B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

BAB 1 : ASAS ALGEBRA

OBJEKTIF
Objektif Am

Objektif Khusus :

Mempelajari dan memahami bentuk asas algebra dan menggunakannya bagi

menyelesaikan masalah operasi algebra.
Di akhir unit ini pelajar seharusnya boleh :

1.0

Mempermudahkan bentuk pecahan algebra.

Menyelesaikan masalah operasi hasil tambah algebra.
Menyelesaikan masalah operasi hasil tolak algebra.
Menyelesaikan masalah operasi hasil darab algebra.
Menyelesaikan masalah operasi hasil bahagi algebra.

PENGENALAN

Algebra ialah satu cabang matematik yang menggunakan huruf atau simbol (boleh juga disebut anu)
dalam operasi untuk menyelesaikan masalah yang berkaitan. Manakala anu adalah merupakan
kuantiti yang tidak tetap nilainya. Misalnya di dalam ungkapan 2x + 5 6x , di mana x adalah
pembolehubah dan 2, 5, 6 pula pemalar. adalah
1.1
BENTUK PIAWAI
Dalam kehidupan kita seharian, tanpa kita sedari, kita juga seringkali bermain-main dengan nombornombor nyata dan juga nombor dalam bentuk piawai yang dihampirkan menggunakan kaedah
beberapa tempat perpuluhan.
1.1.1 Tempat perpuluhan
tempat perpuluhan merujuk kepada bilangan angka yang diambil selepas titik perpuluhan.
Dikira mulai angka selepas titik perpuluhan.
Contoh : 0.1234 mempunyai 4 titik perpuluhan.
Bagi suatu nombor perpuluhan, angka pada tempat perpuluhan terakhir akan ditambah
satu unit jika angka selepasnya adalah sama atau lebih besar daripada 5..
Contoh : 0.01355 (4 tempat perpuluhan ) 0.0136 .
Contoh 1:
Bundarkan nombor-nombor berikut kepada 2 tempat perpuluhan :
a) 0.6845
0.68 (2 tempat perpuluhan )
b) 0.18562

JMSKPUO05

0.19 ( 2 tempat perpuluhan)

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

Contoh 2:
Tinggi pokok ialah 3.65 m. Nyatakan ketinggian pokok ini betul kepada :
a) 1 tempat perpuluhan
3.65 m = 3.6 m
Contoh 3
a. Panjang sebatang pensil kayu ialah 15.95 cm. Bundarkan panjang pensil tersebut kepada 1
tempat perpuluhan.
Penyelesaian:
Panjang pensil = 15 . 95 cm
= 16.0 cm (betul kepada 1 tempat perpuluhan)
1.1.2 BENTUK PIAWAI
Bentuk piawai juga disebut sebagai bentuk lazim. Bentuk piawai ini kebiasaannya digunakan bagi
nombor yang tersangat kecil dan juga tersangat besar. Bentuk piawai ini juga berkaitrapat dengan
gandaan serta bentuk-bentuk indeks dan ia ditulis dalam bentuk
A x 10 n
Di mana n merupakan satu bentuk integer yang boleh ditulis dalam bentuk positif atau negatif.
Bentuk piawai ini biasanya digunakan dalam bidang sains serta astronomi yang
sememangnya berkaitan dengan pengiraan zarah-zarah dan atom-atom yang kecil. Contohnya, Jarak
Matahari dari bumi adalah lebih kurang sejauh 150 000 000 km. Dengan adanya bentuk piawai ini
kita dapat memudahkan pernyataan jarak matahari antara bumi hanyalah 1.5 x 108 km.
Nombor di antara 1 hingga 10

Kuasa 10

1.5 108 km
Bentuk Piawai

Bentuk piawai disebut juga bentuk lazim.

Ia ditulis dalam bentuk A x 10 n , di mana 1 < A <10 dan n adalah satu integer.
Contoh: 6 10 3 dan 9 10 13 adalah nombor-nombor dalam bentuk lazim.

JMSKPUO05

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

1.1.1

Menulis nombor dalam bentuk piawai (nombor yang LEBIH BESAR daripada 10 ).

