U N I V E R ZIT E TUB E 0

G R A DU

Dr inz. DANILO P. RASKOVIC

profesor univerziteta

ZBIRKA ZADAT AKA

IZ MEHANIKE

I
" 'I','
')

I'
I,

,I"

ZA PRVI STE}JEN STUDIJA NA TEHNICKIM

FAKULTETIMA I V1SIM TEHNTCKIM SKOLAMA

. i?

,"

ZAVOD ZA IZDA VANJE UDtBENIKA

SOCJJALJSTICKE REPUBLIKE SRBTJE
,
I

r'

,,!

BEOGRAD

1
SADRl,AJ

Ideo -

TEKST ZADA TAKA

1. STATlKA
Strana

A)
B)
C)
D)
E)

Statika u ravni (zadaci 1.1. do 1.70) ....................................... ..

Statika u prostoru (zadaci 1.71. do 1.130) .................................. ..
TcZi~la (zadaci l.UI. do 1.160) ............................................. .
Trenje (zadaci 1.161. do 1.170) ............................................ ..
Grafostatika (zadaci 1.111. do 1.200) ...................................... ..

n.

9
24
38
44
46

KJNEMA TIKA

A)
B)
C)
D)

Krelanje laeke (zadaci 2.1. do 2.70) .................... " .................. ..

Obrtanje krutog tela. Transmisioni prenosnici (zadaci 2.71. do 2.100) ........ ..
ReJativno kre"in~e/Bregasti mehanizmi (zadaci 2.101. do 2.125) .............. .
Ravno krctanje. ~avni mehanizmi (zadaci 2.126. do 2.175) ................... .
E) SJaganje kretanja. Planetski i diferencijalni prenosnici (zadac; 2.176. do 2.2CO) ..

m.

55
63

69
75
85

DINAMlKA

A) Dinamika rna terijalne tacke (zadaci 3.1. do 3.80) ............................. .

B) Dinamika materijaJnog sistema. Momenti inercije i centrifugalni me mmti (zadaci
3.81. do 3.100) ........................... : ................................. .
C) Dinamika krutog tela (zadaci 3.101. do 3.200) ...............................

II dee -

93

102
105

RESENJA

I. STATIKA
A)
B)
C)
D)
E)

S!atika u ravni (zadaci 1.1. do 1.70)

.................. .
Statika u prosloru (zadaci 1.71. do 1.130)
...................... ..
Tezisla (zadaci 1.136. do 1.160) ............................................ ..
Trenje (zadaci 1.161. do 1.170) ................................ " ........... .
Grafostatika (zadaci 1.171. do 1.200) ........................................ ..

127
155
180
192
195

II. KINEM"A TIKA

Dr in!. DANILO P. RiASKOVIC, Z B IRK A Z A D A T A K A ! Z M B HAN I K B I " IzdnVll~: ZAVOD

A) KretaDje taeke (zadaci

ZA IZDAVANJE UDZBENIKA SOCIJAUSTICKE REPUBLlKE SRBlJE, Beograd, ObiIieev venae 5{1 " Loktor:
ZDENKA PLESA Tchnicki Ulednik: BORA JOVANOVIC" Korektori: VISESLAVA NIKOLIC, MrRJANA'
LESKOVAC i NADE:tOA PLANOJEVIC ., Rukopis predat u l::tampu oktobra J965-. godine .. Stampanje z;avrscno maja J966. godinc .. Obim: 24112 stamparska tabaka . Tira!: 4_000 primeraka $ Format: 17x24 CIll.
$tampa BEOGRADSKI GRAFlCl<J ZAVOD. Beograd. BuJevar yojvode Mi$iea 17

B)
C)
D)
E)

21. de 2.70) ......................................... .

223

Obnanje krutog tela. Transmisioni prenosDici (zadaci 2.71. do 2.100) .........

Relativno kretanje. Bregasti mehanizmi. (zadaci 2.101. do 2.125) ........ .
Ravno krelaDje. Ravni mehanizmi (zadaci 2.126. do 2.175) ................... .
Slaganje hetanja. PJan~tski i diferencijalni prenosnici (zadaci 2.176. do 2.200)

242
248

262
295

-/

4
IlL DINAMlKA
Stri:l.fiI.\

A) Dinamika m1terijalne tacke (zadaci 3,1. do 3.80) ................ .... ...... ....
B) Dinlmikl m lterija Inog sistema. M~inenti inercije i centrifugalni moment; (zadaci
3.81. do 3.100).................................................... . . . . . . . . ..
C) Dinamika krulog tela (zadaci 3.101. do .3.200) ................................

ill deo -

305
324
331

TABLICE

Tablica I - Obrasci .................. .

Tablica n - Geometrijske i mehanieke Yelicine ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
Tablica III - TeZi~ta slika ....................................................
Tablica IV - Teiisla tela..........
......................................
Tablica V - M)menti inercije slika
................................. .
Tablica VI - M:Jrnenti inercije tela ................................
Tablica VII - Stepeni, koreni, prirodni logaritmi, reciprccne vrednosl; prirodnih
brojeva, obim i povrsina kruga .......
. ................................
i'ablica VII! - Trigonomelrijske funkcije
.................... .
Tabli9a IX - a) Znacajne brojoe vredoosti
................................ ..
- b) Znaeajne brojne vrednost;
............... .

