Professional Documents
Culture Documents
Lexislacion Da Educacion Infantil en Galicia PDF
Lexislacion Da Educacion Infantil en Galicia PDF
r
m
a
r
m
p
o
o
f
s
c
e
a
,
i
r
d
c
a
e
n
z
i
d
e
l
t
a
r
e
da
u
p
i
p
t
l
i
c
o
m
b
a
o
i
m
,
c
r
o
i
c
e
r
pos
i
s
n
u
e
e
q
t
d
n
d
u
o
a
t
m
i
v
t
u
i
e
l
t
p
d
a
a
a
c
s
,
u
o
s
fin
d
e
e
d
r
a
a
a
r
d
s
i
a
m
l
p
i
e
t
n
e
b
s
r
a
i
i
p
s
c
,
a
o
O
s, h
r
t
.
o
c
2
e
p
f
r
n
.
e
l
o
o
a
l
c
p
a
n
s
n
t
i
re
s
fesio te. Para tas a sa
a
r
t
u
o
p
n
l
a
e
n
u
n
o
d
a
c
a
e
t
e
n
x
erm persoas
e
a
n
z
i
a
d
i
m
n
c
r
e
n
s
e
r
e
p
t
p
e
p
tar in da a versal e
m
o
c
r
s
i
o
c
a
n
c
a
v
i
u
,
l
o
i
onc o acceso ficarn n mesmo u
q
s
i
t
r
s
A
i
n
e
t
.
l
e
n
4
b
d
a
i
i
.
x
ar
n
s
e
a
fl
i
c
c
e
i
e
i
t
l
s
Lexislacin
da
x
n
b
i
a
e
u
z
d
ns p a sa adq e aprendi orrespon n
c
d
e
a Educacin
s
s
s
r
Infantil
a
a
a
o
t
,
p
r
v
i
o
t
a
s
fe
a
a
o
c
c
r
u
e
u
d
v
e
s
e
s
o
n
a
o
m
i
m
n
o
c
e
, en Galicia
a
t
r
e
pr
s
t
i
s
s
s
i
a
n
o
i
ic
d
s
n
m
n
o
d
b
r
i
a
A
c
n
a
s
o
a
cias
d
m
r
e
n
o
a
r
f
b
n
a
i
t
a
a
i
l
h
m
e
i
n
d
u
c
u
A
fa
r
s
a
e
os q
d
b
a
e
e
c
d
d
a
a
t
n
r
o
a
o
e
v
f
p
i
e
s
o
u
e
s
r
g
r
a
e
ucat
o
h
e
c
r
C
b
.
n
e
o
6
p
s
i
.
c
s
e
n
t
a
a
obo quivalen rientaci . Todas
is
o
e
1
s
.
u
s
o
o
e
a
d
t
s
a
e
ria
n
r
i
c
a
f
a
o
e
a
m
s
d
r
e
o
i
r
o
c
c
t
f
c
a
n
a
p
e
a
d
e
in
c
,
d
s
a
s
a
d
e
i
s
d
v
m
a
s
e
a
d
a
v
i
d
l
l
r
i
o
o
a
v
g
li
sib
n
n
p
e
o
s
l
m
e
a
e
ao
op
ud
Lexislacin da Educacin
Infantil en Galicia
Edita:
Consellera de Educacin e Ordenacin Universitaria
Imprime:
Trculo Artes Grficas, S.A.
DL: C 3921-2009
ndice
Presentacin ..................................................................................................................................
PRIMEIRA PARTE
1.- O currculo da educacin infantil...........................................................................
Prembulo.........................................................................................................
Articulado.........................................................................................................
Disposicin adicional..................................................................................
Disposicin derrogatoria..........................................................................
Disposicins derradeiras...........................................................................
ANEXO I. Currculo do primeiro e do segundo ciclo de educacin
infantil................................................................................................................
ANEXO II. Contribucin da etapa educativa adquisicin das
competencias bsicas ...............................................................................
2.- Regulacin da implantacin, o desenvolvemento e a avaliacin do
alumnado do segundo ciclo da educacin infantil .......................................
11
13
19
19
19
21
78
85
CAPTULO I.
CAPTULO II.
CAPTULO III.
CAPTULO IV.
CAPTULO V.
CAPTULO VI.
Prembulo......................................................................................................... 87
Articulado......................................................................................................... 88
Disposicins de carcter xeral.............................................................. 88
Planificacin.................................................................................................... 91
Profesorado...................................................................................................... 93
Atencin diversidade ............................................................................. 94
Medidas de apoio para o desenvolvemento do currculo .... 95
Avaliacin ........................................................................................................ 96
Disposicin adicional.................................................................................. 101
ANEXO I.
ANEXO II.
ANEXO III.
ANEXO IV.
ANEXO V.
102
102
102
104
106
107
109
111
112
SEGUNDA PARTE
3.- Avaliacin: Indicadores observables especficos ........................................... 117
REA DE COECEMENTO DE SI MESMO E AUTONOMA PERSOAL....................
REA DE COECEMENTO DO CONTORNO ....................................................................
REA DE LINGUAXES: COMUNICACIN E REPRESENTACIN..............................
ENSINANZA DE RELIXIN ...................................................................................................
119
129
140
151
184
186
188
190
191
193
195
196
PRESENTACIN
Presentacin
Este volume recolle a normativa e documentos oficiais para o
desenvolvemento da educacin infantil. Distribese en das partes que
teen diferente contido e rango normativo.
A primeira parte contn a lexislacin vixente:
Decreto 330/2009, do 4 de xuo, polo que se establece o currculo da educacin infantil na Comunidade Autnoma de Galicia.
Trtase dunha norma que corresponde ao primeiro nivel de concrecin do currculo para esta etapa: o nivel do currculo oficialmente establecido, que constite a base e o marco de sucesivos niveis de elaboracin e
concrecin curricular. O profesorado concretar ese currculo establecido
no proxecto educativo e nas programacins didcticas, e desenvolverao na
sa prctica docente.
Neste decreto establcense aqueles elementos do currculo que teen
carcter prescritivo para todos os centros (obxectivos, contidos e criterios de
avaliacin das reas), pero incle outros elementos de carcter orientador
(orientacins metodolxicas e contribucins s competencias bsicas). Tanto
uns coma outros pretenden axudar as/os profesionais na tarefa de concrecin e adaptacin do currculo ao seu contexto e ao alumnado.
Orde do 25 de xuo de 2009, pola que se regula a implantacin,
o desenvolvemento e a avaliacin do segundo ciclo da educacin infantil na Comunidade Autnoma de Galicia.
Ten por obxecto regular a implantacin, o desenvolvemento e a avaliacin do segundo ciclo. Ser de aplicacin nos centros docentes que
impartan as ensinanzas do segundo ciclo de educacin infantil no mbito
da Comunidade Autnoma de Galicia.
A segunda parte da publicacin recolle documentos que non son
estritamente normativos, as faciltanse:
Indicadores observables especficos das diferentes reas.
1. O CURRCULO DA
EDUCACIN INFANTIL
1.
O currculo da
educacin infantil
Decreto 330/2009, do 4 de xuo, polo que se establece o currculo da educacin infantil na Comunidade Autnoma de Galicia.
Prembulo
A Lei orgnica 2/2006, do 3 de maio, de educacin, no seu artigo 6,
define o currculo como o conxunto de obxectivos, competencias bsicas,
contidos, mtodos pedagxicos e criterios de avaliacin. As mesmo, establece que lle corresponde ao goberno fixar os aspectos bsicos do currculo que constiten as ensinanzas mnimas para todo o Estado, sendo competencia das diferentes administracins educativas determinar o currculo
para os seus respectivos mbitos territoriais. En virtude destas competencias, correspndelle Administracin educativa galega establecer o currculo do primeiro e do segundo ciclo de educacin infantil. Deste ltimo
forman parte as ensinanzas mnimas fixadas no Real decreto 1630/2006,
do 29 de decembro.
Neste decreto establcense para o mbito da Comunidade
Autnoma de Galicia os principios xerais, fins e obxectivos referidos ao
conxunto da etapa.
Ao establecer o currculo de educacin infantil pretndese garantirlle
unha educacin comn ao conxunto da poboacin e asegurar unha educacin non discriminatoria que considere as posibilidades de desenvolvemento
do alumnado, sexan as que foren as sas condicins persoais e sociais -capacidade, sexo, raza, lingua, orixe sociocultural, crenzas e ideoloxa-, mediante
o exercicio de actuacins positivas ante a diversidade do alumnado.
O currculo desta etapa orintase a lograr un desenvolvemento integral e harmnico da persoa nos distintos planos -fsico, motor, emocional,
11
12
DISPOO:
Artigo 1.- Obxecto e mbito de aplicacin.
Este decreto ten como obxectivo establecer os currculos do primeiro e do segundo ciclo da educacin infantil que sern de aplicacin nos
13
14
a) Coecer o seu propio corpo e o das outras persoas, as sas posibilidades de accin e aprender a respectar as diferenzas.
b) Observar e explorar o seu contorno familiar, natural e social.
c) Adquirir progresivamente autonoma nas sas actividades habituais.
d) Desenvolver as sas capacidades afectivas.
e) Relacionarse cos demais e adquirir progresivamente pautas elementais de convivencia e de relacin social, as como exercitarse na resolucin pacfica de conflitos.
f) Desenvolver habilidades comunicativas en diferentes linguaxes e
formas de expresin.
g) Iniciarse nas habilidades lxico-matemticas e achegarse lectura e escritura como medio de comunicacin, informacin e gozo.
h) Sentir o xesto, o movemento e o ritmo como recursos para a
expresin e a comunicacin.
i) Achegarse, na medida das sas posibilidades, ao uso das tecnoloxas da informacin e da comunicacin.
Artigo 5.- Currculo.
1. Entndese por currculo da educacin infantil o conxunto de
obxectivos, contidos, mtodos pedagxicos e criterios de avaliacin que
regularn a prctica educativa nesta etapa.
2. Os currculos da educacin infantil, que debern desenvolver e
completar os centros educativos que impartan estas ensinanzas, son os que
se recollen no anexo I deste decreto; pasando a formar parte da sa proposta pedagxica.
3. A contribucin desde as diferentes reas dos currculos de educacin infantil ao desenvolvemento das competencias bsicas a que se
recolle no anexo II deste decreto.
Artigo 6.- reas de coecemento.
1. Os contidos educativos da educacin infantil organizaranse en
reas correspondentes a mbitos propios da experiencia e do desenvolve-
15
16
17
18
Disposicin adicional
NICA.-ENSINANZAS
DE RELIXIN.
Disposicin derrogatoria
NICA.-DERROGACIN
NORMATIVA.
Disposicins derradeiras
PRIMEIRA.-HABILITACIN
NORMATIVA.
19
SEGUNDA.-ENTRADA
EN VIGOR.
20
ANEXO I
CURRCULO DO PRIMEIRO E DO SEGUNDO CICLO
DE EDUCACIN INFANTIL
1.1. Introducin.
A educacin infantil constite unha etapa educativa de capital
importancia para o desenvolvemento integral e harmnico da persoa. As,
establcese como principal finalidade nesta etapa contribur ao desenvolvemento fsico, afectivo, social e intelectual do alumnado en estreita cooperacin coas familias.
A educacin infantil constite unha nica etapa con dous ciclos, o
primeiro abrangue desde 0 a 3 anos e o segundo de 3 a 6 anos. Os contidos educativos organzanse arredor das seguintes reas:
Coecemento de si mesmo e autonoma persoal.
Coecemento do contorno.
Linguaxes: comunicacin e representacin.
Estas reas, que se corresponden con mbitos propios da experiencia e do desenvolvemento infantil, debern concibirse cun criterio de globalidade e de mutua dependencia, e desenvolveranse mediante a realizacin de experiencias significativas.
No currculo dse especial relevancia s aprendizaxes orientadas ao
coecemento, valoracin e control que nenos e nenas van adquirindo da
sa propia persoa, das sas posibilidades e da capacidade para utilizar con
certa autonoma os recursos dispoibles en cada momento. Neste proceso
resulta relevante a adquisicin de destrezas para realizar as actividades
habituais cun certo grao de responsabilidade, autonoma e iniciativa, tanto
no emprego axeitado de espazos e materiais como no desempeo das
diversas tarefas.
As interaccins co medio, o crecente control motor, a constatacin
das sas posibilidades e limitacins, o proceso de diferenciacin das outras
persoas, farn que vaian adquirindo unha progresiva independencia con
respecto s persoas adultas. Todo iso contribuir ao autocoecemento e a
21
22
23
valiosa interaccin coa persoa adulta que as introduce nas formas socialmente establecidas para a satisfaccin das necesidades bsicas.
OBXECTIVOS
-Tomar conciencia do propio corpo identificndoo global e segmentariamente.
-Recoecer os sentidos como fontes de sensacins empregndoos
para o coecemento do seu mundo circundante.
-Adquirir destrezas e habilidades manipulativas aplicndoas ao
manexo de tiles e materiais presentes no seu contorno.
-Adquirir o control postural e dinmico do seu corpo mantendo o
equilibrio necesario entre a seguridade e o desafo na exploracin e no descubrimento.
-Tomar conciencia das caractersticas persoais identificando as calidades que o definen como individuo singular.
-Afianzar a propia personalidade equilibrando a afirmacin das preferencias co respecto s necesidades comns do grupo.
-Adquirir autoestima esforzndose no desenvolvemento das actividades cotis.
-Iniciarse no control do propio comportamento relacionando a
identificacin das emocins e intereses coa interiorizacin das normas e
valores sociais.
-Iniciarse na tolerancia da frustracin demorando a satisfaccin
dos desexos.
-Satisfacer as sas necesidades bsicas adquirindo hbitos de coidado persoal.
