Definisi Fonologi

Fonologi ialah kajian mengenai pola bunyi bahasa, iaitu kajian mengenai bunyi-bunyi
yang berfungsi dalam sesuatu bahasa.
Alat-alat sebutan
Bunyi bahasa dikeluarkan oleh alat-alat sebutan seperti beikut:
Bibir
Gigi

Rongga tekak
Rongga mulut

Gusi Lelangit
keras

Rongga hidung

Lelangit lembut

Paru-paru

Anak tekak

Peti suara dan pita

suara

Lidah

Alat-alat sebutan dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu:

(a) pengeluar (artikulator) - alat yang dapat digerak-gerakkan dengan bebas dan dapat
diletakkan di beberapa kedudukan.
Contoh: hujung lidah, bibir lelangit lembut dan sebagainya.
(b) daerah pengeluar (artikulasi) - merupakan tempat-tempat yang dapat dicapai olah
artikulator.Contoh: gigi atas, gusi dan lelangit keras.

Penggolongan Bunyi Bahasa Melayu

Umumnya, dalam bahasa Melayu, terdapat tiga golongan bunyi iaitu vokal,
konsonan dan diftong.
Kumpulan pertama ialah bunyi yang dihasilkan tanpa gangguan dalam rongga mulut.
Udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut dengan tidak tersekat atau terhimpit.
Bunyi itu hanya dipengaruhi oleh keadaan lidah dan bentuk bibir.
Kumpulan bunyi yang dihasilkan demikian dikenali sebagai vokal.

Golongan kedua ialah bunyi yang dihasilkan dengan gangguan oleh alat-alat sebutan
sehingga jalan aliran udara dari paru-paru terganggu, dengan cara disekat atau dihalang
dan udara keluar melalui ronga mulut atau rongga hidung.
Kumpulan bunyi yang terhasil dikenali sebagai konsonan.
Selain dua golongan utama itu, terdapat pula bunyi geluncuran, iaitu bunyi yang
bermula daripada satu vi\oakl dan beralih kepada bunyi vokal yag lain.
Geluncuran bunyi vokal ini dikenali sebagai diftong.
Contohnya bunyi [ai] bermula daripada bunyi vokal depan luas (a) dan mluncur kepada
bunyi vokal depan sempit [i].
Vokal
Terdapat enam vokal dalam Bahasa Melayu. Lihat jadual di bawah.
Lambang fonetik

Contoh perkataan

[a]

anak, tanah, lada

[]

ela, semak, sate

[i]

iring, kita, seri

[]

emak, betul

[o]

obor, botak, moto

[u]

ular, sultan, saku

Nota

Tidak terdapat di hujung

perkataan

Konsonan asli bahasa Melayu

Dalam bahasa Melayu terdapat 18 bunyi konsonan asli sembilan konsonan pinjaman.
Sembilan konsonan asli dapat hadir pada awal, tengah dan akhir perkataan iaitu p, t, m,
n, /ng/, s, h, r dan l.
Konsonan b, d, g, c dan j hanya hadir pada akhir perkataan pinjaman seperti bab, had,
beg, koc dan kolej. Huruf konosnan /ny/, w dan y tidak pernah terdapat pada akhir
perkataan.
Konsonan ialah bunyi yang dihasilkan oleh aliran udara yang tersekat atau terhalang
oleh salah satu alat sebutan seperti bibir, gusi, lelangit lembut, dan sebagainya dan
udara dilepaskan melalui rongga mulut atau rongga hidung.
[p], [b], [t], [d], [k], [g], [q], [c], [j], [m], [n], [], [], [f], [v], [], [], [s], [z], [],
[x], [], [h], [r], [l], [w], [y]

Fonem

Fonem ialah unit bahasa terkecil yang berfungsi.

Satu unit ujaran yang bermakna, atau perkataan, terdiri daripada beberapa unit bunyi,
misalnya kata palu.
Kata ini terdiri daripada empat unit bunyi, iaitu p, a, l, u.
Unit-unit bunyi ini dipanggil fonem, iaitu unit terkecil yang berfungsi.
Jika p diganti dengan m, maka palu akan bertukar menjadi malu.
Oleh itu, p dan m adalah unit terkecil yang berfungsi kerana unit itu
membezakan maksud ujaran.
Alofon
Fonem terdiri daripada anggota fonem yang dipanggil alofon.
Misalnya fonem p dalam palu, lupa dan luap.
Bunyi p dalam palu dan lupa diujarkan sebagai letupan bibir yang sempurna , tetapi
dalam luap, bunyi p diujarkan sebagai letupan bibir yang tidak sempurna, yakni tidak
diletupkan.
Dengan itu, daripada ketiga-tiga contoh kata di atas, fonem p mempunyai dua alofon.
Suku Kata
Suku kata ialah bahagian perkataan yang berasaskan kehadiran vokal. Suku kata
ditandai oleh suatu vokal dan wujud sebagai satu vokal atau bersama-sama dengan
konsonan.
Dalam bahasa Melayu terdapat sebelas pola suku kata. Suku kata yang berakhir dengan
vokal dipanggil suku kata terbuka.
Suku kata lain ialah suku kata tertutup kerana diakhiri dengan konsonan. Beberapa
jenis suku kata:

1. Kata tunggal satu suku kata

Suku kata

Contoh

KV

yu

VK

am

KKVK

draf, gred. brek

2. Kata tunggal dua suku kata

Suku Kata

Contoh

V + KV

ibu, ela, era

V + VK

air, aib

V + KVK

adat, emas

VK + KV

anda, unta, angsa

VK + KVK

antah, untuk, ingkar,

KV + KVK

bukan, dekat

3. Kata tunggal tiga suku kata

Suku Kata

Contoh

KV+V+KV

biasa, cuaca, suara

KV + V +KV

kaedah

V + KV + V

abai, usia

KV+KV+VK

maruah, peluang

KV+KVK+KVK

kelompok, kumandang

4. Kata tunggal empat suku kata

Suku Kata

Contoh

KV+KV+KV+KV

panorama

KV+KV+KV+KVK

masyarakakat

KVK+KV+V+KV

sentiasa

5. Kata-kata tunggal yang lebih daripada empat suku kata ialah:

universiti = V + KV + KVK +KV+KV ( lima suku kata)