Penukaran nombor tunggal/nyata

kepada bentuk piawai

Penukaran nombor dalam bentuk

piawai kepada no.tunggal/nyata

Kaedah :
1. Memindahkan titik perpuluhan
Ke kiri, jadikan n bernilai positif
Contoh : 346.5127
= 3.465127 x 102
Ke kanan, jadikan n bernilai negatif
Contoh : 0.00908
= 9.08 10 3

Kaedah :
1. Memindahkan titik perpuluhan
Ke kiri, jika n bernilai negatif
Contoh : 3.2 x 10 3
= 0.0032
Langkah : 3 . 2 10 3
= 3. 2 10 3
(gerakan ke kiri 3 tempat)
= 0.0032

RAJAH 1.1 Menulis nombor positif dalam bentuk piawai (nombor lebih besar daripada satu
atau sama dengan 10.)
KATA KUNCI
Tukarkan nombor positif tersebut dalam bentuk piawai terlebih dahulu iaitu
suatu nombor di darabkan dengan 10 kuasa n. ( A x 10n).
Nilai n dapat ditentukan dengan mengira bilangan tempat titik perpuluhan itu digerakkan
untuk menghasilkan sesuatu nombor.
Dengan itu nombor piawai dapat dihasilkan.
Contoh :
a) 75 000 =
=
=
b) 953 000 =
=
=

JMSKPUO05

7.5 10 000
75 000

Titik perpuluhan dipindahkan 4 tempat ke sebelah

kiri. Dengan itu nilai integer positif , n bagi 10n
dapat ditentukan (104).

7.5 104
9.53 100 000
953 000
9.53 105

Titik perpuluhan dipindahkan 5 tempat ke sebelah

kiri. Dengan itu, nilai integer positif, n bagi 10n dapat
ditentukan (105).

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

1.1.2

Menulis nombor dalam bentuk piawai (nombor yang KURANG DARIPADA 1)

KATA KUNCI
Tukarkan nombor itu ke dalam bentuk piawai terlebih dahulu iaitu
hasil darab suatu nombor dengan kuasa 10. ( A x 10n).
n adalah integer negatif. Nilai n dapat ditentukan dengan mengira bilangan tempat titik
perpuluhan itu digerakkan untuk menghasilkan sesuatu nombor.
Dengan itu, nombor piawai dapat dihasilkan.
Contoh:
9
10000

a) 0.0009 =
=

0.0009

9 10-4

b) 0.00653 =
=

1.2

0.00653
6.53 10-3

Titik perpuluhan dipindahkan 4 tempat ke

sebelah kanan. Dengan itu, nilai bagi n
adalah negatif iaitu (10-4)

Titik perpuluhan dipindahkan 3 tempat ke

sebelah kanan. Dengan itu, nilai bagi n
adalah negatif iaitu (10-3)

OPERASI ALGEBRA TERHADAP NOMBOR NYATA DALAM BENTUK PIAWAI

1.2.1
Operasi penambahan bentuk lazim
a) Cari nilai bagi 9.0 105 + 6.3 106 serta ungkapkan jawapan tersebut
dalam bentuk lazim.
Penyelesaian :
Rumus
9.0 105 + 6.3 106 = 9.0 105 + 6.3 101 105
= 9 105 + 63 105
AWAS!
72 105 bukan bentuk lazim. Jawapan yang betul
ialah 7.2 106 dan bukan 72 105.

= (9 + 63) 105

(m + n)
10m 10n =(110
10 + 5)
= 10 6

105 dikeluarkan
sebagai faktor.

= 72 105
= 7.2 106

b) Hitungkan nilai bagi 4.4 103 + 700 dalam bentuk lazim.

Penyelesaian :
4.4 103 + 700 = 4400 + 700
= 5100

JMSKPUO05

5100 = 5100 1000

= 5.1 103

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

= 5.1 103
c) Panjang seutas tali ialah 23.8 107 . Sekiranya tali tersebut
disambungkan dengan seutas tali lagi yang panjangnya ialah 0.8 108
. Berapakah panjang sebenar tali itu?.
Penyelesaian:
Panjang tali = 23.8 107 + 0.8 108
= 23.8 107 + 8 107
= (23.8 + 8) 107
= 31.8 107
= 3.18 108
1.2.2

Operasi penolakan bentuk lazim

a)
Hitungkan nilai bagi 1 0.64 10-2
Penyelesaian :
1 0.64 10-2 = 1 0.0064
= 0.9936
= 9.936 10-1

b)

Operasi penolakan bersamaan

dengan penyelesaian bagi operasi
penambahan.

Cari nilai bagi 9.3 10-11 5.7 10-12

Penyelesaian :

Indeks disamakan terlebih

dahulu.

