DIN PROGRAM

VIJAK - NAVRTKA - PODLOKA

krbovi Predrag

TA SU MAINSKI (DIN) ELEMENTI ?

Svaka maina je sastavljena od
delova
Delove maina nazivamo
mainskim elementima
Svaki deo maine vri neku
ulogu

Od odgovornosti i uloge
mainskog dela zavisi i oblik i
veliina mainskog elementa

Wrth Group,

TA SU TO STANDARDNI MAINSKI ELEMENTI ?

Svi mainski delovi izloeni su
dejstvu nekog optereenja
Svako optereenje izaziva
naprezanje u materijalu
Kao posledica naprezanja javlja
se deformacija materijala

Wrth Group,

TA JE TO STANDARD ?
Mnogi mainski delovi mogu se
upotrebljavati na velikom broju
razliiih maina
Zbog toga je neophodno veliki
broj unifikacija mainskih
elemenata
Svi jednobrazni propisi
unifikacije, sainjavaju
standarde

Wrth Group,

OZNAKE STANDARDA
JUS
je bila oznaka za Jugoslovenski
Standard
SRPS
je oznaka za Srpski Standard
DIN
je oznaka za Nemaki Institut za
Standarde
ISO
je Internacionalna Organizacija
za Standardizaciju
5

Wrth Group,

TABELA SRPS (JUS) - DIN

Slika

Oznaka Wurth

DIN

SRPS - JUS

0 053 ...

931

051

0 057 ...

933

053

0 082 ...

912

120

0 089 ...

7991

126

0 223 ...

603

171

0 317 ...

934

601

0 407 ...

125

011

0 441 ...

127

110

0 116 ...

7982

465

0 115 ...

7981

466
Wrth Group,

PRELAZ DIN U JUS

Wrth Group,

FeC DIJAGRAM

Wrth Group,

VRSTOA MATERIJALA
VRSTOA predstavlja
otpornost materijala na neko
optereenje
Optereenja
zatezanje,sabijanje, savijanje,
uvijanje smicanje,izvijanje

Wrth Group,

VRSTE OPTEREENJA

10

Wrth Group,

GRANICA PLASTINE DEFORMACIJE

MATERIJALA
Granica plastine deformacije
predstavlja granicu izmeu
elastine i plastine deformacije
materijala

Velina optereenja
kada nastupa plastino
izduenje materijala

11

Wrth Group,

ZATEZNA VRSTOA
MATERIJALA
Zatezna vrstoa pokazuje
kada nastupa trajna
defpormacija materijala

Veliina optereenja
kada nastupa kidanje
materijala
12

Wrth Group,

KOLIKE SU VELIINE NAPREZANJA ?

Veliina naprezanja koju
materijal moe izdrati zavisi
od samog kvaliteta materijala
Kako se mainski elementi
izrauju od elika tako i u
veini sluajevima znamo do
koje veliine moemo
napregnuti opteretiti mainski
element

13

Wrth Group,

OZNAAVANJE KONSTRUKCIONIH ELIKA

SKRAENE OZNAKE

14

Wrth Group,

MATERIJALI ZA IZRADU DIN ELEMENATA

15

Wrth Group,

MATERIJALI ZA IZRADU DIN ELEMENATA

Iz oznaka elika koje su date
po DIN-u, pronalazimo
odgovarajue elike sa
oznakom - ........

Tako moemo lake definisati

razliku u kvalitetu izraenog
vijka .

16

elik

DIN

SRPS

6.8

Cq22

-1331

6.8

Cq35

-1431

8.8

41Cr4

-4131

8.8

38Cr2

-4132

10.9

34Cr4

-4130

10.9

37Cr4

-4134
Wrth Group,

A SADA:
POJEDINANI MAINSKI ELEMENTI

17

Wrth Group,

VIJAK

VIJAK
Vijak je mainski element koji
slui za obezbeivanje
spajanja delova maina
Vijak se dobija izradom navoja
na elinom profilu valjkastog
obika
Osnovna karakteristika vijka je
navoj na telu vijka

19

Wrth Group,

VIJAK
TEORIJA NAVOJA
Ako jednu pravu liniju koja je
nagnuta prema horizontu pod
uglom (alfa), obavijamo oko
jednog vertikalnog
valjka,dobiemo na valjku krivu
liniju, koja se zove zavojnica