367
379
380
381
382

PREDGOVOR

383
Motto: "Exempla non minus idocunt. quam
precaepta". Ntwton-Principia

385
387
391
392

fla zahtev studemta Alasinskog jakulteta u Beogradu prosirio sam i

upotpunio prvobilnu malu lilograjisanu 'Zbirku zadataka iz mehanike. OJ'a
zbirka obuhvata 600 zadataka iz slatike, killematike i dinamike, iz :[vake oblasti
po 200 zadalaka, i u skladu je 'sa nastavnim programima iz mehallike Ila prvom
slepenu naslave skoro na svim tehnickim jakuftelima i viSim tehnickim skolama.
Oni su u skladu i sa mojim udtbenieima Mehanika I (slalikaj i Mehallika II
(kinem2tika i dinlmika) za mafillske jakullete.
Zadaci su potpuno proradeni i obu1JI'ataju eeli kurs predvider nastavnim
programom, pn'enstveno za masinske jaku/lele, da bi student; magli na Ol'im primerima da steknu iskustvo za reavanje i drugih slicl1ilJ zadataka iz, ove oblasti.
Ov; su zadaci vefinom: radeni na I'eibanjima sa swdenlima iii su bili
ispitni zadaci iz mehanike na prvom slepenu naslql'e na masinskim jakuiletima
u Beogrqdu' Novom Sadu, odnosno na MaSinskom odseku TehnickoK jakullela
u Nisu.

12. XII 1964. godine

Beograd

AUTOR
I

ZADACI

"

A) STATIKA U
1.1. Na dnu okna nalazi se radnik, tezine 80 kg, koji,.pomoctl. uzeta
prebacenog preko nepom;cnog kotura, podize teret tdine 50 kg. Koliki je
pritisak coveka na tIe okna? Kuliki llajveci teret moze da podignc covek'!

1.2. Remorker vuce u liniji ("bmzdi") tri slepa razlEtih veJ:c'na,

Slepovi sU medusobno povezani uzadima Icoja mogu da izdrze zateznu silu
jacine 300 kg. Vucna s'la propel era remorkera (F) iznosi 2400 kg. Krelanju
remorkera i slepova protivi se olpor vode (otporna sila F,,), koji kod remorkera i prvog sJepa iznosi 600 kg, kod drugog slepa 300 kg, a kod treceg
siepa 200 kg. Sa koLko uZadi treba privezati prvi slep za remorker, drugi
sJep za prvi i treci slep za drugi?
1.3. Napadne linije dveju suceljnih sila, velicina 10 kg i 6 kg, grade
ugao 60. Kolika je velicina rezultante ov:h sila? Kolike ugJove grade napadne linije komponenti sa napadnom linijom rezultante?
.
104. Koliki ugao grade napadne Iinije dveju suceljnih sila istih veLc:na
ako njibova rezultanta ima istu velicinu kao j komponente?
~

1.5.

Silu F = F, treba razloziti na dve Lkomponentc, od kojih je prva

jednaka rezultanti

F; = 'it

i sa njom gradi ugao

c(.

Odred: ti velicinu i polo-

zaj druge komponente; F"

1.6. Velicine komponenata su 3 kg j 4 kg, a velicina rezultante tih
suceljnih sila je 5 kg. Koji ugao grade napadne linije komponenata?

1.7.

Silu

F.

jacine 200 kg, . raz!pziti u dYe komponente, ciji je zbir

velicina 1~ 1+ 1F21 = 450 kg, a napadna linija pive komponente gradi ugao
G( = 30 sa napadnom linijom rezultante.

11

10
1.8. 'Silu

F= F"

jaeine

300 kg, treba razloz:ti na dye komponente,

F;

F, i F z , f<rzlike intellziteta I I- I F2 I= 100 kg, tako da prva komponcnta

gradi sa f(;zuitantom ugao a = 45. KoLki ugao grade napadne linije kGmp~nenata? i

1.9. 'Silu F= 100 kg razloziti na dye upravne komponente, X i Y, pod

uslovom d~ njihovc velie.ne stoje U odnosu X: Y = 3 : 4.

1.10. i Vrh B stuba AB, visine. 15 m, tdine 420 kg, pridrzavaju dye
celicne zatege, CB i DB, vezane za zemlju u tackama C i D, gde su rastojanja AC = 8 m, AD = 20 m. U kom odnosu moraju biti ve1icine sila u zategama, pod uslovom da stub bude verLkalan? Kolike su veLc:ne tib sila?

"

Slika 1.14.

stika 1.15.

1:15:
BO,

Kugla, tt!zine G = 10 kg, oslanja se na dye glatke strme ravni,

AO i
koje sa horizon tom grade uglove c = 30 i f3 = 45. Izracunati brojne
vrednosti otpora strmih ravni.

l-

1.16. Napadna linija sile F=50kg odseea na koordinatnim osama Ox

i Oy odsecke a = 40 em, b = - 30 em. Izraeunati moment te sile za koordinatni pocetak 0 kao momentnu tatku.
1.17. SlaF(X=4kg; Y=3kg) dejstvuje u tacki N(x=5m; y=2m),
Koliki je moment te sile za koordinatni pocetak 0 kao momentnu tacku?
Za koliko se promeni moment ako se umesto tacke 0 za momentnu taCku
uzme tacka 0' (xo = 2 m; Yo = 1m)?

Slika l.! 1.

1.18.
upravne na, borizontalni prec~ik
.,;

Odrcditi
-+

rezultantu

---?r

sila koj~ su predstavljene vektorima OA, OB,

SiJa IFI = 5 kg (X = 3 kg; Y = 4 kg) dejstvuje u tacki Nt (6 em;

u tacki N2 (3 em; 2 em), Koliki je mom~nt sprega ovog

3 em), a sila para sila? Pokazati da se moment sprega ne menja ako se za momentnu tacku
uzme tacka 0' (1 em; I em).

R, povucene su dye paralelne tetive,

OA, 'a na rastojanjima C od sred sta kruga 0'.
---+

OC,

-+

OD i OE.

1.19. Napisati jednacinu napadne linije rezultante ravnog sistema

proizvoUnib sila F\ (4 kg; - 3 kg), F2 (-15 kg; 8 kg), F3 (6 kg; 8 kg), F4 (20 kg;
15 kg) i Fs (3 kg; - 4 kg), koje dejstvuju u napadnim tackama N, (2 em; 2 em),
N2 (3 em; 2 em), N3 (- 2 em; 3 em), N4 (1 em; - 1 em) i Ns (2 em; - 2 em).