9.3 10

-11

5.7 10

-12

= 9.3 10

-11

5.7 10 10
-1

-11

= 9.3 10-11 0.57 10-11

= (9.3 0.57) 10-11
= 8.73 10-11
PERINGATAN !
Nombor seperti 86 109 , 0.9 10 -3 atau 2 101/2 bukan merupakan bentuk lazim. Ini adalah kerana
nilai bagi (A 10n), A ialah di antara 1 hingga 10 manakala n merupakan integer.

JMSKPUO05

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

1.2.3

Operasi pendaraban dan pembahagian bentuk lazim.

a)

Selesaikan yang berikut .

1) 0.00020 0.000 08 = ( 2.0 10-4) ( 8 10-5 )

Terlebih dahulu tukar nombor

tunggal kepada bentuk lazim.

= ( 2.0 8 ) (10-4 10-5 )

= 16 10 4+(-5)

10 m 10 n
= 10 m+n

= 16 10-9

10( 4) + (-5)

= 1.6 10-8
2)

Suatu segitiga bersudut tegak mempunyai panjang sisinya 7m, 9m,

11m. Hitungkan keluasan segitiga tersebut dan berikan jawapan dalam
bentuk lazim , dalam cm2 .
Rumus bagi luas segitiga
= tapak tinggi

Penyelesaian :
Luas segitiga = tapak tinggi
11 m
9m

7m

3)

= 7m 9m
= 700 cm 900 cm
= 315000 cm2
= 3.15000 105 cm2

1 m = 100 cm
Oleh itu, 7m = 7 100cm
= 700 cm.
9m = 9 100 cm
= 900 cm.

Satu atom hidrogen dianggarkan mempunyai jisim lebih kurang 1.7

10-24 gram. Kirakan jisim bagi 2000 atom hidrogen itu.
Penyelesaian :
Jisim bagi 2000 atom hidrogen = 2000 jisim 1 atom hidrogen
= 2000 1.7 10-24
= 2 103 1.7 10-24
= (2 1.7) 10 3 + (-24)
= 3.4 10 -21

4)

Cari nilai bagi

0.075
3000

Penyelesaian :
0.075
7.5 10 2
=
3000
3 10 3

JMSKPUO05

Rumus
am a n
= a m-n

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

7. 5
10-2-3
3

10 2-3 = 10-5

= 2.5 10-5
5)

Kirakan : 216 10-4 6 102

Penyelesaian :
216 10-4 6 102 =

216
10-4-2
6

Cara lain :
= 0.0216 600 tetapi cara ini kurang
= 3.6 10-5
praktikal kerana
libatkan banyak digit.

= 36 10-6
= 3.6 10-5
6) Hitungkan :

2.16 10 2
1.07 10 25

Penyelesaian :

Operasi pembahagian dilakukan

seperti biasa.

2.16
2.16 10 2
10 2 ( 25)
=
25
1
.
07
1.07 10

=
1.3

Diselesaikan menggunakan hukum

indeks.

2.02 1023

PECAHAN
Anda telah pun mempelajari mengenai algebra dalam bentuk lazim manakala pecahan
p

algebra ialah nombor nisbah bukan integer. Ia biasanya di nyatakan dalam bentuk q
di mana p dan q ialah integer. Integer p disebut sebagai pengangka dan integer q
ialah penyebut.

Pecahan merupakan pembahagian sesuatu objek atau rajah. Ia biasanya digunakan

untuk mewakili sebahagian objek atau rajah daripada keseluruhannya. Misalnya sebiji
kek dipotong kepada 6 bahagian yang sama besar. Salah satu bahagiannya boleh
diwakili dengan pecahan 1/6, begitu juga dalam pecahan algebra.
Sehubungan itu, terdapat beberapa istilah penting yang seharusnya anda tahu sebelum
memahirkan diri anda dalam pecahan algebra iaitu :i.
Pecahan setara
satu pecahan yang mempunyai nilai yang
sama (seperti rajah di bawah) :-

JMSKPUO05

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

1
2

ii.
iii.

2
4

Pecahan tunggal Pecahan dalam

sebutan terendah -

4
8

satu ungkapan pecahan.

pecahan yang tidak boleh
dipermudahkan lagi atau pengangka dan penyebutnya
tidak mengandungi faktor yang sepunya.