20

Wrth Group,

VIJCI I NAVRTKE- STRMA RAVAN

21

Wrth Group,

IZGLED NAVOJA

22

Spoljanji navoj Unutranji navoj

Wrth Group,

OBLICI NAVOJA
TROUGLASTI NAVOJ
KVADRATNI NAVOJ
TRAPEZNI NAVOJ
KOSI NAVOJ
OBLI NAVOJ

23

Wrth Group,

TROUGLASTI NAVOJ
METRIKI NAVOJ
Metriki navoj predstavlja navoj
trouglastog oblika.
Profil trougla je jednakostranini.

Ugao pri vrhu navoja je 60

Vrh navoja je skraen za 1/8
teorijske dubine navoja.
Dno navoja je zaobljeno.

24

Wrth Group,

VRSTE METRIKOG NAVOJA

Metriki navoj moe biti:
Sa normalnim korakom
Sa sitnom sitnim

Razlika je u visini hoda (koraka)

navoja
Sitni navoji se upotrebljavaju na
mestima gde mainski deo ne sme
da bude, zbog rezanja navoja,
mnogo oslabljen

25

Wrth Group,

POVRINA POPRENOG PRESEKA VIJKA

Ovo je povrina koja se
optereuje prilikom zatezanja
vijka.

26

Wrth Group,

POVRINA POPRENOG PRESEKA VIJKA

27

Wrth Group,

SILA KOJOM SMEMO DA OPTERETIMO VIJAK

Sila kojom se
moe opteretiti
popreni presek
vijka.
PRIMER M8

Sila u vijku = Dozvoljena sila x Poprena povrina vijka

Sila u vijku = 640 N/mm2 x 36,6 mm2
Sila u vijku = 23424 N
28

Wrth Group,

PREPORUENE SILA PRI IZBORU VIJKA

Preporuena sila od 21200 N je manja od sile kada se vijak istee koja je 23424 N
29

Wrth Group,

VIJAK SA NAVOJEM NA CELOM STABLU

Vijak sa celim navojem

30

SRPS - JUS
DIN
WURTH
Klasa vrst.

- M.B1.053
- 933
- 0 057 ...
- 8.8

Wrth Group,

OBELEAVANJE VIJAKA
Kvalitet (klasa vrstoe)
se kod vijka oznaava sa dve
brojane oznake.
Vijak klase vrstoe 8.8
Prvi broj Pomnoiti sa 100 i
dobija se zatezna vrstoa
vijka 8 x 100 = 800 N/mm2
Veliina optereenja
kada nastupa kidanje
materijala
31

Wrth Group,

OBELEAVANJE VIJAKA
Drugi broj prestavlja
informaciju sa kojom dobijamo
veliinu granice teenja vijka.
Visina granice teenja se
rauna na sledei nain:
8x8x10 = 640 N/mm2.
Velina optereenja
kada nastupa plastino
izduenje materijala

32

Wrth Group,

SILE I MOMENTI PRITEZANJA

NORMALNI NAVOJ

33

Wrth Group,

SILE I MOMENTI PRITEZANJA

FINI NAVOJ

34

Wrth Group,

TVRDOA MATERIJALA
TVRDOA JE
Otpor materijala od koga je
izgraen element u odnosu na
prodiranje nekog drugog
materijala.

35

Wrth Group,

UPOREDNA TABELA
ZATEZNE VRSTOE I TVRDOE MATERIJALA
Orjentaciona uslovna tabela
uporeivanja ilavosti i tvrdoe
materijala.
Na primer :
800 N/mm2 odgovara 22 HRC

36

Wrth Group,

KLASA VRSTOE VIJKA

I TABELA TVRDOE VIJKA

37

Wrth Group,

OBLICI ZAVRTNJEVA
Svi zavrtnjevi se mogu svesti na
sledee tipove:
Zavrtnji sa navrtkom.

Zavrtnji bez navrtke.

Zavrtnji bez navrtke i glave
(goli zavrtnji).

38

Wrth Group,

ZAVRTNJI SA NAVRTKOM
Zavrtanj sa navtkom na
nenarezanom delu tela ima isti
prenik kao i prenik rupe kroz
koji prolazi.