1.12. Odrediti rezultantu sistema suceljnih siJa ~ u tacki 0, cije napadne linUS grade sa + Ox-osom ugJove 0;/: F\ (100 kg; 0"), F2 (200 kg; 60),
F 3 (JOOkg; ! 900), F4 (l50 kg; 135), Fs (200 kg; 150), F6 (400kg;
1800),
F7 (250 kg; ;nOO) i F8 (600 kg; 30(0).

1.13.

Pokazati da je sistem suceIjnih sila

Fi

u tacki 0, cije napadne

1.20. Kolika mora biti sila F5 u prethodnom zadatku da bi se ravan

sistem sila sveo na spreg? Koliki je tada moment sprega?

1800 ), F6 (50 kg; 2700)

Racunom i graficki pokazati da s.e tri sile, F, (X, = 4 t; Y, = 3 t),

Y 2 = -3t) i F3 (X}= -8 t; Y3=O), koje dejstvuju u napadnim
tackama N\ (5 em; 2 em), N 2 (5 em; 6 em) i N3 (8 cm; 2 em) svode na spreg.
Koliki je moment sprega?

1.14.' ,Kugla, teZine G, Vezana je uzetom OA za tacku A zida AC i

oslanja se na glatku strmu ravan CB. Odrediti sHu u uzetu i otpor ravni
ako su poznate vrednosti uglova Cf. i ~.

1.22. Pokazati da je sistem proizvoljnih sila F, (4 kg; 2 kg), F2 (3 kg;

- 3 kg), F3 ( -- 2 kg; 5 kg) i F4 ( - 5 kg; - 4 kg), koje dejstvuju u tackarna
N,(2em; 3 em), Nz(l em; -2cm), N3(3cm; -4em) j N.(-2cm; -2cm),

linije grade sa + Ox-osom uglove

45), F;(20'kg;

90),

iF7 (100y'2kg;

315),

0;,

u ravnotezi; F\ (40 kg; 0), F2 (30 y'2kg;

F 4 (l00V2'kg;' 135), Fs(70kg;

1.21.

FZ(X2=4ti

13

12

vezani za stap i pod, Odrediti velie'ne

i karakter' sila u st~povima u ravnoteZnom polozaju sistema.

u ravnote.zi. Pokazati da su tada zbirovi momenata svih sila za tri nekaIinearne tacke, O(Oem; Oem),A(lem; 1 em) i B(2em; -lem), jednaki
uuli.
1.23. Dul. straniea pravougaonika ABCDA, duzina AB = CD = b = 8 em,

i;

BC = DA = h = 6 em, dejstvuju sile

jacine ?kg; 4 kg; 3 kg i 1 kg, ciji su
smerovi od A ka B, od B ka C, od C ka D i od D ka A. Redukovati
sistem ovih sila na srediste 0 pravougaonika. Odrediti poloZaj redukeione
. rezultante i izracunati njen moment za leme A pravougaonika.

Ako su u
-.
sila F2 i F4 Po 4 kg, a
1.24.

prethodnom zadatku

vclicine sila.

i,

i F3 po 8 kg,

smerovi su ostali isti, odrediti na sta ce se svesti

F,i

1.

da bi. pravougaoriik bio

-+

-j.

A..-_ _ _...
C_ _ _ _
B{---'-_ _---+

Slika 1.30.

bi

se s:stem

KoLka mora b:ti sila ~ i njena koord'n~ta X4 u odnosu ha tr:edat

Oxy da bi s'stem sla b:o u ravnotez.? Pokazati~da gu tada zb'rovi momer
.'
nata sistema sila za tri nekoLnearne tacke, 0 (~fO), A (I em; 0): i B (2 em;

->

su AB, BC, CD iDA. Na sta se svodi ovaj ravan sistem sila.?

2 em), jednaki nuli.

1.26. U temen:m1 T J (5em; 0) i T 4 (0; -Scm) kruga, poluprecn:ka

R~5em, dejstvuju sile FJ =X1 =300kg, F.=Y4 =-400kg, au temenima

i~

1.33. Poluga AB, te'line G, duz' ne AB = I, '!'zglobno je yezaria

vertikalni zid, a za kraj B vezano je uze koje j e1prebaceno p~~korm"
tura C na zidu. 0 kraj uleta obesen je teret kzine F. Odreditrv~Ll:in~ tere a '.
F, pod us'ovorn da poluga AB bude u ravnotemom polozaju horizontaina,
ako je na njenom kraju B obesen teret tez.ne Gj2. RastojanJe tacaka A i C

T 2 (0; 5 em) i T3 (- Sem; 0) spregovi intenziteta 'ill z = 600 kgem i l}T/3 = -- 100kgem.
Redukovati sistem sila i spregova na srediste kruga 0 - koordinatni pocetak
triedra Oxy.

J.27. Silu F(X=Okg; Y= -IOkg), koja dejstvuje u tacki N(4cm; 0),

razloziti u trl komplanarna pravea u ravni Oxy koja prolaze kroz tacke
N] (0 em; . 0), N z (6 em; 0) i N J (S em; 0), a sa + Ox-osom grade uglove 45;
90 i 1200

s:le Fl>' jacine

1.32. Kol"ka mora bili siJa F. u prethodnom 2adatku da

sila sveo na spreg'! Koliki je tada moment sprega?

1.25. Duz straniea jednakokrakog trap~za A BCD , duzina paralelnih

straniea AB=IOem, CD=4em i krakova BC~DA=5em, visine h=4em,
dejstvuju sile koje su po intenzitetu jednake duzinama straniea, a smerovi
~

Paralelne

6 kg, - 3 kg, 2 kg i - I kg, grade sa

+ Ox-osom t:iedra Oxy ugao 300 i seku
tu osu u tackama Ni (2 em; 3 em; 4 em
i 5 em). Odrediti vel:Cnu i polozaj napadne linije ovog s:stema parale1nih
sJa.

sistem siJa. Kolike moraju biti veliCine sila

u ravnotezi?

1.31.

.)

jednako je duz:ni poJuge (AC = AB= I).

