr mua. Allahu sht Dshmues pr at q folm.
29. Kur Musai e plotsoi afatin e caktuar dhe u nis me familjen
e vet, vuri re nga larg nj zjarr n ann e (malit t) Turit. I tha
SURJA 28

EL-KASAS

familjes s vet: Pritni, sepse kam par nj zjarr. Ndoshta mund

tju sjell prej tij ndonj lajm ose nj ur zjarri pr tu nxehur.
30. Kur erdhi afr, nj z e thirri nga ana e djatht e lugins, nga
nj pem n nj vend t bekuar: O Musa, n t vrtet, Un
jam Allahu, Zoti i botve!
31. Hidhe shkopin tnd! Kur e pa se shkopi po lvizte shpejt, si
t ishte gjarpr, u zmbraps me t shpejt, pa shikuar pas, ndrsa
zri i tha: O Musa! Afrohu dhe mos u frikso, sepse ti je i
mbrojtur.
32. Fute dorn tnde n gji dhe ajo do t dal e bardh, e
palnduar. Shtrngoje krahun pas vetes q t lirohesh prej friks!
Kto jan dy mrekulli prej Zotit tnd pr Faraonin dhe parin e
tij; ata jan njmend popull i mbrapsht!
33. Musai tha: O Zoti im, un kam vrar nj njeri t tyre, prandaj
kam frik se do t m vrasin.
34. Vllai im, Haruni, sht m gojtar se un n t folur, andaj
drgoje at me mua, si ndihms timin, q t vrtetoj fjalt e
mia. Un vrtet kam frik se ata do t m quajn gnjeshtar.
35. Allahu tha: Ne do t t forcojm ty me vllan tnd dhe q
t dyve do tju japim fuqi. Kshtu, ata nuk do t mund tju afrohen
juve. Me mrekullit Tona, ju t dy dhe ata q do tju pasojn, do
t jeni ngadhnjimtar.
36. Dhe kur Musai u solli mrekullit Tona t qarta, ata than:
Kjo sht vetm magji e trilluar; ne nuk e kemi dgjuar kt
prej strgjyshrve tan t lasht.
37. Musai tha: Zoti im e di mir se kush i sjell udhzimet prej
Tij dhe kush do t ket mbarimin e mir n jetn tjetr. Sigurisht,
keqbrsit nuk do t shptojn.
38. Dhe Faraoni tha: O pari! Un nuk di q pr ju ka tjetr zot
prve meje! O Haman, m ndez nj zjarr pr t pjekur qerpi
dhe m ndrto nj kull t lart q t ngjitem te Zoti i Musait.
Jam i bindur se ai (Musai) gnjen!
EL-KASAS

SURJA 28

423

39. Faraoni dhe ushtria e tij u solln me arroganc dhe padrejtsisht

n tok, duke menduar se nuk do t ktheheshin te Ne.
40. Por Ne e kapm at dhe ushtrin e tij dhe i hodhm n det.
Shiko se cili ishte fundi i keqbrsve!
41. Ne i bm ata udhheqs, q thrrisnin pr n zjarr, ndrsa
n Ditn e Kiametit askush nuk do ti ndihmoj.
42. N kt bot Ne hodhm mallkim mbi ta, ndrsa n Ditn
e Kiametit ata do t jen t braktisur e t shkatrruar.
43. Pasi i shkatrruam breznit e mparshme, Ne i dham Musait
Librin, si drit pr njerzit, udhzim dhe mshir, n mnyr q
ata t mund t merrnin kshilla.
44. Ti (o Muhamed) nuk ke qen i pranishm n ann perndimore
(t Turit), kur Ne ia besuam Musait Misionin (Profecin) dhe as
nuk ke qen dshmitar i ksaj ngjarjeje.

424

45. Pastaj, Ne krijuam brezni t tjera q jetuan shum gjat. Ti

nuk ke banuar midis banorve t Medjenit, q tiu lexoje shpalljet
Tona, por Ne gjithnj kemi uar t drguar.
46. Ti nuk ke qen as pran Turit, kur Ne thirrm Musain. Por ti
je drguar si mshir nga Zoti yt pr t paralajmruar njerzit, t
cilve nuk u kishte ardhur kurrfar paralajmruesi para teje, q
ata t mund t marrin kshilla
47. dhe, q t mos thon, kur ti godas dnimi, pr at q kan
br: O Zoti yn, t na kishe uar nj t drguar q ti pasonim
shpalljet Tuaja dhe t bheshim besimtar.
48. Pasi u erdhi e Vrteta prej Nesh, ata than: Prse nuk i sht
dhn (Muhamedit), dika e ngjashme me at q i ishte dhn
Musait! Por, a nuk e mohojn ata far i ishte dhn Musait,
duke thn: Kta (Teurati dhe Kurani) jan dy magji, q
mbshtesnin njra-tjetrn. Ne nuk besojm asnjrin prej tyre.
49. Thuaju atyre: Sillni nj libr nga Allahu, i cili udhzon m
mir nga kta t dy, un do ta pasoj at, nse thoni t vrtetn!

SURJA 28

EL-KASAS

50. E nse ata nuk t prgjigjen ty, dije se ata jan skllevr t
dshirave t veta. E kush sht n humbje m t madhe, se ata
q udhhiqen nga dshirat e veta, pa udhzim prej Allahut?
Sigurisht, Allahu nuk i udhzon njerzit keqbrs.
51. Ne ua drgojm atyre shpalljet njrn pas tjetrs, n mnyr
q tua vn veshin.
52. Ata q Ne ua kemi zbritur Librin para tij (Kuranit), i besojn
atij.
53. Kur u lexohet atyre (Kurani), ata thon: Ne e besojm at.
Pa dyshim, ai sht e vrteta nga Zoti yn. Vrtet, Ne edhe para
tij kemi qen t nnshtruar ndaj Zotit.
54. Atyre do tu jepet shprblim i dyfisht, pr shkak t durimit
q kan treguar. Ata e zmbrapsin t keqen me t mir, ndajn
lmosh nga ajo q u kemi dhn Ne
55. dhe, kur dgjojn ndonj marrzi, i shmangen asaj, duke
thn: Ne kemi veprat tona, ndrsa ju keni veprat tuaja! Paqja
qoft me ju! Ne nuk duam shoqri me t paditurit.
56. Vrtet, ti (Muhamed) nuk mund t udhzosh k t duash,
por sht Allahu Ai q udhzon k t dshiroj. Ai i njeh m
mir ata q jan t udhzuar.
57. Ata thon: Nse ndjekim udhzimin s bashku me ty, s
shpejti do t jemi t dbuar nga vendlindja. Vall, a nuk ua
kemi mundsuar, q t jetojn n nj vend t shenjt e t sigurt,
ku sillen fruta t llojllojshme, si ushqim prej Nesh? Por shumica
e tyre nuk e din.
58. Eh, sa e sa fshatra e qytete i kemi zhdukur Ne, sepse banort
e tyre bnin jet t shfrenuar! Ja tek jan shtpit e tyre, t cilat
jan banuar pas tyre fare pak ose aspak. Jemi Ne trashgimtart
e fundit.
59. Zoti yt kurr nuk i ka shkatrruar kto vendbanime, para se
tu onte n kryeqytetet e tyre t drguar, q tu lexonte shpalljet

EL-KASAS

SURJA 28

425

e Tij. Ne kurr nuk i kemi shkatrruar vendbanimet (pa shkak),

por vetm kur banort e tyre kan qen keqbrs.
60. do gj q ju sht dhn juve, ajo sht knaqsi e ksaj jete
dhe stoli e saj, ndrsa ajo q sht tek Allahu, sht m e mir
dhe m e prhershme. Vall, a nuk e kuptoni?!
61. Si mund t jet i njjt ai, q i kemi premtuar shprblim t
mir, t cilin do ta arrij dhe ai q i kemi dhn knaqsi n jetn
e ksaj bote, ndrkoh q n Ditn e Kiametit, do t hidhet n
zjarr?
62. At Dit, Allahu do ti thrras ata dhe do tu thot: Ku jan
ata pr t cilt pretendonit se ishin ortakt e Mi?!
63. Ata q kan merituar dnimin Ton, do t thon: O Zoti yn,
kta jan ata, q ne i uam n rrug t shtrembr. Ne i uam ata n
rrug t shtrembr, ashtu si shkuam edhe vet n at rrug. Ne
deklarohemi t pafajshm para Teje; ata nuk na kan adhuruar ne.

426

64. Atyre do tu thuhet: Thirrni hyjnit tuaja! - dhe ata do ti

thrrasin ato, por nuk do t marrin asnj prgjigje. Ata do t shohin
dnimin dhe do t dshirojn q t kishin qen n rrugn e drejt!
65. At Dit, Ai do ti thrras, duke u thn: prgjigje iu
dhat t drguarve?
66. At dit, argumentet e tyre do tu ngatrrohen e ata nuk do
t mund t pyesin njri - tjetrin.
67. Porse, ai q pendohet, beson dhe bn vepra t mira, do t
jet i shptuar.
68. Zoti yt krijon t doj dhe zgjedh lirisht, ndrsa ata (idhujt)
nuk mund t zgjedhin. Qoft i lavdruar Allahu dhe i lartsuar
mbi gjithka q ia shoqrojn Atij (n adhurim)!
69. Zoti yt e di far fshehin zemrat e tyre dhe far shprehin.
70. I till sht Allahu! Ska zot tjetr t vrtet prve Tij! Atij i
takojn falnderimet dhe lavdrimet n kt jet dhe n tjetrn!
Vetm Atij i prket vendimi dhe tek Ai do t ktheheni.
SURJA 28

EL-KASAS

71. Thuaju (o Muhamed): Pa mendoni, nse Allahu jua bn

natn t prhershme deri n Ditn e Kiametit, cili zot, prve
Tij, do tjua sillte dritn? Vall, a nuk dgjoni?
72. Thuaju (o Muhamed): Pa mendoni, nse Allahu jua bn
ditn t prhershme deri n Ditn e Kiametit, cili zot, prve Tij,
do tjua sillte natn, n t ciln qetsoheni? Vall, a nuk shihni?
73. Prej mshirs s Vet, Ai ka br pr ju natn dhe ditn, q t
qetsoheni, t krkoni nga mirsia e Tij dhe t jeni mirnjohs.
74. At Dit, Ai do ti thrras, duke u thn: Ku jan ata q
pretendonit, se ishin ortakt e Mi?!
75. Dhe prej do populli, Ne do t nxjerrim nga nj dshmitar
e do t themi: Paraqitni provat tuaja! Ather, ata do ta marrin
vesh se e vrteta sht (vetm) e Allahut dhe do t braktisen nga
zotat q i trilluan vet.
76. Me t vrtet, Karuni238 ka qen nga populli i Musait, por i
shtypte ata. Ne i patm dhn atij aq thesare, saq elsat e tyre
vshtir se do t mund ti mbante nj grup njerzish t fuqishm.
Njerzit e popullit t tij i than: Mos u ngazlle me pasurin q
ke, sepse Allahu nuk i do ata q ngazllehen!
77. Por prpiqu me at q t ka dhn Allahu t fitosh jetn e
bots s ardhshme, duke mos harruar pjesn tnde n kt bot.
Bju mir t tjerve, ashtu si t ka br mir ty Allahu. Mos
krko ngatrresa n Tok, sepse Allahu nuk i do ngatrrestart.
78. Ai tha: Kjo m sht dhn vetm prej dituris sime. Vall,
a nuk e dinte ai, se Allahu kishte zhdukur para tij shum brezni,
q kishin qen m t fuqishm dhe q kishin grumbulluar m
shum pasuri se ai? Por keqbrsit nuk do t pyeten pr gjynahet
e tyre.
Karuni ka qen antar i fisit t Musait a.s. (ashtu si ai, ishte prej fisit t Levit).
Ishte nj burr me bukuri dhe forc t madhe. Teuratin e njihte thellsisht dhe
ishte shum i pasur. T gjitha kto cilsi e kishin br mendjemadh. Pr ta
ndshkuar pr mendjemadhsin e tij, Allahu i Madhruar e bri q ta gllabronte
toka.
238

EL-KASAS

SURJA 28

427

79. Kur ai dilte para popullit t vet me stolit e tij, ata q lakmonin
jetn e ksaj bote than: Ah! Sikur t na ishte dhn edhe neve si
Karunit! Vrtet q ai sht njeri me fat.
80. Ndrsa njerzit e dijshm thoshin: T mjert ju! Shprblimi
i Allahut sht m i mir pr at q beson dhe bn vepra t mira.
Ai do tu jepet vetm t duruarve.
81. Ne bm q Karunin dhe shtpin e tij ti glltiste toka dhe
askush nuk arriti q ta mbronte nga dnimi i Allahut, madje as ai
vet nuk mund ta mbronte veten.
82. T nesrmen, ata q m par dshironin t kishin qen n
vend t tij, thoshin: sht shum e qart se Allahu sht Ai q i
jep bollk dhe ia pakson kujt t doj prej robrve t Tij. Sikur
Allahu t mos kishte mshir pr ne, me t vrtet q do t na
kishte br t na glltiste toka. Ububu! sht shum e qart se
mohuesit nuk kan shptim!

428

83. Sa pr shtpin e bots tjetr, Ne do ta caktojm at pr ata

q nuk krkojn as madhshti e as ngatrresa n Tok. Prfundimi
(i mir) sht pr ata q ruhen nga t kqijat.
84. Kush bn nj t mir, do t ket shprblim m t mir se ajo.
Ndrsa ai q bn nj t keqe, do t dnohet vetm aq sa e meriton
vepra e tij.
85. Me t vrtet, Ai q ta ka urdhruar ty (Muhamed) Kuranin, do
t t kthej n vendin e caktuar (n Mek). Thuaj: Zoti im e di mir
se kush sjell udhzim t drejt dhe kush sht n humbje t qart.
86. Ti nuk ke shpresuar se do t t shpallej Libri, por e more nga
mshira e Zotit tnd; andaj, kurrsesi mos u bj ndihms i
mohuesve!
87. Kurrsesi mos i lejo ata t t largojn prej shpalljeve t Allahut,
pasi t jan zbritur ty! Lutju Zotit tnd dhe kurrsesi mos u bj idhujtar!
88. Mos adhuro zot tjetr, krahas Allahut! Ska zot tjetr t vrtet
prve Tij! do gj do t shkatrrohet, prve Fytyrs (Qenies)
s Tij! Atij i prket vendimi dhe tek Ai do t ktheheni t gjith!
SURJASURJA
29
28EL-ANKEBT
EL-KASAS

29

SURJA EL-ANKEBT
Mekase - 69 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif, Lm, Mm.

2. Vrtet mendojn njerzit, se do t lihen t thon Ne besojm,
pa u vn n prov?!
3. Ne i kemi sprovuar ata q kan qen para tyre, n mnyr q,
Allahu t dalloj ata, q thon t vrtetn dhe, ata q gnjejn.
4. A mos mendojn ata q bjn vepra t kqija, se do ti shptojn
dnimit Ton?! Sa keq q gjykojn ata!
5. Kush shpreson takimin e Allahut, ta dij se Dita e caktuar nga
Ai do t arrij. Ai dgjon dhe di gjithka.
6. Kush prpiqet, prpiqet vetm pr t mirn e vetvetes, se
Allahu, n t vrtet nuk ka nevoj pr asgj.
7. Atyre, q besojn dhe bjn vepra t mira, me siguri q do
tua shlyejm t kqijat dhe do tu japim shprblim m t mir se
puna q kan br.
8. Ne e kemi urdhruar njeriun, q t sillet mir me prindrit e
vet dhe: Nse ata t nxisin ty q t m shoqrosh Mua (n
adhurim) at, pr t cilin ti nuk di asgj, ather mos i dgjo ata.
Tek Un do t ktheheni t gjith e do tju lajmroj pr gjithka
q keni br.
9. Ata q besojn dhe bjn vepra t mira, me siguri do ti radhisim
n mesin e t mirve.
10. Ka disa njerz, q thon: Ne besojm Allahun. Por, kur
vuajn pr shtjen e Allahut, e quajn pndjekjen prej njeriut
EL-ANKEBT

SURJA 29

429

njsoj si dnimin e Allahut. Ndrsa, kur u vjen fitorja prej Zotit

tnd, ata, me siguri - do t thon: Ne kemi qen me ju. Vall!
A nuk e di Allahu m s miri se ka n zemrat e dokujt?
11. Sigurisht, Allahu i njeh m mir ata q kan besuar dhe
hipokritt.
12. Mohuesit u thon besimtarve: Ndiqni rrugn ton e ne
ather do ti mbartim gjynahet tuaja! Por ata nuk do t jen n
gjendje t mbartin nga gjynahet e tyre; n t vrtet, ata jan
gnjeshtar.
13. Ata (mohuesit), do ti mbartin barrt e veta e bashk me to
edhe barr t tjera dhe patjetr, q do t pyeten Ditn e Kiametit
pr gjithka, q trillonin.
14. Ne e drguam Nuhun te populli i tij. Ai qndroi tek ata nj
mij pa pesdhjet vjet, e megjithat, ata i prfshiu prmbytja,
duke qen keqbrs.

430

15. Ne e shptuam Nuhun s bashku me ata q qen n bark

dhe e bm shenj pr t gjith brezat.
16. Kujtoje Ibrahimin, kur i tha popullit t vet: Adhuroni Allahun
dhe friksojuni Atij! Kjo sht m e mir pr ju, nse e dini.
17. Vrtet, ata q ju i adhuroni n vend t Allahut, jan vetm
idhuj. Ju po shpifni gnjeshtra. N t vrtet, ata q ju i adhuroni
n vend t Allahut, nuk kan pushtet tju furnizojn, andaj, vetm
tek Allahu krkoni risk dhe adhuroni e falnderoni vetm At.
Tek Ai do t ktheheni.
18. Nse ju nuk m besoni, dijeni se edhe popujt e mparshm
i kan quajtur gnjeshtar (t drguarit) dhe se i Drguari ka pr
detyr vetm q t shpall qartazi.
19. Vall, a nuk e vrejn ata se si Allahu e z fill krijimin, pastaj
e riprsrit at? Natyrisht, kjo sht e leht pr Allahun.
20. Thuaj: Udhtoni npr Tok dhe shikoni se si Ai e ka zn
fill krijimin. Pastaj do t jet Allahu Ai q do t bj krijimin e

SURJA 29

EL-ANKEBT

dyt (ringjalljen). Me t vrtet, Allahu sht i Fuqishm pr do

gj.
21. Ai ndshkon k t dshiroj dhe mshiron k t dshiroj;
tek Ai do t ktheheni.
22. Ndshkimit t Tij nuk mund ti shptoni as n Tok e as n
qiell dhe, prve Allahut, nuk keni as mbrojts, as ndihms.
23. Ata q mohojn shpalljet e Allahut dhe takimin e Tij, pikrisht
ata e kan humbur shpresn n mshirn Time dhe pr ta do t
ket dnim t dhembshm.
24. Populli i tij nuk kishte tjetr prgjigje, prvese tha: Vriteni
at ose digjeni! Por Allahu e shptoi at nga zjarri. Vrtet, ktu
ka shenja t qarta pr njerzit q besojn.
25. Dhe ai tha: Ju, n vend t Allahut, keni zgjedhur idhujt, pr
shkak t dashuris midis jush n kt jet.239 Por, n Ditn e
Kiametit do ta mohoni njri-tjetrin dhe do ta mallkoni njritjetrin. Streha juaj do t jet zjarri dhe nuk do t ket pr ju
kurrfar ndihmsi.
26. Luti i besoi atij dhe tha: Un do t mrgoj te Zoti im; me t
vrtet, Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti.
27. Dhe Ne i dhuruam atij Ishakun dhe Jakubin dhe pasardhsve
t tij u dham Profecin dhe Librin. Ne i dham atij shprblim
n kt bot, ndrsa n jetn tjetr, me siguri, ai do t jet prej
njerzve t mir.
28. Kur Luti i tha popullit t vet: Vrtet, ju bni t tilla laprdhi,
q askush para jush nuk ka br n bot:
29. bni marrdhnie me meshkuj, u zini pusi atyre dhe n tubimet
tuaja bni punt m t ndyra, populli i tij nuk kishte tjetr prgjigje,
prve se tha: Na e sill dnimin e Allahut, nse thua t vrtetn!
239
Sipas nj interpretimi (t Tabariut), adhurimi i idhujve nuk sht gj tjetr,
vese nj shenj e lidhjes me jetn toksore. Por vargu mund t kuptohet edhe
si nj qortim pr ata q, pr hir t konformizmit, ndjekin tradita t gabuara edhe
pse t konsoliduara.

EL-ANKEBT

SURJA 29

431

30. Ai tha: O Zoti im, m ndihmo kundr popullit q bn

mbrapshti!
31. Dhe, pasi t drguarit Tan i solln lajmin e mir240 Ibrahimit,
i than: Ne do ti zhdukim banort e ktij vendbanimi, sepse
banort e tij jan vrtet keqbrs.
32. Ai (Ibrahimi) tha: Por atje banon edhe Luti! Ata than:
Ne e dim m mir kush sht atje. Ne do ta shptojm at
dhe familjen e tij, prve gruas s tij: ajo do t qndroj me ata
q do t mbesin (pr tu dnuar).
33. Kur t drguarit Tan (engjj) shkuan tek Luti, ai u shqetsua
dhe u ngushtua (pr ata, sepse nuk i mbronte dot). Ata i than:
Mos u frikso dhe mos u brengos! Ne do t t shptojm ty
dhe familjen tnde, prve gruas tnde. Ajo do t mbes me ata
q jan pr dnim.

432

34. N t vrtet, Ne do t lshojm dnim nga qielli, mbi banort

e ktij vendbanimi241, ngase ata jan t prishur.
35. Dhe tashm Ne e kemi ln at nj shenj t dukshme pr
njerzit q kuptojn.
36. Edhe banorve t Medjenit (i drguam) vllan e tyre, Shuajbin.
Ai u tha: O populli im! Adhuroni Allahun, shpresoni n Ditn
e Fundit dhe mos bni keq n tok, si ngatrrestar!
37. Por, ata e prgnjeshtruan at, prandaj i goditi nj trmet i
tmerrshm e si pasoj u gdhin n shtpit e tyre t vdekur e t
gjunjzuar.
38. E njjta gj u ndodhi edhe fiseve Ad dhe Themud, gj q ju
sht br e qart prej (gjurmve t) banimeve t tyre. Atyre
djalli ua kishte zbukuruar veprat e veta dhe i kishte shmangur
nga rruga e drejt, edhe pse qen largpams.

D. m. th. lajmin pr lindjen e Ishakut.

Bhet fjal pr qytetin e Sodoms, q ndodhej n Palestin, n jug t Detit t
Vdekur.

240
241

SURJA 29

EL-ANKEBT

39. Kshtu ndodhi edhe me Karunin, Faraonin dhe Hamanin!

Atyre u vajti Musai me prova t qarta, por ata treguan
mendjemadhsi n Tok dhe nuk i shptuan dnimit.
40. Ne t gjith i dnuam pr gjynahun e vet: disave u drguam
furtun, disa syresh i goditi nj z i tmerrshm, disa prej tyre i
glltiti toka dhe t tjert i prmbyti uji. Allahu nuk u bri atyre
padrejtsi, por ata i bn padrejtsi vetvetes.242
41. Rasti i atyre, q zgjedhin mbrojts t tjer n vend t Allahut,
sht si rasti i merimangs q zgjedh rrjetn e vet pr shtpi. Por
shtpia m e dobt sht pikrisht rrjeta e merimangs. Ve sikur
ta dinin ata!
42. Sigurisht, Allahu e di se far adhurojn ata n vend t Tij; Ai
sht i Plotfuqishmi, i Gjithdijshmi.
43. Kta shembuj Ne ua paraqesim njerzve, por ata nuk i kupton
kush, prve dijetarve.
44. Allahu i ka krijuar qiejt dhe Tokn me qllim t plot. Kjo
sht nj shenj pr besimtart!
45. Lexo (o Muhamed) at q t sht zbritur ty prej Librit
(Kuranit) dhe fale namazin! Vrtet q namazi t ruan nga shthurja
dhe nga do vepr e shmtuar dhe vrtet q prmendja e Allahut
sht m e madhe! Allahu di gjithka q ju bni.
46. Diskutoni me ithtart e Librit vetm me mnyrn m t mir,
por jo me keqbrsit e tjer. Dhe thoni: Ne besojm n at q na
sht zbritur neve dhe n at q ju sht zbritur juve. Zoti yn dhe
Zoti juaj sht nj - dhe ne Atij i nnshtrohemi si mysliman.
47. Kshtu, Ne t kemi shpallur ty (Muhamed) Librin (Kuranin).
Ata q u kemi dhn Shkrimet, e besojn at. Por ka edhe nga
ata (mekas) q e besojn at. Shpalljet Tona i mohojn vetm
jobesimtart.
Banort e Sodoms u shkatrruan nga nj ciklon, fisi Themud u godit nga nj
z i tmerrshm, Karuni u glltit nga toka, ndrsa populli i Nuhut dhe njerzit e
Faraonit u mbytn n uj.
242

EL-ANKEBT

SURJA 29

433

48. Para ktij243, ti (Muhamed) nuk kishe lexuar kurrfar libri e as

q kishe shkruar gj me dorn tnde; prndryshe, ndjeksit e s
pavrtets do t dyshonin.244
49. Prkundrazi! Ai (Kurani) sht shpallje e qart n zemrat e
atyre, t cilve u sht dhn dija. Shpalljet Tona i mohojn vetm
keqbrsit.
50. Ata thon: Prse nuk i jan zbritur (Muhamedit) mrekulli
nga Zoti i tij? Thuaj (o Muhamed): Mrekullit jan vetm tek
Allahu; un jam vetm nj paralajmrues i qart.
51. Vall, a nuk u mjafton atyre q Ne t kemi shpallur ty Librin
q u lexohet atyre? Me t vrtet q n t ka mshir dhe kshill
pr njerzit q besojn.
52. Thuaj: Allahu mjafton si dshmitar midis meje dhe jush. Ai
di far ka n qiej dhe n Tok. Ata q besojn n trillime dhe
nuk besojn n Allahun, pikrisht ata jan t humburit.

434

53. Ata krkojn prej teje shpejtimin e dnimit. Sikur t mos

ishte afati i caktuar, atyre do tu kishte ardhur dnimi. Me siguri
q atyre do tu vij papritmas e pa vn re.
54. Ata krkojn prej teje shpejtimin e dnimit, por, n t vrtet,
Xhehenemi do ti prfshij t gjith mohuesit.
55. Ditn, kur do ti kaploj dnimi prej s larti dhe prej s
poshti, (engjlli i ngarkuar me ndshkimin e fajtorve), do tu
thot: Shijoni dnimin pr at q keni br!
56. O robrit e Mi, q keni besuar! Toka Ime sht vrtet e gjer,
andaj m adhuroni vetm Mua!

D. m. th. Kuranit.
Profeti Muhamed (a.s.) nuk ka ditur t shkruaj apo t lexoj dhe fakti q ai nuk
i njihte Shkrimet e shenjta, ishte pjes e planit t Allahut pr tiu hequr denigruesve
t tij nj argument t leht pr t kundrshtuar natyrn hyjnore t Kuranit.
Megjithat, edhe sot pjesa m e painformuar dhe dashakeqe e orientalistve
perndimor pohon se Muhamedi (a.s.) nuk ka br gje tjetr, vese ia ka adoptuar
kulturs arabe Revelatat hyjnore t mparshme. Ky sht mjerimi i padituris
dhe i mosbesimit.

243
244

SURJA 29

EL-ANKEBT

57. do shpirt do ta shijoj vdekjen dhe pastaj t gjith do t

ktheheni tek Ne.
58. Ata q besojn dhe bjn vepra t mira, Ne do ti vendosim
n pallatet e Xhenetit, ku rrjedhin lumenj; aty do t qndrojn
prgjithmon. Sa i bukur sht shprblimi i atyre q punojn
mir,
59. e t cilt kan duruar dhe jan mbshtetur te Zoti i tyre.
60. Sa krijesa ka q nuk e mbajn dot veten me ushqim! Allahu u
jep atyre dhe juve! Ai dgjon dhe di gjithka.
61. Nse ti (Muhamed) i pyet ata245 se kush i ka krijuar qiejt dhe
Tokn dhe kush i ka nnshtruar (t rrotullohen) Diellin e Hnn,
- me siguri q ata do t t thon Allahu! Ather, si po largohen
(nga rruga e drejt)?
62. Allahu, ia zgjeron furnizimin kujt t doj nga robrit e Tij, e
dikujt ia zvoglon. Allahu sht vrtet i Dijshm pr do gj.
63. Nse ti i pyet ata se kush e zbret ujin nga qielli dhe nprmjet
tij e gjallron tokn pas vdekjes s saj, - me siguri q ata do t t
thon Allahu! Thuaj: Qoft lvduar Allahu! Por, shumica e
tyre nuk mendojn.
64. Jeta e ksaj bote, nuk sht gj tjetr, vese argtim dhe loj.
Ndrsa jeta e bots tjetr, pikrisht ajo sht jeta e vrtet. Ve
sikur ta dinin!
65. Kur hipin n anije, ata i luten Allahut me devotshmri t
sinqert, por kur Ai i sjell n tok shndosh e mir, menjher
ata i veshin Atij ortak (n adhurim),

Bhet fjal pr politeistt, t cilt e kan njohur pothuajse gjithmon nj

Qenie Supreme, nj Zot Suprem q ishte Krijuesi dhe Rregulluesi i gjithsis.
Banort e Meks, n mnyr t veant, e kishin t qart konceptin e Allahut (i
lartmadhruar qoft Ai), por pr shkak t padituris, interesave t ngushta dhe
poshtrsis morale, atyre iu dukej me leverdi q t adhuronin nj mori zotash t
tjer.
245

EL-ANKEBT

SURJA 29

435

66. pr t mohuar at q u kemi dhn Ne dhe pr tu knaqur.246

Por shpejt do ta marrin vesh!
67. Vall, a nuk e shohin ata se si Ne u kemi dhn atyre nj vend
t shenjt e t sigurt (Mekn), ndrkoh q njerzit rreth tij po
grabiten? A mos vall ata besojn n gjra t kota, ndrsa dhuntit
e Allahut i mohojn?!
68. Kush sht keqbrs m i madh se ai q trillon gnjeshtra
kundr Allahut ose mohon t vrtetn q i ka ardhur?! Vall, a
nuk sht Xhehenemi vend pr jobesimtart?!
69. Ata q luftojn pr shtjen Ton, sigurisht, Ne do ti
udhzojm drejt udhve Tona. Vrtet, Allahu sht me punmirt!

436

Pasi kan shptuar nga rreziku i mbytjes, njohja e njshmris s Allahut dhe
bindja ndaj rrjedhojave t ksaj njohjeje u kushtojn shtrenjt mosbesimtarve,
sepse i pengojn t lshohen n knaqsit e pasioneve.

246

30EL-ANKEBT
ER-RM
SURJASURJA
29

30

SURJA ER-RM
Mekase - 60 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif, Lm, Mm.

2. U mundn bizantint,
3. n afrsi t toks (arabe), por pas thyerjes s tyre, me siguri do
t fitojn
4. brenda disa vjetve. Me t vrtet, sht vendimi i Allahut, si
pr t parn dhe pr t dytn. Dhe, at dit, do t gzohen
besimtart
5. pr ndihmn e Allahut; Ai ndihmon k t doj dhe sht i
Plotfuqishm e Mshirplot.
6. (Ky sht) premtimi i Allahut, e Allahu nuk e thyen premtimin
e vet, por shumica e njerzve nuk e din.
7. Ata din vetm ann e dukshme t ksaj jete, ndrsa pr jetn
tjetr jan t pakujdesshm.
8. Vall, a nuk mendojn ata n vetvete? Allahu ka krijuar qiejt
dhe Tokn dhe ato q gjenden n mes tyre - vetm me qllim
dhe afat t caktuar. E, me t vrtet, shumica e njerzve nuk
besojn n takimin me Zotin e tyre.
9. Vall, a nuk udhtojn npr bot e t shohin se si kan
prfunduar popujt e mparshm? Ata kan qen m t fort se
kta dhe tokn e kan shfrytzuar dhe punuar m mir se sa e
punojn kta, e t drguarit e tyre u kan sjell prova t qarta.
Nuk ishte Allahu q u bri atyre padrejtsi, por ata i bn vetvetes
padrejtsi.

ER-RM

SURJA 30

437

10. Pastaj prfundimi i atyre q punuan keq, ka qen e keqja e

madhe (Xhehenemi), ngase i mohonin shpalljet e Allahut dhe
talleshin me to.
11. Allahu e fillon krijimin e pastaj e prsrit dhe pastaj tek Ai do
t ktheheni.
12. E, at dit kur t arrij Ora, gjynahqart do t mbesin pa
goj, shpres kputur.
13. Ata nuk do t ken ndrmjets nga idhujt e vet dhe do ti
mohojn idhujt e tyre.
14. E, at dit kur t arrij Ora, ata (besimtart dhe jobesimtart)
do t ndahen.
15. Ata q kan besuar dhe kan br vepra t mira, do t gzojn
n kopshtin e Xhenetit,

438

16. kurse ata q kan mohuar dhe kan prgnjeshtruar shenjat

Tona dhe takimin n jetn tjetr, do t hidhen n zjarr.
17. Prandaj lavdrojeni Allahun, kur bie muzgu dhe, kur gdhin
drita!
18. Pr At sht falnderimi n qiej dhe n Tok, n mbrmje
dhe n mesdit.
19. Ai krijon t gjalln prej s vdekurs, krijon t vdekurn prej
s gjalls dhe e gjallron tokn pas shkretimit t saj. N t njjtn
mnyr do t ktheheni edhe ju n jet.
20. Nj prej shenjave t Tij sht q Ai ju krijoi prej dheut, pastaj
ja, tashm ju jeni njerz t shprndar n t gjitha ant.
21. Dhe nj prej shenjave t Tij sht q prej jush krijoi pr ju
bashkshortet tuaja, q t qetsoheni pran tyre, duke vn
ndrmjet jush dashuri dhe mshir. Me t vrtet, n kt ka
shenja, pr njerzit q mendojn.
22. Ndrmjet shenjave t Tij jan krijimi i qiejve e i Toks dhe
shumllojshmria e gjuhve dhe e ngjyrave (racave) tuaja. Pa
dyshim, n kt ka shenja pr ata q din.
SURJA 30

ER-RM

23. T tjera shenja t Tij jan gjumi juaj natn e ditn dhe krkesa
e juaj nga dhuntit e Tij. Vrtet, n kt ka shenja pr njerzit q
dgjojn.
24. Gjithashtu, prej shenjave t Tij jan paraqitja e vettims si
frik e shpres dhe drgimi i shiut prej qiellit, q nprmjet tij t
gjallrohet toka pas shkretimit t saj. Sigurisht, n kt ka shenja
pr njerzit q mendojn.
25. Dhe nj prej shenjave t Tij sht q qiejt dhe Toka qndrojn
sipas urdhrit t Tij, pastaj kur tju thrras Ai, me nj t thirrur, ju
prnjher do t dilni nga toka (t ringjallur),
26. Atij i prket gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok. Gjithka
i prulet Atij.
27. Ai e z fill krijimin dhe Ai e prsrit at e pr At kjo sht
edhe m e leht. Atij i prket shembulli m i lart n qiej dhe n
Tok. Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti.
28. Ai ju ka sjell nj shembull nga vet jeta juaj: A jan skllevrit
tuaj pjestar t barabart me ju n pasurin, q Ne ju kemi
dhn juve dhe, a u friksoheni atyre ashtu, si i friksoheni njritjetrit? Ja, kshtu Ne ua shpjegojm shenjat Tona njerzve q
mendojn.
29. Por, keqbrsit, nga padituria ndjekin qejfet e veta. Ather,
kush do ta udhzoj at q e ka ln t humbur Allahu? Pr
njerz t till nuk ka kurrfar ndihmsi.
30. Drejtohu me prkushtim n fen e pastr monoteiste, natyrn
fillestare, n t ciln Allahu i ka krijuar njerzit. Ska ndryshim t
krijimit t Allahut. Kjo sht feja e drejt, por shumica e njerzve
nuk e din.
31. Drejtojuni Atij me pendes, friksojuni Atij dhe falni namazin
e mos u bni si ata, q i shoqrojn Atij dika tjetr (n adhurim),
32. si ata, q fen e vet e kan prar dhe jan ndar n grupe,
e ku do grup sht i knaqur me at q ka.

ER-RM

SURJA 30

439

33. Kur njerzit i godet ndonj e keqe, ata i luten Zotit t vet,
duke iu kthyer me pendes, e pastaj, kur Ai u jep t shijojn
mshirn e Tij, ather nj pjes tyre i shoqrojn Zotit t vet
dika tjetr (n adhurim),
34. pr ta mohuar at q u kemi dhn Ne. Le t knaqen, sepse
s shpejti do ta marrin vesh!
35. A mos vall Ne u kemi drguar atyre shpallje, q u flet pr
idhujt q mi shoqronin Mua (n adhurim)?
36. Kur Ne u japim njerzve ta shijojn dhuntin, ata gzohen
me t e, kur i godet fatkeqsia pr at q kan br me duart e
tyre, ather e humbin shpresn.
37. Vall, a nuk din ata se Allahu ia zgjeron furnizimin dhe ia
ngushton kujt t doj?! Me t vrtet, ktu ka nj shenj pr
njerzit q besojn.

440

38. Jepja t drejtn e tij t afrmit, edhe t varfrit, edhe udhtarit!

Kjo sht m e mir pr ata q e duan knaqsin e Allahut.
Pikrisht ata do t jen t fituarit.
39. Ato q i jepni dhurat pr tjua shtuar (pasurin tuaj) prmes
pasuris s njerzve t tjer (duke jua kthyer dhuratn me nj m
t mir), nuk do t shtohen tek Allahu (sdo t ket shprblim),
kurse kur t jepni si bamirsi, pr t arritur knaqsin e Allahut,
do tju shumfishohen (t mirat).
40. Allahu sht Ai q ju ka krijuar e ju ka dhn ushqim; pastaj
ju sjell vdekjen e pastaj ju ringjall. A ka ndonj nga idhujt tuaj q
bn dika t till? Ai qoft i lavdruar dhe i lartsuar mbi gjithka,
q ia shoqrojn Atij (n adhurim)!
41. Shkatrrimi n tok dhe n det sht shfaqur si pasoj e
punve t kqija t njerzve, kshtu q (Allahu) do ti bj t
shijojn pjes nga ajo q kan punuar, me qllim q ata t kthehen
(n prmirsim).
42. Thuaj (o Muhamed): Udhtoni npr bot e shikoni si ka
qen prfundimi i atyre para jush. Shumica e tyre kan qen
idhujtar.
SURJA 30

ER-RM

43. Drejtohu ti me prkushtim n fen e drejt, para se t vij

prej Allahut Dita, e cila nuk mund t shtyhet. At dit, njerzit
do t ndahen:
44. ata q nuk kan besuar, do t mbajn pasojat e mohimit, kurse
ata q kan br vepra t mira, i kan prgatitur vetes (t mira).
45. Ata q kan besuar dhe kan br vepra t mira, Allahu do ti
shprblej nga dhuntit e Veta. N t vrtet, Ai nuk i do mohuesit.
46. Dhe, nj prej shenjave t Tij, sht drgimi i errave mbartse
t lajmeve t mira (shiut), q tju bj t shijoni nga mshira e Tij,
q anija t lundroj me urdhrin e Tij, q t krkoni nga dhuntia e
Tij dhe q t jeni mirnjohs.
47. Pa dyshim, Ne kemi nisur t drguar para teje te popujt e
tyre. Ata u paraqitn me prova t qarta, por popujt i mohuan,
prandaj Ne i ndshkuam keqbrsit. sht detyra Jon q ti
ndihmojm besimtart.
48. Allahu sht ai q i drgon errat, q ato ti lvizin ret, pastaj
i shprndan ato npr qiell si t doj dhe i copton ato pjes pjes, e ti sheh shiun, si bie prej tyre. Kur ua on kujt t doj nga
robrit e Vet, ather ata gzohen prnjhersh,
49. edhe pse, me t vrtet, para se tu vinte shiu, ishin t
dshpruar.
50. Andaj, shikoji gjurmt e mshirs s Allahut, si e gjallron
tokn pas shkretimit t saj. Vrtet, Ai do ti ringjall edhe t
vdekurit, se Ai sht i Fuqishm pr do gj.
51. Edhe sikur Ne t drgonim furtun, e jobesimtart t shihnin
q do gj t zverdhej, edhe pas ksaj ata do t mbeteshin mohues
t dhuntive.
52. Me t vrtet, ti (Muhamed) nuk mund t bsh q i vdekuri
apo i shurdhri t dgjojn thirrjen, kur ata ta kthejn shpinn
duke u larguar!
53. Ti nuk mund ta udhzosh t verbrin t dal nga humbja e tij!
Ti mund t bsh q t dgjojn vetm ata q besojn n shpalljet
Tona. Ata jan mysliman t vrtet.
ER-RM

SURJA 30

441

54. Allahu sht ai q ju ka krijuar juve t dobt, pastaj, pas

dobsis, ju ka br t fuqishm e, pas fuqis, ju bn t dobt
dhe t thinjur. Ai krijon far t doj; Ai sht i Gjithdijshm
dhe i Fuqishm pr do gj.
55. Ditn, kur t vij Ora (e Kiametit), keqbrsit do t betohen
se kan qndruar (n tok) vese pr nj koh t shkurtr. Kshtu
ata shmangen nga e Vrteta.
56. Ata, t cilve u sht dhn dituria dhe besimi, do t thon:
Ju, me t vrtet, keni qndruar aq sa ju ka caktuar Allahu n
Libr - deri n Ditn e ringjalljes, - e ja kjo sht Dita e ringjalljes,
por ju nuk e keni ditur.
57. At Dit, atyre q kan br padrejtsi, nuk do tu bj dobi
shfajsimi, as nuk do tu lejohet q t krkojn falje.

442

58. Pa dyshim, n kt Kuran, Ne u kemi sjell njerzve gjithfar

shembujsh. Por, sikur ti (Muhamed) tu sjellsh atyre fardo
mrekullie, jobesimtart me siguri, do t thon: Ju jeni vetm
shpifs.
59. Ja, kshtu, Allahu ua vulos zemrat atyre q nuk din.
60. Duro (o Muhamed), se, me siguri, premtimi i Allahut sht i
vrtet dhe ske pse t humbassh durimin kurrsesi nga ata q
nuk besojn!

SURJA 31
30

LUKMN
ER-RM

31

SURJA LUKMN
Mekase - 34 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif, Lm, Mm.

2. Kto jan vargje t Librit plot Urtsi,
3. udhrrfyes dhe mshir pr punmirt,
4. q kryejn namazin, japin zeqatin dhe besojn bindshm n
jetn tjetr.
5. Kta jan udhzuar nga Zoti i tyre dhe vetm kta jan t shptuar.
6. Ka disa njerz q sajojn tregime t kota, pr t shmangur (t
tjert) nga rruga e Allahut me paditurin e tyre e pr tu tallur me
t. Njerz t till i pret dnimi poshtrues.
7. Kur ndonjrit prej tyre i lexohen shpalljet Tona, ai e kthen
shpinn me mendjemadhsi, sikur nuk i ka dgjuar, sikur i jan
shurdhuar vesht. Andaj, jepu lajmin e dnimit t dhembshm.
8. Me t vrtet, ata q besojn dhe bjn vepra t mira, do t
gjenden n kopshtet e dhuntis,
9. n t cilat do t qndrojn prher. Premtimi i Allahut sht i
vrtet; Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti.
10. Ai i ka krijuar qiejt pa shtylla t dukshme, ka vn male t
palvizshme n Tok, q ju t mos lkundeni dhe ka shprndar
n t gjithfar gjallesash. Ne e zbresim ujin nga qielli dhe,
nprmjet tij, kemi br t mbij do lloj (bime) i mir.
11. Ky sht krijimi i Allahut! M tregoni far kan krijuar t
tjert pos Tij? Asgj, por keqbrsit jan vrtet n humbje t
plot.
LUKMN

SURJA 31

443

12. Ne i dham Lukmanit urtsin (duke i thn): Falnderoje

Allahun! Kush sht falnderues, e bn pr t mirn e vet dhe,
kush mohon, ta dij se vrtet Allahu sht i Vetmjaftueshm
dhe i Denj pr lavdrim.
13. (Kujtoje) kur Lukmani i tha t birit, duke e kshilluar: O
djali im, mos i shoqro Allahut asgj (n adhurim)! Pa dyshim,
idhujtaria sht nj padrejtsi shum e madhe.
14. Ne e kemi urdhruar njeriun q ti nderoj prindrit e vet.
Nna e ka mbartur at, duke duruar mundim pas mundimi, e
ndarja e tij (nga gjiri) sht brenda dy vitesh. Ne i tham atij:
Bhu falnderues ndaj Meje dhe prindrve t tu! Tek Un do
t ktheheni t gjith.

444

15. Nse ata orvaten, q t m shoqrosh Mua (n adhurim)

dika, pr t ciln ti nuk ke dijeni, mos i dgjo, por sillu mir me
ata n kt jet dhe ndiq rrugn e atij q drejtohet tek Un me
devotshmri; pastaj, tek Un do t ktheheni dhe Un do tju
lajmroj pr at q keni br.
16. O djali im, edhe veprn e rnd sa kokrra e sinapit q
ndodhet n shkmb, n qiej apo n tok, Allahu do ta nxjerr n
shesh. Me t vrtet, Allahu njeh mir do imtsi dhe i di t
gjitha fshehtsit.
17. O djali im, kryeje namazin, urdhroje t mirn, pengoje t
keqen dhe bhu i durueshm pr fardo q t godet! Me t
vrtet, ky sht thelbi i patundur i t gjitha punve!
18. Mos i trajto njerzit me nnmim dhe mos ec n tok me
mendjemadhsi, se Allahu nuk i do mendjemdhenjt e mburracakt!
19. Ec me kujdes e i prmbajtur dhe fol me z t ult; se zri m
i vrazhd sht zri i gomarit!
20. A nuk shihni se si Allahu jua ka br t mundur ti shfrytzoni
t gjitha ato q gjenden n qiej dhe n Tok dhe ju ka mbuluar
me dhuntit e Tij t dukshme e t padukshme? E megjithat,
disa njerz polemizojn pr Allahun pa kurrfar dijenie, pa
kurrfar rrfyesi dhe pa libr ndriues.
SURJA 31

LUKMN

21. Kur atyre u thuhet: Ndiqni at q ju ka shpallur Allahu!, ata

thon: Jo, ne ndjekim fen e t parve tan. Kshtu sht,
edhe pse djalli i thrret ata n dnimin e Zjarrit!
22. Kush i dorzohet Allahut, me tr qenien e tij, duke qen
punmir, ai sht kapur pr vegn m t fort. Tek Allahu do
t kthehet do gj.
23. Sa pr ata q nuk besojn, ti (o Muhamed), mos u brengos
nga mohimi i tyre. Ata do t kthehen te Ne, e Ne do ti njoftojm
pr at q kan br. Me t vrtet, Allahu di ka n zemrat e
njerzve.
24. Ne ata do ti knaqim prkohsisht (n kt bot) e pastaj do
ti hedhim n dnimin e ashpr (n botn tjetr).
25. Nse ti (o Muhamed) i pyet ata247: Kush i ka krijuar qiejt
dhe Tokn?, me siguri q do t t thon: Allahu!. Ather ti
thuaju: Qoft lavdruar Allahu! Por, shumica e tyre nuk din.
26. Allahut i prket gjithka, q gjendet n qiej dhe n Tok.
Vrtet, Allahu sht i Vetmjaftueshmi dhe i Denji pr lavdrim.
27. Sikur t gjith drurt, q gjenden n Tok, t ishin pena e deti
boj shkrimi e ti shtohen atij edhe shtat dete t tjera, nuk do t
shtereshin fjalt e Allahut. Pa dyshim, Allahu sht i Plotfuqishmi
dhe i Urti.
28. Krijimi dhe ringjallja e ju t gjithve sht njsoj si krijimi i nj
njeriu t vetm. Vrtet, Allahu i dgjon dhe i sheh t gjitha.
29. A nuk shihni se Allahu e kthen natn n dit dhe ditn n
nat, se e ka nnshtruar Diellin dhe Hnn e secili lviz pr nj
koh t caktuar dhe se Allahu e di mir far punoni ju?!
30. Kjo sht kshtu, sepse Allahu sht e Vrteta, ndrsa far
adhurohet n vend t Tij, sht e rreme dhe se Allahu sht i
Lartsuar dhe i Madhrishm.

247

D.m.th. idhujtart e Meks.

LUKMN

SURJA 31

445

31. A nuk e shihni se anijet lundrojn npr det me dhuntin e

Allahut, pr tju treguar disa nga mrekullit e Veta? Kto jan
vrtet tregues pr do njeri t duruar dhe mirnjohs.
32. Kur ata i mbulon vala si plhur, e thrrasin Allahun me
devotshmri t iltr. Por sapo Ai i shpton, duke i kthyer ata n
tok, nj pjes e tyre lkunden (ndrmjet besimit dhe mosbesimit).
N t vrtet, shpalljet dhe mrekullit Tona i mohojn vetm
mashtruesit dhe mosmirnjohsit.
33. O njerz! Friksojuni Zotit tuaj dhe friksojuni Dits, kur
prindi nuk do t mund ta ndihmoj aspak fmijn e vet, e as
fmija nuk do t mund ta ndihmoj sado pak prindin e vet!
Premtimi i Allahut sht vrtet i sigurt, prandaj mos e lini jetn e
ksaj bote tju mashtroj dhe as djallin mos e lini tju mashtroj
pr Allahun.

446

34. Pa dyshim, vetm Allahu e di Orn e caktuar. Ai e zbret

shiun dhe e di ka n barkun e shtatzns. Asnj njeri nuk di do
t fitoj nesr dhe askush nuk di se n vend do t vdes. Me t
vrtet, Allahu sht i Gjithdijshm dhe Njohs i do gjje.

SURJA
32 31 ES-SEXHDE
SURJA
LUKMN

32

SURJA ES-SEXHDE
Mekase - 30 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Elif, Lm, Mm.

2. Shpallja e ktij Libri, pa asnj dyshim, sht nga Zoti i botve.
3. Ata thon: Ai248 e ka trilluar at! Jo, ajo sht e Vrteta nga
Zoti yt pr t paralajmruar popullin, t cilit para teje nuk i ka
ardhur kurrfar paralajmruesi, q t shkoj n rrug t drejt.
4. Allahu sht Ai q ka krijuar qiejt dhe Tokn dhe do gj q
gjendet midis tyre, pr gjasht dit, pastaj sht ngritur mbi Fron.
Ju nuk keni as ndihms, as ndrmjetsues tjetr prve Atij. Vall,
a nuk po vini vesh?
5. Ai drejton do shtje, prej qiellit deri n Tok, pastaj ato
kthehen tek Ai n ditn, gjatsia e s cils sht nj mij vjet sipas
llogaritjes suaj.
6. sht Ai q i di gjrat e padukshme dhe t dukshme. Ai sht
i Plotfuqishmi dhe Mshirploti,
7. i Cili ka prsosur do gj q ka krijuar. Ai e ka filluar krijimin
e njeriut prej balts.
8. Pastaj bri q pasardhsit e tij t krijohen prej nj pike t lngut
t shprfillur,
9. s cils pastaj i dha trajt dhe i fryu shpirtin e krijuar prej Tij.
Ai ju ka dhn dgjimin, shikimin dhe zemrn, por pak prej jush
jan mirnjohs.

248

Profeti Muhamed (a.s.).

ES-SEXHDE

SURJA 32

447

10. Ata thon: Vall, pasi t humbasim nn tok, prsri do t

ngjallemi? Vrtet, ata nuk besojn se do t takohen me Zotin e
tyre.
11. Thuaju: Shpirtin do tjua marr engjlli i vdekjes, i cili sht
caktuar pr ju, e pastaj do t ktheheni te Zoti juaj.
12. Sikur ti shohsh keqbrsit se si para Zotit t tyre kokulur
do t thon: O Zoti yn, pam dhe dgjuam, andaj, kthena (n
at bot) q t bjm vepra t mira! Ne tashm besojm me
bindje!
13. Sikur Ne t donim, do tia jepnim secilit udhzimin e tij, por
do t prmbushet Fjala Ime: Me t vrtet, do ta mbush
Xhehenemin me xhind dhe njerz bashkrisht!
14. (Ne do tu themi atyre): Shijoni dnimin, sepse nuk e keni
besuar takimin e ksaj dite. N t vrtet, Ne ju kemi braktisur,
prandaj shijoni dnimin e prhershm pr at q keni br!

448

15. Shpalljet Tona i besojn vetm ata t cilt, kur u prmenden,

bien n sexhde, dhe t cilt e madhrojn Zotin e tyre, e
lavdrojn dhe nuk bhen mendjemdhenj.
16. Ata ngrihen nga shtrati, i luten Zotit t tyre me frik e shpres
dhe japin nga ajo q iu kemi dhn Ne.
17. Askush nuk di se far gzimesh jan fshehur pr ata (n
jetn tjetr), si shprblim pr punt e mira q kan br.
18. Vall! A sht besimtari njsoj si keqbrsi? Jo, ata nuk jan
t barabart.
19. Ata q besojn dhe bjn vepra t mira, do t ken XhenetinStrehim, si shprblim pr punt (e mira) q kan br.
20. Ndrsa ata q nuk besojn e q bjn keq, vendbanim i tyre
do t jet zjarri. Sa her q do t duan t dalin nga ai, do t kthehen
n t dhe do tu thuhet: Shijoni dnimin e zjarrit, t cilin e mohonit!
21. Dhe, Ne do t bjm q t shijojn nj dnim m t leht n
kt jet, para dnimit m t madh n jetn e prtejme, me qllim
q t kthehen n rrugn e drejt.
SURJA 32

ES-SEXHDE

22. Kush sht m i padrejt se ai q, kur i prmenden shpalljet

e Zotit t tij, nuk ua v veshin atyre? Vrtet, Ne do t hakmerremi
ndaj keqbrsve!
23. Ne i dham Musait Librin (Teuratin) - prandaj mos dysho
n takimin me at249 - dhe e bm at udhrrfyes pr bijt e
Izraelit.
24. Ne zgjodhm prej tyre prijs, t cilt udhzonin me urdhrat
Tan, pr sa koh q ishin t durueshm dhe besonin bindshm.
25. Me t vrtet, Zoti yt do t gjykoj midis tyre Ditn e Kiametit,
pr shtjet n t cilat kishin mosmarrveshje.
26. A nuk e kan t qart ata, se sa popuj i kemi shkatrruar Ne
para tyre; npr vendbanimet e t cilve ecin? Me t vrtet, n
kto ka shenja paralajmruese, por ata nuk po vn vesh.
27. A nuk e shohin ata, se Ne e drgojm ujin n tokn e shkretuar,
e nprmjet tij bjm q t rriten bimt, me t cilat ushqehen
bagtit e tyre dhe ata vet?! A nuk kan sy pr t par?!
28. Ata pyesin: Kur do t vij Gjykimi, nse thoni t vrtetn?
29. Thuaju: Ditn e gjykimit nuk do tu bj dobi mohuesve
besimi i tyre e as q do tu jepet afat.
30. Andaj, mos ua v veshin atyre dhe prit, edhe ata, me t vrtet,
po presin!

249
Pra, mos dysho o Muhamed n takimin me Musain gjat udhtimit n qiell
Nats e Isr-s dhe t Mirxh-it.

ES-SEXHDE

SURJA 32

449

33

SURJA EL-AHZB
Medinase - 73 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O i Drguar! Kije frik Allahun dhe mos i dgjo jobesimtart

dhe hipokritt! Me t vrtet, Allahu sht i Urt dhe i
Gjithdijshm,
2. Bindju asaj q t sht shpallur ty nga Zoti yt, se vrtet, Allahu
e di mir se far bni!
3. Mbshtetu tek Allahu; Allahu t mjafton si mbrojts!

450

4. Allahu nuk i ka dhn asnj njeriu dy zemra n kraharor. Ai

nuk i konsideron grat, q ju i ndani si nnat tuaja250 e as fmijt
tuaj t birsuar nuk i konsideron si bij t vrtet. Kto jan vetm
fjal q dalin prej gojs suaj, kurse Allahu thot t vrtetn dhe
udhzon n rrug t drejt.
5. Thrritini t birsuarit sipas etrve t tyre! Kjo sht m e
drejt n syt e Allahut. N qoft se nuk e dini emrin e etrve t
tyre, konsiderojini ata si vllezrit tuaj t besimit dhe si t mitur
nn tuteln tuaj. Nuk sht gjynah nse gaboni, por sht gjynah,
kur zemrat tuaja bjn faj me qllim. Allahu sht Fals dhe
Mshirplot.
6. I Drguari sht m i afrt pr besimtart, sesa ata pr njritjetrin; grat e tij jan (si) nnat e tyre. Sipas Librit t Allahut,
pjestart e farefisit jan m t afrt pr njri-tjetrin251, sesa
Vargu aludon pr shprehjen M je br si shpina e nns sime, t ciln
arabt pagan e prdornin si deklarat divorci.
251
Pr sa i prket trashgimis dhe t drejtave t tjera q rrjedhin nga afrsia e
gjakut.
250

SURJA 33

EL-AHZB

besimtart e tjer dhe t mrguarit252, prve rastit kur doni tu

bni ndonj t mir miqve tuaj t afrt (me an t testamentit).
Kjo sht shnuar n Libr.
7. Ne lidhm besn me ty (o Muhamed) si bm me profett e
tjer: me Nuhun, Ibrahimin, Musain dhe Isain, t birin e Merjemes.
Ne lidhm me ata nj bes solemne,
8. q Allahu t mund ti pyes t sinqertt pr besnikrin e tyre.
Ndrsa pr mohuesit Ai ka prgatitur dnim t dhembshm.
9. O besimtar! Kujtoni dhuntin e Allahut kur ju erdhi nj ushtri
(idhujtarsh),253 e Ne drguam mbi ata er dhe nj ushtri (engjjsh)
q ju nuk e shihnit; ndrsa Allahu i sheh t gjitha ato q bni ju.
10. Ata ju sulmuan nga lart dhe nga posht, kshtu q syt tuaj u
errsuan, zemrat ju erdhn n fyt dhe besimi juaj tek Allahu u
lkund.
11. Aty besimtart u vun n prov dhe u tronditn si nga nj
tronditje e fuqishme.
12. Por hipokritt dhe ata me zemra t smura e t dobta,
than: Allahu dhe i Drguari i Tij nuk na kan premtuar asgj,
pos mashtrimit!
13. Dhe nj grup prej tyre tha: O banort e Jethribit254, ska
qndrim ktu pr ju, andaj kthehuni! Nj grup tjetr nga ata
krkoi leje prej t Drguarit, duke thn: N t vrtet, shtpit
tona jan t pambrojtura! Por ato nuk ishin t pambrojtura.
Ata donin vetm t iknin.
14. Sikur armiku ti pushtonte ata nga t gjitha ant e tu krkonte
q t bheshin idhujtar, ata do t bheshin duke ngurruar fare
pak.
15. Ndrsa m par i qen betuar Allahut, se nuk do t
zmbrapseshin. Pr kt beslidhje me Allahun do t prgjigjen!
252
253
254

D.m.th. ndjeksit e Profetit (a.s.) nga Meka n Medin.

Bhet fjal pr betejn e Hendekut, t zhvilluar n vitin 5 h / 627 e.s..
Emri i Medins para emigrimit t Profetit Muhamed (a.s.) n t.

EL-AHZB

SURJA 33

451

16. Thuaju: Nuk do tju bj dobi t ikurit, nse ikni prej vdekjes
apo vrasjes. Edhe ather, ju do t knaqeni vetm pr pak koh!
17. Thuaju: Kush sht ai, q do tju ruaj nga Allahu, nse Ai
dshiron q tju godas e keqja?! Kush mund ta pengoj At,
nse Ai do q tju jap mshir?! Ata nuk do t gjejn as mbrojts,
as ndihms tjetr, prve Allahut.
18. Allahu i njeh mir ata midis jush, q pengojn (t tjert nga
vajtja n luft) dhe u thon vllezrve t tyre: Ejani te ne! Vetm
pak prej tyre vijn n luft,
19. por edhe ather ngurrojn q tju ndihmojn. Kur friksohen,
ata t shikojn ty (o Muhamed) pr ndihm, duke i rrotulluar
syt sikur t ishin n agoni. Por, sapo tu kaloj frika, ata ju
sulmojn me gjuh t mpreht dhe jan koprrac me ju pr
fardo t mire. Kta jan ata q nuk kan besuar, andaj Allahu
i ka asgjsuar veprat e tyre. E, kjo pr Allahun sht leht.

452

20. Ata mendonin se ende nuk kishte ikur ushtria e aleatve e,

nse do vinte ushtria e aleatve, ata do t dshironin t ishin n
mesin e arabve t shkrettirs e t pyesin pr ju. Por edhe sikur
t mbeteshin me ju, pak do t luftonin.
21. N t Drguarin e Allahut ka nj shembull t mrekullueshm
pr at, q shpreson tek Allahu dhe Dita e Fundit dhe e prmend
shum Allahun.
22. Kur besimtart e vrtet pan ushtrin e aleatve, than: Kjo
sht ajo q na ka premtuar Allahu dhe i Drguari i Tij; sigurisht,
premtimi i tyre u vrtetua! Kjo ua forcoi atyre besimin dhe
pruljen.
23. Midis besimtarve ka t atill, q e kan mbajtur beslidhjen
me Allahun. Disa prej tyre kan vdekur, kurse t tjert presin pa
ndryshuar asgj nga besnikria e tyre.
24. Nuk ka dyshim se Allahu do ti shprblej t sinqertt pr
sinqeritetin e tyre e do ti dnoj hipokritt, nse do ose do
tu pranoj pendimin. Vrtet, Allahu sht Fals dhe
Mshirplot.
SURJA 33

EL-AHZB

25. Allahu i zmbrapsi jobesimtart (e ushtris s aleatve) me

hidhrimin e tyre dhe ata doln duarbosh. Ai i kurseu besimtart
nga lufta. Vrtet, Allahu sht i Fort dhe i Plotfuqishm.
26. Ai i nxori nga kshtjellat e tyre ithtart e Librit q ndihmuan
ushtrin e aleatve255 dhe mbolli frik n zemrat e tyre, kshtu q
nj pjes t tyre i vrat dhe pjesn tjetr i zut rob.
27. Ai ju bri trashgimtar t toks, shtpive dhe pasurive t
tyre, si dhe t nj toke q nuk e kishit shkelur m par256; Allahu
sht i Fuqishm pr do gj.
28. O i Drguar! Thuaju grave tuaja: Nse dshironi jetn e
ksaj bote dhe shklqimin e saj, ejani, un do tju l t knaqeni
pr ca koh dhe do tju lshoj si sht m mir.
29. Por, nse dshironi Allahun, t Drguarin e Tij dhe botn
tjetr, dijeni se Allahu ka prgatitur shprblim t madh pr ato
prej jush q bjn vepra t mira.
30. O grat e t Drguarit! Ato prej jush q bjn ndonj turp t
hapur, do t ken ndshkim t dyfisht; kjo pr Allahun sht e
leht.257
31. Ndrsa atyre prej jush q binden ndaj Allahut e t Drguarit
t Tij dhe bjn vepra t mira, Ne do tu japim shprblim t
dyfisht e u kemi prgatitur begati t mdha.
32. O grat e t Drguarit! Ju nuk jeni si grat e tjera. Nse i
friksoheni Allahut, mos flisni me prkdheli, q t mos ju
Ata ishin hebrenjt e fisit Beni Kurejdha.
Bhet fjal pr oazin e Hajberit.
257
Zoti i kshillon femrat, duke marr shembull, s pari, grat e Profetit a.s., e
mandej edhe t gjitha grat e besimtarve. Ai i urdhroi ato q t mos e
kundrshtonin Profetin a.s. n asnj mnyr. Kshtu, ato gra t Profetit q bnin
vepra t mira, shprbleheshin dyfish. Grat e Profetit, meq kishin msuar n
shtpin e tij, kan pasur pr detyr q ti kshillonin grat e popullit. Nga kto
kuptojm se njerzit e mdhenj t fes, kur bjn nj pun t mir, shprblehen
dyfish. Nga ana tjetr, pr nj pun t keqe - dnohen dyfish. Pra, burrat e grat
q jan shembull n popull, n pikpamje t fes, pr ata shprblimi, si dhe
dnimi sht i dyfisht. Kurse, t gjith t tjert - burra e gra, - jan n pozit t
barabart (prkthyesi).
255
256

EL-AHZB

SURJA 33

453

dshiroj ai q ka zemr epshore, por flisni drejt dhe n mnyr

t ndershme!
33. Qndroni n shtpit tuaja e mos i zbuloni stolit tuaja, ashtu
si zbuloheshin n kohn e padijes258! Falni namazin, jepni zeqatin
dhe bindjuni Allahut e t Drguarit t Tij! O Familje e Profetit!
N t vrtet, Allahu do q ta largoj prej jush papastrtin259
dhe tju pastroj plotsisht.
34. Mbani n mendje ato q lexohen n shtpit tuaja prej Shpalljes
s Allahut dhe Urtsis (profetike)! Me t vrtet, Allahu sht
Bamirs i pakufishm dhe di do gj.

454

35. Me t vrtet q pr myslimant dhe myslimanet, besimtart

dhe besimtaret, t bindurit ndaj Allahut dhe t bindurat ndaj
Allahut, t drejtt (t sinqertt) dhe t drejtat (t sinqertat), duruesit
dhe durueset, t prulurit dhe t prulurat, mirbrsit dhe
mirbrset, agjruesit dhe agjrueset, ruajtsit e nderit dhe
ruajtset e nderit, prkujtuesit e Allahut vazhdimisht dhe
prkujtueset, pra, pr t gjith kta Allahu ka prgatitur falje dhe
shprblim t madh.
36. Nuk i takon asnj besimtari apo besimtareje t vrtet q, kur
Allahu dhe i Drguari i Tij vendosin pr nj shtje, ata t ken t
drejt t zgjedhin n at shtje t tyren. Kush e kundrshton Allahun
dhe t Drguarin e Tij, ai me siguri ka humbur.
37. Ti (o Muhamed) i the atij,260 q Allahu dhe ti vet i keni br
mirsi: Mbaje gruan tnde dhe friksoju Allahut! N t vrtet,
ti po fsheh n vetvete at q Allahu do ta nxjerr n shesh261 dhe
ti po u friksohesh njerzve, kur m e drejt sht ti friksohesh
Allahut. E, pasi Zejdi bashkjetoi me gruan e vet dhe u nda prej
saj, Ne ta dham ty pr bashkshorte, n mnyr q besimtart
D.m.th n periudhn para-islame.
D.m.th. gjynahet.
260
D.m.th. Zejd bin Harithit, djalit t birsuar t Profetit (a.s.).
261
D.m.th. urdhrin q mori nga Zoti pr tu martuar me gruan e Zejdit, pasi ky ta
ndante at, n mnyr q myslimant ta din se sht e lejuar martesa me gruan
e divorcuar t bijve t adoptuar.
258
259

SURJA 33

EL-AHZB

t mos ngurrojn, q t martohen me grat e t birsuarve t

tyre, pasi ata ta ken plotsuar dshirn e tyre dhe t jen ndar.
Urdhri i Allahut do t prmbushet detyrimisht.
38. Ska kurrfar fajsimi pr Profetin, kur bn at q i ka
urdhruar Allahu. Kshtu ka qen ligji i Allahut edhe pr ata
(profet) q kan qen m par, - urdhri i Allahut sht vendim
i detyruar t ndodh -,
39. e t cilt kumtuan shpalljet e Allahut dhe i friksoheshin Atij
e askujt tjetr prve Tij. Allahu mjafton si llogarits.
40. Muhamedi nuk sht babai i askujt prej burrave tuaj262, por
sht i Drguari i Allahut dhe vula e profetve; Allahu sht i
Gjith-dijshm pr do gj.
41. O besimtar, prmendeni shpesh Allahun
42. dhe lavdrojeni At n mngjes dhe n mbrmje!
43. sht Ai q ju bekon, ndrkoh q engjjt e Tij luten pr ju,
me qllim q Ai tju nxjerr nga errsira n drit. Ai sht
Mshirues ndaj besimtarve.
44. Prshndetja e tyre, kur ta takojn At, sht Paqe. Ai u ka
prgatitur atyre shprblim bujar.
45. O Profet! Ne t kemi drguar ty si dshmitar, sjells t lajmit
t mir dhe paralajmrues;
46. njkohsisht (t kemi uar) si thirrs, q i fton njerzit n
rrugn e Allahut me urdhrin e Tij dhe si pishtar ndriues.
47. Jepu lajmin e mir besimtarve se Allahu ka (prgatitur) pr
ata dhunti t madhe!
48. Mos i dgjo mohuesit dhe hipokritt! Mos i prfill fyerjet e
tyre dhe mbshtetu tek Allahu; Allahu mjafton pr mbrojts.
49. O besimtar! Kur martoheni me besimtaret dhe i ndani ato
para se ti prekni, ato nuk jan t detyruara tju presin n afatin
262

Profeti (a.s.) nuk ka ln asnj trashgimtar mashkull.

EL-AHZB

SURJA 33

455

kohor t caktuar, por jepuni nj dhurat t knaqshme dhe i

ndani njerzishm.
50. O Profet! Ne ti kemi lejuar ty (pr martes), grat q u ke
dhn dhuratat e martess, skllavet, q ti ka dhn ty Allahu (si
pre t lufts), vajzat e xhaxhallarve, hallave, dajave dhe tezeve t
cilat mrguan bashk me ty, si edhe gruan besimtare, q u vetdha
pr Ty, nse Ti dshiron t martohesh me at. Kjo t sht lejuar
vetm ty e jo besimtarve t tjer. Ne e dim far u kemi caktuar
atyre pr grat e tyre dhe pr ato q gjenden nn pushtetin e tyre,
q pr ty t mos ket fajsim. Allahu sht Fals e Mshirplot.263
51. Ti mund ta largosh k t duash prej tyre e t afrosh k t duash
e nuk sht gjynah pr ty ti krkosh (ato) prej t cilave je larguar.
Kjo sht m e prshtatshme q ato t gzohen, q t mos
pikllohen dhe q t jen t knaqura me at q u ke dhn. Allahu
e di ka n zemrat tuaja; Allahu sht i Gjithdijshm dhe i But.

456

52. Ktej e tutje nuk t lejohen m gra t tjera, as t marrsh

tjetr grua n vend t tyre, edhe sikur t t magjeps bukuria e
tyre, prve skllaveve. Allahu sht mbikqyrs pr do gj.
53. O besimtar, mos hyni n shtpit e t Drguarit, prve
rastit kur ju sht dhn leje pr t ngrn, por jo t pritni
prgatitjen e tij (ushqimit)! Hyni vetm kur tju thrrasin dhe, pasi
t hani, shprndahuni! Mos qndroni pas ushqimit pr t biseduar
me njri-tjetrin. Kjo, me t vrtet, e shqetsonte t Drguarin e
ai turprohej (q tjua thoshte kt), ndrsa Allahu nuk turprohet
q tjua thot t vrtetn. Kur t krkoni prej grave t Profetit
dika, krkojeni prapa perdes! Kjo sht m e pastr pr zemrat
tuaja dhe t atyre. Juve nuk ju lejohet q ta shqetsoni t Drguarin
e Allahut, as q t martoheni me grat e tij pas (vdekjes s) tij.
Kjo sht vrtet gjynah i madh para Allahut.