Ovakvi zavrtnji se
upotrebljavaju na mestima gde
postoje poprene sile.

39

Wrth Group,

VIJCI SA 6-UGAONOM GLAVOM

SA DELIMINIM NAVOJEM
PREMA DIN 931 (ISO 4014)
elik 8.8 nezatien
elik 8.8 pocinkovan, plavo
pasiviziran
elik 8.8 pocinkovan, uto
pasiviziran
elik 10.9 nezatien
A2
A4

40

Wrth Group,

VIJAK SA DELIMINIM NAVOJEM

DIMENZIJE

41

Wrth Group,

VIJAK SA DELIMINIM NAVOJEM

DIMENZIJE

42

Wrth Group,

ZAVRTNJI BEZ NAVRTKE

Kao navrtka kod ovih vijaka
javlja se mainski deo u kome
se urezuje navoj
Mogua su oteenja dela u
koji se vijci uvru
Tada se vri narezivanje novog
navoja

43

Wrth Group,

VIJCI SA 6-UGAONOM GLAVOM

SA NAVOJEM DU CELOG STABLA
PREMA DIN 933 (ISO 4017)
elik 8.8 nezatien
elik 8.8 pocinkovan, plavo
pasiviziran
elik 8.8 pocinkovan, uto
pasiviziran
elik 10.9 nezatien
A2
A4

44

Wrth Group,

VIJAK SA CELIM NAVOJEM

45

Wrth Group,

VIJAK SA CELIM NAVOJEM

46

Wrth Group,

ZAVRTNJI BEZ GLAVE

(GOLI ZAVRTNJI)
Goli zavrtnji imaju samo stablo
Kod njih je navoj narezan sa
obe strane.
Sa jedne strane se uviju u
mainski deo, a sa druge se
uvija navrtka
Veoma je pogodan u
sluajevima kada treba
sauvati navoj u mainskom
delu
Ustaljen naziv za ovaj zavrtanj
je BREZON

47

Wrth Group,

BREZON DIN 939

elik 5.8 nezatien
elik 8.8 nezatien
A2
A4

48

Wrth Group,

BREZON

49

Wrth Group,

BREZON

50

Wrth Group,

NAVRTKA

NAVRTKA
Standardni oblik navrtke je
estougaona navrtka
Gornja i donja povrina navrtke
su zaseene pod uglom od 30
st., kako ne bi navrtka habala
povrinu drugog mainskog
dela

Unutranjost navoja je
zaseena pod uglom od 120
st.

52

Wrth Group,

MATERIJAL ZA NAVRTKE
Navrtke se oznaavaju
oznakama M8 ili M6 ili M10
....
Primer :
Navrtka M8 napon ispitivanja
je 800 N/mm2

53

Wrth Group,

ESTOUGAONE NAVRTKE DIN 934 (ISO 4032)

elik 8 nezatien
elik 8 pocinkovan, plavo
pasiviziran
elik 8 pocinkovan, uto
pasiviziran
elik 10 nezatien
elik 10 pocinkovan, plavo
pasiviziran
A2
A4
Mesing

54

Wrth Group,

NAVRTKA

55

Wrth Group,

NAVRTKA

56

Wrth Group,

UPARIVANJE VIJKA I NAVRTKE

Kod vijka klase vrstoe 8.8
takoe treba odabrati navrtku
sa klasom vrstoe 8.

Da bi se izbegao rizik smicanja

navoja pri zatezanju, vijci i
navrtke moraju biti iste klase
vrstoe

57

Wrth Group,

UPARIVANJE VIJAKA I NAVRTKI

Najbolje je kada su zavrtanj i
navrtka od istog materijala
Dozvoljeno je i korienje neto
malo slabijeg materijala navrtke
od materijala vijke

58

Wrth Group,

UPARIVANJE VIJAKA I NAVRTKI

Ovo je naroito bitno kada je
zavojnica izloena oteenjima
zbog estog odvijanja i
zavijanja

Tada je navrtka elemenat koji

se lake moe zameniti

59

Wrth Group,

PODLOKA

PODLOKA
Podloka je mainski element
koji se koristi u navojnim
spojevima
U veini sluajeva je to ploica
krunog oblika sa otvorom u
sredini
U zavisnosti od konstrukcije,
podloka moe imati razliite
funkcije