'C

Fza

1.28. Momenti sile

tri nekoliriearne tacke, A(2em; 2em), B(4em;
4 em) j C (3 em; - 1 em), jznose J 3 kgem, 15 kgem i 6 kgem. Odrediti jac:nu
sile i polozaj njene napadne linije u odnosu na triedar Ox),.

yt

CD

. Slika 1.29.

I.22~ Tanki homogeni disk,

teZinetG=}6kg:' poluprecnika (!{.~
= 10 cm~bno je vezan
sa tri
stapa u tackama A (6 em; 8 em), ,,'
B(-6em; -8cm)i C(6em; -Scm).,,':
Pravei stapova pr:kazani Sil na'
slici. Odred.ti sile u stapov:ma u
ravnoteZnom polozaju d'ska. ~

1.30. Stap AB, duzine 2 m,

opterecen je teretom F= 100 kg na
kraju A. Stap je poduprt sa tri
stapa, (1), (2) i (3), koji su zglobno

a
A

Slika 1.33.

Slika 1.34.

1.34. Stap AB, duZine /, teiine G, zglobno je Vezan u A za pod, a za

kraj B privezano je ute koje je ucvrSCeDO u tacki C zida. Odrediti otpor
zgJoba i silu u Uletu ako su poznati uglovi ex i ~, koje stap uze grade
sa +Ax-osom (podom).

14
1.35. 'Stap AB, tezine G, duzine I, opterecen je na kraju B teretom
tezine G12. Za taj kraj vezano je uze koje je prebleeno preko maJog kotura C
na zidu, gde; je AC = h = I. 0 kraj uteta obcsen je tere! F. KoJ ki ugao <p
gradi stap A,B sa zidom u ravnoteznom poJoZaju s:stema? KoLki je tada
otpor zgloba A?

c,

I
~

15
1.39.

Stap AB, teline 4 G, dUline 2 f, kruto je vezan u C, AC = CB, sa

~tapom CO, teiine 2 G, duzine h = I, tako da su stapovi upravni. Ovaj kruti

sistem obesen je 0 kariku 0, a na krajevima A i B stapa AB doda!i su
tereti, tetina G i 2 G. Odrediti ugao <p koji gradi stap AB sa horizontalom
u ravnotelnom polozaju sistema.

lOt

12/

5/

H
J

I
I

51

oi
Slika 1.39.

Slika 1.36.
1.36.

Stap'AB, tetine

A oslanja se, na glatki

1.40. Kruzni lueni nosac ABC, poluprecnika R = 10m, sa tri zgloba,

A, B, C, opterecen je u tackama gornjeg pojasa naznacenim silama. Odrediti
otpore zg:obova lucnog nosaea.

I, zglobno je vezan u 0, a krajcm

biti odnos alb u ravno-

tcinom poloiaju stapa?

1.37. .Raznokraki

pravougaoni ugaon'k (Ienjr) ABC, dut'ne krakova

<p gradi krak
AB ugaon:ka sa vertlkalom U ravnotemom polotaju ugaon ka.

AB=2BC=~=2b, obesen je ozglob A. Odredti koliki ugao

S!ika 1.40.

j~
'~

1.41. lednokraka poluga OA, prizmaticnog oblika, konstantnog poprecnog preseka, teline G, zg:obno je vczana u 0, i u preseku B, gde je
OB= r, obden je teret teZine Q. Za kraj A poluge vezano je uze koje je
prebaceno preko kotura K, 0 cijem drugom kraju visi teret tdine F, koji
odrzava polugu u horizontalnom ravnoteznom polozaju. Odrediti duzinu poluge OA (x = I), pod uslovom da teret F ima najmanju tezinu. Kolika je
tada telina tog tereta F!

A~======_IS_O__~__~rIB~5_0_~~C

I,;

.0
Q

Slika 1.37.
1.38.~raci

c
Slika 1.38.

raznokrakog ugaonika (lenjira) ABC, duzine BC = b =

(f.. = 60. Ugaonik jc jednim krajem obesen za prsten A.
Kolikl ugao:<p gradi krak BC sa horizontalom u ravnoteznom poloZaju
ugaonika? .

= 2AB= 2 a, ,grade ugao

Slika 1.41.

SIika 1.42.

1.42. Raznokraka prava' poluga ABC vezana je krajem C zgJobno pomocll

po luge CD, za oslonac D i kruto, pomoeu poluge BB', za raznokraku polugu
EH, oslonjenu na oslonce E i H. Kolike su sile u pojediniTll delovima sistem;! poluga ako je 0 kraj A prve poluge obesen teret tezine G = 4 kg'?

16

1.43. Odredite odnose duzina krakova poluga deeimalne Quintenz-vage,

pod uslovom da poloiaj tereta na platformi ne utiee na tacnost merenja vage.
B C

0
.

~ ~

v/,

"

.I.

D
5

H'

=jr",i:+f~
b
/---

-0----

{>

I
~l

'1

\: t

.1

17

ravni i obavijeno je oko dobosa vitIa. Simetrieno vitlo je teiine G1 = 300 kg,
i oslanja se u taeki A na glatki pod, a u tacki B, AB= 2 a,. vezano je
zavrtnjem za pod. Odrediti otpore oslonaca vitia zanemarujuti razmak
izmedu uzeta i strrne ravni.
1.47. PomoU dizalice podize se tere! tdine G = 500 kg. Roluprecnik
bubnja iznosi r= 5 em, a polupreenici podeonih krugova zupcahika su u
odnosu RdR2 = 1/4, dok je duzina rueice :40, = 1=
= 25 em. Odrediti silu F kojom treba dejstvovati na
kraju A rue ice upravno na istu da bi se postigJo
mirovanje tereta.
2

-I
SJika 1.44.

Slika 1.43.