Profeti Muhamed a.s., kishte themeluar nj institucion teologjik t femrave

(nj lloj fakulteti i asaj kohe), por at e kufizoi vetm pr grat e veta. Atij i erdhi
nj leje prej Zotit, q, nse dshironte t zgjeronte kt veprimtari, mund t
merrte edhe nj grua tjetr. Por kjo leje ishte vetm pr t. Kjo kishte rndsi t
madhe pr prhapjen e dituris te femrat (prkthyesi).
263

SURJA 33

EL-AHZB

54. fardo q t shfaqni apo t fshihni, (dijeni se) Allahu sht

vrtet i Gjithdijshm pr do gj.
55. Nuk sht gjynah pr ato,264 nse dalin t pambuluara para
etrve t tyre, djemve t tyre, vllezrve dhe djemve t vllezrve
t tyre, djemve t motrave t tyre e grave t tyre, si dhe para
skllaveve q jan nn pushtetin e tyre. Friksojuni Allahut, se, me
t vrtet, Allahu sht dshmitar pr do gj.
56. Vrtet, Allahu e bekon t Drguarin dhe engjjt e Tij luten
pr at. O besimtar, lutuni pr at dhe prshndeteni me selam!
57. Pa dyshim, ata q fyejn Allahun dhe t Drguarin e Tij, i
mallkon Allahu n kt bot dhe n tjetrn. Ai ka prgatitur pr
ta ndshkim poshtrues.
58. Ata q i lndojn besimtart dhe besimtaret, duke i akuzuar
pr dika q nuk e kan br, n t vrtet, i kan ngarkuar vetes
fajin pr shpifje dhe nj gjynah t qart.
59. O Profet, thuaju grave dhe vajzave t tua, si dhe grave t
besimtarve, q t lshojn mbulesn e tyre (t koks) prreth
trupit. Kjo sht mnyra m e prshtatshme q ato t njihen e t
mos ngacmohen nga t tjert. Me t vrtet, Allahu sht Fals
dhe Mshirplot.
60. Nse nuk heqin dor (nga veprimet e tyre) hipokritt, ata q
kan smundje (dyshimi) n zemrat e tyre dhe ata q prhapin
lajme t gnjeshtrta n Medin, Ne me siguri, ty do t t japim
pushtet mbi ta dhe ditt e tyre n Medin do t jen t numruara.
61. Ata jan t mallkuar kudo q t gjenden dhe do t kapen e
do t vriten pa mshir.
62. Kshtu ka qen ligji i Allahut edhe pr ata q kan qen m
par! Ti kurrsesi nuk do t gjesh ndryshim n ligjet e Allahut.
63. Njerzit t pyesin pr Orn (Kiametin), thuaju: Vetm Allahu
ka dijeni mbi at. Kush e di?! Ndoshta Kiameti mund t jet afr?!
264

D.m.th. grat e Profetit (a.s.).

EL-AHZB

SURJA 33

457

64. Vrtet, Allahu i ka mallkuar jobesimtart dhe ka prgatitur

pr ata zjarr t flakruar,
65. n t cilin ata do t qndrojn prgjithmon; aty nuk do t
gjejn as mbrojts, as ndihms.
66. Ditn, kur fytyrat e tyre do t rrotullohen n zjarr, ata do t
thon: Ah, sikur ti ishim bindur Allahut dhe t Drguarit!
67. Dhe do t thon: O Zoti yn, ne iu bindm paris ton dhe
eprorve tan, por ata na shmangn prej rrugs s drejt.
68. O Zoti yn, atyre jepu dnim t dyfisht dhe mallkim t
madh!
69. O besimtar, mos u bni si ata, q e shqetsuan Musain.
Allahu e liroi at nga prgojimet e tyre; ai sht i nderuar n syt
e Allahut.
70. O besimtar, friksojuni Allahut dhe thoni vetm t vrtetn.

458

71. Ai do tjua bekoj veprat tuaja dhe do tjua fal gjynahet.

Kush i bindet Allahut dhe t Drguarit t Tij, do t arrij nj
fitore madhshtore.
72. Ne ua ofruam prgjegjsin265 qiejve, Toks dhe maleve, por
ato nuk pranuan ta marrin prsipr dhe u friksuan ta pranojn
at, kurse njeriu e pranoi. Me t vrtet, njeriu u tregua i padrejt
me veten dhe i paditur (pr pasojat e ksaj prgjegjsie).
73. Si pasoj, Allahu do ti dnoj hipokritt dhe hipokritet,
idhujtart dhe idhujtaret, ndrsa do tua pranoj pendimin
besimtarve dhe besimtareve. Vrtet Allahu sht Fals dhe
Mshirplot.

Pra, prgjegjsin e liris s zgjedhjes midis kryerjes apo moskryerjes s

detyrimeve, q ka urdhruar Allahu, prkundrejt shprblimit ose ndshkimit nga
Ai.

265

SURJA
SEBE
SURJA
33 34 EL-AHZB

34

SURJA SEBE
Mekase - 54 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. I lavdruar qoft Allahu, t Cilit i prket gjithka q ndodhet

n qiej dhe n Tok! I lavdruar qoft Ai edhe n jetn tjetr! Ai
sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
2. Ai di far hyn n tok dhe far del prej saj, far zbret nga
qielli dhe far ngrihet drejt tij. Ai sht Mshirploti dhe Falsi.
3. Jobesimtart thon: Nuk do t na vij Ora (e Kiametit)!
Thuaju: Po, pr Zotin tim! Me siguri q ajo do tju vij! Ai i di
t gjitha t fshehtat. Atij nuk mund ti fshihet asnj grim as n
qiej, as n Tok e nuk ka asgj m t vogl apo m t madhe se
ajo, q t mos jet shnuar n Librin e qart.
4. (Kiameti do tju vij) me qllim q Ai t shprblej ata q
besojn dhe bjn vepra t mira. Pr njerz t till do t ket
falje dhe begati t mrekullueshme.
5. Ndrsa pr ata q luftojn kundr shpalljeve Tona, duke u
prpjekur q ti pengojn ato, do t ket dnim t tmerrshm
dhe t dhembshm.
6. Ata, t cilve u sht dhn dituria, e shohin se ajo, q t sht
zbritur ty nga Zoti yt, sht e vrteta, e cila t udhzon n rrugn
e t Plotfuqishmit dhe t Denjit pr do lavd.
7. Ndrsa jobesimtart thon: A doni tju tregojm nj njeri266
q pretendon se, kur t shprbheni plotsisht e t bheni pluhur,
ju, me siguri do t rikrijoheni nga e para?

266

D.m.th. Muhamedin (a.s.).

SEBE

SURJA 34

459

8. A po trillon gnjeshtra pr Allahun apo sht i mendur?

(Nuk sht kshtu), por ata q nuk besojn n jetn tjetr, do t
dnohen dhe jan n humbje t madhe.
9. Vall, a nuk shohin ata far ka para tyre e pas tyre n qiell dhe
n Tok? Sikur t donim, Ne do ti fundosnim ata n tok ose
do t hidhnim mbi ta copa nga qielli. Me t vrtet, n kt ka
shenj pr do rob q kthehet tek Allahu me pendes.
10. Me t vrtet, Ne i dham Daudit mirsi prej Nesh (dhe
tham): O male dhe zogj! Lavdrojeni emrin Tim bashk me
Daudin. Ne ia zbutm atij hekurin,
11. (dhe i tham): Puno parzmore t gjera! Thuri ato me maja
t barazpeshuara dhe bj vepra t mira! Pa dyshim, Un shoh
far punoni ju.

460

12. Sulejmanit Ne ia nnshtruam ern, me t ciln udhtimin e

nj muaji ai e bnte brenda nj paraditeje ose nj pasditeje. Ne i
dham atij nj burim t rrjedhshm bakri t shkrir dhe xhinde
q i bm t punonin para syve t tij, me urdhrin e Zotit t tij.
Kdo prej tyre q largohet nga urdhri yn, do ta bjm q t
shijoj dnimin e Zjarrit.
13. Ata punonin pr at far t dshironte: faltore dhe statuja,
en t gjera si puse dhe kazan t mdhenj t palvizshm. O
familje e Daudit! Bni falnderim (pr Allahun)! Megjithat,
pak nga robrit e Mi, jan falnderues.
14. Kur Ne ia caktuam atij vdekjen, atyre267 nuk u dha shenj
askush pr vdekjen e tij, pos krimbit t drurit268. Dhe, kur u
rrzua (Sulejmani), u b e qart se, sikur ta dinin xhindet t
padukshmen, nuk do t vijonin n dnimin e poshtruar.
15. Vendbanimi i Sebs ishte nj shenj e qart pr banort e tij:
dy kopshte n t djatht dhe n t majt t lumit. (Ne u tham
atyre): Hani nga ato q ju ka dhn Zoti juaj dhe falnderojeni

267
268

D.m.th xhindeve.
Krimbi brejti shkopin ku Sulejmani mbshtetej i vdekur.
SURJA 34

SEBE

At. I mrekullueshm sht vendi juaj dhe Fals i madh sht

Zoti juaj!
16. Por ata nuk ua vun veshin (fjalve Tona), prandaj Ne lshuam
mbi ta ujrat e digs dhe dy kopshtet e tyre ua zvendsuam me
kopshte t tjera, me fruta t idhta marine dhe pak lotusa.
17. Ne i dnuam kshtu si pasoj e mosbesimit dhe e
mosmirnjohjes s tyre. Vall, a dnojm Ne tjetrknd, prve
mosmirnjohsve?
18. Midis atyre dhe qyteteve q i kemi bekuar, Ne vendosm
vendbanime t dukshme buz rrugs dhe e bm t leht
udhtimin (duke u thn): Udhtoni t sigurt npr to nat e
dit!
19. Por ata than: O Zoti yn, bje m t madhe largsin e
udhtimeve tona. kshtu ata e ngarkuan veten me gjynahe dhe
Ne i bm ata rrfenja dhe i prndam plotsisht. Sigurisht, n
kt, ka shenja si msime pr do t durueshm dhe falnderues.
20. Me t vrtet, hamendja e Iblisit pr ata u vrtetua; ata shkuan
pas tij, prve nj grupi besimtarsh t vrtet.
21. Por ai (Iblisi) nuk ka pasur kurrfar pushteti mbi ta. Ne vetm
kemi dashur t zbulojm se kush beson n jetn tjetr e kush
dyshon n t. Zoti yt sht Mbikqyrs i do gjje.
22. Thuaju (o Muhamed): Thirrini ata q i hyjnizoni krahas Allahut!
Ata nuk kan pushtet as sa pesha e nj thrrmije, qoft n qiej
apo n Tok; pr ata nuk ka pjes as n qiej, as n Tok dhe
Allahu nuk ka asnj ndihms nga radht e tyre.
23. Asnj ndrmjetsim tek Ai nuk bn dobi, prvese pr at
q Ai jep leje. Kur tu hiqet frika nga zemrat e tyre, ata do t
thon: far tha Zoti juaj? dhe do t prgjigjen: T vrtetn!
Ai sht i Lartsuar dhe i Madhrishm.
24. Thuaju: Kush ju furnizon juve prej qiejve dhe prej Toks?
- Thuaju: Allahu! Ne nuk mund t jemi q t dyja palt n rrugn
e drejt, ose ju, ose ne jemi n humbje t qart!
SEBE

SURJA 34

461

25. Thuaju: Ju, nuk do t pyeteni pr at q kemi gabuar ne, as

ne nuk do t prgjigjemi pr at q bni ju.
26. Thuaju: Ne do t na mbledh Zoti yn e do t gjykoj
ndrmjet nesh me drejtsi. Ai sht Gjykats i drejt e i
Gjithdijshm.
27. Thuaju: Mi tregoni ata, q ia vishni Atij si ortak. Kurrsesi,
ata nuk mund t jen ortak t Tij. Ai sht Allahu (Nj i Vetm),
i Plotfuqishmi dhe i Urti.
28. Ne t kemi drguar ty (o Muhamed) vetm si sjells t lajmit
t mir dhe paralajmrues pr t gjith njerzimin, por shumica
e njerzve nuk din.
29. Ata thon: Kur do t vij ky premtim (Kiameti), nse ju
thoni t vrtetn?
30. Thuaju atyre: Dita juaj tashm sht caktuar. Ju nuk do t
mund ta shtyni at e as ta shpejtoni, qoft edhe pr nj ast.

462

31. Ata q nuk besojn, thon: Ne nuk do t besojm kurrsesi

n kt Kuran, as n ato q jan zbritur para tij. Eh, sikur ti
shihje keqbrsit duke dal para Zotit t tyre dhe duke shkmbyer
akuza me njri-tjetrin. T dobtit do tu thon atyre q
madhshtoheshin: Sikur t mos ishit ju, ne do t ishim besimtar.
32. Ata q madhshtoheshin, do tu thon atyre q i quanin pr
t dobt: Vall, ne ju penguam nga udhzimi i Allahut, kur ju
erdhi juve?! Jo, por ju jeni keqbrs!
33. Ndrsa t dobtit do tu thon atyre q madhshtoheshin: Nuk
sht kshtu! Ju keni komplotuar nat e dit, duke na urdhruar, q
ta mohonim Allahun dhe ti vishnim Atij (zota t tjer) t barabart
me At. Dhe ata do ta fshehin pikllimin, kur ta shohin dnimin.
Ne do t vm vargonj n qafat e atyre q mohuan. A do t
ndshkohen ndryshe, vese sipas asaj q kan br?!
34. N do vendbanim q Ne kemi nisur ndonj t drguar, ata
q bnin jet luksoze thoshin: Me t vrtet, ne nuk besojm n
mesazhin q keni sjell!
SURJA 34

SEBE

35. Dhe than: Ne kemi m shum pasuri dhe fmij, prandaj

ne nuk do t jemi t dnuar.
36. Thuaju: Pa dyshim, Zoti im ia shton riskun ose ia pakson
kujt t doj, por shumica e njerzve nuk e din kt.
37. As pasuria juaj, as fmijt tuaj nuk do tju afrojn m shum
te Ne, por vetm ata q besojn dhe bjn vepra t mira (e
meritojn kt). Ata do t ken shprblim t shumfisht pr at
q kan br dhe do t jen t sigurt n banesa t larta (n
Xhenet).
38. Ndrsa, ata q prpiqen ti luftojn shpalljet Tona, ata do t
dnohen.
39. Thuaj: Me t vrtet, Zoti im i jep begati t bollshme kujt t
doj nga robrit e Tij dhe ia pakson kujt t doj. Ai ua
zvendson at q e ndani ju; Ai sht Dhuruesi m i mir.
40. Ditn, kur do ti tuboj t gjith, do tu thot engjjve: Vall,
kta juve ju adhuronin?
41. Ata do t thon: Qofsh i lavdruar Ti, o Zoti yn! Ti je
Mbrojtsi yn, jo ata. Ata adhuronin xhindet dhe shumica e
mohuesve u besonin atyre.
42. At Dit ata nuk do t mund ti bjn as dobi, as dm njritjetrit. Ne do tu themi keqbrsve: Shijoni dnimin e zjarrit t
cilin e keni mohuar!
43. Kur iu lexohen atyre shpalljet Tona t qarta, ata (pagant e
Meks) thon: Ky (Muhamedi a.s.) sht vetm njeri, q dshiron
tju largoj nga ajo q etrit tuaj kan adhuruar. Dhe ata thon:
Ky (Kuran) nuk sht asgj tjetr vese nj gnjeshtr e trilluar!
Dhe, kur u vjen e Vrteta, jobesimtart thon: Kjo sht vetm
magji e qart!
44. Ne nuk u kemi drguar asnj Libr, pr ta msuar ata dhe
Ne nuk u kemi drguar atyre para teje asnj paralajmrues.
45. Ata, q kan qen para tyre, i mohuan shpalljet Tona. Ata
ishin dhjet her m t begat dhe m t fuqishm (se idhujtart
SEBE

SURJA 34

463

e Meks) e, megjithat, i quajtn gnjeshtar t drguarit e Mi.

Eh, si ka qen dnimi Im (ndaj tyre)!
46. Thuaj (o Muhamed): Un ju kshilloj vetm nj gj: ngrihuni
sinqerisht pr Allahun, dy nga dy ose nj nga nj, e pastaj gjykoni
pr shokun tuaj (Muhamedin) q nuk sht i mendur. Ai sht
drguar vetm q tju paralajmroj para nj dnimi t rnd.
47. Thuaj: fardo shprblimi, q mund tju kem krkuar, ai
qoft pr ju. Shprblimi im sht vetm tek Allahu; Ai sht
dshmitar pr do gj.
48. Thuaj: Pa dyshim, Zoti im shpall t Vrtetn. Ai sht i
Gjithdijshm pr t gjitha t fshehtat.
49. Thuaj: E vrteta erdhi, kurse e pavrteta sht fshir e nuk
mund t shfaqet prsri.

464

50. Thuaj: Nse gaboj, un gaboj vetm pr dmin tim e, nse

udhzohem n rrugn e drejt, kjo sht nga shpallja e Zotit tim.
Ai, me t vrtet, i dgjon t gjitha dhe sht afr.
51. Sikur ti shihje jobesimtart, kur t friksohen (gjat ringjalljes)!
Ata nuk do t ken nga ikin dhe do t nxirren prej varreve t
tyre.
52. Pastaj do t thon: Ne tashm besojm. Por si do ta
prvetsojn (besimin) nga nj vend aq i largt (prej ksaj bote,
ku vlen besimi)?!
53. N t vrtet, ata e mohuan besimin m par (n kt bot)
dhe e prgnjeshtruan t padukshmen prej s largti.
54. Nj penges do t vendoset midis tyre dhe asaj q dshironin,
ashtu si sht br me t ngjashmit e tyre m par. Me t vrtet,
ata t gjith kan qen n dyshim t madh.

SURJA
35 34 EL-FTIR
SURJA
SEBE

35

SURJA EL-FTIR
Mekase - 45 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Lavdrimi qoft pr Allahun, krijuesin e qiejve dhe Toks, i

Cili i ka br engjjt t drguar me nga dy, tre dhe katr krah.
Ai shton n krijim far t doj. Allahu, me t vrtet, sht i
pushtetshm pr do gj.
2. Begatit, q Allahu ua jep njerzve nga mshira e Tij, nuk
mund ti pengoj askush, ndrsa at, q Ai e pengon, askush nuk
mund ta jap ve Tij; Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti.
3. O njerz! Kujtoni dhuntin e Allahut pr ju! A ka ndonj krijues,
ve Allahut, i cili ju furnizon nga qielli dhe Toka? Ska zot tjetr t
vrtet prve Tij. Ather, si po largoheni ju?
4. Nse ata t quajn ty gnjeshtar edhe para teje t drguar t
tjer i kan quajtur gnjeshtar; tek Allahu kthehen t gjitha punt.
5. O njerz! Pa dyshim, premtimi i Allahut (Dita e Gjykimit)
sht i vrtet, prandaj t mos ju mashtroj kurrsesi jeta e ksaj
bote dhe t mos ju mashtroj djalli pr Allahun.
6. Me t vrtet, djalli sht armik pr ju, andaj vshtrojeni si
armik! Ai vetm i josh ithtart e vet, q t bhen shok t zjarrit
t prflakur.
7. Pr ata q nuk besojn, ka dnim t rnd, kurse pr ata q
besojn dhe bjn vepra t mira, ka falje dhe shprblim t madh.
8. A sht ai, q veprat e veta t kqija i duken t mira (si ai q
sht i udhzuar n rrugn e drejt)? Me t vrtet, Allahu shpie
n humbje k t doj dhe udhzon n rrug t drejt k t doj.

EL-FTIR

SURJA 35

465

Ti mos e shqetso veten deri n shkatrrim pr humbjen e tyre!

Allahu sht vrtet i Gjithdijshm pr at q bjn ata.
9. Allahu sht ai q i drgon errat, t cilat lvizin ret. Ne i
drejtojm ato n viset e vdekura e, nprmjet tyre gjallrojm
tokn, pasi ka qen e shkret. Kshtu do t jet edhe ringjallja.
10. Kush dshiron lavdi e pushtet, ta dij se e gjith lavdia e
pushteti i takojn Allahut. Tek Ai ngjiten fjalt e bukura, ndrsa
veprn e mir Ai e ngre Vet. Sa i prket atyre q kurdisin t
kqija, ata do t ken dnim t rnd dhe dredhit e tyre do t
dshtojn.
11. Allahu ju ka krijuar s pari prej dheut (Ademin), pastaj
(pasardhsit e tij i ka krijuar) nga pika e fars dhe m n fund ju
ka br ifte. Dhe asnj femr nuk mbetet shtatzn e as nuk
lind pa dijenin e Tij. Jeta e askujt nuk zgjatet e as nuk shkurtohet
pa qen e shnuar n Libr. Me t vrtet, kjo pr Allahun sht
e leht!

466

12. Edhe dy detet (llojet e ujit) nuk jan t njjta: njri sht i
mbl e i kndshm dhe uji i pihet me shije, kurse tjetri sht i
njelmt dhe i hidht. Ju ushqeheni me mish t njom prej t dyve
dhe prej tyre nxirrni stolit q mbani. Shikoni anijet si ajn ujin,
ndrsa ju lundroni me to pr t krkuar nga dhuntit e Tij.
Ndoshta ju bheni falnderues.
13. Ai e bn natn t kaloj n dit dhe ditn t kaloj n nat. Ai
i ka nnshtruar Diellin dhe Hnn, kshtu q secili lviz pr nj
koh t caktuar. Ky sht Allahu, Zoti juaj. Pushteti sht i Tij!
Kurse ata q ju i adhuroni krahas Tij, nuk zotrojn as sa cipa e
brthams s hurms.
14. Nse ju u luteni atyre, ata nuk e dgjojn lutjen tuaj, por edhe
sikur ta dgjonin, nuk do tju prgjigjeshin. N Ditn e Kiametit,
ata do ta mohojn adhurimin q u bnit atyre. Askush nuk mund
t t njoftoj ty (o Muhamed) ashtu si Ai q sht i Gjithdijshm.
15. O njerz! Ju jeni t varfr e nevojtar pr Allahun, kurse
Allahu ska nevoj pr asgj dhe sht i Denj pr do lavd.
SURJA 35

EL-FTIR

16. Nse do, Ai ju zhduk dhe sjell krijesa t reja.

17. Kjo gj nuk sht e vshtir pr Allahun.
18. Asnj shpirt i ngarkuar nuk do t mbart barrn e tjetrit.
Nse i ngarkuari rnd thrret dik q tia mbart, nuk do ti
merret asgj nga barra, edhe sikur t jet i afrt. N t vrtet, ti
paralajmron vetm ata q i friksohen Zotit t tyre n fshehtsi
dhe q falin namazin. Kush e pastron veten (nga gjynahet), n t
vrtet e ka pr dobin e vet, ndrsa kthimi sht tek Allahu.
19. Nuk jan, kurrsesi, njsoj i verbri dhe ai q sheh,
20. as errsira dhe drita,
21. as freskia (e hijes) dhe vapa.
22. Po ashtu, nuk jan kurr t barabart t gjallt dhe t vdekurit.
Allahu bn t dgjoj k t doj Vet, kurse ti (Muhamed) nuk
mund t bsh t dgjojn ata q jan n varre.
23. Ti je vetm paralajmrues.
24. Ne t kemi drguar ty me t Vrtetn, pr t sjell lajme t
mira dhe pr t paralajmruar; nuk ka pasur asnj popull q t
mos i ket ardhur paralajmrues.
25. Nse ata t quajn ty gnjeshtar, dije se edhe paraardhsit e
ktyre i kan prgnjeshtruar t drguarit e tyre, q u solln prova
t qarta, shkrime dhe nj Libr ndriues.
26. Pastaj Un i dnova mohuesit; eh, sa i tmerrshm ka qen
dnimi Im!
27. Vall, a nuk e sheh ti se si Allahu e lshon ujin prej qiellit dhe
nprmjet tij krijon fruta llojesh e ngjyrash t ndryshme?! Npr
male gjenden shtigje t bardha dhe t kuqe, ngjyrash t ndryshme
dhe krejtsisht t zeza.
28. Njerzit, kafsht dhe bagtit jan llojesh t ndryshme
gjithashtu. N t vrtet, nga robrit e Tij, Allahut i friksohen
vetm dijetart, (q e din se) Allahu sht vrtet i Plotfuqishm
dhe Fals.
EL-FTIR

SURJA 35

467

29. Pa dyshim, ata q lexojn Librin e Allahut, falin namazin dhe

japin fshehtazi apo haptazi nga ajo q u kemi dhn Ne, mund
t shpresojn n nj fitim q nuk do t humbas.
30. Allahu do tua plotsoj atyre shprblimin dhe do tua shtoj
nga dhuntit e Tij. Me t vrtet, Ai sht Fals dhe Falnderues.
31. Ajo q ta kemi shpallur ty n Libr, sht e vrteta e cila
konfirmon at q sht shpallur para tij. Sigurisht q Allahu i
njeh dhe i sheh mir robrit e Vet.
32. Pastaj, Ne ua dham Librin robrve Tan t zgjedhur (nga
ndjeksit e Muhamedit a.s.). Disa prej tyre i bjn dm vetes
(duke br vepra t ndaluara), disa jan n rrug t mesme (duke
kryer detyrimet dhe duke shmangur t ndaluarat), ndrsa disa,
me lejen e Allahut, shkojn prpara me t mira (prtej detyrimeve);
kjo sht dhuntia e madhe.

468

33. Ata do t hyjn n kopshtet e Adnit t stolisur me bylyzyk

ari e margaritar dhe veshja e tyre do t jet prej mndafshi.
34. Pastaj do t thon: Lavdi Allahut, i Cili e ka larguar
hidhrimin nga ne. Vrtet, Zoti yn sht Fals dhe Falnderues.
35. sht Ai q me mirsin e Tij na ka pranuar n shtpin e
banimit t prhershm, n t ciln nuk do t lodhemi e nuk do
t rraskapitemi.
36. Pr jobesimtart sht prgatitur zjarri i Xhehenemit, ku ata
nuk do t vdesin dhe as q do tu lehtsohet dnimi. Ja, kshtu
Ne do ti dnojm mosmirnjohsit.
37. Atje, ata do t thrrasin: O Zoti yn, nxirrna se do t bjm
vepra t mira e jo nga ato q kemi br. (Atyre do tu thuhet):
Vall, a nuk jua zgjatm jetn aq sa t mund t mendohej ai q
donte t kujtonte (Allahun)?! Madje juve ju erdhi edhe
paralajmruesi? Andaj, shijoni (dnimin)! Pr keqbrsit nuk ka
kurrfar ndihmsi!
38. Vrtet, Allahu e njeh t fshehtn e qiejve e t Toks dhe e di
mir ka n zemrat e njerzve.
SURJA 35

EL-FTIR

39. sht Ai, q ju ka br trashgimtar n Tok. Kush nuk

beson, do t mbaj barrn e mohimit t vet. Mosbesimi u shton
jobesimtarve vetm urrejtje para Zotit t tyre; mosbesimi u
sjell atyre vetm humbje.
40. Thuaju: Vrini re idhujt q ju i adhuroni krahas Allahut! M
tregoni, far kan krijuar ata n Tok?! A kan marr gj pjes
n krijimin e qiejve? Apo Ne u kemi dhn idhujtarve nj Libr,
ku kan prova (pr idhujtarin q bjn)? Nuk sht kshtu,
por keqbrsit i premtojn njri-tjetrit vetm mashtrime.
41. Me t vrtet, Allahu mban ekuilibrin e qiejve dhe t Toks,
q t mos shkatrrohen. Kur ato nisin t shkatrrohen, askush
nuk mund ti mbroj, pos Tij. Me t vrtet, Ai sht i But dhe
Fals (i gjynaheve).
42. Ata (pagant e Meks) jan betuar solemnisht pr Allahun
q, nse u vjen ndonj (profet) paralajmrues, ata do t ndjekin
udhzimin e tij m shpejt se do popull tjetr. Por, kur u erdhi
paralajmruesi, kjo vetm ua shtoi largimin prej rrugs s drejt.
43. Ata u solln me mendjemadhsi n Tok dhe me dredhi t
shmtuara, t cilat godasin vetm at q i bn. Vall, a presin ata
dika tjetr ve asaj q ka goditur t mparshmit? Vrtet, Ti nuk
mund t gjesh ndryshim ose shndrrim n ligjet e Allahut.
44. Vall, a nuk kan udhtuar ata npr bot pr t par si ka
qen prfundimi i t mparshmve, t cilt kan qen m t
fort se kta? Allahut nuk mund ti shptoj asgj, as n qiej, as
n Tok. Ai sht vrtet i Gjithdijshm dhe i Fuqishm pr do
gj.
45. Sikur Allahu ti dnonte njerzit sipas veprave q bjn, nuk
do t mbetej n siprfaqen e Toks asgj e gjall, por Ai i shtyn
ata deri n afatin e caktuar dhe, kur tu vij afati i tyre, ata do ta
din se Allahu i mbikqyr mir robrit e Vet.

EL-FTIR

SURJA 35

469

36

SURJA J SN
Mekase - 83 vargje
Bismil-Lahir-Rahmanir-Rahim

1. J Sn.
2. Pr Kuranin plot urtsi!
3. N t vrtet, ti (Muhamed) je nj nga t drguarit
4. n rrug t drejt
5. me Shpalljen e t Plotfuqishmit, Mshirplotit,

470

6. q t paralajmrosh nj popull, paraardhsit e t cilit nuk ishin

t paralajmruar, prandaj kta jan t pakujdesshm.
7. Shumica e tyre meritojn dnimin Ton, se ata nuk besojn.
8. Ne do tu vm n qaf vargonj, t cilt do tu arrijn deri n
mjekr, e kshtu do t jen si t mpir.
9. Ne kemi vn penges para tyre dhe pas tyre e i kemi mbuluar,
kshtu q ata nuk shohin.
10. Pr ata sht njlloj, i paralajmrove apo nuk i paralajmrove,
ata nuk besojn.
11. N t vrtet, paralajmrimi yt i sjell dobi vetm atij q ndjek
Kshilln (Kuranin) dhe i friksohet t Gjithmshirshmit, edhe
pa e par At. Ktij jepi lajmin e mir pr falje gjynahesh dhe
shprblim bujar!
12. Sigurisht, Ne i ringjallim t vdekurit dhe shnojm veprat q
kan br dhe gjurmt e (punve t) tyre. Ne e kemi llogaritur
do gj n nj Libr t qart.

SURJA 36

J SN

13. Prmendu atyre shembullin e banorve t qytetit, kur u erdhn

t drguarit.
14. Ne u drguam atyre dy vet, q ata i quajtn gnjeshtar.
Pastaj i prforcuam t drguarit me nj t tret e ata than: Ne,
me t vrtet, jemi drguar te ju!
15. Banort u than: Ju jeni vetm njerz si ne, e i Gjithmshirshmi
nuk ju ka shpallur asgj; ju vetm gnjeni.
16. Ata u prgjigjn: Zoti yn e di q ne jemi vrtet t drguar
te ju
17. dhe kemi detyr vetm q t shpallim qart.
18. Banort than: Ne parandiejm fatkeqsi nga ju. Nse nuk
trhiqeni, do tju gurzojm dhe me siguri do tju godas nj
dnim i dhembshm prej nesh.
19. Ata u prgjigjn: Fatkeqsia, q ju ndollt, mund t vij
vetm nga vetja juaj. Vall, pr shkak se po ju kshillojm, na
krcnoni?! Ju jeni popull q kaloni do lloj kufiri.
20. Dhe nga skajet e qytetit erdhi nj njeri, duke nxituar dhe tha:
O populli im, ndiqni t drguarit!
21. Ndiqni ata, q nuk krkojn prej jush kurrfar shprblimi e
q jan n rrug t drejt!
22. Prse t mos e adhuroj At, i Cili m ka krijuar e tek i Cili do
t ktheheni t gjith?
23. Vall, prse duhet t adhuroj zota t tjer prve Tij? Nse i
Gjithmshirshmi do t dshironte t m godiste me ndonj t
keqe, ndrmjetsimi i atyre (zotave) nuk do t m sillte kurrfar
dobie e as q do t mund t m shptonin.
24. Ather, un do t isha me siguri n humbje t dukshme.
25. Un i kam besuar Zotit tuaj, andaj, m dgjoni!
26. (Pasi e vrau populli i vet, atij) iu tha: Hyr n Xhenet! Ai tha:
Ah, sikur ta dinte populli im,

J SN

SURJA 36

471

27. se si m fali Zoti im dhe m bri t nderuar!

28. Por pas (vdekjes s) tij, Ne nuk i drguam kurrfar ushtrie
nga qielli (si dnim) popullit t tij dhe as q kishte nevoj pr t
drguar.
29. (Mjaftoi pr ti dnuar ata) vetm nj z i tmerrshm, pas t
cilit u shuan prnjhersh.
30. Ah, sa mjerim pr ata njerz! Kurdo q u vinte ndonj i
drguar, ata nuk bnin tjetr, por vetm talleshin me t.
31. Vall, a nuk e kishin par ata se sa e sa brezni para tyre q
kishim shkatrruar nuk u kthyen m?!
32. T gjith ata do t paraqiten bashkrisht te Ne.
33. Shenj pr ata sht toka e vdekur; Ne e ringjallim at dhe
nga ajo nxjerrim drithra, me t cilat ushqehen.

472

34. Ne kemi krijuar n tok kopshte hurmash dhe vreshta e

kemi br t shprthejn n t burime uji,
35. q ata ti han frutat e tyre. Kto nuk i bn duart e tyre; ndaj,
prse ata nuk duan t jen mirnjohs?!
36. Qoft lavdruar Ai q i ka krijuar ift t gjitha llojet: ka
mbin prej toks, ata vet dhe ato q nuk i din!
37. Nj shenj tjetr pr ata sht nata, prej s cils Ne e trheqim
ditn dhe ather ata mbeten n errsir.
38. Dielli sillet n drejtimin e vet t caktuar. Kshtu e ka paracaktuar
i Plotfuqishmi, i Gjithdijshmi.
39. Hns i kemi caktuar faza; ajo prdit hahet e bhet si rremi
i prkulur i hurms.
40. As Dielli nuk mund ta arrij Hnn e as nata nuk mund tia
kaloj dits; t gjitha lundrojn n orbitat e veta.
41. Nj shenj tjetr pr ata sht q paraardhsit e tyre Ne i
ngarkuam n anijen e mbushur plot (t Nuhut)

SURJA 36

J SN

42. dhe pr ata Ne krijuam mjete t ngjashme me at anije, n t

cilat hipin.
43. Po t duam, Ne i fundosim ata e ather as nuk do t mund
ti ndihmoj kush, as nuk do t mund t shptojn,
44. prvese me mshirn Ton, duke i ln ata t knaqen njfar
kohe.
45. Kur atyre u thuhet: Druajuni asaj q keni para jush dhe asaj
q sht pas jush, me qllim q Allahu tju mshiroj (ata nuk ia
vn veshin).
46. Sa her q atyre u vjen ndonj nga shenjat e Zotit t tyre, ata
i shmangen asaj.
47. E kur atyre u thuhet: Jepni nga ato q ju ka dhn Allahu,
ather, mohuesit u thon besimtarve: Pse, ne do ti ushqejm
ata q, po t donte Allahu, do ti ushqente Vet? Ju jeni vrtet n
humbje t qart!
48. Ata (mosbesimtart) thon gjithashtu: Kur do t prmbushet
ky premtim, nse ajo q thoni sht e vrtet?
49. Ata presin vetm nj z t tmerrshm, q do ti kaploj,
ndrsa grinden me njri-tjetrin.
50. Ather ata nuk do t mund t ln testament e as t kthehen
te familjet e tyre.
51. Dhe, kur t fryhet n Sur, ata do t dalin nga varret dhe do
t nxitojn drejt Zotit t tyre,
52. duke thn: Mjer ne! Kush na ngriti prej varreve tona?
(Do tu thuhet): Ja, kjo sht ajo q ka premtuar i
Gjithmshirshmi; t drguarit kan thn t vrtetn!
53. Do t jet ai vetm nj z i tmerrshm e ata t gjith do t
paraqiten para Nesh.
54. At dit askujt nuk do ti bhet ndonj padrejtsi dhe ju do
t shprbleheni vetm sipas asaj q keni br.

J SN

SURJA 36

473

55. Sigurisht q at dit banort e Xhenetit nuk do t mendojn

pr gj tjetr, ve lumturis s tyre.
56. Ata dhe grat e tyre do t jen n hije, t mbshtetur n
ndenjse t lartuara.
57. Pr ata do t ket aty fruta dhe do gj q dshirojn.
58. Paqe! do t jet fjala prej nj Zoti Mshirplot.
59. (Ndrsa keqbrsve Ai do tu thot): Veohuni sot ju, o
kriminel!
60. Vall, a nuk ju kam urdhruar, o bijt e Ademit, q t mos e
adhuroni djallin, se ai sht vrtet armik i hapt i juaji,
61. por t m adhuroni vetm Mua?! Kjo sht rruga e drejt.
62. Sigurisht q ai (djalli) ka shpn n humbje nj mizri prej
jush; vall a nuk po mendoni?!

474

63. Ky sht Xhehenemi, q ju ishte premtuar.

64. Digjuni tani n t, sepse kurr nuk besuat!
65. Sot Ne do tua vulosim atyre gojt e do t Na flasin duart e
tyre dhe do t dshmojn kmbt e tyre pr at q kan br.
66. Sikur t donim, Ne do tua verbonim atyre syt, kshtu q
ata do ta krkonin m kot rrugn! Vall, si do t shihnin?
67. Sikur t kishim dashur, Ne do ti kishim shndrruar ata (n
krijesa t tjera) n at vend e ata nuk do t mund as t shkonin e
as t ktheheshin.
68. Kujtdo, q i japim jet t gjat, Ne e bjm srish krijes t
dobt. Vall, a nuk kuptojn ata?
69. Ne nuk ia kemi msuar atij (Muhamedit) poezin e ajo as q
sht pr t. Ky (libr q ka sjell) sht vetm kshill dhe nj
Kuran i qart,
70. pr t paralajmruar kdo q sht gjall dhe pr tu
prmbushur fjala e Tij ndaj mohuesve.

SURJA 36

J SN

71. Vall, a nuk e shohin ata se, ndr gjrat q Duart Tona kan
krijuar pr ta, jan bagtit q ata zotrojn?!
72. Ne bm q ato tu nnshtrohen atyre, kshtu q disa i shalojn
e prej disave ushqehen,
73. prej disave pin dhe nxjerrin dobi t tjera. Vall, si t mos
falnderojn!
74. Por ata kan zgjedhur zota t tjer n vend t Allahut, duke
shpresuar se do t ndihmohen prej tyre.
75. Zotat nuk mund ti ndihmojn, e megjithat idhujtart jan si
nj ushtri e pranishme pr (ti mbrojtur) ata.
76. Mos u dshpro nga fjalt e tyre! Ne e dim far fshehin
dhe far shpallin.
77. A nuk sheh njeriu se si Ne e krijuam at prej piks s fars, e
megjithat ai bhet kundrshtar i hapt?!
78. Ai na sjell shembull, duke harruar krijimin e vet dhe thot:
Kush do ti ngjall eshtrat kur t kalben?
79. Thuaj: Do ti ngjall Ai q i krijoi ato pr her t par; Ai ka
njohuri t plot pr do krijes;
80. Ai q prej drurit t njom bri pr ju zjarrin, t cilin e prdorni
pr t ndezur.
81. Vall, a nuk sht i Zoti Ai q krijoi qiejt dhe Tokn, ti rikrijoj
ato? Po! Ai sht Krijuesi i do gjje dhe i Gjithdijshmi!
82. Vrtet, urdhri i Tij, kur Ai dshiron dika, sht q ti thot
asaj Bhu! - dhe ajo bhet.
83. Prandaj, qoft lartsuar Ai, n Dorn e t Cilit sht pushteti
mbi do gj! Tek Ai do t ktheheni!

J SN

SURJA 36

475

37

SURJA ES-SFFT
Mekase - 182 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Betohem n ata (engjj) q jan t radhitur

2. dhe n ata q pengojn (t keqen)
3. dhe n ata q e lexojn Kuranin,
4. se, n t vrtet, Zoti juaj sht Nj,
5. Zot i qiejve dhe i Toks dhe far gjendet mes tyre dhe Zot i
lindjeve (t diellit)!

476

6. Ne e kemi stolisur qiellin e ksaj bote me shklqimin e yjeve,

7. mbrojtje nga djajt kryene.
8. (Kshtu q) ata nuk e prgjojn dot Grupin m t Lart (engjjt
lart n qiej) dhe qllohen (me meteor) nga t gjitha ant.
9. Pastaj, ashtu t przn do t ken vuajtje t prhershme (n
jetn tjetr).
10. (Djajt nuk prgjojn dot), ve atij q grabit dika e q e
ndjek nj yll verbues.
11. Pyeti (o Muhamed) ata (mekas mosbesimtar): A sht m i
vshtir krijimi i tyre apo i t gjitha gjrave t tjera q i kemi
krijuar? Ata i kemi krijuar nga balta ngjitse.
12. Ti uditesh (pse ata st besojn), ndrsa ata t prqeshin (pse
uditesh)
13. e, kur u drejtohen kshilla, ata nuk ua vn veshin.
14. Kur shohin nj mrekulli, ata e nxisin njri-tjetrin pr tu tallur

SURJA 37

ES-SFFT

15. dhe thon: Kjo ssht gj tjetr, vese nj magji e kulluar!

16. (Ata thon): Vall, kur t vdesim dhe t bhemi eshtra e
pluhur, a thua njmend do t ringjallemi?
17. Edhe paraardhsit tan t lasht?
18. Thuaju: Po dhe do t jeni t poshtruar!
19. Ai (zri i bririt t ringjalljes) do t jet nj z i vetm dhe t
gjith (mohuesit e ringjallur) do t shohin (se do t bhet me ta)
20. dhe do t thon: Mjer pr ne, kjo sht Dita e Gjykimit!
21. Po, kjo sht Dita e Gjykimit, t ciln ju e keni prgnjeshtruar!
22. (Engjjve do tu thuhet): Mblidhini njerzit e kqij, shokt e
tyre (djaj) dhe idhujt q i kan adhuruar
23. krahas Allahut e tregojuni atyre rrugn e Zjarrit flakrues!
24. Ndalini ata, se do t pyeten:
25. keni q nuk e ndihmoni njri-tjetrin?
26. Por, at Dit ata do t jen plotsisht t dorzuar,
27. e do ti afrohen njri-tjetrit, duke u grindur.
28. (Pasuesit) do tu thon (prijsve): Ju na vinit nga ana e
djatht269.
29. Ata do t prgjigjen: Jo, ju vet nuk ishit besimtar!
30. Ne nuk kishim kurrfar pushteti mbi ju, por ju ishit popull i
pabindur.
31. E kshtu u prmbush fjala e Zotit kundr nesh; ne t gjith
do ta shijojm me siguri dnimin.
32. Ne ju mashtruam juve, por edhe vet ishim t mashtruar.

E djathta paraqet n kulturn dhe n gjuhn arabe (dhe jo vetm n t) ann e

arsyes dhe t s mirs, kshtu q shprehja na vinit nga e djathta do t thot: Ju
na paraqiteshit me argumente q n pamje t par ishin t paqortueshme, pr t
na nxjerr nga rruga e drejt.
269

ES-SFFT

SURJA 37

477

33. At Dit, t gjith ata do t jen s bashku n dnim.

34. Ne kshtu veprojm me keqbrsit,
35. sepse, kur u thuhej atyre: Nuk ka zot tjetr (t vrtet) ve
Allahut! - ata tregoheshin mendjemdhenj
36. dhe thoshin: Vall, a ti braktisim hyjnit tona pr shkak t
nj poeti t marr?
37. Nuk sht ashtu (si thon ata), por ai (Muhamedi a.s.) ka
sjell t vrtetn dhe ka pohuar at q thonin t drguarit e
mparshm.
38. Sigurisht, ju do ta provoni dnimin e dhembshm
39. dhe do t shprbleheni vetm sipas asaj q keni br!
40. Kurse robrit e sinqert t Allahut,
41. do t ken mirsi t caktuara dhe

478

42. fruta t ndryshme e do t jen t respektuar,

43. n kopshtet e lumturis,
44. n kolltuqe, prball njri-tjetrit.
45. Aty do tu shrbehet nj got e mbushur nga nj burimi i
rrjedhshm,
46. (me pije) t bardh e t shijshme pr ata q do ta pin.
47. Prej saj as nuk do t trullosen dhe as nuk do t dehen.
48. Pran tyre do t jen gra me shikim t ulur e sy t bukur
49. sikur t ishin vez t ruajtura mir.
50. Ata do ti qasen njri-tjetrit e do t bisedojn.
51. Dhe njri prej tyre do t thot: Un kam pasur nj shok,
52. i cili m thoshte: Vall, edhe ti je nga ata q besojn
53. se, kur t vdesim e t bhemi eshtra e pluhur, do t japim
llogari vrtet?!

SURJA 37

ES-SFFT

54. - A doni ta shikoni (at q m qortonte pr shkak t besimit

tim)?
55. Dhe ai do t shikoj posht dhe do ta shoh at n mes t
Zjarrit flakrues
56. e do ti thot: Pr Allahun! Pr pak m shkatrrove edhe
mua.
57. Po t mos ishte dhuntia e Zotit tim, edhe un do t isha n
zjarr (bashk me ty).
58. (Banort e Xhenetit do t thon:) A nuk do t vdesim m,
59. prve vdekjes s par? Dhe as nuk do t dnohemi?
60. Vrtet, kjo sht fitorja m e madhe!
61. Pr dika t till, le t prpiqen puntort!
62. A sht m e mir kjo gjendje apo pema e zekumit?
63. Ne e kemi br at si mundim pr keqbrsit.
64. Njmend, kjo pem del nga fundi i Zjarrit flakrues
65. dhe frutet e saj jan si kokat e djajve.
66. Me t vrtet, ata do ta han kt frut dhe me t do ta
mbushin barkun.
67. Pastaj, ata do t ken nj przierje me uj t nxeht (pr t
pir)
68. e pas ksaj, me siguri, kthimi i tyre do t jet n Zjarrin
flakrues.
69. Ata i gjetn etrit e tyre n humbje,
70. dhe kshtu vazhduan pas gjurmve t tyre.
71. Por, edhe para tyre humbn (rrugn) shumica e popujve t
lasht.
72. N t vrtet, Ne u drguam atyre paralajmrues.
73. E tani shiko se cili qe fundi i atyre q u paralajmruan,
ES-SFFT

SURJA 37

479

74. prve robrve t sinqert t Allahut.

75. Kur Nuhu Na thirri (n ndihm), Ne iu prgjigjm bukur:
76. e shptuam at dhe familjen e tij prej katastrofs s madhe,
77. i lam n jet vetm pasardhsit e tij
78. dhe e lam at kujtim te brezat e tjer.
79. Paqja qoft me Nuhun ndrmjet gjith krijesave!
80. Ne, kshtu i shprblejm pundrejtt.
81. Ai sht vrtet nga robrit Tan besimtar.
82. Pastaj i fundosm t tjert.
83. Pa dyshim q nj nga ithtart e (besimit t) tij (Nuhut) ishte
Ibrahimi.
84. Ai i erdhi Zotit t vet me zemr t pastr,
85. kur i tha babait dhe popullit t vet: far adhuroni ju?

480

86. Vall, a dshironi hyjni t rreme n vend t Allahut?

87. far mendoni ju pr Zotin e gjithsis?
88. Pastaj u hodhi nj shikim yjeve
89. e tha: Un jam i smur.270
90. Ata u larguan prej tij, duke e ln pas.
91. Pastaj, ai u prvodh te hyjnit e tyre dhe u tha: A nuk po hani?
92. keni, prse nuk flisni?
93. Iu afrua atyre kalimthi, duke i goditur me dorn e djatht.
94. (Mbasi u kthyen dhe pan idhujt e thyer) njerzit nxituan nga ai.
95. Ai u tha: Vall, ju adhuroni ato q i keni gdhendur vet,
96. ndrkoh q Allahu sht Ai q ju ka krijuar juve dhe gjithka
q bni?!
Ibrahimi tha kshtu q t mos merrte pjes s bashku me banort e tjer n nj
fest pagane q zhvillohej jasht qytetit.

270

SURJA 37

ES-SFFT

97. Ata than: Prgatitni pr t nj furr dhe hidheni n zjarrin

flakrues!
98. Dhe deshn ti ngrinin nj kurth, por Ne i bm ata m t
poshtruarit.
99. Ai tha: Un po shkoj te Zoti im. Ai do t m udhzoj.
100. O Zoti im, dhurom nj fmij prej t mirve!
101. Dhe Ne i dham lajmin e gzuar pr nj djal t mbar!
102. Kur fmija u rrit aq sa ta ndihmonte n pun, Ibrahimi i
tha: O djali im, kam par ndrr se duhet t t flijoj. far
mendon ti? I biri i tha: O ati im, vepro ashtu si je urdhruar!
Dasht Allahu, un do t jem i durueshm!
103. Pasi iu nnshtruan q t dy urdhrit, (Ibrahimi) e vuri (Ismailin)
me ball prtok.
104. Ne e thirrm: O Ibrahim,
105. ti e prmbushe ndrrn. Vrtet, Ne kshtu i shprblejm
punmirt!
106. Kjo, me t vrtet ka qen nj sprov e qart!
107. Dhe Ne e zvendsuam at (Ismailin) me nj kurban t
madh,
108. dhe i lam atij (Ibrahimit) kujtim t mir n brezat e
mvonshm.
109. Paqja qoft mbi Ibrahimin!
110. Ja, kshtu, Ne i shprblejm punmirt.
111. Ai ka qen vrtet nj nga robrit Tan besimtar.
112. Ne i dham atij lajmin e mir pr (lindjen e) Ishakut, profet
prej njerzve t mir.
113. Dhe Ne e bekuam at dhe Ishakun, por midis pasardhsve
t tyre, prve punmirve, ka edhe t atill q e kan ngarkuar
dukshm veten me gjynahe.
ES-SFFT

SURJA 37

481

114. Ne i dham dhuntin Ton Musait dhe Harunit

115. dhe i shptuam ata t dy dhe popullin e tyre nga mjerimi i
madh.
116. Ne i ndihmuam dhe ata ngadhnjyen.
117. Ne u dham atyre Librin e qart,
118. i udhzuam n rrugn e drejt
119. dhe u lam kujtim t mir pr ta brezave t mvonshm.
120. Paqja qoft mbi Musain dhe Harunin!
121. Ja, kshtu, Ne i shprblejm punmirt!
122. E pa dyshim, ata t dy jan nga robrit Tan besimtar.
123. Edhe Iljasi ka qen vrtet nj prej t drguarve.
124. Ai i tha popullit t vet: A nuk po i friksoheni Allahut?!

482

125. Vall, a i luteni ju Balit271, ndrsa braktisni Krijuesin m t

mir,
126. Allahun, Zotin tuaj dhe Zotin e t parve tuaj t lasht?!
127. Ata e quajtn at gnjeshtar dhe, pr kt shkak, do t ohen
(n dnimin e Zjarrit),
128. prve robrve t sinqert t Allahut.
129. Dhe Ne i lam atij kujtim t mir te brezat e mvonshm:
130. Paqja qoft mbi Iljasin!
131. Ja, kshtu, Ne i shprblejm punmirt!
132. Ai ka qen vrtet nj nga robrit Tan besimtar.
133. Sigurisht, edhe Luti ka qen njri prej t drguarve.
134. Ne e shptuam at dhe tr familjen e tij,
135. prve plaks q mbeti prapa me t dnuarit,
271

Nj idhull i njohur ndr popujt e lasht t Lindjes s Mesme.

SURJA 37

ES-SFFT

136. pastaj i zhdukm t tjert.

137. Ju q kaloni pran rrnojave t tyre n mngjes
138. dhe natn, a nuk po e mblidhni mendjen?
139. Junusi ka qen gjithashtu njri nga t drguarit.
140. Ai nxitoi drejt nj anijeje t mbushur plot e prplot
141. dhe hodhi short (me detart se kush duhej t hidhej)272 dhe
humbi.
142. Pastaj at e glltiti nj balen, se ai kishte br dika t gabuar,
143. dhe, po t mos ishte nga ata q i luten Allahut,
144. me siguri do t mbetej n barkun e saj deri n Ditn e
Ringjalljes.
145. Por Ne e hodhm at n nj breg t shkret, duke qen i
smur.
146. Dhe bm q sipr tij t mbinte nj bim kungulli (pr ti
br hije).
147. Pastaj e drguam at te njqind mij e m tepr njerz,
148. dhe ata i besuan, prandaj u dham jet t kndshme pr nj
koh.
149. Pyeti ata (o Muhamed): Vall, pr Zotin tnd jan vajzat,
ndrsa pr vete kan djemt?!
150. Apo Ne i krijuam engjjt si femra e ata ishin dshmitar?!
151. Sigurisht q ata shpifin kur thon:
152. Allahu ka lindur fmij! - Ata, n t vrtet, jan gnjeshtar.
153. Vall, Ai ka paraplqyer vajzat ndaj djemve?!

Sipas komentuesve t Kuranit (konkretisht Ibn Kethirit), pr shkak t ngarkess

s madhe, anija ishte gati t mbytej, prandaj detart ran dakord ta bjn me short
se kush do t hidhej nga anija, n mnyr q pesha e saj t lehtsohej e t
shptonin nga mbytja.
272

ES-SFFT

SURJA 37

483

154. far keni q gjykoni kshtu?!

155. A nuk po mendoni?!
156. Apo keni ndonj prov t qart pr at q thoni?!
157. Sillni librin tuaj, nse thoni t vrtetn!
158. Idhujtart kan trilluar farefisni ndrmjet Zotit dhe xhindeve,
kurse xhindet e din se ata do t sillen t gjith para Tij.
159. Lavdi Allahut, qoft i pastr nga ajo q ata ia veshin Atij!
160. Por robrit e sinqert t Allahut nuk adhurojn asknd tjetr
prve Tij.
161. Me t vrtet, as ju, as idhujt tuaj,
162. nuk mund t mashtroni asknd kundr (Atij),
163. prve atyre, q do t digjen n Zjarrin flakrues.273

484

164. donjri prej nesh e ka vendin e caktuar (n qiell, ku adhuron

Allahun).
165. Ne jemi ata q qndrojm n radh,
166. dhe ne jemi ata q e lavdrojm At!
167. Edhe pse ata (idhujtart mekas) thoshin:
168. Sikur t kishim nj Libr nga popujt e mparshm,
169. ne, me siguri, do t ishim robr t sinqert t Allahut,
170. ata e mohuan Kuranin, por s shpejti do ta marrin vesh!
171. Shum koh m par Ne u premtuam robrve Tan t
drguar
172. se ata do t ndihmohen (prej Nesh)
173. dhe se ushtrit tona do t jen me siguri fitimtare!
174. Andaj, largohu prej tyre pr njfar kohe!

273

Sipas disa komentuesve t Kuranit, kto jan fjalt e engjllit Xhebrail.

SURJA 37

ES-SFFT

175. Vshtroji ata (kur tu zbres dnimi), se edhe ata do ta shohin

(si jan pasojat e mosbesimit t tyre)!
176. Vall, a mos po krkojn ata shpejtimin e dnimit Ton!
177. Kur tu bjer n mesin e tyre, mngjesi i atyre q jan
paralajmruar do t jet shum i shmtuar.
178. Andaj, largohu prej tyre pr njfar kohe!
179. Vshtroji ata, se edhe ata do ta shohin!
180. I lartsuar qoft Zoti yt, Zoti i Madhshtis e i Lavdis,
mbi far i veshin ata!
181. Paqja qoft mbi t drguarit,
182. dhe t gjitha lavdet e falnderimet qofshin pr Allahun,
Zotin e botve!

485

ES-SFFT

SURJA 37

38

SURJA SD
Mekase - 88 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Sd! Betohem n Kuranin plot kshilla,

2. (se ti Muhamed thua t vrtetn), por jobesimtart jan
mendjemdhenj dhe kundrshtues.
3. Sa e sa breza para tyre, Ne i kemi zhdukur; ata kan thirrur
pr mshir, por ka qen von!

486

4. Ata (mekasit) uditen pr ardhjen e nj paralajmruesi nga

gjiri i tyre dhe jobesimtart thon: Ky sht magjistar dhe
gnjeshtar.
5. A mos krkon ai, q t gjith zotat ti bj nj Zot t Vetm?
Vrtet q kjo sht nj gj e uditshme!
6. Paria e tyre largohet, duke thn: Mos ia vini veshin dhe
qndroni t durueshm pran zotave tuaj! Kjo sht puna q
duhet br vrtet.
7. Kt (monoteizm) nuk e kemi dgjuar n fen e fundit (fen
e krishter). Ky sht vetm nj trillim i gnjeshtrt.
8. Pse, vetm atij i sht shpallur Fjala e Allahut ndrmjet nesh?!
Po, ata dyshojn n Kshilln Time, sepse ende nuk e kan
provuar dnimin Tim.
9. A mos vall, ata kan n dor thesaret e mshirs s Zotit
tnd, t Plotfuqishmit, Dhuruesit?!
10. Apo i tyre sht pushteti i qiejve, i Toks dhe ka midis tyre?!
Ather le t ngjiten me litar (n qiell).

SURJA 38

SD

11. Grupi i tyre (mekasve) sht vetm nj prej ushtrive, t cilat

do t shpartallohen.
12. Edhe para tyre ka prgnjeshtruar populli i Nuhut, fisi Ad
dhe Faraoni - njeriu i hunjve (ku torturonte njerzit),
13. por edhe fisi Themud, edhe populli i Lutit, edhe banort e
Ejketit; ata ishin vrtet ushtri t fuqishme.
14. T gjith ata i quajtn t drguarit gnjeshtar, andaj e merituan
dnimin Tim.
15. Kurse kta (mekasit) presin vetm nj britm (fryrjen e par
t bririt) q nuk do t pushoj274.
16. Ata thon: O Zoti yn, shpejtona pjesn ton (t dnimit)
para Dits s Llogaris!
17. Ti duroje at q thon ata dhe kujtoje robin Ton t fuqishm,
Daudin, q prher i drejtohej Zotit.
18. Ne ia nnshtruam malet q, bashk me t, ti luteshin Allahut,
n mbrmje dhe n mngjes,
19. edhe shpendt e tubuar. T gjith i drejtoheshin Atij.
20. Ne ia forcuam mbretrin dhe i dham menuri e dijeni pr
t gjykuar.
21. A e ke dgjuar historin e dy kundrshtarve, q hipn mbi
murin e faltores s tij?
22. Kur hyn te Daudi, ai u friksua prej tyre. Ata than: Mos u
frikso! Ne jemi dy kundrshtar, nj nga t cilt i ka br
padrejtsi tjetrit, prandaj gjyko me drejtsi dhe mos u shmang
(prej s vrtets), por na udhzo n rrug t drejt.
23. (Njri prej tyre tha:) Ky sht vllai im. Ai ka nntdhjet e
nnt dele, kurse un kam vetm nj dele, andaj m tha: Ma jep
mua at! - dhe m mundi me fjal.
274
Pra, nuk do t pushoj derisa t shuhet gjithka q ndodhet n qiej dhe n
Tok, prve atyre q do Allahu.

SD

SURJA 38

487

24. Daudi tha: Vrtet, ai t ka br padrejtsi q t ka krkuar

delen tnde t vetme, pr ta bashkuar me delet e veta. Shum
bashkpronar i bjn padrejtsi njri-tjetrit, prve atyre q
besojn dhe bjn pun t mira, por ata jan pak. Daudi e
kuptoi, se n t vrtet Ne e kishim vn n prov at, prandaj
krkoi falje nga Zoti i vet, ra n gjunj dhe u prul, duke u
penduar.
25. Pastaj, Ne ia falm kt e ai te Ne do t jet i afrt dhe do t
ket strehim t mir (n jetn tjetr).
26. O Daud, Ne t kemi br mkmbs n Tok, prandaj
gjyko ndrmjet njerzve me drejtsi dhe mos shko pas dshirave
dhe tekave, se ato t largojn nga rruga e Allahut! Me t vrtet,
pr ata q largohen nga rruga e Allahut, ka dnim t ashpr,
ngaq e kan harruar Ditn e Llogaris.

488

27. Ne nuk e kemi krijuar kot qiellin, Tokn dhe far ndodhet
midis tyre. Kjo sht hamendja e jobesimtarve; prandaj mjer
jobesimtart kur t hidhen n zjarr!
28. A ti trajtojm njlloj ata q besojn e bjn vepra t mira
dhe turbulluesit n Tok?! A ti trajtojm njlloj njerzit e
devotshm dhe njerzit e mbrapsht?!
29. Ky (Kuran) sht nj libr i bekuar, q Ne ta kemi zbritur ty
(Muhamed), pr t prsiatur mbi vargjet e tij dhe pr tu kshilluar
me t mendart.
30. Ne i falm Daudit Sulejmanin, nj rob t mrekullueshm. Ai
i drejtohej gjithnj me pendes Zotit!
31. Kur nj pasdite iu paraqitn kuajt kmbshpejt,
32. ai tha: Un shfaqa dashuri m t madhe pr pasurin (kuajt),
sesa pr lutjen ndaj Zotit tim, derisa dielli humbi mbas malit.
33. Mi ktheni ata (kuajt) - e pastaj nisi ti pres me shpat kmbt
dhe qafat e tyre.
34. Ne e vum n prov Sulejmanin dhe vendosm n fronin e
tij nj trup, por ai iu drejtua Zotit
SURJA 38

SD

35. dhe tha: O Zoti im, m fal dhe m dhuro nj pushtet q t

mos e ket askush pas meje! Me t vrtet, Ti je Dhurues i madh!
36. Pastaj, Ne ia nnshtruam atij ern q t frynte me urdhrin e
tij, andej nga t donte ai.
37. (Gjithashtu ia nnshtruam) edhe djajt, ndrmjet t cilve
kishte ndrtues dhe zhyts n uj,
38. si dhe t tjer t lidhur n pranga.
39. (Ne i tham): Kjo sht dhurata Jon pr ty, prandaj jep
lirisht ose mos jep gj prej saj, sepse nuk do t kesh kurrfar
llogarie pr kt!
40. Me t vrtet, ai te Ne do t ket vend t afrt dhe strehim t
mir (n jetn tjetr).
41. Kujtoje robin Ton Ejubin, kur iu lut Zotit t vet: Me t
vrtet, m ka goditur djalli me mundim dhe vuajtje!
42. (Ne iu prgjigjm): Bjeri me kmb toks dhe aty do t
dal nj burim me uj t ftoht pr larje dhe pirje!
43. Ne ia kthyem atij familjen dhe dy her m tepr, si mshir
prej Nesh dhe kshillim pr mendart.
44. (Ne i tham atij): Merr me dorn tnde nj tuf thuprash e
bjeri leht me to (gruas tnde) dhe mos e shkel betimin tnd!275
Ne e gjetm at t durueshm, rob t mrekullueshm. Ai kthehej
vazhdimisht me pendes tek Zoti!
45. Kujto robrit Tan: Ibrahimin, Ishakun dhe Jakubin, t fort
(n besim) dhe largpams.
46. Ne u dhuruam atyre nj virtyt t veant, q ta ken gjithmon
n mend botn e ardhshme.

Sipas komentuesve t Kuranit, gjat kohs q ishte smur, Ejubi (a.s.) u inatos
me t shoqen pr disa shtje dhe u betua q, nse do ta shronte Allahu, ai do
ta godiste gruan njqind her me thupr. Pasi u shrua, Allahu e urdhroi Ejubin
ta prmbushte betimin, por duke e qlluar gruan leht nj her t vetme me nj
tuf prej njqind thuprash.
275

SD

SURJA 38

489

47. Njmend, ata jan tek Ne, nga njerzit m t mir e m t

zgjedhur.
48. Kujtoje edhe Ismailin, Eljesain dhe Dhulkiflin. T gjith ata
kan qen nga besimtart e zgjedhur e t mir.
49. Ky sht nj prkujtim. Vrtet, pr njerzit q ruhen nga
gjynahet, ka kthim t mir (n botn tjetr):
50. n kopshtet e Adnit, dyert e t cilit jan t hapura pr ta.
51. Aty do t prehen e do t knaqen me pem dhe pije t
llojllojshme.
52. Pran tyre do t ket hyrie t dlira e moshatare q nuk
shikojn anash.
53. Kjo ju sht premtuar pr Ditn e Llogaris.
54. Kto jan, njmend, begatit Tona q nuk kan t sosur!

490

55. Kjo sht kshtu (pr besimtart). Kurse pr njerzit e

pabindur, do t ket vrtet nj kthim t keq
56. n Xhehenem, ku do t digjen. Eh, sa vendqndrim i shmtuar
q sht ai!
57. Kjo i pret ata! Le ta shijojn ujin e valuar dhe t qelbt
58. dhe t tjera mundime t llojllojshme, t ngjashme me to.
59. Ne do tu themi prijsve t jobesimtarve: Ky sht nj
grumbull bashk me ju.276 Nuk ka mirseardhje pr ta. Me siguri
q ata do t digjen n zjarr!
60. Pasuesit jobesimtar do tu thon prijsve t tyre: Ah, ju
mos pait lirim e as qetsi! Ju na keni sjell n kt gjendje! Eh,
sa strehim i keq sht ky!
61. Pastaj ata do t thon: O Zoti yn! Atyre q na e prgatitn
kt neve, dyfishojua dnimin n Zjarr!
N fillim do t hidhen n Xhehenem prijsit e jobesimtarve. M pas, do t
hidhen turmat q shkuan pas tyre n mosbesim dhe prijsve do tu thuhet: Ky
sht grumbull bashk me ju.
276

SURJA 38

SD

62. Do t thon: Pse nuk po i shohim njerzit, q ne i quanim t

kqij,
63. dhe i prqeshnim apo na kan humbur sysh?
64. Kjo do t ndodh vrtet. Banort e zjarrit (t Xhehenemit)
do t grinden ndrmjet tyre.
65. Thuaj (o Muhamed): N t vrtet, un jam vetm
paralajmrues. Nuk ka zot tjetr t vrtet prve Allahut, t
Vetmit, Ngadhnjimtarit,
66. Zotit t qiejve e t Toks dhe t gjithkaje q gjendet midis
tyre, t Plotfuqishmit, Falsit t Madh.
67. Thuaj: Ky (Kuran) sht nj mesazh i madh,
68. e megjithat ju nuk po ia vini veshin atij.
69. Un nuk kam pasur asnj dijeni pr Grupin m t Lart, kur
diskutonin mes tyre (pr krijimin e Ademit).
70. Mua m sht shpallur se jam vetm paralajmrues i qart.
71. Kur Zoti yt u tha engjjve: Un do t krijoj nj njeri prej
balte.
72. Kur ti jap trajt dhe ti fryj prej shpirtit Tim, pruljuni n
sexhde atij!,
73. t gjith engjjt s bashku u pruln n sexhde,
74. prve Iblisit; ai u b mendjemadh e nj nga mohuesit.
75. Zoti tha: O Iblis, t pengoi ty q t mos pruleshe n
sexhde para atij q e kam krijuar Vet me duart e Mia? A mos u
bre mendjemadh apo mendon se je nga t lartt?
76. Iblisi tha: Un jam m i mir se ai. Mua m ke krijuar prej
zjarrit, kurse at prej balte.
77. Allahu tha: Ather dil prej Xhenetit! Me t vrtet, ti je i
mallkuar
78. dhe mallkimi Im do t jet mbi ty deri n Ditn e Gjykimit.
SD

SURJA 38

491

79. Ai tha: O Zoti im, m jep afat deri n ditn kur do t

ringjallen ata!
80. Zoti tha: N t vrtet, ty do t t jepet afat
81. deri n nj dit t caktuar (kur i fryhet Surit pr her t par).
82. Ai tha: Betohem n madhrin Tnde se un do ti mashtroj
ata t gjith,
83. prve robrve t Tu t sinqert!
84. Zoti tha: E vrteta sht - dhe Un them vetm t vrtetn
85. se, do ta mbush Xhehenemin me ty dhe me t gjith ata q t
pasojn ty!
86. Thuaj (o Muhamed): Un prej jush nuk krkoj kurrfar
shprblimi pr kt (Kuran) e as pretendoj t jem dika q sjam.
87. N t vrtet, ky Kuran sht kshill pr tr botn!

492

88. Dhe ju me siguri q do ta merrni vesh t vrtetn shum

shpejt!

SURJA
39 38
SURJA

EZ-ZUMER
SD

39

SURJA EZ-ZUMER
Mekase - 75 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Ky Libr sht shpallur nga Allahu i Plotfuqishm dhe i

Gjithdijshm!
2. Njmend, Ne ta kemi zbritur ty Librin me t vrtetn. Andaj
adhuro vetm Allahun me prkushtim t iltr pr T!
3. Vetm Allahut i takon adhurimi i vrtet. Sa pr ata q marrin
mbrojts t tjer, prve Tij, duke thn: Ne u lutemi atyre
vetm q t na afrojn tek Allahu, Allahu me siguri q do ti
gjykoj pr mospajtimet q kan patur. Vrtet, Allahu nuk e
udhzon at q sht gnjeshtar e mohues.
4. Sikur t donte Allahu t merrte nj bir, Ai do t zgjidhte k t
plqente prej krijesave t Veta. Qoft i lartsuar Ai nga kjo gj!
Ai sht Allahu, i Vetmi dhe Ngadhnjimtari!
5. Ai i ka krijuar qiejt dhe Tokn pr t shpallur t Vrtetn. Ai e
bn natn t kaloj n dit dhe ditn n nat, Ai e ka nnshtruar
Diellin dhe Hnn. T gjitha lvizin pr nj koh t caktuar. Vrtet,
Ai sht i Plotfuqishm dhe Fals i Madh!
6. Ai ju krijoi prej nj njeriu t vetm; pastaj, prej tij krijoi shoqen
e tij. Ai ka krijuar pr ju tet ifte bagtish277. Ai ju krijon n
barqet e nnave tuaja, faz pas faze n nj errsir t trefisht. Ky
sht Allahu - Zoti juaj; Atij i prket i tr pushteti; nuk ka zot
tjetr t vrtet prve Tij. Ather, si sht e mundur q largoheni
prej Tij?!

277

Dy prej deveve, dy prej lopve, dy prej dhenve dhe dy prej dhive.

EZ-ZUMER

SURJA 39

493

7. Nse ju e mohoni At, dijeni se Allahu sht vrtet i pavarur

prej jush. Megjithat, Ai nuk sht i knaqur me mosmirnjohjen
e robrve t Tij, por knaqet me ju, nse e falnderoni. Asnj
gjynahqar nuk do ti mbart gjynahet e tjetrit. Pastaj, do t ktheheni
te Zoti juaj e Ai do tju njoftoj pr at q keni br, sepse Ai e
di vrtet se keni n zemrat tuaja.
8. Kur njeriun e godet nj e keqe, ai i lutet Zotit t vet, duke iu
drejtuar me pendes. E kur atij i vjen nj e mir prej Zotit, ai
harron se pr far ishte duke u lutur m par dhe sajon zota t
tjer t barabart me Allahun, pr ti larguar t tjert nga rruga e
Tij. Thuaj (o Muhamed)278: Knaqu pak me mosbesimin tnd!
Ti, me siguri, do t jesh nga banort e zjarrit!

494

9. A mund t krahasohet ai q falet natn, duke br sexhde dhe

duke qndruar n kmb e q ruhet prej jets tjetr dhe shpreson
n mshirn e Zotit t tij (me jobesimtarin)?! Thuaj: A jan t
barabart ata q din dhe ata q nuk din?! Vetm mendart i
pranojn kshillat!
10. Thuaj: O robr besimtar (t Allahut), friksojuni Zotit tuaj!
Ata q bjn mir n kt jet, do t ken t mira. Toka e Allahut
sht e gjer. Vetm ata q jan t durueshm, do t shprblehen
pa mas.
11. Thuaj: Un jam urdhruar q ta adhuroj Allahun me
prkushtim t sinqert.
12. Un jam urdhruar t jem i pari nga ata q i nnshtrohen Atij.
13. Thuaj: Un i trembem vrtet dnimit t Dits s madhe,
nse nuk i bindem Zotit tim.
14. Thuaj: Vetm Allahun e adhuroj me besimin tim t plot e
t sinqert,
15. kurse ju adhuroni k t doni n vend t Tij! Thuaj: T
humburit e vrtet jan ata q do t humbin veten dhe familjen
e tyre n Ditn e Kiametit. Ja, kjo sht humbja e qart!
278

Pra, thuaji ktij lloj njeriu.