CONTIDOS
Bloque 1. O corpo.
-Descubrimento e control global e segmentario do propio corpo.
-Descubrimento dos sentidos como fonte de sensacins.
24
25
-Actitude de paciencia e espera, na procura dunha resposta axeitada diante da demora dos desexos.
-Evitacin da resposta agresiva diante da frustracin para camiar
cara ao emprego da negociacin para a xestin de problemas cos e coas
demais.
-Ampliacin dos lazos afectivos con outras persoas adultas, para
obter seguridade e aceptar axuda.
Bloque 3. O coidado persoal.
-Iniciativa na comida autnoma.
-Incorporacin paulatina na dieta de novos alimentos e texturas na
sa gradual presentacin.
-Discriminacin progresiva dos alimentos saudables valorando o seu
consumo.
-Recoecemento da comida como feito pracenteiro e non s nutricio.
-Adquisicin da autonoma progresiva nos hbitos de hixiene e limpeza.
-Vivencia da sensacin de limpeza e aspecto coidado.
-Regulacin progresiva dos ritmos de sono e vixilia, actividade e
descanso, accin e relaxacin.
-Recoecemento da propia roupa e colaboracin progresiva no
vestido.
-Emprego axeitado da roupa segundo as condicins climticas e as
actividades que realiza.
-Identificacin dos riscos habituais no seu contorno e utilizacin de
estratexias e recursos adecuados para evitalos.
-Equilibracin da necesaria prevencin e o desafo precisos para a
exploracin e o descubrimento.
CRITERIOS
DE AVALIACIN
26
27
-Practica un estilo de vida saudable e de benestar integral atendendo a unha alimentacin equilibrada e pracenteira, un descanso autnomo
e suficiente, o gusto pola sensacin de limpeza e a orde no seu contorno.
-Mstrase prudente ante os desafos.
28
29
30
DE AVALIACIN
31
32
-Comprender a intencionalidade comunicativa das persoas, adoptando unha actitude positiva para esa comunicacin.
-Empregar a xestualidade e as manifestacins corporais identificndoas como unha forma de comunicacin humana.
-Comunicarse oralmente nas das linguas oficiais valorndoas
como ferramentas de relacin cos demais.
-Empregar a linguaxe plstica identificndoa como un medio de
expresin de sentimentos e desexos e de representacin da realidade.
-Sentir o feito musical identificndoo como un medio de expresin
e manifestacin cultural.
-Empregar creativamente as diferentes linguaxes axustando as tcnicas expresivas aos seus intereses e sentimentos.
-Descubrir a escrita identificndoa como representacin de ideas,
pensamentos e conceptos elaborados pola comunidade.
-Amosar interese polas producins dramticas valorndoas como
unha posibilidade de gozo persoal.
CONTIDOS
Bloque 1. Comunicacin xestual e oral.
-Recoecemento e utilizacin das posibilidades do corpo para
comunicar.
-Vivencia de xestos e movementos como recursos corporais para a
expresin e a comunicacin e mais para o intercambio afectivo.
-Interese e creatividade na utilizacin do corpo como medio de
expresin.
-Utilizacin do movemento e da danza como medios de expresin.
-Iniciarse na participacin de forma oral en conversas, narracins,
ancdotas, xogos colectivos e outros.
-Iniciarse no emprego de vocabulario preciso, usndoo con entoacin axeitada, pronuncia clara e usando estruturas oracionais que enriquezan as sas competencias comunicativas.
33
34
DE AVALIACIN
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
As, aprendern a recoecer situacins perigosas e a previr accidentes na casa, na escola e na ra, empregando axeitadamente os instrumentos e as instalacins, as como a colaborar nas medidas que se tomen en
caso de enfermidade ou accidente, respondendo con actitudes de tranquilidade e colaboracin.
No contexto da interaccin de grupo, as nenas e os nenos interiorizarn as actitudes de aprecio polo benestar propio e das compaeiras e dos
compaeiros, de respecto s necesidades e sade das demais persoas, de
axuda a quen o necesite e de colaboracin na conservacin e mellora do
contorno.
OBXECTIVOS
-Formarse unha autoimaxe axustada e positiva, identificando gradualmente as propias caractersticas, posibilidades e limitacins a travs da
interaccin coas outras persoas, desenvolvendo sentimentos de autoestima e acadando maior autonoma persoal.
-Coecer e representar o propio corpo, identificando as sas partes
e algunhas das sas funcins, descubrindo as posibilidades de accin e de
expresin, e coordinando e controlando cada vez con maior precisin xestos e movementos.
-Identificar os propios sentimentos, emocins, necesidades e preferencias, e ser capaces de expresalos e comunicalos, as como identificar e
respectar tamn os das outras persoas.
-Tomar a iniciativa, planificar e secuenciar a propia accin para realizar tarefas sinxelas ou resolver problemas da vida coti, aceptando as
pequenas frustracins e manifestando unha actitude tendente a superar as
dificultades que se presentan, reforzando o sentimento de autoconfianza e
sendo quen de solicitar axuda.
-Adecuar o propio comportamento s necesidades e requirimentos
das outras persoas, desenvolvendo actitudes e hbitos de respecto, axuda
e colaboracin e mais evitando a adopcin de comportamentos de submisin ou dominio.
-Progresar na adquisicin de hbitos e actitudes relacionados coa
seguridade, a hixiene, a alimentacin e o fortalecemento da sade, apreciando e gozando das situacins cotis de equilibrio e benestar emocional.
46
47
48
49
DE AVALIACIN
50
51
Avalase con este criterio se o alumnado se mostra sensible aos sentimentos e estados anmicos, propios e das demais persoas, e se quen de
solicitar ou de prestar axuda; se manifesta e percibe os estados de alegra,
preocupacin, enfado, tristeza..., xestionando os propios e tendo en conta
os dos demais; as como se mostra interese polos motivos que os causan,
dando mostras de comprensin e tratando de consolar.
-Participar en xogos, mostrando destrezas motoras e habilidades
manipulativas cada vez mis axustadas.
Trtase de avaliar con este criterio a capacidade do alumnado para
participar activamente en distintos tipos de xogo valorando positivamente
tanto os propios da sa cultura como os doutras. Observarase o desenvolvemento dos elementos motrices que se manifestan en desprazamentos,
marcha, carreira ou saltos; as como a coordinacin e control das habilidades manipulativas de carcter fino que cada actividade require -repartir,
deixar pegadas, encaixar, pinzar, suxeitar...-.
-Participar en xogos e actividades colectivas aceptando as normas
que os rexen.
Trtase de avaliar con este criterio a participacin activa en distintos
tipos de xogo, sendo capaces de gozar do xogo colectivo, de controlar a propia vontade, de ter constancia e de superar a frustracin. Valorarase tamn
a utilizacin adecuada das normas que os rexen e as actitudes de colaboracin e axuda que eviten adoptar posturas de submisin ou de dominio.
-Resolver con iniciativa e autonoma as actividades da vida coti,
colaborar en tarefas e aceptar as normas.
Pretndese avaliar con este criterio as destrezas adquiridas para realizar as actividades habituais da vida diaria. Estimarase o grao de autonoma e a iniciativa para levar a cabo as devanditas actividades, utilizando
adecuadamente os espazos e materiais apropiados e facendo uso das normas establecidas para cada caso. As mesmo, observarase a constancia,
organizacin, hbitos, atencin, planificacin, interaccin, autorregulacin,
autovaloracin, perseveranza...
-Manifestar hbitos de sade, alimentacin saudable, hixiene corporal e benestar utilizando adecuadamente espazos e materiais.
Avaliarase a travs deste criterio o gusto por participar en actividades que favorecen un aspecto persoal coidado e mais un contorno limpo e
52
esteticamente agradable, as como por colaborar na creacin dun ambiente xerador de benestar, de xeito que asuman un enfoque proactivo cara
sa seguridade e benestar. Esta asuncin demstrase en rutinas de aula,
sadas educativas, zonas de xogo...
-Identificar situacins de risco e actuar coherentemente ante elas.
Avaliarase a travs deste criterio se o alumnado emprega axeitadamente instrumentos e instalacins para previr accidentes e evitar situacins de risco.
53
54
cales descobren e comprenden progresivamente as caractersticas dos grupos humanos, as sas formas de vida, organizacin e acontecementos relevantes.
Aprender a convivir nos distintos grupos sociais supor coecer as
relacins que neles se dan -parentesco, amizade, vecianza...- as como as
sas normas e o respecto destas. Con elas van construndo as nenas e
nenos a sa identidade individual e social.
As mesmo, establcese no currculo o coecemento dos diversos
servizos comunitarios relacionados co ocio, a cultura, a sanidade... e o respecto e valoracin das distintas funcins de cada persoa na sociedade.
OBXECTIVOS
-Observar e explorar de forma activa o seu contorno, xerando interpretacins sobre algunhas situacins e feitos significativos, e mais mostrando interese polo seu coecemento.
-Observar os cambios e modificacins a que estn sometidos os elementos do contorno e relacionalos cos factores que os producen, desenvolvendo actitudes de coidado, respecto e corresponsabilidade na sa conservacin.
-Iniciarse na formulacin de hipteses, buscando respostas e explicacins, para anticipar probables efectos que poderan producirse como consecuencia de situacins da vida diaria e dalgns experimentos realizados.
-Relacionarse coas demais persoas, de forma cada vez mis equilibrada e satisfactoria, interiorizando progresivamente as pautas de comportamento social e axustando a sa conduta a elas.
-Coecer distintos grupos sociais prximos sa experiencia, algunhas das sas caractersticas, producins culturais, valores e formas de
vida.
-Establecer relacins de confianza, afecto, colaboracin, comprensin e pertenza baseadas no respecto s persoas, s normas e valores da
sociedade a que pertencen.
-Apreciar e facer seus algns elementos significativos propios da
tradicin e da cultura galega -expresins artsticas, costumes, festas populares, folclore, gastronoma, etc.-.
55
-Iniciarse nas habilidades matemticas, manipulando funcionalmente elementos e coleccins, identificando os seus atributos e calidades
e mais establecendo relacins de agrupamentos, clasificacin, orde e cuantificacin.
-Empregar o coecemento matemtico para interpretar a vida en
clave de lxica, comprendendo situacins e resolvendo problemas: establecendo relacins, explorando, ordenando, comparando, cuantificando,
medindo, pesando, etc.
CONTIDOS
Bloque 1. Medio fsico: elementos, relacins e medida.
-Interese pola exploracin dos obxectos e materiais presentes no
medio recoecendo as sas funcins e usos cotins e mais mantendo unha
actitude de respecto e coidado cara a obxectos propios e alleos.
-Recoecemento dalgns atributos e propiedades de obxectos e de
materiais, examinando con atencin as sas caractersticas e a sa aplicacin na vida diaria.
-Interese pola clasificacin de obxectos e de materiais e aproximacin cuantificacin de coleccins.
-Identificacin de formas planas e tridimensionais en elementos do
contorno.
-Recoecemento do uso do nmero na vida diaria e inicio no rexistro de cantidades. Emprego dos nmeros para identificar, contar, clasificar,
numerar, informarse e ordenar elementos da realidade sempre en situacins contextualizadas e significativas.
-Observacin e toma de conciencia da funcionalidade dos nmeros
na vida coti.
-Utilizacin da accin de contar como estratexia para a obtencin
dun dato numrico e como verificacin do resultado de operacins de clculo sinxelas e funcionais.
-Proposicin e resolucin de situacins problemticas sinxelas da
vida coti: localizar un dato numrico, facer unha reparticin, realizar unha
estimacin...
56
57
58
-Achegamento s funcins que cumpren diversas persoas, organizacins e institucins para cubrir necesidades e achegar servizos presentes na
sa comunidade, evitando estereotipos sexistas.
-Colaboracin co resto de compaeiros e compaeiras na vida da
aula, amosando disposicin para compartir e resolver conflitos.
Incorporacin progresiva de pautas adecuadas de comportamento.
-Recoecemento dalgns signos de identidade cultural galega apreciando os cambios que se producen no modo de vida co paso do tempo.
Sucesos e persoas relevantes da historia da sa comunidade, do seu pas e
do mundo.
CRITERIOS
DE AVALIACIN
59
de coleccins, xogos de mesa...- establecendo relacins cualitativas e cuantitativas entre elementos e coleccins, estimando cantidades pequenas,
expresndoas oralmente ou mediante escritura convencional ou non convencional, facendo uso da accin de contar como estratexia para a obtencin dun dato numrico e como verificacin do resultado de operacins de
clculo sinxelas.
-Propoer e resolver problemas sinxelos relacionados con situacins
cotis, empregando e comparando magnitudes de peso, lonxitude e capacidade.
Observarase, a travs deste criterio, a capacidade das nenas e dos
nenos para propoer e resolver sinxelos problemas da sa vida coti, formulando hipteses e buscando alternativas, solucins e novas posibilidades, anticipando consecuencias, individualmente e en grupo, tendo en
conta as opinins e as achegas das demais persoas, o consenso e a negociacin. Isto pode implicar a aplicacin de operacins como engadir, quitar,
repartir, medir, ordenar... e facer uso da medida, empregando unidades non
convencionais.
-Recoecer algns aspectos xeomtricos bsicos: lias, puntos, rectngulos, cadrados, tringulos, crculos, esferas, cubos e prismas.
Avaliarase se o alumnado identifica e recoece no seu contorno
inmediato -construcins, natureza, arte...- aspectos xeomtricos bsicos
como lias, puntos, rectngulos, cadrados, tringulos, crculos, esferas ou
cubos mediante a observacin e a exploracin ldica.
-Describir e representar dun xeito elemental a situacin das propias
nenas e nenos en relacin a obxectos e s demais persoas usando vocabulario topolxico elemental.