1.44. Ventil sigurnosti parnog kotla vezan je polugom. BD za polugu

OA, koja se moze obrtati oko zg!oba O. Precnik ventila iznosi IOcm. a
pritisak pare u kotlu je IO atmosfera. Odrediti krak tega ldine G = 50 kg
da bi se ventil sam Ol\'orio pri povecanom pritisku pare u kollu, zanema
rujuci tdine poluga i ventiJa ako je hak Os= 5 em.
1.45. Ruena presa za sabijanje sena sastoji se iz sistema poluga i
platforme. Na po:ugu OAB, duzine OA=!=lQOem, dejstvuje radnik silom
F= 50 kg upravno na polugu koja moie da se obrce oko nepomicnog zg'oba O. Ova je poluga vezana zategom Be, duiine 50em, za zglob e, kojije
dvema polugama, CD iCE, vezan za nepokretni [oslonac (D) i platformu
prese (P). ~ U poJozaju prese, kada je zatega BC upravna na kraku OB.
duzine .10 em, i polovi ugao <J DCE, a zglob C je pomeren ulevo za 10 em
od vertikalnog polozaja ED i ED = 80 em, odrediti silu sabijanja prese.

Slika 1.47.

1.48. Odrediti potrebnu silu F da bi

naka komra odrZala ravnoteZU teretu, tezine G, obdenog
uslovom da poluga ostane horizontalna. Teiinu
poluge, koturova i uieta zanernariti.
1.49. Kaisni transmisioni prenosnik sa koturovima, preenika D j = 60 em i D2 = 20 em, ima kotur
zatezae, precnika D 1 sa srediSlem u 3 , Zatezna
sila u kaisu, koja je jednaka sa obe strane kotura
zatezaca, iznosi F = 20 kg, a ostvaruje se pomocu
pravougle kolenaste po luge A0 2 3 , Odrediti
velicinu tereta G koji se mora staviti ni kraj A
rucice AO" duiine 1= 40 em, u !ravnoteZnom
polo2'aju sistema ako su poznata rastojanja

a=40em, b=20cm.
G

Slika 1.45.

Slika 1.46.

1.46. Tere! ldine G=600kg oddava se pomocu uzeta na strmoj

glatkoj ravni, nagibnog ugla preJUa horizontu 60. Uie je paralelno strmoj

1.50.

Hod

zavrtnja

zavojne

prese

je

h = 5 mm, a duzina rueiee je 1= 25 em. Kolika je

potrebna sila F da dejstvuje upravno na kraj rueice da bi driala ravnoteiu leretu tdine G = 500 kg?
2 Zbirka zadaeaka jz mobanike I

19

18

na glatki obli osJonac E. U ravnoteZnom polozilju sistema stapovi grade sa

vertikalama uglove 0; i ~. Odrediti otpore zglobova A i C, otpor oslonca Ei
uzajamni pritisak stapova na mestu oslanjanja D, ako je poznato da je u
ravnoteznom poJozaju AE=EC= C. OpStt; resenje.
=

Izracunati brojne vrednosti ako su podaci: 2/1

80 kg, ~= 20;= 60.

Ii = 180 cm, G2 = 2 GJ =

1.54. Stap AB, duzine 1, tezine G1 = 100 kg, osJanja se u tacki A na

gJatki pod, a kr~jero B na stap CD, duzine 2/, tezine G2 = 2 G1 , koji ~oze
da se obrce oko zgloba C, a u tacki D oslanja se na pod. Krajevi AiD
slapova vezani su uzetom. U ravnoteZnom poiozaju sistema stapovi grade sa
podom uglove C( = 45 i ~ = 60. Izracunati silu u uzetu, otpore glatkog poda,
otp~r zgloba C i uzajamni pritisak stapova.
Slika 1.51.

kvadratna ploca, tdine 30 kg, oslanja se tezid. Za terne B pioce vezano je uze 0 B, duline jednake duzini strane pioce (a) koje je drugim krajem, 0, vezano za
isti vertikalni zid. U ravnoteznorn polozaju ploce odrediti silu u uzetu i nor~
i
malni otpor glatkog zida.

\y

].52.! Homogeni poJupr'sten, ldine G, oclnosa poluprecnika r/R = 0,5,

zglobno je: vezan za zglob A. Za teme B vezano je uze koje je prebaceno
preko malog kotura K, postavljenog na isloj horizontali kao i zglob A. 0
kraj uzeta 'obesen je tere! tezine F, koji odrZava ravnotezu poluprstenu. U
ravnotezno/TI poloZaju odrediti velicinu tereta F ako je poznato da je ugao
0;=600 i AK=AB=2R. Koliki je otpor zgloba A? Koji ugao gradi napadna
Iinija otpota zgloba A sa pravom KA (horizontalom)7
Slil<a 1.54.

1.55.

,..1

i
Slika 1.52.

1.53.:

Slika 1.53.

Homogeni stap AB, duiine II> teline G1 , zglobno je vezan u A

i osianja se na drugi homogepi stap CD, duzine 12 , teZine G2 , koji je zglobno vezan h' zglobu C na istoj visini kao i zglob A. Ovaj se stap naslanja
_?'

I
II

Slika 1.55.

SupJja polukugla, poluprecnika R, tezine G, sa tezistem u tacki

C, gde je OC=c=R/2, oslanja se na glatki pod. Stap AB, duzine I, tezine

G1 , krajem A oslanja se na unutrasnjost polukugle i na njen rub u tacki D.
U ravnoteznom poloZaju sistema poluprt!cnik OD polukugle gradi sa horizontom
ugao IX, a sa stapom AB ugao ~. Odrediti te uglove i otpore u tackama
oslanjanja.
1.56. Zglobne nogare AC i BC, jednakib duzina (1=2 m) i telina
(G = 12 kg), sa zglobom u C osJanjaJu se krajevima A i B na glatki pod. Nogare
su vezane horizontalnom zategom DE na rastojanju AD = BE= 1/3. 0 tacku V
kraka AC, gde je VC=I/3, obesen je teret tdine F=G/2. Izracunati pritiske
nogara na pod, otpor zgloba C i silu u zatezi ako u ravnoteinom polozaju
nogare grade sa horizontom uglove C( = 75.
2'

20

2.1

kraj C
AB=AE,
AB i DC
uzetu KD

stapa CD obesen je teret tezine F = G. Za p()znate odnose duzina

DE= CD/) i dati uslov (da su j~dnaki ug'ovi koje grade stapovi
sa borizontalama) odrediti otpor zgloba A, otpor oslohea E, slu u
i uzajamni prifsak stapova na mestu osJanjanja B.