CONTOH
Lengkapkan pecahan setara yang berikut :a)

2
6

5
10
20

b)

c)

A
AB

BC
AB 2 C

20

Penyelesaian :2
6

5
10
20

a)

2 1

5 2 10

Lihat penyebut bagi kedua dua pecahan iaitu 5 (asal) &

10 (setara dgn. 5). Oleh itu dari 5 untuk dapat 10 anda
perlu darabkan 2 dgn. 5. Apabila penyebut x 2, maka
pengangka pun mesti x 2, = 4

23
6

53

Sama seperti cara di atas, pengangka 2 (asal) berubah kpd. 6,

jadi 2 x 3 = 6. Maka penyebut 5 mesti x 3 = 15

2 4

5 4
20

Penyebut 5(asal) berubah kpd. 20, jadi 5 x 4 = 20,

maka pengangka 2 mesti x 4 = 8.

Jawapannya = 4, 15 & 8

b)

=
1

2 1
11

2 3

1 3

2 20

1 20

20

3
2 ditulis dalam bentuk pecahan ialah 2/1. Pengangka
1(asal) berubah kpd. 1, jadi 1 x 1 = 1. Oleh itu
pengangka 2 x 1 = 2 .

Penyebut 1 (asal) berubah kpd. 3.

1 x 3 = 3, jadi pengangka 2 x 3 = 6

20

Jawapannya = 2, 6, & 40

JMSKPUO05

Penyebut
BC (asal) berubah kpd.
Penyebut 2 (asal)
2berubah kpd. 20.
AB
C.
1 x 20 = 20, jadi pengangka 22x 20 = 40
BC x AB = AB C, jadi pengangka A
x AB = A2B
Pengangka A (asal) berubah kpd.
AB.
A x B = AB, jadi penyebut BC x
B = B2C

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

c)

A
BC

A AB

BC ab
AB 2C

AB

AB2C

A B
AB

BC B

Jawapannya = A2B & B2C

CONTOH
Tandakan < bagi yang lebih kecil daripada dan > bagi yang lebih besar daripada bagi setiap
perbandingan 2 pecahan berikut :a)

2
3

3
5

c)

2X
7

X
3

b)

4
7

5
8

d)

2y
5

4y
6

Penyelesaian :a)

2
3

3
5

G.S.T.K bagi penyebut 3 dan 5 ialah 15.

2
3

2x5
3x5

10
15

Langkah 1
Anda mesti tukar pecahan asal kpd. pecahan baru dengan menggunakan penyebut
yang diperolehi dari G.S.T.K (Gandaan Sepunya Terkecil) iaitu 15.
Langkah 2
Penyebut 3 hendak ditikar kpd. 15, 3 mesti didarabkan dengan 5.
Langkah 3
Bila penyebut didarabkan dengan 5, maka pengangka juga mesti Didarabkan dengan
5 seperti yang ditunjukkan dengan anak panahdi atas. Hasilnya adalah satu pecahan
baru.

JMSKPUO05

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

10

Langkah 4
Begitu juga dengan pecahan di bawah, ulang langkah langkah di atas
3
=
3x3 =
9
5
5x3
15
Langkah 5
Semak di antara dua pecahan iaitu 10 dan 9 mana yang lebih besar.
15
15
Jawapannya
b)

c)

10 > 9 = 2 > 3
15
15
3
5

4
7

5
8

2X
7

4x8
7x8

5x7
8x7

32
56
35
56

Langkah kerjanya sama seperti

Contoh 3.2.a.
Jawapannya 32 < 35 = 4 < 5
56
56
7
8

X
3

2X
7

2X x 3
7 x 3

6X
21

X
3

X x 7
3 x 7

7X
21

Langkah kerjanya
sama seperti Contoh
3.2.a

Jawapannya 32 < 35 = 4 < 5

56
56
7
8
d)
2y
4y
5
6
2y
5

2y x 6
5 x 6

4y
6

4y x 5
6 x 5

=
=

Jawapannya 12y < 20y = 2y < 4y

30
30
5
6
CONTOH

JMSKPUO05

12y
30

20y
30

Langkah kerjanya
sama seperti Contoh 3.2.a.

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

11

Susunkan pecahan pecahan berikut mengikut tertib menaik.

a)

5, 2, 3
6 3 7

b)

1, 9, 4
2 10 5

c)

3X, 2X, 5X
4
5
9

d)

1,
Y

2,
5Y

3
4Y

Penyelesaian :a)

5, 2, 3
6 3 7
Langkah 1
Dapatkan G.S.T.K bagi penyebut 6, 3 & 7 iaitu 42.
5 = 5 x
Tukarkan pecahan asal kepada pecahan baru dengan
6
42
penyebut yang telah diperolehi dari G.S.T.K.
2 = 2 x 14 =
3
3 x 14
3 = 3 x 6 =
7
7 x 6
Langkah 2
Bandingkan ketiga tiga pecahan baru tersebut
18, 28 &
dan susunkan kedudukannya secara menaik.
42 42

7 = 35
6 x 7
28
42
18
42
35
42

susunan tertib menaik ialah 3, 2 & 5

7 3
6
b)

1, 9, 4
2 10 5
1
2

1 x 5 =
2 x 5

5
10

9
10

9 x 1
10 x 1

9
10

4
5

4 x 2 =
5 x 2

G.S.T.K bagi 2, 10 & 5 ialah 10.