Avaliarase a competencia para interpretar e empregar as nocins
bsicas espaciais elementais -arriba, abaixo; dentro, fra; preto, lonxe...- en
actividades de orientacin e de representacin espacial variadas.
-Usar e comprender nocins temporais bsicas ordenando temporalmente feitos referidos sa vida.
Trtase de comprobar que o alumnado quen de secuenciar e relatar empregando o vocabulario axeitado: antes e despois, ma e tarde, da
e noite, ontehoxe- ma, da-semana-meses, estacins do ano; en
momentos significativos que teen que ver coa sa actividade.
60
61
62
63
64
65
CONTIDOS
Bloque 1. Linguaxe verbal.
Escoitar, falar e conversar.
-Utilizacin e valoracin progresiva da lingua oral para evocar e
relatar feitos; para adquirir coecementos; para expresar e comunicar
ideas, sentimentos e emocins; para facer peticins e como mecanismo
para regular a propia conduta e a das demais persoas.
-Uso progresivo, acorde coa idade, de lxico variado, aumentando a
precisin na busca dunha maior estruturacin das sas frases.
-Participacin de forma oral en conversas, narracins, ancdotas,
chistes, xogos colectivos e outros, incrementando o vocabulario, empregndoo con crecente precisin, con entoacin axeitada, pronuncia clara e
usando estruturas oracionais que enriquezan as propias competencias
comunicativas.
-Participacin en situacins de comunicacin con distintos propsitos, en diferentes contextos e con persoas interlocutoras diversas usando
argumentos nas sas conversas, respectando quendas e escoitando atentamente.
-Acomodacin progresiva dos seus enunciados aos formatos convencionais.
-Emprego axeitado das formas socialmente establecidas para relacionarse coas demais persoas - sados, despedidas, frmulas de cortesa,
cumprimentos...-.
-Interese por participar en interaccins orais en lingua estranxeira,
en rutinas e situacins habituais de comunicacin, amosando unha actitude positiva cara a esta lingua.
Aproximacin lingua escrita.
-Achegamento lingua escrita como medio de comunicacin, informacin e gozo a travs de soportes diferentes.
-Interese e atencin na escoita de narracins e instrucins lidas por
outras persoas.
66
67
68
-Creacin de secuencias de movementos e ritmos a partir das sensacins que lle xera a msica.
-Audicin atenta de obras musicais populares, clsicas e contemporneas. Participacin activa e gozo na interpretacin de cancins, xogos
musicais e danzas colectivas e individuais.
-Creacin, mediante a msica e o baile, dos propios patrns,
recreando situacins, ideas, feitos e sentimentos, mediante o humor, o
absurdo e a fantasa, compartindo con outras persoas as propias creacins.
-Vivencia de xestos e movementos como recursos corporais para a
expresin e a comunicacin e mais o intercambio afectivo.
-Participacin en actividades de dramatizacin, danzas, xogo simblico e outros xogos de expresin corporal -mimo, monicreques, teatro de
sombras...- colaborando na elaboracin dos elementos necesarios para
unha ambientacin axeitada.
Bloque 3. Linguaxe audiovisual e tecnoloxas da informacin e a
comunicacin.
-Identificacin da utilidade de diversos instrumentos e tecnoloxas
como fontes de informacin, de comunicacin, de expresin, de estratexias
de exploracin e investigacin.
-Achegamento a producins audiovisuais como pelculas, series de
animacin ou videoxogos.
-Adquisicin progresiva da conciencia da necesidade dun uso
moderado dos medios audiovisuais e das tecnoloxas da informacin e da
comunicacin.
-Coecemento, coidado e uso, na medida das sas posibilidades, das
ferramentas tecnolxicas.
-Achegamento ao uso do ordenador, cmara fotogrfica nos
procesos creativos para a elaboracin de producins audiovisuais como
series de animacin, presentacins, vdeos..., a travs de programas de edicin de textos, de grficos e de sons.
-Valoracin crtica dos contidos e da esttica das producins audiovisuais.
69
CRITERIOS
DE AVALIACIN
-Utilizar a lingua oral do modo mis conveniente para unha comunicacin positiva con iguais e con persoas adultas, segundo as intencins
comunicativas.
Mediante este criterio avalase o desenvolvemento da capacidade
para expresarse e comunicarse oralmente, con claridade e correccin suficientes, respondendo a diferentes intencins comunicativas.
Valorarase, as mesmo, se a nena ou o neno toma en consideracin
os hbitos e as normas que rexen as situacins comunicativas -respectar
quendas de intervencin, escoitar atentamente, respectar a opinin das
demais persoas...-. Tamn se avala o uso de frmulas e tratamento axeitadas para saudar, despedirse, presentarse, escusarse, solicitar axuda,
agradecer...
-Comprender mensaxes orais diversas, mostrando unha actitude de
escoita atenta e respectuosa.
Este criterio refrese capacidade para escoitar e comprender mensaxes, relatos, producins literarias, descricins, explicacins, informacins
de diferentes emisores e emisoras: iguais, persoas adultas, diversos medios
de comunicacin -televisin, radio, webs...-, que lles permitan participar na
vida da aula e na vida coti.
-Amosar unha actitude positiva cara aprendizaxe dunha lingua
estranxeira, interesndose por participar en interaccins orais en rutinas,
xogos e situacins habituais de comunicacin.
Pretndese avaliar a sa participacin en producins orais sinxelas
relativas a situacins e temas do seu interese: xogos, cancins, rimas, dramatizacins previamente traballadas e contextualizadas.
-Amosar interese polos textos escritos presentes na aula e no contorno prximo, inicindose no seu uso e na comprensin das sas finalidades. Interesarse e participar nas situacins significativas de lectura e escritura que se producen na aula desenvolvidas por persoas lectoras e escritoras competentes.
Con este criterio avalase se as nenas e os nenos valoran e se interesan pola linguaxe escrita, inicindose na utilizacin funcional da lectura
e a escritura como medios de comunicacin, de informacin e de gozo.
70
-Producir diferentes textos individualmente ou en grupo -con escritura convencional ou non-, con propsitos e intencins diferentes: recoller
e transmitir informacin, gozo...
Valorarase o achegamento escritura para a producin de textos.
Valorarase o interese por explorar os mecanismos bsicos do cdigo
escrito e o coecemento das sas caractersticas; coecementos que se
consolidarn na educacin primaria.
-Gozar compartindo a escoita e a lectura en voz alta de textos literarios: contos, relatos, lendas, poesas, rimas, adivias...
Este criterio avaliar o interese que demostra en participar nas actividades de escoita e lectura de textos literarios, apreciando a sa esttica,
gozando das sensacins que o ritmo, a rima e a beleza das palabras producen e mais amosando interese por compartir interpretacins, sensacins e
emocins provocadas polas producins literarias.
-Utilizar a biblioteca con respecto e coidado, valorndoa como
recurso informativo, de entretemento e gozo.
Con este criterio valorarase se as nenas e os nenos entenden a necesidade das normas de funcionamento da biblioteca -manter silencio, colocar os libros no seu sitio, cumprir os prazos de prstamo- e se as respectan. Valorarase, as mesmo, se recoecen este espazo como recurso de pescuda de informacin e lugar de entretemento.
-Expresarse e comunicarse utilizando medios, materiais e tcnicas
propios das diferentes linguaxes artsticas e audiovisuais.
Con este criterio comprobarase se o alumnado se serve das diferentes representacins -plsticas, musicais, corporais e audiovisuais- para
plasmar as sas vivencias, emocins e sentimentos, facendo uso dos diferentes materiais, instrumentos e tcnicas propios destas linguaxes.
As mesmo, valorarase o interese e curiosidade que o alumnado
manifesta por incorporar s sas producins libres diferentes materiais,
tcnicas e recursos tecnolxicos.
-Mostrar interese por explorar as sas posibilidades de expresin e
representacin, por gozar coas sas producins e por compartir as experiencias creativas, estticas e comunicativas.
71
72
Materiais.
-Os materiais curriculares axeitaranse aos tipos de contidos, s
caractersticas e necesidades especficas de cada contexto educativo e,
consecuentemente, s caractersticas individuais do alumnado. Estes materiais permitirn distintos graos de uso; para iso, sern o mis diversos posible, ofrecern mltiples posibilidades de utilizacin en funcin das necesidades de cada situacin e momento.
-Estarn presentes nas aulas elementos do medio natural e sociocultural que favorezan o vnculo coa identidade do alumnado e creen un
ambiente significativo, ademais de espertar o interese por explorar e experimentar cos elementos que as nenas e os nenos teen ao seu dispor.
Tempos.
-Ser necesario organizar o tempo baixo presupostos de flexibilidade, de xeito que permitan ao profesorado adecualo s caractersticas das
tarefas. No desenvolvemento da xornada escolar combinaranse tempos de
rutinas con tempos de actividades especficas segundo as caractersticas e
necesidades dos nenos e nenas.
2. Perspectiva didctica.
Organizaranse os contidos tendendo cara a un enfoque globalizador, que debe entenderse como a opcin que determina que as propostas
didcticas tean como punto de partida situacins globais -situacins
comunicativas, conflitos ou cuestins sociais, problemas de calquera tiponas cales se poern en xogo os contidos das diferentes reas. Na proposta didctica tern cabida as secuencias de aprendizaxe, os proxectos ou as
unidades didcticas que engloben contidos de diferente tipo e de distintas
reas, anda que tamn conveniente planificar outras actividades que
alternen coas propostas globalizadas. Atenderase os seguintes aspectos:
- importante ofrecerlles s nenas e aos nenos situacins de aprendizaxe nas cales poidan facer propostas, tomar decisins, organizar e anticipar as sas accins. Para iso pdense empregar diversas estratexias e
recursos: a travs de preguntas, follas de planificacin, cos seus propios
debuxos, opinins e propostas nos tempos de faladoiro, e mesmo a caixa
de suxestins.
-A organizacin de proxectos, consensuados, negociados e levados
a cabo colectivamente polo grupo, ou a realizacin de asembleas para
73
74
75
76
77
ANEXO II
O CURRCULO DA EDUCACIN INFANTIL E AS
COMPETENCIAS BSICAS
1. Introducin.
A LOE establece oito competencias bsicas que o alumnado debe
desenvolver e acadar ao longo do ensino bsico.
Anda que estas veen indicadas para o ensino obrigatorio, preciso que o seu desenvolvemento se inicie desde o comezo da escolarizacin,
de xeito que a sa adquisicin se realice de forma progresiva e coherente.
Estas competencias, polo tanto, orientarn e impregnarn o currculo de
educacin infantil, tndose como referentes que guen a prctica educativa e condicionen o tratamento das reas.
No marco da proposta realizada pola Unin Europea establecronse
oito competencias bsicas:
-Competencia en comunicacin lingstica.
-Competencia matemtica.
-Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico.
-Tratamento da informacin e competencia dixital.
-Competencia social e cidad.
-Competencia cultural e artstica.
-Competencia para aprender a aprender.
-Autonoma e iniciativa persoal.
2. As competencias bsicas e a sa repercusin na metodoloxa.
A incorporacin das competencias bsicas no currculo obriga a
reformular a prctica educativa. Precsase un cambio, dbense abandonar
os tradicionais modelos de transmisin do coecemento por modelos que
permitan a mobilizacin de diferentes recursos cognitivos. O paradigma
educacional referente debe ser o de aprender a aprender e de aprender
facendo. Cmpre unha aprendizaxe significativa que se transfira a situacins da vida real e que implique a resolucin de problemas na prctica.
78
79
80
81
Igualmente, supn a prctica do dilogo e da negociacin para chegar a acordos como forma de resolver os conflitos, tanto no mbito persoal
como no social.
As, desde a educacin infantil contribuirase ao desenvolvemento
desta competencia traballando as habilidades sociais que permiten mediar
nos conflitos de convivencia, axudan a resolvelos con actitude construtiva
e a tomar decisins con autonoma.
Competencia cultural e artstica.
Esta competencia supn coecer, comprender, apreciar e valorar criticamente diferentes manifestacins culturais e artsticas, utilizalas como
fonte de enriquecemento e de gozo e consideralas como parte do patrimonio dos pobos. Apreciar o feito cultural en xeral, e o feito artstico en particular, leva implcito dispoer daquelas habilidades e actitudes que permiten acceder s sas distintas manifestacins, as como habilidades de pensamento, perceptivas e comunicativas, sensibilidade e sentido esttico para
poder comprendelas, valoralas, emocionarse e gozalas.
Na educacin infantil contribuirase ao desenvolvemento desta competencia cando o centro estea aberto s diferentes manifestacins culturais e artsticas, convertndose nun espazo en que se aprecie e goce coa
arte e coas manifestacins culturais, onde se potencie o emprego dalgns
recursos da expresin artstica para realizar creacins propias; onde se
mantea unha actitude aberta, respectuosa e crtica cara diversidade de
expresins artsticas e culturais e onde se impulse cultivar a capacidade
esttica e creadora de cada criatura e o interese por participar na vida cultural e por contribur conservacin do patrimonio.
Competencia para aprender a aprender.
Aprender a aprender supn dispoer de habilidades para iniciarse na
aprendizaxe e ser capaz de continuar aprendendo de maneira cada vez
mis eficaz e autnoma de acordo cos propios obxectivos e necesidades.
Esta competencia ten das dimensins fundamentais: a adquisicin da
conciencia das propias capacidades -intelectuais, emocionais, fsicas-, do
proceso e das estratexias necesarias para desenvolvelas; e a conciencia do
que se pode facer por un mesmo e do que se pode facer con axuda doutras persoas ou recursos. Significa ser consciente do que se sabe e do que
necesario aprender, de como se aprende e de como se xestionan e con-
82
trolan de forma eficaz os procesos de aprendizaxe, optimizndoos e orientndoos a satisfacer obxectivos persoais.