Izracunati te velic:ne ako je G = 20 kg; a

IX =

30.

1.W. Dve homogene kugle, tezina Gj , i= 1,2, poluprecni'ka R;, obesene su pomocu
uzeta, OA i DB; 0 tc:.cku O. Oba uzeta gtade ugao a.

dva

a) Ako je poznato da je OA + R j = OB + R2 = C j da u ravnoteznom polozaju uze OA gradi sa horizontalom ugao <p, odrediti odnos ~tezina kug!i,
sile u uzadima i uzajamni pr:t,sak kugli.

B
SJika 1.56.

b) Jzracunati prethodne vel cine ako su poznate vrednosb G1 = 24 kg,

a=30 0 i '1'= 75.

Slika 1.57.

1.57. Homogeni stap AB, duz.:ne t, tdine G= 6 kg, obeSen je 0 tacku 0 pomocu dva uzeta, OA i DB, iednakih dliZina (OA = DB = d, koja sa
stapom grade jednake uglove, a = 30. 0 tacku D ~tapa, gde je iB-= ABj3,
obesen je teret, (dine F. U kom odnosu inoraju stajati ,tdine stapa i tereta
da bi stap grad:o u ravnoteznom poloz.aju sa horizontalom ugao 'I' = ]5 0 ? Za
date odnose odrediti velic:ne sila u uzadima.

i.
I

1.58. Dva homogcna stapa, AC i BD, od istog materijala i istog poprecnog preseka, vezana su zglobno u A, B i C, gde su AC= BC= CD. Ovi
stapovi nose disk, poluprecnika R, te;fne G = 12 kg, koji se u tackama D j i
D2 oslanja na ~tapove, gde su CD j = CD 2=AC/3. U ravnoteillom polozaju
s:stema stap AC gradi sa pravom AB ugao a= 30. Odred:ti otpore zglobova
B i C ako je tezinastapa AC takode G kg.

A:"

Slika 1.60.

, Slika 1.61.

*:i'~~'f
~,
1.61. Greda AB, duzine 1,5 t, teZine
kg, zglobn()"jeivezana: zglo-

born A za pod: a u tacki E, gde .je BE=lj3 . 2m, nasla~gt~~~~~a;l[grttu

ECDH. 0 kraJ B grede obden Je tefet tezlDe F=G. HOflzonta]nal:gr~da
,.:' ~(?:"- "~,,>,'",,
ECDH, raspona CD=I, tdine 2,5G, sa prtpustima EC=I/3,DH!=lj4,oslanja
se na pokrCtno (C) i ntpokretno leziste (D); a na slobodnom kraju (H) nosi
terel tdine F/2. Ako u ravnoteznom polozaju sistema greda AS gradi ugao
a = 60 sa borizontalom, a greda ECDH je horizontalna, odredit~ otpor zgloba A, oslonaea C i D i uzajamni pritisak gred,!.'
D
Slika1.58.

Stika 1.59.

1.59. Stap AB, duzine J, tezme G, zglobno je vezan u A, a drugirn

krajem, B, oslanja se na stap CD, duzille 2/, tezine 3 G. Ovaj se stap oslanja na nepokretni oslonae E, a kraj D priddava mu borizontalno liZe KiJ.

1.62. PlocicaABC, obiikapravouglog trougla, stranicaAB= a,BC= b= 3 aj4,

teZine~ G, zglobno jc vezana u t~menu A za pod. Teme
pridrZava
uze prebaceno preko malog kotma K, 0 cijem kraju visi teret lcline F.
Kotur K se naiazi na vertikali iznad zgloba A _ Koliko mOra b\ti rastojanje
h = AK koturi da hi pri najmanjem teretu F kateta AB plocice' oSlala horizontalna? Za taj sJucaj i vrednosti G = 30 kg, a = 60 em, odrcditi ;velii'inu tereta P i otpor zgloba A,

:C

22

23

koja je u tacki D zglobno vezana za zid, au tacki M priddavana zategom

. MN, pod uglom y=2a/3 prema gredi. Ako je MD=I/4 i AE=lj3, odrediti
otpore oslonaca greda, njihov uzajamni pritisak i silu u uietu.
1.66. Greda AB, tezine G = 40 kg, duzine 1=2 m, vezana je zglobom A
za pod. Za tacke B i C grede, gde je AC = CB, vezano je uze, dliZine L,
prebaceno preko kotnra K, koji se nalazi iznad A na visini h = AK = I. U
ravnotdnom polofuju sistema greda AB gradi sa vertikalorn AK ugao a = 60.
Odrediti duzinu uieta L, pod uslovom da je sila u uzetu k = 2 (3 + (3)/3 puta
manja od tezine grede G. Za taj slucaj izraeunati otpor zgloba A.

K
Slika 1.63.

1;63. Stap AB, dliZirie.l, teiine G=40kg, zglobno je vezan zglobom A

za pod i osli).nja se u tacb C na glatki rub stoIa, gradeci .sa horizontalom
ugao 0: = 60. 0 kraj B stapa AB obesena je kugla, poluprecnika R = V3 //12,
tdine 3 G, k;oja se oslanja na stap u tacki D, gde je BD = AC =1/4. U ravnoteznom poloz.aju sistema odrediti otpor. zgloba A, tacke osianjanja C i silu u
uzetu OB kojim je vezana kugla.
1.64. Za horizontalnu konzolu AB, duzine 1= 2m, tezine G = 48 kg,
zglobno je vezan stap BC, duzine 4//3, tdine 4 G/3, koji se oslanja u tacki
D na glatki rub stoia, gde jeBD;"" 3 BCj4, i gradi sa horizontal om ugao
0: = 60. 0 kraj C stapa BC obesena je pomocu uzeta CO kugla, poluprecnika
R=lj4, tdine G/4, koja se oslanja na stap. Uie gradi sa stapom CB ~o
(3 = a/2 = 30.; Odrediti otpore .os\onaca sistema i silu u uzelu.