Langkah kerja seterusnya
sama seperti Contoh sebelumnya.

8
10

susunan tertib menaik ialah 1, 4 & 9

2 5
10
c)
JMSKPUO05

3X, 2X, 5X

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

12

4
5
9
3X
=
3X x 5 x 9
4
4 x 5x9
sama seperti Contoh sebelumnya.
2X
=
2X x 4 x 9
5
5x4x9
5X
=
5X x 5 x 4
9
9x 5x4

135
180
=

G.S.T.K bagi 4, 5 & 9 ialah 180.

Langkah kerja seterusnya

72
180
100
180

susunan tertib menaik ialah 2X, 5X & 3X

5
9
4
d)

1, 2, 3
Y 5Y 4Y
1
Y

1 x 20Y2
Y x 20Y2

20Y2
20Y3

2
5Y

2 x 4Y2
5Y x 4Y2

8Y2
20Y3

3
4Y

3 x 5Y2
4Y x 5Y2

=
20Y3

G.S.T.K bagi Y, 5Y & 4Y ialah

20Y3. Langkah kerja seterusnya
sama seperti Contoh sebelumnya.

15Y2

susunan tertib menaik ialah 2, 3 & 1

5Y 5Y Y
CONTOH
Nyatakan dalam sebutan terendah bagi pecahan pecahan berikut :a)

6
10

b)

18
24

c)

5X3Y
15XY2

d)

8X3Y4
2X2Y

Penyelesaian :a)

6
10
Langkah 1
Kirakan Faktor Sepunya Terbesar (F.S.T.B) bagi 6 & 10, iaitu 2.
Langkah 2
Pengangka dan penyebut bagi pecahan tersebut
6
= 6 2
hendaklah dibahagikan dengan F.S.T.B yang.
10
10 2
diperolehi
sebutan terendah bagi 6 ialah 3
10
5

b)

JMSKPUO05

18

=
=

3
5

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

13

24
Langkah kerjanya sama seperti Contoh

18

Hasil pengiraan F.S.T.B bagi pecahan tersebut

ialah 6.

c)

sebutan terendah bagi 18 ialah 3

24
4
5X3Y
15XY2

2. Hapuskan pengangka dan

penyebut mengikut
kesesuaian.

sebutan terendah bagi 5X3Y ialah X2

15XY
3Y
8X3Y4
2X2Y
8X3Y4 = 8 x X x X x X
2X2Y
2 x X x X x Y
=
=

Y x Y x Y

8 x X x X x X x Y x Y x Y x Y
X x X x Y
12 x
x Y x Y x Y

=
=

sebutan terendah bagi 8X3Y4 ialah 4XY3

2X2Y

JMSKPUO05

x Y

4 x X
1

24 6

24

5 x X x X x X x Y
x Y x Y
315 x X
= 1 x X x X =
X2
3 x Y
3Y

d)

1. Asingkan pecahan algebra

itu satu persatu iaitu X3 di
tukar kepada
X x X x X.

5X3Y = 5 x X x X x X x Y
15XY
15 x X x Y x Y
=

= 18 6

4XY3
1
4XY3

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

14

MENYELESAIKAN OPERASI HASIL TAMBAH, HASIL TOLAK, HASIL DARAB

DAN HASILBAHAGI UNTUK PECAHAN PECAHAN ALGEBRA.
Hasil tambah dan hasil tolak pecahan algebra
Ianya adalah merupakan proses mencari hasil tambah dan hasil tolak bagi dua atau lebih
pecahan algebra. Dalam menyelesaikan operasi ini terdapat 3 langkah yang mesti
diikuti, iaitu :i.

Dapatkan Gandaan Sepunya Terkecil (G.S.T.K.) bagi penyebut

ii.

Nyatakan setiap pecahan yang diberi kepada bentuk pecahan baru

dengan menggunakan penyebut sepunya yang diperolehi dari
langkah 1.

iii.