Contribuirase mellora desta competencia deseando unha prctica educativa que incida na potenciacin da comprensin e da expresin
lingstica, da memoria, da motivacin, da observacin, dos rexistros das
aprendizaxes, do traballo cooperativo e por proxectos, da resolucin de
problemas, posibilitando por parte dos nenos e nenas a planificacin e
organizacin da tarefa que se vai realizar, a seleccin e o tratamento da
informacin a travs dos diferentes recursos tecnolxicos.
Autonoma e iniciativa persoal.
Esta competencia refrese, por unha parte, adquisicin da conciencia e aplicacin dun conxunto de valores e actitudes persoais interrelacionadas como a responsabilidade, a perseveranza, o autocoecemento e a
autoestima, a creatividade, a autocrtica, o control emocional, a capacidade de elixir, de calcular riscos e de afrontar os problemas, as como a capacidade de demorar a necesidade de satisfaccin inmediata, de aprender dos
erros e de asumir riscos. Por outra parte, remite capacidade de elixir con
criterio propio, de propoer proxectos e de levar adiante as accins necesarias para desenvolver as opcins e plans persoais -no marco de proxectos individuais ou colectivos- responsabilizndose deles tanto no mbito
persoal, como no social e no laboral.
Poderase contribur a mellorar esta competencia cando se permita
imaxinar, emprender accins, desenvolver proxectos individuais ou colectivos con creatividade, confianza e responsabilidade.
O enfoque por competencias modifica os puntos de vista convencionais sobre a forma de aprender e de ensinar, pois o aspecto central non
a acumulacin de coecementos, senn o desenvolvemento das posibilidades que pose calquera individuo mediante frmulas de saber e de
facer contextualizadas.
83
2. REGULACIN DA
IMPLANTACIN, O
DESENVOLVEMENTO E A
AVALIACIN DO ALUMNADO
DO SEGUNDO CICLO DA
EDUCACIN INFANTIL
2.
Regulacin da implantacin
Orde do 25 de xuo de 2009 pola que se regula a implantacin, o
desenvolvemento e a avaliacin do segundo ciclo da educacin infantil na
Comunidade Autnoma de Galicia.
Prembulo
O Decreto 330/2009, do 4 de xuo, polo cal se establece o currculo
da educacin infantil na Comunidade Autnoma de Galicia, na sa disposicin derradeira primeira autoriza a persoa titular da Consellera de
Educacin e Ordenacin Universitaria para ditar as disposicins que sexan
necesarias na execucin e desenvolvemento do establecido neste decreto
para a etapa de educacin infantil.
Esta orde regula a implantacin do segundo ciclo da educacin
infantil, o desenvolvemento e a avaliacin do alumnado, as como a definicin dos documentos en que se recolla o seu resultado, garantindo a
autenticidade dos datos, a sa supervisin e custodia. Implantacin que se
organiza en dous ciclos educativos para facilitar a adaptacin dos procesos de ensino aos ritmos de desenvolvemento e aprendizaxe das nenas e
dos nenos.
A educacin, sendo unha responsabilidade fundamental das familias, debe configurarse tamn como un proxecto global, colectivo e compartido entre a escola e a familia, que tea como perspectiva a formacin
e convivencia do conxunto da cidadana, desde o seu nacemento e ao
longo de toda a vida.
Considrase que a educacin infantil un proceso de construcin e
cooperacin entre nenas, nenos e persoas adultas, que comparten habilidades, dificultades, logros, conquistas e cuxo obxectivo se centra en aproveitar ao mximo as capacidades do alumnado, potencindoas e afianzn-
87
doas a travs da accin educativa, respectando a diversidade e as posibilidades de cada alumna e de cada alumno. Os obxectivos desta etapa contribuirn a desenvolver capacidades que se corresponden cos procesos
evolutivos propios destas idades.
A avaliacin nesta etapa, concibida como un instrumento regulador,
orientador e autocorrector do proceso educativo, realizarase de forma continua e considerarase un elemento mis da actividade educativa coa finalidade de obter informacin sobre o desenvolvemento das nenas e dos
nenos, mellorar e reaxustar a intervencin das persoas responsables deste
proceso e tomar decisins tanto individuais coma colectivas.
Os criterios de avaliacin de cada unha das reas sern os referentes
para coecer, por unha parte, en que medida o alumnado desenvolveu as
capacidades enunciadas tanto nos obxectivos da etapa como nos de cada
unha das reas e, por outra, para identificar as aprendizaxes adquiridas e
valorar o grao de iniciacin no desenvolvemento das competencias bsicas.
Tendo en conta as caractersticas da avaliacin na educacin infantil derivadas do marco normativo referido, procede un desenvolvemento
complementario que defina e describa as caractersticas, o procedemento
e os documentos oficiais de avaliacin coa finalidade de garantir a coordinacin ao longo desta etapa educativa, a mobilidade do alumnado e unha
orientacin para a sa continuidade escolar nas etapas seguintes.
En consecuencia co exposto, esta Consellera de Educacin e
Ordenacin Universitaria
DISPN:
CAPTULO I
Disposicins de carcter xeral
Artigo 1.- Obxecto e mbito de aplicacin.
1. Esta orde ten por obxecto regular a implantacin, o desenvolvemento e a avaliacin do segundo ciclo da educacin infantil.
88
2. Ser de aplicacin nos centros docentes que impartan as ensinanzas do segundo ciclo de educacin infantil no mbito da Comunidade
Autnoma de Galicia.
Artigo 2.- Condicins de acceso.
1. O segundo ciclo de educacin infantil comprende desde os tres
aos seis anos.
2. Con carcter xeral, as nenas e os nenos podern incorporarse ao
segundo ciclo de educacin infantil no comezo do curso do ano natural en
que cumpran tres anos de idade e podern permanecer escolarizados ata
final do curso correspondente ao ano natural en que cumpran os seis anos.
3. Con posterioridade idade sinalada anteriormente, poder permanecer no segundo ciclo de educacin infantil o alumnado con necesidades educativas especiais ao cal se lle autorizase a permanencia dun ano
mis no citado ciclo.
4. A escolarizacin do alumnado con altas capacidades intelectuais,
identificado como tal nos termos que determine a Administracin educativa, con carcter excepcional poder flexibilizarse de modo que poida anticiparse un curso o inicio da escolarizacin na etapa da educacin primaria,
cando se prevexa que esta a medida mis adecuada para o desenvolvemento do seu equilibrio persoal e da sa socializacin.
Artigo 3.- Perodo de adaptacin.
1. Os centros educativos planificarn un perodo de adaptacin do
alumnado para favorecer a transicin desde a familia ou desde a escola
infantil de primeiro ciclo nova situacin de ensino aprendizaxe.
2. A organizacin deste perodo garantir a integracin gradual, do
alumnado de nova incorporacin desde o inicio das actividades lectivas. En
todo caso, estableceranse no proxecto educativo do centro as medidas
organizativas e pedagxicas para este perodo. Este perodo en ningn caso
poder superar o mes de setembro e concretarase anualmente na orde que
establece o calendario escolar para cada curso acadmico.
Artigo 4.- Nmero de alumnado por aula.
1. Os centros que impartan o segundo ciclo da educacin infantil
tern, como mximo, 25 alumnas e alumnos por aula.
89
2. Na aulas de agrupamentos mixtos, nas cales se escolarice alumnado de distintos niveis (1, 2 e 3 de educacin infantil) a ratio mxima
reducirase a 20 alumnas e alumnos por aula.
3. Nos centros dunha ou mais lias, contemplarase a posibilidade de
establecer agrupamentos de idades mixtas tendo en conta a riqueza de
interaccins que nestas aulas se producen, o que favorece en gran medida
situacins positivas de aprendizaxe. Isto ser posible cando non supoa
modificacin de unidades e se conte coa autorizacin previa do Servizo
Provincial da Inspeccin Educativa.
4. A escolarizacin do alumnado con necesidades educativas especficas aterase ao prescrito polo artigo 87 da Lei orgnica 2/2006, do 3 de
maio, de educacin, e pola normativa da Comunidade Autnoma sobre a
admisin do alumnado.
Artigo 5.- Horario semanal.
1. O horario lectivo do alumnado, includos os perodos de recreo,
ser de vinte e cinco horas semanais.
2. O tempo de recreo ser de trinta minutos. A realizacin de calquera outra actividade fra da aula responder a criterios educativos e estar
xustificada na programacin de aula, ciclo e/ou a programacin xeral anual.
3. O horario escolar organizarase desde un enfoque globalizador e
incluir prcticas que permitan alternar diferentes tipos e ritmos de actividades e descanso das nenas e nenos.
4. A imparticin da lingua estranxeira ser dunha hora semanal para
cada un dos cursos do segundo ciclo de educacin infantil.
5. As ensinanzas de relixin impartiranse ao alumnado cuxos
pais/nais/titores legais as o soliciten dentro da xornada escolar e nun
horario especifico dunha hora semanal.
Artigo 6.- Tratamento das linguas oficiais.
Na etapa de educacin infantil o profesorado usar na aula a lingua materna predominante entre o alumnado, ter en conta a lingua do
contorno e coidar que o alumnado adquira de forma oral e escrita o
coecemento da outra lingua oficial de Galicia, dentro dos lmites propios
desta etapa.
90
CAPTULO II
Planificacin
Artigo 8.- Proxecto educativo.
1. Os centros docentes recollern no proxecto educativo do centro o
carcter educativo da etapa e a sa concrecin para o segundo ciclo,
seguindo as orientacins metodolxicas, os obxectivos, os contidos e criterios de avaliacin que conforman o currculo deste ciclo, segundo a proposta do equipo de ciclo.
2. Esta concrecin incluir:
a) A adecuacin dos obxectivos xerais da educacin infantil ao contexto socioeconmico e cultural de cada centro e s caractersticas do
alumnado, tendo en conta o establecido no propio proxecto educativo.
b) As decisins de carcter xeral sobre metodoloxa, criterios para o
agrupamento do alumnado e para a planificacin educativa dos espazos e
a organizacin do tempo.
c) Aspectos xerais para a elaboracin das programacins docentes.
d) Incorporacin, a travs das distintas reas, da educacin en valores.
e) Lias xerais de atencin diversidade.
f) Os criterios, procedementos e instrumentos para a avaliacin.
g) Lias xerais para a elaboracin dos plans de orientacin e accin
titorial.
h) Os criterios para a seleccin e uso dos recursos materiais.
91
92
dos centros que impartan o segundo ciclo de educacin infantil con aqueles que impartan o primeiro ciclo da etapa, co obxectivo de garantir a continuidade do proceso educativo do alumnado.
2. Os centros con unidades de educacin infantil establecern mecanismos de coordinacin entre o profesorado que imparte nesta etapa e o
profesorado que imparte no primeiro ciclo da educacin primaria.
3. Cando o alumnado se traslade dun centro a outro, seguiranse os
procedementos establecidos nesta orde para garantir o intercambio de
informacin entre ambos os centros.
Artigo 11.- Participacin e colaboracin coas familias.
1. Os profesionais que atenden o alumnado da educacin infantil
promovern a participacin e colaboracin das familias, ofrecndolles o
apoio necesario para contribur a que estas coezan e valoren as actividades que as sas fillas e fillos realizan no centro educativo.
2. As persoas titoras mantern unha relacin permanente coas familias das nenas e dos nenos, facilitando situacins e canles de comunicacin
e colaboracin; promovern a sa presenza e participacin na vida dos centros e, en todo caso, celebrarn unha reunin global ao inicio de curso.
3. Para favorecer a educacin integral, as persoas titoras achegaranlles s familias a informacin relevante sobre a evolucin dos fillos e fillas
que sirva para levar prctica, cadaqun no seu contexto, modelos compartidos de intervencin educativa.
4. Os centros docentes promovern, en colaboracin coas ANPAS
e/ou departamentos da Administracin local, accins formativas orientadas ao apoio e formacin das familias en materia educativa, a fin de que a
familia e o centro se convertan en comunidades de prcticas compartidas.
CAPTULO III
Profesorado
Artigo 12.- Equipo de ciclo.
O equipo do segundo ciclo de educacin infantil agrupar a todo o
profesorado que imparta docencia nel, e encargarase de organizar e desen-
93
CAPTULO IV
Atencin diversidade
Artigo 15.- Medidas de atencin diversidade.
94
CAPTULO V
Medidas de apoio para o
desenvolvemento do currculo
Artigo 16.- Formacin permanente do profesorado e demais profesionais da educacin infantil.
A Consellera de Educacin e Ordenacin Universitaria garantir a
formacin permanente a travs dunha oferta de actividades dirixida ao
profesorado e demais profesionais da educacin adecuada demanda
efectuada polos centros docentes, s directrices establecidas pola propia
consellera e s necesidades que se desprendan dos programas educativos
desenvolvidos. Favorecerase preferentemente a formacin en centros, a
autoformacin e o traballo en equipo.
Artigo 17.- Investigacin, experimentacin e innovacin educativa.
1. Incentivarase a creacin de equipos de mestras e mestres, a colaboracin coas universidades galegas e/ou outras institucins para impulsar
a investigacin, a experimentacin, a elaboracin de materiais e a innovacin educativa.
95
CAPTULO VI
Avaliacin
Artigo 19.- Carcter da avaliacin.
1. A avaliacin na educacin infantil constituir unha prctica habitual e permanente do profesorado dirixida a obter datos relevantes que
faciliten a toma de decisins encamiadas mellora dos procesos de ensino e aprendizaxe, tanto no mbito individual coma no colectivo.