A
,Slika 1.64.

Slika 1.65.

1.65. KugJa, te:line G = 20 kg, vezana je uzetom SO za vertikalni zid,

a u tacki E ioslanja se na gredu AB, duZine I, tezine G. Uze SO i greda AB
grade sa vertikalom SA uglove a i ~; (3=4a/3=600. Greda AB krajem B
oslanja se TIa horizontalnu gredu CD, duzine I, tdine 'G, gde je CB= 1/4,

Slika 1.66.

Slika 1.67.

'10 1.67. Stap AB, duzine 21, tezine 2 G, zglobno je', vezan u A za stap AC,
duzine t, tdine G, koji je zglobno vezan u C. 0 kraj B prvog stapa obesen je
teret tdine F = 2 G j vezano je uze BC, koje je drugim krajem \ privezano za
zglob e. U ravnoteZnom polozaju sistema me je upravno na stap AC, a
stap AB gradi sa horizontalom ugao <po U
tome polozaju odrediti ovaj ugao, otpore
8
zglobova A, C i silu u uzetu Be.

1.68. Stap AB, duzine /, tezine G,

vezan je zglobno u tacki A za glatki pod i
oslanja se na glatki valjak, poluprecnika R.
Valjak se oslanja n.a isti pod, a njegovo je
srediste C vezano uzetom, duzine s = AC, za
zglob A. Odrediti silu u uzetu
otpO[
zgloba.
.

Slika 1.68.

1.69. Kugla, poiuprecnika R, tdine G, obesena je pornocu uieta OS,

duiine s=OS=2R,'o prsten-O.~Homo-ge~j1 stap~o;r-dU'zl-;;=T~6R~

24

25

tezine G, Venn je jednim krajem za prsten 0 i oslanja se na kuglu.

Koliki ug:l.O 'P gradi uze OS u ravnoteznom polozaju sistema sa
verti kalom?

su p() veEcini jednake (d:jagonalama

sucelnih sib?

stranica.

Kolika je rezultanta tih triju

1.74. S:I::t [\2 kg; 3 kg; 6 kg) dejstvuje u taSki-N (2 em; '2 em; 3 em).
KoJ"ki je mom~nt te sile za koordmatni p0cetak)F tri(dra Oxyz kao momentnu tacku? Za koi'ko s~ promeni mcment ako umesto mom~ptne tacke 0
i
uzm"Omo momentnu tacku 0' (2 em; -1 em; 1 em)?
1.75.

U tacki

N(2 m;

3 m; 4 m) dejstvuje sistem sucdn!h siia

2 kg; 7 kg), F z (- 3 kg; 5 kg; - I kg),

is

(ng;:'" 4 kg; 2 kg),

F;

FI

(6 kg;

(1-1 kg; 2 kg;

is

- 3 kg),
(2 kg; I kg; 4 kg) i ~ (- 2 kg; - 3 kg; 3 kg). Odredi~i fczultantu
ovog sistema sucdnih s b. Kol ki je moment svih sill sistema ia momentnu
tacku u' koordinatnom poeetku triedra Oxyz?
,
1.76. Tri laka stapa zglobno su vez:ma u zglobu P (0; 0; 120 em), a
oslanjaju se na glatki pod u taekama A (0; 50 em; 0), B (- 40 ell); - 30 em; 0)
i C (40 em;- 30em; 0). Zglob P je :zlozen dejstvu sile; (X = 160 k~; Y= 120 kg;
Z ~ - 480 kg). Odrediti s Ie u stapovima.

Slika 1.69.

Slika 1.70.

1.70. Dve jednake kugle, poluprecnika R, tezina po G, obeSenc su 0

taeku 0 pJIDOCU dva uzeta, OA i OB, jednakih duiina I, ut.:, = UA + AC, =
= 1+ R = DC2 Na te kugle je postavljena treca kugb, istog poluprecnika R,
ali tdine G 3 U kom su odnosu uglovi 'P i < u ravnoteinom p::Jloiaju
5'stema'l Kotki su uzajamni pritisei kugli i sila u uzetu? KoLka je mogw.':a
najveca tdina trece kugle da bi se. odrzala ravnoteZa?

B) STATIKA U PROSTORU

1.71.

Na ~tacku 0 dejstvuju cetiri sueelne sile koje su odredene svo-

jim projekeijama na

koordinatne osetriedra Oxyz;

F, (1 kg; 6 kg; 7 kg).

F4

F2 (3 kg; 2 kg; - 2 kg), F7 (0; - 3 kg; 9 kg). i

(2 kg; 3 kg; 10 kg). Odrediti
velicinu rezultante ovog sistema sila i uglove koje njena napadna Iinija gradi
sa. koordinatnim osama ortogonalnog triedra Oxyz.
~

1.72.

F; (- 3 kg;
F, (- 2 kg;

Pokazati

da je sistem sueelnih sila

5 kg; -1 kg),

is (2 kg;

- 3 kg; 2 kg),

Fl (6 kg;

~ (- I kg;

- 2 kg;

7 kg),

2 kg;- 3 kg),

1 kg; 4 kg) i ;:: (- 2 kg; .:.. 3 kg; - 9 kg) u ravnotezi.

1.73. Pravougli paralelepiped ima iviee duiina 5 em, 6 em i 30 em. U

trima upravnim stranieama, koje se sticu u tacki 0, dejstvuju tri sile koje

1.77. Tri stap:t zglobno su veZlllau zglobu P (0; '0; 160 em) i u tackama A (0; 120cm; 0), B (-120em;-150em; 0) i C (J20em;-480em; 0)
za pod. 0 evor P obesen je terettezine 580 kg.' Odrediti sile h stapovima.
1.78. Stap AB, duzine 2 t, zglobno
je vez1n zglobom A u vertikalni z'.d na
rastojanju OA = I od tacke O. Kraj B
stap:!, 0 koji je obesen teret tei:ne 50 kg,
pridrzavaju dva horizontalno zategnuta
meta, BC i CD, jednak'h duzina, vezanih Zl tacke C i D zida, gde je OC=

z!

b ..-y

= OD =BCf2, BC==BD. Odrediti silu u

stapu AB i sile u uZadima BC i BD.