SURJA 39

EZ-ZUMER

16. Ata do t mbulohen me shtresa zjarri nga sipr dhe nga

posht. Me kt, Allahu i tremb robrit e Vet. O robrit e Mi,
m kini frik Mua!
17. Le t gzohen ata q shmangen nga adhurimi i idhujve e
kthehen nga Allahu! Pra, jepu lajme t gzueshme robrve t Mi,
18. t cilt, pasi i dgjojn fjalt (q u thuhen), ndjekin at q
sht m e mira prej tyre. Kta jan ata q Allahu i ka udhzuar
n rrug t drejt; kta jan mendart.
19. Vall, a mund ta udhzosh ti (o Muhamed) at q meriton t
dnohet dhe a mund ta shptosh at q gjendet n Zjarr?!
20. Ndrkaq, ata q i friksohen Zotit, do t ken dhoma t
ngritura mbi njra-tjetrn, pran t cilave rrjedhin lumenj. Ky
sht premtimi i Allahut; Allahu nuk e shkel premtimin e Vet.
21. A nuk e sheh se si Allahu e zbret ujin nga qielli dhe e bn at
t buroj nga toka? Nprmjet tij Ai nxjerr bim t llojllojshme,
ngjyrash t ndryshme, t cilat, m pas thahen e zverdhen dhe
pastaj Ai i thrrmon. Me t vrtet, n t gjitha kto ka kshilla
pr ata q jan t menur.
22. A sht njlloj si ai q Allahu ia ka hapur kraharorin pr t
pranuar Islamin, duke qen kshtu n dritn e Zotit t vet, (ashtu
edhe ai q e ka zemrn t mbyllur ndaj besimit?!) Prandaj, mjer
ata q e kan zemrn t pandjeshme, kur prmendet Allahu!
Njerz t till jan n humbje t qart!
23. Allahu ka shpallur Fjaln m t bukur (Kuranin) n formn e
nj libri, pjest e t cilit i ngjasojn njra-tjetrs dhe prsriten.
Prej tij u rrqethet lkura atyre q i friksohen Zotit t tyre e,
mandej qetsohen lkura dhe zemrat e tyre, kur prmendet
Allahu. Ky Libr sht udhzim i Allahut. Nprmjet tij Allahu
udhzon k t doj. Ndrsa at q Allahu e shpie n humbje,
smund ta udhzoj kush.
24. A sht njsoj si ai q do ta vuaj me fytyrn e vet dnimin e
rnd n Ditn e Kiametit, (ashtu edhe ai q sht i shptuar)?!
Keqbrsve do tu thuhet: Shijoni at q keni fituar!
EZ-ZUMER

SURJA 39

495

25. Edhe ata q ishin para tyre i quajtn gnjeshtar (t drguarit),

prandaj atyre u erdhi dnimi prej nga nuk e prisnin.
26. Allahu i poshtroi ata q n kt jet, por dnimi i jets tjetr
do t jet m i madh! Ve sikur ta dinin!
27. Vrtet, Ne u kemi sjell njerzve shembuj n kt Kuran pr
do gj, pr tua vn veshin.
28. Ne e kemi shpallur Kuranin n gjuhn arabe dhe pa asnj
kundrthnie, me qllim q ata ta ruajn veten nga e keqja.
29. Dgjojeni kt shembull q ka sjell Allahu! Jan dy njerz:
njri ka shum bashkpronar q e kundrshtojn njri-tjetrin,
ndrsa tjetri ka vetm nj pronar, t cilit i prkushtohet. A jan t
njjt ata n krahasim?! Lavdruar qoft Allahu, por shumica e
tyre nuk e din kt!
30. Sigurisht q ti (o Muhamed) do t vdessh nj dit e, sigurisht
q edhe ata do t vdesin.

496

31. Pastaj, n Ditn e Gjykimit, ju do t grindeni para Zotit tuaj!

32. Kush sht m i keq se ai q trillon gnjeshtra pr Allahun
dhe hedh posht t Vrtetn (Kuranin), kur ajo i vjen atij?! A nuk
sht Xhehenemi streh pr mohuesit?!
33. Ata, q e shpallin t Vrtetn dhe q i besojn asaj, pikrisht
ata jan t prkushtuarit q i friksohen Zotit.
34. Ata do t ken far t duan te Zoti i tyre. Ky sht shprblimi
pr punmirt.
35. Allahu do tua fal atyre veprat m t kqija q kan br dhe
do ti shprblej sipas veprave m t mira q kan br.
36. A nuk i mjafton Allahu robit t Vet?! Ata t friksojn ty (o
Muhamed) me zota t tjer, prve Tij. At q Allahu e shpie n
humbje, nuk mund ta udhzoj kush.
37. Ndrsa at q e udhzon Allahu, askush nuk mund ta shpjer
n humbje. A nuk sht Allahu i Plotfuqishm dhe i Zoti pr tu
hakmarr?!
SURJA 39

EZ-ZUMER

38. Nse ti (o Muhamed) i pyet ata (mekasit pagan) se kush i ka

krijuar qiejt dhe Tokn, me siguri q do t t thon: Allahu.
Thuaju: Si mendoni, nse Allahu dshiron t m shkaktoj
ndonj dm, a mund ta largojn at idhujt q ju i adhuroni krahas
Tij?! Po nse Ai dshiron t m mshiroj, a mund ta pengojn
ata mshirn e Tij?! Thuaju: Mua m mjafton Allahu. Tek Ai le
t mbshteten ata q krkojn mbshtetje.
39. Thuaj: O populli im! Veproni sipas mnyrs suaj, edhe un
do t veproj sipas simes! Shum shpejt do ta merrni vesh,
40. se kush do t marr nj dnim poshtrues dhe ndshkim t
prhershm!
41. Ne ta kemi zbritur ty Librin me t vrtetn pr t udhzuar
njerzit. Kush shkon n rrug t drejt, ai e ka pr t mirn e vet,
ndrsa kush e humb kt rrug, ai humb n dm t vet. Ti (o
Muhamed) nuk je prgjegjs pr ata.
42. Allahu ua merr shpirtrat atyre q u ka ardhur asti i vdekjes
dhe atyre q nuk kan vdekur, por q jan n gjum. Pastaj Ai
ndal shpirtin e atij q i sht caktuar vdekja, ndrsa t tjerve ua
l deri n nj koh t caktuar. Me t vrtet, kto jan shenja pr
njerzit q mendojn.
43. A zgjedhin ata, prve Allahut, ndrmjetsues t tjer (q
gjoja do ti afrojn pran Allahut)?! Thuaj: Vall, a i merrni edhe
pse nuk kan asgj n dor dhe nuk kuptojn?!
44. Thuaju: Ndrmjetsimi sht i gjithi n duart e Allahut; Atij
i takon pushteti i qiejve dhe i Toks e pastaj tek Ai do t ktheheni.
45. Kur prmendet vetm Allahu, zemrat e atyre q nuk besojn
n jetn tjetr neveriten, ndrsa, kur prmenden t tjert, prve
Allahut, ata menjher gzohen.
46. Thuaj: O Zoti im, Krijues i qiejve dhe i Toks, Njohs i s
dukshmes e i t padukshmes, Ti do t gjykosh mes robrve t
Tu pr kundrshtit q kan pasur!

EZ-ZUMER

SURJA 39

497

47. Sikur keqbrsit t kishin do gj q gjendet n Tok, dhe po

kaq m tepr, t gjitha kto do ti flijonin (pr t shptuar) prej
dnimit t ashpr n Ditn e Kiametit. Ather, do t prballen
me at q nuk e kan llogaritur,
48. do tu shfaqen atyre t kqijat q kan br dhe do ti kaploj
ajo t ciln e prqeshnin.
49. Kur njeriut i bie ndonj e keqe, ai na lutet Neve; por, kur pas
ksaj, i ofrojm nj t mir prej Nesh, ai thot: Kjo m sht
dhn vetm pse kam ditur. Nuk sht kshtu! Kjo sht vetm
nj sprov, por shumica e tyre nuk e din.
50. Kshtu thoshin edhe ata q ishin para tyre, prandaj nuk patn
dobi nga ajo q patn fituar.
51. Prandaj ata i goditi dnimi i t kqijave q kishin punuar. Por,
edhe keqbrsve prej ktyre279 do tu bjer dnimi pr t kqijat,
q kan br e nuk do t mund ti ikin atij.

498

52. A nuk e din ata se Allahu ia shton apo ia pakson riskun kujt
t doj?! Vrtet, n kt ka shenja pr njerzit q besojn.
53. Thuaj: O robrit e Mi, q i keni br keq vetes me gjynahe,
mos e humbni shpresn n mshirn e Allahut! Allahu, me siguri,
i fal t gjitha gjynahet. Vrtet, Ai sht Falsi i madh dhe
Mshirploti.
54. Kthehuni tek Zoti juaj dhe nnshtrojuni Atij, para se tju vij
dnimi, sepse ather nuk do t mund tju ndihmoj kush.
55. Ndiqni m t mirn e asaj q ju sht shpallur nga Zoti juaj,
para se tju vij dnimi papritmas, pa e ndier at,
56. q t mos thot njeriu: Mjer pr mua q nuk i kam kryer
detyrimet ndaj Allahut, madje, edhe jam tallur!
57. Ose t thot: Sikur Allahu t m kishte udhzuar, do t isha
br njeri i devotshm.

279

D.m.th. idhujtarve t Meks.

SURJA 39

EZ-ZUMER

58. Ose t thot, kur ta shoh dnimin: Ah, sikur t ishte e

mundur pr tu kthyer edhe nj her e t bhesha njeri i mir!
59. (Allahu do tu thot): Me t vrtet, juve ju erdhi shpallja
Ime (Kurani), por nuk besuat dhe u bt mendjemdhenj e
jobesimtar.
60. N Ditn e Kiametit do ti shihni ata q kan trilluar gnjeshtra
pr Allahun, me fytyra t nxira. Vall, a nuk sht Xhehenemi
vend pr ata q jan mendjemdhenj?!
61. Por Allahu do ti shptoj ata q jan ruajtur me t mirat e
bra, prandaj ata nuk do ti prek e keqja e as nuk do t pikllohen.
62. Allahu sht Krijuesi i do gjje dhe Ai sht Mbikqyrs i
do gjje.
63. T Tij jan elsat e qiejve e t Toks! Sa pr ata q i mohojn
shpalljet e Allahut, ata jan t humbur!
64. Thuaju atyre: Vall, ju po m urdhroni q t adhuroj dik
tjetr, prve Allahut, o t paditur?!
65. Me t vrtet, t sht shpallur ty (o Muhamed), si dhe atyre
q kan qen para teje: Nse i shoqron Allahut dika tjetr (n
adhurim), me siguri q punt e tua do t zhvlersohen dhe do t
jesh ndr t humburit.
66. Prandaj, adhuro vetm Allahun dhe bhu falnderues!
67. Ata nuk e kan vlersuar si duhet fuqin e Allahut. N Ditn
e Kiametit, e tr Toka do t jet n grushtin e Tij, ndrsa qiejt
do t mbshtillen nn t djathtn e Tij. Qoft i lavdruar Ai dhe
i lartsuar mbi idhujt q ia shoqrojn Atij (n adhurim)!
68. Kur do ti fryhet Surit, do t vdesin t gjith ata q gjenden
n qiej dhe n Tok, prve atyre q do Allahu; pastaj do t
fryhet pr t dytn her n Sur dhe ata prnjher do t ngjallen
e do t presin.
69. Dhe Toka do t shndris me dritn e Zotit t vet dhe do t
vendoset Libri (i veprave). Pastaj do t sillen profett dhe
EZ-ZUMER

SURJA 39

499

dshmitart e ata do t gjykohen me drejtsi, e nuk do tu bhet

asnj padrejtsi.
70. Secilit do ti jepet shprblimi pr at q ka br, sepse Ai e di
m s miri se far kan punuar.
71. Jobesimtart do t shtyhen grupe-grupe n Xhehenem dhe,
kur t arrijn atje, do t hapen dyert e tij dhe rojtart do tu
thon atyre: A nuk ju kan ardhur t drguar midis jush, t cilt
ju lexonin shpalljen e Zotit tuaj e ju trhiqnin vrejtjen pr takimin
e ksaj dite?! Mohuesit do t thon: Po, sht e vrtet! E
kshtu prmbushet fjala e Allahut pr dnimin e mohuesve.
72. Atyre u thuhet: Hyni n portat e Xhehenemit, ku do t
qndroni gjithmon! Sa vend i shmtuar q sht ai pr
mendjemdhenjt!

500

73. Ndrsa ata q i jan friksuar Zotit t tyre, do t ohen

grupe-grupe n Xhenet. Kur ti afrohen atij, dyert e tij do t
hapen e rojtart e tij do tu thon atyre: Shptimi qoft mbi ju!
Ju keni qen njerz t mir, andaj hyni n t dhe qndroni
prgjithmon!
74. Ata do t thon: Lavdi Allahut, q prmbushi premtimin e
Vet e na dha n trashgim Xhenetin, ku t vendosemi si t duam!
Sa i mrekullueshm sht shprblimi i atyre q kan punuar drejt!
75. Do ti shohsh engjjt t tubuar rreth Fronit, duke lavdruar
me falnderim Zotin e tyre. Njerzimi do t gjykohet me drejtsi
dhe t gjith do t thon: Falnderimi qoft pr Allahun, Zotin
e botve!

SURJA 40
39

EL-GFIR
EZ-ZUMER

40

SURJA EL-GFIR
Mekase - 85 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. H, Mm.
2. Shpallja e ktij Libri sht prej Allahut, t Plotfuqishmit dhe t
Gjithdijshmit,
3. Falsit t gjynaheve dhe Pranuesit t pendimit, q dnon ashpr,
si dhe Zotruesit t t mirave. Nuk ka zot tjetr t vrtet prve
Tij dhe tek Ai do t kthehen t gjith.
4. Askush nuk i v n dyshim shpalljet e Allahut, prve atyre q
nuk besojn, prandaj mos t mashtroj ty bredhja e tyre npr
bot.
5. N t vrtet, edhe para tyre280 i mohoi (shpalljet dhe mrekullit
e Allahut) populli i Nuhut. E po ashtu edhe grupet e tjera pas tij.
Secili popull u prpoq ta mundonte t drguarin e vet dhe ta
mohonte t vrtetn me kundrshtime t rreme, andaj Un i
dnova ata. Eh, si ka qen dnimi Im!
6. Dhe kshtu, Fjala e Zotit tnd do t prmbushet pr
jobesimtart: ata do t jen vrtet banor t Zjarrit.
7. Ata (engjj), q e mbajn Fronin dhe ata q jan rreth tij, e
madhrojn Zotin e tyre me falnderim dhe i besojn Atij. Ata
lypin falje pr besimtart, duke thn: O Zoti yn, Ti prfshin
do gj me mshirn dhe dijenin Tnde, prandaj fali ata q jan
penduar e q ndjekin rrugn Tnde dhe ruaji ata prej dnimit t
Zjarrit flakrues!

280

D.m.th. paganve t Meks.

EL-GFIR

SURJA 40

501

8. O Zoti yn, shpjeri ata n kopshtet e Adnit, t cilat ua ke

premtuar, s bashku me t devotshmit prej prindrve t tyre,
bashkshorteve t tyre dhe pasardhsve t tyre! Ti je i Plotfuqishmi
dhe i Urti.
9. Dhe shptoji ata nga e keqja! At q Ti e shpton nga e keqja
at Dit, Ti e ke mshiruar; e ky, me t vrtet, sht shptimi i
madh!
10. Atyre q kan mohuar, do tu thuhet: Urrejtja e Allahut ndaj
jush sht m e madhe se urrejtja juaj ndaj vetvetes, kur jeni
thirrur n besim, por keni mohuar.
11. Ata do t prgjigjen: O Zoti yn, na ke br t vdesim dy
her dhe na ke ngjallur dy her. Tani i pranojm gjynahet tona.
Prandaj, a ka ndonj rrugdalje (nga Xhehenemi)?

502

12. Atyre do tu thuhet: Ju keni psuar kt fat, sepse, kur thirrej

Allahu i Vetm, ju mohonit, por, kur i shoqrohej Atij dika
tjetr (n adhurim), ju besonit. Sot gjykimi i prket vetm Allahut,
t Lartit e t Madhrishmit.
13. sht Ai q ju tregon shenjat e Tij dhe ju zbret riskun prej
qiellit. Por askush nuk e kujton kt, prve atyre q kthehen tek
Ai t penduar.
14. Andaj, lutjuni Allahut me adhurim t sinqert pr T, edhe
nse kt e urrejn jobesimtart!
15. Ai sht zotrues i cilsive m t larta dhe Zoti i Fronit. Ai e
drgon Shpalljen me urdhrin e Tij tek ata, q ka zgjedhur prej
robrve t Vet, pr ti paralajmruar pr Ditn e Takimit me
At;
16. pr Ditn, kur ata do t paraqiten t zbuluar, kur asgj e tyre
nuk do t jet e fsheht pr Allahun. Kujt i prket pushteti i asaj
dite? Allahut, t Vetmit, Ngadhnjimtarit!
17. At dit, do njeri do t shprblehet sipas asaj q ka punuar;
at dit nuk ka padrejtsi! Allahu, me t vrtet, sht i shpejt n
llogari.
SURJA 40

EL-GFIR

18. Paralajmroji ata pr Ditn e afrt t Gjykimit, kur zemrat

do tu vijn deri n fyt prej pikllimit. Pr njerzit e kqinj nuk ka
asnj mik t afrt dhe as ndrmjetsues t pranueshm.
19. Allahu e di shikimin e prvjedhur t syrit dhe at q fsheh
zemra.
20. Ai gjykon me drejtsi, ndrsa idhujt t cilve u luten, prve
Tij, nuk gjykojn asgj. Vrtet, Allahu dgjon dhe sheh do gj.
21. A nuk kan udhtuar ata281 npr bot, q t shohin se si ka
qen fundi i atyre q kan jetuar m par, kombe shum her
m t fuqishm dhe me m shum gjurm (prmendore,
ndrtime) se kta? Allahu i dnoi pr shkak t gjynaheve t tyre
dhe ata nuk patn asknd q ti mbronte prej dnimit t Allahut.
22. Kjo ndodhi, sepse atyre u vinin t drguarit me prova t
qarta, por ata nuk u besonin, prandaj Allahu i dnoi. Vrtet q
Ai sht i Fuqishm dhe ndshkon ashpr.
23. M par Ne e drguam Musain me mrekullit Tona dhe me
nj autoritet t qart
24. te Faraoni, Hamani dhe Karuni, por ata than: Ky sht
magjistar dhe gnjeshtar!
25. Dhe, kur ai u solli atyre t Vrtetn prej Nesh, ata than:
Vritini djemt e atyre q i kan besuar atij dhe lrini t gjalla
vajzat e tyre! Por kurthet e mohuesve jan t dnuara t dshtojn.
26. Faraoni tha: M lini ta vras Musain e ai le ta thrras n
ndihm Zotin e vet. Un vrtet druhem mos ai do tjua ndryshoj
fen tuaj ose do t shkaktoj trazira n Tok.
27. Musai tha: Un i lutem Zotit Tim dhe Zotit tuaj pr t m
mbrojtur prej do mendjemadhi, q nuk beson n Ditn e
Llogaris!
28. Por nj njeri besimtar, nga t afrmit e Faraonit, i cili fshihte
besimin e vet, tha: Vall, do t vrisni nj njeri vetm se thot
281

Pagant e Meks.
EL-GFIR

SURJA 40

503

Allahu sht Zoti im, ndrkoh q ai ju ka sjell shenja t qarta

prej Zotit tuaj?! Nse sht gnjeshtar, atij i prket dnimi i
gnjeshtrs s vet e, nse sht i drejt, ather juve do tju godas
dika prej asaj me t ciln ju krcnohet ai. Vrtet, Allahu nuk e
udhzon n rrug t drejt at q e tepron me t kqija dhe sht
gnjeshtar.
29. O populli im, sot juve ju prket pushteti i Toks, por kush
do t na mbroj nga dnimi e Allahut, kur ai t na bjer neve?
Faraoni tha: Un ju tregoj vetm at q shoh dhe ju udhzoj
vetm n rrugn e drejt.
30. Ather, ai q ishte besimtar tha: O populli im, un druaj q
do tju arrij dnimi si popujve t mparshm,
31. ashtu si ka qen pr popullin e Nuhut, pr fiset Ad e Themud
dhe pr breznit pas tyre. Allahu nuk synon padrejtsi pr robrit
e Vet.

504

32. O populli im, un i druhem vrtet Dits, kur do t thrrisni

njri-tjetrin,
33. Dits kur, nga frika do t ikni prapa, pa pasur asknd q tju
mbroj nga dnimi i Allahut. At q Allahu e shpie n humbje,
nuk mund ta udhzoj kush.
34. Shum koh m par, juve ju pati ardhur Jusufi me prova t
qarta, por ju vazhdimisht dyshonit n at q ju kishte sjell ai. E,
kur ai vdiq, ju that: Allahu nuk do t nis m t drguar pas
tij! Ja, kshtu Allahu e shpie n humbje doknd q e kalon
kufirin n t kqija dhe dyshon.
35. Ata q i kundrshtojn shpalljet e Allahut, pa pasur asnj
prov, jan t urryer n syt e Allahut dhe n syt e atyre q
besojn. Kshtu, Allahu ia vulos zemrn do mendjemadhi e
dhunuesi.
36. Dhe Faraoni tha: O Haman, ndrtoma nj kull q ti arrij
rrugt,

SURJA 40

EL-GFIR

37. rrugt e qiellit e t shoh Zotin e Musait, sepse jam i bindur se

ai (Musai) gnjen. Kshtu, Faraonit iu dukn t bukura veprat
e tij t shmtuara dhe u shmang nga rruga e drejt, por dredhia
e tij e oi vetm n rrnim.
38. Ai q ishte besimtar tha: O populli im, m pasoni, q un
tju udhzoj n rrugn e drejt!
39. O populli im, n t vrtet, jeta e ksaj bote sht vetm
knaqsi e prkohshme, ndrsa jeta tjetr sht Shtpi e
prhershme.
40. Ata q bjn vepra t kqija, do t dnohen vetm sipas
veprave t bra; ndrsa ata q besojn dhe bjn vepra t mira,
qofshin meshkuj apo femra, do t hyjn n Xhenet. Aty do t
begatohen pa kufizim.
41. O populli im, sht kjo, un ju thrras n shptim, ndrsa ju
m thrrisni n zjarr?!
42. Ju m thrrisni q t mohoj Allahun dhe ti shoqroj Atij (n
adhurim) zota t tjer, pr t cilt nuk di asgj, ndrsa un ju bj
thirrje t adhuroni t Plotfuqishmin, Falsin e Madh.
43. Pa dyshim, zotave drejt t cilve m ftoni ju, nuk mund tu
lutesh, as n kt bot, as n tjetrn; kthimi yn sht tek Allahu.
Ata q e teprojn me t kqija, do t jen banor t Zjarrit.
44. Ju s shpejti do ta kujtoni at q po ju them! Un shtjen
time ia l Allahut, sepse Ai i sheh vrtet robrit e Vet.
45. Dhe Allahu e ruajti at prej t kqijave dhe kurtheve t tyre,
ndrsa ithtart e Faraonit i kaploi dnimi i vrazhd.
46. Ata do t ohen para Zjarrit n mngjes dhe mbrmje (n
jetn e varrit) e, kur t arrij Ora (e Kiametit), do t thuhet:
Hidhni ithtart e Faraonit n dnimin m t rnd!
47. Dhe, kur t grinden n Zjarr, t dobtit do tu thon eprorve
q madhshtoheshin: Ne ishim ithtart tuaj, ndaj, a mund t
shmangni prej nesh nj pjes t dnimit ton?

EL-GFIR

SURJA 40

505

48. Ata q madhshtoheshin, do t thon: T gjith ne jemi n

zjarr. Allahu tashm i ka gjykuar robrit e Tij.
49. Dhe ata q gjenden n zjarr, do tu thon rojtarve t
Xhehenemit: Lutjuni Zotit tuaj q t na lehtsoj dnimin, qoft
vetm nj dit!
50. Ata do t prgjigjen: Vall, a nuk ju kan sjell t drguarit
tuaj prova t qarta? Ata do t thon: Po, sht vrtet. Do tu
thuhet: Ather thrrisni pr ndihm! Por thirrjet e tyre do t
jen t kota.
51. Sigurisht, Ne do ti ndihmojm t drguarit Tan dhe
besimtart, si n jetn e ksaj bote, ashtu edhe n Ditn, kur do
t sillen dshmitart.
52. At Dit, keqbrsve nuk do tu bj dobi shfajsimi i tyre.
Ata i pret mallkimi dhe nj vendbanim i shmtuar.

506

53. Ne i kemi dhn Musait udhzimin Ton dhe u kemi dhn

n trashgim bijve t Izraelit Librin,
54. si udhrrfyes dhe kshill pr mendart.
55. Andaj, bhu i durueshm ti (o Muhamed!), sepse, pa dyshim,
premtimi i Allahut sht i vrtet. Lutju Zotit pr faljen e gjynaheve
t tua dhe lartsoje Zotin tnd me falnderim, n mbrmje dhe
mngjes!
56. Ata q polemizojn pr shpalljet e Allahut, pa pasur kurrfar
prove, kan n zemrat e tyre vetm mendjemadhsi, e cila nuk
do ti shpjer n qllimin e tyre. Prandaj krko mbrojtje prej
Allahut! Me t vrtet, Ai i dgjon t gjitha dhe i sheh t gjitha.
57. Krijimi i qiejve dhe i Toks sht m i madh se krijimi i
njerzve, por shumica e njerzve nuk e di.
58. Nuk jan njsoj i verbri dhe ai q sheh; as ai q beson e bn
vepra t mira nuk sht i barabart me at q bn keq. Sa pak q
mendoni!

SURJA 40

EL-GFIR

59. Sigurisht q Ora (e Kiametit) do t vij! Pr kt ska dyshim,

por shumica e njerzve nuk besojn.
60. Zoti juaj ka thn: Lutmuni Mua, se do tju prgjigjem! Me
t vrtet, ata q tregohen mendjemdhenj e nuk duan t M
adhurojn, do t hyjn n Xhehenem t poshtruar!
61. Allahu e ka br natn q ju t pushoni, ndrsa ditn e ka
br t ndritshme pr t par. Vrtet, Allahu sht Dhurues i
madh ndaj njerzve, por shumica e tyre nuk jan mirnjohs.
62. Ja, ky sht Allahu, Zoti juaj, Krijues i gjithkaje. Ska zot
tjetr t vrtet prve Tij. Ather, si largoheni prej Tij?!
63. Kshtu largohen ata q i mohojn shenjat e Allahut.
64. Allahu sht Ai q jua ka br Tokn vendbanim e qiellin
kulm, ju ka dhn form e jua ka prsosur at dhe ju ka furnizuar
me ushqime t mira. Ja, ky sht Allahu, Zoti juaj. Qoft i lartsuar
Allahu, Zoti i botve!
65. Ai sht i Prjetshmi, ska zot tjetr t vrtet prve Tij.
Prandaj lutjuni vetm Atij, duke iu drejtuar me adhurim t
sinqert. Qoft i lavdruar Allahu, Zoti i botve!
66. Thuaj (o Muhamed!): Mua m sht ndaluar t adhuroj at
q adhuroni ju, prpos Allahut, pasi m kan ardhur prova t
qarta prej Zotit tim e m sht urdhruar q ti nshtrohem Zotit
t botve.
67. sht Ai q ju ka krijuar prej dheut, pastaj prej piks s fars
e pastaj prej droks s gjakut. Ai ju bn q t lindni si foshnje,
pastaj t arrini moshn e pjekuris e pastaj t bheni pleq (ndonse
disa prej jush vdesin m hert), me qllim q t plotsoni afatin
q ju sht caktuar t jetoni dhe q t arrini t kuptoni.
68. sht Ai q ka n dor jetn dhe vdekjen. Kur Ai vendos
dika, vetm thot pr t: Bhu! dhe ajo menjher bhet.
69. A i sheh ata q polemizojn pr shpalljet e Allahut, se si
largohen nga rruga e drejt?

EL-GFIR

SURJA 40

507

70. Ata q kan mohuar Librin dhe mesazhet q i kemi sjell me

t drguarit Tan, do ta marrin vesh t vrtetn,
71. kur tu vihen vargoj n qaf dhe t sillen me zinxhir
72. n uj t val e pastaj t digjen n zjarr.
73. Pastaj atyre do tu thuhet: Ku jan ata q i adhuronit,
74. n vend Allahut? Ata do t prgjigjen: Na kan braktisur.
Vrtet, ne nuk paskemi adhuruar asgj m par! Ja, kshtu Allahu
i shpie mohuesit n humbje.
75. Ky dnim sht pr shkak se gzoheshit n tok, pa kurrfar
t drejte dhe ngaq keni qen t ndrkryer.
76. Hyni n dyert e Xhehenemit pr t qndruar prher n t!
Sa i shmtuar q sht vendbanimi i mendjemdhenjve!

508

77. Andaj, bhu i durueshm, se premtimi i Allahut, me siguri q

do t prmbushet. E, nse t tregojm ty (o Muhamed) dika
nga dnimi q u kemi premtuar atyre apo nse t lm t vdessh
para ksaj, ata te Ne do t kthehen gjithsesi.
78. Edhe para teje (o Muhamed) Ne kemi nisur t drguar, pr
disa prej t cilve t kemi treguar ty e pr disa t tjer nuk t
kemi treguar. Asnj i drguar nuk mund t sjell ndonj mrekulli,
vese me lejen e Allahut. Dhe kur t vij urdhri i Allahut, do t
gjykohet me drejtsi e ather, jobesimtart kokfort do t
shkatrrohen.
79. Allahu sht Ai q ka krijuar pr ju kafsht, n mnyr q
disa prej tyre ti shaloni e disa t tjera ti prdorni pr ushqim.
80. Ju prfitoni prej tyre n shum mnyra; ato ju ojn ku t
keni nevoj, duke ju mbartur npr tok, si ju mbartin anijet
npr det.
81. Dhe Ai ju tregon shenjat e Tij (q tregojn se Ai sht Nj
Zot i Vetm), prandaj cilat shenja t Allahut i mohoni ju?!
82. Vall, a nuk kan udhtuar ata npr bot, pr t par se si ka
qen fundi i atyre, q kan jetuar m par? Ata kan qen m t
SURJA 40

EL-GFIR

shumt, m t fort dhe kan ln m shum gjurm n Tok,

por nuk u ka br aspak dobi ajo q kishin fituar.
83. Kur t drguarit e tyre iu solln prova t qarta, ata u mburrn
me diturin q zotronin vet; por shum shpejt i goditi ajo, me
t ciln talleshin.
84. Dhe, kur pan dnimin Ton, ata than: Tani ne nuk besojm
n asknd tjetr ve Allahut dhe i mohojm idhujt q ia
shoqronim Atij (n adhurim).
85. Por besimi i tyre nuk u solli kurrfar dobie, kur pan dnimin
Ton. I till sht ligji i Allahut, q ka vepruar gjithmon midis
robrve t Tij. T humbur kan qen jobesimtart.

509

EL-GFIR

SURJA 40

41

SURJA FUSSILET
Mekase - 54 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. H, Mm.
2. Kjo sht Shpallje prej t Gjithmshirshmit, Mshirplotit.
3. Ky sht nj Libr, vargjet e t cilit jan shtjelluar qart, nj
Kuran n gjuhn arabe, pr njerzit me dije.
4. Ai sjell lajme t mira dhe paralajmrime, por shumica e njerzve
ia kthejn shpinn dhe largohen pa e dgjuar.

510

5. Ata thon: Ajo pr t ciln ti na thrret, nuk i arrin zemrat

tona, sepse ato jan t mbrojtura mir. Vesht tan jan t shurdhr
e midis nesh e teje ka perde. Prandaj ti vepro si t duash, se edhe
ne kshtu do t veprojm.
6. Thuaj (o Muhamed!): N t vrtet, un jam vetm nj njeri
si ju. Mua m sht shpallur q Zoti juaj sht nj Zot i Vetm,
andaj ecni n rrugn e drejt q t on tek Ai dhe krkoni falje
prej Tij! Mjer ata t cilt i shoqrojn Atij zota t tjer,
7. e t cilt nuk japin zeqatin dhe nuk besojn n jetn tjetr!
8. Ndrsa ata q besojn dhe bjn vepra t mira, sigurisht q
do t ken shprblim t pandrprer.
9. Thuaj: Vall, a me t vrtet ju e mohoni At, i cili e ka krijuar
Tokn n dy dit dhe sajoni zota t barabart me At?! Ai sht
Zoti i botve!
10. Ai krijoi n Tok male t palvizshme q ngrihen lart, e bekoi
at dhe prcaktoi n t furnizimin (pr banort) e saj me mas
pr katr dit; ky sht shpjegimi pr t gjith ata q pyesin.

SURJA 41

FUSSILET

11. Pastaj Ai iu kthye qiellit, q ishte n gjendje mjegullire e i tha

atij dhe Toks: Ejani t dy me hir a me pahir!. Ata u prgjigjn:
Erdhm me gjith dshir e t bindur!
12. Ai krijoi shtat qiej n dy dit dhe do qielli i caktoi detyrat e
tij. Qiellin m t afrm Ne e zbukuruam me yje t shklqyer dhe
i vum roja. Ky sht urdhri i t Plotfuqishmit dhe t
Gjithdijshmit.
13. Nse ata shmangen, ti thuaju: Ju paralajmroj me rrufen
q goditi fiset Ad dhe Themud.
14. Kur atyre282 u erdhn t drguarit nga do an, duke u thn:
Mos adhuroni tjetr prve Zotit!, ata than: Sikur t kishte
dashur Zoti yn, Ai do t kishte drguar engjj. Ne nuk besojm
n mesazhin tuaj.
15. Sa i prket fisit Ad, ata u treguan arrogant n Tok dhe, pa
kurrfar t drejte, thoshin: Kush sht m i fort se ne? Vall,
a nuk e dinin ata se Allahu q i kishte krijuar, sht m i fuqishm
se ata?! Kshtu, ata i mohuan shpalljet Tona.
16. Dhe, Ne u drguam atyre n ditt e fatkeqsis er t acart,
pr ta shijuar dnimin poshtrues q n kt jet; ndrsa dnimi
n jetn tjetr do t jet edhe m poshtrues dhe askush nuk do
ti ndihmoj.
17. Fisit Themud, Ne ia treguam rrugn e drejt, por ai paraplqeu
verbrimin e jo rrugn e drejt, andaj e goditi rrufeja e dnimit
poshtrues, pr at q kishte br.
18. E Ne i shptuam ata q besuan dhe q u ruajtn (prej t
kqijave).
19. Paralajmroji ata pr Ditn, kur do t tubohen armiqt e
Allahut pr n zjarr e do t shtyhen me radh.
20. Kur t vijn afr zjarrit, kundr tyre do t dshmojn vesht,
syt dhe lkurt e tyre pr at q kan br.
282

D.m.th. fiseve Ad dhe Themud.

FUSSILET

SURJA 41

511

21. Ata do tu thon lkurve t veta: Pse dshmuat kundr

nesh? e ato do t prgjigjen: Allahu, i Cili ia jep aftsin e t
folurit gjithkaje, na ka br q t flasim. Ai ju ka krijuar pr her
t par dhe tek Ai do t ktheheni.
22. Ju nuk u fsheht, q kundr jush t mos dshmonin vesht,
syt e lkura juaj, por ngaq besonit se Allahu nuk i dinte shum
nga ato q bnit.
23. Ky mendim q keni pasur pr Zotin tuaj, ju shkatrroi e ju u
bt humbs.
24. Edhe nse ata durojn, srish zjarri sht vendstrehim pr ta;
edhe nse krkojn falje, lutja nuk do tu merret parasysh.
25. Ne u kishim caktuar atyre shok t kqinj, t cilt ua
zbukuronin t tashmen dhe t shkuarn e tyre e pr ta u prmbush
Fjala, ashtu si pr popujt q kan qen para tyre prej xhindesh
dhe njerzish. Ata kan qen vrtet t humbur.

512

26. Jobesimtart thon: Mos e dgjoni kt Kuran! Flisni e qeshni

me z t lart, q t ndrpreni leximin e tij!
27. Por, Ne do t bjm q mohuesit t shijojn nj dnim t
ashpr dhe do ti ndshkojm ata sipas veprave m t kqija q
kan br.
28. Ky sht shprblimi pr armiqt e Allahut. Xhehenemi
sht vendbanimi i prhershm i tyre. Ky dnim sht pr ata,
ngaq mohonin shpalljet Tona.
29. Dhe jobesimtart do t thon: O Zoti yn, na i trego ata
xhinde dhe njerz, q na kan shpn n humbje, q ti shkelim
me kmbt tona e ti poshtrojm!
30. Me t vrtet, atyre q thon: Zoti yn sht Allahu, e
pastaj vazhdojn t vendosur n rrugn e drejt, do tu zbresin
engjjt (para vdekjes) e do tu thon: Mos u friksoni dhe mos
u piklloni! Dhe gzojuni Xhenetit q ju sht premtuar.
31. Ne jemi mbrojtsit tuaj n jetn e ksaj bote dhe n botn
tjetr. Atje do t keni far tju dshiroj zemra dhe far t krkoni,
SURJA 41

FUSSILET

32. dhurat e pasur prej nj Zoti Fals dhe Mshirplot.

33. E kush flet m bukur se ai q i fton njerzit drejt Allahut, bn
vepra t mira dhe thot: Un, me t vrtet jam mysliman.
34. Nuk barazohet e mira me t keqen! T keqen ktheje me t
mir e ather armiku yt do t t bhet menjher mik i ngusht.
35. Ky virtyt u dhurohet vetm atyre q durojn dhe vetm atyre
q kan nj fat t madh.283
36. Nse djalli fillon t t josh, krko mbshtetje te Allahu. Me
t vrtet, Ai i dgjon t gjitha dhe i di t gjitha.
37. Ndr shenjat e Tij jan nata dhe dita, si dhe Dielli dhe Hna.
Mos bni sexhde as pr Diellin, as pr Hnn, por, nse jeni
adhurues t Atij, bni sexhde pr Allahun i Cili i ka krijuar ato!
38. E, nse idhujtart tregohen kryene, le ta din se ata284 q
jan te Zoti yt, e lavdrojn At natn dhe ditn e kurr nuk
ndihen t lodhur.
39. Ndr shenjat e Tij sht edhe ringjallja e toks. Ti e sheh
tokn t that e t shkret, por, kur zbresim shi mbi t, ajo lviz
dhe gjallrohet. Pa dyshim, Ai q e ngjall at, i ngjall edhe t
vdekurit. Ai sht vrtet i pushtetshm pr do gj.
40. Ata q i shtrembrojn shpalljet Tona, nuk mund t Na
fshihen. Si mendoni, a sht m i mir ai q do t hidhet n zjarr
apo ai q n Ditn e Kiametit do t vij i sigurt? Bni t doni,
se Ai i sheh t gjitha far punoni ju.
41. Ata q e mohojn Fjaln Ton prkujtuese285, kur u vjen, do
t dnohen rnd. Ai sht vrtet nj Libr i madhrueshm.
42. Atij nuk mund ti afrohet gnjeshtra nga asnjra an. Kjo
sht shpallje prej nj t Urti q meriton t gjitha lavdet.

D.m.th. atyre q jan pajisur me moralin e mir n jetn e ksaj bote dhe q do
t fitojn lumturin e Xhenetit n botn tjetr.
284
Engjjt.
285
Kuranin.
283

FUSSILET

SURJA 41

513

43. Nuk t thuhet ty (o Muhamed) asgj, prpos asaj q u sht

thn t drguarve para teje. N t vrtet, Zoti yt fal shum,
por edhe dnon ashpr.
44. Sikur ta kishim shpallur Kuranin n nj gjuh tjetr, ata do t
thoshin: Ah, sikur vargjet e tij t ishin t kuptueshme! Vall, pse
t jet n nj gjuh t huaj, ndrkoh q ai286 sht arab?! Thuaj:
Ai sht udhrrfyes dhe shrim pr besimtart. Por ata q
nuk besojn, jan t shurdhr dhe t verbr, njsoj si t thirreshin
prej vendeve t largta.
45. Vrtet, Ne ia dham Musait Librin, por rreth tij pati shum
mospajtime. Dhe, sikur t mos ishte Vendimi i Zotit tnd i dhn
m par (pr shtyrjen e gjykimit deri n Ditn e Kiametit), ata
(q u pran) do t gjykoheshin menjher. Me t vrtet, ata
dyshojn thell n kt.

514

46. Kush bn mir, e bn pr dobi t vet, e kush punon keq,

punon n dm t vet. Zoti yt nuk u bn padrejtsi robrve t
Tij.
47. Vetm Allahu e di se kur do t vij Ora. Kurrfar fruti nuk
mund t dal prej kups s lules dhe asnj femr nuk mund t
mbetet shtatzn apo t lind pa dijenin e Tij. Ditn kur Ai ti
thrras njerzit e tu thot: Ku jan ata zota q i quanit si ortakt
e Mi?, ata do t prgjigjen: Askush prej nesh nuk dshmon sot
se ata jan ortakt e Tu.
48. Idhujt, q ata i adhuronin m par, do ti zhgnjejn dhe ata
do ta din se nuk ka m shptim.
49. Njeriu nuk lodhet kurr duke krkuar t mirn, por, nse e
godet e keqja, ai menjher bie n dshprim dhe humb shpresn.
50. Nse pas fatkeqsis, Ne i japim atij q t shijoj nga mirsit
Tona, ai me siguri, do t thot: Kt e meritoj! Un nuk besoj
se do t vij Ora (e Kiametit), por, edhe nse kthehem te Zoti
im, sigurisht q Ai do t m jap shprblimin m t mir. N t
286

Profeti Muhamed (a.s.).

SURJA 41

FUSSILET

vrtet, Ne do ti njoftojm mohuesit pr at q kan br dhe

do ti bjm t shijojn nj dnim t ashpr.
51. Kur njeriut i dhurojm dhuntit Tona, ai shmanget dhe na
kthen kurrizin, mirpo, kur at e godet e keqja, ai lutet gjer e
gjat.
52. Thuaju, (o Muhamed): M thoni! Nse ky Kuran sht vrtet
prej Allahut dhe ju e mohoni at, ather kush sht n humbje
m t madhe se ai q sht n kundrshtim t hapur me T?!
53. Ne do tu tregojm atyre shenjat Tona n hapsirat toksore
e qiellore, si dhe n vetvete, derisa tu bhet plotsisht e qart se
ai (Kurani) sht e vrteta. Vall, a nuk t mjafton ty q, Zoti yt
sht Dshmues i do gjje?!
54. Vrtet, ata dyshojn n takimin me Zotin e tyre, por le ta
din se Ai ka nn kontroll do gj.

515

FUSSILET

SURJA 41

42

SURJA ESH-SHRA
Mekase - 53 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. H, Mm.
2. Ajn, Sn, Kf.
3. Kshtu Allahu, i Plotfuqishmi, i Urti, t frymzon ty (o
Muhamed), ashtu si i ka frymzuar edhe ata para teje.

516

4. Atij i prket gjithka q gjendet n qiej dhe gjithka q gjendet

n Tok. Ai sht i Larti, i Madhrishmi!
5. Qiejt gati sa nuk ahen nga sipr (prej madhshtis s Allahut),
ndrkoh q engjjt lavdrojn e falnderojn Zotin e tyre dhe
krkojn falje pr ata q jan n Tok. Me t vrtet q Allahu
sht Falsi dhe Mshirploti.
6. Allahu sht Mbikqyrs mbi ata q zgjedhin mbrojts prve
Tij, ndrsa ti (o Muhamed) nuk je kujdestar i tyre.
7. Dhe kshtu pra, Ne t kemi shpallur ty nj Kuran n gjuhn
arabe, pr t paralajmruar popullin e Meks dhe ata rreth saj;
pr ti paralajmruar ata pr Ditn, e cila do t vij me siguri: kur
t gjith njerzit do t tubohen, disa n Xhenet e disa n Xhehenem.
8. Sikur t donte Allahu, do ti kishte br t gjith t nj besimi,
por Ai pranon n mshirn e Vet k t doj, kurse mohuesit nuk
kan as mbrojts, as ndihms.
9. Vall, a mos zgjedhin ata mbrojts tjetr, prve Atij?! Sigurisht,
vetm Allahu sht Mbrojtsi. Ai i ngjall t vdekurit dhe sht i
Fuqishm pr do gj.
SURJA 42

ESH-SHRA

10. Pr fardo gjje q ju t diskutoni, fjala e fundit i prket

Allahut. Ky sht Allahu, Zoti im. Un tek Ai mbshtetem dhe
tek Ai kthehem i penduar.
11. Krijues i qiejve dhe i Toks, Ai ju ka dhn bashkshorte nga
vetja juaj pr tju shumuar, si dhe bagti n ifte. Asgj nuk i
shmbllen Atij. Ai i dgjon t gjitha dhe i sheh t gjitha.
12. Tek Ai jan elsat e qiejve dhe t Toks. Ai ia zgjeron mjetet
e jetess kujt t doj, por edhe ia pakson kujt t doj. Vrtet, Ai
sht i Gjithdijshm pr do gj.
13. Ai ka urdhruar pr ju at Fe, t ciln ta zbuloi ty (o Muhamed)
dhe q pati urdhruar pr Nuhun, Ibrahimin, Musain dhe Isain,
duke thn: Qndroni n fen e drejt dhe mos u prani n
t! Por pr idhujtart sht e rnd ajo, n t ciln po i fton ti.
Allahu zgjedh pr kt fe k t doj dhe udhzon drejt saj kdo
q kthehet tek Ai me pendim.
14. Sidoqoft, ata287 u pran midis tyre prej smirs, vetm pasi
u erdhi dijenia. Dhe, sikur t mos kishte paraprir fjala e Zotit
tnd (pr shtyrjen e dnimit) deri n nj afat t caktuar, ata do t
gjykoheshin menjher. Edhe ata288 q trashguan Librin m pas,
dyshojn thell n t.
15. Andaj, ti thirru dhe bhu kmbnguls, ashtu si je urdhruar,
mos i ndiq epshet e tyre dhe thuaj: Un besoj do libr q e ka
shpallur Allahu dhe jam urdhruar q t gjykoj drejt midis jush;
Allahu sht Zoti yn dhe Zoti i juaj. Veprat tona jan pr ne, e
veprat tuaja jan pr ju. Midis nesh dhe jush nuk ka kurrfar
mosmarrveshjeje. Allahu do t na tuboj t gjithve dhe tek Ai
do t kthehemi t gjith.
16. Sa pr ata q polemizojn rreth Allahut, pasi i jan prgjigjur
Atij, arsyetimet e tyre do t jen t pavlefshme te Zoti i tyre, mbi
ata do t bjer zemrimi i Tij e do t dnohen ashpr.

287
288

Hebrenjt dhe t krishtert.

Fisi Kurejsh n Mek.

ESH-SHRA

SURJA 42

517

17. Allahu sht Ai q e ka shpallur Librin me vrtetsi dhe drejtsi.

E si do ta dije ti q ndoshta Dita e Kiametit sht afr?!
18. Kiametin krkojn ta shpejtojn ata q nuk besojn n t,
kurse ata q besojn, kan frik nga ai dhe e din se sht plotsisht
i vrtet. Pa dyshim, ata q kundrshtojn pr Ditn e Kiametit,
jan n nj gabim shum t madh!
19. Allahu sht i Mir me robrit e Vet dhe i jep begati kujt t
doj; Ai sht i Plotfuqishm dhe i Pushtetshm.
20. Atij q dshiron shprblim n jetn tjetr, Ne do tia shtojm
at. Ndrsa atij q dshiron shprblim n kt jet, Ne do ti
japim pjes prej saj, por ai nuk do t ket pjes n jetn tjetr.
21. A kan ata idhuj, t cilt u kan caktuar nj fe q nuk e ka
lejuar Allahu?! Sikur t mos kishte qen Fjala e vendimit t
mparshm, ata do t ishin gjykuar menjher. Pr keqbrsit
sht prgatitur nj dnim i dhembshm.

518

22. At Dit ti do ti shohsh keqbrsit se si tmerrohen pr at

q kan fituar, ndrkoh q ndshkimi Yn do ti godas me
siguri. Ndrsa ata q kan besuar dhe br vepra t mira, do t
jen n kopshtet e mrekullueshme t Xheneteve. Ata do t ken
te Zoti i tyre far t duan; kjo sht dhurata e madhe.
23. Kshtu i gzon Allahu robrit e Vet, q kan besuar dhe q
kan br vepra t mira. Thuaju: Pr kt nuk krkoj kurrfar
shprblimi tjetr prej jush, prve respektit (pr mua) pr hir t
farefisnis (q kemi). Atij q bn vepr t mir, Ne do tia shtojm
shprblimin. Allahu, me t vrtet, sht Fals dhe Mirnjohs.
24. A thon ata: Ai (Muhamedi a.s.) trillon gnjeshtra pr
Allahun?! Po t donte Allahu, do ta vuloste zemrn tnde! Allahu
e shkatrron t pavrtetn dhe e forcon t vrtetn me fjalt e
Veta. Ai e di mir ka n zemrat e tyre.
25. Ai e pranon pendimin e robrvet t Vet, i fal gjynahet dhe i
di t gjitha far punoni ju.

SURJA 42

ESH-SHRA

26. Ai u prgjigjet lutjeve t atyre q besojn dhe bjn vepra t

mira e u jep edhe m tepr prej dhuntis s Vet, kurse pr
mohuesit do t ket dnim t ashpr.
27. Sikur Allahu ti shtonte mjetet e jetess pr robrit e Vet, ata
do ta mbushnin Tokn me mbrapshti. Por Ai u jep me mas, sa
dshiron, sepse Ai i njeh dhe i sheh mir robrit e Vet.
28. sht Ai q e zbret shiun, kur ata kan humbur do shpres
dhe prhap mshirn e Vet; Ai sht Mbrojtsi i vrtet dhe i
Denji pr falnderim.
29. Nj prej shenjave t Tij sht krijimi i qiejve dhe i Toks dhe
i qenieve t gjalla, q ka shprndar npr to; Ai sht i Fuqishm
ti tuboj ata kur t doj.
30. fardo fatkeqsie q ju godet, sht si pasoj e asaj q keni
br vet; por Ai fal shum.
31. N kt Tok ju nuk mund ti shptoni Atij, sepse, ve Allahut,
nuk ka tjetr mbrojts apo ndihms pr ju.
32. Nj prej shenjave t Tij jan anijet e mdha q lundrojn n
det si malet.
33. Nse Ai do, e qetson ern dhe ato mbesin t palvizshme
n siprfaqen e tij (detit). Ktu ka shenja pr doknd q sht i
durueshm dhe mirnjohs.
34. Ose, Ai mund ti fundos anijet, pr shkak t gjynaheve q
kan br ata289. Sidoqoft, Ai fal shum.
35. Le ta din ata q vn n dyshim shenjat Tona, se nuk kan
ku ti shmangen dnimit Ton.
36. do gj q ju sht dhn juve, sht vetm knaqsi n jetn
e ksaj bote. Por shprblimi i Allahut sht m i mir dhe m i
prhershm pr ata q besojn dhe mbshteten te Zoti i tyre;
37. pr ata q ruhen prej gjynaheve t mdha e mbrapshtive dhe
q, kur i zemron dikush, falin;
289

D.m.th lundrtart.

ESH-SHRA

SURJA 42

519

38. pr ata q i prgjigjen thirrjes s Zotit t tyre, e falin namazin

rregullisht dhe kshillohen pr punt e veta me njri-tjetrin; pr
ata q ndajn lmosh prej asaj q u kemi dhn Ne;
39. dhe pr ata q, kur i godet ndonj padrejtsi e madhe, i
bjn qndres dhe marrin hak.
40. Shprblimi pr t keqen sht i njjt me at t keqe. Por, at
q fal dhe pajton, e pret shprblimi i Allahut. Ai, n t vrtet,
nuk i do t padrejtt.
41. Pr at q prgjigjet, kur i sht br nj padrejtsi, nuk ka
kurrfar qortimi ndaj tij.
42. Qortim ka vetm kundr atyre q u bjn keq njerzve dhe
q pa t drejt mbjellin ngatrresa n Tok; pr ata ka dnim t
dhembshm.
43. Kushdo q duron dhe fal, ta dij se, n t vrtet, kto jan
nga veprimet m t virtytshme.

520

44. Pr at q Allahu e shpie n humbje, nuk ka mbrojts tjetr

prve Tij. Ti do t shohsh se si keqbrsit, kur ta shohin dnimin,
do t thon: A ka ndonj rrug pr tu kthyer?
45. Ti do ti shohsh se si do t prballen me zjarrin t prulur
nga poshtrimi dhe duke par tinzisht me bisht t syrit. Ata q
kan besuar do t thon: Me t vrtet q humbsit jan ata q
kan humbur vetveten dhe familjen e tyre n Ditn e Kiametit.
Me t vrtet, keqbrsit do t vuajn nj dnim t prhershm!
46. Ata nuk do t ken asnj mbrojts q do ti ndihmoj, n
vend Allahut. Pr at q Allahu e shpie n humbje, ska kurrfar
rruge (shptimi).
47. Prgjigjuni thirrjes s Zotit tuaj, para se t vij Dita, t ciln
Allahu nuk e kthen m. At Dit ju nuk do t keni kurrfar
strehimi dhe nuk do t mund t mohoni.
48. Nse ata kthejn kurrizin, dije se Ne nuk t kemi drguar ty
(o Muhamed), si roj pr ata. Detyra jote sht vetm q t
kumtosh. Kur Ne i japim njeriut t shijoj mshirn Ton, Ai i
SURJA 42

ESH-SHRA

gzohet asaj. Por, nse at e godet ndonj e keqe pr shkak t

asaj q kan br duart e tij, ather, ai bhet mosmirnjohs i
vrtet.
49. I Allahut sht pushteti mbi qiejt dhe Tokn. Ai krijon far
t doj. Ai i dhuron vajza kujt t doj e djem kujt t doj.
50. Disave u dhuron t dyja gjinit: djem e vajza; e, k t doj e
l pa fmij. Vrtet, Ai sht i Gjithdijshm dhe i Fuqishm.
51. Asnj njeriu nuk i sht dhn ti flas Allahu, prvese me
an t Frymzimit ose pas perdes, ose me ann e nj Kumtuesi
(Engjlli) t drguar me lejen e Tij, pr t shpallur vullnetin e Tij.
Ai, me t vrtet, sht i Lart dhe i Urt!
52. Dhe kshtu, Ne t kemi drguar ty Shpallje me urdhrin dhe
vullnetin Ton. Ti m par nuk e ke ditur se far sht Libri e as
sht besimi. Por at (Kuranin), Ne e bm drit, me an t s
cils udhzojm k t duam nga robrit Tan. Ti, me t vrtet,
udhzon n rrugn e drejt,
53. (n) rrugn e Allahut, t Cilit i prket gjithka q ndodhet n
qiej dhe gjithka q ndodhet n Tok. Dhe vrtet, tek Allahu
kthehen t gjitha shtjet!

ESH-SHRA

SURJA 42

521

43

SURJA: 43 - EZ-ZUHRUF
Mekase - 89 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. H, Mm.
2. Betohem n Librin e qart!
3. N t vrtet, Ne e kemi shpallur Kuranin n gjuhn arabe,
pr ta kuptuar ju,
4. e ai sht te Ne, n Librin kryesor (Leuhi-mahfdh), i lartsuar
dhe plot urtsi.

522

5. A ta trheqim Prkujtimin (Kuranin) prej jush ngaq jeni popull

i shfrenuar?
6. Eh, sa profet u drguam Ne breznive t mparshme,
7. por, sa her q u vinte atyre ndonj profet, ata talleshin me t!
8. Prandaj Ne i shkatrruam ata, edhe pse ishin m t fuqishm
se kta (pagant e Meks). Kshtu, pra, sht shembulli i popujve
t lasht.
9. Nse ti i pyet ata: Kush i ka krijuar qiejt dhe Tokn? Ata, me
siguri do t thon: Ato i ka krijuar i Plotfuqishmi dhe i
Gjithdijshmi;
10. Ai, q jua ka br Tokn djep dhe ka krijuar pr ju rrug n
t, q t arrini atje ku synoni;
11. Ai, q prej qiellit zbret uj me mas e nprmjet tij ngjall
tokn e vdekur -kshtu do t ngriheni edhe ju (prej varreve)-;
12. Ai, q ka krijuar ifte pr do lloj krijese, q ka br anije e
kafsh q ti shaloni

SURJA 43

EZ-ZUHRUF

13. e t mbaheni fort mbi to, e pastaj ti kujtoni dhuntit e Zotit

tuaj dhe t thoni: Qoft lavdruar Ai q i nnshtroi kto pr ne,
se vet ne kto nuk do t mund ti kishim nn pushtet
14. dhe ne, me siguri, do t kthehemi te Zoti yn!
15. Ata i kan quajtur si pjes t Tij disa prej robrve t Tij290!
Me t vrtet, njeriu sht mohues i hapt.
16. Vall, prej krijesave t Veta, Ai t zgjedh vajza e juve tju
dhuroj djem?!
17. Kur ndonjri nga ata merr lajmin e mir pr lindjen e asaj, q
ia veshin t Gjithmshirshmit (si pjes e Tij)291, atij i nxihet fytyra
dhe pikllohet.
18. Vall, a sht ajo q rritet n stoli dhe e pafuqishme pr t
kundrshtuar (dika q mund ti vishet Allahut si pjes e Tij)?!
19. Engjjt, t cilt jan robrit e t Gjithmshirshmit, ata i bjn
pr femra. A mos vall ata kan qen t pranishm gjat krijimit
t tyre?! Dshmia e tyre do t shnohet dhe ata do t prgjigjen
(pr at shpifje)!
20. Dhe ata thon: Sikur t kishte dashur i Gjithmshirshmi,
ne nuk do ti kishim adhuruar ata292. Ata nuk din asgj pr
kt, ata vetm gnjejn.
21. Vall, a u kemi dhn Ne atyre Libr para tij (Kuranit), t cilit
ata i jan prmbajtur?
22. Jo, por ata thon: Ne i kemi gjetur etrit tan n kt fe dhe
ne po ndjekim gjurmt e tyre.
23. Po ashtu, n do vend q Ne kemi drguar paralajmrues
para teje, pasanikt e atij vendi thonin: Ne i kemi gjetur etrit
tan n kt fe dhe po ndjekim gjurmt e tyre.

290
291
292

Arabt pagan besonin se engjjt ishin vajzat e Allahut.

Pra, kur merr lajmin pr lindjen e nj vajze.
D.m.th. idhujt, engjjt etj.

ED-DUHN

SURJA 44

523

24. (do i drguar) thoshte: Po sikur un tju kem sjell (nj fe)
m t ndriuar se ajo e t parve tuaj?! Ata thonin: Ne e
mohojm mesazhin me t ciln jeni drguar!
25. Ather, Ne hakmerreshim kundr atyre, prandaj shiko si ka
qen prfundimi i femohuesve.
26. (Kujto) kur Ibrahimi i tha t atit dhe popullit t tij: N t
vrtet, Un i urrej dhe skam t bj fare me ato q adhuroni ju
27. n vend t Atij, q m ka krijuar dhe i Cili do t m udhzoj
n rrugn e drejt.
28. Ai e bri kt fjal t prhershme te pasardhsit e tij, me
qllim q ata t kthehen (vazhdimisht tek Allahu).
29. Kurse Un i lash t knaqen kta293 dhe etrit e tyre, derisa u
erdhi e Vrteta (Kurani) dhe i Drguari, q ua bri t qarta.

524

30. Por, kur u erdhi e Vrteta, ata than: Kjo sht magji dhe ne
sigurisht q kt nuk e besojm!
31. Sikur ti kishte zbritur ky Kuran ndonj njeriu t madh prej
njrit nga kto dy qytete294"!
32. Vall, a mos jan ata q e ndajn mshirn e Zotit tnd? Jemi
Ne ata q ua ndajm njerzve mjetet e jetess n kt bot, duke
i ngritur n shkall disa m lart mbi t tjert, me qllim q disa tu
shrbejn t tjerve. Mshira e Zotit tnd sht m e mir nga
ajo q grumbullojn ata.
33. Dhe, sikur njerzit t mos ishin nj bashksi mohuesish, Ne do
ti bnim prej argjendi atit e shtpive t atyre q nuk besojn n
t Gjithmshirshmin295, madje edhe shkallt npr t cilat ngjiten,
34. edhe dyert e shtpive t tyre, edhe divanet n t cilat
mbshteten,
Fisin Kurejsh, pasardhs t Ibrahimit nga biri i tij, Ismaili.
Meks dhe Taifit.
295
Pra, sikur t mos ishte besimi i gabuar i shum njerzve se, pasuria q Zoti i jep
dikujt, sht prov e dashuris s Tij pr kt njeri, qoft ky edhe jobesimtar,
Allahu do tu jepte jobesimtarve edhe m shum begati (Ibn Kethir).
293
294

SURJA 43

EZ-ZUHRUF

35. dhe (do tu jepnim) stoli prej ari. Por t gjitha kto jan vetm
knaqsi t ksaj jete, kurse jeta tjetr te Zoti yt sht pr
pundrejtt q ruhen (nga gjynahet dhe nga dnimi i Allahut).
36. Atij q shmanget nga Kshilla e t Gjithmshirshmit (Kurani),
Ne do tia caktojm nj djall, q do ti bhet shok i pandashm.
37. N t vrtet, djajt i shmangin jobesimtart nga rruga e
drejt, ndonse ata mendojn se jan t udhzuar drejt.
38. Dhe, kur t vij te Ne, (jobesimtari) do ti thot (djallit q e
kishte shok): Ah, sikur t kishte qen largsia midis meje dhe
teje sa ajo mes lindjes e perndimit! Sa shok i keq paske qen ti!
39. (Atyre do tu thuhet): Nuk do tju bj dobi (pendimi) juve
sot296, sepse ju u larguat nga e vrteta dhe humbt. Me t vrtet,
ju jeni pjestar n dnim.
40. Vall, a mos ti do t bsh t dgjoj i shurdhri dhe t udhzosh
t verbrin dhe at q sht n humbje t qart?
41. Edhe sikur t t marrim ty, Ne, me siguri do t hakmerremi
ndaj tyre (n jetn tjetr)
42. ose do t t tregojm at ka u kemi premtuar atyre. Ne
jemi vrtet t Plotfuqishm mbi ta.
43. Andaj, prmbaju fort asaj q t sht shpallur ty, sepse ti, n
t vrtet, je n rrugn e drejt.
44. Pa dyshim q Kurani sht prkujtes pr ty dhe popullin
tnd; e ju do t pyeteni!
45. Pyeti t drguarit Tan, q i kemi nisur para teje, a mos kemi
urdhruar Ne q t adhurohen zota t tjer, prve t
Gjithmshirshmit?!
46. Ne drguam Musain me shenjat Tona te Faraoni dhe paria e
tij, dhe ai tha: Un jam i drguar i Zotit t botve!
47. Kur ai u solli atyre shenjat Tona, ata filluan ti prqeshin ato.
296

D.m.th. n Ditn e Kiametit.

ED-DUHN

SURJA 44

525

48. do shenj q Ne u tregonim atyre, ishte m e madhe se ajo

para saj. Prandaj Ne i dnonim ata me ndshkim, q t ktheheshin
(n rrugn e drejt).
49. Ata i thoshin (Musait): O magjistar! Lutju Zotit tnd pr ne,
ashtu sipas beslidhjes tnde me At, sepse ne do t kthehemi n
rrug t drejt!
50. Por, sapo ua largonim dnimin, ata e shkelnin premtimin.
51. Dhe Faraoni i thrriste popullit t vet: O populli im! Vall,
a nuk m prket mua sundimi i Egjiptit dhe i ktyre lumenjve q
rrjedhin pran meje? A nuk shihni?
52. Vall, a nuk jam un m i mir se ky i mjer, i cili mezi mund
t shprehet?
53. Prse nuk i jan dhn atij byzylyk ari? Prse nuk kan ardhur
bashk me t engjjt?

526

54. Kshtu, ai e mashtroi popullin e vet. Ata iu nnshtruan atij,

sepse ishin vrtet nj popull i pabindur.
55. E, kur Na zemruan, Ne u hakmorm ndaj tyre dhe i
fundosm t gjith.
56. Ne i bm ata shembull dhe msim pr popujt e mvonshm.
57. Kur u soll si shembull i biri i Merjemes (Isai a.s.), populli yt (o
Muhamed) menjher nisi t qesh
58. duke thn: A jan m t mir idhujt tan apo ai? Ata ta
paraqesin kt shembull vetm pr shkak se duan t hahen, sepse
jan popull grindavec.
59. Isai ishte vetm nj rob, t cilit Ne i dhuruam (Profeci) dhe e
bm shembull pr bijt e Izraelit.
60. Sikur t duam, Ne (do tju shkatrronim dhe) n vendin tuaj
do t bnim engjj, q do tju trashgonin n Tok.
61. N t vrtet, Isai sht shenj e Ors (s Kiametit), n ardhjen
e t cils mos dyshoni kurrsesi. Pra, ndiqmni mua, kjo sht
rruga e drejt!
SURJA 43

EZ-ZUHRUF

62. Le t mos ju shmang kurrsesi djalli! Ai sht vrtet armiku

juaj i hapt.
63. E, kur Isai solli prova t qarta, tha: Ju kam sjell urtsin
(Profecin) dhe do tju shpjegoj disa gjra, pr t cilat nuk po
pajtoheni. Andaj, friksojuni Allahut dhe bindmuni mua!
64. Pa dyshim, Allahu sht Zoti im dhe Zoti juaj, andaj adhuroni
vetm At! Kjo sht rruga e drejt!
65. E megjithat, sektet e ndryshme patn kundrshti midis tyre.
Mjer ata q kan br padrejtsi pr dnimin e Dits s
dhembshme!
66. A mos presin ata dika tjetr, prve Ors (s Kiametit), q
do tu vij papritmas e pa e ndier fare?!
67. At Dit miqt do t bhen armiq t njri-tjetrit, prve t
drejtve, q e kan pasur frik Allahun.
68. (Allahu do tu thot): O robrit e Mi, pr ju sot nuk ka frik
dhe as q do t piklloheni.
69. Ju q keni besuar shpalljet Tona dhe keni qen mysliman*,
70. hyni n Xhenet t gzuar, ju dhe bashkshortet tuaja,
71. ku do tju shrbehet me pjata dhe gota prej ari. Aty do t
ket far tju doj shpirti dhe gjithka q ta knaq syrin dhe atje
do t qndroni prgjithmon.
72. Ja, ky sht Xheneti q ju sht dhn n trashgim pr at q
keni br.
73. Aty do t keni fruta t shumllojshme, prej t cilave do t
hani.
74. Sa pr punmbrapshtt, pa dyshim q ata do t qndrojn
prher n dnimin e Xhehenemit.
75. Ai (dnim) nuk do tu lehtsohet atyre e kurrfar shprese pr
shptim nuk do t ken.
* keni qen mysliman - pra, t bindur ndaj Allahut.
ED-DUHN

SURJA 44

527

76. Ne atyre nuk u bm padrejtsi, por ata vet i bn keq vetvetes.

77. Ata do t thrrasin: O Malik297! (M mir) Le t na vdes
Zoti yt!, ndrsa Ai do t thot: Ju do t qndroni prher aty!
78. Tashm, Ne ju kemi sjell t Vrtetn, por shumica prej jush
e urren t Vrtetn.
79. Nse ata kurdisin kurthe, edhe Ne do tu ngrem kurthe.
80. Vall, a mos kujtojn ata se Ne nuk i dgjojm fjalt e tyre
tinzare dhe bisedat e tyre t fshehta? Pa dyshim, Ne dgjojm,
ndrsa t drguarit Tan (engjj) q jan pran tyre, shnojn.
81. Thuaju298 (o Muhamed): Sikur i Gjithmshirshmi t kishte
bir, Un do t isha i pari q do ta adhuroja at!
82. Qoft i lartsuar Zoti i qiejve dhe i Toks, Zoti i Fronit, nga
ajo far i veshin Atij!

528

83. Lri ata t flasin marrzi dhe le t argtohen derisa t takojn

Ditn q u sht premtuar.
84. Ai sht i vetmi Zot (i vrtet) n qiell dhe i vetmi Zot (i
vrtet) n Tok. Ai sht i Urt dhe i Gjithdijshm.
85. Qoft i lartsuar n lavdi Ai, t Cilit i prket pushteti i qiejve
dhe i Toks dhe gjithka q gjendet mes tyre. Vetm Ai ka dijeni
mbi Orn (e Kiametit) dhe tek Ai do t ktheheni!
86. Ata q u adhuruan n vend t Allahut, nuk do t mund t
ndrmjetsojn pr asknd, prve atyre q dshmuan pr t
Vrtetn299 dhe e din mir (se ska Zot tjetr t vrtet ve Allahut).
87. Nse i pyet ata300 se kush i ka krijuar, me siguri q ata do t
thon: Allahu! Ather, prse largohen prej Tij?!
88. I Drguari thot: O Zoti im, ky sht nj popull q nuk beson!
89. Largohu prej tyre (o Muhamed) dhe thuaju: Paqe! Ata s
shpejti do ta marrin vesh.
Nj nga engjjt mbikqyrs t Xhehenemit.
D.m.th t krishterve.
299
Si jan Isai, engjjt ose ndonj profet tjetr, t cilt u adhuruan pa dshirn e tyre.
300
Pagant e Meks.
297
298

SURJA 43

EZ-ZUHRUF

44

SURJA ED-DUHN
Mekase - 59 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. H, Mm.
2. Betohem n Librin e qart!
3. Ne e zbritm Kuranin n nj nat t bekuar301. Vrtet, Ne
gjithmon kemi qen paralajmrues.
4. N at (nat t zbritjes s Kuranit) vendoset do pun e urt,
5. me urdhrin Ton! Ne gjithmon kemi nisur t drguar,
6. si mshir prej Zotit tnd. Me t vrtet, Ai i dgjon t gjitha
dhe i di t gjitha.
7. Ai sht Zoti i qiejve, i Toks dhe i gjithkaje q gjendet midis
tyre, nse besoni me bindje.
8. Ska zot tjetr t vrtet prve Atij. Ai e jep jetn dhe e shkakton
vdekjen. Ai sht Zoti juaj dhe Zoti i t parve tuaj t lasht!
9. Por ata argtohen duke dyshuar.
10. Andaj ti prite at (dit), kur qielli do t lshoj tym t qart,
11. q do ti mbuloj njerzit, (e do tu thuhet): Ky sht dnim
i dhembshm!
12. (Mohuesit do t thon): O Zoti yn, lirona prej dnimit! Ne
tashm besojm!

301

N Natn e Kadrit.

ED-DUHN

SURJA 44

529

13. E si mund t prfitojn ata nga kshilla, ndrkoh q m

par atyre u pat ardhur nj i Drguar me shpjegime t qarta
14. e ata i kthyen shpinn, duke thn: Ai sht nj i mendur i
msuar nga t tjert?!
15. Edhe sikur tju lirojm nga dnimi pak (koh), ju me siguri
q do t ktheheni (n mosbesim).
16. Ditn, kur do ti mbrthejm ata me forcn m t madhe,
Ne do t hakmerremi.
17. Prpara tyre Ne vum n sprov popullin e Faraonit, kur u
pat ardhur i Drguari fisnik,
18. (i cili u tha): M sillni robrit e Allahut,302 sepse Un jam pr
ju nj i drguar i besuar!
19. Dhe mos u madhroni mbi Allahun, sepse un po ju sjell
prov t qart!

530

20. Un krkoj mbshtetje n Zotin tim dhe Zotin tuaj, q t

mos m vrisni me gur!
21. Nse nuk m besoni, ather largohuni prej meje!
22. Dhe ai iu lut Zotit t vet: Ky sht vrtet nj popull keqbrs!
23. (Allahu i tha): Ec bashk me robrit e Mi natn, sepse ata303
do tju ndjekin!
24. Lreni pas detin e hapur, se ata, me siguri, do t fundosen si
ushtri!
25. Eh, sa e sa kopshte dhe burime i lan ata,
26. sa ara t mbjella dhe ndrtesa fisnike,
27. dhe sa begati, n t cilat knaqeshin!
28. Kshtu, Ne ua lam trashgim ato nj populli tjetr.

302
303

Hebrenjt q jetonin t skllavruar n Egjipt.

Faraoni me ushtrin e tij.