2. A avaliacin, que formar parte inseparable do proceso educativo, ser global, continua e formativa.
3. Ser global en canto deber referirse ao conxunto das capacidades expresadas nos obxectivos da etapa, adecuados ao contexto sociocultural do centro e s caractersticas propias do alumnado.
4. Ter un carcter continuo, pois considerarase un elemento inseparable do proceso educativo, mediante o cal os profesionais que atenden
as nenas e os nenos recollen de forma continua informacin sobre o proceso de ensino e aprendizaxe.
5. A avaliacin ter, en consecuencia, un carcter formativo, regulador e orientador do proceso educativo, ao proporcionar unha informacin
constante que permitir mellorar tanto os procesos como os resultados da
intervencin educativa.
6. Servir para detectar, analizar e valorar os procesos de desenvolvemento do alumnado, as como as aprendizaxes. Para estes efectos, os cri-
96
97
98
99
100
Disposicin adicional
PRIMEIRA.-GARANTAS
DE SEGURIDADE E CONFIDENCIALIDADE.
101
Disposicin transitoria
NICA.-ELABORACIN
PROGRAMACINS DIDCTICAS.
1. Os centros docentes adaptarn o proxecto educativo e as programacins didcticas ao previsto nesta orde ao longo do curso 2009/2010.
2. Cando se elabore por primeira vez o proxecto educativo, por tratarse dun centro de nova creacin, o centro dispor dun perodo de dous
cursos acadmicos para realizar esa tarefa.
Disposicin derrogatoria
NICA.-DERROGACIN
DE NORMATIVA.
Disposicins derradeiras
PRIMEIRA.-DESENVOLVEMENTO
E EXECUCIN.
102
SEGUNDA.-ENTRADA
EN VIGOR.
103
ANEXO I
INFORME PERSOAL
104
105
ANEXO II
INFORME DE AVALIACIN INICIAL
106
ANEXO III
INFORME ANUAL DE AVALIACIN
INDIVIDUALIZADO
107
108
109
110
ANEXO IV
INFORME PERSOAL POR TRASLADO EN
EDUCACIN INFANTIL
Decreto 330/2009, do 4 de xuo
111
ANEXO V
PROPOSTA METODOLXICA PARA O ENSINO DE
INGLS EN EDUCACIN INFANTIL
A introducin temper de linguas estranxeiras ou adicionais debe
ser entendida en relacin co contexto educativo en que ten lugar. Para o
alumnado de educacin infantil da Comunidade Autnoma de Galicia, o
ingls a terceira lingua dentro do seu sistema de educacin bilinge. O
modelo de introducin do ingls en infantil na Comunidade Autnoma de
Galicia engade o ingls s das linguas ambientais en tres perodos semanais de vinte minutos e supn unha exposicin inicial terceira lingua, que
progresivamente ser maior nas seguintes etapas educativas. Esta exposicin inicial debe basearse no principio do que a aprendizaxe en educacin infantil: o enfoque globalizado e integrador das aprendizaxes. Dbese
lembrar que o alumnado de educacin infantil se atopa nun perodo preoperacional, o que quere dicir que o seu mundo se constre en funcin da
sa realidade inmediata no tempo e no espazo. Xa que logo, a percepcin
e a experimentacin coa realidade presente e tanxible sern o referente
fundamental para desear as actividades.
A terceira lingua integrarase, desde un punto de vista ldico e partindo do traballo en grupo, non s na rea Linguaxes: comunicacin e
representacin como as linguas ambientais, senn a travs de todas as
reas, traballando e desenvolvendo as competencias bsicas a travs dun
enfoque globalizado baseado en tarefas e proxectos nos cales as TIC deben
estar presentes, xa que a nena ou o neno constre as bases das sas futuras aprendizaxes.
O alumnado vai ser quen constra a sa aprendizaxe lingstica coa
axuda e mediacin da profesora ou profesor, do contorno, das compaeiras e compaeiros, etc. Isto supn que a lingua deber practicarse en contextos comunicativos reais e funcionais nos cales o alumnado se implique
e participe activamente nun clima de intercambio. necesario crear un
ambiente en que o alumnado sinta pracer por escoitar e participar, evitando o risco de que se canse ou se inhiba. Para que a sa participacin sexa
comprensiva necesario aproveitar experiencias significativas, rutinas,
imaxes, personaxes de ficcin dos debuxos animados ou contos, cancins,
etc., tendo en conta que, na educacin infantil, os aspectos afectivos e de
relacin adquiren un relevo especial, polo que imprescindible a creacin
112
dun ambiente clido, acolledor e seguro, no cal o alumnado se sinta querido e confiado para poder afrontar as novas aprendizaxes. Sen dbida,
necesario potenciar o maior nmero de ocasins para usar a lingua, aproveitando as rutinas e a vida da aula, pois a aprendizaxe prodcese e xeneralzase co seu uso. Desde esta metodoloxa a nfase recae na significatividade das tarefas, na resolucin de problemas, na experimentacin e no
aprender facendo. hora de planificar as actividades teranse en conta os
diferentes tipos de contidos e procurarase que a sa construcin progresiva se faga desde a actuacin da nena e do neno, arredor de problemas e
situacins concretas en que poida encontrar sentido porque conecten cos
seus intereses e motivacins.
Deben iniciarse na aprendizaxe da nova lingua a travs da imitacin
e repeticin de sons, palabras e enunciados significativos sempre cunha
intencin ldica, reparando que, na educacin infantil, no xogo conflen,
por unha parte, o carcter motivador e, por outra, importantes posibilidades para que a nena e o neno establezan relacins significativas, ao mesmo
tempo que o profesorado pode organizar contidos diversos e sempre con
carcter global.
A comprensin e a expresin oral deben ser o punto de partida para
o ensino da primeira lingua estranxeira, que o alumnado ten que aprender
de maneira natural e a travs do xogo, escoitando, practicando e participando o maior tempo posible coa primeira lingua estranxeira. As destrezas
bsicas desenvolvidas sern as receptivas e darase prioridade ao uso comunicativo e funcional da lingua. Insistirase no uso do idioma, dicir, na posibilidade do falante de comunicar unha mensaxe. Por iso, os erros consideraranse parte natural do proceso de aprendizaxe e, como tales, sern tratados de xeito didctico e como fonte de coecementos.
A aprendizaxe da nova lingua ser intuitiva, polo que se lle presentarn ao alumnado mensaxes reais ou adaptadas vinculadas aos seus intereses: producins multimedia coas que tean que interaccionar, fotografas, contos, dramatizacins, cancins, xogos, etc. A variedade de producins
ou modelos presentados ser fundamental, non s para manter a motivacin, senn tamn para atender as diferenzas de nivel, de desenvolvemento e de formas de aprender.
Outra das estratexias para a aprendizaxe dun novo idioma consiste
en recrear situacins e contextos nos cales o alumnado tea que responder actuando: resposta fsica total (TPR: Total Physical Response). Trtase
dun modelo similar ao que se emprega para o ensino da lingua materna,
113
114
115
3. AVALIACIN:
INDICADORES
OBSERVABLES
ESPECFICOS
3.
Avaliacin: Indicadores
observables especficos
das diferentes reas
REA DE COECEMENTO DE SI MESMO E
AUTONOMA PERSOAL
Escala de valoracin:
Con dificultade
Sen dificultade
En proceso
O corpo e a propia imaxe
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Sinala as partes principais do seu corpo.
Identifica e nomea elementos de segmentos
corporais.
Sinala correctamente partes e detalles do corpo
(taln, pestanas, cellas...).
- Recoecer, identificar
e representar o corpo
na sa globalidade e
as sas diferentes
partes.
119
- Recoecer, identificar
e representar o corpo
na sa globalidade e
as sas diferentes
partes.
Indicadores especficos
Chega representacin completa do esquema
corporal.
Debuxa a figura humana respectando as
proporcins.
Representa o esquema corporal en diferentes
posicins.
Ten unha boa coordinacin de movementos.
Globalmente mvese con axilidade.
Controla o corpo en movemento, adaptando a
resposta motriz s dimensins e elementos do
espazo.
Salta sen dificultade
Confa nas sas posibilidades de accin e
movemento.
- Coordinar e controlar
o seu corpo, as sas
posibilidades motrices e
adaptalo s
caractersticas dos
obxectos, accin e
vida coti.
120
Indicadores especficos
Identifica os sentidos e os seus rganos como
fontes de sensacins para o descubrimento
propio e do seu contorno.
Identifica diferentes sensacins tctiles e
descrbeas.
Discrimina obxectos polo seu tacto: rugoso-liso.
Discrimina obxectos polo seu tacto: sperosuave.
Discrimina obxectos polo seu tacto: duro-brando.
Distingue temperaturas: xeado, fro, morno,
quente e moi quente.
Identifica diferentes sensacins gustativas e
descrbeas.
Recoece os catros sabores fundamentais (doce,
salgado, amargo e cido).
- Recoecer os
sentidos e identificar
percepcins e
sensacins.
121
Indicadores especficos
Recoece e acepta as sas caractersticas
persoais.
Ten confianza nas sas posibilidades nas
tarefas habituais.
Ten autonoma nas accins encamiadas
satisfaccin das necesidades bsicas: a
alimentacin, a hixiene e o coidado propio do
seu contorno.
Mostra constantemente desexos de superacin.
Mostra satisfaccin polas sas accins e
producins.
122
Indicadores especficos
Verbaliza e acepta diferenzas fsicas entre as
persoas.
Non mostra actitudes discriminatorias ante as
diferenzas.
-Identificar semellanzas
e diferenzas entre as
persoas valorando
positivamente a
diversidade.
- Identificar e
manifestar os propios
sentimentos, vivencias,
emocins e
comprender os das
demais persoas.
123
Xogo e movemento
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Elixe con facilidade o xogo.
Coece diferentes xogos propios de Galicia.
Propn libremente xogos novos.
capaz de propoer variacins pequenas nos xogos.
Soluciona autonomamente as necesidades que
xorden durante o xogo.
Fai percorridos diversos mantendo o equilibrio.
Gstalle participar en xogos que supoen exercicio
motor, como carreiras ou saltos.
quen de coordinar a sa accin coa das compaeiras e compaeiros, cando o xogo o require.
Recolle pelotas coas das mans.
Reproduce movementos a partir de consignas
verbais (acochados, saltando...).
- Participar en xogos,
mostrando destrezas
motoras e habilidades
manipulativas cada vez
mis axustadas.
124
Xogo e movemento
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Intgrase en xogos de grupo.
Acepta ter que esperar a sa quenda.
Acepta as regras dos xogos.
Mstrase conciliador/a nos conflitos que xorden
no xogo.
Pide perdn cando molesta ou cando lle fai dano
a unha compaeira ou compaeiro.
- Participar en xogos e
actividades colectivas
aceptando as normas
que os rexen.
125
A actividade coti
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Coece e respecta as normas da escola.
Distingue os diferentes momentos e situacins
dentro da aula e adptase a eles.
Participa activamente nas actividades e tarefas.
Acta autonomamente.
Acepta os seus erros e procura mellorar a sa
actuacin.
Acepta e cumpre coas responsabilidades que se
lle asignan.
Defende os seus dereitos ante o grupo.
Respecta os compaeiros e compaeiras e
persoas adultas.
Sntese a gusto e est adaptado/a ao ritmo da
aula.
- Resolver con
iniciativa e autonoma
as actividades da vida
coti, colaborar en
tarefas e aceptar as
normas.
126
Indicadores especficos
Coida e asea as diferentes partes do corpo con
axuda dunha persoa adulta.
Coida e asea as diferentes partes do corpo coa
supervisin dun adulto.
Identifica as necesidades dos hbitos de hixiene
diario.
autnomo/a no coidado de si mesmo/a.
Asase cando se sente sucio/a.
Emprega axeitadamente o lavabo.
Emprega axeitadamente o servizo.
Usa axeitadamente o xabn.
Sase correctamente.
Vai s ao WC.
Vstese s/a.
- Manifestar hbitos de
sade, alimentacin,
hixiene corporal e
benestar utilizando
adecuadamente
espazos e materiais.
spese s/a.
Mostra desgusto ou malestar cando est sucio/a
ou desaliado/a.
Ten interese por manter una aspecto limpo e
aseado/a.
Come s/a sen ensuciarse.
Recoece as necesidades bsicas do corpo.
Recoece a alimentacin necesaria para a vida.
Ten interese por probar novos alimentos.
Soluciona autonomamente as necesidades que
xorden na comida.
Amosa interese por descubrir os ingredientes e
coecer a procedencia dos alimentos.
Toma conciencia da necesidade de alimentarse
de forma saudable.
Entra na aula con orde.
Sae da aula con orde.
Desprzase de forma autnoma, advertindo os
perigos e amosando actitudes prudentes.
127
Indicadores especficos
Coloca a roupa na sa percha.
- Manifestar hbitos de
sade, alimentacin,
hixiene corporal e
benestar utilizando
adecuadamente
espazos e materiais.
- Identificar situacins
de risco e actuar
coherentemente ante
elas.
128
Escala de valoracin:
Con dificultade
Sen dificultade
En proceso
Indicadores especficos
Realiza exploracins e experimentacins cos
materiais que se lle ofrecen.
Experimenta cos obxectos e materiais para
obter informacin e observar as reaccins.
Identifica as propiedades fsicas empregando
os seus sentidos.
Sabe describir algn atributo dun obxecto.
- Explorar os obxectos
e elementos do
contorno inmediato e
actuar sobre eles.
Recoecer os seus
atributos e calidades.
Agrupar, clasificar e
ordenar estes
elementos e coleccins,
segundo distintos
criterios.
129
Indicadores especficos
Realiza series sinxelas seguindo un criterio
dado.
Enumera diferenzas e semellanzas entre
obxectos pola cor.