Tambah atau tolak pecahan baru itu dan dapatkan hasilnya bergantung
kepada masalah yang diberi.

CONTOH
Permudahkan pecahan yang berikut sebagai pecahan tunggal.
a)

1 + 2 + 3
2
3
7

d)

5a - a - 1
2b 10b 2

b)

1 - 1 + 2
R1 R2 R3

c)

X + Y + Z
2
5
4

Penyelesaian :a)

1 + 2 + 3

G.S.T.K bagi penyebut 2, 3 & 7 ialah 42 dan tukarkan ketiga tiga pecahan asal
kepada pecahan baru dengan menggunakan penyebut dari G.S.T.K

b)

JMSKPUO05

1
2

1 x 21
2 x 21

2
3

2 x 14
3 x 14

3
7

3 x 6
7 x 6

1 - 1 + 2
R1 R2 R3

21
42

21 + 28 + 18

42
28
42
18
42

67
42
42

42
=

42
1

25
42

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

15

G.S.T.K bagi penyebut R1, R2 & R3 ialah R1R2R3.

1
R1

1 x R2R3
R1 x R2R3

R2R3
R1R2R3.

1
R2

1 x R1R3
R2 x R1R3

R1R3
R1R2R3.

2
R3

2R1R2
R1R2R3.
2R1R2
R1R2R3.

R2R3 R1R2R3

=
c)

2 x R1R2
R3 x R1R2
R1R3
R1R2R3

Ubahkan ketiga - tiga

penyebut pecahan
tersebut dengan
penyebut G.S.T.K.

Operasi hasil tolak &

hasil tambah berlaku.

R2R3 - R1R3 + 2R1R2

R1R2R3.

X + Y + Z
2
5
4

G.S.T.K bagi penyebut 2, 5 & 4 ialah 20.

X
2

X x 10
2 x 10

10X
20

Y
5

Y x 4
5 x 4

4Y
20

Z
4

Z x 5
4 x 5

5Z
20

5Z
20

10X
20

=
d)

4Y
20
10X + 4Y + 5Z
20

Proses kerjanya sama seperti

Contoh atas.

5a - a - 1
2b 10b 2
G.S.T.K bagi penyebut 2b, 10b & 2 ialah 10b.
5a
2b

5a x 5 =
2b x 5

25a
10b

a
10b

a x 1 =
10b x 1

a
10b

1
2

1 x 5b =
2 x 5b

5b
10b

25a a
10b
10b
=
25a - a - 5b

5b
10b
=

JMSKPUO05

Proses mengira sama

seperti di atas.

24a - 5b

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

16

10b

10b

CONTOH
Tuliskan 1 + (-2)
+
2x
sebagai pecahan tunggal.
X
X + 1
(X + 1)2
Penyelesaian :G.S.T.K bagi penyebut X, (X + 1) & (X + 1)2 ialah X(X + 1)2 dan tukarkan penyebut bagi ketiga
tiga sebutan pecahan tersebut kepada penyebut yang di perolehi dari G.S.T.K.(Langkah kerjanya sama
seperti Contoh 3.5)
1
X

1 x (X + 1)2
X x (X + 1)2

(X + 1)2
X(X + 1)2

-2
X+1

-2 x X(X + 1)
(X + 1) x X(X + 1)

-2X(X + 1)
X(X + 1)2

2X2

2X
=
2X x
(X + 1)2 (X + 1)2 x
X

X(X + 1)

(X + 1)2
X(X + 1)2

X2 + 2X + 1 + (-2X2 - 2X) + 2X2

X(X + 1)2
X(X + 1)2 X(X + 1)2

X2 + 2X + 1 - 2X2 - 2X + 2X2
X(X + 1)2

X2 + 1
X(X + 1)2

-2X(X + 1)
X(X + 1)2

2X2
X(X + 1)2

CONTOH

Nyatakan pecahan algebra berikut sebagai pecahan tunggal dalam sebutan terendah.
a)

X+1
X

+ X - 1
X + 1

c)

X + 3
3X2 + 7X + 4

b)

X
+
1
X2 - 1
X -1

X +1

X - 7
3X2 + 13X + 12

Penyelesaian :Langkah kerjanya adalah sama dengan Contoh 3.5 dan 3.6.
a)

X+1
X

+ X - 1
X + 1

G.S.T.K bagi penyebut X & X + 1 ialah X(X + 1).