SURJA 44

ED-DUHN

29. Nuk i vajtoi ata as qielli, as Toka, as nuk iu dha afat atyre.
30. Ne i shptuam bijt e Izraelit nga dnimi poshtrues
31. prej Faraonit, q ishte tiran, njeri q kalonte do kufi t s
keqes.
32. Ne i zgjodhm ata, me qllim mbi popujt e tjer (t asaj
kohe)
33. dhe u dham shenja, n t cilat ka sprova t qarta.
34. E megjithat, jobesimtart thon:
35. Ekziston vetm vdekja jon e par, ne nuk do t ringjallemi!
36. Na i risillni, pra, t part tan, nse thoni t vrtetn!
37. A jan kta m t mir se populli i Tubbas apo ata para tyre?
Ne i shkatrruam ata, sepse ishin vrtet punmbrapsht.
38. Ne nuk i kemi krijuar qiejt, Tokn dhe far gjendet midis
tyre, pr tu zbavitur!
39. Ne i kemi krijuar ato me qllim t plot, por shumica e tyre
nuk e din.
40. Me t vrtet, Dita e Gjykimit, sht e caktuar pr t gjith
ata.
41. At Dit, i afrmi nuk mund ta ndihmoj aspak t afrmin e
as ata vet nuk do ti ndihmoj kush,
42. me prjashtim t atyre q i ka mshiruar Allahu. Ai sht
vrtet i Plotfuqishm dhe Mshirplot.
43. Pema e Zekkumit
44. do t jet ushqim i gjynahqarit.
45. Si tunxh i shkrir ajo do t vloj n barkun e tij,
46. ashtu si vlon uji i nxeht.
47. (Engjjve do tu thuhet): Rrmbejeni at dhe ojeni n mes
t zjarrit flakrues!
ED-DUHN

SURJA 44

531

48. Pastaj, pr dnim, hidhni mbi kokn e tij uj t valuar (duke

i thn):
49. Shijoje kt, o njeri i fuqishm dhe fisnik!
50. Ja, ky sht dnimin pr t cilin ju dyshonit!
51. Pundrejtt, me t vrtet, do t jen n vend t sigurt,
52. midis kopshteve dhe burimeve,
53. t veshur n petka mndafshi t holl dhe arma, t ulur
prball njri-tjetrit.
54. Po, kshtu do t jet, dhe Ne do ti martojm ata me hyri
sybukura.
55. Aty do t krkojn fardo frutash q t dshirojn e do t
jen t sigurt.

532

56. Atje nuk do ta provojn m vdekjen, prve vdekjes s par

dhe Ai do ti shptoj prej dnimit t zjarrit flakrues.
57. Kjo do t jet dhunti prej Zotit tnd. Kjo sht fitorja
madhshtore!
58. Ne e kemi br t leht Kuranin n gjuhn tnde, q ata t
mund t marrin kshilla.
59. Andaj ti prit, se edhe ata vet po presin!

SURJA
45 44
SURJA

EL-XHTHIJE
ED-DUHN

45

SURJA EL-XHTHIJE
Mekase - 37 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. H, Mm.
2. Ky Libr sht shpallur prej Allahut, t Plotfuqishmit dhe t
Urtit!
3. Me t vrtet, n qiej dhe n Tok ka shenja pr ata q besojn.
4. Edhe n krijimin tuaj dhe t kafshve t shprndara npr
Tok, ka shenja pr besimtart e bindur.
5. Edhe n ndrrimin e nats dhe t dits, edhe n ujin q Allahu
e zbret nga qielli, duke gjallruar nprmjet tij tokn e shkretuar,
edhe n ndrrimin e errave, ka shenja pr njerzit q mendojn.
6. Kto jan shpalljet e Allahut, t cilat Ne ti tregojm ty me tr
t vrtetn. Ather, n far fjalsh t tjera do t besojn ata,
nse mohojn Allahun dhe shenjat e Tij?!
7. Mjer gjynahqari gnjeshtar!
8. Ai i dgjon shpalljet e Allahut q i lexohen e prsri ngulmon
n mendjemadhsi, sikur nuk i ka dgjuar ato; jepi lajmin pr
dnim t dhembshm!
9. E, kur merr vesh dika nga shpalljet Tona, ai i prqesh. Pr
njerz t till do t ket dnim poshtrues.
10. Para tyre sht Xhehenemi dhe nuk do tu vij n ndihm
asgj nga ato q kan fituar apo nga ata (idhuj) q i kan marr
pr mbrojts n vend t Allahut! Ata i pret mundim i madh.

EL-XHTHIJE

SURJA 45

533

11. Ky (Kuran) sht udhrrfyes n rrugn e drejt. Ata q nuk

besojn shpalljet e Zotit t tyre, do t vuajn nj mundim t
madh, t dhembshm.
12. Allahu sht Ai q ka nnshtruar pr ju detin, q npr t, me
urdhrin e Tij, t lundrojn anijet, pr t krkuar dhuntit e Tij
dhe q ju t jeni mirnjohs.
13. Ai ka vn n shrbimin tuaj ka gjendet n qiej dhe n Tok,
t gjitha jan prej Tij. Me t vrtet, n kto ka shenja pr njerzit
q mendojn.
14. Thuaju besimtarve, q ti falin ata q nuk shpresojn n ditt
e Allahut304, kshtu q Ai t shprblej do popull sipas veprave
t veta.
15. Kush bn mir, e ka pr vete e kush bn keq, e bn kundr
vetes; e n fund do t ktheheni (t gjith) te Zoti juaj.

534

16. Ne u dham bijve t Izraelit Librin, pushtetin dhe Profecin.

Ne i begatuam ata me gjra t mira dhe i ngritm mbi t gjith
popujt e tjer (t asaj kohe).
17. Gjithashtu, Ne u dham urdhzime t qarta mbi besimin,
por ata u pran, ather kur u erdhi dituria, pasi patn smir
n mes tyre. Zoti yt, me siguri, do ti gjykoj (ata) n Ditn e
Kiametit pr kundrshtit q patn.
18. Dhe tani, Ne t kemi vendosur ty n rrugn e drejt t fes,
andaj ndiqe at dhe mos shko pas dshirave t atyre q nuk din!
19. Ata nuk mund t t mbrojn aspak nga zemrimi i Allahut.
Pa dyshim, keqbrsit kan pr mbrojts njri-tjetrin, kurse Allahu
sht Mbrojtsi i atyre q i friksohen Atij e q ruhen nga gjynahet.
20. Ky Kuran sht tregues i qart, udhrrfyes dhe mshir pr
njerzit q kan besim t patundur.

304

D.m.th. shprblimin e Allahut.

SURJA 45

EL-XHTHIJE

21. A mos mendojn ata q bjn vepra t kqija, se Ne do ti

bjm t njjt me ata q kan besuar dhe q kan br vepra t
mira, se jeta dhe vdekja e tyre do t jet e njjt? Sa keq q
gjykojn ata!
22. Allahu i krijoi qiejt dhe Tokn me qllim t plot, n mnyr
q do njeri t jet i shprblyer pr at q ka punuar. E, askujt
nuk do ti bhet padrejtsi.
23. Mendo pak! Kush, prve Allahut, mund ta udhzoj at
njeri, q dshirat e veta i ka br zot; at njeri, t cilin Allahu,
duke e njohur pr t till, e ka shpn n humbje, duke ia vulosur
dgjimin dhe zemrn e duke i vn perde para syve t tij?! A nuk
po merrni vesh?
24. Ata thon: Nuk ka tjetr ve jets s ksaj bote, vdesim e
jetojm dhe vetm koha na shkatrron. Ata nuk kan kurrfar
dijenie pr kt, ata vetm hamendsojn ashtu.
25. Kur atyre u lexohen shpalljet Tona t qarta, argumenti i tyre
i vetm sht: Ringjallni t part tan, nse thoni t vrtetn!
26. Thuaju: Allahu jua jep jetn, pastaj ju bn t vdisni e mandej
do tju tuboj n Ditn e Kiametit e pr kt nuk ka kurrfar
dyshimi; por shumica e njerzve nuk e din.
27. I Allahut sht pushteti i qiejve dhe i Toks! E kur t arrij
Ora (e Kiametit), at dit mohuesit do t humbasin.
28. Ather t gjith popujt do ti shohsh t gjunjzuar. do
popull do t thirret n Librin e vet (e do ti thuhet): Sot do t
shprbleheni pr at q keni br.
29. Ky sht Libri Yn, q do tju tregoj t vrtetn. Ne i kemi
urdhruar (engjjt) q t shkruajn t gjitha keni br.
30. Prsa u prket atyre q kan besuar dhe kan br vepra t
mira, ata do ti pranoj Zoti i tyre n mshirn e Vet305. Kjo sht
fitorja e lavdishme!
305

D.m.th. n Xhenet.

EL-XHTHIJE

SURJA 45

535

31. Ndrsa mohuesve do tu thuhet: Vall, a nuk ju jan lexuar shpalljet

e Mia?! Por ju shfaqt mendjemadhsi dhe u bt njerz t kqij.
32. Dhe, kur juve ju thuhej: Premtimi i Allahut sht i vrtet:
Ora (e Kiametit) pa dyshim q do t vij! - ju thoshit: Ne nuk
e dim sht Ora (e Kiametit). Ne mendojm se sht vetm
nj hamendje, prandaj nuk jemi t bindur;
33. Natyrisht, atyre do tu dalin n shesh t kqijat q kan br
e do tu bjer koks ajo me t ciln talleshin.
34. Pastaj do tu thuhet: Ne sot po ju braktisim n harres,
ashtu si e keni harruar ju takimin e ksaj dite. Vendqndrimi juaj
sht Zjarri dhe pr ju nuk ka kurrfar ndihmsi.
35. Ky dnim ju erdhi ngaq i prqeshnit shpalljet e Allahut dhe
u mashtruat nga jeta e ksaj bote. At dit ata nuk do t nxirren
nga zjarri e nuk do t pranohet prej tyre asnj arsyetim.

536

36. Falnderimi i prket vetm Allahut, Zotit t qiejve dhe Zotit

t Toks - Zotit t gjithsis.
37. Atij i prket e tr madhshtia n qiej dhe n Tok. Ai sht
i Plotfuqishmi dhe i Urti.

SURJA 46
45

EL-AHKF
EL-XHTHIJE

46

SURJA EL-AHKF
Mekase - 35 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. H, Mm.
2. Ky Libr sht shpallur prej Allahut, t Plotfuqishmit dhe t
Urtit!
3. Ne i kemi krijuar qiejt dhe Tokn dhe far gjendet midis tyre
me qllim t plot dhe me afat t caktuar. E megjithat, mohuesit
shmangen nga ajo q u sht paralajmruar.
4. Thuaju: A i shihni ata q i adhuroni n vend t Allahut? M
tregoni, far pjese t Toks kan krijuar ata?! Mos vall kan
ndonj pjes n krijimin e qiejve?! M sillni nj libr t shpallur
para ktij (Kuranit) ose ndonj gjurm tjetr t dijes (hyjnore),
nse flisni t vrtetn!
5. Kush sht m i humbur se ai, i cili, n vend Allahut, u lutet
atyre q nuk mund tu prgjigjen deri n Ditn e Kiametit e q
jan krejt t pavetdijshm ndaj lutjes s tyre?!
6. Kur t tubohen njerzit (n Ditn e Gjykimit), idhujt do t
jen armiq t tyre dhe do ta mohojn adhurimin e tyre.
7. Kur mohuesve u lexohen shpalljet Tona t qarta, ata thon
pr t Vrtetn (Kuranin) q u vjen: Kjo sht magji e qart!
8. Ose ata thon: Ai (Muhamedi) e ka trilluar vet at (Kuranin).
Thuaju: Por, nse un e trilloj at, ju nuk do t mund t m
mbroni nga dnimi i Allahut. Ai i di m s miri t gjitha shpifjet
tuaja pr t (Kuranin). Mjafton Ai dshmitar ndrmjet meje dhe
jush. Ai sht Fals dhe Mshirplot.

EL-AHKF

SURJA 46

537

9. Thuaju: Un nuk jam i pari i drguar dhe nuk e di far do t

ndodh me mua ose me ju. Un ndjek vetm at q m sht
shpallur dhe kam pr detyr vetm t jap paralajmrime t qarta.
10. Thuaju: M tregoni, se do t bhet me ju, nse Kurani
sht vrtet prej Allahut e ju e mohoni, ndrkoh q nj dshmitar
nga bijt e Izraelit306 dshmon pr vrtetsin e tij dhe e beson
at, kurse ju tregoheni kryelart?! Me t vrtet, Allahu, nuk i
udhzon (n rrug t drejt) njerzit e padrejt.
11. Mohuesit thon pr besimtart: Nse (Kurani) do t ishte
ndonj gj e mir, ata nuk do ta kishin besuar at para nesh! E
prderisa ata nuk e pranojn udhzimin e tij, ata thon: Ky
sht nj trillim i lasht.
12. Para Kuranit sht shpallur Libri i Musait, nj udhrrfyes
dhe mshir pr gjith njerzimin. Ky Libr (Kurani) e vrteton
at. Ai sht shpallur n gjuhn arabe pr ti paralajmruar ata q
bjn t kqija dhe pr tu sjell lajme t mira pundrejtve.

538

13. Pa dyshim, ata q thon: Zoti yn sht Allahu! dhe pastaj

qndrojn n rrugn e drejt, nuk do t ken arsye pr tu friksuar
e as pr tu dshpruar (kur tu vij vdekja).
14. Ata do t jen banor t Xhenetit, ku do t qndrojn
prgjithmon, si shprblim pr at q kan punuar.
15. Njeriun e kemi porositur t jet i sjellshm ndaj prindrve t
vet. Nna e mbart at me mund dhe me mund e lind. Ai mbartet
dhe ushqehet me gji pr tridhjet muaj dhe, kur arrin n moshn
e burrris e i mbush dyzet vjet, ai thot: O Zoti im! M frymzo
q t t falnderoj pr begatit q Ti m ke dhn mua dhe
prindrve t mi dhe q t bj vepra t mira, me t cilat Ti do t
jesh i knaqur! M dhuro pasardhs t mir! Tek Ty kthehem i
penduar dhe Ty t dorzohem!.
16. Kta jan ata njerz, t cilve do tua pranojm veprat e tyre
m t mira e nuk do tua vm re veprat e tyre t kqija. Ata do
306

Ai sht Abdullah bin Selam, nj ish-rabin hebre q pranoi Islamin n Medin.

SURJA 46

EL-AHKF

t jen banor t Xhenetit; ky sht premtimi i vrtet, q u sht

premtuar.
17. Mirpo ndonjri u thot prindrve t vet: Uf ju! A po m
premtoni se do t ringjallem, ndonse para meje kan kaluar
shum brezni?! Kur ata i drejtohen Allahut pr ndihm, (duke i
thn djalit): Mjer pr ty! Beso, sepse premtimi i Allahut sht
i vrtet!, ai prgjigjet: Kto jan vetm prrallat e popujve t
lasht!
18. Njerz t till do t psojn fatin e kombeve t kaluara prej
xhindeve dhe njerzve, ndaj t cilve u prmbush Fjala (e
dnimit). Vrtet, ata jan prher t humburit.
19. Pr t gjith do t ket shkall t caktuara, sipas asaj q kan
punuar, n mnyr q Allahu ti shprblej pr veprat e tyre.
Askujt nuk do ti bhet padrejtsi.
20. Ditn, kur ata q kan mohuar do t vihen para Zjarrit (do
tu thuhet): Ju keni shfrytzuar gjith t mirat n jetn tuaj toksore
dhe jeni knaqur me to, ndrsa sot do t ndshkoheni me dnim
poshtrues, sepse keni qen arrogant n Tok pa kurrfar t
drejte dhe nuk i jeni bindur Allahut.
21. Kujtoje vllan e fisit Ad (Hudin), kur e paralajmroi popullin
e vet n Ahkaf, ndrsa ka pasur paralajmrues edhe para tij,
edhe pas tij (kur u tha): Adhuroni vetm Allahun! Un, me t
vrtet, kam frik se do tju godas dnimi i Dits s Madhe!
22. Ata u prgjigjn: Vall, a ke ardhur t na largosh ne prej
hyjnive tona. Sillna at (dnim) q po na premton dhe t shohim
nse thua t vrtetn! 23. Ai u tha (atyre): Vetm Allahu e di (se kur do t vij dnimi).
Un kam pr detyr vetm q tju prcjell mesazhin pr t cilin
jam drguar, por un po shoh se ju jeni popull i zhytur n padije.
24. Dhe kur pan nj r q u duk se vinte n drejtim t luginave
t tyre, ata than: Kjo re po sjell shiun! Jo! u prgjigj ai
kjo sht ajo q ju e keni shpejtuar: nj er q mbart nj dnim
t dhembshm,
EL-AHKF

SURJA 46

539

25. q, me urdhrin e Allahut, shkatrron do gj. E n mngjes

u pan vetm shtpit e tyre t zbrazta; ja, kshtu e ndshkojm
Ne popullin keqbrs.
26. Ne i kishim br ata m t fuqishm se ju307 dhe u kishim
dhn atyre dgjimin, shikimin dhe zemrn, por as dgjimi i
tyre, as shikimi i tyre e as zemra e tyre, nuk u solln kurrfar
dobie, sepse mohuan shpalljet e Allahut; ata i goditi ajo me t
ciln talleshin.
27. Edhe m par Ne kemi shkatrruar vendbanime rreth jush e
u kemi shpjeguar atyre shpalljet Tona, q ata t mund t ktheheshin
(n rrugn e drejt).
28. Prse nuk u erdhn n ndihm atyre idhujt, q i adhuruan si
zota krahas Allahut, pr tu afruar tek Ai?! Vrtet, idhujt i lan n
balt ata308. Kto ishin vetm gnjeshtrat dhe shpifjet e tyre
(idhujtarve).

540

29. Kur Ne drguam te ty nj grup xhindesh pr t dgjuar

Kuranin, ata, kur erdhn, i than njri-tjetrit: Heshtni! Dhe kur
prfundoi (leximi), ata u kthyen te populli i tyre si kshillues.
30. Ata than: O populli yn! Ne dgjuam nj Libr t shpallur
pas Musait, i cili vrteton shpalljet para tij, udhzon nga e vrteta
dhe tregon rrugn e drejt.
31. O populli yn, prgjigjjuni thirrsit t Allahut dhe besojini
Atij! Ai do tjua fal gjynahet tuaja dhe do tju shptoj prej dnimit
t dhembshm.
32. Ndrsa ata q nuk i prgjigjen thirrsit t Allahut, nuk do t
mund ti ikin Atij n Tok; pr ata ska mbrojts tjetr, prve
Tij. Ata jan n humbje t madhe.
33. A nuk e shohin ata se Allahu, i Cili krijoi qiejt dhe Tokn pa
u lodhur aspak n krijimin e tyre, sht i Fuqishm ti ngjall t
vdekurit? Po, Ai sht vrtet i Fuqishm pr do gj.
307
308

Banort e Meks.
Adhuruesit e tyre.
SURJA 46

EL-AHKF

34. Ditn, kur ata q kan mohuar do t prballen me zjarrin

(do tu thuhet): Vall, a nuk sht kjo e vrtet? Ata do t
thon: Po, pr Zotin ton! Ai do tu thot: Ather, shijoni
dnimin pr mohimin q keni br!
35. Prandaj, ti bhu i durueshm (o Muhamed), ashtu si kan
duruar me kmbngulje t drguarit e vendosur dhe mos krko
shpejtimin e dnimit pr ata309! Ditn, kur t prjetojn at q u
sht premtuar, atyre do tu duket se kan qndruar (n Tok)
vetm nj ast t dits. Kjo sht shpallje e qart. E kush do t
shkatrrohet tjetr, prve popullit t pabindur!?

541

309

Jobesimtart e Meks.
EL-AHKF

SURJA 46

47

SURJA MUHAMMED
Medinase - 38 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Allahu do tua zhvlersoj veprat atyre q mohojn dhe i

pengojn njerzit nga rruga e Tij.
2. Ndrsa atyre q besojn, kryejn vepra t mira dhe besojn n
at q i sht shpallur Muhamedit - dhe e cila sht e Vrteta prej
Zotit t tyre, - Ai do tua fshij gjynahet dhe do tua prmirsoj
gjendjen.

542

3. Kjo, sepse ata q mohojn, ndjekin t pavrtetn, kurse

besimtart mbshteten n t Vrtetn e ardhur nga Zoti i tyre.
Kshtu ua sjell Allahu njerzve shembujt e tyre.
4. Kur t prballeni n luft me mohuesit, goditini n qaf, derisa
ti rraskapitni e ti shkatrroni ata dhe pastaj lidhini fort. Mandej
ose i lironi me zemrgjersi, ose me shprblim, derisa t bhet
armpushimi. Kshtu bni! Sikur t donte Allahu, do ti
shkatrronte ata, por Ai dshiron tju sprovoj juve me njritjetrin. Ai nuk ua humb veprat atyre q vdesin n rrugn e Allahut.
5. Ai do ti udhzoj ata, do tua prmirsoj gjendjen
6. dhe do ti shpjer n Xhenet, t cilin ua ka br t njohur m par.
7. O besimtar, nse e ndihmoni Allahun310, edhe Ai do tju
ndihmoj dhe do tju bj t qndroni fort n kmbt tuaja.
8. Ndrsa ata q nuk besojn, do t shkatrrohen! Ai do tua
humb veprat atyre.
9. Kjo pr shkak se ata e urrejn at q ka shpallur Allahu, andaj
Ai i ka zhvlersuar veprat e tyre.
310

Pra, shtjen e Tij.

SURJA 47

MUHAMMED

10. Vall, a nuk kan udhtuar ata npr Tok, pr t par

prfundimin e atyre q qen prpara tyre!? Allahu i shfarosi ata
plotsisht, e kshtu do t prfundojn edhe mohuesit e tjer.
11. Kjo pr shkak se Allahu sht Mbrojts i atyre q besojn,
kurse pr mohuesit nuk ka mbrojts.
12. Pa dyshim, ata q besojn dhe bjn vepra t mira, Allahu
do ti shpjer n Xhenete, npr t cilat rrjedhin lumenj. Ndrsa
ata q nuk besojn dhe knaqen e han ashtu si glltisin bagtia,
do t ken Zjarrin si vendbanim!
13. Eh, sa shum qytete, t cilat kan qen m t fuqishme se
qyteti yt, q t ka przn, Ne i kemi shkatrruar dhe nuk kan
pasur asnj ndihms!
14. Vall, a sht i njjt ai q i prmbahet udhzimit t Zotit t
tij me at q i zbukurohen punt e veta t shmtuara dhe lshohet
pas pasioneve t veta?
15. Ja prshkrimi i Xhenetit, q u premtohet t prkushtuarve
(ndaj Allahut): nj vend, ku ka lumenj me uj t pandotur, lumenj
qumshti me shije t pandryshuar, lumenj vere me shije t
kndshme pr ata q e pin dhe lumenj prej mjalti t kulluar. Ata
do t ken aty lloj-lloj frutash dhe falje prej Zotit t tyre. A
mund t krahasohet ky shembull me Xhehenemin, ku gjynahqart
do t qndrojn prher n zjarr dhe do tu jepet uj i valuar, q
ua copton zorrt?!
16. Midis tyre ka q bjn sikur t dgjojn ty, por, posa largohen
prej teje, i pyesin ata t cilve u sht dhn dituria: tha ai m
par?! Kta jan ata, zemrat e t cilve ua ka vulosur Allahu dhe
t cilt lshohen pas epsheve t veta.
17. Sa pr ata q ndjekin rrugn e drejt, Ai ua shton udhzimin
dhe u jep devotshmri e vetprmbajtje.
18. A mos vall mohuesit presin, q tu vij befasisht vetm Ora
(e Kiametit)? Ndrkoh, shenjat e saj kan ardhur. Po pr far
do tu shrbejn atyre kshillat, kur tiu ket ardhur Kiameti?!

MUHAMMED

SURJA 47

543

19. Dije se nuk ka zot tjetr t vrtet prve Allahut! Krko

falje pr gjynahun tnd dhe pr besimtart e besimtaret! Allahu
edi se si silleni ju dhe ku qndroni.
20. Besimtart thon: Sikur t ishte shpallur nj sure! Por, kur
shpallet nj sure e qart dhe n t prmendet lufta, i sheh ata me
zemra t smura311, si t vshtrojn ty me shikim si t agonis s
vdekjes! Ndrkoh, m e prshtatshme do t ishte pr ata
21. bindja dhe fjala e mir! Madje, kur shtja (e lufts) sht
vendosur, do t ishte m mir pr ata q t tregohen t sinqert
ndaj Allahut.
22. Nse ju (o hipokrit) i ktheni shpinn besimit, ather do t
bnit ngatrresa n Tok dhe do ti shkatrronit lidhjet farefisnore.
23. Kta jan ata, t cilt Allahu i ka mallkuar, i ka br t shurdhr
dhe ua ka verbuar shikimin.
24. Vall, a nuk prsiatin ata pr Kuranin apo i kan zemrat t kyura?!

544

25. Vrtet, ata q kthehen n mosbesim, pasi u sht treguar

rruga e drejt, djalli i ka joshur dhe i ka ushqyer me shpresa t
rreme.
26. Kjo pr shkak se u thoshin atyre q nuk e donin at, q e ka
shpallur Allahu: Ne do tju bindemi juve n disa gjra por
Allahu i di mir fshehtsit e tyre.
27. E far do t bjn ata, kur engjjt do tua marrin shpirtin,
duke i rrahur n fytyrat dhe shpinat e tyre?!
28. Kjo, sepse ata pasuan at q shkakton zemrimin e Allahut
dhe urryen plqimin e Tij e kshtu, Ai ua zhvlersoi atyre veprat.
29. Vall, a mendojn ata q kan smundje n zemrat e tyre312,
se Allahu nuk do tua nxirrte n shesh urrejtjen e tyre (ndaj Islamit)?
30. Sikur t donim, Ne do t ti tregonim ty ata dhe ti, me siguri,
do ti njihje sipas shenjave t tyre. Por, ti do ti njohsh ata sipas
mnyrs s shprehjes s tyre. Allahu i di veprat tuaja.
311
312

D.m.th. hipokritt.
Pra, hipokritt q kan smundjen e dyshimit dhe t dyfytyrsis.
SURJA 47

MUHAMMED

31. Ne do tju vm n prov ju, derisa ti njohim ata midis jush,

q luftojn (n rrugn e drejt) dhe durojn, e derisa t provojm
ato q thuhen pr veprat tuaja.
32. Me t vrtet, ata q nuk besojn, i pengojn (t tjert) nga
rruga e Allahut dhe kundrshtojn t Drguarin, pasi u sht
shpjeguar qart rruga e drejt, nuk do ti sjellin Allahut kurrfar
dmi; Ai do ti zhvlersoj veprat e tyre.
33. O ju q keni besuar! Bindjuni Allahut dhe bindjuni t Drguarit
dhe mos i oni dm veprat tuaja!
34. Pa dyshim, ata q nuk besojn, (i) pengojn (t tjert) nga
rruga e Allahut dhe vdesin si jobesimtar, Allahu kurrsesi nuk do
ti fal.
35. Dhe mos u bni t dobt e t krkoni armpushim, ndrkoh
q jeni m t fuqishmit dhe Allahu sht me ju. Ai nuk do tjua
paksoj (shprblimin pr) veprat tuaja.
36. Jeta e ksaj bote nuk sht asgj tjetr, vese loj dhe zbavitje.
Nse (i) besoni (Allahut) dhe (i) ruheni (Atij), Ai do tju shprblej
dhe nuk do t krkoj prej jush pasurin tuaj.
37. Sikur ta krkonte prej jush tr pasurin me kmbngulje, ju
do t bheshit koprrac dhe, Ai do t nxirrte n shesh urrejtjen
tuaj.
38. Ja, juve ju bhet thirrje t shpenzoni n rrugn e Allahut, por
disa prej jush jan koprrac. Kush tregohet koprrac, ta dij se i
bn dm vetes, sepse Allahu sht i Pasur (ska nevoj pr asgj),
ndrsa ju jeni t varfr. E, nse ju ia ktheni shpinn dhe i largoheni
Atij, Ai do tju zvendsoj me nj popull tjetr, i cili nuk do ta
ndjek shembullin tuaj.

MUHAMMED

SURJA 47

545

48

SURJA EL-FETH
Medinase - 29 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Ne t dham ty nj fitore t qart,313

2. pr t ti falur ty Allahu gabimet e mparshme dhe t ardhshme,
pr ta plotsuar dhuntin e Vet ndaj teje dhe pr t t udhzuar
n rrugn e drejt,
3. dhe q Allahu t t jap ndihm t madhe.

546

4. sht Ai, q zbriti qetsi314 n zemrat e besimtarve, pr tua

forcuar besimin, krahas besimit q patn. T Allahut jan ushtrit
e qiejve dhe t Toks; Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt.
5. (Ai e bri kt) pr ti uar besimtart dhe besimtaret n kopshte
npr t cilat rrjedhin lumenj e ku do t qndrojn prher, si
dhe q tua fal gjynahet atyre. Kjo, n syt e Allahut, sht fitorja
m e madhe.
6. Gjithashtu, (Ai e bri kt) pr ti ndshkuar hipokritt dhe
hipokritet, idhujtart e idhujtaret, q mendojn keq pr Allahun.
Radha e fatkeqsis le ti godas ata! Allahu sht zemruar me
ata, i ka mallkuar dhe u ka prgatitur Xhehenemin; eh, sa vend i
shmtuar q sht ai!

Bhet fjal pr Traktatin e Paqes s Hudejbijes, t lidhur midis Profetit Muhamed

(a.s.) dhe udhheqsve t Meks n vitin 6 h / 628 e.s.. Sipas komentuesve t
Kuranit, marrveshja e armpushimit hoqi barrierat midis idhujtarve t Meks
dhe myslimanve t Medins dhe kontaktet paqsore ndrmjet tyre bn q t
prhapej me shpejtsi besimi islam ndr fiset arabe. Prandaj kjo marrveshje u
quajt fitore e qart.
314
Shih shnimin n vargun 248 t sures 2.
313

SURJA 48

EL-FETH

7. T Allahut jan ushtrit e qiejve dhe t Toks; Allahu sht i

Plotfuqishm dhe i Urt!
8. Me t vrtet, Ne t kemi drguar ty (Muhamed) dshmitar,
sjells t lajmeve t mira dhe paralajmrues,
9. q ti besoni Allahut dhe t Drguarit t Tij, q ta ndihmoni e
ta nderoni at (Muhamedin a.s.) dhe q ta lavdroni At (Allahun
xh.sh.) me namaz n mngjes dhe mbrmje.
10. Ata q t jan betuar pr besnikri, n t vrtet, i jan betuar
pr besnikri Allahut. Dora e Allahut sht mbi duart e tyre! Ai
q e prish betimin, e prish n dm t vetes, por, nse e mban
besn ndaj Allahut, Ai do ti jap atij shprblim t madh.
11. Do t t thon ty arabt e shkrettirs, t cilt ngeln pas
jush315: Ne ishim t zn me bagtit dhe familjet tona, prandaj
lutju Allahut q t na fal ne! Ata thon me gjuhn e tyre at q
nuk e kan n zemrat e tyre. Thuaju: Kush mund ta pengoj
Allahun ndaj jush, nse Ai krkon tju godas ose, nse synon tju
bj ndonj t mir? Allahu e di at q ju bni.
12. Jo! Ju316 menduat se i Drguari dhe besimtart nuk do t
kthehen kurr te familjet e tyre dhe zemrat tuaja ishin t knaqura
me kt trill. Ju ushqyet mendime shum t kqija dhe kshtu u
bt popull i pavlefshm i nisur drejt shkatrrimit.
13. Kush nuk beson n Allahun dhe n t Drguarin e Tij, ta dij
se Ne kemi prgatitur pr mohuesit nj Zjarr flakrues!
14. I Allahut sht pushteti i qiejve dhe i Toks. Ai fal k t doj
e dnon k t doj. Allahu sht Fals i madh dhe Mshirplot.
15. Ata q ngeln pas jush, do tju thon, kur t niseni pr t
marr plakn e lufts: Na lejoni edhe neve q t vijm pas
jush! Ata do t donin ti ndrronin fjalt e Allahut. Thuaju: Ju
kurrsesi nuk do t vini pas nesh, kt e ka thn Allahu qysh m
Pra, q nuk morn pjes n luft prkrah jush. Disa fise nga arabt e shkrettirs
kishin lidhur nj marrveshje pr mbrojtje t ndrsjell me Profetin (a.s.), Por,
nga frika, nuk e respektuan at, kur besimtart do t ndesheshin me kurejsht.
316
Arabt e shkrettirs.
315

EL-FETH

SURJA 48

547

par! E ata do t thon: Nuk sht ashtu, por ju na keni zili.

Ah, sa pak q kuptojn!
16. Thuaju atyre arabve t shkrettirs, q ngeln pas jush: Ju
do t thirreni pr t luftuar kundr nj populli shum luftarak,
nse ata nuk dorzohen. Nse bindeni, Allahu do tju jap
shprblim t mir, por, nse shmangeni, ashtu si keni br edhe
m par, Ai do tju ndshkoj me dnim t dhembshm.
17. Nuk sht gjynah pr t verbrin, as pr t alin, as t smurin
(q t mos marrin pjes n luft). Kush i bindet Allahut dhe t
Drguarit t Tij, do t shkoj n Xhenete, npr t cilat rrjedhin
lumenj, kurse ai q shmanget, do t ndshkohet me dnim t
dhembshm.
18. Allahu sht i knaqur me ata besimtar, kur tu betuan pr
besnikri nn hijen e pems. Ai e dinte se kishte n zemrat e tyre,
prandaj u dha atyre qetsi317 dhe i shprbleu me nj fitore t afrt318

548

19. e me nj plak t madhe q do ta fitojn. Allahu sht i

Plotfuqishm dhe i Urt.
20. Allahu ju premtoi plak t pasur, t ciln do ta fitoni e jua
shpejtoi kt juve. Ai i largoi duart e njerzve prej jush, me qllim
q (fitorja juaj) t jet nj shenj pr besimtart e vrtet dhe q
tju udhzoj n rrugn e drejt.
21. Allahu e di edhe pr t tjera (fitore e plaka lufte), t cilat ju
ende nuk i keni fituar. Allahu sht i Fuqishm pr do gj.
22. Nse mohuesit nisen n luft kundr jush, me siguri q ata
do t ikin dhe pastaj nuk do t gjejn as mbrojts, as ndihms.
23. I till ka qen ligji i Allahut edhe m par, e ti kurr nuk do t
gjesh ndryshime n ligjin e Allahut.
24. sht Ai q i ka penguar duart e tyre ndaj jush dhe duart
tuaja ndaj tyre brenda n Mek, pasi ju dha fitoren mbi ata.
Allahu i sheh t gjitha far bni ju.
317
318

Shih shnimin n vargun 248 t sures 2.

Fitoren e betejs s Hajberit n vitin 7 h / 629.
SURJA 48

EL-FETH

25. Jobesimtart ju penguan ti afroheni Xhamis s Shenjt dhe

(penguan) kafsht pr kurban, q t arrinin n vend. Po t mos
kishte qen pr disa besimtar e besimtare (n Mek) q ju nuk i
njihnit e kshtu mund ti merrnit npr kmb, duke br gjynah
kundrejt tyre pa e ditur, Allahu do tju kishte urdhruar ti luftonit
ata. Sikur ata t ishin ve, Ne do ti ndshkonim me dnim t
dhembshm ata (banor t Meks), q nuk besuan.
26. Dhe, kur n zemrat e mohuesve u shfaq zelltaria pagane,
Allahu zbriti qetsin e Tij n zemrn e t Drguarit t Tij dhe t
besimtarve e i bri ata t mbshteten fort n fjaln e prkushtimit
(ndaj Allahut)319. Ata kishin m t drejt e qen m t denj pr
t. Allahu sht i Gjithdijshm pr do gj.
27. Allahu e prmbushi me t vrtet vizionin e t Drguarit t
Tij, i cili kishte thn: Me siguri, ju do t hyni n Xhamin e
Shenjt, dasht Allahu, t sigurt, kokrruar dhe flokshkurtuar,
pa kurrfar frike. Ai e dinte at q nuk e dinit ju dhe, ve ksaj,
ju dhuroi nj fitore t afrt.
28. sht Ai q e ka uar t Drguarin e Vet me Udhzimin dhe fen
e vrtet, pr ta ngritur at mbi t gjitha fet. Allahu mjafton si dshmitar!
29. Muhamedi sht i Drguar i Allahut. Ata q jan me t, jan t
ashpr ndaj jobesimtarve e t mshirshm midis tyre. I sheh ata si
prkulen dhe bien n sexhde, duke krkuar dhuntin dhe knaqsin
e Allahut. N fytyrat e tyre shihen shenjat e sexhdes. Ky sht
prshkrimi i tyre n Teurat. Ndrsa n Ungjill, shembulli i tyre
prshkruhet si nj far e mbjell q lshon filiza e forcohet e pastaj
ngrihet e fort me krcellin e vet, duke i gzuar mbjellsit.320 (Kshtu
prshkruhen ata) me qllim q, nprmjet tyre, Ai ti zemroj
mohuesit. Pr ata midis tyre q besojn dhe kryejn vepra t mira,
Allahu ka premtuar falje dhe shprblim t madh.

D. m. th. n parimin Ska zot tjetr t vrtet prve Allahut.

Fara simbolizon fen islame, rritja e s cils n fuqi dhe n numr, sigurisht
q i mrekullon shikuesit. Ndrsa mbjellsit simbolizojn Profetin Muhamed
(a.s.) dhe shokt e tij, q bn prpjekjet m t mdha pr rritjen dhe prhapjen
e ksaj feje.
319

320

EL-FETH

SURJA 48

549

49

SURJA EL-HUXHURT
Medinase -18 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O ju q keni besuar! Mos nxitoni para (urdhrit t) Allahut dhe

t Drguarit t Tij dhe kijeni frik Allahun! Vrtet, Allahu dgjon
gjithka dhe sht i Gjithdijshm.
2. O ju q keni besuar! Mos e ngrini zrin tuaj mbi zrin e Profetit
dhe mos i flisni atij me z t lart, si bni me njri-tjetrin, n
mnyr q t mos ju humbin veprat tuaja pa e ndier ju fare.

550

3. Vrtet, ata q ulin zrin n prani t t Drguarit t Allahut jan

njerzit, zemrat e t cilve Allahu i ka kalitur pr besim e
prkushtim. Pr ata ka falje dhe shprblim t madh.
4. Vrtet, ata q t thrrasin ty (o Muhamed) me z t lart nga
jasht dhomave t tua, shumica e tyre nuk marrin vesh.
5. E sikur t duronin derisa ti t dilje jasht tek ata, do t ishte m
mir pr ata. Por Allahu sht Fals dhe Mshirues.
6. O ju q keni besuar! Nse ndonj njeri i pandershm ju sjell
ndonj lajm, sigurohuni mir (n sht i vrtet), pr t mos i
br dm ndokujt padashje, e t pendoheni pastaj pr at q
keni br.
7. Dhe ta dini se midis jush gjendet i Drguari i Allahut! Sikur ai
tju bindej juve n shum gjra, ju do ta kishit psuar. Por Allahu
jua ka br t dashur besimin dhe jua ka zbukuruar at n zemrat
tuaja, ashtu si jua ka br t urryer mosbesimin, shthurjen dhe
mosbindjen. Pikrisht ata jan t udhzuarit drejt
8. me mirsin dhe hirin e Allahut. Allahu sht i Gjithdijshm
dhe i Urt.
SURJA 49

EL-HUXHURT

9. Nse dy pal besimtarsh bjn luft midis tyre, pajtojini ata.

Por, nse njra pal sulmon tjetrn, ather luftoni kundr
sulmuesit, derisa t kthehet n urdhrat e Allahut. E, nse kthehet,
ather pajtojini ata midis tyre, me drejtsi dhe paansi, sepse
Allahu i do ata q veprojn me drejtsi.
10. N t vrtet, besimtart jan vllezr, andaj pajtojini vllezrit
tuaj midis tyre dhe kijeni frik Allahun, n mnyr q ju t
mshiroheni.
11. O ju q keni besuar! Asnj burr prej jush t mos tallet me
burra t tjer, se kta mund t jen m t mir se ai. Gjithashtu,
asnj grua t mos tallet me gra t tjera, se kto mund t jen m
t mira se ajo. Mos e nnmoni dhe mos e qesndisni njritjetrin me nofka (t kqija)! Sa e shmtuar sht t thirresh me
emr t keq pas (pranimit t) besimit! Ata q nuk pendohen,
jan vrtet keqbrs.
12. O ju q keni besuar! Mnjanoni shum dyshime, se, vrtet,
disa dyshime jan gjynah. Mos e spiunoni dhe mos e prgojoni
njri-tjetrin! Mos vall dshiron ndokush prej jush t haj mishin
e vllait t vet t vdekur?! Sigurisht q ju do ta urrenit kt! Kijeni
frik Allahun! Me t vrtet, Allahu sht Pranues i pendimit dhe
Mshirplot.
13. O njerz! N t vrtet, Ne ju krijuam ju prej nj mashkulli
dhe nj femre dhe ju bm popuj e fise, pr ta njohur njritjetrin. M i nderuari prej jush tek Allahu sht ai q i friksohet
m shum Atij. Vrtet, Allahu sht i Gjithdijshm dhe pr At
asgj nuk sht e fsheht.
14. Arabt e shkrettirs deklarojn: Ne besojm. Thuaju: Ju
nuk keni besuar! Por m mir thoni: Ne prulemi, pasi besimi
ende nuk ka hyr (si duhet) n zemrat tuaja. E, nse i bindeni
Allahut dhe t Drguarit t Tij, nuk do tju paksohet asgj prej
veprave tuaja. Sigurisht, Allahu sht Fals dhe Mshirplot.
15. Besimtar t vrtet jan vetm ata q besojn Allahun dhe
t Drguarin e Tij dhe pastaj nuk dyshojn, por luftojn n rrugn

EL-HUXHURT

SURJA 49

551

e Allahut me pasurin dhe jetn e tyre. Kta jan besimtar t

sinqert.321
16. Thuaju: Vall, a do ta njoftoni Allahun pr fen tuaj, ndrkoh
q Ai di gjithka q prmbajn qiejt dhe Toka?! Allahu sht i
Dijshm pr do gj.
17. Ata e quajn si favor pr ty q kan pranuar Islamin. Thuaju:
Mos e quani si favor pr mua se keni pranuar Islamin;
prkundrazi, Allahu ju ka dhuruar mirsi dhe ju ka udhzuar n
besim, nse ajo q thoni sht e vrtet!
18. Allahu i di fshehtsit e qiejve dhe t Toks. Allahu i sheh t
gjitha ato q bni ju.

552

N fen islame konsiderohet mysliman ai njeri i cili i beson Allahut (xh.sh.)

dhe Profetit Muhamed (a.s.). N Kuran, kudo q prmendet populli besimtar,
prej kohs s Profetit a.s. e kndej, konsiderohet popull mysliman, meq fjala
mysliman sht prcaktuar pr besimtart e Profetit Muhamed a.s. (prkthyesi).
321

SURJA 49

SURJA
50
KF
EL-HUXHURT

50

SURJA KF
Mekase - 45 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kf. Betohem n Kuranin e lavdishm!

2. Po! Ata uditen q nga gjiri i tyre u ka ardhur nj paralajmrues,
kshtu q mohuesit thon: Kjo gj sht e uditshme.
3. Vall, pasi t vdesim e t bhemi pluhur (do t ringjallemi
srish)? Ai kthim sht i largt!
4. Ne e dim sa prej tyre i merr toka, tek Ne sht Libri q i ruan
t gjitha.
5. Mirpo, ata e mohojn t Vrtetn kur u vjen, kshtu q ata
jan n gjendje t turbulluar.
6. A nuk e shohin ata qiellin q qndron sipr tyre, si e kemi
ndrtuar dhe zbukuruar, pa pasur kurrfar plasaritje n t?
7. Ndrsa Tokn e kemi shtruar dhe n t kemi shprndar male
t palvizshme dhe kemi br, q nga ajo, t mbijn gjithfarlloj
bimsh t bukura,
8. si mjet ndriimi t mendjes dhe prkujtes pr do rob q i
drejtohet Zotit t vet.
9. Ne lshojm nga qielli uj t bekuar dhe nprmjet tij krijojm
kopshte, drithra q korren
10. dhe palma hurme t larta me tufa frutash njra mbi tjetrn,
11. si ushqim pr robrit Tan; n kt mnyr Ne me shi e
ringjallim tokn e vdekur. E kshtu do t jet edhe ringjallja.

KF

SURJA 50

553

12. Para tyre ka mohuar populli i Nuhut, banort e Ressit dhe

fisi Themud,
13. edhe fisi Ad, Faraoni dhe vllezrit e Lutit,
14. edhe banort e Ejks, edhe populli i Tubbas; t gjith ata i
quajtn gnjeshtar t drguarit, prandaj kundr tyre u prmbush
dnimi Im.
15. Vall, a mos u lodhm Ne gjat krijimit t par? Jo, por ata
dyshojn n krijimin e srishm.
16. Ne e kemi krijuar njeriun dhe, Ne e dim i pshprit atij
shpirti i vet. Ne jemi m pran tij se damari i qafs s vet.
17. Dy engjj i rrin atij nga e djathta dhe e majta,
18. dhe, pr do fjal q ai thot, ka pran vetes nj mbikqyrs
t gatshm (pr ta shnuar at).

554

19. Agonia e vdekjes do t sjell t vrtetn (e jets tjetr): ja, kjo

sht ajo s cils prpiqeshe ti ikje.
20. Dhe do t fryhet n Sur - kjo sht Dita e krcnimit.
21. do shpirt do t vij i shoqruar me nj (engjll) grahs dhe
nj (engjll) dshmitar.
22. (Mohuesit do ti thuhet): Ti ke qen i pavmendshm pr
kt. Tashti ta kemi ngritur perden (e syve), dhe shikimi yt sot
sht i mpreht.
23. E shoqruesi i tij (engjll) do t thot: Ktu sht (shnimi i
veprave t tij) q kam gati.
24. (Do tu thuhet:) Hidhni n zjarr do njeri jobesimtar, kryene,
25. pengues t t mirave, shkels dhe dyshues (n fe);
26. do njeri q ka besuar n zot tjetr, prve Allahut. Kshtu
pra, flakeni at n dnimin m t rnd!
27. E, shoku i tij (djall) do t thot: O Zoti yn, un nuk e kam
mashtruar at, por ai vet ka qen n humbje t madhe.

SURJA 50

KF

28. Atyre (Allahu) do tu thot: Mos u grindni para Meje, Un

ju kam paralajmruar me koh.
29. Fjala ime nuk ndryshohet dhe Un nuk jam i padrejt me
robrit e Mi.
30. At Dit Ne do ta pyesim Xhehenemin: A u mbushe? e ai
do t prgjigjet: A ka edhe m?
31. Dhe jo larg prej aty, Xheneti do tu afrohet besimtarve t
devotshm,
32. (q do tu thuhet:) Kjo sht premtuar pr ju, pr kdo q
sht penduar dhe ruajtur (nga gjynahet),
33. q e ka pasur frik t Gjithmshirshmin, edhe ather kur
nuk e shihte kush, e q ka ardhur me zemr t kthyer (nga Allahu).
34. Hyni n t (Xhenet) me paqe e siguri. Kjo sht Dita e
amshimit!
35. Aty do t ken far t duan - e prej Nesh (do t ken) edhe
m shum.
36. Eh, sa breza shum m t fuqishm Ne i kemi shkatrruar
para tyre! Ata brodhn npr Tok, po a mund t gjenin strehim?!
37. Vrtet, ktu ka kshill pr kdo q ka zemr, dgjon me
vmendje dhe dshmon.
38. Ne i kemi krijuar qiejt, Tokn dhe do gj q gjendet midis
tyre pr gjasht dit, pa ndier lodhje aspak.
39. Andaj, duroje at q thon ata322, madhroje Zotin tnd e
falnderoje At para lindjes s diellit dhe para perndimit.
40. Madhroje At edhe n nj pjes t nats, edhe pas faljes s
namazit.
41. Dhe vri veshin thrritsit323 q thrret prej nj vendi t afrt,
Jobesimtart.
Engjllit Israfil q i fryn Surit fillimisht pr t lajmruar ardhjen e Dits s
Kiametit dhe, m pas ringjalljen.
322

323

KF

SURJA 50

555

42. Ditn, kur ata do ta dgjojn thirrjen e vrtet, ajo do t jet

Dita e Daljes (ringjalljes).
43. Jemi Ne ata q japin jetn dhe vdekjen. Te Ne do t kthehet
do gj!
44. At Dit, toka do t hapet e ata do t dalin me nxitim. Pr
Ne sht e leht ti mbledhim ata t gjith.
45. Ne e dim mir far thon ata, por ti nuk do ti detyrosh
ata me dhun (q t besojn). Prandaj kshillo me Kuranin kdo
q ka frik paralajmrimin Tim!

556
556

SURJA 51SURJA
EDH-DHRIJT
50
KF

51

SURJA EDH-DHRIJT
Mekase - 60 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Betohem n errat q ojn (pluhurin)

2. dhe n ret e ngarkuara rnd
3. dhe n ato q lundrojn leht
4. dhe n engjjt q shprndajn urdhrat
5. se, me t vrtet, sht e sigurt ajo q ju premtohet
6. dhe do shprblim e dnim do t ndodh!
7. Pr qiellin e stolisur me yje!
8. Ju keni gjithfar mendimesh,
9. Prej tij (Kuranit) shmanget ai q nuk beson.
10. Qofshin mallkuar gnjeshtart,
11. t cilt jan t zhytur n padije dhe t shkujdesur (ndaj Dits
s Gjykimit)!
12. Ata pyesin: Kur do t jet Dita e Gjykimit?
13. At Dit ata do t prcllohen n zjarr!
14. (Do tu thuhet): Shijoni dnimin tuaj! Kt krkuat tju
shpejtohet!
15. Pa dyshim, ata q i friksohen Allahut do t jen n kopshte
dhe burime,
16. duke marr at q ua ka dhuruar Zoti i tyre, meq m par
kan qen punmbar.
EDH-DHRIJT

SURJA 51

557

17. Ata flinin pak natn,

18. ndrsa n agim krkonin falje (nga Allahu).
19. N pasurit e tyre ka pasur pjes pr lypsit dhe nevojtart.
20. N Tok ka shenja pr ata q besojn me bindje,
21. po edhe n vetet tuaja - a nuk e shihni vall?
22. N qiell sht furnizimi juaj dhe gjithka q ju sht premtuar.
23. Betohem pr Zotin e qiellit dhe t Toks, se kjo (q ju
premtohet) sht e vrtet, ashtu si sht t folurit tuaj.
24. A e ke dgjuar historin e mysafirve t nderuar t Ibrahimit?
25. Ata hyn tek ai e i than: Paqe! - dhe ai u tha: Paqe, o
njerz t panjohur!
26. E pa u vn re, ai shkoi te njerzit e shtpis dhe solli nj vi
t majm.

558

27. Pastaj ua afroi atyre e u tha: A nuk po hani?

28. Dhe ndjeu frik prej tyre, por ata i than: Mos u frikso!
dhe i dhan lajmin e mir pr nj djal t dijshm.
29. Ather erdhi gruaja e tij, q, duke thrritur dhe rrahur fytyrn,
tha: Vall, a mundem (t lind) un, plaka shterp?
30. Ata than: Kshtu ka qen vullneti i Zotit tnd. Ai sht
vrtet i Urt dhe i Gjithdijshm.
31. Ai i pyeti: Cili sht qllimi juaj, o t drguar?
32. Ata than: Ne jemi drguar te nj popull keqbrs,
33. pr t hedhur mbi ta gur prej balte t pjekur,
34. t shnuar te Zoti yt, pr ata q e kalojn kufirin (n t kqija).
35. Ne i nxorm t gjith besimtart q ishin n at qytet 36. ndonse aty gjetm vetm nj shtpi myslimane 37. dhe n t lam shenj pr ata q i friksohen dnimit t
dhembshm.
SURJA 51

EDH-DHRIJT

38. Edhe n historin e Musait (ka msim), kur ia drguam

Faraonit, me prov t qart.
39. Ai (Faraoni) u shmang (nga besimi), s bashku me
komandantt e vet dhe tha: Musai sht magjistar ose i
mendur!
40. Ne e kapm at me ushtrin e tij dhe e hodhm n det; ai e
meritoi.
41. (Msim ka edhe n historin) e fisit Ad, kur i drguam ern
shkatrruese,
42. e cila, ngado q kaloi, nuk kurseu asgj, duke i kthyer n
kalbsira.
43. Edhe te fisi Themud (ka msim), kur iu tha antarve t tij:
Knaquni njfar kohe!
44. Ata u treguan mendjemdhenj ndaj urdhrave t Allahut, pastaj
i goditi rrufeja, ndrsa e shihnin,
45. por nuk mundn as t ngriheshin, as t mbroheshin prej
dnimit.
46. (Msim ka) edhe te populli i Nuhut, (q e shkatrruam) shum
koh m par. Me t vrtet, ai ishte popull i pabindur!
47. Ne e kemi ndrtuar qiellin me fuqin Ton dhe Ne e zgjerojm
at.
48. Edhe Tokn e kemi shtruar! Sa shtrues t mrekullueshm q
jemi!
49. Dhe nga do gj, Ne kemi krijuar dy pal,324 n mnyr q ju
t vini veshin!
50. Andaj, ikni (prej dnimit) drejt (shprblimit t) Allahut, se
un vrtet q jam drguar te ju prej Tij, si paralajmrues i qart!

324
Si sht p.sh. drita dhe errsira, subjekti dhe objekti, e thata dhe e njoma,
aktivja dhe pasivja, mashkulli dhe femra, e gjalla dhe e pajeta. Gjithashtu, ky varg
mund t aludoj fare mir edhe pr vlern universale t ligjit t gjinive.

EDH-DHRIJT

SURJA 51

559

51. Dhe mos adhuroni zot tjetr krahas Allahut, se un vrtet q

jam drguar te ju prej Tij, si paralajmrues i qart!
52. Kshtu, sa her q nj i drguar vinte te popujt para tyre
(mekasve), ata thoshin: sht magjistar ose sht i mendur!
53. Vall, a mos ia kan pasuar kt njri-tjetrit? Jo, por ata vet
jan popull q e kan tepruar!325
54. Prandaj shmangu prej atyre; ti nuk do t qortohesh pr kt!
55. Por kshillo, se vrtet kshilla u bn dobi besimtarve.
56. Xhindet dhe njerzit i kam krijuar vetm q t M adhurojn.
57. Un nuk krkoj prej tyre risk, as nuk dshiroj q t M
ushqejn.
58. Vrtet, Allahu sht Furnizuesi i vetm, i Fuqishmi, i
Plotpushtetshmi.

560
560

59. Pa dyshim, ata q kan br t kqija, do t ken pjesn e tyre

t dnimit, t ngjashme me pjesn e shokve t tyre (t
mparshm) q kan qen si ata. Prandaj t mos M sfidojn q
ta shpejtoj at.
60. Kshtu, mjer mohuesit prej Dits q u sht premtuar!

T gjith profetve, popujt e vet u kan thn se jan t mendur. Kshtu i

kan thn edhe Profetit Muhamed a.s.. Por, pas pak kohe, kan kuptuar q ajo
shpifje ishte gjynah shpirtror dhe rebelizm n shoqri. Prandaj, ajo shpifje ka
pasur jet t shkurtr tek t gjith arabt dhe intelektualt e bots (prkthyesi).
325

SURJA EDH-DHRIJT
52
ET-TR
SURJA 51

52

SURJA ET-TR
Mekase - 49 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Betohem pr malin Tur (Sina)

2. dhe Librin e shkruar n rreshta,
3. n pergamen t shpalosur
4. dhe Shtpin plot vizitor326
5. dhe kupn e ngritur (t qiellit)
6. dhe detin e mbushur,
7. se, me t vrtet, dnimi i Zotit tnd do t ndodh
8. dhe askush nuk mund ta pengoj.
9. At Dit qielli do t lkundet fuqishm
10. e malet do t lkunden me t madhe nga vendi!
11. At Dit, mjer pr jobesimtart,
12. q, t zhytur n gnjeshtra, argtoheshin!
13. At Dit, ata do t hidhen me forc n zjarrin e Xhehenemit.
14. (Do tu thuhet): Ky sht zjarri q e keni mohuar!
15. A sht kjo magji apo nuk shihni?
16. Prcllohuni n t! E duroni apo nuk e duroni, njsoj sht
pr ju. N t vrtet, ky sht shprblimi i vetm pr at q
keni br.
Faltorja dhe simetrikja qiellore e Qabes q vizitohet nga engjjt do koh e
do ast.
326

ET-TR

SURJA 52

561

17. Vrtet, besimtart e devotshm do t gjenden n kopshtet e

Xhenetit dhe n lumturi,
18. duke u knaqur me at q u ka dhn Zoti i tyre, sepse Ai i
ka ruajtur prej dnimit t Zjarrit flakrues.
19. (Do tu thuhet): Hani e pini me knaqsi, si shprblim pr
at q keni br!
20. T mbshtetur n divane t renditura, ata do t martohen
me hyri sybukura.
21. Ne do ti bashkojm besimtart e vrtet me ata pasardhs t
tyre q i ndjekin n besim dhe nuk do tu paksojm asgj nga
shprblimi pr veprat e tyre. do njeri sht peng i veprave t veta.
22. Dhe do tua zgjerojm dhuntit atyre me fruta dhe mish, si
ua ka nda.

562

23. Atje do tia kalojn njri-tjetrit gotat e mbushura e nuk do t

ket biseda t kota e as gjynahe.
24. Rreth tyre do t sillen shrbyes, djelmosha si margaritar t
fshehur.
25. Ata327 do t afrohen, duke biseduar me njri-tjetrin
26. e duke thn: M par, Ne kemi pasur frik n familjet
tona (nga gjykimi i Allahut),
27. por, Allahu na ka dhuruar mshir dhe na ka ruajtur nga era
prclluese (e Zjarrit).
28. Ne qysh m par i jemi falur Atij. Ai sht vrtet Bamirs
dhe Mshirplot.
29. Pra, paralajmro (o Muhamed), sepse ti, pr dhuntin e Zotit
tnd, nuk je as fallxhi, as i mendur!
30. Vrtet thon ata328: Ai329 sht vjershtar, t presim derisa ta
zhduk vdekja?!
327
328
329

Banort e Xhenetit.
Pagant e Meks.
Profeti Muhamed (a.s.).
SURJA 52

ET-TR

31. Thuaju: Prisni, se edhe un po pres bashk me ju!

32. A mos u vjen kjo nga mendja e tyre apo ata jan popull i
ndrkryer?
33. Vrtet thon ata: Ai e ka trilluar at330?! Nuk sht kshtu,
por ata nuk besojn.
34. Ather le t sjellin nj libr t ngjashm me t, nse ajo q
thon sht e vrtet !
35. A mos vall, ata jan krijuar nga hii apo mos jan ata krijues
t vetvetes?!
36. A mos vall ata kan krijuar qiejt dhe Tokn?! Nuk sht
kshtu, por ata nuk jan aspak t bindur.
37. A mos zotrojn thesaret e Zotit tnd?! Apo mos jan ata
sunduesit (e gjithkaje)?!
38. A mos kan ndonj shkall (pr n qiell) e prgjojn At?!
Ather, le t sjell prgjuesi i tyre dshmi t qart!
39. Vall, pr At jan vajzat e pr ju

331

djemt?!

40. A mos po krkon ti shprblim prej tyre, q t ken frik se

mos po ngarkohen me detyrim?!
41. A mos zotrojn t padukshmen, kshtu q mund ta
prshkruajn?!
42. A mos duan t ngren kurthe kundr teje? Ta din se vetm
mohuesit do t bien n kurthe!
43. A mos ata kan zot tjetr, ve Allahut?! Allahu sht i Lartsuar
mbi gjithka q ia veshin Atij!
44. Edhe sikur t shihnin se po bie nj cop nga qielli, ata do t
thoshin: sht ve nj grumbull resh!
45. Prandaj, lri ata t vazhdojn kshtu, derisa t takohen me
Ditn, n t ciln, do t zalisen (nga frika),
330
331

Kuranin.
Pagant e Meks.

ET-TR

SURJA 52

563

46. me Ditn, n t ciln, dinakrit tyre nuk do tu bjn asnj

dobi dhe kur ata nuk do ti ndihmoj askush.
47. N t vrtet, pr keqbrsit ka edhe nj dnim tjetr para
ktij; por shumica e tyre nuk e din.
48. Prandaj, duro pr gjykimin e Zotit tnd se, me t vrtet, ti je
nn Syt332 Tan! Lavdroje duke e falnderuar Zotin tnd kur t
ngrihesh;
49. edhe gjat nats lavdroje At, si dhe pas perndimit t yjeve!

564

332

D.m.th. mbikqyrjen dhe kujdesin Ton.

SURJA
SURJA 53
52

EN-NEXHM
ET-TR

53

SURJA EN-NEXHM
Mekase - 62 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Betohem n yllin kur perndon,

2. se shoku juaj (Muhamedi a.s.), nuk ka humbur e nuk ka devijuar!
3. Ai nuk flet sipas qejfit t vet,
4. por ajo (q thot) sht vetm shpallje hyjnore, q i vjen atij.
5. At ia ka msuar atij nj (engjll) shum i fuqishm (Xhebraili),
6. mendjelart, q iu paraqit qart,
7. n horizontin m t lart.
8. Pastaj iu afrua e iu lshua,
9. sa largsia midis dy harqeve ose edhe m afr,
10. e i shpalli robit t Allahut, at q i shpalli.
11. Zemra (e Muhamedit) nuk gnjen pr at q ka par.
12. Vall, a do ta kundrshtonit at pr far ka par,
13. ndrkoh q ai e ka par at edhe nj her tjetr,
14. te Sidretul Munteha-ja,
15. ku ndodhet Xheneti i Strehimit.
16. Kur Sidrn far nuk e mbulonte?!333
Pra, Muhamedi (a.s.) e ka par Xhebrailin n formn e tij t plot te Sidretul
Munteha, e cila sht nj pem e madhe n t majt t Fronit Hyjnor, mbi qiellin
e shtat. At e mbulojn engjj dhe mrekulli t ndryshme t Zotit. Aty ndodhet
edhe Xheneti i Strehimit, ku strehohen shpirtrat e dshmorve dhe t besimtarve
t devotshm.

333

EN-NEXHM

SURJA 53

565

17. Shikimi i tij nuk u shmang dhe as nuk e kaloi masn,

18. por ai pa disa nga mrekullit m madhshtore t Zotit t tij!
19. A e keni par Latn dhe Uzzn?
20. Po Menatn,334 t tretn, t fundit?
21. Vall, pr ju jan djemt, ndrsa pr At vajzat?!
22. Kjo ndarje sht e padrejt.
23. Kta jan vetm emra q ua keni ngjitur (idhujve) ju dhe t
part tuaj, kurse Allahu nuk ju ka drguar pr ata asnj prov.
Ata ndjekin vetm hamendjet dhe at q ua ka qejfi, ndonse u
ka ardhur prej Zotit t tyre udhzimi (pr rrugn e drejt).
24. A do t ket njeriu gjithka q dshiron?
25. Vetm Allahut i prkasin bota tjetr dhe kjo bot!

566

26. Sa engjj ka n qiej, ndrmjetsimi i t cilve nuk bn asnj

dobi, vese pasi t jap leje Allahu, pr k t doj e t plqej
Vet!
27. Vrtet, ata q nuk besojn n jetn tjetr, u japin engjjve
emra femror.
28. Ata nuk kan asnj njohuri pr kt, por ndjekin vetm
hamendjen, ndonse hamendja nuk mund ta zvendsoj aspak
t vrtetn.
29. Andaj, ti (o Muhamed) largohu prej atij, q i kthen kurrizin
Kuranit dhe, q dshiron vetm jetn e ksaj bote!
30. Kaq arrin gjith dija e tyre! N t vrtet, Zoti yt i njeh m s
miri ata q jan shmangur nga rruga e Tij dhe ata q ndjekin
rrugn e drejt.
31. Allahut i prket gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok, pr
ti dnuar ata q bjn keq, sipas veprave t veta e, pr ti
shprblyer ata q bjn mir, me shprblimin m t mir.
Kto jan emrat e disa idhujve, q arabt pagan i konsideronin si bijat e
Allahut.

334

SURJA 53

EN-NEXHM

32. Pr ata q ruhen prej gjynaheve t mdha dhe veprave imorale,

prve gjynaheve t vogla, me t vrtet, Zoti yt sht i Gjer n
falje. Ai ju njeh mjaft mir, qysh se ju krijoi nga dheu dhe qysh se
keni qen embrion n barkun e nnave tuaja. Prandaj, mos u
lavdroni me pafajsin tuaj! Ai i njeh m s miri ata q ruhen
nga gjynahet.
33. A e ke vn re at q shmanget (nga e vrteta)
34. dhe jep pak e pa qejf ?
35. A i di ai vall gjrat e padukshme, a i sheh ato?
36. Vall, a nuk ka dgjuar ai pr at q thuhet n Shkrimet e
Musait
37. dhe t Ibrahimit - i cili i plotsoi detyrimet:
38. se askush nuk do ti mbart gjynahet e tjetrit
39. dhe se njeriu do t ket vetm at pr t ciln ka punuar;
40. se prpjekjet e tij do t shihen
41. dhe se do t shprblehet me shprblim t plot;
42. se te Zoti yt do t jet kthimi;
43. se Ai jep gazin dhe vajin
44. dhe se Ai jep vdekjen dhe jetn;
45. se Ai krijon iftet, mashkull e femr,
46. prej nj pike fare kur derdhet,
47. dhe se Atij i takon krijimi tjetr;
48. se Ai jep pasuri dhe knaqsi t mjaftueshme,
49. Ai, q sht Zoti i Siriusit335;
50. se Ai i ka shkatrruar fiset e lashta Ad
51. e Themud, duke mos ln asknd prej tyre,
335

Siriusi sht yll i cili adhurohej nga arabt pagan.

EN-NEXHM

SURJA 53

567

52. si dhe popullin e Nuhut m par, sepse qe m i padrejt dhe

rebel;
53. se Ai i asgjsoi edhe qytetet e prmbysura (t popullit t
Lutit),
54. t cilat i mbuloi ajo q i mbuloi?!
55. Ather, n far dhuntie t Zotit tnd dyshon ti?
56. Ky (Profet) sht paralajmrues si ata t mparshmit.
57. Ora e Kiametit po afrohet
58. dhe askush, prve Allahut, nuk mund ta zbuloj at!
59. Vall, prej ksaj fjale po uditeni
60. dhe po qeshni e nuk po qani?
61. Madje, jeni edhe t shkujdesur!
62. M mir pruluni n sexhde pr Allahun dhe adhurojeni At!

568

SURJA
EL-KAMER
SURJA
53 54 EN-NEXHM

54

SURJA EL-KAMER
Mekase - 55 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. U afrua Ora dhe u a Hna!336

2. E megjithat, sa her q shohin ndonj mrekulli, ata kthejn
kurrizin dhe thon: Kjo sht n vazhdn e magjive t tij!
3. Ata e mohojn (t vrtetn) dhe pasojn dshirat dhe tekat e
tyre, por do gj sht e caktuar.
4. Sigurisht q atyre u kan ardhur histori pr ti prapsuar (nga
e keqja),
5. nj urtsi e prsosur, por paralajmrimi nuk u bn dobi.
6. Prandaj, largohu nga ata (o Profet), deri Ditn, kur do ti
thrras Lajmtari337 n dika t tmerrshme.
7. Me sy t prulur do t dalin nga varret, sikur t ishin karkaleca
t shprndar,
8. duke shpejtuar drejt Lajmtarit. Ather, mohuesit do t thon:
Kjo sht dit e vshtir!
9. Para tyre (i) ka prgnjeshtruar (shenjat Tona) populli i
Nuhut. Ata e quanin gnjeshtar robin Ton (Nuhun), i thoshin
i mendur, e pengonin dhe e krcnonin.

Kjo sht nj shenj e afrimit t Ors s Kiametit. Vargu aludon pr nj

mrekulli t famshme t Profetit Muhamed (a.s.), t regjistruar n shum
transmetime autentike t shokve t tij. Ajo erdhi pas nj kmbnguljeje t
vazhdueshme t paganve t Meks, q Profeti tu tregonte nj shenj mrekullie
n ditt e hershme t misionit t tij.
337
Pra, engjlli Israfil q i fryn bririt t ringjalljes dhe i fton njerzit t japin llogari.
336

EL-KAMER

SURJA 54

569

10. Kshtu, ai iu lut Zotit t vet: Un jam i mundur, andaj m

ndihmo!
11. Dhe Ne i hapm dyert e qiellit me uj t rrmbyeshm
12. dhe i shprthyem burimet e toks, e u takuan ujrat pr nj
qllim t paracaktuar.
13. Ndrsa Nuhun e bartm n nj bark (t ndrtuar) prej
drrasash dhe gozhdsh,
14. e cila lundronte nn Syt338 Tan: si shprblim pr at (Nuhun
a.s.) i cili u mohua.
15. Ne e kemi br at339 si shenj, por a ka kush q ia v veshin?
16. Eh, sa i tmerrshm qe dnimi Im pas paralajmrimeve t
Mia!
17. Vrtet, Ne e kemi br Kuranin t leht pr tu kuptuar dhe
kujtuar, prandaj, a ka ndonj q t marr kshill?!

570

18. Edhe fisi Ad e quajti gnjeshtar (t drguarin Ton), por sa i

tmerrshm qe dnimi Im pas paralajmrimeve t Mia!
19. Ne u drguam atyre n nj dit fatkeqe nj er t stuhishme
t pandrprer,
20. e cila i nxirrte njerzit, sikur t ishin trungje t shkulura hurmash.
21. Eh, sa i tmerrshm qe dnimi Im pas paralajmrimeve t
Mia!
22. Vrtet, Ne e kemi br Kuranin t leht pr tu kuptuar dhe
kujtuar, prandaj, a ka ndonj q t marr kshill?!
23. Edhe fisi Themud i prgnjeshtroi paralajmrimet Tona.
24. Ata (themudasit) than: Vall, a t ndjekim nj njeri nga
mesi yn? Ather do t ishim vrtet n rrug t humbur dhe t
mendur.

338
339

Pra, nn mbikqyrjen dhe kujdesin Ton.

Prmbytjen e popullit t Nuhut.
SURJA 54

EL-KAMER

25. Vall, vetm atij mes nesh ti drgohet Shpallja? Jo, ai sht
gnjeshtar mendjemadh!
26. (T drguarit iu tha): Nesr do ta marrin vesh ata se, kush
sht gnjeshtari mendjemadh!
27. Ne po u drgojm deven* pr ti sprovuar, andaj ti (o Salih)
priti ata dhe bhu i durueshm!
28. Dhe lajmroji ata se uji do t ndahet ndrmjet tyre e deves
dhe do vakt do t shihet me rend!
29. Por ata thirrn shokun e tyre, i cili e mori dhe e theri.
30. Eh, sa i tmerrshm qe dnimi Im pas paralajmrimeve t Mia!
31. Ne drguam mbi ta nj ulurim t vetme e ata u bn si sana
e coptuar n pleme.
32. Vrtet, Ne e kemi br Kuranin t leht pr tu kuptuar dhe
kujtuar, prandaj, a ka ndonj q t marr kshill?!
33. Edhe populli i Lutit nuk i besoi paralajmrimet.
34. Ne drguam nj stuhi gursh mbi ta, duke hequr familjen e
Lutit, q e shptuam n agim,
35. fal mshirs Son. Ja, kshtu Ne i shprblejm ata q
falnderojn.
36. N fakt, Luti i paralajmroi ata pr fuqin e dnimit Ton,
por ata i vun n dyshim paralajmrimet.
37. Ata i krkuan tua dorzonte mysafirt e tij. Por Ne ua verbuam
syt (e u tham): Shijoni dnimin Tim, tani q e dgjuat
paralajmrimin Tim!
38. Dhe t nesrmen n mngjes, ata i goditi dnimi i prhershm.
39. Shijoni dnimin Tim, tani q e dgjuat paralajmrimin Tim!
40. Vrtet, Ne e kemi br Kuranin t leht pr tu kuptuar dhe
kujtuar, prandaj, a ka ndonj q t marr kshill?!
*

Shih vargun 64 t sures 11 dhe shnimin prkats.