61

Wrth Group,

FUNKCIJE PODLOKE
Osiguranje navojnih spojeva
od samoodvrtanja
Ravnomernija raspodela
povrinskog pritiska
Prednaprezanje navojnog
spoja

Izolacija
Zaptivanje

62

Wrth Group,

MATERIJAL PODLOKI
Podloke se izrauju od :
elika
Plastike
Bakra
Gume

63

Wrth Group,

PODLOKA
Kroz otvor na podloci prolazi
vijak
Podloka se postavlja izmeu
glave vijka (ili navrtke) i
elementa koji se spaja vijcima

64

Wrth Group,

RAVNA PODLOKA
Ravna podloka je ravna
kruna ploica sa otvorom u
sredini.
Postoje dve vrste.
Standardna ravna podloka
Podloka sa velikim spoljanjim
prenikom.

65

Wrth Group,

NAMENA RAVNE PODLOKE

Ravne podloke se koriste radi :
Obezbeenja ravnomernije
raspodele povrinskog pritiska

Kao ostojnici
Radi spreavanja oteenja
elemenata koji se spajaju
Iz estetskih razloga

66

Wrth Group,

STANDARDNA RAVNA PODLOKA

DIN 125
Mesing (MS)
elik (ST)
A2, A4
Poliamid PA 6.6*
*Postojane na mineralna ulja, benzin i
slabe baze.
Postojane na temperaturi od -40oC do
+150oC

67

Wrth Group,

STANDARDNE RAVNE PODLOKE

68

Wrth Group,

IROKE PODLOKE
Prema DIN 522, srednje
Pocinkovani elik,
plavo pasiviziran

69

Wrth Group,

PODLOKA ZA NIVELACIJU
DIN 988
elik, nezatien

70

Wrth Group,

PODLOKA ZA NIVELACIJU
DIN 988
elik, nezatien
Podloke za nivelaciju, kako se
vidi iz tabele su veoma tanke.
Raspon u debljinama podloki
je od 0,1 mm do 1 mm

Mesto korienja su sva mesta

montae i finog podeavanja
zazora na konstrukcijala i
mainama.
71

Wrth Group,

ELASTINA PODLOKA
DIN 127
elik za opruge nezatien
elik za opruge pocinkovan,
plavo pasiviziran
elik za opruge pocinkovan,
uto pasiviziran
A2, A4

Pogodno samo za vijke klase

vrstoe 5.8. Kod vee klase
vrstoe trebalo bi da primenite
nazubljene podloke.
72

Wrth Group,

ELASTINA PODLOKA

73

Wrth Group,

NAZUBLJENE PODLOKE
AZ, spoljnje nazubljenje
IZ, unutranje nazubljenje
elik pocinkovan, plavo
pasiviziran
Nazubljene podloke su
opruno osiguravajui
elementi koji deluju preko
svoje aksijalne elastinosti.

74

Wrth Group,

LEPEZASTE PODLOKE
Prema DIN 6798
AZ, spoljnje nazubljenje
IZ, unutranje nazubljenje
elik pocinkovan, plavo pasiviziran
elik pocinkovan, uto pasiviziran
Dvostruko lepezaste podloke
Lepezaste podloke smatraju se kao
osiguravajui elemet od samoodvijanja.

75

Wrth Group,

LEPEZASTE PODLOKE

76

Wrth Group,

OSIGURANJE OD
SAMOODVIJANJA

KAKO IZGLEDA JEDAN NAVOJNI SPOJ

78

Wrth Group,

VEZA VIJKA I NAVRTKE

OSIGURAI ZA NAVRTKE
Osigurai za navrtke su
mainski elementi koji
spreavaju samoodvijanje
navrtke.

U sluaju da nema vibracija i

udara, tada zbog trenja koje
nastaje izmeu povrina
naleganja nee doi do
samoodvijanja
Povrine naleganja
79

Wrth Group,

VEZA VIJKA I NAVRTKE

OSIGURAI ZA NAVRTKE
Trenje postoji samo sa jedne
strane navoja
To se deava zbog zazora u
navojima i zbog elastinosti
materijala
Veza ostaje vrsta sve dotle,
dok usled potresa ili udara
veza ostvarena trenjem oslabi

80

Wrth Group,

ZATO DOLAZI DO SAMOODVRTANJA NAVOJNIH SPOJEVA

Samoodvrtanje

Zbog promenjivog optereenja dolazi do smanjenja

trenja u navojnom spoju i samoodvrtanja.