JMSKPUO05

X + 1 =
X

X + 1 x (X + 1)
X x (X + 1)

X - 1
X+1

X- 1 x X
(X + 1) x X

(X + 1)2
X(X + 1)
=

X(X - 1)
X(X + 1)

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

b)

17

(X + 1)2
X(X + 1)

X2 + 2X + 1 + (X2 - X)
X(X + 1)
X(X + 1)

X2 + 2X + 1 + X2 - X
X(X + 1)

2X2 + X + 1
X(X + 1)

X
+
1
X2 - 1
X -1

X(X -1)
X(X + 1)

1
X +1

G.S.T.K bagi penyebut X2 1,X - 1 & X + 1 ialah

(X2 - 1) = (X 1)(X + 1)
X
=
X2 - 1

X x 1
X2 + 1 x 1

1
X-1

1 x X+1
(X - 1) x X + 1

=
(X + 1)_
(X - 1)(X + 1)

1
X+1

1 x
X-1
(X + 1) x X - 1

X
(X 1)(X + 1)

X + X + 1 - X
(X2 -1)

c)

X
(X - 1)(X + 1)

(X 1)
(X - 1)(X + 1)

(X +1)
(X 1)(X + 1)

(X 1)
(X 1)(X + 1)

X + 2
(X2 -1)

X + 3
3X2 + 7X + 4

X - 7
3X2 + 13X + 12

Terlebih dahulu anda hendaklah faktorkan kedua dua penyebut bagi pecahan di atas.
=

X + 3
(3X + 4)(X + 1)

X - 7
(3X + 4)(X + 3)

Oleh itu G.S.T.K bagi penyebut tersebut ialah

(3X + 4)(X + 1)(X + 3)
X + 3
=
X + 3 x (X + 3)
=
(X + 3)2
(3X + 4)(X + 1) (3X + 4)(X + 1) x (X +3)
(3X + 4)(X + 1)(X + 3)
X - 7
=
X - 7 x (X + 1)
(3X + 4)(X + 3) (3X + 4)(X + 3) x (X + 1)

JMSKPUO05

(X + 3)2

=
(X 7)(X + 1)
(3X + 4)(X + 1)(X + 3)
(X 7)(X + 1)

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

18

(3X + 4)(X + 1)(X + 3)

(3X + 4)(X + 1)(X + 3)

= (X2 + 3X + 3X + 9) - (X2 + X 7X 7)
(3X + 4)(X + 1)(X + 3)
= X2 + 3X + 3X + 9 X2 X + 7X + 7
(3X + 4)(X + 1)(X + 3)
=

12X + 16
(3X + 4)(X + 1)(X + 3)

Hasil darab dan hasil bahagi pecahan algebra

Hasil darab suatu nombor bulat dengan suatu pecahan ialah penambahan berulang
bagi pecahan tersebut. Untuk mendarab 2 pecahan, darabkan pengangka dengan
pengangka dan penyebut dengan penyebut. Misalnya 3X x 1 = 3X = X
2
3
6
2
Selain dari itu hasil darab pecahan juga boleh dilakukan dengan cara pemansuhan.
Misalnya, 4X x 15 = 1 x 3 = 3 .
10
2X2 1 x X X
Anda telah pun lihat apa yang dikatakan mengenai pecahan dalam 3.0 Pengenalan, oleh itu hasil
bahagi pecahan algebra boleh ditukarkan kepada pendaraban pecahan dengan menyongsangkan
pembahagi seperti yang ditunjukkan di bawah.
2 3 = 2 x 5X2
3X
5X2 3X
3

= 10X
9

Bagi memahirkan lagi diri anda dalam pecahan algebra, sila ikuti contoh contoh
berikut satu persatu dengan teliti.

CONTOH
Tuliskan setiap hasil darab atau hasil bahagi berikut sebagai satu pecahan ringkas
dan anggapkan tiada penyebut yang sifar.
a)
2c2
c)

JMSKPUO05

b2c
2
X - 1 x
X
3a2b

6a
X2
X - 1

b)
YZ
d)

X2

Z
2X2 - 2
X + 1 6X + 6

2X2Y
X

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

19

Penyelesaian :a)

e)

3a2b
2c2

6a
b2c

3a2b
2c2

3a2b3c
12c2a

3x a x a x b x b x b x c
12 x c x c x a

ab3
4c

X2

2X2 - 2

2X4Y
YZ2

2 xX x X x X x X x Y
Y x Z x Z

2X4
Z2

X2 - 1
X

Gunakan kaedah penghapusan

bagi sebutan yang sesuai.