EL-KAMER

SURJA 54

571

41. Edhe njerzve t Faraonit u patn ardhur paralajmrimet,

42. por ata i mohuan t gjitha shenjat Tona, andaj Ne i mbrthyem
ata, ashtu si dnon i Plotfuqishmi dhe i Plotpushtetshmi.
43. Vall, jobesimtart tuaj jan m t mir se kta (popuj t
shkatrruar m par), apo ju keni ndonj paprekshmri n librat
e shpallur?
44. Vrtet thon ata: Ne jemi grup i pathyeshm?!
45. S shpejti do t thyhet grupi dhe (secili prej tyre) do tia
mbath.
46. Madje, Ora (e Kiametit) do t jet takimi i tyre dhe Ora do
t jet m e tmerrshme dhe m e hidht.
47. Pa dyshim, keqbrsit jan t humbur (n kt jet) dhe do t
digjen n zjarr (n jetn tjetr).

572
572

48. Ditn e Gjykimit ata do t trhiqen me fytyrat e tyre n zjarr

(e do tu thuhet): Shijoni zjarrin e Xhehenemit!
49. Vrtet, Ne do gj e kemi krijuar me mas t paracaktuar.340
50. Ne urdhrojm vetm nj her dhe vullneti Yn prmbushet
sa el e mbyll syt.
51. Ne tashm i kemi shkatrruar t ngjashmit me ju (n
mosbesim). Prandaj, a ka ndonj q t marr kshill?!
52. do bm e tyre sht shnuar n librat (e engjjve q
regjistrojn veprat).
53. do gj, e madhe a e vogl qoft, sht shnuar (n Leuhi
Mahfudh).
54. Vrtet, besimtart e devotshm do t jen n kopshtet e
Xhenetit, ku rrjedhin lumenj
55. n kuvendin e s vrtets (n Xhenet), tek nj Sundues i
Plotfuqishm.
Pra, Allahu i Madhruar e ka krijuar gjithka, sipas paracaktimit t Tij, t
shnuar n Librin e Ruajtur Hyjnor (Leuhi Mahfdh).

340

SURJA
55 54 ER-RRAHMN
SURJA
EL-KAMER

55

SURJA ER-RRAHMN
Mekase - 78 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. I Gjithmshirshmi
2. ua ka msuar Kuranin (robrve t Tij),
3. ka krijuar njeriun
4. dhe i ka msuar atij t folurit e qart.
5. Dielli dhe Hna ndjekin rrugn e caktuar,
6. Bimt dhe pemt i prulen (Allahut).
7. Ai e ka ngritur qiellin lart dhe ka vn Balancn (pr do gj),
8. q ju t mos e shkelni at.
9. Prandaj matni drejt e mos hani n pesh!
10. Ai e ka br Tokn pr krijesat.
11. Aty ka fruta t llojllojshme dhe palma hurmash me frutat si
bistaqe,
12. ka drithra me gjethe e krcej dhe bim me er t mir.
13. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!341
14. Ai e krijoi njeriun prej balts s that, ashtu si vorba,
15. ndrsa xhindet i krijoi prej flaks s zjarrit.
16. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!

Fjala ktu i drejtohet njerzve dhe xhindeve. Ky varg prsritet 31 her n kt

sure.
341

ER-RRAHMN

SURJA 55

573

17. (Ai sht) Zoti i dy lindjeve dhe i dy perndimeve.342

18. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
19. Ai i ka lshuar dy dete343 q t takohen,
20. por, midis tyre ka nj penges q nuk mund ta kaprcejn.
21. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
22. Prej tyre nxirren margaritar dhe korale.
23. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
24. Atij i prkasin edhe anijet q lundrojn npr dete e q lartohen
si male.
25. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
26. do gj q sht n Tok, do t zhduket,
27. e do t mbetet vetm Fytyra (Qenia) e Zotit Tnd, plot
Madhri dhe Nderim.

574

28. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!

29. Atij i lutet gjithkush q ndodhet n qiej dhe n Tok e n do
koh Ai ushtron fuqin e gjithmbarshme.
30. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
31. O ju dy barrt e Toks (njerz dhe xhinde), s shpejti do t
caktojm gjykimin tuaj!
32. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
33. O xhinde dhe njerz, nse keni fuqi t prshkoni kufijt e
qiejve dhe t Toks, ather prshkojini ato! Por nuk do t mund
ta bni kt, prvese me nj fuqi t madhe (nga Allahu)!
34. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!

Sipas disa komentuesve t Kuranit, bhet fjal pr pikat e lindjes dhe t

perndimit t diellit n ver dhe n dimr.
343
Ujin e kripur dhe ujin e mbl.
342

SURJA 55

ER-RRAHMN

35. Kundr jush do t drgohen flak zjarri dhe tunxh i shkrir

(si dnim pr mohimin e dhuntive t Allahut) dhe ju nuk do t
mund t mbroheni.
36. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
37. Ve kur t ahet qielli dhe t bhet i kuq si trndafili (n Ditn
e Kiametit)!
38. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
39. At Dit njerzit dhe xhindet nuk do t pyeten pr gjynahet
e tyre.344
40. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
41. Keqbrsit do t njihen sipas shenjave dhe do t kapen pr
ballukesh dhe pr kmbsh.
42. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
43. Ja, ky sht Xhehenemi, t cilin e mohonin keqbrsit!
44. Ata do t sillen n mes t zjarrit dhe ujit t valuar n kulm.
45. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
46. Pr ata q i friksohen paraqitjes para Zotit t vet, do t ket
dy kopshte!
47. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
48. (Kopshtet do t jen) t mbjell me pem q bjn hije.
49. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
50. N ta do t ket dy burime q rrjedhin.
51. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
52. Dhe prej do fruti do t ket nga dy lloje.
53. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!

344

Sepse at dit besimtart dhe keqbrsit do t njihen nga shenjat e tyre.

ER-RRAHMN

SURJA 55

575

54. Ata345 do t jen t mbshtetur n shtroje, anash me arma

mndafshi e frutat e dy kopshteve do ti ken afr sa ti kapin
me dor.
55. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
56. Atje do t ket virgjresha sy ulur, t cilat para tyre nuk i kan
prekur as njerz, as xhinde.
57. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
58. Ato do t jen si rubin dhe korale.
59. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
60. A ka shprblim tjetr pr t mirn, ve t mirs?!
61. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
62. Nn kta dy kopshte, do t ket edhe dy kopshte t tjera.
63. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!

576

64. Ato do t jen t stolisura me gjelbrim.

65. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
66. Aty do t jen dy burime q gulfojn.
67. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
68. Atje do t ket fruta, palma hurmash dhe sheg.
69. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
70. N to do t ket bukuroshe virtytesh t mrekullueshme.
71. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
72. (Atje do t ket) hyri syzeza npr tenda.
73. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
74. Ato hyri nuk i kan prekur para tyre346 as njerz, as xhinde.

345
346

Besimtart e devotshm q do t hyjn n kto kopshte.

Banorve e dy kopshteve m t ulta.
SURJA 55

ER-RRAHMN

75. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!

76. Ata do t rrin mbshtetur n shtroje t gjelbra e qilima t
bukur.
77. Pra, cilat dhunti t Zotit tuaj po i mohoni?!
78. Qoft lartsuar emri i Zotit tnd, plot Madhri dhe Nderim!

577

ER-RRAHMN

SURJA 55

56

SURJA EL-UKIA
Mekase - 96 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kur t ndodh Ngjarja (Kiameti),

2. ardhjen e saj askush nuk do ta mohoj.
3. Disa do ti ul e disa do ti lartsoj.
4. Kur Toka t dridhet fuqishm,
5. malet t thrrmohen cop-cop
6. e t shndrrohen n pluhur t shprndar,

578

7. ju, (o njerz) do t ndaheni n tri grupe:

8. njerzit e s djathts347 - sa t nderuar do t jen fatlumt!
9. njerzit e s majts348 - sa t poshtruar do t jen fatkeqt!
10. dhe ata q kan prir (n besim) e q do t prijn (edhe n
Xhenet).
11. Ata jan t afrtit (tek Allahu),
12. n kopshtet e knaqsis.
13. Shumica e tyre jan prej t lashtve,
14. ndrsa nj pakic prej brezave t mvonshm.
15. Ata do t qndrojn n divane t stolisura me ar e gur t
muar,
16. t mbshtetur n to prball njri-tjetrit.
Kta jan njerzit q do tu jepet libri i veprave nga ana e djatht.
Kta jan njerzit q do tu jepet libri i veprave nga ana e majt ose nga pas
shpine.

347
348

SURJA 56

EL-UKIA

17. Do tu sillen rreth (pr shrbim) djelmosha prher t rinj,

18. me kupa, ibrik dhe gota me pije t kulluar, q rrjedh
19. e prej s cils nuk do tu dhemb koka dhe nuk do tu humb
mendja,
20. e me fruta t cilat do ti zgjedhin vet
21. dhe mish shpendsh q ua ka nda.
22. Pr ata ka edhe hyrie symdha,
23. t ngjashme me margaritart e ruajtur,
24. si shprblim pr at q kan punuar.
25. Aty nuk do t dgjojn biseda t kota, as fjal gjynahesh,
26. por vetm fjalt Paqe, paqe!
27. E njerzit e s djathts sa t nderuar q jan fatlumt!
28. Ata do t qndrojn n mes t lotusve pa gjemba
29. dhe bananeve t mbushura me fruta,
30. nn hije t gjera,
31. pran nj uji rrjedhs,
32. dhe mes frutave t llojllojshme,
33. t cilat kurr nuk sosen, as nuk jan t ndaluara;
34. dhe n shtroje t ngritura (ku i presin hyrijet),
35. t cilat Ne i kemi krijuar n nj form t veant (jo t lindura),
36. dhe i kemi br ato virgjresha,
37. t dashura pr bashkshortt e tyre dhe moshatare me ta,
38. pr njerzit e s djathts.
39. Jan shum nga t lashtt
40. e shum edhe nga t mvonshmit.
41. Po njerzit e s majts sa t poshtruar jan fatkeqt!
EL-UKIA

SURJA 56

579

42. Ata do t jen n afshin prcllues t zjarrit dhe ujit t valuar

43. dhe nn hijen e nj tymi t zi,
44. e cila nuk do t jet as e freskt e as e kndshme.
45. Ata, para ksaj, jetonin n luks
46. dhe n vazhdimsi bnin gjynahe t rnda349,
47. duke thn: Vall, pasi t vdesim e t bhemi pluhur e eshtra,
vrtet do t ringjallemi?!
48. Vall, edhe t part tan t lasht?!
49. Thuaju (o Muhamed): Me siguri, edhe t part, edhe t
mbramt,
50. do t tubohen n nj dit t caktuar.
51. Dhe ather ju, o jobesimtar t humbur,
52. me siguri q do t hani nga pema e zekumit,

580

53. me t ciln do t mbushni barkun.

54. Pastaj do t pini uj t valuar,
55. madje do t pini ashtu si pi deveja e etshme.
56. Kshtu do t jet gostia e tyre n Ditn e Llogaris!
57. Ne ju krijuam e pse nuk e pranoni t vrtetn?
58. A e keni par farn q e hidhni?
59. A jeni ju q e krijoni at apo jemi Ne krijuesit e saj?
60. Ne e caktojm vdekjen tuaj dhe askush nuk mund t na
pengoj
61. q tjua ndryshojm trajtn dhe tju rikrijojm ashtu si nuk e
dini (n Ditn e Ringjalljes).

349

Veanrisht idhujtari.
SURJA 56

EL-UKIA

62. Sigurisht, ju e dini krijimin e par (prej nj pike fare), ather

prse nuk mendoni?!
63. A shihni at q mbillni?
64. Vall, ju e bni at q t mbij apo jemi Ne rritsit e saj?
65. Nse duam, Ne e lm fyk dhe ju do t uditeni
66. (e do t thoni): Ne jemi t dmtuar,
67. madje jemi krejt t privuar (nga furnizmi)!
68. A e shihni ujin q pini?
69. Vall, ju e zbrisni at prej reve apo Ne e zbresim?
70. Nse duam, Ne e bjm at t njelmt, andaj prse nuk jeni
mirnjohs?!
71. A e shihni zjarrin q e ndizni?
72. Vall, ju i keni br drut pr t apo Ne i kemi br?!
73. Ne e kemi br at prkujtues (t zjarrit t Xhehenemit) dhe,
q tu sjell dobi nevojtarve,
74. prandaj lavdroje emrin e Zotit tnd t Madhrishm!
75. Betohem n astin e perndimit t yjeve,
76. - e ky sht betim i madh, ve sikur ta dinit 77. se ky sht vrtet nj Kuran i nderuar,
78. n Librin e ruajtur.
79. At (Kuranin) e prekin vetm t pastrtit,
80. Ai sht Shpallje prej Zotit t botve.
81. Vall, nj Fjal t till ju e mohoni
82. dhe e bni detyrn tuaj (t prditshme) ta prgnjeshtroni?!
83. Ather, prse kur (dikujt) i vjen (shpirti) n gryk
84. para syve tuaj,

EL-UKIA

SURJA 56

581

85. - ndrkoh q Ne jemi m afr atij se ju, por ju nuk e vini re86. prse pra, nse nuk do t gjykoheni (n jetn e prtejme),
87. ju nuk ia ktheni shpirtin atij? Prgjigjjuni ksaj, nse thoni t
vrtetn!
88. Kshtu, nse ai (n agoni) sht nga ata q jan t afrt (me
Allahun),
89. do t ket prehje, knaqsi dhe dhunti t Xhenetit.
90. E, nse sht nga njerzit e s djathts,
91. (ai do t prshndetet) Paqe pr ty nga njerzit e s djathts.
92. Por, nse (ai n agoni) sht nga prgnjeshtruesit e humbur,
93. ai do t gostitet me uj t valuar
94. dhe do t prcllohet n Zjarrin e flakruar (t Xhehenemit).
95. Pa dyshim, kjo sht e Vrteta e sigurt.

582

96. Andaj lavdroje emrin e Zotit tnd t Madhrishm!

SURJA
SURJA 57
56

EL-HADD
EL-UKIA

57

SURJA EL-HADD
Medinase - 29 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Allahun e lartson do gj q sht n qiej dhe n Tok. Ai

sht i Plotfuqishmi, i Urti.
2. Atij i prket sundimi i qiejve dhe i Toks. Ai jep jet e vdekje
dhe sht i fuqishm pr do gj.
3. Ai sht i Pari dhe i Mbrami, i Dukshmi (me argumente) dhe
i Padukshmi (me sy). Ai sht i Dijshm pr do gj!
4. Ai i krijoi qiejt dhe Tokn pr gjasht dit, pastaj u ngrit mbi
Fron. Ai e di se far hyn n Tok dhe far del prej saj, far
zbret prej qiellit dhe far ngjitet drejt tij. Ai sht me ju kudo q
t gjendeni; Ai sheh gjithka q bni.
5. Atij i prket sundimi i qiejve dhe i Toks; tek Allahu do t
kthehet gjithka!
6. Ai e ndrfut natn tek dita dhe ditn tek nata. Ai e di far ka
dokush n kraharor.
7. Besoni Allahun dhe t Drguarin e Tij dhe shpenzoni nga ato
q Ai jua ka ln trashgim, se pr ata midis jush q besojn dhe
shpenzojn (pr bamirsi), do t ket shprblim t madh!
8. far keni q nuk besoni n Allahun, ndrkoh q i Drguari
i Tij ju fton q t besoni n Zotin tuaj, i Cili, tashm, ka marr
besn prej jush?! Ather besoni, nse jeni besimtar t vrtet!
9. sht Ai q i ka zbritur robit t Vet shpallje t qarta pr tju
nxjerr nga errsira n drit. Allahu sht vrtet i But dhe
Mshirplot me ju.
EL-HADD

SURJA 57

583

10. Ather, far keni q nuk shpenzoni n rrugn e Allahut,

ndrkoh q vetm Atij i prket trashgimia e qiejve dhe e Toks?
Nuk jan t barabart ata q kan shpenzuar dhe kan luftuar
para fitores me ata q kan shpenzuar dhe kan luftuar m pas.
Ata kan shkall m t lart, mirpo Allahu u premton t gjithve
m t mirn (Xhenetin). Allahu e di mir at q bni ju.
11. Kush sht ai, q do ti jap vullnetarisht Allahut nj hua t
mir, q Ai pastaj tia kthej shumfish?! (Ve ksaj), pr at do
t ket shprblim fisnik,
12. ditn q do t shohsh besimtart dhe besimtaret, me dritn
e tyre q shklqen para dhe n t djatht t tyre (e do tu thuhet):
Lajm i mir sot pr ju: kopshtet e Xhenetit npr t cilat rrjedhin
lumenjt e ku do t banoni prgjithmon. Kjo sht fitorja m e
madhe!

584

13. At Dit, hipokritt dhe hipokritet do tu thon besimtarve:

Na prisni edhe ne q t marrim nga drita juaj! Por atyre do tu
thuhet: Kthehuni prapa e krkoni tjetr drit! Dhe, ndrmjet
tyre, do t vendoset nj mur me port: brenda saj ka mshir,
kurse jasht saj ka dnim.
14. A nuk kemi qen me ju? - do t thrrasin ata. - Po, - do
tu prgjigjen, - por ju e uat veten n tundim, pritt, dyshuat
dhe u mashtruat nga vet dshirat tuaja t kota, derisa arriti urdhri
i Allahut, e djalli ju mashtroi pr Allahun!
15. Sot nuk pranohet prej jush kurrfar shprblese e as prej atyre
q nuk kan besuar: zjarri sht vendbanimi juaj, ai sht pr ju;
eh, sa vendbanim i tmerrshm q sht ai!
16. A nuk ka ardhur koha pr besimtart e vrtet, q zemrat e
tyre t prulen para kshillave t Allahut dhe para s Vrtets q
Ai ka shpallur e t mos bhen si ata, q iu sht dhn Libri m
par?! Me kalimin e nj kohe t gjat, zemrat e tyre u ngurtsuan
dhe shum syresh jan t pabindur.
17. Dijeni, se Allahu e ngjall tokn pas vdekjes s saj! Ne ju
sqarojm shpalljet, n mnyr q ju t kuptoni!
SURJA 57

EL-HADD

18. Ata q japin lmosh e q i japin Allahut nj hua t mir,

qofshin burra ose gra, do tu shumfishohet prfitimi dhe do t
ken nj shprblim fisnik.
19. Ata q besojn Allahun dhe t drguarit e Tij, pikrisht ata
jan njerzit e sinqert. Dshmort do t ken te Zoti i vet
shprblimin dhe dritn e tyre. Kurse ata q nuk jan besimtar
dhe i mohojn shpalljet Tona, do t jen banor t zjarrit!
20. Ta dini, se jeta n kt bot, nuk sht tjetr vese loj, dfrim
e zbukurim, si dhe mburrje ndrmjet jush e rivalitet pr m
shum pasuri dhe fmij! Ajo i shmbllen bims, e cila pas shiut
rritet dhe i gzon bujqit, por m von zverdhet, thahet dhe mbetet
pa vler. N botn tjetr ju presin vuajtje t mdha ose falja e
Allahut dhe knaqsia e Tij; jeta n kt bot sht vetm knaqsi
e rreme.
21. Prandaj rrekuni me njri-tjetrin, duke krkuar falje prej Zotit
tuaj dhe nj kopsht t gjer sa qielli dhe Toka, q sht e prgatitur
pr ata q i kan besuar Allahut dhe t drguarve t Tij. Ajo
sht mirsia e Allahut, q Ai ia jep kujt t doj; e Allahu ka
mirsi t pafund.
22. Ska fatkeqsi q godet tokn dhe ju, q t mos jet e shnuar
n Libr (Leuhi Mahfdh) m par se ta krijojm at. Kjo pr
Allahun sht vrtet e leht!
23. (Kt paracaktim e kemi br) q ju t mos dshproheni
pr at q ju ka kaluar, por edhe pr t mos u gzuar s teprmi
pr at q Ai ju ka dhn. Allahu nuk i do kryelartt mburravec
24. e as ata q, prvese jan vet koprrac, i nxisin edhe t tjert
n koprraci. Kushdo q nuk ia v veshin ksaj, le ta dij se Allahu
sht i Vetmjaftueshmi dhe i Denji pr do lavd.
25. Ne i uam t drguarit Tan me prova t qarta dhe bashk
me ta zbritm Librat (e shenjt) dhe peshoren (e drejtsis): q
njerzit t veprojn drejt. Ne e zbritm hekurin, n t cilin ka
(material pr) luft t fuqishme dhe dobi (t tjera) pr njerzit,
me qllim q Allahu t njoh ata q e ndihmojn At dhe t
EL-HADD

SURJA 57

585

drguarit e Tij, pa e par At. Me t vrtet, Allahu sht i Fort

dhe i Plotfuqishm.
26. Sigurisht, Ne drguam Nuhun dhe Ibrahimin e u dhuruam
trashgimtarve t tyre Profecin dhe Librin. Disa syresh ishin
n rrug t drejt, kurse shumica prej tyre ishin gjynahqar t
pabindur.
27. Pas tyre Ne uam t drguar t tjer, mandej drguam Isain,
t birin e Merjemes. Ne i dham atij Ungjillin, kurse n zemrat e
pasuesve t tij mbollm butsi dhe mshir. Sa pr murgrin,
Ne nuk ua urdhruam at, por ata e shpikn vet pr t arritur
knaqsin e Allahut. E megjithat, ata nuk u kujdesn si duhet
pr t. Kshtu, Ne u dham besimtarve t vrtet prej tyre
shprblimin e merituar, sado q shum prej tyre jan t pabindur.

586
586

28. O ju (ithtar t Librit) q besuat (n Musain dhe Isain), ruajuni

Allahut dhe besoni n t Drguarin e Tij (Muhamedin), se Ai do
tju dhuroj pjes t dyfisht nga mshira e Vet, do tju jap drit,
me ndihmn e s cils do t ecni dhe do tju fal; Allahu sht
Fals dhe Mshirplot.
29. Dhe le ta din ithtart e Librit, se ata nuk kan aspak fuqi
mbi fardo mirsie t Allahut dhe se mirsia sht vetm n
dorn e Allahut. Ai ia jep kujt t doj. Allahu zotron mirsi t
pakufishme.

SURJA
58 57 EL-MUXHDILE
SURJA
EL-HADD

58

SURJA EL-MUXHDILE
Medinase - 22 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Allahu i ka dgjuar fjalt e asaj,350 q diskutoi me ty pr burrin

e vet dhe iu ankua Atij. Allahu e dgjoi bisedn tuaj, sepse Ai
dgjon dhe sheh gjithka.
2. Ata midis jush, q i ndajn grat e veta, duke u thn se iu
duken si nnat e veta, duhet ta din se ato nuk jan nnat e tyre.
Nnat e tyre jan vetm ato q i kan lindur ata. Fjalt q ata
than, jan t pahijshme dhe t pavrteta. Megjithat, Allahu sht
Fals dhe Shlyes i gabimeve.
3. Ata q i ndajn grat e veta n kt mnyr e pastaj duan t
kthejn mbrapsht at q than, duhet t lirojn nj skllav (apo
skllave), para se t preken prsri. Kshtu ju urdhrohet. Allahu
i di t gjitha ato q bni ju.
4. Ai q nuk gjen (ndonj skllav pr t liruar), duhet q t agjroj
dy muaj rresht, para se t preken si bashkshort. E, nse nuk
mund ta mbaj agjrimin, ather duhet t ushqej gjashtdhjet
t varfr. Kjo, q t tregoni besimin n Allahun dhe t Drguarin
e Tij. Kta jan kufijt e Allahut. Ndrsa pr jobesimtart ka
vuajtje t mundimshme.
5. Vrtet, ata q i kundrvihen Allahut dhe t drguarit t Tij, do
t poshtrohen, si jan poshtruar ata para tyre. Ne kemi zbritur
shpallje t qarta, kurse pr jobesimtart do t ket vuajtje
poshtruese,
Ajo sht Haula bint Thalaba, t ciln burri e ndau me fjalt M je br si
shpina e nns sime, nj formul kjo q pranohej si deklarat ndarjeje ndr
arabt pagan.
350

EL-MUXHDILE

SURJA 58

587

6. n ditn, kur Allahu i ngjall t gjith e i njofton pr veprat q

kan br. Allahu t gjitha i ka shnuar, edhe pse ata i kan harruar.
Allahu sht dshmitar i do gjje.
7. A nuk e di ti, se Allahu di do gj q sht n qiej dhe n
Tok?! Nuk ka bised t fsheht midis tre vetave, q Ai t mos
jet i katrti; as midis pes vetave e q Ai t mos jet i gjashti; as
kur jan m pak, as kur jan m shum, q Ai t mos jet me ata,
kudo q t ndodhen; Ai n Ditn e Kiametit do ti njoftoj ata se
far kan br, se, me t vrtet, Allahu di do gj!
8. A nuk i sheh ata t cilt, edhe pse iu sht ndaluar t kurdisin
fshehtsisht, kthehen tek ajo q u sht ndaluar dhe kurdisin pr
gjynahe, armiqsi dhe mosbindje ndaj t Drguarit? Kur vijn te ti,
ata t prshndesin me fjal, me t cilat Allahu nuk t prshndet
kurr dhe thon me vete: Pse nuk na dnon Allahu pr kt q po
flasim? Xhehenemi sht nj dnim i mjaftueshm pr ata. N
flakt e tij do t digjen. Eh, sa vendbanim i tmerrshm q sht ai!

588

9. O besimtar! Kur t bisedoni fshehtas mes jush, mos flisni

pr gjynahe, armiqsi dhe mosbindje ndaj t Drguarit; por
bisedoni pr mirsi dhe drejtsi. Kijeni frik Allahun, para t
Cilit do t tuboheni.
10. Intrigat e fshehta vijn vetm nga djalli, pr ti dshpruar
besimtart. E megjithat, ai nuk mund tu shkaktoj kurrfar t
keqeje, prve nse Allahu e lejon at. Pra, besimtart le t
mbshteten tek Allahu!
11. O besimtar! Kur ju thuhet tu hapni vend t tjerve n tubim,
ather bni vend, se Allahu do tju bj vend (n Xhenet)! E kur
ju thuhet t ngriheni, ather bni kshtu, se Allahu do ti ngrej
n shkall t lart ata midis jush q besojn dhe q u sht dhn
dija. Allahu di do gj q punoni.
12. O besimtar, kur t doni t kshilloheni me t Drguarin, para
kshillimit, jepni lmosh, kjo sht m mir dhe m pastr pr ju.
Po, nse nuk keni, Allahu me t vrtet, sht Fals dhe Mshirplot.
13. A mos po friksoheni q para kshillimit tuaj t jepni lmosh?!
E nse nuk jepni, e Allahu jua ka falur, ather kryeni namazin,
SURJA 58

EL-MUXHDILE

jepni zeqatin dhe dgjoni Allahun e t Drguarin e tij! Allahu di

do gj q bni.
14. A nuk i sheh ata (hipokritt) q shoqrohen me njerz, me t cilt
Allahu sht i zemruar? Ata nuk ju prkasin as juve (o besimtar),
as atyre. Ata me vetdije betohen n gnjeshtr (se jan besimtar).
15. Allahu u ka prgatitur atyre dnim t rnd, sepse sht vrtet
e mbrapsht ajo q bjn.
16. Betimet e tyre i kan br perde (pr mbrapshtit e tyre) dhe
i pengojn t tjert nga rruga e Allahut; ata i pret dnimi i poshtrues.
17. As pasuria, as fmijt e tyre nuk do tu vijn aspak n ndihm
(kur t jen) para Allahut; ata do t jen banor t zjarrit, ku do
t qndrojn prgjithmon.
18. Ditn, kur Allahu ti ringjall t gjith, ata do ti betohen Atij,
ashtu si t betohen ty tani, duke menduar se kjo do tu sjell
dobi. N t vrtet, pikrisht ata jan gnjeshtart!
19. Ata i ka vn posht djalli dhe i ka br q t harrojn
prmendjen e Allahut. Ata jan pala e djallit; n t vrtet, pala e
djallit jan humbsit.
20. Ata q kundrshtojn Allahun dhe t Dguarin e Tij, do t
jen n shkalln m t poshtruar.
21. Allahu ka vendosur: Un dhe t drguarit e Mi do t
triumfojm me siguri! Allahu sht vrtet i Fort dhe i
Plotfuqishm.
22. Nuk gjen njerz, q besojn n Allahun dhe n Ditn e Fundit,
q t ushqejn dashuri ndaj atyre, t cilt kundrshtojn Allahun
dhe t Drguarin e tij, edhe n qofshin ata etrit e tyre ose bijt e
tyre, ose vllezrit e tyre, ose farefisi i tyre. Allahu ka skalitur
besimin n zemrat e tyre dhe i ka fuqizuar ata me shpalljen e Vet.
Ai do ti shpjer ata n kopshte, npr t cilat rrjedhin lumenj e
ku do t qndrojn prgjithmon. Allahu sht i knaqur me ata,
por edhe ata do t jen t knaqur me T. Ata jan Pala e Allahut
dhe, vrtet q Pala e Allahut do t jet fituese.
EL-MUXHDILE

SURJA 58

589

59

SURJA EL-HASHR
Medinase - 24 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Allahun e lartson do gj n qiej dhe do gj n Tok. Ai

sht i Plotfuqishmi dhe i Urti.

590

2. sht Ai, q i nxori nga shtpit e tyre ata q nuk besuan midis
ithtarve t Librit n kohn e dbimit t par.351 Ju nuk mendonit
se ata do t iknin, kurse ata mendonin se fortesat e tyre do ti
mbronin prej Allahut. Por dnimi i Allahut u erdhi andej nga
nuk e pritnin, duke mbjell n zemrat e tyre frikn, e cila bri q
ata ti shkatrronin shtpit e veta me duart e tyre, si dhe me
duart e besimtarve. Prandaj, msoni nga kjo, o ju largpams!
3. Sikur t mos e kishte caktuar Allahu dbimin e tyre, Ai do ti
kishte dnuar me siguri n kt jet. Por n jetn tjetr ata i pret
dnimi i Zjarrit.
4. Kjo, sepse ata iu kundrvun Allahut dhe t Drguarit t Tij;
kushdo q i kundrvihet Allahut, le ta dij se Allahu dnon vrtet
ashpr.
5. Pr fardo peme palme (t armikut) q pret apo lat n
kmb, keni pasur miratimin e Allahut, n mnyr q Ai ti
poshtroj t pabindurit.
6. fardo q Allahu i dhuroi t Drguarit t Tij si plak (t
marr) prej tyre, sht prej mirsis s Tij. Ju nuk hipt mbi kuaj
e as mbi deve pr ta fituar at, por Allahu i jep pushtet t
Vargu aludon pr dbimin e fisit hebre Beni Nadir nga rrethinat e Medins.
Shkak pr kt ishte shkelja q kta i bn marrveshjes q kishin me muslimant
e Medins pr mossulmim.
351

SURJA 59

EL-HASHR

drguarve t Vet mbi ata q Ai dshiron. Allahu sht i Fuqishm

pr do gj.
7. fardo q Allahu i dhuroi t Drguarit t Tij si plak (t
marr) nga popujt e vendbanimeve, i takon: Allahut, t Drguarit,
t afrmve t tij, jetimve, t varfrve dhe udhtarve t mbetur
rrugs, n mnyr q ajo t mos qarkulloj vetm n duart e t
pasurve nga mesi juaj. fardo q tju jap i Drguari, merreni
at, e fardo q tju ndaloj, hiqni dor prej saj. Friksojuni
Allahut, sepse Allahu, dnon vrtet ashpr.
8. Nj pjes e plaks i takon edhe mrgimtarve t varfr352, t
cilt u przun nga vendlindja dhe pasurit e tyre, duke krkuar
mirsin dhe knaqsin e Allahut dhe duke ndihmuar Allahun
dhe t Drguarin e Tij. Pikrisht ata jan besimtart e sinqert.
9. Ndrsa ata q banojn n Medin dhe q e kan pranuar
besimin qysh m par353, i duan mrgimtart q vijn n Medin
dhe n zemrat e tyre nuk ndjejn kurrfar rndimi, pr at,354 q
u sht dhn atyre, por duan tu bjn m mir mrgimtarve
sesa vetes, edhe pse vet jan nevojtar. Kushdo q ruhet nga
lakmia e vetvetes, me siguri q do t jet fitues.
10. Edhe ata q erdhn pas tyre, thon: O Zoti yn, falna neve
dhe vllezrit tan, t cilt kan besuar para nesh dhe mos lejo q
n zemrat tona t ket asnj t keqe ndaj besimtarve! O Zoti
yn, Ti je vrtet i But dhe Mshirplot!
11. A nuk e ke par se si hipokritt u than shokve t vet q nuk
besuan prej ithtarve t Librit: Nse ju dbojn, ne do t dalim
me ju dhe kurrkujt nuk do ti bindemi kundr jush; e, nse ju
sulmoheni, me siguri q do tju dalim n ndihm? Allahu
dshmon se ata jan vrtet gnjeshtar.
12. Nse (hebrenjt) do t dbohen, hipokritt nuk do t shkojn
me ata. Nse do t sulmohen, ata nuk do tu dalin n ndihm.
352
353
354

Ata q u shprnguln nga Meka n Medin pr hir t fes.

Pra, para mbrritjes s mrgimtarve n Medin.
Plakn e lufts q iu nda mrgimtarve t varfr.
EL-HASHR

SURJA 59

591

Por, edhe sikur t nisen pr ti mbshtetur, sigurisht q do t

kthehen shpejt e do ti ln pa ndihm
13. N zemrat e tyre ata355 kan m shum frik nga ju sesa nga
Allahu, ngaq ata jan popull q nuk kuptojn.
14. Ata nuk do t luftojn kundr jush s bashku, vese n vende
t fortifikuara ose pas mureve. Lufta ndrmjet tyre sht e ashpr.
Ti mendon se ata jan t bashkuar, mirpo zemrat e tyre jan t
prara, sepse ata jan njerz q nuk kuptojn.
15. Kta jan si ata,356 q kan qen pak para tyre, q i shijuan
pasojat e sjelljes s tyre (q n kt bot); (ndrsa n botn tjetr)
ata i pret nj dnim i dhembshm!
16. Aleatt e tyre hipokrit do ti ln n balt, si bn djalli, i cili
i thot njeriut: Mos beso!. Por, kur ky bhet mohues, djalli i
thot: Un nuk kam t bj me ty! N t vrtet, un i friksohem
Allahut, Zotit t botve!

592

17. Natyrisht q fundi i ktyre t dyve sht qndrimi i prhershm

n Zjarr; ky sht dnimi pr t gjith njerzit e kqij.
18. O besimtar, friksojuni Allahut dhe do njeri le t shikoj se
ka prgatitur pr t nesrmen! Kijeni frik Allahun, sepse Ai di
do gj q bni ju!
19. Mos u bni si ata q e harruan Allahun, kshtu q Ai i bri t
harronin vetveten! Pikrisht ata jan t pabindurit (ndaj Allahut).
20. Nuk jan t barabart banort e Xhehenemit dhe banort e
Xhenetit; banort e Xhenetit do t jen t fituarit.
21. Sikur kt Kuran tia shpallnim ndonj mali, ti do ta shihje
at (mal) t prulur dhe t coptuar nga frika e Allahut. Shembuj
t till Ne ua japim njerzve, q ata t meditojn.
22. Ai sht Allahu, prve t Cilit nuk ka Zot tjetr (t denj pr
adhurim), Njohsi i s dukshmes dhe i s padukshmes, Ai sht
i Gjithmshirshmi, Mshirploti!
355
356

Hebrenjt e fisit Beni Nadir.

Hebrenjt e fisit t mundur Beni Kajnuka.
SURJA 59

EL-HASHR

23. Ai sht Allahu, prve t Cilit nuk ka Zot tjetr (t denj pr

adhurim). Ai sht Sunduesi, i Shenjti (i pastr nga do e met),
Paqdhnsi, Dhnsi i siguris, Mbikqyrsi mbi gjithka, i
Plotfuqishmi, Imponuesi, Madhshtori. Qoft i lartsuar Allahu
mbi gjithka q ia shoqrojn Atij (n adhurim)!
24. Ai sht Allahu, Krijuesi, Zanafillsi, Ai q do gjje i jep
trajt. Atij i prkasin emrat m t bukur; At e prlvdon gjithka
q ndodhet n qiej dhe n Tok, Ai sht i Plotfuqishmi dhe i
Urti.

593

EL-HASHR

SURJA 59

60

SURJA EL-MUMTEHINE
Medinase - 13 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O besimtar, mos i bni miq armiqt e Mi dhe tuajt, duke u

shprehur atyre dashuri, ndrkoh q ata kan mohuar t vrtetn,
q ju ka ardhur dhe kan dbuar t Drguarin dhe ju, vetm se
besonit n Allahun, Zotin tuaj. Nse keni dal lufttar n rrugn
Time dhe pr knaqsin Time dhe fshehurazi u shfaqni atyre
dashuri, ather gaboheni. Un e di far fshihni dhe far bni
haptazi. Secili prej jush q vepron ashtu, sht shmangur nga
rruga e drejt.

594

2. Nse ju mposhtin, ata do t jen armiqt tuaj e do ti zgjasin

duart dhe gjuhn e tyre pr tju lnduar ju, sepse dshirojn q ju
t bheni jobesimtar.
3. N Ditn e Kiametit nuk do tju ndihmojn as fmijt, as
farefisi. Allahu do tju ndaj midis jush. Ai e sheh mir at q
bni ju.
4. Shembull i mrekullueshm pr ju sht Ibrahimi dhe ata q
kan qen me t, kur i than popullit t vet: Ne shkputemi nga
ju dhe nga ato q ju i adhuroni n vend t Allahut; ne ju mohojm
dhe armiqsia e urrejtja midis nesh sht e prhershme, derisa t
besoni tek Allahu Nj dhe i Vetm. Prjashtim (nga ky shembull)
bn fjala e Ibrahimit pr t atin: Un do t krkoj falje pr ty,
por nuk kam kurrfar mundsie pr t t mbrojtur para Allahut.
O Zoti yn, tek Ti mbshtetemi, Ty t drejtohemi dhe tek Ti do
t kthehemi.
5. O Zoti yn, mos na bj sprov pr jobesimtart dhe falna ne,
o Zot. Vrtet, Ti je i Plotfuqishmi dhe i Urti.
SURJA 60

EL-MUMTEHINE

6. Vrtet, ata njerz jan nj shembull i mir pr ju e pr kdo q

shpreson n Allahun dhe n Ditn e Fundit. Kushdo q nuk ia
v veshin (ktij shembulli), ta dij se Allahu sht i
Vetmjaftueshmi, i Denji pr do lavd!
7. Ndoshta Allahu do t lidh miqsi midis jush dhe atyre me t
cilt keni qen armiq. Allahu sht i Fuqishm (pr kt). Ai sht
Fals dhe Mshirplot.
8. Allahu nuk ju ndalon t silleni mir dhe t jeni t drejt ndaj
atyre q nuk luftojn kundr jush pr shkak t fes dhe q nuk ju
dbojn prej shtpive tuaja. Me t vrtet, Allahu i do t drejtt.
9. Allahu ju ndalon ti bni miq ata q luftojn kundr jush pr
shkak t fes dhe ju dbojn nga vatrat tuaja, si dhe mbshtesin
t tjert q tju dbojn. Kushdo q i bn miq ata, sht
punmbrapsht.
10. O besimtar, kur ju vijn besimtaret t mrguara, provoni
(besimin) tek ato. Allahu e di m mir besimin e tyre. Nse bindeni
se ato jan besimtare, mos i ktheni te jobesimtart. Ato nuk jan
(bashkshorte) t ligjshme pr ata dhe as ata nuk jan
(bashkshort) t ligjshm pr ato. Kthejuni jobesimtarve pajn,
q u kishin dhn atyre357. Nuk ka penges q ti merrni ato pr
bashkshorte, pasi tu jepni pajn e martess. Mos qndroni n
martes me idhujtare. Krkoni at q keni dhn (si paj), por
dhe jobesimtart le t krkojn at q kan dhn. Ky sht ligji
i Allahut, Ai ju gjykon ju; Allahu di do gj dhe sht i
Gjithdijshm e i Urt.
11. Nse ndonjra prej grave tuaja kthehet te jobesimtart e m
pas ju fitoni plak lufte prej tyre, ather jepuni atyre (besimtarve
q u kan ikur grat) shpenzimet e martess. Kijeni frik Allahun,
t Cilit i besoni!
12. O Profet, nse vijn tek ty besimtaret e t betohen se nuk do
ti shoqrojn Allahut asgj (n adhurim), nuk do t vjedhin, nuk

357

Pra, grave besimtare q emigruan nga Meka n Medin.

EL-MUMTEHINE

SURJA 60

595

do t kurvrojn, nuk do ti vrasin fmijt e tyre, nuk do t sjellin

ndonj shpifje358 t sajuar nga ato vet dhe se nuk do t t
kundrshtojn n far sht e drejt dhe e arsyeshme, ather ti
pranoje betimin e tyre dhe lutju Allahut ti fal. Vrtet, Allahu
sht Fals dhe Mshirplot.
13. O besimtar, mos i bni miq ata njerz me t cilt Allahu
sht i zemruar. Ata e kan humbur shpresn pr jetn tjetr,
ashtu si e kan humbur shpresn jobesimtart pr t varrosurit
(se do t ringjallen).

596

358

Lidhur me atsin e fmijs.

SURJA EL-MUMTEHINE
61
ES-SAFF
SURJA 60

61

SURJA ES-SAFF
Medinase - 14 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Allahun e prlvdon gjithka, q gjendet n qiej dhe n Tok.

Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti!
2. O besimtar, prse thoni at q nuk e bni?
3. sht shum e urryer pr Allahun t thoni at q nuk e bni!
4. Vrtet, Allahu i do ata q luftojn n rrugn e Tij, t radhitur si
t ishin nj ndrtes solide.
5. Kujto kur Musai i tha popullit t vet: O populli im, prse po
m mundoni, kur e dini mir se un jam i drguari i Allahut te
ju?! Kur ata u larguan (nga e vrteta), Allahu i largoi zemrat e
tyre (nga rruga e drejt); Allahu nuk e shpie n rrug t drejt
popullin jobesimtar.
6. Kujto kur Isai, i biri i Merjemes, tha: O bijt e Izraelit, un
jam i drguari i Allahut tek ju, pr tju vrtetuar Teuratin e shpallur
para meje dhe pr tju sjell lajmin e gzueshm pr nj t drguar,
emri i t cilit sht Ahmed359, q do t vij pas meje. Por, kur ai
u solli atyre shenja t qarta, ata than: Kjo sht magji e hapur!
7. Kush sht m keqbrs se ai q shpif gnjeshtra kundr
Allahut, ndrkoh q i bhet thirrje pr tiu nnshtruar Atij?! Allahu
nuk i udhzon keqbrsit.
8. Ata dshirojn t fikin dritn e Allahut me gojn e tyre, por
Allahu e prsos dritn e Vet, edhe nse (kt gj) e urrejn
jobesimtart.
359

Nj emr tjetr i Profetit Muhamed (a.s.), q do t thot I lavdruari.

ES-SAFF

SURJA 61

597

9. Allahu sht Ai q e ka uar t Drguarin e Vet me udhrrfimin

dhe fen e s Vrtets, pr ta ngritur at m lart se t gjitha fet,
edhe nse nuk e plqejn idhujtart.
10. O besimtar, a doni tju drejtoj n nj tregti, e cila ju shpton
nga nj dnim i dhembshm?!
11. Besoni n Allahun dhe n t Drguarin e Tij dhe luftoni n
rrugn e Allahut me pasurin dhe trupin tuaj. Kjo, nse do ta
dini, sht m mir pr ju.
12. Ai do tjua fal gabimet tuaja dhe do tju shpjer n kopshte,
npr t cilat rrjedhin lumenj dhe n banesa t mrekullueshme
n Xhenetin e Adnit. Kjo sht fitorja m e madhe.
13. Ai do tju fal edhe dhunti t tjera q, i dshironi: ndihmn e
Tij dhe nj fitore t afrt! Andaj, gzoji besimtart!

598

14. O besimtar, bhuni ndihmsit e Allahut, ashtu si u tha

dishepujve Isai, i biri i Merjemes: Kush jan ndihmsit e mi pr
shtjen e Allahut? Dishepujt u prgjigjn: Ne jemi ndihmsit
e Allahut! Kshtu, nj pjes nga bijt e Izraelit e besoi, kurse
pjesa tjetr e mohoi. Prandaj Ne i forcuam besimtart kundr
armikut t tyre dhe ata doln ngadhnjimtar.

SURJA 62SURJAEL-XHUMUA
61
ES-SAFF

62

SURJA EL-XHUMUA
Medinase - 11 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Allahun e prlvdon gjithka q gjendet n qiej dhe n Tok.

Ai sht Sunduesi, i Shenjti (i pastr nga do e met), i Plotfuqishmi
dhe i Urti.
2. sht Ai q u solli t analfabetve nj t Drguar nga gjiri i
tyre, pr tu lexuar atyre shpalljet e Tij, pr ti pastruar e pr tu
msuar Librin360 dhe Urtsin361, ndonse ata m par ishin vrtet
n humbje t plot.
3. Ai do ta drgoj at edhe tek t tjer (mysliman) nga ata, t
cilt ende nuk u jan bashkuar. Ai sht i Plotfuqishmi dhe i Urti.
4. Kjo sht dhuntia e Allahut; Ai ia jep at kujt t doj. Allahu
zotron dhunti t madhe.
5. Shembulli i atyre, q iu besua Teurati, por pastaj nuk e zbatuan
at, i shmbllen gomarit, q vetm sa i mbart librat. Sa i keq
sht shembulli i atyre q mohojn shpalljet e Allahut! Allahu
nuk i udhzon (n rrugn e drejt) keqbrsit.
6. Thuaju hebrenjve: N qoft se ju pretendoni se jeni t vetmit
miq t Allahut nga t gjith njerzit, ather dshirojeni vdekjen,
po t jeni t sinqert!
7. Por ata kurr nuk do ta dshirojn vdekjen, pr shkak t veprave
q kan br duart e tyre. Allahu i njeh mir keqbrsit.

360
361

Kuranin.
Sunetin dhe rregullat fetare.

EL-XHUMUA

SURJA 62

599

8. Thuaj: Vdekja prej s cils po ikni, do tju arrij. Pastaj, ju do

t ktheheni tek Ai, i Cili e di t padukshmen dhe t dukshmen
dhe Ai do tju njoftoj ju pr at q keni br.
9. O besimtar, kur t thirreni pr (t falur) namazin (e xhumas)
n ditn e premte, nxitoni pr ta prmendur Allahun dhe pezulloni
tregtin! Kjo, q ta dini, sht m mir pr ju!
10. Dhe, kur t prfundoj namazi, ather shprndahuni npr
tok, krkoni nga mirsit e Allahut dhe prmendeni shum
Allahun, n mnyr q t shptoni.
11. Mirpo, sa her q ata shohin ndonj tregti ose loj, shkojn
tek ajo e t ln ty n kmb. Thuaj: Ajo q sht tek Allahu,
sht m e mir nga argtimi e nga tregtia. Allahu sht Dhuruesi
m bujar.

600
600

SURJA
SURJA 63
62

EL-MUNFIKN
EL-XHUMUA

63

SURJA EL-MUNFIKN
Medinase - 11 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kur vijn tek ti hipokritt, thon: Ne dshmojm se ti je

vrtet i drguari i Allahut! Allahu e di se ti je i drguari i Tij, por
Ai dshmon se hipokritt jan gnjeshtar!
2. Ata i prdorin betimet e tyre si mask dhe i largojn (njerzit)
prej rrugs s Allahut. Vrtet, shum t mbrapshta jan punt e
tyre!
3. Kjo, sepse ata fillimisht besuan, pastaj mohuan, kshtu q zemrat
e tyre u vulosn dhe si pasoj ata nuk kuptojn m.
4. Kur i shihni ata, pamja e tyre e bukur ju mahnit e, nse flasin,
ju i dgjoni fjalt e tyre. E megjithat, ata jan si trungje t
mbshtetura362. Ata kujtojn se do thirrje q dgjojn sht
kundr tyre. Ata jan armiqt e vrtet, andaj ruajuni prej tyre!
Allahu i vraft! Sa shum q jan larguar (nga e vrteta)?!
5. Kur u thuhet atyre: Ejani, se i Drguari i Allahut do t krkoj
falje pr ju, ata tundin kokat e tyre dhe i sheh ata t kthehen me
mendjemadhsi.
6. Njsoj sht, u lute pr faljen e tyre apo nuk u lute, Allahu
kurrsesi nuk do ti fal. N t vrtet, Allahu nuk e udhzon
popullin e pabindur.
7. Ata thon: Mos u jepni kurrgj atyre q jan me t Drguarin
e Allahut, me qllim q t largohen prej tij! Por Allahut i takojn
thesaret e qiejve dhe t Toks, ndonse hipokritt nuk kuptojn.
trungje t mbshtetura: n kuptimin q ata jan t fort vetm n dukje dhe
q n fjalimet e tyre nuk ka aspak zgjuarsi.
362

EL-MUNFIKN

SURJA 63

601

8. Ata thon: Nse kthehemi n Medin, pa dyshim q t

fuqishmit do ti dbojn t dobtit nga ajo!363 N t vrtet,
fuqia sht e Allahut, e t Drguarit t Tij dhe e besimtarve, por
hipokritt nuk e din.
9. O besimtar, mos lejoni q pasuria dhe fmijt tuaj tju largojn
nga t prmendurit e Allahut. Ata q e bjn kt, do t humbin.
10. Prandaj jepni prej atyre mirsive q ju kam dhn Un, para
se ti vij vdekja ndonjrit, e ai t thot: O Zoti im, sikur t m
kishe ln edhe nj koh t shkurtr n jet, do t kisha dhn
lmosh dhe do t bhesha ndr t mirt!
11. Por Allahu nuk ia shtyn afatin asnj shpirti, q i vjen koha (e
vdekjes); Allahu e di mir gjithka q bni ju.

602

Sipas komentuesve t Kuranit, vargu i referohet fjalve t kreut t hipokritve

n Medin, Abdullah Ibn Ubej, gjat nj ekspedite t myslimanve, ku ai kishte
marr pjes sa pr sy e faqe. Ibn Ubej nuk e kishte kuptuar ende se lidhjet fisnore
ishin zvendsuar nga vllazria e re midis besimtarve dhe se tashm pushteti i
tij ishte venitur, prandaj e mbante veten si m i fuqishmi dhe e tallte Muhamedin
(a.s.), duke e konsideruar si m t dobtin.

363

SURJA 64
63

ET-TEGBUN
EL-MUNFIKN

64

SURJA ET-TEGBUN
Medinase - 18 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Allahun e prlvdon gjithka, q gjendet n qiej dhe n Tok.

Atij i takon pushteti epror dhe lavdia. Ai sht i Fuqishm pr
do gj!
2. sht Ai q ju krijoi juve, e megjithat, disa prej jush jan
mohues e disa besimtar. Por Allahu e sheh mir do gj q
bni.
3. Ai i ka krijuar qiejt dhe Tokn me t vrtetn, ju ka dhn
format tuaja dhe jua ka br ato t bukura; t gjith tek Ai do t
ktheheni.
4. Ai di gjithka q prmbajn qiejt dhe Toka. Ai i di t fshehtat
tuaja dhe ato q i bni haptazi. Allahu i di t gjitha keni n
zemrat tuaja.
5. A nuk keni dgjuar pr ata q kan mohuar m par dhe i
kan shijuar pasojat e veprave t tyre? Pr ata do t ket dnim
t dhembshm,
6. sepse, kur t drguarit e tyre sillnin prova t qarta, ata thoshin:
Vall, vdekatar si ne do t na udhheqin? Dhe kshtu mohuan
e ia kthyen kurrizin (besimit). Por Allahu nuk ka nevoj (pr ata).
Allahu sht i Vetmjaftueshm dhe i Denj pr do lavd.
7. Mohuesit kujtojn se nuk do t ringjallen kurrsesi. Thuaju:
Po, pr Zotin tim, me siguri q do t ringjalleni e pastaj do t
njoftoheni pr at keni br! Dhe kjo sht e leht pr Allahun.
8. Prandaj besoni n Allahun, n t Drguarin e Tij dhe n dritn
(Kuranin), q ju kemi zbritur. Allahu e di mir do gj q bni ju.
ET-TEGBUN

SURJA 64

603

9. Dita, kur Ai do tju mbledh, dita, kur t gjith do t

grumbulloheni, do t jet Dita e humbjes dhe fitimit. Atij q
beson n Allahun dhe bn vepra t mira, Allahu do tia fal
gjynahet dhe do ta shpjer n kopshte, npr t cilt rrjedhin
lumenj e ku do t qndroj prgjithmon. Kjo sht fitorja e
madhe.
10. Ndrsa ata q nuk kan besuar dhe i kan mohuar shpalljet
Tona, do t jen banor t Zjarrit, ku do t qndrojn prher.
Eh, sa fund i tmerrshm sht ai!
11. do fatkeqsi q i bie njeriut, ndodh me vullnetin e Allahut.
Ai ia udhzon zemrn kujtdo q i beson Atij. Allahu di mir do
gj.
12. Bindjuni Allahut dhe bindjuni t Drguarit! Nse ju i ktheni
shpinn t Drguarit Ton, dijeni se ai ka pr detyr vetm q
tju shpjegoj qart.

604

13. Allahu sht i vetmi Zot i vrtet, prandaj, vetm tek Ai le t

mbshteten besimtart.
14. O besimtar! N t vrtet, ju keni armiq n radht e grave
tuaja dhe t fmijve tuaj, andaj ruajuni prej tyre! Por, nse nuk i
vini re fyerjet e tyre dhe ua falni, ta dini se Allahu sht vrtet
Fals dhe Mshirplot364.
15. Pasuria dhe fmijt tuaj jan vetm sprov pr ju. Allahu ka
shprblim t madh.

Grat, fmijt dhe gjrat e bukura t jets toksore mund ta shkpusin njeriun,
n mnyr serioze dhe t vazhdueshme, nga prmendja e Allahut. Sipas
komentuesve t Kuranit, ky varg merr shkas nga disa mekas q nuk mrguan n
Medin me Profetin Muhamed (a.s.), pr shkak t presionit t disa familjarve t
tyre jobesimtar. Njkohsisht, vargu merr shkas edhe nga disa medinas q, nga
frika se mos i linin vetm gruan dhe fmijt, nuk merrnin pjes asnjher n
fushatat ushtarake. Kur ata e kuptuan kt dobsi t vetn, deshn ti ndshkonin
familjart e tyre, sepse i kishin penguar nga rruga e Allahut, por ky varg kuranor
i kshilloi ata t ishin t but dhe t harronin t keqen q kishin psuar.

364

SURJA 64

ET-TEGBUN

16. Prandaj friksojuni Allahut sa t mundeni, dgjoni e binduni

dhe shpenzoni pr bamirsi n t mirn tuaj. Ata q e ruajn
veten nga lakmia e saj, pikrisht ata jan t fituarit.
17. Nse i jepni Allahut nj hua t bukur, Ai jua kthen shumfish
at dhe ju fal. Allahu sht Mirnjohs dhe nuk nxiton n dnime.
18. Ai sht Njohsi i t padukshmes dhe s dukshmes, i
Plotfuqishmi dhe i Urti.

605

ET-TEGBUN

SURJA 64

65

SURJA ET-TALK
Medinase - 12 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O Profet! Nse i ndani grat, ndajini ato para kohs s tyre t

pritjes365. Llogaritni kohn e tyre t pritjes dhe friksojuni Allahut,
Zotit tuaj. Mos i dboni ato prej shtpive t tyre, por edhe ato t
mos dalin, me prjashtim t rastit kur shkelin martesn haptazi.
Kto jan urdhrimet e Allahut; kushdo q i kaprcen kufijt e
Allahut, i ka br dm vetvetes. Ti nuk e di se pas ksaj Allahu
mund t sjell ndonj rrethan tjetr.

606

2. Dhe, kur t mbushet afati i caktuar, i mbani ato si ka hije ose

ndahuni me to n mnyr t plqyeshme. Merrni dy dshmitar
t ndershm prej jush dhe jepni dshmin tuaj para Allahut! Kjo
sht kshill pr ata q i besojn Allahut dhe Dits s Fundit.
Atij q i friksohet Allahut, Ai do ti gjej rrugdalje (nga do
vshtirsi)
3. dhe do ti jap risk prej nga nuk e pret. Allahu i mjafton
kujtdo q mbshtetet tek Ai. Allahu e prmbush me siguri
vendimin e Tij dhe pr do gj Ai ka caktuar mas.
4. Nse dyshoni pr ato gra tuajat, t cilave u jan ndrprer
zakonet, msoni se koha e tyre e pritjes sht tre muaj. Njsoj
sht edhe pr ato q nuk u kan ardhur ende zakonet. Kurse,
pr grat shtatzna, afati i tyre sht deri n lindjen e fmijs. Atij
q i friksohet Allahut, Ai do tia lehtsoj shtjen.

Koha e pritjes - el iddah - sht periudha q duhet t pres nj grua e ndar apo
e ve, pr t pasur t drejtn pr tu rimartuar.

365

SURJA 65

ET-TALK

5. Ja, kto jan urdhrimet q Allahu i ka zbritur pr ju. Atij q i

friksohet Allahut, Ai do tia shlyej veprat e kqija dhe do tia
rris shprblimin.
6. Grat e ndara n periudhn e pritjes, le t banojn aty ku
banoni edhe ju, sipas mundsive tuaja dhe mos u bini n qaf
pr ti detyruar (t largohen). Nse jan shtatzna, shpenzoni pr
ato deri sa t lindin. Nse fmija ushqehet me gjirin e nns,
paguajuni atyre shprblimin dhe merruni vesh me t mir. Por,
nse keni vshtirsi t merreni vesh, ather le ta ushqej me gji
nj (mndesh) tjetr.
7. Pasaniku le t shpenzoj sipas pasuris q ka, ndrsa i varfri le
t shpenzoj sipas asaj q i ka dhn Allahu; Allahu nuk e ngarkon
asknd mbi sa i ka dhn. Pas vshtirsis, Ai sjell lehtsimin.
8. Sa shum qytete u treguan kokforta para urdhrave t Zotit t
vet dhe t drguarve t Tij! Ne u krkuam llogari t rrept dhe
i ndshkuam me dnim t ashpr.
9. Ata i provuan pasojat e veprave t veta dhe fundi i tyre qe
shkatrrim.
10. Allahu ka prgatitur pr ata dnim t rnd, prandaj friksojuni
Allahut, o njerz t menur, q keni besuar! Allahu ju ka drguar
udhrrfyesin:
11. nj t Drguar, i cili ju lexon shpalljet e Allahut me shpjegime
t qarta, pr ti nxjerr ata q besojn dhe bjn vepra t mira,
nga errsira n drit. At q beson Allahun dhe bn vepra t
mira, Ai do ta shpjer n kopshtet e Xhenetit, npr t cilt
rrjedhin lumenj dhe ku do t qndroj prgjithmon. Pa dyshim,
Allahu ka prgatitur pr at risk t mrekullueshm.
12. Allahu sht Ai, q ka krijuar shtat qiej dhe po aq toka.
Urdhrat e Tij zbresin prmes tyre, q ju ta dini se Allahu sht i
Fuqishm pr do gj dhe se Ai prfshin gjithka n diturin e
Tij.

ET-TALK

SURJA 65

607

66

SURJA ET-TAHRM
Medinase - 12 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O Profet! Prse po ia ndalon vetes at q ta ka lejuar Allahu,

duke krkuar tu bsh qejfin grave t tua?! Allahu sht Fals dhe
Mshirplot.
2. Allahu ka prcaktuar nj mnyr pr tu liruar nga betimet
tuaja. Allahu sht Mbrojtsi juaj; Ai sht i Gjithdijshmi, i Urti.

608

3. Kur i Drguari i tregoi nj sekret njrs prej grave t tij, ajo e

hapi kt fjal. Allahu ia zbuloi kt t Drguarit, i cili nj pjes t
ktij zbulimi ia tha (gruas q ia prhapi sekretin), kurse pjesn
tjetr jo. Kur i Drguari ia tregoi asaj t fshehtn, ajo e pyeti: E
kush t ka treguar ty? Ai i tha: Ma tregoi i Gjithdijshmi, i
Mirinformuari.
4. Nse ju t dyja366 ktheheni t penduara tek Allahu, sepse vrtet
q zemrat tuaja patn devijuar, Allahu do tju fal. Nse ju t
dyja bashkoheni kundr tij, (dijeni se) Allahu sht Mbrojtsi i tij,
Xhebraili dhe besimtart e mir. Ve ksaj, edhe engjjt e
mbshtesin at.
5. N qoft se ai ju ndan, Zoti i tij mund tju zvendsoj me gra
m t mira se ju: myslimane, besimtare, t bindura, t kthyera
tek Allahu me pendim, adhuruese (t Allahut), agjruese, t
martuara m par ose t virgjra.
6. O ju, q besoni! Ruani veten dhe familjet tuaja nga zjarri, lnda
djegse e t cilit jan njerzit dhe gurt. At e mbikqyrin engjj
Vargu bn fjal pr dy nga grat e Profetit Muhamed (a.s.), Hafsan dhe Aishen,
t prfshira n ngjarjen e prhapjes s sekretit t Profetit (a.s.).

366

SURJA 66

ET-TAHRM

t fuqishm e t ashpr, t cilt kurr nuk i kundrshtojn urdhrat

e Allahut, por i zbatojn menjher ato.
7. O ju, q nuk keni besuar! Mos u shfajsoni sot (n Ditn e
Gjykimit), sepse, me t vrtet, dnoheni vetm pr veprat q
keni br.
8. O ju, q keni besuar! Kthehuni tek Allahu me nj pendim t
sinqert, q Zoti juaj tjua shlyej gabimet e tju shpjer n kopshte,
npr t cilat rrjedhin lumenj, Ditn, kur Allahu nuk do ta turproj
Profetin dhe ata q besuan bashk me at. Drita e tyre do t
shklqej para tyre dhe n t djatht t tyre. Ata do t thon: O
Zoti yn, prsose dritn ton dhe falna ne! Vrtet Ti je i Fuqishm
pr do gj.
9. O Profet! Luftoji t pafet dhe hipokritt dhe bhu i ashpr
ndaj tyre! Vendbanimi i tyre do t jet Xhehenemi. Eh, sa i
shmtuar sht ai vendbanim!
10. Allahu ka dhn si shembull pr ata q nuk besojn, gruan e
Nuhut dhe gruan e Lutit. Ato ishin t martuara me dy nga robt
Tan t ndershm dhe i tradhtuan ata. Prandaj, ata nuk mund ti
mbrojn aspak nga Allahu (Ditn e Gjykimit) e atyre t dyjave
do tu thuhet: Hyni n zjarr, me ata q po hyjn!
11. Allahu ka dhn si shembull pr besimtart gruan e Faraonit,
kur ajo tha: O Zoti im! Ndrtom nj banes tek Ti, n Xhenet;
m shpto nga Faraoni dhe veprat e tij dhe m shpto nga populli
keqbrs!
12. Edhe Merjemen, t bijn e Imranit, e cila ruajti virgjrin e
saj; Ne frym brenda saj nga shpirti Yn367 (shpirtin e Isait a.s.).
Ajo u besoi fjalve t Zotit t saj dhe librave t Tij e ishte nga t
devotshmit!

367

nga shpirti Yn: pra, nga shpirti q sht krijesa Jon (e Allahut).
ET-TAHRM

SURJA 66

609

67

SURJA EL-MULK
Medinase - 30 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Qoft i lartsuar Ai, n dorn e t Cilit sht pushteti suprem

dhe q sht i Fuqishm t bj do gj!
2. Ai i ka krijuar jetn dhe vdekjen, pr tju provuar se kush prej
jush do t veproj m mir; Ai sht i Plotfuqishmi dhe Falsi i
madh.

610

3. Ai ka krijuar shtat qiej njrin mbi tjetrin. Nuk mund t gjesh

n krijimin e t Gjithmshirshmit kurrfar ceni. Hidhe vshtrimin:
a sheh ndonj plasaritje?
4. Pastaj hidhe srish vshtrimin; syt e tu do t kthehen t lodhur
e t molisur.
5. Ne jua kemi zbukuruar qiellin m t afrm me yje t
shklqyeshme dhe i kemi br ato si predha pr t larguar djajt,
pr t cilt kemi prgatitur dnimin me zjarr.
6. Kurse pr ata, q e mohojn Zotin e tyre, dnimi sht
Xhehenemi; eh, sa i shmtuar sht ai vendbanim!
7. Kur t hidhen aty, do t dgjojn ulrimn e tij, ndrkoh q ai
vlon
8. gati pr t shprthyer me furi. Sa her q aty t hidhet ndonj
grup, rojtart e tij do ti pyesin ata: A nuk ju erdhi ndonj
paralajmrues?!
9. Po - do t prgjigjen ata - na kan ardhur vrtet paralajmrues,
por ne i quajtm ata gnjeshtar dhe tham: Allahu nuk ka shpallur
asgj; ju jeni n nj humbje t madhe!

SURJA 67

EL-MULK

10. Ata do t thon: Sikur t kishim dgjuar ose menduar, nuk

do t ishim midis banorve t Zjarrit Flakrues!
11. Kshtu, ata do ta pranojn gjynahun e tyre. Larg qofshin prej
mshirs s Zotit banort e Zjarrit Flakrues!
12. Vrtet, pr ata q i friksohen Zotit t tyre pa e par At, do
t ket falje dhe shprblim t madh!
13. Sido q t flisni ju, fshehtas apo haptas, Ai e di mir ka n
zemrat tuaja.
14. E si t mos dij Ai q ka krijuar gjithka, kur Ai njeh do gj
me imtsi dhe sht i Gjithinformuari?!
15. Ai jua ka br Tokn t prdorshme, andaj ecni npr viset e
saj dhe ushqehuni me at, q ju ka dhn Ai. Si t ringjalleni, do
t ktheheni tek Ai.
16. A jeni t sigurt se kush sht n qiell, nuk do ta bj Tokn
tju kaprdij, kur t filloj t dridhet papritmas?
17. A jeni t sigurt se kush sht n qiell, nuk do tju oj furtun
gursh? Ather do ta dini sa i frikshm sht paralajmrimi Im!
18. Edhe ata q ishin para jush i quajtn gnjeshtar t drguarit
e tyre. Eh, sa i ashpr ka qen ndshkimi Im!
19. A nuk i shohin shpendt mbi kokat e tyre, se si i hapin dhe i
mbledhin kraht? Askush nuk i mban ata, pr ve t
Gjithmshirshmit; Ai, me t vrtet, sheh do gj.
20. Kush sht ai, q mund tju ndihmoj si nj ushtri e tr,
prve t Gjithmshirshmit? Mohuesit jan pre e mashtrimit
(t shejtanit).
21. Kush jan ata, q do tju japin mjete jetese, n qoft se Ai jua
ndalon ato? Por ata jan zhytur n kryenesi e mendjemadhsi.
22. A sht m mir ai q shkon rrshqanas e kokulur apo ai q
ecn balllart n rrugn e drejt?
23. Thuaju: sht Ai q ju ka krijuar dhe ju ka dhn dgjimin,
shikimin dhe zemrat, e megjithat ju pak e falnderoni!
EL-MULK

SURJA 67

611

24. Thuaju: sht Ai q ju ka shprndar npr Tok dhe para

Tij do t tuboheni.
25. Ata thon: Ather, kur (do t vij) ky premtim, nse thoni
t vrtetn?
26. Thuaju: Dijenija (pr kt) i prket vetm Allahut, kurse un
jam vetm nj paralajmrues i qart.
27. Kur t shohin dnimin pr s afrmi, fytyrat e atyre q mohuan
do t zymtohen dhe, ather, do tu thuhet: Ja, kjo sht ajo q
e keni krkuar t shpejtohej!
28. Thuaj: Mendoni: n qoft se Allahu m shkatrron mua
dhe ndjeksit e mi apo na mshiron, kush sht ai q do ti mbroj
jobesimtart nga dnimi i padurueshm?!
29. Thuaj: Ai sht i Gjithmshirshmi; ne At besojm dhe tek
Ai mbshtetemi e ju, sigurisht, do ta merrni vesh se kush do t
jet n humbje t plot.

612

30. Thuaj: Mendoni: nse ujrat tuaja ju shteren, kush (prve

Allahut) do tju sjell uj rrjedhs?!

SURJA
SURJA 68
67

EL-KALEM
EL-MULK

68

SURJA EL-KALEM
Medinase - 52 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Nn. Betohem pr penn dhe pr at q shkruajn

2. se ti (o Muhamed), fal mirsis s Zotit tnd, nuk je i marr.
3. Pa dyshim, ti do t jesh prher i shprblyer
4. se ti je me virtyte madhore.
5. S shpejti ti do ta shohsh, por edhe ata368 do ta shohin,
6. se cilin prej jush e ka prekur marrzia.
7. Zoti yt e di m s miri, se cili sht shmangur nga rruga e Tij
dhe, i njeh mir ata q jan n rrugn e drejt.
8. Andaj, ti mos i dgjo jobesimtart!
9. Ata dshirojn q ti t bsh lshime, kshtu q dhe ata t bjn lshime.
10. Por ti mos iu bind do betari t prmuar,
11. shpifaraku, q prhap thashetheme,
12. penguesi veprash t mira, shkelsi dhe keqbrsi,
13. t ashpri q, ve ksaj, sht edhe kopil, 14. vetm se sht i pasur dhe ka shum djem.
15. Kur i lexohen shpalljet tona, ai thot: Kto jan vetm prralla
t t lashtve!
16. Ne do tia damkosim hundn!

368

Jobesimtart e Meks q e quanin t marr Profetin Muhamed (a.s.).

EL-KALEM

SURJA 68

613

17. Ne i kemi vn n prov ata (banort e Meks), ashtu si i

sprovuam t zott e kopshtit, t cilt ishin betuar se n mngjes
do ti vilnin frutat
18. e nuk patn thn N dasht Zoti!
19. Kshtu, kopshtin e goditi nj fatkeqsi nga Zoti yt, ndrkoh
q ata po flinin
20. dhe gdhiu si i kositur.
21. N agim, ata thirrn njri-tjetrin:
22. Nxitoni hert n kopshtin tuaj, nse doni ti vilni frutat!
23. Dhe u nisn duke pshpritur:
24. T mos lejojm asnj t vobekt q t hyj n kopshtin ton!
25. Ata u nisn hert, t vendosur n at q than.

614

26. Por, kur e pan kopshtin, ata than: Ne qenkemi vrtet t

humbur;
27. madje, qenkemi t privuar (nga frutat e kopshtit).
28. M i arsyeshmi ndr ta tha: A nuk ju thash un se duhet ta
lartsoni Allahun?!
29. Lavdruar qoft Zoti yn! - than - Ne paskemi qen vrtet
t padrejt!
30. Ather filluan t qortojn njri-tjetrin.
31. Ah, t mjert ne! - than ata - Paskemi qen vrtet arrogant!
32. Zoti yn mund t na jap nj kopsht m t mir, po t
kthehemi t penduar tek Ai!
33. I till ka qen dnimi i tyre. Ndrsa dnimi n jetn tjetr,
sht m i madh, ve sikur ta dinin!
34. Pr ata q ruhen (nga gjynahet), tek Allahu do t ket kopshte
t knaqsive.
35. Vall, a ti trajtojm ata q Na nnshtrohen njsoj me
keqbrsit?!
SURJA 68

EL-KALEM

36. far keni ju (jobesimtar)? Si po gjykoni kshtu?!