81

Wrth Group,

NESTANAK SILE TRANJA

USLED VIBRACIJA
Kada nastupi vibracija, tada
izgleda kao da navrtka uopte
nije pritegnuta.
Navrtka se tada okrene za
jedan mali ugao.

82

Wrth Group,

NESTANAK SILE TRANJA

USLED VIBRACIJA
Odvijanje je posledica
delovanja jedne od komponenti
sile koja deluje u pravcu ose
vijka

83

Wrth Group,

TEHNIKA REENJA PROTIV

SAMOODVIJANJA
Samoodvijanje moemo spreiti
na sledee naine:
Osiguranjem pomou dve
navrtke.
Elastinim osiguraem
Osiguranjem mehanikim
putem.
Osiguraem sa umetnutom
plastikom.
Hemijskim osiguraem

84

Wrth Group,

OSIGURANJE POMOU DVE NAVRTKE

Osiguranjem pomou dve
navrtke postiemo pojavu
suprotnih sila trenja

85

Wrth Group,

OSIGURANJE POMOU
ELASTINE PODLOKE
Elastina podloka je
primenjljiva samo za vijke i
navrtke do klase vrstoe 5.8

86

Wrth Group,

OSIGURANJE POMOU
NAZUBLJENE PODLOKE
Nazubljene podloke sa
spoljnjim nazubljenjem 0 423 i
sa unutranjim nazubljenjem 0
424 ..

87

Wrth Group,

OSIGURANJE POMOU
LEPEZASTE PODLOKE
Lepezaste podloke sa
spoljnjim nazubljenjem 0 429 i
sa unutranjim nazubljenjem 0
428 ..

Lepezaste podloke sa spoljnim

i unutranjim nazubljenjem

88

Wrth Group,

OSIGURANJE MEHANIKIM PUTEM

Osiguranje mehanikim putem
se postie rascepkama grupe
artikala 0 470 ..

89

Wrth Group,

OSIGURANJE UMETNUTOM PLASTIKOM

Zahvaljujui umetnutoj plastici,
poveava se sila trenja u
navojima, artikal 0 368 ..

90

Wrth Group,

WURTH ANAEROBNA SREDSTVA ZA OSIGURANJE VIJAKA

Naini osiguranja navojnih
spojeva

91

Wrth Group,

KORIENJEM ANAEROBNIH LEPKOVA DOBIJAMO SLEDEE:

Wurth lepkovi za osiguranje navoja su jednokomponentni
lepkovi koji potpuno ispune zazor izmeu spregnutih
navojaka.
Ovravaju bez prisustva vazduha i u kontaktu sa metalnom
povrinom se pretvaraju u vrstu plastinu masu, stvarajui
dodatno trenje izmeu
spregnutih navojaka.
Time se spreava svako dalje
zakretanje u navojnom spoju.
92

Wrth Group,

RASPODELA OPTEREENJA U NAVOJNOM SPOJU BEZ

WURTH-OVOG SREDSTVA ZA OSIGURANJE VIJAKA

Najvee optereenje je na
prvom navoju u vezi oko 33 %
93

Wrth Group,

RASPODELA OPTEREENJA U NAVOJNOM SPOJU SA I

BEZ WURTH-OVOG SREDSTVA ZA OSIGURANJE VIJAKA

Rastereenje
optereenja u navojima

94

Wrth Group,

SILA PRITEGNUTOG SPOJA U ZAVISNOSTI

OD CIKLUSA OSCILACIJA
Prednost anaerobnog lepka u odnosu na mehanika osiguranja
Standarna navrtka sa
0 893 243... lepkom
Nazubljena navrtka
Samoosiguravajua
navrtka
Navrtka sa lepezastom
podlokom
Standardna navrtka sa
elastinom podlokom

Standarna navrtka
bez podloke

95

Wrth Group,

DIN PROGRAM
VIJAK - NAVRTKA - PODLOKA
krbovi Predrag