X2
X - 1

(X 1)(X + 1) x
X2
X
X - 1

(X 1)(X + 1)X2
X(X 1)

(X + 1) X

X + 1

Gunakan kaedah penghapusan

bagi yang sesuai.

Darabkan pengangka dengan

pengangka dan penyebut
dengan penyebut.

Faktorkan X2 1, iaitu = X2 12 =
(X 1)(X + 1)
Darabkan pengangka dengan
pengangka dan penyebut dengan
penyebut, kaedah serta gunakan
penghapusan bagi sebutan yang
sesuai.

X
6X + 6
2(X2 1)
X + 1

2(X2 1) x
X + 1

12(X2 1)

JMSKPUO05

Tukarkan kepada x dan

songsangkan pecahan kedua.

2X2Y

YZ

f)

b2c
6a

X
6(X + 1)
6(X + 1)
X

Faktorkan 2X2 2 = 2(X2 1)

dan 6X + 6 = 6(X + 1)
Simbol di tukar kepada x
dan pecahan kedua disongsangkan.
Hapuskan sebutan yang sesuai.
dengan kaedah penghapusan

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

20

CONTOH
Tuliskan pecahan berikut sebagai satu pecahan algebra ringkas dalam sebutan
terendah.

a)

X 1
4
2
X
3

b)

a
a

1
a

Penyelesaian :-

a)

X 1
4
2
X
3
X+1 X- 2
4
3

=
=

X 1 3X 2

4
3

X 1
3

4
3X 2

3(X + 1)
4(3X 2)

3X + 3

Tukarkan symbol - kepada

Sebutan X

iaitu 3X 2 ( dapatkan G.S.T.K bagi penyebut) 3

Simbol ditukarkan dengan x dan pecahan
kedua disongsangkan serta lakukan operasi pendaraban.
Kembangkan kurungan yang terdapat
pada pecahan tersebut.

12X - 8

b)

a -

2
di tukar kepada satu sebutan
3

Ohh..rupanya untuk
mahir dalam
matemaik mesti
banyak latihan.

a
a+1
a

JMSKPUO05

a - a
a2 + 1
a

Sebutan a + 1/a ditukar kepada a2 + 1

a

a a a2 + 1
a

Tukarkan - kepada bagi memudahkan

pengiraan.

a - a x
a2 + 1

a2
a2 + 1

a
1

a2
a2 + 1

a(a2 + 1) - a2
a2 + 1

Hasil yang diperolehi dari proses di atas.

a3 + a a2
a2 + 1

Kembangkan sebutan dalam kurungan.

a
Tukarkan kepada x dan selesaikan
operasi darab terlebih dahulu.

Selesaikan operasi hasil tolak pecahan tersebut

dengan mendapatkan G.S.T.K bagi penyebutnya.

B A101 MATEMATIK KEJURUTERAN 1

21

a3 a2 + a
a2 + 1

CONTOH

Dapatkan pecahan algebra berikut dalam sebutan yang terendah.

2

a)

X - 4
X2 + X 12

b)

X2 - 5X + 4
X2 + 5X + 6

X - 3
X2 + 4X + 4

X - 1
X + 2

Penyelesaian :a)

X2 - 4
X2 + X 12
=

(X + 4)(X 3)

X2 - 4
x
(X + 2)(X + 2) tersebut.
(X2 22)
x
(X + 4)(X 3)

(X 2)(X + 2) x
(X + 4)(X 3)

JMSKPUO05

X - 3
X2 + 4X + 4

b)

X - 3

Faktorkan kedua penyebut

X - 3
Permudahkan X2 4 = X2 - 22
(X + 2)(X + 2)

X3
Faktorkan X2 22 =(X 2)(X + 2)
(X + 2)(X + 2) dan hapuskan sebutan yang
sesuai.
(X 2) x
1
Hasil dari proses di atas,
(X + 4)
(X + 2)
operasi hasil darab boleh
(X 2)
dilakukan.
(X + 4)(X + 2)

X2 - 5X + 4
X2 + 5X + 6

X - 1
X + 2

(X 1)(X 4)
(X + 2)(X + 3)

(X 1)(X 4) x
(X + 2)(X + 3)

(X 4) x
(X + 3)

(X 4)
(X + 3)

1
1

X1
X+2
X+2
X1

Faktorkan pengangka dan

penyebut bagi pecahan
pertama.
Tukarkan kepada x dan
songsangkan pecahan kedua serta
lakukan operasi penghapusan