Enumera diferenzas e semellanzas entre
obxectos pola forma.
Enumera diferenzas e semellanzas entre
obxectos polo material.
- Explorar os obxectos
e elementos do
contorno inmediato e
actuar sobre eles.
Recoecer os seus
atributos e calidades.
Agrupar, clasificar e
ordenar estes
elementos e coleccins,
segundo distintos
criterios.
130
Indicadores especficos
Emprega os cuantificadores bsicos (mis,
menos, igual).
Intersanlle os nmeros e o seu emprego na
vida coti.
Identifica os diferentes usos e funcins dos
nmeros.
Fai agrupacins de obxectos atendendo a unha
determinada cantidade.
Asocia algns nmeros coas cantidades que
representan.
Representa cantidades empregando diferentes
estratexias (debuxando os obxectos, raias, et.).
- Empregar os nmeros
para identificar, contar,
clasificar, informarse e
ordenar elementos da
realidade,
aproximndose ao seu
valor notacional e
conceptual.
131
Indicadores especficos
Resolve situacins problemticas realizando
estimacins.
Busca estratexias para resolver situacins
problemticas.
- Propoer e resolver
problemas sinxelos.
- Empregar e comparar
magnitudes de peso,
lonxitude e capacidade
coa finalidade de
resolver problemas
relacionados con
situacins cotis.
132
Indicadores especficos
Explora ludicamente as propiedades e as
caractersticas dalgns corpos xeomtricos
elementais.
- Recoecer algns
aspectos xeomtricos
bsicos lias, puntos,
rectngulos, cadrados,
tringulos, crculos,
esferas, cubos
- Describir e
representar dun xeito
elemental a situacin
das propias nenas e
nenos en relacin cos
obxectos e as demais
persoas, usando
vocabulario topolxico
elemental.
133
Indicadores especficos
Realiza estimacins temporais.
Ordena as accins mis relevantes do da.
Ordena temporalmente as sas descricins
utilizando correctamente as nocins: onte,
hoxe, ma.
Diferenza os das da semana en relacin coas
actividades que se fan habitualmente.
Capta a periodicidade dos sucesos e situacins
asociadas sa actividade.
Anticipa e recorda unha secuencia de eventos.
- Usar e comprender
nocins temporais
bsicas ordenando
temporalmente feitos
referidos sa vida.
134
Achegamento natureza
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Ten curiosidade por todo o que o rodea.
meticuloso/a nas sas observacins.
Descobre aspectos novos a travs das sas
observacins.
quen de rexistrar as sas observacins.
A observacin lvao a formular interrogantes e
a buscar explicacins.
Fai preguntas sobre obxectos, situacins,
persoas e fenmenos.
- Dar mostras de
interesarse polo medio
natural e os seus
cambios. Identificar e
nomear algns dos
seus compoentes,
establecendo relacins
sinxelas de
interdependencia.
Manifestar actitudes de
coidado e respecto cara
natureza e participar
en actividades para
conservala.
135
Achegamento natureza
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Formula hipteses e contrstaas coas das
outras persoas antes de pasar realizacin
Extrae conclusins.
Traduce o que observou ou experimentou
linguaxe verbal ou xestual.
- Dar mostras de
interesarse polo medio
natural e os seus
cambios. Identificar e
nomear algns dos
seus compoentes,
establecendo relacins
sinxelas de
interdependencia.
Manifestar actitudes de
coidado e respecto cara
natureza e participar
en actividades para
conservala.
- Identificar e
recoecer as diferentes
etapas da vida nas
persoas e noutros seres
vivos.
136
Indicadores especficos
Nomea os membros da sa familia.
Comprende e sabe explicar as relacins mis
bsicas entre familiares.
Coece o seu propio lugar dentro da familia.
Coece as persoas do seu marco social e os
seus nomes.
Recoece e respecta os diferentes tipos de
familias.
Conta cousas das sas experiencias familiares.
quen de transmitir mensaxes da escola casa
e da casa escola.
Acepta e respecta as normas de funcionamento
da aula.
- Identificar e coecer
os grupos sociais mis
significativos do seu
contorno e algunhas
caractersticas da sa
organizacin.
137
Indicadores especficos
Identifica o rol do profesor na aula.
Identifica o rol dos pais na sa casa.
- Identificar e coecer
os grupos sociais mis
significativos do seu
contorno e algunhas
caractersticas da sa
organizacin.
138
Indicadores especficos
Mostra interese polas celebracins ou eventos
da escola, familia ou localidade.
- Recoecer algunhas
manifestacins
culturais prximas e
doutras realidades,
valorando a sa
diversidade e riqueza.
139
Escala de valoracin:
Con dificultade
Sen dificultade
En proceso
Indicadores especficos
Manifesta interese por comunicarse con outras
persoas.
Comuncase coas persoas adultas.
Comuncase cos compaeiros e compaeiras.
Respecta as quendas de palabra e sabe escoitar.
Participa activamente nas conversas da aula.
Fai achegas coherentes s conversas en grupo.
Mantn unha actitude de escoita e respecto
cara s demais persoas.
140
- Comprender
mensaxes orais
diversas, mostrando
unha actitude de
escoita atenta e
respectuosa.
Indicadores especficos
Estrutura ben as frases: concordancia
singular/plural.
Estrutura ben as frases: concordancia
masculino/feminino.
Estrutura ben as frases: concordancia
suxeito/verbo/complementos.
Fai correctamente as concordancias regulares
(artigos, pronomes, verbos, adxectivos...).
Ten unha linguaxe fluda.
Emprega expresins convencionais de cortesa para
saudar: ola, bos das, boas tardes e boas noites.
Emprega expresins convencionais de cortesa
para despedirse: adeus, ata ma, ata logo.
Emprega expresins convencionais de cortesa
para agradecer: grazas.
Emprega expresins convencionais de cortesa
para solicitar axuda: por favor.
Emprega expresins convencionais de cortesa
para escusarse: perdn, sntoo, desculpa.
Emprega axeitadamente cumprimentos
socialmente establecidos na relacin cos seus
compaeiros e compaeiras.
Adeca o seu ton de voz situacin.
Emprega sinais extralingsticos (xesto, entoacin,
expresin) para reforzar o significado das sas
mensaxes.
Presta atencin s informacins que lle
transmiten outras persoas.
Comprende instrucins sinxelas.
Comprende as explicacins que se dan na clase.
Comprende a idea central dunha explicacin.
Comprende as ordes e consignas habituais.
Comprende ordes complexas que implican das
ou tres accins consecutivas.
Diferenza o que son ordes, desexos e preguntas.
141
Lingua estranxeira
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Amosa interese por participar en interaccins
orais nunha lingua estranxeira.
Mantn unha actitude positiva cara lingua
estranxeira.
Amosa interese por coecer aspectos da lingua e
cultura estranxeira.
142
Indicadores especficos
Mostra interese polos textos escritos presentes
no seu contorno.
Percibe que as palabras, escrituras
indeterminadas, nmeros, notas musicais, iconas
e outros smbolos e signos convencionais teen
unha funcionalidade determinada.
Solicita que lle lean para obter informacin.
Formula hipteses sobre o que pode estar escrito
en diferentes textos.
Asocia producins escritas con significados.
- Mostrar interese
polos textos escritos
presentes na aula e no
contorno prximo,
inicindose no seu uso
e na comprensin das
sas finalidades.
Interesarse e participar
nas situacins
significativas de lectura
e escritura que se
producen na aula
desenvolvidas por
persoas lectoras e
escritoras competentes.
143
Indicadores especficos
Recoece algunha propiedade significativa dos
textos enumerativos (relacin co real, estrutura,
modo de lectura...).
- Mostrar interese
polos textos escritos
presentes na aula e no
contorno prximo,
inicindose no seu uso
e na comprensin das
sas finalidades.
Interesarse e participar
nas situacins
significativas de lectura
e escritura que se
producen na aula
desenvolvidas por
persoas lectoras e
escritoras competentes.
144
Indicadores especficos
Iniciouse no uso da escrita en situacins
contextualizadas e reais.
No proceso de aprendizaxe da lingua escrita
atpase na etapa indeterminada.
No proceso de aprendizaxe da lingua escrita
atpase na etapa silbica sen correspondencia.
No proceso de aprendizaxe da lingua escrita
atpase na etapa silbica-alfabtica.
-Producir diferentes
textos individualmente
ou en grupo con
escritura convencional
ou non, inicindose
no uso do teclado para
a codificacin, con
propsitos e intencins
diferentes: recoller e
transmitir informacin,
entretemento...
145
Indicadores especficos
Escoita con atencin a lectura de diferentes
textos literarios: contos, relatos, lendas, poesas,
rimas, adivias...
- Gozar compartindo a
escoita e a lectura en
voz alta de textos
literarios: contos,
relatos, lendas, poesas,
rimas, adivias...
146
Indicadores especficos
Participa con interese en actividades expresivas.
Combina diferentes recursos expresivos de
maneira orixinal.
Descobre as posibilidades expresivas do seu
propio corpo.
Comprende os xestos e as manifestacins
corporais como unha forma de comunicacin.
orixinal na sa expresin.
Gusta de explorar sensorialmente os elementos
presentes no contorno.
Amosa imaxinacin e iniciativa nas sas
producins plsticas.
As sas producins estn organizadas.
- Expresarse e
comunicarse utilizando
medios, materiais e
tcnicas propios das
diferentes linguaxes
artsticas e audiovisuais
147
Indicadores especficos
Fai uso do debuxo como medio de expresin e
comunicacin de feitos, sentimentos, emocins,
vivencias, fantasas, experiencias...
Fai uso da pintura como medio de expresin e
comunicacin de feitos, sentimentos, emocins,
vivencias, fantasas, experiencias...
Fai uso da colaxe como medio de expresin e
comunicacin de feitos, sentimentos, emocins,
vivencias, fantasas, experiencias...
Fai uso do modelado como medio de expresin e
comunicacin de feitos, sentimentos, emocins,
vivencias, fantasas, experiencias...
Emprega os recursos expresivos coecidos en
situacins novas.
- Expresarse e
comunicarse utilizando
medios, materiais e
tcnicas propios das
diferentes linguaxes
artsticas e audiovisuais
148
Indicadores especficos
Diferenza son e silencio.
Recoece sons do contorno natural e social.
Reproduce esquemas rtmicos.
- Expresarse e
comunicarse utilizando
medios, materiais e
tcnicas propios das
diferentes linguaxes
artsticas e audiovisuais
149
Indicadores especficos
Demostra interese e gusto polas actividades nas
que se empregan as TIC.
Fai uso das tecnoloxas da informacin e da
comunicacin, na procura de informacin para o
desenvolvemento de proxectos na aula.
- Utilizar, na medida
das sas posibilidades,
a linguaxe audiovisual
e as tecnoloxas da
informacin e
comunicacin como
vehculo de expresin e
comunicacin.
150
ENSINANZA DE RELIXIN
Escala de valoracin:
Con dificultade
Sen dificultade
En proceso
Relixin Catlica
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Recoece algns signos e manifestacins das
festas do Nadal.
Identifica algns costumes e tradicins propias
do Nadal.
Recoece que o mis importante do Nadal
celebrar o nacemento de Xess, o Fillo de Deus.
Participa na celebracin do nacemento de
Xess.
- Saber observar os
referentes relixiosos
do seu contorno.
151
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Escoita con interese os diferentes relatos lidos
na aula.
- Saber o significado
das palabras con
sentido relixioso mis
usuais no seu propio
vocabulario.
- Respectar os signos e
os smbolos relixiosos
do seu contorno.
152
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Valora a oracin como a mellor maneira de falar
con Deus.
Coece a existencia da Biblia como o libro mis
importante para os cristins.
- Respectar os signos e
os smbolos relixiosos
do seu contorno.
- Familiarizarse cunha
primeira sntese de fe.
153
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Valora a oracin
como a mellor
maneira de falar
Respecta
os seus compaeiros
e compaeiras
conaula.
Deus.
de
Coece anas
existencia
da actividades
Biblia comoe amsase
o libro mis
Participa
diferentes
importante para
os compaeiras
cristins.
colaborador/a
coas
e compaeiros.
- Respectar os signos e
os smbolos relixiosos
do seu contorno.
Amosa interese
por coecer
a vida de Xess e de
Amsase
xeneroso/a
cos compaeiros/as.
Mara.de ter novos amigos e amigas.
Gusta
Identifica
os evanxeos
comoe amigas.
os catro libros que
Valora
o feito
de ter amigos
estn na Biblia e que contan as cousas mis
Intersase por facer e compartir actividades con
importantes que Xess fixo e dixo.
outros nenos e nenas.
Coece algns feitos relativos paixn, morte e
Ten actitudes de respecto e agarimo cara aos
resurreccin de Xess.
amigos e amigas.
Amosa
unha
de axuda
colaboracin
Identifica
queactitude
Deus creou
todase as
persoas e que
cara
aos
amigos
e
amigas.
o noso Pai.
Recoece
alegra
que aproduce
aos de
Intersaseapor
coecer
historia axudarlles
do nacemento
demais.
Xess e o recoece como o Fillo de Deus.
Aprecia
o valor
da como
amizade.
Recoece
o amor
o supremo valor cristin.
Expresa
sentimentos
agarimo
a Xess.
Recoece
a figura dede
Mara
comocara
a muller
elixida
Valora
todas
cousas
facemos cos nosos
por Deus
paraasser
a naique
de Xess.
novos
amigos.
Recoece a Mara como nai de Xess e dos
Recoece
cristins. a Xess como amigo de todas as
persoas,
e das nenas.
Recoeceespecialmente
o sentido e o dos
valornenos
dalgunhas
das festas
Recoece
Xess como un amigo que nos quere
en honor a Mara.
e
nos
axuda.