37. A keni ndonj libr, q ju premton,
38. se do t keni fardo, q t zgjidhni?!
39. Apo kemi br me ju ndonj beslidhje t vlefshme deri n Ditn
e Kiametit dhe, e cila ju siguron, se do ta keni at q keni urdhruar?
40. Pyeti ata se kush i garanton pr kt.
41. Ose, mos kan ata bashkpuntor? Ather le ti sjellin
bashkpuntort e tyre, nse ajo q thon sht e vrtet.
42. Ditn (e Kiametit), kur t zbulohen shum ngjarje t frikshme,
ata do t thirren q t prulen n sexhde, por nuk do t munden!
43. T ulura do t jen shikimet e tyre dhe do ti mbuloj
poshtrimi, sepse kan qen t ftuar t pruleshin n sexhde, sa
qen shndosh (dhe nuk kan pranuar).
44. Prandaj, m lr Mua me ata, q e mohojn kt Fjal
(Kuranin). Ne do ti ojm ata hap pas hapi drejt rrnimit t
tyre, me mnyra q ata nuk i kuptojn.
45. Dhe do tu japim atyre afat; vrtet q kurthi Im sht i fort!
46. A mos po krkon shprblim prej tyre, kshtu q qenkan t
rnduar nga borxhet?
47. Apo ata e din t padukshmen, kshtu q e shkruajn?
48. Prandaj, duro pr gjykimin e Zotit tnd dhe mos u bj si
Njeriu i Peshkut (Junusi a.s.), kur iu lut Zotit t vet i dshpruar
(n barkun e balens)!
49. Sikur t mos i vinte mshira prej Zotit tnd, ai do t hidhej
n nj shkrettir, i fajsuar!
50. Por Zoti i tij e zgjodhi dhe e futi me pundrejtt.
51. Kur dgjojn Kuranin, mohuesit sa nuk t han me shikimet
e tyre dhe thon: Ai sht vrtet i marr!
52. Por Kurani sht vetm kshill pr bott.
EL-KALEM

SURJA 68

615

69

SURJA EL-HKKA
Mekase - 52 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. E Vrteta e pashmangshme!369
2. sht e Vrteta e pashmangshme?
3. E kush do t ta shpjegoj ty se sht e Vrteta e pashmangshme?
4. Fiset Themud dhe Ad e mohuan Gjmimin e tmerrshm370,
5. prandaj fisi Themud u shkatrrua nga nj ulrim e tmerrshme,
6. kurse fisi Ad u shkatrrua nga nj furtun shungulluese t rrept,

616

7. t ciln Allahu ua drgoi atyre shtat net dhe tet dit pareshtur.
Ather mund ti vreje njerzit t prmbysur si trungjet e
hurmave t kalbura.
8. A sheh ndonj gjurm t tyre?
9. Faraoni, ata para tij dhe populli i qyteteve t rrnuara371 kryen
gjynahe t mdha,
10. dhe e kundrshtuan t drguarin e Zotit t tyre, andaj Allahu
i zhbiu ata me dnim t ashpr.
11. Kur vrshoi uji i madh, Ne ju ngarkuam ju372 n anije,
12. pr ta br at nj paralajmrim, q ta dgjoj do vesh i
vmendshm.
13. Dhe kur ti fryhet nj her Surit,
369
370
371
372

Dita e Kiametit.
Kiametin.
Sodoms dhe Gomorrs.
D.m.th. Nuhun - baban e dyt t njerzimit dhe besimtart q ishin me t.
SURJA 69

EL-HKKA

14. kur toka dhe malet t ngrihen lart e t thrmohen me nj

goditje shkatrrimtare,
15. ather do t ndodh Ngjarja e pashmangshme (Kiameti).
16. Dhe do t ahet qielli, q at dit do t jet i thyeshm.
17. Engjjt do t rrin skajeve t tij, kurse tet prej tyre do t
mbajn Fronin e Zotit tnd.
18. At Dit do t mbeteni zbuluar dhe asnj fshehtsi e juaja
nuk do t mbetet pa u shfaqur:
19. Ai, t cilit do ti jepet libri i veprave t tij nga ana e djatht, do
tu thot (njerzve t tij): Ja, lexoni librin tim!
20. Vrtet, un kam qen i bindur se do t jepja llogari.
21. Kshtu, ai do t ket jet t lumtur,
22. n nj kopsht t lart,
23. frutat e t cilit do ti kap leht.
24. (Njerzve t till u thuhet:) Ju bft mir, hani e pini pr at,
q keni br n ditt e kaluara!
25. Por ai, t cilit do ti jepet libri i veprave t tij nga ana e majt,
do t thot: Ah, sikur t mos m ishte dhn libri im
26. dhe t mos e kisha ditur llogarin time!
27. Ah, t kisha qen i vdekur (e t mos isha ringjallur)!
28. Pasuria ime nuk m solli dobi
29. dhe m la fuqia ime!
30. (Do t thuhet) Kapeni dhe lidheni n pranga,
31. pastaj digjeni n zjarrin prvlues,
32. mandej lidheni n zinxhir prej shtatdhjet kutsh,
33. sepse ai, me t vrtet, nuk ka besuar n Allahun e Madhrishm
34. dhe nuk sht kujdesur pr t ushqyer t varfrit e shkret.

EL-HKKA

SURJA 69

617

35. Prandaj, ai sot ktu ska mik t afrt

36. e as ushqim tjetr, prve qelbit,
37. t cilin e han vetm gjynahqart.
38. Betohem pr gjithka q ju shihni
39. dhe pr gjithka q nuk e shihni,
40. se ky (Kuran) sht vrtet fjal e (kumtuar prej) nj t Drguari
t nderuar (Muhamedit a.s.)
41. e nuk sht fjal poeti; sa pak q besoni!
42. Nuk sht as fjal e ndonj falltari; sa pak q po reflektoni!
43. Ai sht shpallje e zbritur nga Zoti i botve!
44. Sikur ai (Muhamedi), n mnyr t rreme, t Na kishte veshur
ndonj fjal,
45. Ne do ta kapnim at pr dorn e djatht

618

46. dhe me siguri q do tia prisnim damarin e qafs

47. e askush prej jush nuk do t mund ta mbronte.
48. Natyrisht, Kurani sht prkujtes pr ata q i friksohen
Zotit!
49. Ne e dim mir se ka prej jush q e mohojn at.
50. Ai sht keqardhje pr mohuesit.373
51. Ai sht, pa dyshim, e vrtet e pamohueshme.
52. Prandaj, lartsoje emrin e Zotit tnd t Madhrishm!

373

Pra, kur t shohin se far shprblimi kan humbur q nuk e kan ndjekur at.
SURJA
SURJA 70
69

EL-MERIXH
EL-HKKA

70

SURJA EL-MERIXH
Mekase - 44 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Dikush krkoi nj dnim t shpejt.374

2. Pr jobesimtart askush nuk mund ta ndaloj at (dnim),
3. (q vjen) nga Allahu, Zoti i Rrugve t Ngjitjes375.
4. Tek Ai ngjiten engjjt dhe Shpirti (Xhebraili), n nj dit q
zgjat sa pesdhjet mij vjet.
5. Prandaj, duro, me durim t hijshm.
6. Ata e mendojn at (dnim) t largt,
7. kurse Ne e shohim t afrt.
8. At Dit qielli do t bhet si llumi i vajit
9. e malet do t bhen si lesh i shprishur,
10. Shoku sdo t pyes pr t shokun,
11. edhe pse do t vihen t shohin njri-tjetrin. Pr t liruar veten
nga dnimi i asaj dite, fajtori do t sakrifikonte me gjith qejf
fmijt e vet,
12. edhe gruan, edhe vllan e vet,
13. edhe farefisin, q i gjendej pran (ne jetn e Toks),

Ebu Xhehli ose Nadir Ibn el-Harithi. Ata i kishin krkuar m se nj her
Profetit (a.s.), nj dnim t shpejt dhe u vran n betejn e Bedrit, q zhvilluan
kundr myslimanve. Prtej ktij referimi historik, vargu paralajmron kdo q
tallet dhe sfidon Fuqin Hyjnore. Disa dijetar me autoritet kan thn se vargu
mund t ket kt kuptim: Dikush pyeti pr dnimin q do t vij.
375
Rrugt e Ngjitjes jan rrugt engjllore q ngjiten drejt Allahut.
374

EL-MERIXH

SURJA 70

619

14. si dhe t gjith ata q gjenden n faqe t Toks, nse kjo do

t mund ta shptonte.
15. Por jo, (fajtori do t hidhet n zjarr)! Ai sht zjarr flakrues,
16. q e shkul (dhe e djeg) krejtsisht skalpin e koks.
17. Ai thrret kdo q (i) ka kthyer shpinn e (i) sht larguar
(besimit),
18. dhe q ka grumbulluar (pasuri) dhe e ka fshehur.
19. Vrtet q njeriu sht krijuar i paqndrueshm:
20. kur at e godet e keqja, ai ligshtohet fort,
21. por, kur i bie e mira, ai bhet koprrac.
22. Prjashtim bjn ata q falen,
23. e q jan t vazhdueshm n faljet e tyre;
24. e q caktojn nj pjes t pasuris s tyre

620

25. pr lypsin dhe pr nevojtarin;

26. e q besojn n Ditn e Llogaris (Gjykimit);
27. e q friksohen nga dnimi i Zotit t tyre,
28. - vrtet q askush nuk sht i sigurt prej dnimit t Zotit t
vet -;
29. e q e ruajn nderin e tyre (nga marrdhniet e jashtligjshme),
30. prvese ndaj bashkshorteve dhe skllaveve t veta - n kt
rast nuk meritojn qortim,
31. por kush krkon jasht ktyre caqeve, pikrisht ata jan
shkelsit -;
32. e q i ruajn amanetet dhe i plotsojn beslidhjet e tyre;
33. e q gjithnj dshmojn drejt;
34. e q i falin namazet rregullisht.
35. Pikrisht ata do t jen t nderuar n kopshtet e Xhenetit.
SURJA 70

EL-MERIXH

36. sht kshtu me jobesimtart, q nxitojn drejt teje

37. djathtas e majtas, grupe-grupe?!
38. A mos donjri prej tyre shpreson t hyj n Kopshtin e
Lumturis?
39. Kurrsesi! Vrtet q ata e din nga far i kemi krijuar!
40. Betohem pr Zotin e lindjeve dhe t perndimeve, q Ne
jemi t Zot
41. ti ndrrojm ata me njerz m t mir se ata dhe askush nuk
na pengon dot.
42. Andaj, lri ata t zbaviten me gjra t kota dhe t luajn
derisa t prballen me Ditn e tyre q u sht premtuar,
43. Ditn, n t ciln do t dalin nga varrezat duke vrapuar, sikur
t ishin duke nxituar drejt nj altari,
44. me shikim t friksuar e t kapluar nga poshtrimi. Ajo sht
Dita q u sht premtuar atyre!

EL-MERIXH

SURJA 70

621

71

SURJA NH
Medinase - 28 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Ne e drguam Nuhun te populli i tij dhe i tham:

Paralajmroje popullin tnd para se ti vij nj dnim i
dhembshm!
2. Ai tha: O populli im! N t vrtet, un jam pr ju nj
paralajmrues i qart:
3. q t adhuroni Allahun, ti friksoheni Atij e t m bindeni mua,

622

4. me qllim q Ai t fal disa nga gjynahet tuaja dhe tju lr (t

jetoni) deri n nj afat t caktuar. Dhe, kur tju vij asti i caktuar
i Allahut, askush nuk do t mund ta shtyj at, ve sikur ta dinit!
5. Ai tha: O Zoti im, un e thirra vrtet popullin tim nat e dit,
6. por thirrja ime edhe m tepr i largoi (nga e vrteta).
7. Sa her, q i thirrja pr ti falur Ti, ata shtinin gishtrinjt n
vesh dhe mbuloheshin me petkat e tyre, duke kmbngulur me
mendjemadhsi (n mosbesim).
8. Pastaj i thirra me z t lart.
9. M pas ua shpalla edhe botrisht, edhe fshehurazi
10. e u thash: Krkoni falje nga Zoti juaj, i Cili sht Fals i madh,
11. q Ai tju drgoj shi t bollshm,
12. tju shtoj pasurin dhe fmijt tuaj dhe t bj pr ju kopshte
e lumenj!
13. sht kshtu me ju, q nuk e madhroni Allahun si duhet
(duke e pasur frik),
SURJA 71

NH

14. ndrkoh q Ai ju ka krijuar n etapa (etapat e embrionit)?

15. A nuk e shihni se si Allahu i ka krijuar shtat qiejt njri mbi
tjetrin,
16. dhe n ta e ka br Hnn drit, kurse Diellin e ka br
fener?
17. Allahu ju ka krijuar nga toka, ashtu si bimt,
18. pastaj ju kthen tek ajo dhe prej saj srish do tju nxjerr.
19. Allahu pr ju e ka br Tokn shtroj t gjer,
20. q t ecni npr t, npr rrugt e gjera.
21. Nuhu tha: O Zoti im, ata m kundrshtuan mua dhe u
dhan pas atyre njerzve, pasuria dhe fmijt e t cilve nuk kan
sjell gj tjetr, ve shkatrrimit.
22. Ata kurdisn nj kurth t madh,
23. dhe than: Mos i lini kurrsesi zotat tuaj! Mos e lini kurrsesi as
Veddin, as Suvain, as Jeguthin, as Jaukn, as Nesrin!
24. E kshtu kan futur n rrug t gabuar shum (njerz). Prandaj,
keqbrsve mos u shto gj tjetr, ve humbjes!
25. Pr shkak t gjynaheve t tyre, ata u prmbytn dhe u hodhn
n zjarr. Ata nuk gjetn mbrojts tjetr pr veten n vend t
Allahut.
26. Dhe Nuhu tha: O Zoti im, mos lr mbi tok asnj femohues,
27. sepse, nse Ti i l, ata do ti shpien n humbje robrit e Tu
dhe do t lindin vetm kriminel dhe jobesimtar!
28. O Zoti im, falm mua dhe prindrit e mi, si dhe do besimtar,
q krkon strehim n shtpin time! Fali t gjith besimtart e
besimtaret, ndrsa keqbrsve shtoju vetm shkatrrim!

NH

NH

SURJA 71

623

72

SURJA EL-XHINN
Mekase - 28 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Thuaj (o Muhamed): Mua m sht shpallur se disa prej

xhindeve kan dgjuar (Kuranin) dhe kan thn: Me t vrtet,
kemi dgjuar nj Kuran t mrekullueshm,
2. i cili udhzon n rrugn e drejt dhe kemi besuar n t, prandaj
kurrsesi m nuk do ti shoqrojm asknd Zotit ton (n adhurim)!
3. Qoft lartsuar Madhria e Zotit ton! Ai nuk ka zgjedhur as
bashkshorte, as bir.

624

4. Por disa t marr nga ne flisnin gnjeshtra pr Allahun,

5. kurse ne mendonim se as njerzit, as xhindet nuk flasin
gnjeshtra pr Allahun.
6. N t vrtet, ka pasur njerz q krkonin mbrojtje nga xhindet,
por kjo vetm sa i oi m tej n gabime.
7. Edhe ata mendonin si mendonit ju, se Allahu nuk do t
ringjallte asknd.
8. Ne jemi ata q kemi synuar qiellin, por kemi hasur n plot roje
t forta (engjj t fuqishm) dhe shigjeta t zjarrta (meteor).
9. Dhe uleshim rreth tij, npr vende t prshtatshme pr t
dgjuar dika, por ai q prgjon tani, do t has n shigjeta t
zjarrta (meteor) n prit.
10. Ne nuk e dim nse (me kto roja t qiellit) sht synuar e
keqja (zbritja e dnimit) pr ata q jan n Tok apo Zoti i tyre
krkon ti udhzoj n rrug t drejt?!

SURJA 72

EL-XHINN

11. E midis nesh ka t mir, por ka edhe q nuk jan t mir;

jemi ndar n grupime t ndryshme.
12. Ne e dim se nuk mund ti shptojm Allahut n Tok dhe
nuk mund ti shmangemi Atij duke ikur (n qiell).
13. Posa dgjuam udhzimin (Kuranin), Ne besuam n t; e kush
beson n Zotin e vet, nuk ka prse t friksohet se mos dmtohet,
as se mos i bhet padrejtsi.
14. Ka prej nesh q jan mysliman, por ka edhe t atill q jan
jobesimtar. Kush ka prqafuar Islamin, ka zgjedhur rrugn e
drejt,
15. kurse jobesimtart do t jen lnd djegse t Xhehenemit.
16. Sikur t qndronin (banort e Meks) n rrugn e vrtet,
Ne do tu jepnim uj t bollshm,
17. pr ti vn ata me kt n sprov. Por kdo q largohet nga
kshillat e Zotit t tij, Ai do ta hedh n nj dnim t ashpr.
18. Xhamit i jan kushtuar vetm Allahut, prandaj mos iu lutni
askujt, krahas Allahut!
19. Kur robi i Allahut (Muhamedi), u ngrit ti lutej Atij, ata (xhindet)
u tubuan rreth tij si shtllung.
20. Thuaj (o Muhamed): Un i lutem vetm Zotit tim dhe nuk
i shoqroj Atij asknd (n adhurim).
21. Thuaj: Un nuk mundem tju largoj ndonj dm e as tju
sjell ndonj dobi.
22. Thuaj: Edhe mua askush nuk mund t m mbroj nga dnimi
i Allahut; dhe nuk mund t gjej strehim tjetrkund, prvese tek
Ai.
23. Un kam pr detyr ve tju prcjell at q m vjen nga
Allahu dhe mesazhet e Tij. Kdo q sdgjon Allahun dhe t
Drguarin e Tij, e pret zjarri i Xhehenemit, n t cilin do t mbetet
prgjithmon.

EL-XHINN

SURJA 72

625

24. Kur ata t shohin at q u sht premtuar, do ta din se kush

sht m i dobt dhe m i pakt n numr.
25. Thuaj (o Muhamed!): Un nuk e di, a sht afr ajo q ju
sht premtuar apo Zoti im do ta vonoj.
26. Vetm Ai e di t padukshmen dhe nuk ia zbulon at askujt,
27. prve t drguarve q ka zgjedhur. Para dhe pas tyre Ai v
mbikqyrs (engjj),
28. n mnyr q ta dij nse i prcjellin mesazhet e Zotit t tyre.
Ai prfshin me dijen e Vet gjithka q ata kan dhe do gj e ka
llogaritur imtsisht.

626
626

SURJA
SURJA 73
72

EL-MUZZEMMIL
EL-XHINN

73

SURJA EL-MUZZEMMIL
Medinase - 20 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O ti i mbuluar (o Muhamed)!
2. ohu (t falesh) gjith natn, prve nj pjese t saj,
3. q sht gjysma ose dika m pak
4. a dika m shum se ajo dhe lexoje Kuranin ngadal dhe
qart,
5. sepse Ne do t t drgojm vrtet nj fjal me pesh t rnd.
6. Natyrisht, adhurimi natn vepron m fuqishm dhe fjala sht
m shprehse,
7. ngaq ti ditn je vrtet shum i zn.
8. Prandaj, prmende emrin e Zotit tnd dhe prkushtoju
krejtsisht Atij!
9. Ai sht Zot i lindjes dhe i perndimit, ska zot tjetr t vrtet
prve Tij, drejtoju Atij si rregullues i punve t tua!
10. Duroji llomotitjet e atyre dhe largohu nga ata n mnyr t
hijshme!
11. Lrmi Mua ata q t quajn gnjeshtar e q jetojn n luks
dhe jepu pak afat atyre,
12. se, pa dyshim, Ne kemi prgatitur pr ata pranga, zjarr
flakrues,
13. ushqime q ngecin n fyt dhe dnime t dhembshme

EL-MUZZEMMIL

SURJA 73

627

14. n Ditn, kur Toka dhe malet dridhen e bhen si pirgje rre
t lvizshme.
15. Ne, me t vrtet, ju kemi sjell nj t Drguar dshmitar
mbi ju, ashtu si ia uam nj t drguar Faraonit,
16. por Faraoni nuk e dgjoi t Drguarin, andaj i uam dnim
t rnd.
17. Qysh do t mbroheni ju, nse mbeteni jobesimtar, Ditn n
t ciln fmijt do t thinjen?
18. At dit qielli do t ahet e premtimi i Zotit do t prmbushet.
19. N t vrtet, kjo sht kshill, prandaj, kush dshiron, le t
zgjedh rrugn e drejt q e on te Zoti i tij.

628
628

20. Natyrisht, Zoti yt e di se ti (o Muhamed) falesh m pak se dy

t tretat e nats, ndonjher gjysmn ose nj t tretn e saj, si
edhe disa prej atyre q jan me ty. Allahu e prcakton gjatsin e
dits dhe t nats dhe e di se ju nuk mund ta llogarisni at
saktsisht, prandaj kthehet tek ju me mshir. Kshtu q lexoni
Kuran aq sa mundeni! Ai e di se disa prej jush do t jen t
smur, disa do t udhtojn npr bot, duke krkuar mirsit
e Tij (pr jetes) dhe disa t tjer do t jen duke luftuar n
rrugn e Tij, prandaj lexoni sa keni mundsi nga Kurani! Faleni
namazin, jepeni zeqatin dhe jepini Allahut nj hua t mir (q Ai
tjua kthej shumfish). fardo mirsie q bni pr shpirtin tuaj,
me siguri q do ta gjeni tek Allahu. Ajo do t jet m e mir dhe
m e shprblyer. Krkoni faljen e Allahut, sepse Allahu sht
vrtet Fals i madh dhe Mshirplot.

SURJA
74 73 EL-MUDDETHTHIR
SURJA
EL-MUZZEMMIL

74

SURJA EL-MUDDETHTHIR
Mekase - 56 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. O ti, i mbshtjell (o Muhamed)!

2. ohu dhe paralajmro!
3. Zotin tnd madhroje,
4. petkat e tua pastroji
5. dhe largohu nga ndyrsia (adhurimi i idhujve)!
6. Mos jep gj, me synimin q t marrsh m shum
7. dhe pr hir t Zotit tnd, duro,
8. se, kur t fryhet n Sur,
9. ajo do t jet nj dit e rnd.
10. Pr jobesimtart nuk do t jet aspak e leht.
11. M ler Vetm (t merrem) me at q e krijova
12. dhe i dhash pasuri t pamat
13. e djem pran vetes!
14. Un ia bra kamjen t leht e t shtruar,
15. e, megjithat, ai lakmon q ti jap m tepr.
16. Jo, kurrsesi! Vrtet, ai i mohoi me kryenesi shpalljet Tona,
17. prandaj Un do ta ngarkoj at me dnime t rnda.
18. Ai mendoi dhe kurdisi (kundr Kuranit), 19. dhe qoft mallkuar, si kurdisi!
EL-MUDDETHTHIR

SURJA 74

629

20. Dhe srish qoft mallkuar, si kurdisi!

21. Pastaj vshtroi rreth vetes,
22. mblodhi vetullat e u vrenjt,
23. pastaj u kthye i kapardisur
24. dhe tha: Ky (Kuran) nuk sht gj tjetr, vese magji e
trashguar!
25. Kto jan vetm fjal t nj vdekatari!
26. Do ta hedh n Sekar (Xhehenem)!
27. E si mund ta dish ti tamam se far sht Sekari (zjarri prvlues)?
28. Ai nuk l gj dhe nuk kursen asgj,
29. lkurat i shkrumbon.
30. Atij i rrin roje nntmbdhjet (engjj).

630

31. Ne kemi br rojtar t zjarrit vetm engjjt dhe numrin e

tyre e kemi br sprov (objekt polemikash) pr jobesimtart,
me qllim q t binden ata q u sht dhn Libri e tu shtohet
besimi atyre q besojn; q t mos dyshojn ata q u sht dhn
Libri dhe besimtart e vrtet dhe q t thon ata q kan
smundjen e dyshimit n zemr dhe mosbesimtart: ka dashur
t thot Allahu me kt shembull? Kshtu, Allahu l n humbje
at q do dhe on n rrug t drejt at q do. Askush tjetr,
prve Tij, nuk e di numrin e ushtris s Zotit tnd. Ky sht
vetm nj prkujtes pr njerzit.
32. Kurrsesi! Betohem pr Hnn,
33. pr natn q largohet
34. e pr agimin q zbardhllon
35. se ai (Xhehenemi) sht vrtet nj nga fatkeqsit m t mdha,
36. paralajmrim pr njerzit,
37. pr ata nga ju q dshirojn t ecin prpara (me vepra t
mira) ose t kthehen mbrapsht (me vepra t kqija).
SURJA 74

EL-MUDDETHTHIR

38. do njeri sht peng i veprave t veta,

39. prve njerzve t krahut t djatht;
40. t cilt n kopshtet e Xhenetit pyesin njri-tjetrin
41. pr keqbrsit:
42. far ju ka sjell n Sekar?
43. Ata do t prgjigjen: Nuk ishim nga ata q falnin namaz
44. dhe as prej atyre q i ushqenin t varfrit.
45. Ne lshoheshim n biseda t kota me llafazant
46. dhe mohonim Ditn e Llogaris,
47. derisa na erdhi vdekja.
48. Prandaj, kurrfar ndrmjetsimi i cilitdo ndrmjetsuesi nuk
do ti ndihmoj ata.
49. Ather, prse shmangen ata nga kshillimi,
50. sikur t ishin gomer t egr
51. e t friksuar q ikin prej luanit?!
52. Vrtet, donjri prej tyre krkon q ti jepen shkrime t hapura
(nga Zoti).
53. Kurrsesi, pasi ata nuk i friksohen jets tjetr!
54. N t vrtet, ky (Kuran) sht kshill,
55. prandaj, kush t doj, le tia vr veshin!
56. Por atij ia vn veshin vetm ata q do Allahu. Vetm Ai
sht i Denj pr tu pasur frik dhe vetm Ai sht i Denj pr
t falur.

EL-MUDDETHTHIR

SURJA 74

631

75

SURJA EL-KIJME
Mekase - 40 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Betohem n Ditn e Kiametit!

2. Betohem n shpirtin qortues!
3. A mendon njeriu se nuk do t mund ti mbledhim eshtrat e tij?!
4. Po, si jo! Ne jemi t Zot tia ribjm bashk me prsosmri
edhe majat e gishtave t tij.
5. Por njeriu dshiron t gaboj sa t jet gjall

632

6. dhe pyet: Kur do t jet Dita e Kiametit?

7. Por, kur syt ti verbohen
8. dhe t zihet Hna
9. dhe Dielli e Hna t bashkohen,
10. at dit njeriu do t thot: Ku t iki?
11. Askund! Ska streh!
12. At dit, streha sht te Zoti yt.
13. At dit, njeriu do t vihet n dijeni pr veprat q ka br
dhe pr ato q ka ln pa br.
14. Po, vrtet q njeriu do t dshmoj kundr vetvetes,
15. edhe sikur t paraqes shfajsimet e veta.
16. Mos nxito (o Muhamed) n leximin e Kuranit me gjuhn tnde!376
N fillimet e Shpalljes Hyjnore, Profeti (a.s.) ishte shum i shqetsuar se nuk
do t mbante dot mend at q i prcillte Xhebraili (a.s.). Pr kt arsye, ai nxitonte
t recitonte menjher pas tij pjest e shpallura, duke humbur prqendrimin pr
pjest q do ti shpalleshin akoma.

376

SURJA 75

EL-KIJME

17. Ne e kemi pr detyr ti mbledhim pjest e tij e ta lexojm at.

18. Dhe, kur ta lexojm at, ti prcille leximin e tij!
19. Pastaj, e kemi Ne pr detyr ta shpjegojm.
20. Por ju doni kt jet (kalimtare)
21. e pr jetn tjetr nuk kujtoheni!
22. At dit, disa fytyra do t shklqejn
23. dhe Zotin e tyre do t shohin.
24. Kurse disa fytyra, at dit, do t jen t zymta,
25. duke e ditur se do t psojn nj fatkeqsi, q t thyen n mes.
26. Por, kur shpirti t vij n gryk
27. e t thrrasin A ka shrues,
28. ather, ai (q po vdes) do t bindet se ky sht asti i ndarjes
29. dhe kmbt do t ngrijn377.
30. At dit, ai do t sillet te Zoti yt.
31. Ai as nuk besoi dhe as nuk u fal,
32. por e mohoi t vrtetn dhe ia ktheu kurrizin,
33. e pastaj shkoi te njerzit e vet, duke u krenuar.
34. Mjer pr ty! Mjer pr ty!
35. Srish: Mjer pr ty! Mjer pr ty!
36. Vall, a mendon njeriu se do t mbetet pa prgjegjshmri?
37. A ska qen nj pik fare q derdhej,
38. pastaj u b drok gjaku e m pas Allahu e krjioi dhe i dha
form e prmasa t caktuara,
39. e prej tij bri iftin: mashkullin e femrn?!
40. Vall, Ai Krijues, a nuk ka fuqi q ti ngjall t vdekurit?!
377
Fjal pr fjal: Kur kmba t bashkohet me kmbn, d.m.th. ashprsia e
astit t vdekjes me ashprsin e asaj q vjen m pas.

EL-KIJME

SURJA 75

633

76

SURJA EL-INSN
Medinase - 31 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Vall, a nuk ka kaluar nj periudh kohore, kur njeriu nuk ka

qen qenie e denj pr tu prmendur?!378
2. N t vrtet, Ne e krijuam njeriun nga nj pik far e przier,
pr ta sprovuar dhe e bm q t dgjoj dhe t shoh.
3. Natyrisht q Ne i treguam atij rrugn e drejt, q ai t jet ose
mirnjohs, ose mosmirnjohs.

634

4. Pa dyshim, Ne kemi prgatitur pr jobesimtart zinxhir, pranga

dhe zjarr flakrues.
5. Sigurisht, t ndershmit besimtar do t pin (n Xhenet) kupa
me pije t przier me Kafur,379
6. nga burimi q vetm robt e Allahut pin dhe t cilin mund ta
ojn nga t duan.
7. Ata e zbatojn premtimin dhe i friksohen Dits (s Kiametit),
tmerri i s cils prhapet gjithkund.
8. Ata i ushqejn t varfrit, jetimt dhe t znt rob edhe pse vet
jan nevojtar,
9. duke thn: Ne ju ushqejm vetm pr hir t Zotit. Pr kt,
nuk duam shprblim e as falnderim!
10. Ne i friksohemi Zotit ton n nj Dit t ashpr, q do ti
bj fytyrat t jen t vrenjtura.
N mitrn e nns ose n kohn kur Ademit i ishte dhn forma, por si ishte
fryr shpirti.
379
Nj burim n Xhenet.
378

SURJA 76

EL-INSN

11. Por Allahu do ti ruaj ata nga tmerret e asaj Dite e do tu

jap shklqim dhe gzim
12. dhe, pr durimin e tyre, Ai do ti shprblej me Xhenet dhe
petka t mndafshta.
13. T mbshtetur n divane, ata nuk do t ken as vap dhe as
t ftoht.
14. Hija e pemve t tij (Xhenetit) sht afr mbi kokat e tyre,
ndrsa frutat e tyre do ti ken afr sa ti arrijn me dor.
15. Aty do tu shrbehet me en t argjendta dhe kupa kristali,
16. kupa t tejdukshme argjendi, madhsin e t cilave (do ta
zgjedhin) sipas dshirs.
17. Aty do t pin gota me pije t przier me xhenxhefil,
18. prej nj burimi t quajtur Selsebil.
19. Atyre do tu shrbejn djem prher t rinj, q, kur i shikon,
t duken si margaritar t shprndar.
20. Ngado q t hedhsh syt, do t shohsh lumni dhe nj
mbretri t madhe.
21. Ata do t jen t veshur me petka t holla mndafshi t
gjelbr dhe me arma mndafshi t trash, t stolisur me byzylyk
t argjendt. Zoti i tyre do tu jap t pin pije t pastr.
22. Ky do t jet me t vrtet shprblimi juaj; prpjekjet tuaja
do t jen t pranuara.
23. N t vrtet, Ne ta kemi shpallur Kuranin ty hap pas hapi.
24. Prandaj ki durim pr vendimin e Zotit tnd e mos dgjo
asnj gjynahqar apo jobesimtar prej tyre!
25. Prmende emrin e Zotit tnd n mngjes dhe n mbrmje.
26. N nj pjes t nats380 bji sexhde Atij dhe, natn falju gjat381 Atij.
380
381

Pra, falu pr aksham dhe jaci.

Pra, fal namazin e nats (tehexh-xhud).
EL-INSN

SURJA 76

635

27. Vrtet q jobesimtart e duan jetn e ktushme dhe nuk e

prfillin nj Dit t vshtir, q do tu vij.
28. Ne i krijuam ata dhe ua forcuam strukturn, por, nse duam,
i ndrrojm plotsisht me t tjer si ata.
29. N t vrtet, kjo sht kshill, prandaj, kush t doj, le t
ndjek rrugn q e shpie te Zoti i tij.
30. Por ju nuk mund t dshironi, prvese me vullnetin e Allahut!
Ai sht vrtet i Gjithdijshm e i Urt.
31. Ai pranon n mshirn e Vet k t doj, ndrsa pr keqbrsit
ka prgatitur nj dnim t dhembshm.

636

SURJA
SURJA 77
76

EL-MURSELT
EL-INSN

77

SURJA EL-MURSELT
Mekase - 50 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Pr ato q drgohen njra pas tjetrs,382

2. pr ato q shpejtojn shtrngatn,
3. pr ato q shprndajn shiun,
4. pr ato q ndajn saktsisht
5. dhe pr ato q prcjellin kshilla,
6. si shfajsim apo paralajmrim!
7. N t vrtet, ajo q ju sht premtuar, do t bhet!
8. Kur yjet t shuhen
9. dhe, kur qielli t ahet
10. dhe, kur malet t thrrmohen si pluhur
11. dhe, kur t drguarit t tubohen n kohn e caktuar
12. - n ciln dit do t ndodhin t gjitha kto?
13. N Ditn e Ndarjes vendimtare!
14. Kush vall do t ta shpjegoj se sht Dita e Ndarjes
vendimtare?

Komentuesit e Kuranit nuk kan rn dakord se kujt i referohet premri ato

n vargjet 1-6. Shumica e tyre thon se bhet fjal pr errat. Disa thon se jan
engjjt dhe t tjer thon se bhet fjal pr vargjet e Kuranit. T gjitha kto
interpretime jan t besueshme dhe nuk e prjashtojn njra-tjetrn. Kshtu,
vargjet 1-3 u referohen errave, vargu 4 u referohet vargjeve kuranore, q ndajn
t vrtetn nga e pavrteta, kurse vargjet 5-6, engjjve.
382

EL-MURSELT

SURJA 77

637

15. Mjer mohuesit n at dit!

16. A nuk i kemi zhdukur t lashtt
17. e pastaj do ti bjm t tjert ti pasojn?
18. Kshtu do t veprojm me t gjith keqbrsit!
19. Mjer mohuesit n at dit!
20. A nuk ju kemi krijuar nga nj pik lngu t shprfillur,
21. t ciln e vum n nj vend t sigurt (mitr),
22. deri n nj koh t caktuar?!
23. Kshtu e kemi rregulluar; sa Rregullues t shklqyer jemi Ne!
24. Mjer mohuesit n at dit!
25. A nuk e kemi br Tokn vendqndrim
26. t t gjallve dhe t t vdekurve?

638

27. A nuk kemi vn n t male t larta e t patundshme? A nuk

ju kemi dhn t pini me bollk uj t mbl?
28. Mjer mohuesit n at dit!
29. (Do tu thuhet): Nisuni drejt atij (dnimi) q e mohuat!
30. Shkoni drejt nj hijeje me tri kolona (tymi t Xhehenemit),
31. e cila nuk bn hije (freskuese) dhe as nga flaka nuk t shpton!
32. Ajo hedh shkndija t mdha sa nj kala,
33. sikur t ishin deve t verdha!
34. Mjer mohuesit n at dit!
35. Kjo sht nj dit, kur ata nuk do t mund t flasin
36. dhe nuk do tu jepet leje pr tu shfajsuar.
37. Mjer mohuesit n at dit!
38. Kjo sht Dita e Ndarjes vendimtare, n t ciln do t tuboheni
ju dhe popujt e lasht,
SURJA 77

EL-MURSELT

39. prandaj, nse zotroni ndonj dinakri, prdoreni kundr

Meje!
40. Mjer mohuesit n at dit!
41. Pundrejtt do t jen mes hijesh e burimesh,
42. si dhe frutash nga ato q dshirojn.
43. (Do tu thuhet) Hani e pini e ju bft mir, (si shprblim)
pr at q keni punuar.
44. Kshtu i shprblejm Ne ata, q bjn vepra t mira.
45. Mjer mohuesit n at dit!
46. Hani dhe knaquni pr pak koh! Ju jeni keqbrs!
47. Mjer mohuesit n at dit!
48. Kur atyre u thuhej: Prkuluni (n namaz para Allahut)! ata nuk prkuleshin.
49. Mjer mohuesit n at dit!
50. N far shpallje tjetr do t besojn ata, pas ktij (Kurani)?!

EL-MURSELT

SURJA 77

639

78

SURJA EN-NEBE
Mekase - 40 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Pr far e pyesin ata njri-tjetrin?

2. Pr Lajmin e madh,
3. rreth t cilit ata kan kundrshtime.
4. Ani, shpejt do ta marrin vesh!
5. Sigurisht q shpejt do ta marrin vesh!
6. A nuk jua kemi br Tokn si shtrat

640

7. e malet si shtylla?!
8. Ne ju kemi krijuar n ifte
9. dhe gjumin jua kemi br pr prehje.
10. Natn jua kemi br mbules,
11. ndrsa ditn e kemi caktuar pr t punuar.
12. Mbi ju kemi ndrtuar shtat qiej t fort
13. dhe kemi vn kandil (diell) t shndritshm!
14. Nga ret Ne ju lshojm ujra t bollshme
15. pr rritjen e drithrave, bimve
16. dhe t kopshteve t dendura.
17. Sigurisht, Dita e Ndarjes vendimtare sht caktuar.
18. At Dit do t fryhet n Sur dhe ju do t vini grupe-grupe.
19. Dyert e qiellit do t hapen
SURJA 78

EN-NEBE

NEBE

20. dhe malet do t shtyhen tutje e do t bhen si mirazh.

21. Me t vrtet, Xhehenemi do t bhet pusi,
22. vendbanim i caktuar pr keqbrsit,
23. q aty t mbeten prgjithmon.
24. Aty nuk do t shijojn as freski, as pije,
25. prpos ujit t valuar dhe qelbsirave,
26. si shprblim prkats (t veprave t tyre).
27. N t vrtet, ata as q e onin npr mend se do t jepnin llogari
28. dhe shpalljet Tona i mohonin prerazi.
29. Por Ne do gj e kemi shnuar n nj libr.
30. Prandaj do tu themi: Shijojeni kt! Ne nuk do tju shtojm
gj tjetr prvese dnim!
31. Vrtet, pr pundrejtt sht prgatitur e mira (Xheneti):
32. kopshte dhe vreshta,
33. vajza t reja, t s njjts mosh,
34. dhe kupa t plota.
35. Atje nuk do t dgjojn biseda t kota e as gnjeshtra.
36. Kshtu sht shprblimi nga Zoti yt - dhurat sipas merits 37. Zoti i qiejve dhe i Toks dhe i gjithkaje q gjendet midis tyre, i
Gjithmshirshmi, t Cilit askush nuk do t mund ti flas (nga frika).
38. N ditn, kur Shpirti (Xhebraili) dhe engjjt do t jen t
rreshtuar, nuk do t flas askush, prve atij q do ti jap lej i
Gjithmshirshmi e q do t thot t vrtetn.
39. Ajo sht Dita e Vrtet, prandaj kush t doj, le t kthehet
te Zoti i vet (q n kt jet).
40. Me t vrtet, Ne ju kemi paralajmruar se sht i afrt dnimi,
Ditn, kur njeriu do t shoh se kan br duart e tij dhe, kur
jobesimtari do t thot: Ah, sikur t isha pluhur!
EN-NEBE

SURJA 78

641

79

SURJA EN-NZIT
Mekase - 46 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Pr ata (engjj) q marrin me forc,383

2. pr ata q marrin butsisht,384
3. pr ata q notojn n hapsir,
4. pr ata q nxitojn,385
5. dhe pr ata q i rregullojn punt!386

642

6. Ditn kur do t dridhet gjithka nga ushtima (q lajmron

Kiametin),
7. e cila do ta ndiqet nga nj e dyt,
8. disa zemra do t jen t mbushura me tmerr
9. e shikimet e tyre do t bien prdhe.
10. Ata thon: Vall, vrtet do t rikthehemi n jet?!
11. A thua, edhe kur t bhemi eshtra t thrrmuara?!
12. Dhe thon: Po qe kshtu, ather ky kthim do t jet humbje
(pr ne)!
13. Por, ajo do t jet ve nj fryrje e vetme (e Surit)
14. dhe ata prnjhersh do t brofin (t ringjallur).

383
384
385
386

D.
D.
D.
D.

m.
m.
m.
m.

th.
th.
th.
th.

shpirtrat e jobesimtarve.
shpirtrat e besimtarve.
t fusin n Xhenet shpirtrat e mir.
zbatojn urdhrat e Allahut n univers.
SURJA 79

EN-NZIT

15. A e ke dgjuar (o Muhamed) historin e Musait?

16. Zoti i tij e thirri n luginn e shenjt t Tuvas dhe i tha:
17. Shko te Faraoni, se ai, me t vrtet, ka kaluar do kufi;
18. dhe thuaji: A do ta pastrosh veten,
19. dhe t t udhzoj te Zoti yt, q ti friksohesh?
20. Musai ia tregoi mrekullin m t madhe,
21. por ai (Faraoni) e mohoi dhe e kundrshtoi.
22. Pastaj i ktheu shpinn, duke u prpjekur (kundr s vrtets)
23. dhe tuboi njerzit e u deklaroi:
24. Un jam zoti juaj m i lart!
25. Prandaj Allahu e goditi at me dnim n jetn tjetr dhe n
kt jet.
26. Kjo sht kshill pr ata q i friksohen Allahut.
27. Cili sht m i vshtir: krijimi i juaj apo i qiellit, t cilin Ai e
ndrtoi,
28. ia ngriti lart kupn dhe e prsosi.
29. Nett i bri t errta, kurse ditt t ndritshme.
30. Pastaj e shtriu rrafsh Tokn,
31. dhe, nga ajo nxori ujrat dhe bri kullotat,
32. kurse malet i bri t patundshme,
33. q ti gzoni ju dhe bagtit tuaja.
34. Kur t arrij gjma m e madhe,
35. at Dit njeriu do t kujtoj gjithka q ka br
36. dhe Zjarri flakrues do ti tregohet dokujt q sheh.
37. Ather, ai q ka shkelur gjithka
38. dhe ka paraplqyer jetn e ksaj bote,
EN-NZIT

SURJA 79

643

39. sigurisht q do t ket pr streh Xhehenemin.

40. Kurse ai q i sht friksuar madhris s Zotit t tij dhe e ka
frenuar veten nga dshirat,
41. pa dyshim q do t ket pr streh Xhenetin.
42. T pyesin ty pr Orn (e Kiametit) se kur do t ndodh.
43. far rndsie ka pr ty q ta prmendsh at?
44. Tek Zoti yt sht fundi i (dijenis rreth) saj.
45. Ti je vetm paralajmrues i atyre q i friksohen asaj.
46. Ditn kur do ta shohin at, (njerzve) do tu duket se kan
qndruar (n Tok) ve nj mbrmje apo nj mngjes.

644

SURJA 79

SURJA
80
ABESE
EN-NZIT

80

SURJA ABESE
Mekase - 42 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Ai387 u vrenjt dhe ktheu kurrizin,

2. kur i erdhi pran i verbri.
3. E ku e di ti, ndoshta ai dshironte t pastrohej (nga gjynahet)
4. ose t merrte kshill, e kshilla ti sillte dobi atij?!
5. Sa pr at q sht i pasur,
6. ti atij po i kushton vmendje,
7. megjithse nuk ke prgjegjsi, nse ai nuk dshiron t pastrohet.
8. Sa pr at q t vjen duke nxituar
9. dhe ndien frik (nga Allahu),
10. ti atij nuk po ia v veshin.
11. Mos vepro ashtu! N t vrtet, ky (Kuran) sht kshill,
12. pra, kush t doj, le t marr kshill!
13. Ai ndodhet n Faqe t nderuara,388
14. t lartsuara, t pastra,
15. n duart e shkruesve (engjj)
16. t ndershm dhe t drejt.
17. Mallkuar qoft njeriu! Sa mosmirnjohs q sht ai!
18. Prej far gjje e krijon Allahu at?
387
388

Muhamedi (a.s.).
N Leuhi Mahfdh.

ABESE

SURJA 80

645

19. Prej piks s fars e krijon dhe i jep prmasa t rregullta.

20. M pas ia lehtson rrugn (e lindjes)
21. e pastaj e vdes dhe i cakton nj varr,
22. dhe, kur t doj, Ai e ringjall.
23. E megjithat, njeriu ende nuk i ka plotsuar ato q i ka urdhruar Ai!
24. Le t mendoj njeriu pr ushqimin e vet:
25. Jemi Ne q lshojm uj me bollk,
26. pastaj e ajm tokn n thellsi
27. dhe nxjerrim prej saj drithrat,
28. rrushin e perimet,
29. ullirin e palmat,
30. kopshtet e dendura,

646

31. pemt dhe gjith barrat,

32. q ti gzoni ju dhe bagtit tuaja.
33. Por, kur t vij Ushtima,
34. at Dit njeriu do t ik nga i vllai,
35. nga e ma dhe nga i ati,
36. nga e shoqja dhe nga fmijt e vet.
37. At Dit, secili prej tyre do t ket aq shqetsim pr veten, sa
do ti mjaftoj.
38. At Dit do t ket fytyra rrzllore,
39. t qeshura e t gzuara.
40. At Dit do t ket (edhe) fytyra t pluhurosura,
41. q do ti mbuloj errsira.
42. Kta jan jobesimtart, gjynahqart.

SURJA 80

ABESE

81

SURJA ET-TEKUR
Mekase - 29 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kur Dielli t mblidhet e t humb shklqimin;

2. kur yjet t rrzohen
3. dhe malet t lvizin tutje;
4. kur devet barrse t braktisen
5. dhe egrsirat t tubohen;
6. kur detet t vlojn
7. dhe shpirtrat t bashkohen (me trupat);
8. kur foshnja e varrosur pr s gjalli t pyetet
9. pr far faji ishte vrar;
10. kur flett t shprndahen389
11. dhe qielli t zhvishet;
12. kur Xhehenemi t flakroj
13. dhe Xheneti t afrohet:
14. ather dokush do t marr vesh far kishte prgatitur
(pr kt Dit).
15. Betohem pr ata (planete) q trhiqen,
16. q lindin e perndojn,
17. pr natn kur bie terri
389

D. m. th. regjistrat e veprave t njerzve.

ABESE
80 81
ET-TEKUR SURJA
SURJA

647

18. e pr agimin kur nis t zbardh,

19. se ky (Kuran) sht Fjal e (kumtuar prej) nj t Drguari
fisnik,390
20. q zotron fuqi dhe pozit t lart te Zoti i Fronit
21. e q sht i respektuar atje dhe besnik.
22. Shoku juaj391 nuk sht i marr.
23. Ai e ka par at392 n horizontin e qart
24. dhe nuk mbulon asnj t fsheht prej s Padukshmes.
25. As ky (Kuran) nuk sht fjal e djallit t mallkuar.
26. Prandaj, nga po ia mbani?
27. Ai sht vese kshill pr bott:
28. pr secilin nga ju q dshiron t ndjek rrugn e drejt.

648

29. Por ju nuk mund t dshironi, prvese me vullnetin e Allahut,

Zotit t botve!

Prej Xhebrailit (a.s.).

Muhamedi (a.s.).
392
Pra, Profeti (a.s.) e ka par Xhebrailin (a.s.) n formn e tij fillestare n fillimet
e Shpalljes Hyjnore.
390
391

SURJA 81

ET-TEKUR

82

SURJA EL-INFITR
Mekase - 19 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kur qielli t ahet

2. dhe yjet t derdhen;
3. kur detet t przihen
4. dhe varret t rrotullohen,
5. ather dokush do t msoj pr veprat q ka br dhe q ka
ln pa br.
6. O njeri, t mashtroi ty q nuk i besove Zotit tnd bujar,
7. i Cili t krijoi ty, t dha prmasa t rregullta dhe t harmonizoi
8. dhe, q t ka mbrujtur n fardo forme q ka dashur?!
9. Por jo! Ju e quani t gnjeshtrt Gjykimin (pas ringjalljes),
10. ndonse mbi ju ka rojtar (q ju vzhgojn),
11. shnues t nderuar,
12. q din gjithka q bni.
13. Vrtet, pundrejtt do t jen n Xhenet,
14. kurse fajtort, me siguri, do t jen n Zjarrin flakrues,
15. n t cilin do t digjen n Ditn e Gjykimit,
16. pa mundur ti shmangen atij.
17. E kush do t ta shpjegoj ty se sht Dita e Gjykimit?
18. Edhe njher: Kush do t ta shpjegoj ty se sht Dita e Gjykimit?
19. Ajo sht Dita, kur askush nuk do t ket fuqi pr t br gj
pr ndonj tjetr dhe, kur pushteti do t jet vetm i Allahut.
EL-INFITR

SURJA 82

649

83

SURJA EL-MUTAFFIFN
Mekase - 36 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Mjer pr ata q han n pesh (dhe matje),

2. q, kur masin pr veten, e marrin masn t plot,
3. ndrsa, kur u masin t tjerve me litr ose me kandar, ua
paksojn.
4. A nuk mendojn ata se do t ringjallen
5. n nj Dit t madhe,

650

6. Ditn, kur t gjith njerzit do t dalin para Zotit t botve?!

7. Sigurisht (q do t ringjallen), dhe Libri i punmbrapshtve
do t jet n Sixh-xhn!
8. E kush do t ta shpjegoj ty se sht Sixh-xhn?!
9. sht nj libr i shkruar!
10. Mjer mohuesit at dit,
11. t cilt mohuan Ditn e Gjykimit!
12. Askush nuk e mohon at, prve gjynahqarve q shkelin
do kufi
13. e t cilt, kur u lexohen shpalljet Tona, thon: Kto jan
prralla t popujve t lasht!
14. Nuk sht ashtu! Por veprat e tyre (t kqija) ua kan mbuluar
zemrat.
15. Nuk sht ashtu! N t vrtet, at dit nj vel do ti pengoj
ata q t shohin Zotin e tyre,
SURJA 83

EL-MUTAFFIFN

16. pastaj, me siguri, do t hyjn n Zjarrin e Xhehenemit

17. e do tu thuhet: Ja, kjo ajo q e quanit t gnjeshtrt!
18. Ndrsa Libri i pundrejtve me siguri q do t jet n Il-lijn.
19. E kush do t ta shpjegoj ty se sht Il-lijjn?
20. sht nj libr i shkruar!
21. At e dshmojn t afrmit (e Allahut).
22. Me t vrtet, pundrejtt do t gjenden n Xhenet,
23. duke shikuar nga divanet.
24. N fytyrat e tyre do t njohsh shklqimin e Lumturis.
25. Atyre do tu jepet t pin musht t pastr t ruajtur mir,
26. fundi i t cilit sht myshku. Pr kt, le t prpiqen ata q
prpiqen.
27. Dhe ai (musht) do t przihet me ujin e Tesnimit,
28. nga burimi i t cilit do t pin m t afrmit (e Allahut).
29. Vrtet, keqbrsit qeshnin me ata q besonin,
30. duke ia shkelur syrin njri-tjetrit, sa her q ata kalonin pran
tyre.
31. Kur ktheheshin te njerzit e vet, ata talleshin (me besimtart)
32. dhe, kur i shihnin ata, thoshin: Kta jan t humbur,
33. ndonse nuk qen drguar pr kujdestar t tyre.
34. Por sot, ata q kan besuar, do ti prqeshin jobesimtart,
35. e nga divanet e ngritura do ti shikojn.
36. A jan shprblyer meritueshm mohuesit pr at q kan
br?!

EL-MUTAFFIFN

SURJA 83

651

84

SURJA EL-INSHIKK
Mekase - 25 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kur qielli t ahet,

2. duke dgjuar me bindje Zotin e vet, si e ka pr detyr;
3. kur Toka t sheshohet (nga rrnimi i maleve)
4. dhe t flak at q ka brenda e t zbrazet,
5. duke dgjuar me bindje Zotin e vet, si e ka pr detyr,

652

6. ather ti, o njeri, q prpiqesh shum, mundin tnd do ta

gjesh te Zoti yt.
7. Ai, t cilit do ti jepet libri i tij n dorn e djatht,
8. do ta ket t leht llogarin
9. dhe do t kthehet i gzuar te t afrmit e tij.
10. Kurse ai, t cilit do ti jepet libri i tij pas shpins,
11. do t lutet pr t vdekur
12. dhe n zjarr do t digjet,
13. sepse ai jetonte i shkujdesur n familjen e tij,
14. duke menduar se kurr nuk do t kthehej (pr t dhn llogari).
15. Po, Zoti i tij, sigurisht q i ka ndjekur t gjitha punt e tij!
16. Betohem n kuqrrimin e muzgut,
17. n natn e n gjithka q ajo kaplon me errsirn e saj,
18. si dhe n hnn e plot,

SURJA 84

EL-INSHIKK

19. se ju, me siguri, do t kaloni nga e keqja te m e keqja!

20. far kan ata q nuk duan t besojn?!
21. E prse, kur u lexohet Kurani, nuk prulen n sexhde?!
22. Prkundrazi, ata q nuk besojn e quajn at gnjeshtr.
23. Por Allahu e di mir far fshehin ata,
24. prandaj shpallu atyre dnimin e dhembshm (q i pret t
gjith),
25. prve atyre, q besojn dhe bjn vepra t mira; ata do t
shprblehen pandrprer.

653

EL-INSHIKK

SURJA 84

85

SURJA EL-BURXH
Mekase - 22 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Pr qiellin me yjsi,
2. pr Ditn e premtuar393,
3. pr dshmitarin dhe pr at q dshmohet!
4. Mallkuar qofshin njerzit e Hendekut,394
5. zjarrit (t ushqyer) me lnd djegse,
6. kur rrinin ulur rreth tij,

654

7. duke dshmuar at q po i bnin besimtarve!

8. Ata i munduan besimtart, vetm pse kta i besuan Allahut, t
Plotfuqishmit, t Denjit pr do lavd,
9. t Cilit i prket pushteti i qiejve dhe i Toks dhe q sht
Dshmitar i do gjje.
10. Pa dyshim, ata q i prndjekin besimtart dhe besimtaret e
nuk pendohen, i pret dnimi i Xhehenemit dhe dnimi me djegie.

Ditn e Kiametit.
njerzit e Hendekut: vargu bn fjal pr nj ngjarje q ka pr protagonist nj
mbret ifut t Nexhranit, n veri t Jemenit, t quajtur Dhu Nuvas. Ai i prndoqi
t krishtert e asaj krahine dhe martirizoi nj numr t madh prej tyre, duke i
hedhur n nj hendek t mbushur me zjarr. Sipas disa transmetimeve, aty u
dogjn njzetetre mij t krishter. Historia tregon se ky krim nuk mbeti pa u
ndshkuar, sepse nj ushtri prej shtatdhjet mij vetsh u drgua kundr Dhu
Nuvasit nga Negusi i Etiopis. Ushtria e Dhu Nuvasit u shpartallua, ai vrau veten
dhe njerzit e tij u skllavruan. Pr t marr hakun e t krishterve t vrar, kaloi
nn tehun e shpats nj e treta e burrave t Nexhranit dhe nj e gjashta e grave u
skllavrua.

393
394

SURJA 85

EL-BURXH

11. Kurse pr ata, q besojn dhe bjn vepra t mira, do t ket

kopshte, npr t cilt rrjedhin lumenj. Kjo sht fitorja
madhshtore.
12. Vrtet, ndshkimi i Zotit tnd sht i ashpr!
13. Vrtet, Ai e z fill krijimin dhe e prsrit at.
14. Ai sht Falsi i madh, i Dhembshuri,
15. Zotruesi i Fronit t Lavdishm,
16. Vepruesi i gjithkaje q dshiron.
17. A e ke dgjuar ndodhin e ushtrive
18. t Faraonit dhe t fisit Themud?
19. E megjithat, ata q nuk besojn, vazhdojn ta quajn at
(Kuranin) t rrem,
20. ndonse Allahu sht pas tyre e i ka nn kontroll.
21. Prkundrazi, ai sht nj Kuran i lavdishm,
22. n Pllakn e Ruajtur mir (Leuhi Mahfdh).

EL-BURXH

SURJA 85

655

86

SURJA ET-TRIK
Mekase - 17 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Pr qiellin dhe pr vizitorin e nats!

2. E kush mund t ta shpjegoj ty se sht vizitori i nats?
3. Ai sht ylli q shpon terrin.
4. Pr do njeri ka mbikqyrs.
5. Le t meditoj njeriu se prej far sht krijuar:
6. sht krijuar prej nj lngu q hidhet

656

7. e q del ndrmjet shtylls kurrizore dhe brinjve.

8. Me t vrtet, Ai sht i Fuqishm pr ta kthyer (n jet) at
9. ditn, kur do t zbulohen t fshehtat,
10. kur njeriu nuk do t ket as fuqi, as ndihms.
11. Pr qiellin q kthehet pareshtur395
12. dhe pr Tokn q plasaritet,396
13. q kjo sht nj Fjal ndarse,397
14. dhe nuk sht aspak shaka!
15. N t vrtet, ata ngren kurthe,
16. por dhe Un ua pres me kurth.
17. Prandaj, jepu pak afat jobesimtarve, lri t qet edhe pr pak.
395
396
397

Pra, kthehet pareshtur me shi n ciklin e tij avullim-r-kondensim.

Pra, plasaritet pr t mbir bimt.
Pra, Kurani sht ndars i s vrtets nga e pavrteta.
SURJA 86

ET-TRIK

EL-A

87

SURJA EL-AL
Mekase - 19 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Lavdro emrin e Zotit tnd, m t Lartit,

2. q ka krijuar gjithka dhe e ka prpjestuar drejt;
3. q ka caktuar fatin e do gjje dhe ia ka rrfyer rrugn;
4. q bn t rriten kullotat
5. dhe pastaj t shndrrohen, t thahen e t vyshken.
6. Ne do t t bjm ty (Muhamed) t lexosh (Shpalljet Tona),
kshtu q nuk ke pr t harruar,
7. prve asaj q do Allahu. Vrtet, Ai e di t dukshmen dhe ka
sht e fsheht.
8. Do t ta lehtsojm ty rrugn e drejt,
9. prandaj kshillo, nse kshilla do t jet e dobishme!
10. Asaj do tia vr veshin ai q (i) friksohet (Allahut),
11. e do ti shmanget vetm m i keqi,
12. i cili do t digjet n zjarrin e madh,
13. ku as nuk do t vdes, as nuk do t jetoj.
14. I shptuar sht ai q pastrohet,
15. q e prmend emrin e Zotit t vet dhe q fal namaz!
16. Por ju, prkundrazi, m shum po e paraplqeni jetn e ksaj bote,
17. ndonse jeta tjetr sht m e mir dhe e amshuar.
18. Kjo, me t vrtet, ndodhet n Flett e lashta,
19. n Flett e Ibrahimit dhe Musait.
EL-AL

SURJA 87

657

88

SURJA EL-GSHIJE
Mekase - 26 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. A ke dgjuar pr Ngjarjen Gjithprfshirse (Kiametin)?

2. At Dit do t poshtrohen fytyra njerzish,
3. q kan punuar e jan rraskapitur (duke br t kqija n kt
bot).
4. Ata do t digjen n zjarr t nxeht
5. e do t pin nga burime t valuara.

658

6. Pr ata nuk do t ket tjetr ushqim, prve ferrave helmuese,

7. t cilat as nuk do ti mbajn, as nuk do tua shuajn urin.
8. At Dit, fytyrat e disave do t jen t gzuara,
9. t knaqura pr punt e bra.
10. Ata do t jen n kopshtin e lart,
11. n t cilin nuk do t dgjojn fjal boshe.
12. Atje ka nj burim rrjedhs uji
13. dhe divane t ngritura,
14. ka kupa t vna (pr tu mbajtur n dor)
15. dhe jastk t renditur,
16. si dhe shum qilima t shtruar.
17. Vall, a nuk i shohin devet, se si jan krijuar?!
18. Po qiellin, se si sht ngritur?!
19. Po malet, se si jan vn t patundur?!
SURJA 88

EL-GSHIJE

20. Po Tokn, se si sht shtrir?!

21. Prandaj kshilloji (njerzit o Muhamed), se ti je vetm kshillues
22. dhe nuk je ngarkuar ti detyrosh ata me forc!
23. Sa pr ata q shmangen dhe nuk besojn,
24. Allahu do ti ndshkoj me dnimin m t madh.
25. Pa dyshim, ata do t kthehen t gjith tek Ne
26. dhe patjetr q do t japin llogari para Nesh!

659

EL-GSHIJE

SURJA 88

89

SURJA EL-FEXHR
Mekase - 30 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Betohem pr muzgun e agimit

2. dhe pr dhjet nett (e para t muajit Dhul Hixhxhe)!
3. Betohem pr iftin dhe tekun
4. dhe pr natn kur largohet!
5. A nuk jan kto betime t mdha pr njerzit e menur?!
6. Vall, a nuk e di ti se far ka br Zoti yt me fisin Ad,

660

7. banor t Iremit me pallate shumshtyllshe,

8. t atill q nuk jan krijuar askund tjetr n tok si ata?!
9. Dhe me fisin Themud, q gdhendi shkmbinjt n lugin (pr
t br shtpi)?
10. Dhe me Faraonin, njeriun e hunjve (ku torturonte njerzit)?
11. T gjith kta shkeln do kufi n vendet e tyre,
12. duke shtuar atje shthurjen dhe korrupsionin,
13. prandaj Zoti yt lshoi mbi ata kamxhikun e dnimit.
14. Vrtet, Zoti yt sht gjithnj n prit!
15. Pr sa i prket njeriut, kur Zoti i tij e sprovon at, duke e
ngritur lart dhe duke i dhn mirsi, ai thot: Zoti im m ka
nderuar.
16. Por, kur e sprovon at, duke ia ngushtuar mjetet e jetess, ai
thot: Zoti im m ka poshtruar.

SURJA 89

EL-FEXHR

17. Nuk sht kshtu! Por ju nuk silleni mir me jetimt

18. dhe nuk e nxitni njri-tjetrin pr ti ushqyer t varfrit.
19. Trashgimin (e t dobtve) e zhvatni me lakmi t pangopur,
20. dhe e doni pasurin me nj dshir t pakufishme.
21. Por ani! Kur Toka t bhet cop e thrrime,
22. kur t vij Zoti yt (pr t ndar gjykimin) me engjjt t rreshtuar
radh pas radhe,
23. Dhe, kur t sillet Xhehenemi, at Dit njeriu do t kujtohet por i duhet se u kujtua!
24. Ai do t thot: Ah, sikur t kisha br dika t mir pr jetn
time!
25. At Dit, askush nuk do t dnoj si dnon Ai,
26. e askush nuk do t lidh n pranga si lidh Ai!
27. O ti shpirt i qetsuar!
28. Kthehu te Zoti yt, ti i knaqur me At dhe Ai knaqur me ty!
29. Bashkohu me robrit e Mi
30. dhe hyr n Xhenetin Tim!

EL-FEXHR

SURJA 89

661

90

SURJA EL-BELED
Mekase - 20 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Betohem pr kt vend,398
2. n t cilin ti je i lir (o Muhamed),399
3. dhe pr at q lind e pr at q sht i lindur,
4. se, n t vrtet, Ne e kemi krijuar njeriun pr t luftuar n
vshtirsi!400
5. A mendon ai se askush nuk ka pushtet mbi at?

662

6. Ai thot: Kam shpenzuar pasuri t pamas!

7. Vall, a mendon ai se nuk e ka par askush?
8. A nuk i kemi dhn Ne atij dy sy,
9. edhe gjuh, edhe dy buz,
10. dhe ia kemi br t qarta t dyja rrugt?401
11. Ather, le t ndjek rrugn e vshtir!
12. E kush mund t ta shpjegoj ty se sht rruga e vshtir?
13. Ajo sht t lirosh nj skllav
14. ose t ushqesh n nj dit zie
15. jetimin e afrm
Mekn.
Pra, ti je i lir ti luftosh armiqt e tu ose je i lir nga gjynahet. Sipas nj
interpretimi tjetr: ti je banor i ktij qyteti.
400
Pra, t luftoj pr t shptuar shpirtin.
401
Rrugn e s mirs dhe rrugn e s keqes.
398
399

SURJA 90

EL-BELED

16. ose t varfrin e mjer.

17. Ve ksaj, (njeriu duhet) t jet nga ata q besojn, q e
kshillojn njri-tjetrin pr durim dhe e kshillojn pr mshir.
18. Kta jan njerzit e krahut t djatht.
19. Ndrsa ata q i mohojn shpalljet Tona, ata jan njerzit e
krahut t majt.
20. Mbi ata do t jet zjarri i mbyllur.

663

EL-BELED

SURJA 90

91

SURJA ESH-SHEMS
Mekase - 15 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Pr Diellin dhe shklqimin e tij

2. dhe pr Hnn q e prcjell at!
3. Pr ditn q ia zbulon shklqimin atij (diellit)
4. dhe pr natn kur e mbulon at!
5. Pr qiellin dhe pr At q e ka ndrtuar!
6. Pr Tokn dhe pr At q e ka shtruar!

664

7. Pr shpirtin dhe pr At q e ka prsosur,

8. duke ia br t njohur atij t keqen e t mirn!
9. Vrtet, kushdo q e pastron shpirtin, do t shptoj,
10. ndrsa kushdo q e shtyp at (me pun t kqija), do t
dshtoj.
11. Fisi i Themudit, nga shfrenimi i vet - prgnjeshtroi;
12. kur u ngrit m i keqi i tij (pr t therur deven).
13. I drguari i Allahut (Salihu), u tha atyre402: Kjo sht deveja
e Allahut! Lreni at t pij pjesn e vet!
14. Por ata nuk i besuan atij dhe e thern at. Prandaj Zoti i tyre
i shkatrroi t gjith pr gjynahet e tyre, nga i pari tek i fundit,
15. pa pasur frik prej pasojave t ksaj.403
402
403

D.m.th. njerzve t fisit.

Pra, pa u penduar aspak pr kt.
SURJA 91

ESH-SHEMS

92

SURJA EL-LEJL
Mekase - 21 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Pr natn q mbulon (me terr),

2. pr ditn q agon
3. dhe pr At q ka krijuar mashkullin dhe femrn!
4. Vrtet, veprat tuaja jan t ndryshme.
5. Sa pr at q jep (pr hir t Allahut), ka frik (nga Ai)
6. dhe dshmon pr vrtetsin e m t bukurs (besimit),
7. Ne do tia lehtsojm atij rrugn drejt shptimit.
8. Kurse atij q sht koprrac, ndihet i vetmjaftueshm,
9. dhe e quan gnjeshtr m t bukurn (besimin),
10. Ne do tia lehtsojm rrugn drejt dnimit,
11. e, kur t hidhet (n zjarr), pasuria e tij nuk do ti bj dobi.
12. Neve na prket q tua tregojm rrugn e drejt,
13. dhe, me t vrtet, e Jona sht ajo bot dhe kjo bot!
14. Prandaj Un ju kam trhequr vrejtjen me nj zjarr q flakron,
15. ku do t hidhet vetm m i keqi,
16. q ka mohuar dhe sht larguar nga besimi.
17. E do t mbahet larg tij (zjarrit) m i devotshmi (q ruhet nga
gjynahet),
18. q e jep pasurin e tij, duke pastruar veten
19. dhe duke mos pritur shprblim prej dikujt tjetr pr kt,
EL-LEJL

SURJA 92

665

20. por vetm pr t krkuar Fytyrn (knaqsin) e Zotit t tij,

m t Lartit.
21. Dhe ai, me siguri, do t jet i knaqur!

666

SURJA 92

EL-LEJL

93

SURJA ED-DUH
Mekase - 11 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Betohem n shklqimin e paradites

2. dhe n natn kur terret e qetsohet,
3. se Zoti yt nuk t ka braktisur e as nuk t urren (o Muhamed)!404
4. Natyrisht, jeta e ardhshme pr ty sht m e mir se kjo jet,
5. e, sigurisht q Zoti yt do t t jap ty, sa t jesh i knaqur.
6. A nuk ishe jetim e Ai t dha streh?
7. A nuk t gjeti t paditur (pr Islamin) e t udhzoi?
8. A nuk ishe nevojtar e t bri t mos ia kesh nevojn askujt?
9. Prandaj, mos e shtyp jetimin,
10. lypsin mos e shty me ashprsi
11. dhe shpalli dhuntit e Zotit tnd405!

Kjo sure i sht shpallur Muhamedit (a.s.) pas nj periudhe t gjat ndrprerjeje
t Shpalljes Hyjnore, gjat s cils Profetit (a.s.) i sht dashur t duroj shpotit
e jobesimtarve dhe talljet e armiqve t tij m t kqij. Gruaja e xhaxhait t tij, Ebu
Lehebit, e tallte, duke i thn: Zotria yt t ka braktisur.
405
Dhuntit m t mdha q Allahu i Madhruar i ka falur Muhamedit (a.s.), jan Kurani
dhe Profecia. Kjo tregon qart se far dhuntish duhej t shpallte Profeti (a.s.).
404

ED-DUH

SURJA 93

667

94

SURJA EL-INSHIRH
Mekase - 8 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Vall, a nuk ta hapm ty (Muhamed) kraharorin (pr t pranuar

besimin)
2. dhe ta hoqm barrn406,
3. e cila ta rndonte tepr kurrizin,
4. dhe ta ngritm lart emrin?!407
5. Me t vrtet, pas vshtirsis - vjen lehtsimi!

668

6. Me t vrtet, pas vshtirsis - vjen lehtsimi!

7. Prandaj, kur t lirohesh (nga punt e ndryshme), prpiqu fort
(n adhurim)
8. dhe vetm ndaj Zotit tnd prkushtohu!

Sipas Tabariut, vargu do t thot: A nuk t kemi dlirur nga do gjynah?!

sht e sigurt se asnj njeri n bot nuk ka br m shum emr sesa Profeti
Muhamed (a.s.). Mse nj miliard mysliman prmendin emrin e tij prdit,
duke u lutur pr t n namazet e tyre. Nga mijra e mijra minare, myezint
thrrasin emrin e tij pes her n dit. Arritjet e misionit t tij shpirtror, moral,
juridik e politik jan trsisht t gjalla dhe aktive edhe katrmbdhjet shekuj pas
ndarjes s tij nga kjo bot dhe do t zgjasin, n dasht Allahu, deri n Ditn e
fundit t jets toksore dhe, n vazhdim, n jetn e amshuar.

406
407

SURJA 94

EL-INSHIRH

95

SURJA ET-TN
Mekase - 8 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Pr fikun dhe ullirin,

2. pr malin e Sinait
3. dhe pr kt Qytet t sigurt (Mekn)408,
4. N t vrtet, Ne e krijuam njeriun n trajtn m t prkryer,
5. pastaj e uam at (kur nuk beson) n gjendjen m t ult,
6. prve atyre q besojn dhe bjn vepra t mira: ata do t
ken shprblime t pandrprera.
7. Ather, far t shtyn ty (o njeri), q ta mohosh Ditn e
Kiametit?
8. A nuk sht Allahu Gjykatsi m i drejt?!

Sipas disa dijetarve, n tre vargjet e para, Allahu i Madhruar sht betuar pr
tre vende, prej t cilave ka nisur tre nga t drguarit m t mdhenj: Isan (a.s.),
Musan (a.s.) dhe Muhamedin (a.s.). Kshtu, fiku dhe ulliri simbolizojn
Jeruzalemin, qytetin e Isait (a.s.), sepse ai sht vendi i fiqve dhe i ullinjve. Mali i
Sinait sht vendi, ku Allahu ka folur me Musain (a.s.), ndrsa Qyteti i sigurt sht
Meka, qyteti i Muhamedit (a.s.), sepse kshtu sht cilsuar ky vend n Kuran, n
suren 2, vargu 126.
408

ET-TN

SURJA 95

669

96

SURJA EL-ALAK
Mekase - 19 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Lexo me emrin e Zotit tnd, i Cili krijoi (gjithka),

2. e krijoi njeriun nga nj drok gjaku!
3. Lexo! Zoti yt sht Bujari m i madh,
4. i Cili, me an t pens ia msoi,
5. ia msoi njeriut ato q nuk i dinte.
6. Por vrtet q njeriu shkel do cak,

670

7. kur mendon se sht i vetmjaftueshm.