Recoece a Deus como creador e Pai.
Recoece
os apstolos
como os
amigos
de
Amosa, mediante
a cancin,
alegra
e gratitude
a
Xess.
Deus porque nos deu a vida, uns pais, unha famil Expresa,
mediante a cancin, a alegra de ter a
ia...
Xess como amigo.
Evita situacins nas que se xeran conflitos.
Intervn pacificamente na resolucin de conflitos.
quen de pedir perdn.
Recoece a importancia que ten na nosa vida
perdoarnos e sermos perdoados.
154
Criterios de avaliacin
Indicadores especficos
Valora a importancia de pedir perdn e de facer
as paces para sentirse ben.
Coece a capacidade de Xess para facer o ben
e axudar os demais.
Recoece no noso da a da situacins cotis en
que lles pode amosar aos demais o seu cario e
coidado.
Entende o significado e a importancia dos
agasallos e o valor que teen no compartir.
Experimenta a alegra que produce compartir.
Identifica a familia como espazo de agarimo.
Identifica a propia familia e describe os membros
que a compoen.
- Apreciar os valores
cristins que facilitan a
convivencia.
155
Criterios de avaliacin
- Valorar a obra de
Deus
156
Indicadores especficos
Observa e distingue algns elementos da
natureza.
Respecta e coida a natureza.
Amosa admiracin pola beleza da natureza.
Valora a natureza coma un agasallo de Deus a
todas as persoas.
Recoece que Deus creou este mundo tan bonito.
Valora s persoas como o mis importante que
creou Deus.
Amosa admiracin e agradecemento a Deus por
todo o creado.
Exprsalle agradecemento a Deus, a travs de
cancins e oracins, pola creacin e por darnos
a vida.
4. ORIENTACINS
METODOLXICAS PARA O
SEGUNDO CICLO DA
EDUCACIN INFANTIL
4.
Orientacins metodolxicas
Estas orientacins metodolxicas son na sa maiora de tipo xeral e
refrense a mis dun obxectivo ou contido. Varan no seu nivel de especificacin, dependendo da complexidade dos obxectivos ou do grado de innovacin destes respecto das prcticas habituais na educacin infantil.
Enfatizan as actitudes e as respectivas accins que as persoas docentes
deben realizar, co fin de xerar ambientes propicios para o logro das aprendizaxes esperadas. Destaca, as mesmo, a necesidade de variacin dos
recursos pedagxicos, a partir de diferentes criterios, como forma de promover a motivacin nas nenas e nos nenos.
159
160
161
162
163
O esquema corporal constrese a partir das sensacins e percepcins do propio corpo en relacin e interaccin cos datos que recibe
do medio, das demais persoas e dos obxectos. As experiencias que
cada nena e neno ten das partes do seu corpo, dos seus lmites, da
sa mobilidade, son as que dun xeito progresivo vai adquirindo a
partir das mltiples accins e impresins recibidas a travs dos sentidos e do seu propio corpo. Este vai ser o referente para organizar e
adquirir novos coecementos e estruturar o espazo.
de grande importancia que as persoas docentes consideren os distintos significados que a actividade psicomotora pode ter para as
nenas e os nenos. Isto contribuir a guialos e a apoialos no desenvolvemento dunha percepcin axeitada dos seus recursos corporais e
das sas posibilidades e limitacins. As mestras e mestres favorecern e xerarn as condicins adecuadas para que as cativas e os cativos poidan expresarse con liberdade e progresar pouco a pouco nas
sas habilidades psicomotoras, favorecendo diferentes tipos de
movementos asociados a actividades ldicas e recreativas en contextos libres ou organizados, seguros e, na medida do posible, en espazos amplos, abertos e da natureza.
Potenciaremos no alumnado o desenvolvemento psicomotor, cara a
un progresivo dominio e control corporal, dende a motricidade xeral
ao afinamento muscular da motricidade fina, desenvolvendo a sa
accin nun tempo e nun espazo.
O desenvolvemento das relacins socioafectivas facilitarn o descubrimento da propia identidade e a sa insercin social, as como a
adquisicin de hbitos, actitudes e normas que rexen e organizan a
vida do grupo. Potenciarase no alumnado relacins interpersoais
positivas baseadas no respecto s persoas, nas diversas comunidades s que pertence, as como nas normas e valores da sociedade,
comportamentos solidarios e de cooperacin cara a promover actitudes non discriminatorias relacionadas co sexo, a orixe racial, cultural, relixiosa, a capacidade persoal, etc.
Terase en conta que o xeito no que as persoas adultas median nas
dificultades e conflitos entre o alumnado un referente que os
orientar na adquisicin progresiva de estratexias pacficas e de dilogo hora de enfrontarse con estas situacins. importante conversar coas nenas e cos nenos sobre as situacins conflitivas que se
expliciten e negocien cara a favorecer prcticas democrticas.
164
Nesta etapa educativa, o alumnado avanzar na comprensin e aplicacin das normas sociais que regulan o funcionamento dos xogos e
actividades colectivas, as como na integracin progresiva, a travs
da prctica coti, dos valores e normas bsicas para unha convivencia democrtica: a negociacin dos acordos, o consenso para a eleccin e/ou organizacin dos xogos, a seleccin dos proxectos colectivos, as votacins democrticas...; bscase que as nenas e os nenos
descubran na prctica a necesidade das normas e acordos.
En relacin coa organizacin do tempo, planificaranse perodos estables, diarios e semanais, o que posibilitar a secuenciacin e a planificacin das propostas educativas e a integracin das secuencias
temporais, tanto da escola coma da sa vida coti. Queda aberta a
posibilidade de acoller e presentar variacins en relacin cos intereses e coas necesidades do alumnado,
importante que as mestras e os mestres creen as condicins fsicoambientais que poan o alumnado en situacins de coidado e preocupacin pola sa sade. Este aspecto pode abordarse a partir de
mltiples actividades cotis: hixiene persoal, coidado e limpeza dos
espazos e dos materiais de uso cotin, nos momentos de alimentacin e no desenvolvemento de exercicio e actividade.
Cara a promover estilos de vida saudables, importante que as nenas
e os nenos relacionen hbitos, ambientes e alimentos cun crecemento san, nun contexto no que se aprecie e valore o coidado da natureza e das persoas facendo visitas ao comercio, organizando talleres de cocia, creando un horto escolar.... Favorecerase e potenciarase o consumo responsable de alimentos, as como darlles a coecer as maneiras de optimizar o valor nutritivo dos alimentos que inxiren diariamente.
165
166
hortos, ribeiras, museos, exposicins, monumentos, bibliotecas, videotecas, entre outros, se convertern en contextos de aprendizaxes
variadas, significativas e actuais, e ser ademais posible e recomendable coecer outras realidades empregando as tecnoloxas da informacin e da comunicacin.
Aproveitarase o potencial educativo das sadas e das visitas, planificadas detidamente, para sacar delas o maior partido educativo posible. importante que a persoa docente tea moi claros cales son os
contidos que pretende traballar coa visita, e non sar por sar, ou pretender observar e explorar todos os elementos do contorno presentes neste. En calquera caso, sempre existir unha finalidade traducida en obxectivos, un deseo e unhas actividades que estean inseridas na programacin xeral e que permitan aproveitar ao mximo
este recurso. O aproveitamento da actividade non finaliza coa volta
ao centro. Durante o da ou os das seguintes, pdense crear situacins de comunicacin e intercambio do que se viu e do material
recollido material de refugallo, froitos, insectos, fotografas, materiais ofrecidos polas persoas do lugar, as como animar os cativos
a que o expresen mediante distintas linguaxes. Todo iso dar lugar a
suscitar actividades que provoquen novos interrogantes e reforcen
certas adquisicins.
A organizacin de proxectos, consensuados, negociados e levados a
cabo colectivamente polo grupo, a realizacin de asembleas para
comentar acontecementos o nacemento dunha criatura humana ou
animal, as primeiras flores, a entrada na clase dunha nova ou novo
alumno, sobre todo cando este pertence a outra cultura distinta,
etc. ou discutir e decidir determinados aspectos da actividade diaria, repartimento de tarefas, planificacin dunha sada, as reunins
en grupo para contar un conto ou cantar unha cancin, etc. constiten valiosas estratexias que a persoa docente utilizar porque son
altamente motivadoras e favorecen o desenvolvemento das relacins
interpersoais, o establecemento de vnculos afectivos, as como que
a nena e o neno se sintan membros do grupo participando activamente nel.
De igual forma, a persoa docente propiciar experiencias onde tean
cabida as relacins con nenas e con nenos doutras aulas e con persoas adultas, xa que as non s se contribe en gran medida a que as
criaturas vaian ampliando as sas relacins, senn que permiten descentrar positivamente a tarefa educativa da persoa docente e da
167
aula. A realizacin conxunta de actividades con outras clases, a presenza dun pai ou dunha nai e outras persoas colaboradoras para lles
ensinar s criaturas un procedemento concreto facer un pastel,
sementar no horto, ou a visita dunha persoa que conte cousas do
seu traballo, representan valiosas experiencias que fan posible as
interaccins das nenas e dos nenos co medio social e, polo tanto,
enriquecen o seu proceso de socializacin.
Potenciarase a capacidade das criaturas para descubrirse e sentirse
como exploradores activos, poendo sa disposicin os medios que
llo posibiliten, como por exemplo aumentando as posibilidades dos
seus sentidos mediante lupas, microscopios, anteollos de longa vista,
amplificadores de sons, as como tamn o acceso a obxectos ou a
novas fontes de coecementos: persoas, instrumentos, libros, fotos,
vdeos, CD, internet... e a travs da confianza que as persoas adultas
deben transmitir sobre as sas posibilidades e das oportunidades
efectivas de accin que xere. Especialmente importante propiciar a
formulacin de preguntas, como un recurso para descubrir novos
aspectos dos obxectos.
O manexo por parte das nenas e dos nenos de bibliotecas de aula,
con sistemas sinxelos de clasificacin e localizacin, tanto de libros
de consulta, como daqueles elaborados na aula, un recurso importante para o desenvolvemento de actitudes indagatorias; ao igual
que favorecer que consulten bibliotecas externas, fsicas ou virtuais,
e outras fontes de preservacin do patrimonio e, polo tanto, da informacin, como son os museos e galeras de arte.
Como formas de apoiar o rexistro e busca de informacin por parte
das criaturas, animarselles a debuxar, calcar, montar lbums, facer
coleccins, entre outras.
Os procesos de adquisicin das nocins matemticas bsicas numricas, espaciais, de forma e de medida involucran actividade, pensamento e fala como parte de algo que as criaturas xa fan informalmente e acoto.
importante para desenvolver o pensamento lxico-matemtico
ofrecerlles a oportunidade de resolver pequenos problemas e situacins problemticas concretas relacionados coa sa vida diaria; por
exemplo, chegar a recoecer as medidas reais dun cadro que estamos
vendo nunha ilustracin, nos que constran explicacins e analicen
168
169
Para favorecer o establecemento das relacins espaciais, importante considerar que as nenas e os nenos adquiren as primeiras nocins
en funcin do seu propio corpo e, progresivamente, transfrenas aos
obxectos e ao seu contorno inmediato. Por iso, todas aquelas actividades ldicas, tales como xogos corporais, bailes, percorridos que
establezan distintas posicins e direccins, a realizacin de sinxelos planos e mapas de situacin, son propostas adecuadas para
desenvolver este aspecto.
En canto ao descubrimento de figuras e corpos xeomtricos e as sas
diversas variacins segundo a posicin en que se siten, fundamental provelos de experiencias que lles permitan observalos dende
diferentes perspectivas e en distintos lugares, favorecendo comentarios sobre o que sucede e representndoos graficamente.
Nas formas de medicin, cabe considerar os medios primarios a travs dos cales as criaturas poden facelo: coas mans para lonxitude,
peso ou superficie ou a travs dos seus brazos ou ps en traxectos ou
volumes mis extensos; tamn se poden utilizar unidades tales
como: medidas arbitrarias de lonxitude varas, cordeis, de superficie follas, baldosas, ladrillos, de capacidade mans, cuncas,
botellas. Posteriormente, incentivarase que se inicien en sistemas
de medicin convencionais, como regras, termmetros, reloxos,
pesas, etc.
Fomentarase a sa capacidade de comprensin axudndolles a establecer relacins entre as calidades e as caractersticas das persoas e
dos obxectos: comparando tamaos, texturas, formas, figuras; agrupndoos segundo algn criterio de clasificacin; buscando correspondencia entre os elementos e ordenando secuencias en patrns.
Como medios para favorecer a aprendizaxe da nocin do transcurso
do tempo, importante recorrer historia persoal, familiar e comunitaria das criaturas. Para isto, suxrese desenvolver conversacins
con diferentes membros da sa familia e da comunidade, observar
fotos e obxectos persoais seus e dos seus proxenitores, avs...
Posteriormente, pdese construr unha rbore xenealxica realizando
lias de tempo, empregando fotos e debuxos dos momentos mis
significativos da sa vida.
En relacin con apoiar a comprensin do medio natural nas nenas e
nos nenos, son recursos claves promover diferentes opinins sobre
170
feitos e fenmenos, estimular a discusin entre eles, suscitarlles preguntas e invitalos a formular hipteses, considerando as causas, para
que anticipen posibles efectos.
relevante propiciar nas nenas e nos nenos un interese crecente por
ampliar a comprensin do mundo, dos fenmenos e dos seres vivos
que o rodean, dndolles a oportunidade de escoller de acordo coas sas
inquietudes persoais ou de grupo entre diferentes actividades. Para iso,
dbenselles suscitar desafos de maior complexidade, entregndolles
instrumentos e materiais atractivos e tendo unha actitude activa para
guiar e axudar os seus descubrimentos e as sas aprendizaxes.