8. N t vrtet, kthimi sht te Zoti yt!
9. A e ke par ti (Muhamed) at q pengon
10. robin (Ton) kur falet?409
11. A nuk sht ai (robi Yn) n rrug t drejt
12. dhe q urdhron pr devotshmri?!
13. Mendo, nse ai (penguesi) mohon dhe kthen kurrizin,
14. a nuk e di ai se Allahu i sheh t gjitha?!
15. Jo, jo! Nse ai nuk trhiqet nga kjo, Ne do ta kapim pr
ballukesh (pr ta hedhur n zjarrin e Xhehenemit),

Vargjet aludojn pr nj nga prijsit e Meks, Ebu Xhehlin, i cili ishte armiku
kryesor i Profetit Muhamed (a.s.) n fillimet e Islamit. Ai e kishte krcnuar
Profetin (a.s.), q t mos falej m n Qabe.

409

SURJA 96

EL-ALAK

16. pr ballukesh t gnjeshtarit dhe fajtorit.

17. Ather ai le ta thrras shoqrin e vet,410
18. Ne do ti thrrasim Zebanijet (rojet e Xhehenemit)!
19. Kurrsesi mos iu nnshtro atij (o Muhamed), por bj
sexhde dhe afroju Zotit tnd!

671

410

Pra, le t thrras n ndihm prijsit e tjer t Meks, q ishin prkrahsit e tij.

EL-ALAK

SURJA 96

97

SURJA EL-KADR
Mekase - 5 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Ne e kemi zbritur (Kuranin) n Natn e Kadrit.

2. E kush mund t ta shpjegoj ty se sht nata e Kadrit?
3. Nata e Kadrit sht m e mir se njmij muaj.
4. Engjjt dhe Shpirti (Xhebraili), me lejen e Zotit t tyre, zbresin
n kt nat, me t gjitha vendimet.411
5. Paqe sht ajo deri n lindjen e agimit.

672

Nata e Kadrit do t thot Nata e Caktimit. N kt nat, Allahu i Madhruar ka

filluar ti shpall Kuranin Muhamedit (a.s.). Ajo sht nj nga nett teke t 10-ditshit
t fundit t muajit Ramazan. Gjat saj, engjjt zbresin me t gjitha vendimet hyjnore
pr far do t ndodh n Tok brenda nj viti.

411

SURJA 97

EL-KADR

98

SURJA EL-BEJJINE
Medinase - 8 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Ata q nuk besojn prej ithtarve t Librit dhe idhujtarve,

nuk do t largoheshin (nga mosbesimi i tyre), derisa tu vinte
Dshmia e qart:
2. Nj i Drguar nga Allahu, i cili tu lexonte faqe t pastra
(Kuranin),
3. t cilat prmbanin rregulla t drejta.
4. Ata, q u ishte dhn Libri, u pran vetm ather, kur u
erdhi Dshmia e qart.
5. E megjithat, ata qen urdhruar vetm q t adhuronin
Allahun me prkushtim t sinqert, duke qen n fen e pastr
(t Ibrahimit), si dhe t falnin namazin e t jepnin zeqatin. Kjo
sht feja e drejt.
6. N t vrtet, ata q nuk besojn prej ithtarve t Librit dhe
idhujtarve, do t hyjn n zjarrin e Xhehenemit, n t cilin do t
mbeten prgjithmon. Ata jan krijesat m t kqija.
7. Pa dyshim, ata q besojn dhe punojn vepra t mira - pikrisht
ata jan krijesat m t mira.
8. Shprblimi i tyre sht te Zoti i tyre: kopshtet e Adnit, npr
t cilat rrjedhin lumenj e ku do t banojn prher. Allahu sht
i knaqur me ata, por dhe ata jan t knaqur me At. Kjo sht
dhurata pr ata q e kan frik Zotin e vet.

EL-BEJJINE

SURJA 98

673

99

SURJA EZ-ZELZELE
Mekase - 8 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kur t dridhet Toka me tronditjen e saj (t fundit),

2. kur t nxjerr barrt nga brendia e saj412
3. e njeriu t thot: po i ndodh asaj?!
4. At Dit ajo do t tregoj lajmet e saj, 413
5. sepse Zoti yt e ka frymzuar at.

674

6. At Dit njerzit do t paraqiten grupe-grupe, q tu tregohen

veprat e tyre:
7. kush ka br ndonj t mir, qoft sa nj thrrmij, do ta
shoh at,
8. e kush ka br ndonj t keqe, qoft sa nj thrrmij, do ta
shoh at.414

Pra, kur t nxjerr kufomat e t vdekurve q jan varrosur n t.

Ashtu si t gjitha krijesat, edhe Toka do t dshmoj pr veprat e njerzve.
414
Profeti Muhamed (a.s.) ka thn se dy vargjet prmbyllse t ksaj sureje
jan m friksueset e t gjith Kuranit.
412
413

SURJA 99

EZ-ZELZELE

100

SURJA EL-DIJT
Mekase - 11 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Betohem pr ata (kuaj) q vrapojn duke dihatur,

2. q nxjerrin xixa nga thundrat 415
3. dhe trokojn pr sulm n mngjes,
4. duke uar re pluhuri,
5. ndrsa ajn armikun n dysh,
6. se njeriu sht vrtet mosmirnjohs ndaj Zotit t vet,
7. dhe ai, pa dyshim, kt e dshmon.
8. Vrtet, ai sht i babzitur pr pasuri.
9. Vall, a nuk e di ai se kur t nxirren jasht ata q gjenden n
varre416
10. dhe, kur t dal n shesh ajo q sht n gjokse,
11. Zoti i tyre, me siguri, at Dit di do gj pr ta?!

415
416

Pra, nxjerrin xixa, duke goditur gurt me patkojt e tyre t hekurt.

Pra, kur Allahu i Lartmadhruar t ringjall t vdekurit.

EL-DIJT

SURJA 100

675

101

SURJA EL-KRIA
Mekase - 11 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Gjmimi i tmerrshm!416
2. sht Gjmimi i tmerrshm?
3. Kush mund t ta shpjegoj ty se far sht Gjmimi i
tmerrshm?
4. At Dit njerzit do t jen si fluturat e shprndara,
5. kurse malet si leshi i shprishur.

676

6. Sa i prket atij, veprat e (mira t) t cilit do t rndojn n

peshore,
7. ai do t ket nj jet t knaqur (n Xhenet).
8. E sa i prket atij, veprat e (mira t) t cilit nuk do t rndojn
n peshore,
9. Ai do t ket si strehim Humnern (e Xhehenemit).417
10. Kush mund t ta shpjegoj ty se sht Humnera (e
Xhehenemit)?
11. Ajo sht nj Zjarr i vrullshm.

Gjmimi i tmerrshm: sht nj nga emrat e Dits s Kiametit.

Ai do t ket si strehim Humnern: fjal pr fjal: Ai do t ket pr nn
Humnern. N gjuhn arabe, fjalt umm dhe ebu (nn dhe baba) prdoren edhe
pr t treguar origjinn e dikaje dhe prkatsin e tij absolute. N kt rast, fjala
umm nn shpreh konceptin se njerzit e mallkuar do t ken pr streh
Huija-n Humnern e Xhehenemit.
416
417

SURJA 101

EL-KRIA

102

SURJA ET-TEKTHUR
Mekase - 8 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Ju ka hutuar rivaliteti pr t shtuar418,

2. derisa t shkoni n varre.
3. Gjithsesi, do ta merrni vesh!
4. Madje, s shpejti do ta merrni vesh!
5. Kujdes! Ah, sikur ta dinit t vrtetn me siguri!
6. Sigurisht q do ta shihni Zjarrin flakrues!
7. Pastaj, me t vrtet, do ta shihni at me syrin e siguris.
8. Pastaj, at Dit, do t pyeteni pr knaqsit (e ksaj bote)!

418

Pra, rivaliteti pr shtuar pasurin, famn, pushtetin etj.

ET-TEKTHUR

SURJA 102

677

103

SURJA EL-ASR
Mekase - 3 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Pr kohn!419
2. Me t vrtet, njeriu sht n humbje,
3. prve atyre q besojn dhe bjn vepra t mira, i kshillojn
njri-tjetrit t vrtetn e i kshillojn njri-tjetrit durimin.420

678

Allahu i Madhruar sht betuar pr kohn, sepse ajo sht nj nga krijesat m
madhshtore t Allahut dhe pr shkak t rndsis q paraqet ajo n jetn e
njeriut.
420
Sa m shum q koha kalon, aq m tepr njeriu i afrohet humbjes, nse nuk
plotson katr kushte q kan t bjn me prsosjen e tij personale dhe prsosjen
e t tjerve: besimi tek Allahu dhe te gjithka q ai ka urdhruar t besohet;
kryerja e veprave t mira, qofshin kto vepra fizike apo shpirtrore; kshillimi i
t tjerve me kt t vrtet dhe kshillimi i tyre q t durojn n prpjekjen e
tyre pr tiu prmbajtur urdhrave t Allahut dhe pr t duruar sprovat e
dhembshme dhe t vshtira q mund t ket paracaktuar Ai.
419

SURJA 103

EL-ASR

104

SURJA EL-HUMEZE
Mekase - 9 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Mjer pr do prqeshs - shpifs,

2. q grumbullon pasuri dhe e ruan,
3. duke menduar se ajo pasuri do ta bj t pavdekshm!
4. Jo, aspak! N t vrtet, ai do t hidhet n torturn shkatrruese.
5. E kush mund t ta shpjegoj ty se far sht tortura
shkatrruese?
6. Ajo sht zjarri i Allahut i ndezur fort,
7. i cili deprton deri n zemrn e njeriut.
8. Ai do ti rrethoj ata nga do an,
9. n shtylla t gjata flakruese.421

Kuptimi i sakt i ktij vargu nuk sht i qart as pr komentuesit m autoritar.

Mund t bhet fjal pr shtyllat e Xhehenemit, n t cilat do t prangosen
njerzit e kqij.
421

EL-HUMEZE

SURJA 104

679

105

SURJA EL-FL
Mekase - 5 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Vall, a nuk ke dgjuar ti se si bri Zoti yt me njerzit e

elefantit?422
2. A nuk ua prishi atyre kurthin,
3. duke drguar kundr atyre tufa zogjsh,
4. t cilt i gjuajtn me gur prej balts s pjekur?
5. Dhe kshtu, i bri si byk i ngrn.

680

N vitin 570 (ose 571), Ebreha, guvernatori abisinas i Jemenit, u betua se do t

shkatrronte Qaben, t ciln e quante nj tempull pagan, n mnyr q t
vendoste dominimin e krishter n t gjith Gadishullin Arabik. Ai mblodhi nj
ushtri t fuqishme, n krye t s cils marshonte nj elefant i madh dhe u drejtua
pr nga Meka. Kur ushtria iu afrua Meks, elefanti u ul dhe nuk pranonte t ecte
n at drejtim. Kur i ndrronin drejtim, ai ecte. Kjo ishte shenj q ushtria e
Ebrehes t mos e sulmonte Mekn, por Ebreheja sia vuri veshin asaj. Prandaj,
Allahu i Madhruar i goditi ashprsisht njerzit e elefantit nprmjet tufash t
panumrta me zogj, q lshonin nj lloj guri t fort e vdekjeprurs. Morali ishte
i qart pr fisin Kurejsh: Allahu i Madhruar e kishte mbrojtur Faltoren e Tij,
ashtu edhe ata vet, prandaj duhej t ishin mirnjohs pr kt.

422

SURJA 105

EL-FL

106

SURJA EL-KUREJSH
Mekase - 4 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. (Shkatrrimin e njerzve t elefantit Allahu e bri) pr t

mbrojtur fisin Kurejsh, 423
2. pr ti mbrojtur ata n udhtimin q bjn dimr e ver.424
3. Prandaj le t adhurojn Zotin e ksaj shtpie (Qabes),
4. i Cili i ushqen ata n dit urie dhe i siguron n dit frike.

681

Sipas disa komentuesve, prmbajtja e ksaj sureje sht e lidhur ngusht me

suren e mparshme, duke ln t nnkuptohet se shkatrrimin e njerzve t
elefantit Allahu e bri pr t mbrojtur kurejsht.
424
Struktura ekonomike mbi t ciln ishte ngritur mirqenia e kurejshve t
Meks, bazohej n dy situata tregtare: njra ishte pelegrinazhi i prvitshm, q
sillte n Mek t gjith arabt e Gadishullit Arabik, kurse tjetra ishte udhtimi i dy
karvaneve vjetore, njri drejt Jemenit gjat dimrit dhe tjetri drejt Shamit (sot Siria,
Palestina, Libani dhe Jordania) gjat vers. Pozicioni qendror i Meks ndrmjet
Mesdheut dhe Oqeanit Indian dhe aftsit e jashtzakonshme t tregtarve
kurejsh, bn q kto dy karvane t ktheheshin n pikmbshtetjen e t gjith
aktivitetit ekonomik t qytetit.
423

EL-KUREJSH

SURJA 106

107

SURJA EL-MN
Mekase - 7 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. A e ke par at q mohon Ditn e Llogaris?

2. Ky sht ai q i dbon ashpr jetimt
3. dhe nuk nxit q ti jepet ushqim t varfrit.
4. Mjer pr ata, t cilt kur falen,
5. jan t pakujdesshm pr namazet,425
6. t cilt duan vetm q t duken

682

7. dhe nuk u japin ndihm nevojtarve.

Sipas komentuesve t Kuranit, vargjet 4-5 bjn fjal ose pr hipokritt, t cilt
falen vetm kur jan me t tjert dhe jo kur jan vetm, ose pr ata besimtar q
nuk falen rregullisht, por q e falin namazin jasht kohs s tij apo e falin
prgjithsisht n fund t kohs s tij, duke mos i kryer si duhet rregullat e tij dhe
pa qen t prqndruar n t. Gjithsesi, krcnimi i prfshin t gjitha kto
kategori, por, atij q bn vetm nj pjes prej ktyre veprave, i takon vetm nj
pjes prej krcnimit, ndrsa atij q i bn t gjitha kto, i takon i plot krcnimi.

425

SURJA 107

EL-MN

108

SURJA EL-KEUTHER
Mekase - 3 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Me t vrtet q Ne t kemi dhn ty shum t mira,426

2. andaj, falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther kurban!427
3. Sigurisht, ai q t urren ty, ai vet sht fatprer.428

683

shum t mira: n tekstin origjinal thuhet el Keuther. Kjo fjal, sipas disa
transmetimeve, tregon nj lum n Xhenet, t cilin Allahu i Madhruar ia ka
premtuar si dhurat Profetit Muhamed (a.s.), pr ta kompensuar dhe ngushlluar
pr gjithka q ka hequr pr shtjen e Tij. Komentet tradicionale thon se ajo
tregon pozitn e Profetit (a.s.) n Xhenet, ku do t vendoset n vendin m t lart
(el uesila) dhe do t knaqet me mirsit e drits hyjnore.
427
Ky varg sht shum i rndsishm pr sa i prket praktiks s ritualeve n
ditn e Kurban Bajramit, e cila festohet n ditn e dhjet t haxhillkut dhe
kujton provn, n t ciln Allahu i Madhrishm vuri Ibrahimin (a.s.). Vargu
prshkruan radhn e kryerjes s riteve: n fillim falet namazi i Bajramit, pastaj
theret kurbani.
428
fatprer: n tekstin origjinal thuhet ebter, q do t thot pa bisht. Kjo
shprehje ishte epitet ironik q arabt ia vinin dikujt q nuk kishte djem. Sipas disa
transmetimeve, biri i Profetit Muhamed (a.s.), Kasimi, vdiq n nj mosh fare t
njom dhe, pr kt, nj nga armiqt e Profetit (a.s.) e quajti at fatprer, duke
aluduar se edhe feja q ai predikonte, do t ishte e till.
426

EL-KEUTHER

SURJA 108

109

SURJA EL-KFIRN429
Mekase - 6 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Thuaj: O ju mosbesimtar!
2. Un nuk adhuroj far ju adhuroni
3. dhe ju nuk jeni adhurues t Atij q un adhuroj.
4. Un nuk do t jem kurr adhurues i atyre q ju i adhuroni
5. dhe as ju nuk do t jeni adhurues t Atij q un adhuroj!430
6. Ju keni fen tuaj, ndrsa un kam fen time!

684

Krert e Meks, n prpjekje pr t kufizuar dmet q parashikonin n

ekonomin dhe n fuqin e kurejshve pr shkak t predikimeve t Profetit (a.s.),
i bn atij nj propozim qesharak: nj vit t gjith do t adhuronin Zotin e Vetm
dhe nj vit - zotat e tjer. Profeti (a.s.) e refuzoi qartazi propozimin dhe kjo sure
u shpall pr t ngulitur n mnyr absolute pamundsin pr t br tregti me
normat e Allahut t Madhruar, pamundsin e propozimit t do forme t
sinkretizmit fetar apo t pajtimit doktrinar midis feve dhe, rrjedhimisht, ndalimin
e kryerjes s do rituali t prbashkt ndrfetar.
430
Vargu flet pr ata mosbesimtar, q Allahu e di se nuk do t besojn asnjher.
429

SURJA 109

EL-KFIRN

110

SURJA EN-NASR431
Medinase - 3 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Kur t vij ndihma e Allahut dhe lirimi (i Meks)

2. dhe ti shohsh njerzit duke hyr n fen e Allahut grupegrupe,
3. ather madhroje me falnderim Zotin tnd dhe krko falje
nga Ai; se Ai sht vrtet Pranues i madh i pendimeve.

685

Kjo ishte surja e fundit q iu dha Profetit (a.s.), duke mbyllur kshtu nj cikl
shpalljesh q zgjaste prej njzet e tre vjetsh. Ajo ishte shpallja e fitores s
prgjithshme t Islamit mbi mosbesimin dhe e kthimit masiv n Islam t t gjith
Arabis. Kur Muhamedi (a.s.) mori kt shpallje, e kuptoi se Zoti i tij i Madhruar
po e paralajmronte pr ndarjen e afrt nga kjo bot dhe pr kt lajmroi t
afrmit e tij m t ngusht. Gjat gjith kohs q parapriu vdekjen e tij toksore,
Profeti (a.s.) thoshte vazhdimisht n namazet e tij: Subhnek ell-llhumme rabbena ue
bihamdik. All-llahumme gfir li (I Lartsuar qofsh, o Zoti im, dhe i Falnderuar. O
Zot, m fal!).
431

EN-NASR

SURJA 110

111

SURJA EL-MESED
Mekase - 5 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Iu thafshin duart Ebu Lehebit432 dhe u thaft n gjithka!

2. Nuk do ta ndihmojn at as pasuria dhe as fitimet e tjera.433
3. Ai, me siguri, do t hidhet n zjarrin me flak t trbuara,
4. po ashtu edhe gruaja e tij434, q mbart drut e zjarrit,
5. n qafn e saj do t ket nj litar prej fijesh palme.

686

Ebu Leheb (Babai i flaks) ishte nofka e Abdul Uzza-s, birit t Abdul Muttalibit,
pra, xhaxhait t Profetit (a.s.). Kur u b kryetar i fisit t Hashimive, pas vdekjes s
Ebu Talibit, ai refuzoi ta vazhdonte mbrojtjen fisnore pr Muhamedin (a.s.) dhe
e la at t ekspozuar ndaj armiqsis s idhujtarve.
433
Ebu Lehebi tallej me Profetin (a.s.), duke thn: Nse sht e vrtet ajo q
thot nipi im, un kam mjaft pasuri dhe djem, sa pr t paguar shprblesn
time.
434
Ajo quhej Umm Xhumejl bint Harb dhe kishte nj rol kryesor n armiqsin
q burri i saj ushqente ndaj nipi t tij, Profetit (a.s.). Ajo ishte motra e Ebu
Sufjanit, q n at koh do t udhhiqte luftn e idhujtarve kundr myslimanve.
Me mllefin e saj, ajo hidhte prreth shtpis s Muhamedit (a.s.) ferra dhe
gjemba, me shpresn q ai t lndohej gjat kthimit n shtpi natn.
432

SURJA 111

EL-MESED

112

SURJA EL-IHLS435
Mekase - 4 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Thuaj: Ai sht Allahu, Nj dhe i Vetm!

2. Allahu sht Absoluti, t Cilit i prgjrohet gjithka n
amshim.436
3. Ai as nuk lind, as nuk sht i lindur.
4. Dhe askush nuk sht i barabart (a i krahasueshm) me At!

687

435

Sipas nj transmetimi nga Profeti (a.s.), leximi i sures El Ihls ka vlern e

leximit t nj t trets s Kuranit. Nj nga Shokt e Profetit (a.s.), Ubej Ibn Kabi,
ka prcjell se shkak pr zbritjen e saj ka qen nj krkes q idhujtart arab i
bn Muhamedit (a.s.), kur i than: O Muhamed! Na prshkruaj Zotin tnd.
Ather, Allahu shpalli kt sure, q sht quajtur nga disa komentues si sinteza
e prsosur e teuhid-it (monoteizmit islam).
436
Ky sht prkthimi i emrit t Allahut Es-Samed, q ndr t tjera ka edhe
kuptimet, Ai q ka njshmrin absolute I Prjetshmi dhe I Paprshkueshmi,
pra, Ai q nuk ka brendsi.
El-IHLS

SURJA 112

113

SURJA EL-FELEK
Mekase - 5 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Thuaj: Krkoj mbshtetje te Zoti i agimit,

2. q t m mbroj nga sherri i gjithkaje q Ai ka krijuar
3. dhe nga sherri i nats, kur kaplon terri
4. dhe nga sherri i falltarve, q fryjn n nyje (duke br magji)437
5. dhe nga sherri i smirziut, kur vepron me smir.438

688

Vargu bn fjal pr nj form magjie t zez, q praktikohej shum n Arabin

paraislamike.
438
Syri i keq q vjen si pasoj e smirs, sht, sigurisht, nj nga format me ndikim
m t fort negativ q mund t gjenden. Nuk mund t mohohet se, ky sht nj
instrument t cilin e prdor shejtani pr t realizuar ndikime t ndryshme dhe t
rnda te njerzit: tek ata q e psojn, pa i kuptuar dhe pa i njohur shkaqet e
shqetsimit t tyre; tek ata q prpiqen ta shrojn syrin me praktika t tjera
magjike dhe tek ata q e shkaktojn, duke u br kshtu bashkpuntor objektiv
ose subjektiv t intrigave djallzore kundr njerzimit. Pr tu ruajtur nga shejtani,
shrben lutja Edhu bil-lhi min-esh shejtn-irr raxhm (Strehohem tek Allahu
kundr shejtanit t mallkuar), por sht mir t kujtohet edhe vargu 99 i sures 16
n t vrtet, djalli nuk ka kurrfar pushteti mbi ata q besojn dhe mbshteten
tek Zoti i tyre.
437

SURJA 113

EL-FELEK

114

SURJA EN-NS439
Mekase - 6 vargje
Bismil-lhirr Rrahmnirr Rrahm

1. Thuaj: Krkoj mbshtetje te Zoti i njerzve,

2. Sundimtari i njerzve,
3. i Adhuruari (i vetm me t drejt) i njerzve,
4. nga sherri i djallit cyts q fshihet (pasi cyt)
5. e q hedh dyshime n gjokset e njerzve,
6. (qoft ai djall) prej xhindeve apo njerzve!

689

Sipas disa transmetimeve nga Ibn Abbasi dhe Aishja, nj magjistar hebre me
emrin Lebid q jetonte n Medin, ishte ngarkuar ti bnte Profetit Muhamed
(a.s.) nj magji vdekjeprurse. Magjistari arriti t siguronte disa fije nga flokt e
Profetit (a.s.) dhe me to bri njmbdhjet nyje. Bijat e tij frynin n seciln prej
ktyre nyjeve, duke thn mallkime t frikshme. Pastaj, magjin e mbshtolln,
duke i shtuar nj filiz palme hurmash dhe e hodhn n nj pus. Profeti (a.s.)
filloi t ndiente shqetsime t uditshme si: humbje t kujtess, dobsi, humbje
t oreksit etj. dhe gjendja e tij po prkeqsohej, derisa Allahu i Madhruar ia
zbuloi n ndrr shkakun e shqetsimeve t tij dhe vendin, ku ishte fshehur
magjia. Kur Profeti (a.s.) u zgjua, atij i erdhi Xhebraili (a.s.) dhe i dha dy sure,
njra me pes vargje dhe tjetra me gjasht. Profeti (a.s.) drgoi Aliun te pusi me
detyrn pr t lexuar kto dy sure. Ndrsa ai lexonte suret, nyjet zgjidheshin
njra pas tjetrs dhe Muhamedi (a.s.) rifitonte forcat dhe kthjelltsin e humbur.
Dy suret n fjal jan ato me t cilat mbyllet Kurani i Madhrishm. Kto sure
kan nj rndsi t madhe rituale dhe myslimant i recitojn ato shpesh pr tu
ruajtur nga do e keqe, fizike apo shpirtrore qoft.
439

EN-NS

SURJA 114

PRMBAJTJA E TEMAVE SIPAS SUREVE

690

Temat q jan shnuar sipas ksaj prmbajtjeje, prbjn

nj trsi kuptimore t paraqitur m gjersisht n vendin e dhn,
sesa n pjest tjera t Kuranit. Quhen Ashr (meq shumica e
tyre prbhen prej nga 10 vargjesh) ose Ruk'u (meq, me leximin
e tyre gjer n fund - gjat namazit, sht e plqyeshme t bihet n
ruk'u, sesa t zgjatet t lexuarit edhe pr ndonj varg t trsis
tjetr kuptimore).
Pran do teme sht shnuar edhe numri i vargjeve q
prbjn at trsi. Pr shembull: Bazat e Islamit sht tema e
par e sures s dyt El-Bekare. Kurse numrat n kllapa (1-8)
saktsojn vargjet e prfshira n at pjes kuptimore.
Kshtu vazhdohet gjer n suren 79; kurse, surja e par dhe
suret nga ajo me numr 80 e gjer n mbarim t Librit, secila
syresh paraqet nj trsi teme.
SURJA 2 - EL-BEKARE

Vargjet

Bazat e Islamit
Ata q besojn me fjal dhe q shtiren
T qent e Allahut Nj e i Vetm
Aftsit e mdha t njeriut
Zotimi i Izraelitve
Dhuntit dhuruar Izraelitve
Kryenesia e Izraelitve
Rnia e Izraelitve
Ashprsia e bijve t Izraelit
Thyerja e fjals s dhn (bess)
Hebrenjt dhe Hazreti Muhamedi
Armiqsia e Hebrenjve ndaj Profetit t Zotit
Ngritja dhe ndryshimi i librave t vjetr
Udhrrfimet e prsosura t besimit islam
Zotimi i Ibrahimit
Besimi i Ibrahimit

1-8
9-20
21-29
30-39
40-46
47-59
60-61
62-71
72-82
83-86
97-103
87-96
104-112
113-121
122-129
130-141

SURJA 1

EL-FTIHA

Qendra e re shpirtrore
Qabeja si qendr shpirtrore
Mundimet q duhen duruar
Ngadhnjimi i Allahut Nj e t Vetm
Ushqimet e ndaluara
Mbi hakmarrjen (shpagimin) dhe testamentin
Agjrimi
Lufta mbrojtse
Haxhillku
Vshtirsit n t cilat hasin besimtart
shtje t ndryshme
Ndarja e gruas
Vejushat dhe t lshuarat
Mbajtja me mjete e grave
Mbi luftn
Nevoja pr luft
Madhria dhe fuqia e Zotit
T vdekurit, ringjallen
Sakrifikimi i pasuris n rrugn e s Vrtets
Dobit nga bamirsit e bra
Ndalimi i kamats dhe i fajdes
Detyrimet dhe kontratat
Ngadhnjimi i Islamit

142-147
148-151
152-163
164-167
168-176
177-182
183-188
189-195
196-210
211-216
217-221
222-231
232-235
236-242
243-248
249-253
254-257
258-260
261-266
267-273
274-281
282-283
284-286

SURJA 3. - L IMRN

Vargjet

Mbi Librin dhe komentimin e tij

Parimi i Allahut Nj dhe i Vetm- themel i t gjitha
besimeve
Pushteti i Zotit mbi do gj n Tok
T zgjedhurit e fundit t nj populli
Lindja e Isait
Shpifjet dhe trillimet kundr Hazreti Isait
Besimet e prbashkta
Qllimet e kqija kundr myslimanve
Profett e mparshm dhe myslimant
Qabeja si qendr e Islamit
Rruga gjer n sukses dhe fitore
EL-FTIHA

SURJA 1

1-9
10-20
21-30
31-41
42-54
55-63
64-71
72-80
81-91
92-101
102-109

691

692

Marrdhniet n mes myslimanve dhe hebrenjve

Beteja n Uhud
Si arrihet fitorja
Qndrueshmria n disfat
Disfata n Uhud
Ndarja e besimtarve
Shkatrrimi i armikut
Qesndisja armiqsore
Fitorja e besimtarve

110-120
121-129
130-143
144-148
149-155
156-171
172-180
181-189
190-200

SURJA 4 - EN-NIS

Vargjet

Jetimt dhe kujdestart

Dispozitat mbi trashgimin
Sjellja ndaj grave
Grat q nuk mund t kurorzohen
E drejta e gruas pr zotrim
Mbi mosmarrveshjet n mes burrit dhe gruas
Rnia shpirtrore e hebrenjve
Pushteti q u sht dhn myslimanve
Mosbindja e hipokritve
Lufta mbrojtse e besimtarve
Gjendja e hipokritve
Masat q duhet ndrmarr kundr hipokritve dhe
dyfytyrve
Vrassi i myslimanit
Myslimant q gjenden n mesin e armiqve
T falurit e namazit n luft
Drejtsia n mes myslimanve dhe jomyslimanve
Klasifikimi i hipokritve
Mbrapshtit e idhujtarve
T sjellurit e barabart ndaj grave
Bashkimi i hipokritve me armiqt e Islamit
Pasojat e hipokrizis
Agresiviteti i hebrenjve
Kurani dhe librat e mparshm
Misioni profetik i Isait

1-10
11-14
15-22
23-25
26-33
34-42
43-50
51-59
60-70
71-76
77-87
88-91
92-96
97-100
101-104
105-112
113-115
116-126
127-134
135-141
142-152
153-162
163-171
172-176

SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA 5 - EL-MIDE
Kryerja e detyrimeve
Detyra e besimtarve
Detyrimet e t krishterve dhe hebrenjve
Bijt e Izraelit thyejn kontratn dhe detyrimet
Tregimi pr Kabilin
Ndshkimi pr agresort
Kurani dhe librat q jan shpallur m par
Myslimant dhe armiqt
Mbi njerzit q e prbuzin Islamizmin
Absurditeti i krishter
Islamizmi dhe t krishtert
Vrejtje myslimanve
Pastrtia dhe paprekshmria e Qabes
Udhzim besimtarve
Herezia
SURJA 6 - EL-ENM
Ngadhnjimi i besimit se Allahu sht Nj dhe i Vetm
Prmasat e mshirs s Zotit
Dshmia e idhujtarve
Ata q mohojn t Vrtetn
Pasoja e mohimit
Shprblimi i besimtarve
Urdhrimi i Zotit
Gjykimi nga Allahu
Ibrahimi
Profett e tjer
Urdhrimi i Kuranit
Ngadhnjimi i s Vrtets
Prparimi dhe ngritja shkall-shkall
Ata q mohojn
Kundrshtart kryesor
Ndshkimi
Doket e idhujtarve
Ushqimet e ndaluara
Rregullat q shrbejn si udhzim n jet
Qllimi
EL-FTIHA

SURJA 1

Vargjet
1-6
7-12
13-21
22-29
30-38
39-46
47-53
54-59
60-69
70-80
81-89
90-96
97-103
104-110
119-123
Vargjet
1-10
11-20
21-30
31-40
41-50
51-55
56-60
61-70
71-81
82-90
91-94
95-100
101-110
111-121
122-125
126-140
141-144
145-150
151-154
155-165

693

SURJA 7 - EL-ARF

694

Vargjet

Ngadhnjimi i besimit se Allahu sht Nj dhe i Vetm

Kundrshtimi i djallit dhe qndresa
Mashtrimi i djallit
T drguarit e Zotit
Besimtart dhe jobesimtart
Dobsia dhe pikllimi i jobesimtarve
Suksesi i besimtarvet
Hazreti Nuhu
Hazreti Hudi
Salihu dhe Luti
Shuajbi
Vrejtje banorve t Meks
Hazreti Musai
Musai dhe magjistart
Episodi i par i Musait
Episodi i dyt i Musait
Episodi i tret i Musait
Episodi i katrt i Musait
Episodi i pest i Musait
Episodi i gjasht i Musait
Episodi i shtat i Musait
Natyra e njeriut dhe Shpallja e Zotit
Shkatrrimi
Fjala prfundimtare
SURJA 8 - EL-ENFL
Ekspedita (ushtarake) n Bedr
Lufta n Bedr
Rruga e fitores
Myslimant dhe administrimi i Qabes
Ekspedita (ushtarake) n Bedr dhe profetsia e
Hazreti Muhamedit
Fitorja dhe begatia
Dobsimi i fuqis s armikut
Paqja dhe fuqia
Myslimant dhe armiqt m t fuqishm
T ndihmuarit e myslimanve t pambrojtur

1-9
10-24
25-30
31-38
39-46
47-52
53-57
58-63
64-71
72-83
84-92
93-98
99-107
108-125
126-128
129-140
141-146
147-150
151-156
157-161
162-170
171-180
181-187
188-205
Vargjet
1-10
11-19
20-28
29-38
39-45
46-49
50-59
60-64
65-69
70-75

SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA 9 - ET-TEUBE
Shkputja e lidhjeve me idhujtart
Shkaku i shkputjes s lidhjeve me idhujtart
Idhujtart dhe tempulli i zgjedhur nga Allahu
Islamizmi do t jet fitues
Largimi i hebrenjve dhe t krishterve nga e Vrteta
Ekspedita ushtarake n Tebuk
Dyfytyrshit
Qesndisja e idhujtarve
Dmi dhe humbja e dyfytyrshve
Sjelljet e palejueshme t dyfytyrve
Ndrprerja e marrdhnieve me dyfytyrsit
Beduint dyfytyrs
Ndshkimi i dyfytyrsve
Besimtart
Detyrat e besimtarvet
Komentimi i Shpalljes s Zotit

Vargjet
1-7
8-17
18-25
26-30
31-38
39-43
44-60
61-67
68-73
74-81
82-90
91-100
101-111
112-119
120-123
124-130

SURJA 10 - JNUS

Vargjet

Vrtetsia e Shpalljes
Vrtetsia e Kuranit
Mshira e Zotit
Bamirsit e Zotit
Dnimi i mkatarvet
Mshira
Mbrojtja e besimtarvet
Nuhu dhe Musai
Musai dhe Faraoni
Populli i Junusit
Gjyqi dhe urdhrimi i Zotit

1-10
11-20
21-30
31-40
41-53
61-70
54-60
71-82
83-92
93-103
104-109

SURJA 11 - HD

Vargjet

Paralajmrimet
Vrtetsia e Kuranit
Nuhu
Armiqt e Nuhut
Hudi dhe populli i tij

1-8
9-24
25-35
36-49
50-60

EL-FTIHA

SURJA 1

695

696

Salihu
Luti
Shuajbi
Dnimi pr mkatart
Shprblimi dhe dnimi

61-68
69-83
84-96
97-110
111-123

SURJA 12 - JSUF

Vargjet

ndrra e Jusufit
Kurthi kundr Jusufit
Qndrueshmria e Jusufit
Burgosja e Jusufit
Shokt e Jusufit n burg
ndrrat e Faraonit
Prparimi i Jusufit
Jusufi u ndihmon vllezrve t vet
Vllai i vrtet i Jusufit
Jusufi zbulon veten
Izraeliti n Misir
Nj kshill
SURJA 13 - ER-RAD
Dshmit nga natyra
T krkuarit e dnimit
Ligji dhe shprblimi i rregullt
Mrekullit e Kuranit
Zhdukja dhe humbja e kundrshtarit
Prparimi i s Vrtets
SURJA 14 - IBRHM
Prej errsirs drejt drits
Mohimi i hershm i s Vrtets
Zhdukja dhe dshtimi i kundrshtimeve
Ripohimi i s Vrtets
Dhuna e njeriut
Lutja e Ibrahimit
Fundi dhe mbarimi i qndress

1-6
7-20
21-29
30-35
36-42
43-49
50-57
58-68
69-79
80-93
94-104
105-111
Vargjet
1-8
9-20
21-28
29-33
34-39
40-45
Vargjet
1-6
7-12
13-21
22-27
28-34
35-41
42-52
SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA 15 - EL-HIXHR
Ruajtja e Kuranit
Allahu sht zotrues i t gjithave
Pafrenueshmria e djallit
Ibrahimi
Luti dhe Shuajbi
Banort e Hixhrs
SURJA 16 - EN-NAHL
Natyra konfirmon Shpalljen e Zotit
Natyra dhe besimi n t qenit i Vetmi
Mbi ata q mohojn n t qent i Vetmi
Pasoja e rezilve (t kqinjve)
Detyra e Profetit
T shpallurit e Profetit
Natyra e njeriut ngritet kundr idhujtarvet
Nevoja e Shpalljes s Zotit
Shembujt q njohin Vrtetsin e Shpalljes
Zgjedhja e t Drguarve
Shtyrja e dnimit
Dshmia e Profetve
E mira dhe e keqja
Kurani sht i Vrtet
Fundi i Mekasve
Ibrahimi
SURJA 17 - EL-ISR
Profeti i dy kibleve
Historia e Izraelitve
Pasojat e punve
Bazat e moralitetit
Bazat e moralitetit
Kmbngulja e jobesimtarve
Ndshkimi pr mohuesit
Kundrshtimi i djallit
Kundrshtart e Profetit
EL-FTIHA

SURJA 1

Vargjet
1-15
16-25
26-44
45-60
61-79
80-99
Vargjet
1-9
10-21
22-25
26-34
35-42
43-50
51-60
61-65
66-70
71-76
77-83
84-89
90-100
101-110
111-119
120-128
Vargjet
1-1
2-10
11-22
23-30
31-40
41-52
53-60
61-70
71-77

697

698

Triumfi i s Vrtets
Kurani i paarritshm dhe i pashembullt
Qndresa ndaj Profetit
Musai

78-84
85-93
94-100
101-110

SURJA 18 - EL-KEHF

Vargjet

Vrejtjet krishterve
Shokt nga shpella
Shokt nga shpella
Kurani si drejtues dhe udhrrfyes
Mirnjohsit dhe mosmirnjohsit
Gjykimi i mkatarve
Vetmia e mkatarve
Vrejtjet e Profetit
Premtimet e Musait
Udhtimi i Musait
Dhulkarnejni dhe Jexhuxh-Maxhuxhi
Jobesimtart dhe besimtart
SURJA 19 - MERJEM
Zekerijjai dhe Jahjai
Merjemja dhe Isai
Ibrahimi
Profett e tjer
Ndshkimet pr kundrshtart
T quajtur se ka bir t Zotit
SURJA 20 - T H
Musai
Musai dhe Faraoni
Musai dhe magjistart
Musai dhe populli
Musai dhe vii
Kundrshtart e Profetit
Mosprfillja e djallit
Dnimi sht i sigurt dhe i vrtet

1-12
13-17
18-23
24-31
32-45
46-50
51-54
55-60
61-77
78-83
84-102
103-111
Vargjet
1-14
15-39
40-50
51-65
66-83
84-99
Vargjet
1-24
25-54
55-76
77-89
90-104
105-115
116-128
129-135
SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA 21 - EL-ENBIJ
T afruarit e dnimit
E vrteta gjithmon triumfon
Vrtetsia e Shpalljes
Mshira e Zotit
Ibrahimi dhe kundrshtart e tij
T mirt do ta trashgojn Tokn

Vargjet
1-10
11-29
30-41
42-50
51-75
94-112

SURJA 22 - EL-HAXHXH

Vargjet

Urdhrime
Ndihma e Zotit
Fitimi i besimtarve
Tempulli i bekuar
Sakrifica
Lufta
T kundrshtuarit e Profetit
Triumfi i besimtarve
Mshira e Zotit ndaj njerzve
Shkatrrimi i paganvet

1-10
11-22
23-25
26-33
34-38
39-48
49-57
58-64
65-72
73-78

SURJA 23 - EL-MUMINN
Shptimi i besimtarve
Suksesi i Nuhut
Pasuria nuk sht virtyt, por sjellja e bukur
Pagant gjykojn vetvetn

SURJA 24 - EN-NR
Mbi prostitucionin
Kundrshtart e Aishes
Shpifjet ndaj Aishes
Masat q do t pengojn kurvrin
T zbuluarit e drits s Zotit
T zbuluarit e fuqis s Zotit
Zotrimi dhe eprsia e Islamit
EL-FTIHA

SURJA 1

Vargjet
1-22
23-51
52-78
79-119

Vargjet
1-10
11-20
21-26
27-34
35-40
41-50
51-57

699

Kujdesi ndaj vetmis

Rndsia e punve t prgjithshme
SURJA 25 - EL-FURKN
Kurani i flet tr njerzimit
SURJA 18 - EL-KEHF
Vrtetsia e paralajmrimeve t Zotit
Dita kur dallohet e vrteta nga e pavrteta
Gjendja n Arabi para Islamit
Shenjat e para t kthess
Prmbushja e kthess
SURJA 26 - ESH-SHUAR

700

T ngushlluarit e Profetit
SURJA 18 - EL-KEHF
T shkuarit e Musait te Faraoni
Musai dhe magjistart
Prmbytja e Faraonit
Ibrahimi
Nuhu
Hudi
Salihu
Luti
Shuajbi
Kurani nuk sht vepr e magjistarve, as e
vjershtarve
SURJA 27 - EN-NEML
Musai
SURJA 18 - EL-KEHF
Sulejmani
Vazhdim mbi Sulejmanin
Salihu dhe Luti
Besimtart do t lartsohen
T mohuarit e s vrtets
Kundrshtimet do t shpartallohen

58-61
62-64
Vargjet
1-9
Vargjet
10-20
21-34
35-44
45-60
61-77
Vargjet
1-9
Vargjet
10-33
34-52
53-69
70-104
105-122
123-140
141-159
160-175
176-191
192-227

Vargjet
1-14
Vargjet
15-31
32-44
45-58
59-66
67-82
83-93

SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA 28 - EL-KASAS
Fmijria e Musait
SURJA 18 - EL-KEHF
Musai vrau nj egjiptian
Musai n Medjen
Shkuarja e Musait te Faraoni
Profeti i ngjashm me Musan
Vrtetsia e Shpalljes s Zotit
Kundrshtart do t thyhen
Karuni
Shprngulja dhe kthimi i Profetit t Zotit
SURJA 29 - EL-ANKEBT
Mundimet dhe vshtirsit me t cilat do t ndeshen
SURJA 18 - EL-KEHF
myslimant
Nuhu dhe Ibrahimi
Ibrahimi dhe Luti
Luti dhe Profett e tjer
Kurani i dlir dhe i lartson njerzit
Vrejtja paganve, ngushllimi besimtarve
Triumfi i besimtarve

Vargjet
1-13
Vargjet
14-21
22-28
29-42
43-50
51-60
61-75
76-82
83-88
Vargjet
1-13
Vargjet
14-22
23-30
31-44
45-51
52-63
64-69

SURJA 30 - ER-RM

Vargjet

Dy lajmrimet
SURJA 18 - EL-KEHF
Dy partit
Shenjat e fuqis s Zotit
Besimi i natyrshm i njeriut
Rilindja
Humbja e kundrshtarve

1-10
Vargjet
11-19
20-27
28-40
41-53
54-60

SURJA 31 - LUKMN

Vargjet

Besimtart do t arrijn sukses

SURJA 18 - EL-KEHF
Kshillat e Llukmanit
Fuqia e Zotit
Pasoja e kundrshtimit

EL-FTIHA

SURJA 1

1-11
Vargjet
12-19
20-30
31-34

701

SURJA 32 - ES-SEXHDE
Paralajmrimi
SURJA 18 - EL-KEHF
Besimtart dhe jobesimtart
Vendimi

1-11
Vargjet
12-22
23-30

SURJA 33 - EL-AHZB

Vargjet

Lidhja farefisnore e besimtarve me t Drguarin e

SURJA 18 - EL-KEHF
Allahut
Sulmi i aleatve n Medine
Humbja e armikut
Jeta familjare e Hazreti Muhamedit
Martesa e Hazreti-Muhamedit me Zejneben
Jeta familjare e t Drguarit t Allahut
Pasojat e shpifjes
Kshilla myslimanve

702

Vargjet

1-8
Vargjet
9-20
21-27
28-34
35-40
41-58
59-68
69-73

SURJA 34 - ES-SEBE

Vargjet

Urdhrimi i Zotit
SURJA 18 - EL-KEHF
Dhuntia dhe fatkeqsia
Nj fitore e myslimanve
Prijsit e s pavrtets
Dobsia e hyjnive t rreme
E vrteta do t lartsohet

1-9
Vargjet
10-21
22-30
31-36
37-45
46-54

SURJA 35 - FTIR
Prmbushja e premtimit t Zotit
SURJA 18 - EL-KEHF
E vrteta do t ngadhnjej
Breznia e re
Kundrshtart do t shkatrrohen

Vargjet
1-7
Vargjet
8-14
15-36
37-45

SURJA 36 - J SN

Vargjet

Jasin
Konfirmimi i s Vrtets

1-12
13-32
SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA 18 - EL-KEHF
Dshmit e s Vrtets
Shprblimi dhe dnimi
Zotrimi i Islamit
SURJA 37 - ES-SFFT
Ngadhnjimi i t qenit t Allahut Nj e i Vetm
SURJA 18 - EL-KEHF
Vendimi
Nuhu dhe Ibrahimi
Musai, Iljasi dhe Luti
Junusi dhe fitorja e Hazreti Muhamedit
SURJA 38 - SD
Qndresa dhe t kundrshtuarit do t zhduken
SURJA 18 - EL-KEHF
Armiqt e Daudit
Sulejmani dhe armiqt e tij
Ejjubi dhe t zgjedhurit e tjer
SURJA 39 - EZ-ZUMER
T prulurit para Zotit
SURJA 18 - EL-KEHF
Kurani sht udhrrfyes i prsosur
Qndresa do t shkatrrohet
Ndshkimi do t kryhet
Mshira e Zotit
Gjykimi i fundit
Fundi i do grupi njerzish
SURJA 40 - EL-GFIR
Mbrojtja e besimtarve
SURJA 18 - EL-KEHF
T kundrshtuarit dhe qndresa do t jet e
pasukses
Musai dhe Faraoni

EL-FTIHA

SURJA 1

Vargjet
33-50
51-67
68-83
Vargjet
1-21
Vargjet
22-74
75-113
114-138
139-182
Vargjet
1-14
Vargjet
15-26
27-40
41-88
Vargjet
1-21
Vargjet
22-31
32-41
42-52
53-63
64-70
71-75
Vargjet
1-9
Vargjet
10-20
21-27

703

Nj besimtar nga populli i Faraonit

Nj besimtar nga populli i Faraonit
Ndihma profetve dhe besimtarve
Dhuntit e Zotit njerzve
Fundi i qndress dhe kundrshtimit
Pasojat e qndress dhe kundrshtimit
SURJA 41 - FUSSILET
Thirrje s Vrtets
SURJA 18 - EL-KEHF
Vrejtjet
Njeriu dshmon kundr vetes
Besimtart forcohen
Veprimi i Shpalljes s Zotit
Prparimi shkall- shkall i s Vrtets
SURJA 42 - ESH-SHRA

704

Mshira n vrejtjet e Zotit

SURJA 18 - EL-KEHF
T gjykuarit
Drejtsia e Zotit
Besimtart duhet t jen t durueshm
Shpallja e Zotit udhzon n rrug t drejt
SURJA 43 - EZ-ZUHRUF
T qenit e Allahut Nj dhe i Vetm
SURJA 18 - EL-KEHF
Gjykimi i paganizmit
Allahu i zgjedh Profett
Pasojat e qndress
Qndresa e Faraonit ndaj Musait
Profecia e Isait
Dy partit
SURJA 44 - ED-DUHN
T theksuarit e dnimit q do ti godas armiqt
SURJA 18 - EL-KEHF
T kqijt do t psojn dnimin
Shprblimin q do ta fitojn t mirt

28-37
38-50
51-60
61-68
69-78
79-85
Vargjet
1-8
Vargjet
9-18
19-25
26-32
33-44
45-54
Vargjet
1-9
Vargjet
10-19
20-29
30-43
44-53
Vargjet
1-15
Vargjet
16-25
26-35
36-45
46-56
57-67
68-89
Vargjet
1-29
Vargjet
30-50
51-59
SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA 45 - EL-XHTHIJE

Vargjet

Pr ata q mohojn Shpalljen

SURJA 18 - EL-KEHF
Vrtetsia e Kuranit
Dita e Gjykimit (Kiametit)
T gjykuarit

1-11
Vargjet
12-21
22-26
27-37

SURJA 46 - EL-AHKF

Vargjet

Vrtetsia e Shpalljes
SURJA 18 - EL-KEHF
Dshmitari i s Vrtets
Mbarimi i fisit Ad
Nj paralajmrim
SURJA 47 - MUHAMMED
Kundrshtart do t shkatrrohen n luft
SURJA 18 - EL-KEHF
Kundrshtart do t shpartallohen
Pr ata - zemrat e t cilve jan t smura
Dyfytyrsit
SURJA 48 - EL-FETH
Paqja e Hudejbis sht fitore e madhe
SURJA 18 - EL-KEHF
T krkuarit ndjes rrejshm nga hipokritt
Premtimi i fitores Islamizmit
Fitorja vendimtare e Islamizmit

1-10
Vargjet
11-20
21-27
28-35
Vargjet
1-11
Vargjet
12-19
20-28
29-38
Vargjet
1-10
Vargjet
11-17
18-26
27-29

SURJA 49 - EL-HUXHURT

Vargjet

T respektuarit e profetsis
SURJA 18 - EL-KEHF
Besnikria dhe respekti i ndrsjell

1-10
Vargjet
11-18

SURJA 50 - KF
Dita e Gjykimit
SURJA 18 - EL-KEHF
N Ditn e Gjykimit do t shihen pasojat e do vepre t br
Tubimi i t vdekurve dhe ringjallja
EL-FTIHA

SURJA 1

Vargjet
1-15
Vargjet
16-29
30-45

705

SURJA 51 - EDH-DHRIJT
Gnjeshtra sht gjykuar
SURJA 18 - EL-KEHF
Mbarimi i popujve t vjetr
Pasojat dhe fundi i banorve t Meks
SURJA 52 - ET-TR
Myslimant do t arrijn sukses
SURJA 18 - EL-KEHF
Kundrshtart do ti godas dnimi

Vargjet
1-23
Vargjet
24-46
47-60
Vargjet
1-28
29-49

SURJA 53 - EN-NEXHM
Shkalla gjer n t ciln do t ngrihet i Drguari i
SURJA 18 - EL-KEHF
Allahut
Asgj nuk mund t qndroj prball s Vrtets
Fuqia e s Vrtets shfaqet n zhdukjen e
gnjeshtrs

1-25
26-32
33-62

706
SURJA 54 - EL-KAMER
Armiqt e t Drguarit t Allahut, populli i Nuhut dhe
SURJA 18 - EL-KEHF
populli Ad
Fisi Themud dhe populli i Lutit
Faraoni dhe armiqt e t Drguarit t Allahut

SURJA 55 - ER-RAHMN
Mshira e Zotit
SURJA 18 - EL-KEHF
Gjykimi i gjynahqarve
Shprblimi i t drejtve
SURJA 56 - EL-UKIA
Tri lloje njerzish
Gjynahqart
Vendimi po afrohet

Vargjet
1-22
Vargjet
23-40
41-55

Vargjet
1-25
Vargjet
26-45
46-78
Vargjet
1-40
41-74
75-96
SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA 57 - EL-HADD

Vargjet

Vetmohimi n rrugn e s Vrtets

SURJA 18 - EL-KEHF
Besimi dhe vetmohimi
Serioziteti i jets
N Islam nuk ka murgri

1-10
Vargjet
11-19
20-25
26-29

SURJA 58 - EL-MUXHDILE

Vargjet

Mbi ruajtjen e t drejtave t gruas

SURJA 18 - EL-KEHF
Sekreti i t tubuarit dhe mbledhjet
Armiqt e fsheht

1-6
Vargjet
7-13
14-22

SURJA 59 - EL-HASHR

Vargjet

Hebrenjt e dbuar
SURJA 18 - EL-KEHF
Hipokritt dhe hebrenjt
Nj kshill

1-10
Vargjet
11-17
18-24

SURJA 60 - EL-MUMTEHINE

Vargjet

Mbi marrdhniet n mes myslimanve dhe

SURJA 18 - EL-KEHF
jomyslimanve
Marrdhniet n mes myslimanve dhe
jomyslimanve
SURJA 61 - ES-SAFF

Vargjet

Udhrrfyes i t gjitha kohrave Vargjet

SURJA 18 - EL-KEHF
Namazi i t xhumas
Vargjet
EL-FTIHA

SURJA 1

7-13

Vargjet

Fitorja e Islamit
SURJA 18 - EL-KEHF
Myslimant duhet doemos t jen vetmohues

SURJA 62 - EL-XHUMUA

1-6
Vargjet

1-9
Vargjet
10-14

Vargjet
1-8
Vargjet
9-11

707

SURJA 63 - EL-MUNFIKN
Hipokritt
SURJA 18 - EL-KEHF
Kshill besimtarve
SURJA 64 - ET-TEGBUN

708

Vargjet
1-8
Vargjet
9-11
Vargjet

Paralajmrim jobesimtarve
SURJA 18 - EL-KEHF
Paralajmrim besimtarve

1-10
Vargjet
11-18

SURJA 65 - ET-TALK

Vargjet

Shkurorzimi
SURJA 18 - EL-KEHF
Paralajmrimet drejtuar Meks

1-7
Vargjet
8-12

SURJA 66 - EL-TAHRM

Vargjet

Marrdhniet familjare t Profetit t Allahut

SURJA 18 - EL-KEHF
Besimtart do t prparojn

1-7
Vargjet
8-12

SURJA 67 - EL-MULK

Vargjet

Zotrimi i madh i Allahut

SURJA 18 - EL-KEHF
Pasojat e mohimit

1-14
Vargjet
15-30

SURJA 68 - EL-KALEM

Vargjet

Morali i lart i Profetit t Zotit

SURJA 18 - EL-KEHF
Kshill popujve

1-33
Vargjet
34-52

SURJA 69 - EL-HKKA

Vargjet

E Vrteta e Madhe
SURJA 18 - EL-KEHF
Mohimi i shpifjeve

1-48
Vargjet
49-52

SURJA 1

EL-FTIHA

SURJA 70 - EL-MERIXH
Rrugt q t ngren dhe t shpien te Zoti
SURJA 18 - EL-KEHF
Po lind nj popull i ri
SURJA 71 - NH
Udhzimi i Nuhut
SURJA 18 - EL-KEHF
Lutja e Nuhut
SURJA 72 - EL-XHINN
T huajt besimtar
SURJA 18 - EL-KEHF
Dlirsia dhe ruajtja e Shpalljes s Zotit
SURJA 73 - EL-MUZZEMMIL
Lutja e nats
SURJA 18 - EL-KEHF
Besimtaria
SURJA 74 - EL-MUDDETHTHIR
Profecia
SURJA 18 - EL-KEHF
Paralajmrimi
SURJA 75 - EL-KIJME
Dita e Kiametit
SURJA 18 - EL-KEHF
T vdekurit ringjallen
SURJA 76 - EL-INSN
Rruga e prsosmris
SURJA 18 - EL-KEHF
Gjenerata e re

EL-FTIHA

SURJA 1

Vargjet
1-35
Vargjet
36-44
Vargjet
1-20
Vargjet
21-28
Vargjet
1-19
Vargjet
20-28
Vargjet
1-19
Vargjet
20-20
Vargjet
1-31
Vargjet
32-56
Vargjet
1-30
Vargjet
31-40
Vargjet
1-22
Vargjet
23-31

709

SURJA 77 - EL-MURSELT

Vargjet

Pasoja e mosnjohjes t s Vrtets

SURJA 18 - EL-KEHF
Pasojat e besimit dhe mohimit

1-40
Vargjet
41-50

SURJA 78 - EN-NEBE
Lajmi i Madh
SURJA 18 - EL-KEHF
Shprblimi i besimtarve
SURJA 79 - EN-NZIT
Trmeti i Madh
SURJA 18 - EL-KEHF
Fatkeqsia e madhe

Vargjet
1-30
Vargjet
31-40
Vargjet
1-26
Vargjet
27-46

710

SURJA 1

EL-FTIHA

SURET DHE VARGJET, KUR LEXUESI I

KURANIT DUHET T BJ SEXHDE
_______________________________________
SURJA 7 - EL-ARF
Vargu 206
_______________________________________
SURJA 13 - ER-RAD
Vargu 15
_______________________________________
SURJA 16 - EN-NAHL
Vargu 49
_______________________________________
SURJA 17 - EL-ISR
Vargu 107
_______________________________________
SURJA 19 - MERJEM
Vargu 58
_______________________________________
SURJA 22 - EL-HAXHXH
Vargu 18
_______________________________________
SURJA 27 - EN-NEML
Vargu 60
_______________________________________
SURJA 25 - EL-FURKN
Vargu 25
_______________________________________
SURJA 32 - ES-SEXHDE
Vargu 15
_______________________________________
SURJA 38 - SD
Vargu 24
_______________________________________
SURJA 41 - FUSSILET
Vargu 37
_______________________________________
SURJA 53 - EN-NEXHM
Vargu 62
_______________________________________
SURJA 84 - EL-INSHIKK
Vargu 21
SURJA 96 - EL-ALAK

EL-FTIHA

SURJA 1

Vargu 19

711

SHPJEGIMI I DISA TERMAVE

A
ABDEST: larja e detyrueshme e fytyrs, duarve, koks dhe
kmbve para namazit.
AHIRET: Jeta e prtejme, Dita e Fundit, Dita e Gjykimit.
AJET: varg, shenj, fjali, pjes e fjalis apo togfjalsh n Kuran.
AKSHAM: perndimi i diellit; namazi pas perndimit t diellit.
ALEJHISSELAM: epitet q thuhet pas emrit t do profeti e
q do t thot: Shptimi i Allahut qoft mbi t. Shkurtimisht
shkruhet a.s., pr shembull: Muhamedi a.s..

B
712

BEJTULL-LLAH: Shtpia e Allahut, Qabeja

BESMELE: fjal q nnkupton formuln Bismil-lhirr
Rrahmnirr Rrahm - Me emrin e Allahut, t
Gjithmshirshmit, Mshirplotit.
BESHR: njoftues, sjells i lajmit t mir; nj nga epitetet e
Kuranit dhe t Profetit Muhamed (a.s.).
BISMIL-LH: Me emrin e Allahut, thirrje q myslimani ia
drejton Allahut t Madhruar, n fillim t do pune, me qllim
q Ai ta pranoj dhe ta bekoj at.

D
DABBETUL-ERD: Kafsha e dheut, nj kafsh me pamje t
tmerrshme, q do t dal para Kiametit, duke mbajtur n dor
unazn (vuln) e Sulejmanit dhe shkopin e Musait. Ajo do t bj
nj shenj n fytyrn e besimtarve dhe nj tjetr, t ndryshme, n
fytyrn e jobesimtarve.
DN: fe; llogari, hesap. Nj nga emrat e Dits s Gjykimit sht
Jaum-ud Dn - Dita e Llogaris.

SURJA 1

EL-FTIHA

DU: thirrje, lutje q i drejtohet Allahut. Ajo dallon nga faljet e

prditshme, sepse ka kuptim m t gjer e m t prgjithshm.

DH
DHIKR: Prmendje me emr, kshill, kumt; nj nga epitetet e
Kuranit

E
EHL-UL KITB: njerzit e Librit; t krishtert dhe hebrenjt
e lidhur me Shkrimet e tyre t Shenjta
EL-MESXHIDUL-AKSA: Xhamia e njohur n Jeruzalem.
EL-MESXHIDUL-HARAM: Xhamia e shenjt n Mek,
Qabeja.
ENSAR: banort vendas t Medins: ndihmsit dhe mikpritsit
e banorve t shprngulur nga Meka.
ESBB UN-NUZL: Shkaqet e zbritjes s Shpalljes Hyjnore
EXHELI: Afati, caktimi i jets.

F
FETVA: prgjigje ose udhzim pr zgjidhjen e shtjeve juridike
t Sheriatit.
FITNEJA: fitme, spica, kalla.
F SEBLIL-LH: n rrug t Allahut, pr shtjen e Allahut, n
shrbim t Allahut.
FURKN: dallues; nj nga epitetet e Kuranit, i cili dallon t
vrtetn nga e pavrteta, t drejtn nga e gabuara, t mirn nga
e keqja.

H
HADITH: thniet gojore, veprimet dhe miratimet e Muhamedit
a.s..
HFIDH: hafiz; dijetar i madh i hadithit; ai q e di prmendsh
Kuranin
HAUARIJJUN: shokt, dishepujt e Isait a.s..

EL-FTIHA

SURJA 1

713

HAXHXH: vizita e Qabes n Mek, e cila bhet n dhjet ditt

e para t muajit t fundit sipas kalendarit mysliman hixhri-hnor.
HAZRET: i lartsuar, i nderuar.
HIFDH: mbajtja prmendsh e Kuranit
HIXHRI ose HIXHRETI: shprngulja e Muhamedit a.s. prej
Meks n Medin, m 16.07.622 t e.s.
Hud: udhzim; nj nga epitetet e Kuranit.

G
GAJBI: e fshehta, e padukshmja.
GUSUL: pastrimi i plot ritual.

714

IBLIS: djalli, dreqi.

IDDET: periudha kohore pas vdekjes s burrit ose shkurorzimit,
gjat s cils gruaja nuk mund t martohet. Ajo zgjat 130 dit pas
vdekjes s burrit dhe 100 dit pas ndarjes.
IHRAM: veshja e detyrueshme pr haxhinjt - gjat kryerjes s
haxhillkut n Mek.
IQINDIA: namazi mes dreks dhe akshamit.
IMAM: personi q udhheq kryerjen e prbashkt t lutjeve n
xhami, ose titull i lart i udhheqjes n fen islame.
IMAN: besimi, feja, besimi i shpallur nga Muhamedi a.s.
INXHL: Ungjilli i drguar profetit Isa a.s.
ISLAM: sinonim i imanit
ITIKAF: dispozit (rregull) islame e qndrimit t personave krejt
t izoluar n xhami, n dhjet ditt e fundit t Ramazanit ose
edhe n koh tjera.

K
KABA (QABEJA): tempulli i shenjt, t cilin e kan pr detyr
ta vizitojn myslimant e pasur, s paku nj her gjat jets s vet.
KIAMETI: Dita e shkatrrimit - fundit t ksaj bote.
KIBLEJA: drejtimi i kthimit t myslimanve gjat faljes s
namazit. Ky drejtim sht nga Qabeja, Meka.

SURJA 1

EL-FTIHA

KIRAET: msimi (leximi) i drejt i Kuranit.

KISS: ligji i barazis n ndshkim, shpagimi.
KITB: libr; nj nga emrat e Kuranit.
KURN: recitim, lexim; Kurani.
KURBAN: shtazt q i therin myslimant me rastin e Bajramit t
Vogl (Kurbanit), por edhe n raste tjera.

L
LEUHI-MAHFUDH: tabela (libri) e fateve, n t ciln jan
shnuar ngjarjet e paracaktuara.
LEJLET-UL KADR: Nata e Kadrit, Nata e Caktimit. N
kt nat, Allahu i Madhruar ka filluar ti shpall Kuranin
Muhamedit (a.s.). Ajo sht nj nga nett teke t 10-ditshit t
fundit t muajit Ramazan.

M
MAN: nj rrshir e mbl si mjalti.
MEHR: dhurata e detyrueshme e martess.
MELEK: engjll.
MESXHID: xhami ose faltore pr nj rreth m t ngusht t
banorve.
MIHRAB: vendi i xhamis prej ku imami udhheq kryerjen e
prbashkt t namazit.
MUHAXHIR: i shprngulur, i mrguar (ardhacak prej Meks
n Medine).
MUFESSIR: komentues i Kuranit.
MUHADDITH: transmetues i haditheve.
MUNAFIK: dyfytyrs, hipokrit.
MUSHAF: fletushka t mbledhura, t renditura dhe t
grumbulluara n nj libr.
MUTTEKI: ai q i ruhet Allahut dhe q ka frik prej Atij, i
devotshm.
MUXHIZE: ngjarje apo dukuri e jashtzakonshme, me t ciln
Profett dshmonin misionin e tyre nga Allahu.

EL-FTIHA

SURJA 1

715

N
NAMAZ: lutja e detyrueshme q bhet pes her n dit (gjat
24 orve).
NEBIJ: profet, lajmtar i Zotit.
NR: drit; nj nga epitetet e Kuranit

P
PEJGAMBER: lajmtar i fes, i drguar i Zotit.

716

RADIJALL-LLAHU ANHU: shprehje q shqiptohet pas

emrit t shokve t Muhamedit a.s.. (Domethn: Allahu qoft i
knaqur me t! - Shkurtimi: r.a.).
RAHMAH: mshir; nj nga epitetet e Kuranit.
RESUL: I drguar i Zotit me dispozita t posame.
RUKU: pjes prbrse e namazit, e lutjes s parapar, gjat s
cils prkulet pjesa e eprme e trupit n pozit horizontale dhe
preken gjunjt me duar.

S
SABAH: mngjesi; lutja e mngjesit.
SABIINT: nj sekt i przier judeo-kristian.
SADAKA: lmosh.
SALAT: namaz.
SAL-LALLAHU ALEJHI UE SEL-LEM (Shkurtimi:
s.a.u.s.). Allahu e bekoft dhe e shptoft! Shih: alejhis-selam.
SELAM: paqe, shptim, prshndetje islamike.
SEXHDE: pjes prbrse e lutjes s prcaktuar, e namazit: t
lshuarit n tok me gishtat e kmbve, me gjunj, me duar,
ball, hund.
SIDRETUL-MUNTEHA: Nj pem e madhe n t majt t
Fronit Hyjnor, t ciln se kalojn dot engjjt. Simbolikisht paraqet
kufirin m t skajshm t dijenis njerzore.
SUHUF: rulat prej pergameni drguar profetit Ibrahim (a.s.).

SURJA 1

EL-FTIHA

SURE: kapitull i Kuranit; n Kuran ka gjithsej 114 sure.

SURI: briri q njofton ardhjen e Kiametit dhe ringjalljen.
SUNNET: shih HADITH.

SH
SHEFAt: angazhim n dobi t njeriut, ndrmjetsim.
SHEHID: martir, i vrar pa faj, dshmor q bie pr idealin e
fes ose dshmitar i ndonj ngjarjeje a vepre.
SHEJTAN: Shih: IBLIS.
SHERIAT: ligji islamik i bazuar n Kuran dhe hadith; dispozit
fetare.
SHIRK: paganizm, besimi n shum zotra, ti bsh shok Zotit
n adhurim.

T
TEKU : frika nga Allahu, largimi nga gjynahet.
TAGUT: do gj q adhurohet n vend t Allahut.
TEJEMMUM: pastrim simbolik q zvendson abdestin - n
munges t ujit.
TENZL: zbritje nga lart; nj nga epitetet e Kuranit
TEURT: Libri i shenjt i drguar profetit Musa (a.s.)
TEVEKKUL: Mbshtetja tek Allahu

U
UAHJ: frymzim, zbulim, shpallje hyjnore.
UMRE: ceremoni e vizits s Meks, q mund t bhet gjat
tr vitit (prve n katr ditt e Bajramit t Kurbanit).

XH
XHEHENEM: skterr, ferr, venddnim i tmerrshm pr
mkatart - mohuesit.
XHENET: parajs, kopshte e pallate pr besimtart.
XHIN: qenie e padukshme shpirtrore - e mir ose e keqe.
XHIZJE: tatim, i cili, n vendet islamike merret nga jomyslimant
EL-FTIHA

SURJA 1

717

(ngase nuk kan shrbyer n ushtri).

XHYNYB: i papastr, i palar.

Z
ZEBR: Psallmet e profetit Daut (a.s.).
ZEQAT: lmosh, t ciln myslimant e pasur duhet tua japin
myslimanve t varfr.
ZEKKUM: kaktus - lloj bime tejet e hidhur.
ZEMANI XHAHILIJJET: periudha e padituris, epoka
paraislamike, jeta dhe doket e arabve para Islamit.
ZUHD: largimi nga bukurit e ksaj bote.

718

SURJA 1

EL-FTIHA

TREGUESI ALFABETIK

A
Abdesti - 5/6
Ad - shih: Fisi Ad
Adem (a.s.): 2/30, 34, 35, 3/33, 34, 7/2, 19, 19/58, 20/116, 117, 120, 121.
Adhurimi i viit - 2/51, 52, 54, 92, 93, 4/153, 7/148, 152, 155, 20/88-91
Ahireti (Dita e Fundit, Dita e Gjykimit) - 1/3, 2/4, 8, 46, 48, 85, 94,
102, 123, 130, 200, 217, 220, 3/22, 30, 45, 56, 106, 107, 4/74, 77, 134, 5/
5, 33, 41, 6/32, 92, 160, 8/67, 9/19, 38, 69, 10/26, 27, 64, 11/16, 19, 22,
103, 12/37, 57, 101, 109, 13/26, 34, 36, 17/7, 10, 19, 21, 45, 19/75, 85, 20/
70, 74, 97, 111, 127, 22/2, 11, 15, 23, 33, 34, 100-105, 26/87, 89, 27/68, 91,
92, 28/70, 83, 84, 34/21, 37/20, 59, 39/9, 26, 45, 48, 70, 75, 41/7, 27, 28, 31,
42/20, 44/16, 40, 75, 45/9, 10, 28, 35, 50/21, 35, 41, 44, 51/6, 55/41, 77, 56/
7, 86, 94, 57/12, 51, 64/9, 10, 67/6, 12, 27, 68/42, 43, 69/18, 32, 70/1, 3, 8,
18, 74/38, 53, 76/7, 22, 77/7, 15, 29, 45, 79/33, 39, 80/32, 41, 81/8, 14,
82/5, 9, 13, 19, 83/15, 36, 84/7, 10, 33, 88/1-16, 89/22-29, 90/17-20, 92/1317, 95/7, 96/15-18, 98/7-9, 99/6-8, 107/1
Ahmedi (a.s.) - 61/6
Allah:
-Afrsia e Allahut me ne - 56/85
-Afrimi me Allahun me frik dhe dashuri - 3/17, 17/106-109
-Mbshtetja tek Allahu - 65/3, 26/217-220, 33/3, 64/13.
-Dashuria ndaj Allahut - 2/165, 177, 186, 3/31, 32, 81, 21/90, 24/31, 58/7.
-Dorzim para Allahut - 2/155-156, 3/26, 6/162, 163, 13/22, 18/23, 24.
-Drita e Allahut - 24/35, 36, 61/8
-Ekzistenca e Allahut 6/73, 78, 13/2-4, 22/18, 29/61, 63, 64/1-4, 67/19, 30,
87/1-5
-Frika nga Allahu - 2/74, 150, 194, 212, 3/102, 200, 5/93, 6/72, 7/35, 8/2,
29, 10/31, 15/45, 16/51, 30, 52, 22/34, 23/1, 2, 70, 39/61, 59/56, 64/16, 65/
5, 67/12, 74/56.
-Fuqia e Allahut - 1/1, 2/22, 74, 115, 117, 164, 255, 259-260, 284, 3/5,
6, 83, 97, 189, 5/48, 6/1, 3, 12-18, 59-65, 95-99, 103, 9/116, 10/4-6, 18, 61,
11/6, 56, 13/8-20, 32-34, 14/19, 20, 32-34, 16/1-22, 40, 48-52, 60, 61, 74,
77, 79-81, 15/16-25, 17/25, 18/109, 19/65, 20/6-8, 2/61-66, 74, 76, 24/
35, 41-50, 53, 27/59-65, 29/21, 22, 52, 30/19-28, 46, 48, 31/10-11, 16, 25-30,
34, 34/24, 35/3, 14, 15, 36/12, 36, 41, 42, 39/5, 6, 21, 62, 63, 40/19, 61-69,
41/39, 47, 48, 42/4, 5, 9, 11, 12, 19, 29, 43/9-13, 85, 46/33, 48/14, 50/6-11,
16, 51/20-23, 47-50, 56-60, 53/42-55, 55/1-30, 57/1-6, 17, 67/1-17, 80/2332, 85/13-16, 105/1-5.
-Leja prej Allahut - 6/135
EL-FTIHA

SURJA 1

719

720

-Mirsia e Allahut - 2/5, 105, 213, 245, 253, 255, 269, 272, 3/73, 74, 129,
4/83, 175, 6/25, 83, 88, 111, 112, 125, 149, 14/4, 7/30, 178, 186, 9/28, 10/
25, 49, 97, 100, 101, 107, 11/9, 118, 119, 12/110, 13/26, 31, 33, 16/9, 108,
109, 35/8, 17/18, 19, 20, 30, 43, 46, 86, 87, 18/57, 19/76, 21/9, 22/16, 17,
24/21, 38, 46, 28/56, 29/62, 30/36-37, 34/39, 36/43, 44, 39/23, 42/13, 27,
45/23, 49/7, 8, 58/21, 28, 29, 59/19, 20, 62/4, 64/11, 76/27-31.
-Njsia e Allahut - 2/116, 117, 163, 165, 255, 3/2, 5, 6, 18, 4/48, 49, 116,
5/17, 72-77, 6/21-24, 56, 80, 81, 94, 100-103, 106, 148, 9/28, 10/18, 28,
36, 66, 68, 69, 70, 13/33, 34, 16/35, 36, 57, 62, 72, 73, 17/22, 39, 40, 42, 43,
44, 111, 19/35, 88-91, 21/18-29, 22/31, 34, 71, 23/91, 92, 25/1-2, 27/59-65,
28/62-75, 88, 30/40, 34/27, 37/4, 5, 149-163, 39/4, 14, 15, 27, 29-32, 3638, 43-46, 64, 40/3, 12-15, 20, 66, 41/6, 7, 9, 37, 38, 43, 44/8, 9, 51/51, 59/
1, 22-24, 72/3, 112/1-4
-Vetit e Allahut - 1/1-3, 2/77, 107, 143, 160, 163, 182, 199, 218, 226, 235,
251, 255, 3/4, 8, 31, 89, 129, 146, 155, 173-174, 4/22, 23, 25, 34, 43, 64, 70,
95-96, 99, 100, 106, 110, 129, 149, 6/45, 147, 151, 7/54, 99, 180, 181, 183, 8/
30, 9/115, 117, 118, 10/21, 60, 11/6, 102, 121, 122, 13/6, 31, 33, 41, 14/7,
27, 47, 51, 16/37, 47, 81, 17/25, 21/110, 22/60, 65, 70, 25/58, 60-63, 27/57,
73, 29/60, 33/24, 43, 54, 32/6, 34/1, 2, 26, 35/2, 15, 34, 38, 37/171, 180,
182, 39/37, 53, 40/3, 10, 41/46, 42/23, 26, 44, 51, 43/41, 42, 79, 44/16 , 52/
28, 53/32, 57/11, 58/2, 67/3, 10, 20, 23, 26, 28, 29, 85/12, 14, 96/4.
-T dashurit e Allahut - 4/146, 10/62-64, 72/26, 27
-Urdhrat e Allahut - 2/83, 6/151-153, 7/33, 22/30, 23/86, 31/14, 41/34,
42/36-43, 49/9-12, 58/9, 74/3-7
Analfabett - 3/75, 7/157, 158, 62/2
Amaneti:
-Dorzimi i amanetit - 4/58
-Respektimi i amanetit - 2/283, 3/75, 4/58, 23/8, 70/32-35
Arabt - 2/143, 3/103, 104, 110, 9/90, 97-99, 101-110, 120, 13/36,
16/82, 83, 19/97, 98, 22/78, 43/5, 29-32, 34/15-19, 48/11, 12, 15, 16,
49/14, 17
Arafati - 2/198, 199, 7/46, 48, 49
Armatimi - 2/195, 245, 3/200, 4/95, 102, 6/65, 8/60, 9/46, 16/81, 21/
80, 55/35, 57/25, 64/17
Armiqsia - 2/188, 4/29, 59, 41/34
Azeri - 6/74

B
Banort e shkrettirs - 9/90, 97-99, 101, 120, 22/11, 48/11, 16, 49/12,
16, 17, 33/4, 6, 40/3, 42/23, 46/15-18, 52/21, 57/2, 64/14, 15, 76/33, 84/9, 13
Banort e Shpells - 16/9-26
Barazia - Pabarazia - 2/245, 247, 253, 4/95, 5/100, 6/50, 83, 165, 7/
69, 13/16, 26, 76, 16/76, 17/30, 21/109, 28/82, 29/62, 30/37, 34/31, 39,
35/19, 22, 39/9, 22, 40/58, 41/34, 42/12, 27, 43/32, 56/3, 58/11.
SURJA 1

EL-FTIHA

Bamirsit sa pr sy e faqe - 4/38

Bashkimi - 3/103, 8/46, 9/107, 30/32, 105, 152, 42/13, 46
Bartja e fjalve - 4/148, 49/12, 104/1
Bedri (lufta e Bedrit) - 3/13, 121-127, 173, 174, 8/7-12, 19, 42-44, 67,
71, 38/11
Begatit - 8/16, 10, 41, 60/11
Beslidhja e monoteizmit - 7/172, 173
Besimi n njsin e Allahut - 2/135, 3/67, 95, 4/125, 6/79, 161, 10/
105, 16/120, 123, 30/30, 98/5
Besime t kota - 2/189, 5/103
Besimi - 2/2, 20, 82, 108, 136, 154, 5/17, 46, 72, 75, 109-120, 9/30, 31,
111, 23/50, 43/57-65, 57/26, 2, 61/6
Besimtart - 2/257, 285, 3/179, 6/122, 9/71, 119, 11/17, 112, 113, 16/91,
95, 96, 25/63-68, 28/61, 29/2-5, 32/18, 33/58, 39/11-14, 57/12, 16, 19.
87/14, 15
Betimi - 2/224, 225, 5/89, 16/92, 94, 48/10, 66/2, 68/10
-Prishja e betimin - 16/91, 92
-Pastrimi nga betimi - 5/89
Biseda n takim - 58/9, 10, 35/10
Bixhozi - 2/219, 220, 5/90, 91

721

Caktimi i Allahut - 3/145, 154, 6/2, 35, 7/34, 10/49, 11/6, 15/4, 5,
17/58, 24/43, 27/74, 75, 34/3, 35/11, 54/51, 52, 53, 57/22, 59/3, 65/3, 71/
4, 72/25, 28

ifutt - 2/62, 75/80, 88-91, 93-96, 100-104, 111, 113, 116, 118, 120, 135,
140, 146, 159, 174, 3/21, 23, 24, 52, 54, 67, 77, 78, 112, 181-184, 199, 4/49, 5155, 60, 105, 107-109, 151, 153-157, 159, 161-163, 5/18, 41-45, 51, 62-64, 68, 69,
82, 6/90, 114, 146, 7/156, 159-169, 9/30, 31, 34, 16/118, 19/37, 58/26
lirimi - knaqsia - 2/189, 22/77, 92/1-7, 94/1-6, 62/10
lirimi i Hajberit - 48/1, 15, 19, 20

D
Dabbetul-erd - shih: Kafsha e dheut
Dashuria - 30/21
Daudi (a.s.) - 2/249-251, 4/163, 5/78, 79, 6/84, 17/55, 21/78-80,
105, 38/17-26
Dehja - 4/43
Detari - 10/22, 17/66, 31/31, 43/12, 13
Detyrimi mbi prodhimet bujqsore - 6/141, 8/41, 9/29, 58/13

EL-FTIHA

SURJA 1

Dezinformimi - 33/60
Dnimi - 6/160, 164, 20/74-76, 22/50, 51, 40/58, 90/18, 19, 91/1-10
Dshmia - 2/181, 282, 283, 4/135, 5/8, 70/33, 35, 25/72
Dshmitart - 2/154, 181, 282, 283, 3/169, 170, 171, 4/59, 135, 5/
8, 9/52, 22/58, 25/72, 33/23, 47/4, 70/33, 3
Darka solemne - 2/177, 215, 9/6, 60
Dishepujt - 3/52, 53, 5/111, 113, 57/27, 61/14
Dituria - 34/10-13
Djalli dhe njeriu - 4/118-119, 7/27, 30, 200, 202, 14/22, 16/99, 100,
17/71, 65, 24/21, 29/38, 34/20, 21, 35/5, 6, 38/71-85, 41/6, 43/36, 37,
38, 47/25, 58/19, 59/16, 17
Dorlirsia - 17/29, 92/25, 17, 18
Dorznsi - 12/72, 68/40
Dredhia - 4/98, 99, 13/42, 16/45, 47
Drejtsia - 2/282, 3/8, 18, 21, 4/3, 58, 127, 129, 5/8, 42, 6/152, 7/29,
159, 181, 12/4, 47, 54, 16/9, 76, 90, 20/2, 21/47, 26/15, 33/5, 57/25, 60/8.
Drejtsia ekonomike - 59/7
Drejtpeshimi - 2/177, 3/75, 76, 6/152, 7/85, 8/27, 11/85, 86, 17/34, 35, 26/
181, 183, 30/38, 55/7-9, 85/1-3
Dyshimi - 2/147, 10/94, 95, 22/11, 34/51-54

722

DH
Dhun-nuni (Junusi a.s.) - 21/87
Dhnia e huas - 2/24, 282, 5/12, 57/11, 18, 64/13
Dhihari (shpina e nns) - 33/4, 58/2-4
Dhjet urdhra - 6/151-153
Dhul-karnejni - 18/83-98
Dhul-kifli - 38/48

E
Ebu Bekri (r.a.) - 9/40, 41
Ebu Lehebi - 111/1
Ejubi (a.s.) - 6/84, 21/83, 38/41, 44
Eljesa - 6/86, 38/48
Emrtimi - 4/90, 9/1-13, 16/92
Emrtimi i keq - 49/11
Engjjt 2/30-34, 98, 102, 161, 176, 177, 210, 248, 185, 3/18, 42, 45,
80, 87, 99, 123-125, 4/97, 166, 172, 6/8, 9, 50, 92, 111, 158, 7/11, 20, 8/9,
12, 50, 11/12, 31, 12/31, 13/13, 23, 15/7, 8, 28, 30, 43, 16/2, 28, 32, 17/
40, 61-65, 21/26-28, 25/7, 32/11, 33/43, 35/1, 38/1-4, 71, 85, 149, 157, 41/3032, 42/5, 43/16-22, 60, 77, 50/17-19, 53/26, 47/27, 69/17, 70/1-4, 74/31,
78/38, 89/22, 23

SURJA 1

EL-FTIHA

-Engjjt e drguar - 6/61, 7/37, 10/21, 11/69, 71, 81, 17/95, 19/19, 29/33,
31, 35/1, 77/1, 81/19
Ensar (medinas) - 9/100, 117, 59/9, 63/7
Eprsia - 4/95, 96, 6/123, 129, 165, 16/75, 76, 17/21, 21/72, 73, 33/
66-68, 34/31-33
Epshi - 3/14
Exhli (caktimi i jets) - 3/145, 6/2, 60, 7/34, 135, 10/49, 11/3, 104, 14/
10, 44, 15/5, 16/61, 20/129, 29/53, 30/8, 35/45, 39/42, 40/67, 42/14, 71/
4, 63/11
Ezani - 5/58, 7/44, 9/3, 62/9

ndrra - 12/5, 43, 100, 17/60, 37/105, 48/27

- ndrra me kallirin dhe zbrthimi i ksaj ndrre - 12/43, 46, 47

F
Fajsia 4/112, 20/73, 26/51, 82,
Falnderimi - 2/52, 56, 152, 158, 172, 185, 243, 3/123, 144, 145, 4/
47, 5/6, 89, 6/53, 7/10, 17, 58, 144, 189, 8/26, 10/22, 60, 12/38, 14/5, 7,
37, 16/14, 78, 114, 121, 17/3, 19, 21/80, 22/36, 23/78, 25/62, 27/19, 40,
73, 29/17, 30/46, 31/12, 14, 31, 32/9, 34/13, 15, 19, 35/12, 30, 34, 36/
35, 73, 38/73, 39/7, 66, 40/61, 45/12, 46/15, 54/35, 56/70, 64/17, 67/23
Shfajsimi i njerzve - 2/263, 3/133, 134, 4/149, 16/126, 24/22, 42/
36, 37, 40, 43, 64/14
Falja, shfajsimi - 2/173, 182, 185, 267, 3/28, 4/16, 22, 5/3, 89, 93,
6/54, 55, 119, 145, 16/119, 24/4, 33, 26/25, 30, 34, 40, 58/2, 73/20
Falli (shigjetat e fallit) - 5/3, 90
Familja - 2/215, 4/36, 6/151, 8/41, 72, 75, 13/38, 16/90, 17/23, 24, 26,
25/54, 29/8, 32, 33, 31/14
Familja Imran - 3/34
Faraoni - 2/49, 50, 3/11, 6/6, 7/103-137, 8/52-54, 10/75, 92, 11/9699, 17/101-103, 20/24, 40, 43/72, 23/45, 26/10, 11, 18-31, 34-42, 49, 53-58,
27/12, 28/3-6, 8, 9, 32, 38, 39, 40, 29/39, 38/12, 40/23, 46, 43/46, 55,
44/17, 31, 50/12, 51/39, 40, 54/54, 55, 69/9, 73/15, 16, 79/17, 25, 85/18,
89/10
Fatkeqsia - 42/30
Feja - 1/3, 6/70, 42/8, 9, 21, 98/4, 5
Fmijt - 2/233, 3/10, 6/140, 151, 8/28, 17/31, 18/46, 42/49, 50, 52/
21, 57/20, 60/12, 64/15, 65/6, 63/9,
-Fmija i birsuar - 32/4, 5, 37, 4/23, 33/4, 5
-Fmija femr - 16/57-59, 43/17, 81/8, 9
-Fmijt e moshs s vogl - 2/62, 5/69, 22/17
-Mendja e foshnjes - 2/233, 4/23, 22/2, 28/7, 12, 65/6
EL-FTIHA

SURJA 1

723

724

- Vrasja e fmijve - 17/31

Fiset - 4/89, 90, 49/13
Fisi d - 7/65, 75, 11/50, 59, 60, 25/38, 39, 29/38, 41/13, 15, 51/41,
42, 54/18, 21, 89/1-7
Fisi Themud - 7/73, 9/70, 11/61, 68, 95, 13/9, 17/59, 22/44, 25/38,
27/45, 29/38, 40/30, 31, 50/14, 53/50, 51, 69/4, 5, 91/11
Fitneja (spict) - 2/102, 191, 193, 217, 3/7, 4/91, 101, 5/41, 49, 71,
6/25, 53, 7/27, 155, 8/25, 28, 39, 73, 9/47, 48, 49, 126, 10/85, 11/83, 90,
131, 21/35, 111, 22/11, 57, 23/97, 98, 24/63, 25/20, 27/47, 29/2, 3, 10,
33/14, 38/24, 34, 63, 162, 39/49, 44/17, 51/13, 14, 54/27, 57/14, 98,
60/5, 64/15, 68/6, 71/31, 72/17, 85/10.
Fitorja - 3/13, 110, 111, 121, 128, 4/141, 5/52, 6/44, 59, 7/40, 89, 96,
8/19, 42-45, 12/65, 14/15, 15/14, 23/76, 24/61, 26/118, 27/77, 32/28,
29, 33/26, 27, 34/26, 35/2, 38/50, 39/71, 73, 48/1, 18, 27, 54/11, 57/10,
61/13, 78/19, 110/1
Folurit (t):
- Fjala e drejt - 4/9, 33/70, 78/38
- Fjalt e kota - 74/45
- Rrena - 22/30, 61/2, 3
- Fjala pa kuptim - 5/101
- Llafazani - 60/1, 10
Fqinjt - 4/36, 8/48
Frika - 3/156, 158, 4/72, 73, 8/15, 16, 9/44, 49, 56, 57
- Frika dhe lutja Allahut - 6/63, 64, 7/55, 205, 206, 11/23, 21/89, 90,
22/34, 35, 54, 23/1, 2, 30, 24/30, 28/83, 31/18, 19
Froni Hyjnor - 7/46-49, 9/129, 10/3, 11/7, 13/12, 20/5, 21/22, 23/86,
116, 25/59, 27/26, 32/4, 39/75, 40/7, 15, 43/82, 57/4, 85/15, 69/17
Fyerja (etiketimi) - 49/11

G
Gajbi (e fshehta, e padukshmja) - 2/3, 33, 3/44, 179, 4/34, 6/50, 59, 73,
7/188, 9/94, 10/20, 11/31, 123, 12/52, 82, 102, 13/9, 16/77, 18/26, 19/61,
78, 21/49, 23/92, 27/65, 32/6, 34/3, 53, 35/18, 38, 36/11, 39/46, 49/18,
50/33, 52/41, 53/35, 57/25, 59/22, 62/8, 64/18, 67/12, 68/47, 72/26, 81/24
Grat - 2/49, 187, 222-232, 235-236, 3/14, 42, 61, 4/1, 3, 4, 7, 11, 15,
19, 22-24, 32, 34, 43, 75, 98, 127, 129, 176, 5/6, 7/81, 127, 141, 12/30, 14/
6, 24/31, 60, 27/55, 28/4, 33/30, 32, 52, 55, 59, 40/25, 48/25, 49/11, 58/23, 68/1, 4
Grindja - 4/59
-Trheqja n grindje - 49/12, 68/11, 104/1
Gusli (pastrimi i trupit) - 4/43, 5/6

SURJA 1

EL-FTIHA

GJ
Gjuetija n det - 5/96
Gjumi - 39/42
Gjykimi - 5/54, 12/32, 14/22, 17/29, 39, 23/6, 37/142, 51/50, 54, 68/30,
70/30, 75/2
Gjynahu - 2/209, 286, 4/31, 6/120, 11/61, 23/118, 40/2, 3, 55, 48/15, 53/12, 57/28, 85/10

H
Habili dhe Kabili - 5/27-32
Hajdutria - 5/38, 12/73, 77
Hakmarrja - 2/194, 16/126, 22/60
Hallalli (risku i lejuar) - 2/168, 5/88, 8/69, 16/114, 116
Haramet (ndalesat) - 16/115
Harxhimi i kot - 7/31
Haruni (a.s.) - 4/163, 6/85, 7/121, 142, 150, 10/75, 19/53, 20/25-35,
64, 70, 90, 21/48, 23/45, 25/35, 26/14, 47, 37/113, 119
Haruti dhe Maruti - 2/102
Haxhi - 2/158, 189, 196-200, 203, 5/1, 2, 94, 96, 22/25, 27, 29
Hekuri - 57/25
Hidri (a.s.) - 18/60-72
Hidhrimi - 3/133, 134, 42/36, 37, 111/1-5
Hipokritt -2/8, 13, 20, 77, 3/167, 168, 177, 4/72-74, 81-83, 88, 89,
138, 146, 5/41, 52, 58, 7/175, 8/49, 9/43, 58, 61, 69, 73, 77, 80, 87, 94, 98,
101, 107, 110, 124-127, 24/47-50, 53, 31/1, 12-20, 24, 48, 60, 61, 38/6,
47/16, 20-24, 29, 30, 57/13-15, 58/14-18, 59/11-17, 63/1-8, 69, 73, 74/
31
Hipokrizia - 2/246, 264, 4/38, 8/84
Homoseksualt - 4/16, 7/80-82
Huaja, borxhliu - 2/280, 282, 283, 4/11, 12, 9/60, 88, 52/40, 56/66, 68/
46
Hud-hud (shpendi )- 27/20-29
Hudi (a.s.) - 7/65-72, 11/50-60, 26/123-140, 46/21, 25
Humbja e madhe - 3/139, 161, 165, 175, 195, 197

I
Iblisi (djalli) - shih: Shejtani
Ibrahimi (a.s.) - 2/124, 127, 130, 132, 133, 135, 136, 140, 258, 260, 3/
33, 65, 67, 68, 84, 95, 97, 4/54, 125, 163, 6/74, 75, 83, 161, 9/70, 114, 11/
69, 74-76, 12/6, 38, 14/35, 15/51, 16/120, 123, 19/41, 46, 58, 21/51, 60,
62, 69, 22/26, 43, 73, 26/69, 29/16, 30, 33/7, 37/83, 104, 109, 38/45, 42/
13, 43/26, 51/24, 53/37, 57/26, 60/4, 87/19

EL-FTIHA

SURJA 1

725

726

-Familja e Ibrahimit - 3/33, 4/54, 6/161

-Populli i Ibrahimit - 9/70, 22/44
Idrisi (a.s.) - 19/56, 57, 21/85, 86
Idhujt e popullit t Nuhut - 71/23
Iljasi (a.s.) - 6/85, 37/123, 129
Idhujtart - 4/50-52, 117, 5/60, 91-5, 6/71, 136-139, 7/37, 189, 190,
191-198, 10/17, 12/106-108, 14/28-30, 16/56, 75, 76, 86-88, 17/56-57,
18/102, 19/81, 82, 22/11, 13, 73, 25/3, 29/29, 68, 34/21, 35/13, 14, 36/74,
75, 53/19-25
Imitimi i verbr i t parve - 5/104, 7/28, 38, 9/30, 9/30, 65, 10/78, 21/
53, 31/21, 42/74, 43/22, 23
Inati - 3/118, 4/22, 5/14, 64, 91, 35/39, 40/10, 35, 60/4, 61/3, 93/3,
108/3
Intrigat - 2/11, 12, 27, 30, 60, 205, 220, 291, 3/118, 363, 5/32, 33,
64, 7/56, 74, 85, 86, 103, 127, 142, 8/73, 9/47, 10/40, 81, 91, 11/85,
116, 12/73, 13/25, 16/88, 92, 94, 17/4, 18/94, 21/22, 23/71, 26/152,
183, 29/30, 36, 30/41, 38/28, 40/26, 47/22, 89/12
Inxhili/Ungjilli - 3/3, 48, 65, 5/46, 47, 66, 68, 110, 7/157, 9/111, 19/
30, 48/29, 57/27
Isai (a.s.) - 2/84, 3/45, 60, 4/156-159, 171, 172, 5/17, 46, 72, 75, 109,
120, 9/30, 31, 111, 19/16, 34, 23/50, 43/57, 58-65, 57/26, 27, 61/6
Is-haku (a.s.) - 2/133, 136, 3/84, 4/163, 11/71, 12/6, 38, 14/39, 19/
40, 21/72, 29/22, 37/112
Islami - 2/11, 112, 127, 128, 135, 140, 141, 208, 221, 3/19, 67, 68, 84,
85, 118, 4/125, 5/3, 11/116-117, 21/92, 93, 22/73, 30/30, 39/22, 41/33,
42/13, 61/9, 98/5, 110/1, 3
-Islami dhe dorzimi - 2/155, 156, 3/26, 6/162, 163, 13/22, 18/23, 24,
Ismaili (a.s.) - 6/86, 87, 19/54, 55, 38/48
Izraeli (a.s.) - 19/58, 59
-Bijt e Izraelit - 2/47, 122, 5/12, 7/160, 10/93, 45/16, 17, 62/5-8

J
Jahjai (a.s.) - 3/38-41, 19/2-15, 21/89, 90,
Jakupi (a.s.) - 2/132, 133, 136, 140, 3/84, 93, 4/163, 6/84, 11/71, 19/
6, 49, 58
Jexhuxhi dhe Mexhuxhi - 18/94, 21/96
Jeta - 2/86, 96, 179, 204, 212, 3/14, 117, 175, 4/76, 94, 109, 6/32, 70,
130, 7/32, 51, 152, 9/38, 55, 10/7, 23, 24, 64, 88, 98, 11/25, 13/26, 34, 14/
3, 27, 16/97, 107, 17/75, 18/28, 45, 46, 104, 20/72, 97, 131, 23/33, 24/33,
25/3, 28/60, 61, 79, 29/25, 64, 30/7, 31/33, 33/28, 35/5, 39/26, 40/39,
51, 41/16, 31, 42/36, 43/32, 35, 45/35, 47/36, 53/29, 57/20
-Jeta e ksaj bote - 2/212, 3/14, 4/77, 6/62, 70, 10/7, 24, 11/16, 13/26, 14/
3, 16/107, 18/28, 45, 46, 20/129, 131, 26/60, 61, 28/60, 29/64, 30/7, 35/
6, 40/39, 42/34, 43/32, 46/20, 47/36, 57/20, 64/15, 42/20
SURJA 1

EL-FTIHA

Jetimt - 2/220, 4/2-6, 9, 101

-Pasuria e jetimave - 4/2, 5
Jobesimtart - 2/114, 161, 162, 170, 171, 210, 3/11, 106, 107, 116120, 149, 4/18, 39, 56, 170-176, 5/10, 36, 37, 47, 60-63, 73, 104, 6/1, 4, 5,
29, 30, 31, 33, 37, 39-47, 49, 57, 58, 109, 111, 7/40, 8/30-36, 38, 39, 50-57,
11/109, 13/31, 15/2, 3, 88, 16/33, 34, 18/52, 53, 20/128, 129, 134, 135,
22/72, 23/63-67, 24/57, 25/40, 55, 29/41-43, 52-55, 38/1, 47/4, 12, 18,
29, 30, 34, 52/35-47, 53/28, 54/3-11, 66/9, 70/36, 44, 73/10-13, 85/1720, 93/96, 109/1, 6
Junusi (a.s.) - 6/86, 87, 10/98, 21/87, 88, 37/139-148,
Jusufi (a.s.) - 12/3-104, 40/34

K
Kaderi - shih: Caktimi i Allahut
Kamata - 2/275-279, 3/130, 4/161
Kafsha e dheut - 27/82
Kafsht - 4/118, 119, 6/38, 142, 16/5-8, 66, 69, 79, 80, 22/28, 40/79,
80, 43/12, 13
Kalendari - 9/36
Kalliri - 2/261
Karuni - 28/76, 83
Kshillimi - 2/233, 3/159, 42/36-38
Kibla - 2/115, 142, 145, 148, 150, 10/87
Kisha - 22/40
Koprracia - 3/180, 4/37, 128, 9/34, 35, 17/29, 100, 25/67, 35/32-41, 57/
23, 24, 59/9, 64/16, 70/15-18, 47/36, 37, 38, 68/17-33, 69/34, 81/24, 89/
18, 91/10, 92/8-11, 104/4, 107/3,
Kozmografia - 2/129, 189, 10/5, 15/16, 17, 17/12, 21/33, 23/17, 36/
37, 40, 37/6, 7, 8, 67/5, 79/27, 28, 86/1, 3, 11
Krijimi dhe natyra - 16/68, 69
Krijimi i njeriut - 7/11, 12, 15/26, 28, 29, 38/71-74, 39/6, 40/67, 55/
14, 71/14-18, 76/1, 2, 77/20-23, 95/4-6
Krishtert (t) - 2/62, 111, 113, 116, 120, 135, 140, 3/55, 61, 67, 69,
73, 75, 5/14, 15, 17, 18, 47, 51, 69, 72, 73, 82, 85, 9/30, 31, 34, 10/69, 19/37,
43/65, 57/27
Kuajt 8/60, 100/1-6
Krijimi i gjithsis - 2/29, 6/101, 107, 52/52, 30/19, 32/7, 36/36, 39/
63, 40/62, 42/49, 43/12, 51/49, 54/49, 50, 57/1, 61/1, 62/1, 64/1, 81/
15, 18, 86/1, 3, 87/2, 91/1-8, 92/3, 95/1-3
Kryelartt - 4/36, 31/18
Kujdestari - 4/5, 6
Kurani - 2/185, 228, 4/182, 5/101, 6/19, 7/204, 9/111, 10/15, 37,
61, 12/2, 3, 13/31, 15/1, 87, 91, 16/98, 17/9, 41, 45, 46, 60, 78, 82, 88, 89,
106, 18/54, 20/2, 113, 114, 25/30, 32, 27/1, 6, 76, 92, 28/85, 30/58, 34/
EL-FTIHA

SURJA 1

727

31, 36/2, 69, 38/1, 39/27, 28, 41/3, 26, 44, 42/7, 43/3, 31, 46/29, 47/
24, 50/1, 45, 54/17, 22, 32, 40, 55/2, 56/77, 59/21, 72/1, 73/4, 20, 75/17, 18,
76/23, 84/21, 85/21
Kurbani - 2/195, 3/183, 5/2, 27, 95, 97, 22/28, 32, 33, 34, 36, 37, 108/1, 2
Kurejsht - 106/1-4
Kurora (martesa) - 2/102, 221, 228, 230, 232, 235, 4/3-5, 19, 22-26, 7/189,
190, 24/3, 32, 33, 30/21, 33/37, 60/10-12
Kursiu - 2/255
Kushtimi, zotimi - 2/270, 3/35, 19/26, 22/29, 76/7
Kurvria - 6/151, 7/28

728

Lajmet - 4/83, 33/60-62, 49/6

Lapsi - 68/1, 96/4
Largpamja, urtsia, maturia - 6/104, 7/203, 10/43, 12/108, 17/
102, 45/20, 50/8, 75/14
Lat-i - 53/19, 20
Lazdrimi - 7/33, 13/25, 10/22, 23
Leuhi Mahfdh (shkrim i ngritur dhe i mbrojtur prej Allahut) - 8/68, 10/
19, 11/40, 110, 13/39, 20/129, 21/101, 23/27, 36/7, 37/171, 41/45, 42/
14, 43/4, 50/4, 54/78, 57/22, 78/38, 80/13-16, 85/22, 92/10
Librat - 2/3, 4, 41, 78, 79, 136, 285, 3/84, 4/136, 13/36, 29/46, 47,
35/25, 57/26
Libra me vler - 2/78, 113, 121, 159, 3/73, 113, 114, 13/38, 29/46
Lidhja e fuqishme - 3/73, 9/14
Liria - 2/224, 228, 4/35, 114, 128, 8/1, 12, 47, 61, 69/10
Lopa - 2/67-73
Lukman-i (a.s.) - 31/12, 13, 16, 17
Lufta - 2/156-158, 168, 191-193, 200, 216, 4/71, 76, 77, 84, 90, 91, 8/49, 65,
66, 9/20, 24, 29, 38, 42, 39/10, 41/34, 35
-Ata q jan t liruar nga lufta - 24/61, 48/17
-Fitorja n luft - 3/13, 110, 111, 121, 128, 8/19, 42-45, 33/26, 27
-Keqtrajtimi n luft - 16/126
-Lufta e Hendekut - 33/9, 25, 85/4, 8
-Lufta e Hunejnit - 9/25, 26
-Lufta me fisin Beni Mustalik - 63/8
-Lufta e Uhudit - 3/120-122, 140, 144, 155, 157, 162, 165, 166, 168, 172
-Ikja nga lufta - 8/15, 16
-Mirkuptimi n luft - 3/139, 197
-Msimet e lufts - 4/95, 100, 8/74, 75, 9/122, 48/17
-Mrekullit e lufts - 8/5-12, 9/25-27
-Muajt e ndaluar - 9/1-5, 36, 38, 2/194, 217, 5/2, 97
-Namazi n luft - 4/101-103

SURJA 1

EL-FTIHA

-Prgatitja pr luft - 4/95, 100, 8/74, 75, 9/122, 48/17

-Rregullat e lufts - 4/71, 94, 104, 8/15-18, 58, 61-64, 67, 68, 5/33, 34,
16/92, 94
-Robrit e lufts - 8/67, 68, 70, 71
-Shkatrrimet n luft - 4/72, 73, 88-91, 9/38, 57, 81, 84, 86, 89, 91, 96, 33/921
Luti (a.s.) - 6/86, 7/80-84, 11/77-83, 15/57-77, 21/74-75, 22/42, 44,
27/54-58, 29/26, 28, 35, 26/160, 175, 37/133-138, 50/13, 14, 54/33-39
Lutjet - 1/1-7, 2/186, 201, 202, 255, 286, 3/8, 26, 27, 191-194, 7/55,
56, 17/80, 81, 23/118, 26/83-89

LL
Llogaria - 6/30, 21/1, 47, 37/24, 38/16, 53, 69/18, 78/27, 84/8, 14,
15, 88/26, 99/6-8

M
Magjija - 2/102, 103, 7/10-126, 10/2, 7, 76-81, 5/110, 6/7, 11/7, 15/15,
17/47, 101, 20/57, 58, 63, 66, 69-73, 21/3, 25/8, 26/34, 41, 46, 49, 153,
185, 27/13, 28/36, 34/43, 37/15, 38/40, 40/24, 89, 42/31-52, 43/30, 49,
46/7, 51/39, 52, 52/15, 54/2, 61/6, 74/24, 113/1-4
Mallkimi - 2/88, 89, 159, 161, 3/61, 87, 4/46, 47, 52, 93, 218, 5/13, 60,
64, 4/38, 44, 9/68, 11/18, 60, 99, 13/25, 15/35, 24/7, 28/42, 29/25, 33/
57, 61-64, 40/52, 47/23, 48/16
-Mallkimi i djallit - 2/34, 41/117-119, 7/11, 12, 18, 15/28-36, 40/42, 38/
71-85
Marrveshja - 2/235, 237, 282, 4/33, 5/1, 89
-Marrveshja e Hudejbijs - 60/12, 48/1, 24
Martesa - 2/129, 221, 230, 232, 235, 237, 4/3, 6, 19, 22, 25, 34, 35,
127-129, 5/5, 23/27, 24/3, 32, 33, 60, 33/30, 37, 49, 50, 52, 53, 60/10
-Gruaja dhe ata me t cilt nuk lejohet martesa - 33/55
-Marrdhnia bashkshortore - 4/128, 129
-Ata me t cilt ndalohet martesa - 4/23, 24
-Pajtimi mes bashkshortve - 4/35
Meshkujt - 2/28, 29, 30-33, 213, 6/98, 7/ 29, 189, 9/1-11, 10/19, 15/
21, 26, 27, 29-35, 16/4 18, 65, 67, 78, 80, 81, 17/11, 67-70, 81, 18/54, 20/
123, 22/5, 11, 23/12-14, 27/62, 30/41, 54, 31/20, 29, 32/7-9, 33/72, 35/
11, 12, 13, 15, 27, 28, 36/77, 38/71-74, 39/6, 49, 40/64, 67, 42/48, 45/12,
13, 49/13, 70/19-21, 76/1-4, 78/8, 16, 79/27, 80/17-22, 86/5-10, 89/15, 16,
29, 95/1-8, 100/6, 7,
Mashtrimi - 83/1-3, -6/32, 29/64, 47/36, 35/5, 57/20
Matja e drejt - 6/152, 7/85, 11/84, 85, 26/182, 55/8, 9
Mbshtetje - 3/159, 4/81, 5/11, 8/61, 9/51, 129, 10/85, 11/56, 25/
58, 75, 26/216, 217, 27/79, 33/3, 48, 39/36, 38, 58/110, 64/13, 65/3, 73/9
EL-FTIHA

SURJA 1

729

730

Mbulesa e femrave (hixhabi) - 24/30, 31, 60, 33/32, 33, 53, 55, 59
Mburrja - 4/36, 172, 173, 16/23-29, 17/38, 32/15, 39, 60, 72, 40/76, 35
-Mburrja n mirsi - 2/262, 264, 12/92, 26/22, 41/8, 49/17, 68/3, 74/6, 84/
25, 95/6
Medina - 33/60
Medjeni - 7/85, 9/70, 28/22
Meka - 9/40, 29/67. 90/5, 95/3
Menasik (ceremonit fetare n haxh) - 22/28, 34, 67
Menat - 53/19, 20
Mendja - 2/44, 73, 75, 76, 164, 170, 171, 179, 242, 269, 3/65, 100, 118, 5/
58, 103, 6/32, 151, 7/169, 8/22, 10/16, 92, 100, 11/51, 12/109, 111, 13/
4, 19, 14/52, 16/12, 67, 20/53, 128, 21/10, 67, 22/46, 23/80, 24/58, 59, 61,
25/44, 26/28, 28/60, 29/35, 43, 63, 38/29, 43, 39/9, 18, 43, 40/54, 67, 57/17,
65/10, 89/5
Mendjemadhsia - 2/34, 87, 3/24, 136, 4/36, 120, 172, 173, 5/82, 6/
70, 93, 112, 130, 7/13, 22, 36, 40, 48, 75, 76, 88, 133, 146, 206, 51, 8/49,
17/64, 31/33, 33/12, 35/5, 40, 40/4, 45/35, 57/14, 20, 67/20, 28/78, 82/
6, 9/25, 10/75, 11/10, 14/21, 16/22, 23, 29, 46, 21/19, 23/46, 67, 24/11,
25/21, 28/39, 31/7, 18, 32/15, 34/31, 32, 33, 35/43, 37/35, 38/74, 75,
39/56, 60, 62, 40/27, 35, 47, 48, 57, 60, 76, 41/15, 38, 45/8, 31, 46/10, 20,
57/23, 63/5, 71/7, 74/23, 102/1-5
Menstruacionet - 2/222
Merjemja - 3/33-37, 42, 47, 4/156, 19/16-34, 21/91, 66/12
Merve - 2/158
Mndesha - 2/233
Mrgimi - 2/84, 85, 60/8, 9
Msimet e djallit pr t vjedhur fshehtsit - 15/17, 37/7, 11, 67/5,
72/8-10
Msimi i dituris - 2/129, 151, 269, 159, 174, 4/113, 5/110, 6/119,
9/122, 16/43, 21/7, 33/34, 35/19, 22, 39/9, 10, 80/2-4, 96/4
Mshira - 19/13, 90/12-17
Miku, dashamiri - 2/254, 3/28, 118, 4/25, 125, 139, 140-144, 5/5,
51, 57, 82, 9/16, 14/31, 16/100, 17/73, 25/28, 29, 26/101, 40/18, 41/34,
35, 36, 43/67, 60/1, 7-9, 13, 69/55, 70/10, 27/62, 32/16, 40/60, 60/4, 5, 74/
43
Miku, kushriri, fisi - 2/27, 83, 177, 180, 215, 4/7, 8, 11, 33, 36, 135,
5/106, 6/152, 8/41, 9/113, 13/25, 16/90, 17/26, 24/22, 26/214, 30/38,
33/6, 35/18, 42/33, 47/22, 59/7, 60/3, 69/35, 90/15
Mikaili - 2/98
Mina - 2/203
Mirkuptimi - 2/109, 4/4, 5/13, 15/85, 24/22, 43/5, 89, 64/14
Mirsia, falja - 2/36, 114, 15, 17, 134, 5/32, 16/90, 33/58, 49/11-12,
70/24, 25, 74/44, 89/26-20, 90/12-17, 92/17-21, 107/1-3, 108/3
-Mirsia dhe dnimi jan t prkohshme - 2/80, 81, 3/24, 33/64, 65, 41/28, 29,

SURJA 1

EL-FTIHA

43/75-78, 6/128, 11/106-108, 31/8, 9

Mobilizimi i Tebukut - 9/38, 39, 81, 83, 90-96, 102, 117, 118, 57/7
Modestia - 24/30, 35/63, 31/18
Mohimi i begative - 8/55, 10/12, 22, 23, 11/9, 10, 16/53-55, 17/67,
83, 29/65, 30/33, 34, 51, 31/32, 39/7, 8, 49, 50, 41/49-51
Morali - 2/129, 151, 172, 232, 3/77, 164, 4/49, 8/53, 9/103, 18/19, 74, 19/
19, 20/76, 24/21, 28, 30, 26/137, 35/18, 62/2, 68/4, 79/12, 80/3, 7, 87/14,
91/9, 92/18, 96/6, 7
-Morali i keq - 2/65, 66, 85, 3/137, 4/123, 5/100, 6/135, 10/27, 20/
124-126, 30/10, 32/21, 39/26
Mosmarrveshja n rrethin e vet - 2/227, 4/35, 128, 130, 39/29
Mrekullit - 2/243, 6/35, 37, 10/20, 12/105, 13/7, 27, 31, 38, 17/1, 59,
60, 20/133, 21/16, 17, 29/50-52, 32/15, 33/9, 40/35, 42/35
Muhaxhirt - 2/217, 3/95, 4/97, 99, 8/26, 71, 74, 75, 9/100, 117, 118,
16/41, 110, 22/58, 24/22, 29/57, 60, 59/8
Musai (a.s.) - 2/51, 53/55, 60, 61, 67, 87, 92, 108, 136, 246, 248, 3/
84, 4/153, 164, 5/20, 22, 24, 6/84, 91, 154, 7/103, 104, 115, 117, 122, 127,
128, 131, 134, 138, 142, 143, 144, 148, 150, 154, 155, 159, 160, 10/75, 77,
80, 81, 83, 84, 87, 88, 11/17, 96, 110, 14/5, 6, 8, 17/2, 101, 18/60, 66, 19/
51, 20/9, 11, 17, 19, 36, 40, 49, 57, 61, 65, 67, 70, 77, 83, 86, 88, 91, 21/48,
22/44, 23/45, 49, 25/35, 26/10, 43, 45, 48, 52, 61, 63, 65, 27/7, 9, 10, 28/
3, 7, 10, 15, 18, 19, 20, 28/30, 31, 36, 37, 38, 43, 44, 48, 76, 29/39, 32/23,
33/7, 69, 37/114, 120, 40/23, 26, 27, 37, 53, 41/45, 42/13, 43/47, 46/12, 30,
51/38, 53/36, 61/5, 79/15, 87/19
Myslimant -28/52, 53, 41/33, 48/29
Mushrikt - shih: Pagant
Muzdelife - 2/198

N
Namazi - 2/37, 43, 45, 46, 115, 142, 143, 144, 148, 177, 186, 238, 239,
255, 286, 4/45, 101, 102, 5/6, 7/55, 205, 8/3, 11/114, 14/31, 17/78, 79,
110, 20/7, 130, 132, 22/34, 35, 41, 25/62-64, 29/45, 31/4, 5, 32/15, 16,
33/41, 42, 50/39, 40, 51/15-18, 70/22, 23, 34, 76/25, 26, 102/4-6
-Namazi i bajramit - 87/14, 108/2
-Namazi i mesm (iqindia) - 2/232
-Namazi i nats - 17/79
-Namazi i xhenazes - 9/84
-Namazi i xhumas - 62/9, 11
-Namazi me frik - 4/101, 102
Nata e Kadrit - 24/3-6, 89/4, 97/1-5
Nderi - 35/10, 4/139, 10/65
Ndrmjetsimi - 3/255, 4/85, 10/3, 19/85, 20/109, 21/28, 34/23, 40/
18, 43/86, 82/19
Ndshkimi, dnimi - 4/15, 16, 5/33, 34, 38, 39
EL-FTIHA

SURJA 1

731

Ndihma e Allahut n luft - 2/134, 125, 8/9-13, 43, 9/26, 33/9, 25

Nefsi (epshi) - 12/53, 75/2, 78/38, 89/27, 28, 91/7, 8, 10
Nnmimi - 43/54
-Nnmimi me an t syrit apo t vetullave - 49/11, 104/1-2
Ngrnia dhe ushqimi - 2/168, 172, 173, 3/93, 94, 4/160, 5/1, 3, 4, 5,
87, 88, 93, 96, 118, 119, 121, 140, 142-146, 150, 10/59, 16/66, 67, 114, 115,
22/28, 30
Nijeti (qllimi) - 2/225
Nuhu (a.s.) - 3/33, 4/163, 6/84, 7/59-64, 10/71, 73, 11/25-34, 36-49,
21/76, 77, 23/23-31, 25/37, 26/105-122, 29/14, 15, 37, 71, 83, 40/5-6, 54/916, 71/1-28

O
Oratoria - 6/112, 55/1-4
Ortaku - 38/21-24, 24/61

P
732

Padituria - 2/67, 273, 3/154, 4/17, 5/50, 6/35, 54, 111, 7/138, 199, 11/
29, 46, 12/33, 89, 16/119, 23/54, 63, 25/63, 26/55, 28/55, 33/33, 72, 39/
64, 46/23, 48/26, 49/6, 51/11, 58/22, 66/12, 70/4, 78/38, 81/19, 21,
97/4
Padrejtsit - 4/148, 42/40, 51/59
Pagant - 2/217, 4/50-52, 117, 5/60, 6/71, 136-139, 7/189, 9/1-5, 113,
114, 10/17, 12/106-108, 14/28, 29, 30, 16/56, 75, 76, 85-88, 17/56, 57,
18/102, 19/81, 82, 22/12, 13, 73, 25/3, 29/25, 68, 34/21, 35/13, 14, 40,
36/74, 75, 53/19-25
Pajtimi - 49/9, 10
-Pajtimi i njerzve - 49/9, 10
Pandehja - 6/116, 10/36, 49/12
Pastrtia - 5/6, 8/11, 74/4
Paqja - 2/208, 224, 228, 4/35, 90, 91, 114, 128, 8/1, 12, 47, 61, 16/28,
87, 39/29, 47/35, 49/10
Pasuria:
-Fitimi i pasuris - 2/29, 8/1. 41, 9/111, 10/55, 56, 24/29
-Pasuria dhe fmijt si sprov - 2/155, 156, 214, 3/186, 8/28, 47/31, 64/13-15
-T pasurit - 34/34-37, 43/23
Pendimi - 2/160, 3/86-90, 135, 136, 4/17, 18, 26, 110, 5/39, 40, 7/135,
9/104, 112, 11/3-5 17/25, 19/60, 25/70, 71, 39/54-59, 43/25, 66/8, 85/10
Pengu - 2/283, 284
Prarja n luft - 16/126
Pema zekkm - 37/62, 66, 44/43, 56/53
Prgatitja e ushtris - 80/60
Prgjegjsia - 2/123, 281, 3/182, 4/111, 112, 123, 6/160, 9/115, 17/
SURJA 1

EL-FTIHA

15, 34, 36, 84, 18/29, 57, 22/10, 76, 25/16, 28/47, 30/41, 44, 31/33, 30/15,
33/18, 37/24, 39/7, 42/15, 30, 45/15, 22, 46/19, 52/16, 21, 53/31, 62/7, 66/
7, 74/38, 99/7, 8
-Prgjegjsia i fmijs - 3/118, 4/33, 144, 5/51, 55-58, 9/71, 33/6, 60/1, 7-9
-Prgjegjsia personale - 5/105, 6/31, 104, 164, 10/108, 16/25, 17/15, 27/
74, 75, 34/25, 50, 52, 35/18, 39/7, 48/4, 5, 53/38, 81/14
Prfaqsuesit - 2/26, 14/25, 25/33, 39/27
Prkrahja - 5/2, 8/73, 9/71
Prpjekja - 2/90, 6/164, 16/125, 17/53, 18/54, 23/57-59, 29/46
Prqeshja, tallja - 49/11, 104/1
Prshndetja -10/9, 10, 13/24, 19/62, 21/102, 56/26, 6/127, 8/61,
25/63, 33/44, 39/73
Pijet - 2/219, 5/90, 91, 47/1
Pjekuria, morali i lart - 2/237, 219, 16/126, 28/54
Pleqria - 16/70
Pllakat (e Teuratit) - 7/145, 150, 154
Poett - poezia - 26/221-227, 36/69, 37/35, 36
Populli i Hixhrs (fisi Themud) - 15/80
Populli i Hudit (fisi d) - 11/89
Populli i librit - 2/105, 109, 3/64, 65, 69, 70, 71, 72, 75, 98, 99, 110,
113, 199, 4/123, 153, 159, 171, 5/15, 19, 47, 59, 65, 68, 77, 28/12, 29/46,
33/26, 57/29, 59/2, 11, 98/1, 6
Populli i Lutit - 11/70, 74, 83, 26/160, 38/13
Populli i Medjenit - 11/84, 95, 20/40, 22/44, 28/45
Populli i Nuhut - 9/70, 11/89, 13/9, 25/37, 50/12, 51/46, 53/52, 53, 54/90
Populli i Ressit - 25/38, 50/14
Populli i Tubas - 44/37, 50/14
Popujt - 2/158, 213, 7/34, 10/19, 47, 49
Popujt e adhurimit t statujave - 26/176, 38/3, 50/14
Pranimi i amanetit nga ana e njeriut - 33/72
Premtimi - 2/27, 40, 63, 80, 83, 84, 93, 100, 124, 177, 3/76, 77, 81,
183, 187, 4/21, 90, 5/1, 7, 12-14, 70, 7/102, 134, 169, 8/72, 74, 75, 13/20,
25, 16/91, 95, 17/34, 19/78, 87, 23/8-9, 43/49, 48/10
Priftrinjt - 5/63, 82, 9/34, 32/24
-Jeta priftrore - 9/31, 34, 57/27, 5/82, 24/36-38
Prindrit - 2/237, 4/5, 125
Profett - 2/87, 98, 285, 3/144, 179, 183-184, 194, 4/136, 150, 152,
164-165, 171, 5/12, 19, 32, 75, 109, 6/10, 34, 61, 124, 130, 7/35, 37, 43, 53,
101, 9/70, 10/13, 21, 74, 103, 11/59, 69, 77, 81, 120, 12/110, 13/32, 38,
14/9-11, 13, 44, 47, 16/35, 17/77, 18/106, 21/41, 22/75, 23/44, 51, 25/
37, 29/31, 33, 30/9, 47, 34/45, 35/1, 4, 25, 38/14, 39/71, 40/22, 50, 51, 70,
78, 83, 41/14, 43, 43/45, 80, 46/9, 35, 50/15, 57/19, 21, 25, 27, 58/21, 59/
6, 65/8, 77/11
-Profett e rrejshm - 6/93

EL-FTIHA

SURJA 1

733

734

Profeti Muhamed (a.s.):

-Karakteristikat e Profetit - 5/11, 8/1, 5-8, 30, 41, 9/40, 61, 15/87-99, 17/
1, 90-96, 22/15, 52, 53, 24/11-16, 63, 25/52, 27/79-81, 33/6, 28-34, 38,
39, 50-53, 56, 59, 60-62, 40/77, 78, 48/28, 29, 49/1-5, 59/6, 7, 66/1-5, 73/
1-9, 20
-Personaliteti i Profetit - 2/146, 3/31, 32, 132, 152, 4/41, 59, 64, 65, 69, 80,
81, 113, 5/49, 50, 6/104, 105, 107, 7/157, 188, 9/58, 59, 61, 62, 63, 128, 10/
94, 95, 15/6-8, 17/47, 48, 73-77, 18/6, 28, 21/36, 41-43, 45, 46, 22/42, 43, 24/
51-56, 63, 25/41-44, 77, 26/215, 216, 28/44-47, 29/48, 32/3, 33/33, 36,
57, 69, 71, 37/35-39, 41/6, 42/15, 46/35, 47/33, 48/10, 17, 52/31, 48, 57/
28, 58/5, 8, 9, 20, 21, 59/7, 60/12, 62/2, 64/12, 68/1-7, 51, 72/18-24, 80/
20, 46, 88/21, 22, 111/1-5
-Misioni i Profetit (a.s.) - 2/119, 252, 3/62, 79, 144, 159, 4/105, 106, 5/67,
99 6/14, 19, 48, 7/158, 11/2, 13/7, 16/64, 89, 17/54, 18/110, 21/107,
22/49, 25/56, 27/91-93, 33/40, 45-47, 34/28, 35/24, 36/2-6, 69, 70,
38/65-70, 42/6, 46/9, 48/8, 9, 94/1-8
-Shprngulja e Profetit - 47/13
-Vendim i fuqishm i Profecis - 2/120, 3/61, 63, 183, 184, 4/78, 79, 163,
166, 5/19, 6/8-11, 20, 26, 35, 66, 67, 90, 7/184, 185, 187, 9/129, 10/2, 15, 16,
41-43, 104, 11/12-14, 35, 13/27, 36, 40, 43, 21/3, 4, 5, 16, 17, 16/82, 103,
17/46, 47, 22/49, 23/72, 25/7-10, 57, 29/18, 30/52, 53, 33/48, 34/42, 35/
22, 23, 25, 26, 38/86, 42/2, 7, 24, 48, 52, 53, 43/88, 89, 52/29, 31, 53/1-18,
61/6, 68/46-50
Propozimi - 2/286, 22/83, 63/33, 72, 65/7
Puna - 53/34, 40, 41, 94/7
Puna dhe msimi - 28/77, 53/39-41, 76/22

Q
Qabeja - 2/125, 3/96, 97, 5/97, 22/26
Qeveritart - 4/58
Qllim i ekzistimit - 51/56
Qllimi i krijimit - 51/56
Qndrimi, vendosmria - 2/249, 8/46, 39/10, 41/34, 35

R-Rr
Ramazani - 2/185
Ringjallja - 2/28, 73, 259, 260, 3/106, 107, 6/30, 36, 94, 7/57, 13/60, 16/
38, 39, 17/50-52, 104, 18/21, 52, 100, 19/70, 20/102
Riparimi i faltores - 9/18
Robria - 2/221, 4/24, 25, 36, 5/89, 9/60, 16/71, 23/1, 6, 24/33, 33/50, 47/
4, 58/3, 4, 70/30, 35
Robrit - 8/67-71, 2/85, 4/24, 9/18, 47/4
-Bashkshortet robresha - 4/25, 36, 92, 5/89, 90/60, 16/71, 98, 23/5, 24/
32, 33, 58/3, 70/29, 90/11, 12, 13
SURJA 1

EL-FTIHA

-Robrit e lufts - 8/67-71

Romakt - 30/2, 3, 4
Rregullat e hyrjes n shtpi - 24/27, 28
Rrobat e veshjes - 7/26, 27, 31, 32

S
Sabati (ndalesat n ditn e shtun pr hebrenjt) - 2/65, 4/47, 7/163, 16/
124
Sabri (durimi) - 2/45, 153, 155-157, 177, 3/15-17, 200, 16/126-128,
20/130, 22/34, 35, 28/54, 79, 80, 29/58, 59, 31/17, 40/55, 50/39, 73/10, 76/
24, 90/17, 103/1-3
Sadakaja (lmosha) - 2/83, 177, 261-268, 3/15, 17, 4/36, 114, 5/32, 33/58,
49/11, 12, 70/24, 25, 74/44, 89/16-20, 90/12-17, 92/17-21, 107/1-3, 108/3
-Lmosha pr afrimin e zemrave drejt Islamit q jepej n fillimet e tij - 9/60
-Sadakaja e fitrit - 87/14
Safa - 2/158
Salihu (a.s.) - 7/73, 79, 11/61, 68, 26/141-159, 27/45-53, 54/23, 31, 91/11-15
Samiriu - 20/87
Sidret-ul Munteha (pema n qiellin e shtat) - 53/14, 16
Sinqeriteti - 1/6, 2/142, 213, 3/51, 101, 4/67, 175, 5/16, 6/39, 78,
126, 153, 161, 7/16, 9/7, 10/25, 89, 11/56, 112, 15/41, 16/76, 121, 17/35,
19/36, 22/54, 67, 23/73, 24/46, 26/182, 33/70, 36/4, 37/118, 38/16, 41/3032, 42/15, 52, 43/43, 61, 64, 46/13, 30, 48/2, 20, 67/22, 72/16, 81/28, 92/
12
Sixhxhini - 83/8
Sofra - 5/112-115
Spiunimi - 49/12, 60/10
Sprovimi - 29/2, 3, 39/49, 64/6, 15
Statujat - 34/13
Sulejmani (a.s.) - 2/102, 4/163, 6/84, 21/81, 82, 27/15, 44, 34/1214, 15, 21, 38/30-40
Suri (briri q njofton ardhjen e kiametit dhe ringjalljen) - 6/73, 20/102,
36/51, 39/68, 79, 81, 27/15, 16, 19, 27, 38

SH
Shakaja, tallja - 57/16
Sharja - 4/94
Sheba (mbretresha e Shebs) - 27/29, 34, 42, 43
Shehidt (dshmort) - 2/154, 3/169, 4/69
Shejtant (djajt) - 2/102, 4/118, 119, 120, 7/12-18, 15/15-18, 16/98100, 17/27, 53, 18/50, 51, 19/68-72, 25/29, 35/6, 36/60, 62, 37/6-10,
41/25, 43/37-39, 58/10, 59/15, 16, 67/5.
Shikimi i keq - 68/51
EL-FTIHA

SURJA 1

735

736

Shkruesi - 2/79, 282, 283

Shkatrrimi, prishja - 2/27, 60, 5/33, 64, 7/56, 74, 85, 26/151, 152, 47/22
Shkurorzimi - 2/225, 227, 228, 233, 236, 237, 241, 242, 4/19, 20, 21,
35, 180, 33/28, 29, 49, 52, 65/1-7, 58/3, 4, 66/5
-Pritja e kohs s gruas - 2/228, 231/234, 240, 65/1-7
-Shkurorzimi i gruas - 68/1-3
Shpagimi - 2/178, 179, 5/44, 16/126
Shpallja - 2/2, 4, 97, 118, 213, 4/163, 165, 6/7-9, 91, 93, 10/47, 12/109,
13/7, 38, 17/2, 21, 95, 31/27, 40/70, 42/51, 92/14-16
Shpendt Ebabil - 110/1-5
Shprngulja e Profetit (a.s.) - 47/13
Shptimi i zemrs - 33/70, 71
Shpifja - 4/122, 24/4, 5, 18-20, 23-25, 49/6, 11-16, 60, 68/10-16,
104/1
Shpirti - 3/145, 185, 6/70, 7/28, 17/85, 21/35, 29/57, 31/34, 32/9, 69/
8, 25, 27, 82/1-5, 91/1-10
Shpresa dhe humbja e saj - 12/87, 15/55, 56, 30/36, 37, 39/53
Shteti - 2/30, 4/59, 83, 6/165, 10/14, 20/29, 24/55, 62, 27/32, 34, 37, 62,
28/34, 35/39, 38/26, 39/75, 40/26, 28, 42/38, 59/7, 60/12, 64/16
Shtrembrimi i prirjeve seksuale - 26/165-175, 27/54, 55, 29/2934
Shuajibi (a.s.) - 7/85-93, 11/84-95, 26/176-191, 29/36, 37
Shukri - shih: Falnderimi

T
Taguti (do gj q adhurohet n vend t Allahut) - 2/256, 257, 4/51, 60,
76, 5/60, 16/36, 39/17
Tekua-ja - 2/177, 189, 5/87, 7/126, 9/17, 18, 107, 109, 25/72-76, 28/55-83,
30/30, 33/35, 39/33, 34, 70/15-35, 98/5
Taluti - 2/247
Talljet - 49/11
Tejemumi - 4/43, 5/6
Teurati - 3/3, 4, 48, 65, 93, 5/43, 44, 46, 110, 6/157, 9/111, 21/105, 40/
54, 46/12, 61/6, 62/5
Tradhtia - 2/187, 4/105-107, 5/13, 8/27, 58, 71, 12/52, 22/38, 40/19, 66/
10
Trashgimia - 2/180-182, 4/9, 11, 12, 5/106, 107
Trashgimtart - 2/180.182, 233, 240, 4/7, 12, 19, 33, 176, 5/106,
108, 8/72, 75, 240,
Tregtia - 2/198, 4/29, 62/10, 11, 83/1-3
Tufani - 6/6, 69/11, 12
Turi -2/63, 98, 4/154, 19/52, 20/80, 23/20, 28/44, 46, 52/1, 95/2
Tuva - 20/12, 79/16

SURJA 1

EL-FTIHA

TH
Thirrja n rrug t Allahut - 2/139, 258, 3/20, 61, 66, 4/107, 109, 6/
2, 25, 7/103, 171, 8/34, 37, 16/125, 17/53, 21/51, 73, 22/3, 8, 9, 26/69, 89,
29/46, 31/20, 40/35, 58/1
Thjeshtsia - 38/12, 89/10

XH
Xhaluti - 2/249
Xhamia Aksa - 17/1
Xhamija e Shenjt (Qabja) - 2/14, 125, 149, 158, 191, 196, 5/2, 96, 97, 8/34,
35, 9/7, 19, 17/1, 22/25, 26, 29, 33, 105/1
Xhebraili (a.s) - 2/87, 97/99, 253, 4/171, 5/110, 16/2, 102, 16/85, 19/17,
19, 21/91, 26/193, 40/15, 42, 52, 53/5, 6
Xhelozia - 2/109, 4/54, 48/15, 113/5
Xhehenemi - 2/23, 24, 3/12, 106, 4/56, 6/36, 38, 41, 8/36, 37, 9/34,
35, 14/16, 17, 15/43, 44, 20/127, 21/98, 100, 22/19, 22, 25/11, 14, 32/
20, 35/36, 37, 37/60, 70, 39/24, 25, 47, 48, 40/70, 76, 44/43, 50, 52/11,
16, 55/37, 39, 41, 43, 44, 56/41, 56, 66/6, 7, 67/8-11, 76/4, 78/21, 30, 74/
26, 37, 88/1-7, 104/1-9
Xheneti - 2/25, 3/15, 5/85, 7/42-53, 8/4, 14, 23, 9/72, 10/9, 10, 13/2025, 15/45-50, 16/30-32, 18/31, 19/63-65, 21/101-103, 22/14, 23, 24, 23/
8-11, 25/15, 16, 24, 29/58, 30/15, 31/8, 9, 35, 36/55-58, 37/40-61, 38/49-55,
39/20, 73-74, 41/30-32, 43/69-73, 44/54-57, 47/14-16, 50/31-35, 52/17,
28, 54/54, 55, 55/46, 78, 56/1, 40, 76/5, 22, 78/31-38, 83/23, 36, 85/11,
88/2, 8, 16
Xhihadi - 2/190, 194, 216, 218, 246, 3/146-148, 157, 195, 200, 4/71,
74-77, 84, 89, 95, 101-104, 8/15, 16, 39, 42, 45, 60-67, 9/12, 14, 16, 19, 20,
24-29, 38-42, 46, 47, 53, 73, 82, 86, 89, 91, 123, 22/39, 40, 78, 25/52, 29/69,
47/4, 7, 20, 35, 48/16, 17, 22, 25, 49/9, 60/8-11, 61/2, 3, 4, 11, 66/9, 73/
20
Xhindet - 6/100, 128, 7/38, 11/119, 15/27, 37/158-166, 27/17, 39,
34/12, 14, 38/37, 38, 41/25, 46/18, 29, 30, 51/56, 55/15, 33, 35-39, 41, 72/1-7,
114/1-6
Xhudi (Mali) - 11/44

U
Uahji- shih: Shpallja
Udhtart - 2/177, 8/41, 9/60, 17/24
Udhzimi pr trashgimi - 4/2, 12, 4/176
Umra - 2/158, 195
Urdhrimi i s mirs dhe ndalimi i s keqes - 3/104, 110, 114, 5/79, 7/
157, 199, 9/71, 127, 22/41, 31/17

EL-FTIHA

SURJA 1

737

-Respektimi i urdhrit - 4/59

Urtsia (t kuptuarit e Kuranit) - 2/269
Ushqimet e ndaluara - 5/3
Uzeiri - 9/30
Uzza - 53/19, 20

Y
Yjet - 16/16, 21/33, 36/40
-Yjet q bien - 15/17-18, 37/10, 67/5, 72/8-9

738

Varfria, t varfrit - 2/177, 184, 215, 221, 235, 236, 271, 273, 3/181, 4/6, 8,
36, 135, 5/89, 95, 6/151, 8/4, 9/28, 41, 60, 17/26, 31, 18/79, 22/28, 36, 24/22,
32, 28/24, 30/38, 35/15, 47/38, 51/19, 56/67, 59/7-9, 68/24, 27, 69/34, 70/25,
74/44, 89/18, 90/16, 93/8, 10, 107/3
Vdekja - 3/143, 4/78, 21/34, 35, 62/8, 67/2, 69/8
Vendet e shenjta t haxhit - 2/198
Veprat :
-Dituria pa vepra - 62/5
-Librat e veprave - 4/13, 14, 17/13, 21/47, 38/16, 39/69, 45/28, 56/8, 74/
52, 78/29, 40, 81/10, 83/7-9, 84/7-15.
-Peshorja e veprave - 7/8, 9, 21/47, 23/102, 103, 101/6-9
Vera - 2/15, 219, 5/90, 91, 47/15
Vetvrasja - 2/85, 4/29
Veshja e grave - 24/31
Veziri - 28/6, 38, 29/39, 40/23, 24, 36
Virtytet - 4/25, 5/5, 23/1, 5, 24/30, 70/29, 35
Vllazrimi - 2/83, 3/103, 4/25, 49/10, 13, 5/32

Z
Zbukurimi - 7/32
Zgjedhja e fatit - 2/90, 4/111, 5/105, 6/70, 10/44, 108, 109, 11/21, 101, 13/11,
17/15-17, 84, 18/29, 58, 59, 23/62, 29/3, 35/18, 40/9, 41/46, 42/20, 45/15, 21, 22,
46/19, 53/31, 38-41, 67/1, 2, 74/38, 55, 56, 76/29-31, 81/29, 90/10, 91/7, 10, 92/12,
13
Zgjedhja e njeriut - 17/70
Zebanit - 44/47-50, 66/6, 74/31, 78/21, 96/18
Zeburi - 4/163, 17/55, 21/105
Zekeria - 3/37, 6/85, 19/2-10, 21/89
Zelli - 2/78, 120, 145, 4/135, 5/48, 49, 70, 77, 6/66, 71, 119, 150, 7/176,
13/37, 14/37, 43, 18/28, 20/16, 23/71, 25/43, 28/50, 30/29, 38/26, 42/15,
45/18, 23, 47/14, 16, 53/3, 23, 53, 54/3, 79/40

SURJA 1

EL-FTIHA

Zemra - 7/43, 10/57, 13/27, 28, 23/78, 32/9, 33/4

Zemrimi - 3/119, 134, 9/15, 120, 22/15, 48/29
Zejdi - Zejnepi - 33/5, 37, 69
Zeqati - 2/43, 110, 177, 215, 254, 263, 264, 267, 273, 3/92, 134, 4/38, 7/
156, 8/3, 9/60, 67, 79, 80, 99, 13/22, 23, 14/31, 17/28, 22/34, 35, 41, 23/1-4,
31/2-4, 32/16, 35/67, 51/19, 57/7, 12, 13, 18, 58/12, 13, 59/30, 33, 63/10, 11,
64/16-18, 70/24, 25, 93/10, 11, 107/7
-Vendet ku jepet zeqati - 9/60
Zinaja (imoraliteti) - 4/15, 25, 17/32, 24/2-10, 25/68, 69, 33/30, 65/1
Zotrimi - 4/35, 65, 5/41
Zuhdi - 2/207, 4/66-68, 22/34, 61/10-13

739

EL-FTIHA

SURJA 1

TABELA E SUREVE

740

1 - EL-FTIHA
2 - EL-BEKARE
3 - L IMRN
4 - EN-NIS
5 - EL-MIDE
6 - EL-ENM
7 - EL-ARF
8 - EL-ENFL
9 - ET-TEUBE
10 - JNUS
11 - HD
12 - JSUF
13 - ER-RAD
14 - IBRHM
15 - EL-HIXHR
16 - EN-NAHL
17 - EL-ISR
18 - EL-KEHF
19 - MERJEM
20 - T H
21 - EL-ENBIJ
22 - EL-HAXHXH
23 - EL-MUMINN
24 - EN-NR
25 - EL-FURKN
26 - ESH-SHUAR
27 - EN-NEML
28 - EL-KASAS
29 - EL-ANKEBT
30 - ER-RM
31 - LUKMN
32 - ES-SEXHDE
33 - EL-AHZB
34 - SEBE
35 - EL-FTIR
36 - J SN
37 - ES-SFFT
38 - SD

FAQE
mekase
medinase
medinase
medinase
medinase
mekase
mekase
medinase
medinase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
medinase
mekase
medinase
medinase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
medinase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase

7 vargje
286 vargje
200 vargje
176 vargje
120 vargje
165 vargje
206 vargje
75 vargje
129 vargje
109 vargje
123 vargje
111 vargje
43 vargje
52 vargje
99 vargje
128 vargje
111 vargje
110 vargje
98 vargje
135 vargje
112 vargje
78 vargje
118 vargje
64 vargje
77 vargje
227 vargje
93 vargje
88 vargje
69 vargje
60 vargje
34 vargje
30 vargje
73 vargje
54 vargje
45 vargje
182 vargje
182 vargje
88 vargje
SURJA 1

71
73
113
136
161
178
197
219
228
245
257
270
282
288
294
301
314
325
337
345
356
366
375
384
393
400
412
420
429
437
443
447
450
459
465
470
476
486
EL-FTIHA

TABELA E SUREVE
39 - EZ-ZUMER
40 - EL-GFIR
41 - FUSSILET
42 - ESH-SHRA
43 - EZ-ZUHRUF
44 - ED-DUHN
45 - EL-XHTHIJE
46 - EL-AHKF
47 - MUHAMMED
48 - EL-FETH
49 - EL-HUXHURT
50 - KF
51 - EDH-DHRIJT
52 - ET-TR
53 - EN-NEXHM
54 - EL-KAMER
55 - ER-RRAHMN
56 - EL-UKIA
57 - EL-HADD
58 - EL-MUXHDILE
59 - EL-HASHR
60 - EL-MUMTEHINE
61 - ES-SAFF
62 - EL-XHUMUA
63 - EL-MUNFIKN
64 - ET-TEGBUN
65 - ET-TALK
66 - ET-TAHRM
67 - EL-MULK
68 - EL-KALEM
69 - EL-HKKA
70 - EL-MERIXH
71 - NH
72 - EL-XHINN
73 - EL-MUZZEMMIL
74 - EL-MUDDETHTHIR
75 - EL-KIJME
76 - EL-INSN
EL-FTIHA

SURJA 1

FAQE
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
medinase
medinase
medinase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
medinase
medinase
medinase
medinase
medinase
medinase
medinase
medinase
medinase
medinase
medinase
medinase
mekase
mekase
medinase
mekase
medinase
mekase
mekase
medinase

75 vargje
85 vargje
54 vargje
53 vargje
89 vargje
59 vargje
37 vargje
35 vargje
38 vargje
29 vargje
18 vargje
45 vargje
60 vargje
49 vargje
62 vargje
55 vargje
75 vargje
96 vargje
29 vargje
22 vargje
24 vargje
13 vargje
14 vargje
11 vargje
11 vargje
18 vargje
12 vargje
12 vargje
30 vargje
52 vargje
52 vargje
44 vargje
28 vargje
28 vargje
20 vargje
56 vargje
40 vargje
31 vargje

493
501
510
516
522
529
533
537
542
546
550
553
557
561
565
569
573
578
583
587
590
594
597
599
601
603
606
608
610
613
616
619
622
624
627
629
632
634

741

TABELA E SUREVE

742

77 - EL-MURSELT
78 - EN-NEBE
79 - EN-NZIT
80 - ABESE
81 - ET-TEKUR
82 - EL-INFITR
83 - EL-MUTAFFIFN
84 - EL-INSHIKK
85 - EL-BURXH
86 - ET-TRIK
87 - EL-AL
88 - EL-GSHIJE
89 - EL-FEXHR
90 - EL-BELED
91 - ESH-SHEMS
92 - EL-LEJL
93 - ED-DUH
94 - EL-INSHIRH
95 - ET-TN
96 - EL-ALAK
97 - EL-KADR
98 - EL-BEJJINE
99 - EZ-ZELZELE
100 - EL-DIJT
101 - EL-KRIA
102 - ET-TEKTHUR
103 - EL-ASR
104 - EL-HUMEZE
105 - EL-FL
106 - EL-KUREJSH
107 - EL-MN
108 - EL-KEUTHER
109 - EL-KFIRN
110 - EN-NASR
111- EL-MESED
112 - EL-IHLS
113 - EL-FELEK
114 - EN-NS

FAQE
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
medinase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
mekase
medinase
mekase
mekase
mekase
mekase

50 vargje
40 vargje
46 vargje
42 vargje
29 vargje
19 vargje
36 vargje
25 vargje
22 vargje
17 vargje
19 vargje
26 vargje
30 vargje
20 vargje
15 vargje
21 vargje
11 vargje
8 vargje
8 vargje
19 vargje
5 vargje
8 vargje
8 vargje
11 vargje
11 vargje
8 vargje
3 vargje
9 vargje
5 vargje
4 vargje
7 vargje
3 vargje
6 vargje
3 vargje
5 vargje
4 vargje
5 vargje
6 vargje
SURJA 1

637
640
642
645
647
649
650
652
654
656
657
658
660
662
664
665
667
668
669
670
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
EL-FTIHA