Para a exploracin do medio, fundamental favorecer a realizacin
de variadas coleccins de pedras, follas, sementes, cunchas, etc. En
relacin cos animais e vexetais, necesario promover o respecto
polos seres vivos e a natureza en xeral, para non danala. Polo tanto,
suxrese aproveitar os elementos que cumpriron o seu ciclo de vida,
e desenvolver ambientes terrarios, acuarios, invernadoiros, etc.
adecuados para aqueles seres ou vexetais que vivan neles.
fundamental favorecer a identificacin das caractersticas e cambios que se producen nos seres vivos a travs do tempo e en diferentes lugares. Para iso, na medida en que sexa posible, dbese tratar
que as nenas e os nenos vivan os cambios coidando plantas ou animais e facendo as sas propias observacins respecto deles mesmos.
Para facilitar o descubrimento das caractersticas naturais e as transformacins de diferentes zonas xeogrficas, suxrese que a partir de
visitas sobre o terreo se promovan actividades de recoleccin de elementos naturais e da accin do ser humano, enriquecndoo por
parte da persoa docente con textos expositivos, imaxes impresas e
proxectadas, vdeos, etc.
Xunto co coecemento do medio natural, dos seus compoentes e
das sas caractersticas, esencial favorecer a comprensin das
interdependencias que existen e como afectan os ambientes inadecuados a toda a cadea de vida augas contaminadas-peixes contaminados-persoas doentes, vez que se favorecer o coecemento
de estratexias de coidado, conservacin e desenvolvemento do
medio, tales como a reciclaxe.
En relacin co descubrimento dos estados da materia ou das propiedades dos elementos da natureza, importante darlles oportunida-
171
172
173
174
A persoa docente exercer como modelo de escritora e lectora competente, pero non como unha prctica pouco programada senn de
maneira sistemtica, durante toda a educacin infantil e toda a educacin primaria, escribindo notas informativas, recollendo propostas,
escribindo textos colectivos, individuais, lendo contos, cartas, textos cientficos e ser modelo realizando tanto escrituras e lecturas
en voz alta coma en silencio.
Para enriquecer a comprensin e a producin lingstica mediante a
linguaxe oral, recomendable propiciar permanentemente actividades relacionadas coa lectura de libros, dramatizacins, recordos,
narracins
A formulacin de preguntas abertas por parte da mestra ou mestre
acerca de determinados feitos ou situacins, parte de estimular a
linguaxe infantil, contribe eficazmente a ensinarlles s criaturas a
facerse interrogantes pertinentes e a buscar respostas axeitadas.
Promoverase o dilogo e o intercambio de opinins sobre calquera
tema que se estea investigando na aula.
O conto e o relato nunca deben ser considerados como unha actividade de recheo, senn como unha accin didctica chea de sentido.
Os contos, relatos e lendas son fontes valiosas para que as criaturas
fagan inferencias simples sobre caractersticas dos personaxes, os
seus sentimentos e actitudes e da trama en si mesma.
Recomndase incentivar a producin oral contos, chistes, ancdotas, receitas, etc. e transcribila en presenza das criaturas, exercendo
as como modelo de persoa escritora.
A lectura peridica de contos seleccionados, polo seu valor literario e
interese das criaturas, unha boa oportunidade para coecer, escoitar con atencin, comentar e promover o interese pola lectura.
fundamental expoer as criaturas con moita frecuencia audicin
de narracins e poemas coidadosamente escollidos, respondendo aos
intereses das nenas e dos nenos e calidade da linguaxe.
Brindarnselles s criaturas oportunidades para que creen os seus
propios textos, con diferentes recursos escritura non convencional
ou si, debuxos, ditndolles a unha persoa escritora competente para
que transcriba e con diferentes propsitos.
175
176
rios da aula, ilustrar unha pasaxe dun texto considerando a relacin imaxe-texto, etc..
A distribucin da aula establecendo diversos espazos posibilita que o
alumnado desenvolva ao mesmo tempo tarefas diferentes.
Para dinamizar os tempos de falar e as conversas en grupo, preveremos un espazo onde o alumnado poida ver as expresins faciais e os
xestos de todas as persoas mentres se dialoga.
Crearanse recantos da biblioteca, das mensaxes, das noticias, do
ordenador, de letras, das audicins, de teatro, da arte, etc., como
espazos confortables que inviten a desenvolver actividades neles e
contando con material axeitado e ao seu alcance.
Para desenvolver actividades individualmente, dado que require mis
concentracin persoal, sera aconsellable ofrecer a posibilidade de
que cada nena e neno escolla o lugar que prefira e no que se atopa
mis a gusto.
Para favorecer o contacto permanente con libros, recomndase crear
espazos onde as criaturas poidan frecuentemente realizar actividades de lectura silenciosa.
necesario pensar nun recanto tranquilo e atractivo onde situar o da
biblioteca de aula con diferentes tipos de textos contos, poemarios,
enciclopedias, dicionarios, revistas, guas telefnicas, peridicos,
para ler, mirar ou consultar. Para facilitar a escolla dos libros, colocaranse de tal xeito que sexa visible a sa portada.
Preverase o uso da biblioteca do centro polo alumnado de educacin
infantil.
Considerarase o espazo de fra da escola como privilexiado para a
ensinanza e a aprendizaxe da lectura e escritura, xa que ofrece mltiples posibilidades de contacto co texto escrito rtulos, carteis,
valos publicitarios, tendas, escaparates, etc..
Ser necesario organizar o tempo baixo presupostos de flexibilidade,
de xeito que lle permitan ao profesorado axeitalo s caractersticas
das tarefas.
Os materiais curriculares axeitaranse aos tipos de contidos, s caractersticas e necesidades especficas de cada contexto educativo e
177
178
179
180
5. ACHEGA DA ETAPA DA
EDUCACIN INFANTIL
ADQUISICIN DE
COMPETENCIAS BSICAS
5.
Achega da etapa
da educacin infantil
A LOE establece oito competencias bsicas que o alumnado de ensino obrigatorio debe acadar e entndese por competencias bsicas o conxunto de destrezas, coecementos e actitudes axeitadas ao contexto que
todo o alumnado debe adquirir para lograr a sa realizacin persoal, exercer a cidadana activa, incorporarse vida adulta de xeito satisfactorio e ser
capaz de desenvolver unha aprendizaxe permanente ao longo da vida.
No marco da proposta realizada pola Unin Europea, establecronse oito competencias bsicas:
Competencia en comunicacin lingstica.
Competencia matemtica.
Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico.
Tratamento da informacin e competencia dixital.
Competencia social e cidad.
Competencia cultural e artstica.
Competencia para aprender a aprender.
Autonoma e iniciativa persoal.
O currculo para a educacin bsica incorpora este novo elemento e,
anda que estas veen indicadas para o ensino obrigatorio, preciso que o
seu desenvolvemento se inicie dende o comezo da escolarizacin, de xeito
que a sa adquisicin se realice de forma progresiva e coherente. Estas
competencias, polo tanto, orientarn e impregnarn o currculo de educacin infantil e teranse como referentes que guen a prctica educativa e
condicionen o tratamento das reas.
183
184
185
Competencia matemtica
Consiste na habilidade para empregar e relacionar os nmeros, as
sas operacins bsicas, os smbolos e as formas de expresin e razoamento matemtico, tanto para producir e interpretar distintos tipos de
informacin, como para ampliar o coecemento sobre aspectos cuantitativos e espaciais da realidade e para resolver problemas relacionados coa
vida coti e co mundo laboral. As mesmo, esta competencia implica o
coecemento e manexo dos elementos matemticos bsicos distintos
tipos de nmeros, medidas, smbolos, elementos xeomtricos, etc. en
situacins reais ou simuladas da vida coti e a posta en prctica de procesos de razoamento que levan resolucin dos problemas ou obtencin de informacin.
As, dende as diferentes reas do currculo de educacin infantil,
contribese adquisicin desta competencia como segue:
Prtese da consideracin da linguaxe matemtica como un instrumento para o coecemento do contorno e a interaccin co
mundo.
186
187
Competencia no coecemento e na
interaccin co mundo fsico
Esta competencia refrese habilidade para interactuar co mundo
fsico, de modo que facilite a comprensin de sucesos, a predicin de consecuencias, as como o coidado do medio ambiente e a proteccin da
sade individual e colectiva. As mesmo, a competencia de interactuar co
espazo fsico leva implcito ser consciente da influencia que ten a presenza das persoas no espazo, a sa actividade, as modificacins que introducen e as paisaxes resultantes, as como da importancia de que todos os
seres humanos se beneficien do desenvolvemento e de que este procure a
conservacin dos recursos e a diversidade natural, mantendo a solidariedade global e interxeracional. Supn, as mesmo, demostrar esprito crtico na observacin da realidade e na anlise das mensaxes informativas e
publicitarias, as como uns hbitos de consumo responsable na vida coti.
En definitiva, esta competencia supn o desenvolvemento e a aplicacin
do pensamento cientfico-tcnico para interpretar a informacin que se
recibe e para predicir e tomar decisins con iniciativa e autonoma persoal nun mundo no que os avances que se van producindo nos mbitos
cientfico e tecnolxico teen unha influencia decisiva na vida persoal, na
sociedade e no mundo natural.
Tendo en conta estes aspectos, dende as diferentes reas do currculo de educacin infantil contribese adquisicin desta competencia
como segue:
Implsase a prctica de accins e o recoecemento de situacins
que favorezan a interaccin e a adquisicin de hbitos saudables:
a hixiene corporal e ambiental, a adecuada alimentacin, o consumo responsable, o descanso..., as valorarase o gusto por participar
en actividades que favorecen un aspecto persoal coidado, un contorno limpo e esteticamente agradable e por colaborar na creacin
dun ambiente xerador de benestar.
Estableceranse as correspondencias entre os cambios e modificacins a que estn sometidos os elementos do contorno e os factores que os producen, inicindose na formulacin de hipteses.
As, buscaranse respostas e explicacins para anticipar probables
efectos que poderan producirse como consecuencia de situacins
da vida diaria e dalgns experimentos realizados.
188
189
Tratamento da informacin e
competencia dixital
Esta competencia consiste en dispoer de habilidades para buscar,
obter, procesar e comunicar informacin e para transformala en coecemento. Incorpora diferentes habilidades que van dende o acceso informacin ata
a sa transmisin en distintos soportes unha vez tratada, inclundo a utilizacin das tecnoloxas da informacin e a comunicacin como elemento esencial para informarse, aprender e comunicarse. Est asociada coa busca, seleccin, rexistro e tratamento ou anlise da informacin, utilizando tcnicas e
estratexias diversas para acceder a ela segundo a fonte que se acuda e o
soporte que se empregue oral, impreso, audiovisual, dixital ou multimedia.
O tratamento da informacin e a competencia dixital implican ser
unha persoa autnoma, responsable, crtica e reflexiva, ao seleccionar, tratar e utilizar a informacin, as como as distintas ferramentas tecnolxicas.
Tamn ter unha actitude crtica e reflexiva na valoracin da informacin
dispoible, contrastndoa cando necesario e respectando as normas de
conduta acordadas socialmente para regular o uso da informacin.
As, dende as diferentes reas do currculo de educacin infantil,
contribese adquisicin desta competencia como segue:
Faise un achegamento lingua escrita, entre outras funcins,
como medio de comunicacin e informacin. As, traballarase con
variedade de textos informativos en diferentes soportes: libros,
enciclopedias, pxinas web..., sempre en contextos reais e significativos da aula.
Potenciarase o uso, na medida das sas posibilidades, da linguaxe
audiovisual e das tecnoloxas da informacin e comunicacin
como vehculo de expresin e comunicacin, empregando as diferentes ferramentas tecnolxicas ordenador, cmara web, cmara
fotogrfica, encerado dixital interactivo, gravadoras e reprodutores de imaxe e son.
Promoverase a identificacin da utilidade de diversos instrumentos e tecnoloxas videotecas, coleccins de CD, ordenadores,
Internet como fontes de informacin, de comunicacin,
desenvolvendo unha actitude crtica ante a veracidade da informacin que proporcionan.
190
191
192
193
194
195
196
197
198
er
t
n
e
b
e
d
s
a
c
o
s
,
r
o
e
v
p
i
t
s
a
a
c
u
s
a
d
e
d
n
o
a
e
T
m
m
e
1.
e
c
st
i
e
s
o
o
c
d
,
p
s
a
r
e
e
d
l
f
a
a
d
e
o
i
s
c
r
a
e
p
p
a
c
n
to
s
n
i
a
e
c
a
m
s
c
e
u
v
l
d
o
e
v
a
n
r
e
ac
a
s
f
i
e
c
e
i
d
p
o
o
r
m
s
p
e
o
m
c
i
a
si
o
r
bs
d
o
n
p
e
r
c
e
e
d
r
n
o
ra
a
apre nzas, fav
P
.
3
.
a
s
n
e
i
d
a
a
r
d
ens
t
i
s
v
i
i
t
in
c
a
m
d
e
A
r
i
s
des
e
u
t
q
n
e
e
r
r
e
n
f
i
i
c
a
as d
c
m
i
r
l
o
b
f
p
a
s
n
n
r
i
c
ta
t
a
e
r
t
p
s
i
m
o
in
c
m
e
d
d
A
n
u
d
i
a
c
i
e
s
i
adqu les mozos a
m
e
e
t
u
s
q
i
a
s
a
O
.
a
5
a
.
d
n
o
t
laci ver que
a
g
i
o
r
b
m
to
s
pro
o
p
a
i
e
r
c
a
c
d
a
n
o
cu
r
a
t
i
l
as p
s faci
2010