1.79. Tri uzeta vezana su jednim

krajem u tackarna A (50 em; 0; 0), R (0;
50em; 0) i C (150cm; 70cm; 0) plafona,
a drugim u cvoru P. Duzine uzadi su

AP=BP=70cm,

CP=140cm. 0 evor P
obesena je lampa ldine 17 kg. Odrediti
sile.u uzadima.

Slilca 1.78[
I
I

1.80. Na glatkom horizontalnom podu stoji tronozni stativ od stapova

jednakih duzina. Krajevi stapova vezani su koneima, Ie obrazujv sa stativom
pravilni tetraedar. 0 vrh stMivA nhF..~Fn je terFt te~inF. 11i kg Odrr,dili silt; u stapovirna stativa, pritiske tcreta na pod i sile u koncima.

27

26
-+

1.88. Pokazati da se sile ~ (0; 0; 2 t), F2 (0; 0; I t), F) (0; 0; - 3 t)

u napadnim tackama N, (3 m; 0; 0), N2 (0; 4 m; 0) i N3 (0; 0; 3 m) svode
na spreg.

1.81. :Prostorni sistem sila F t (0; 4 kg; 0), F z (4 kg; 0; 0) i F} (0;

8 kg; 6 kg), :sa napadnim tackama Nt (2 em; 0; 0), N z (0; 2 em; 0) i N3 (0;
0; 0), redukovati na koordinatni pocetak 0 ortogonalnog triedra Oxyz kao
redukciOnu iaCku.
:Redukovati prostorni sistem sila

F.

F} (3 kg; 0;,0), sa napadnim tackama N, (2 em; 0; 0), N2 (0; 2 em; 0) i

N 3 (0; 0; 1 em), na koordinatni poeetak 0 triedra Oxyz kao redukcionu tacku.

1.90. Dati sistem sila .u napadnim tackama Nt (4 m; 0; 0), N2 (0; 4 m;

0) i N3 (0; 0; 2 m) i sistem spregova
redukovati na koordinatni 'pocetak {O
triedra Oxyz. Vektorski predstaviti glavni vektor i glavni moment ovog sistema.
Koliki ugao grade ova dva vektora?

i.83. Du.z iviea AD i BC pravilnog tetraedra ABCD, duzine a = 12 em,

dejstvuju sila ,F" jacine 6 kg, i sila ~,
jacine 8 kg. Redukovati ove sile na
teiiste 0 osnove ABC tetraedra. KoJikl ugao grade napadna fnija gIavnog vektora i nosac glavnog momenta ovih sila?

1.84.
B

Pokazati da se prostorni

sistem sila

F;

F2 (- 3 kg;

2kg;

(4 kg; 3 kg;
4 kg),

~ 2 kg),

is (- 2 kg;

1 kg; 3kg) i F4(lkg;-6kg;-5kg).

koje dejstvuju u tackama Nt (I em;
- 2 em; 1 cm), N2 (2 em; 3 em; 2 em),
N3 (2em; -2 em; 3cm) i N4 (1 em;
0; 0), svodi na spreg. Koiiki je
moment sprega7

:r:
Slika 1.83.

F2

(0; 0; 4 t) u nap3.dnim tackama Nd2 m;

1.89. S]e J (0; 3 t; 0) i
0; 0) i N2 (0; 3 m; 0) i spreg, momenta 4 tm, . koji dejstvuje u ravni Ozx,
redukovati na koordinatni pocetak 0 triedra Oxyz. Kolka je projekcija glavnog rriomenta ovog siskma na pravae glavnog vektora?

(0; 2 kg; 0), ~ (0; 0; 6 kg),

'f!"

1.91. Tri uieta Vezana 3U jednim

krajevima za tacke A (Q; 0; 60 em),
B(60em: 0; 0) i C(50cm; 90em;
20 em), a drugim krajevima u cvor
P (20 em; 30 cm; 0). 0 cvor je obeSen
teret tei; ne G = 78 kg. Odred; ti velicine
sila u uietima.

Slika 1.90.

1.92. Stap OE, duiine 1= 80 em, CIJU tezinu zanemarujemo, vezan je

zglobno u 0, a za tacke A (0; 20 em, 0) i C (0; 60 em; 0) vezane su zatege
koje su pricvrscene u tackama B(30em; 0; 60em) i D(-30em; 0; 20em)
zida. 0 kraj E stapa obesen je teret, tezine G= 120kg. Odrediti otpoLzgloba 0 isile u zategama u horizontalnom ravnoteznom poIoiaju stapa.

1.85.

Na krulo telo dejstvuju spregovi

---).

~2

---)0

Sill]

(6 kgm; - 2 kgrn; 3 kgm),

~

(12 kgm;;- 3 kgm;-4 kgm), ~J (0; 4 kgm; 3 kgrn) i \]]]4' intenziteta 14 kgm,
ciji nosac gradi sa koordinatnim osama ti-iedra Oxyz ugiove ciji su kosinusi
6/7, 3/7 i 2/? Sioziti ove; spregove.

1"

1.86. Paralelne ~ sile

jacine 7 kg, 3 kg, - 4 kg i 1 kg, dejstvuju u
tackama N 1 (2m; 3m; 1m), N 2 (lm; 3m; 6m), N 3 (2m; 2m; 3m) i
N4 (5 m; - I'm; 1 m). Napadne linije sila grade sa koordinatnim osama triedra Oxyz uglove Ciji su kosinusi 2/7, 6/7 i cos y>O. Redt!kovati ovaj prostomi sistem i sila na koordinatni pocetak 0 triedra Oxyz i pokazati da je
vektor glavnog momenta upravan na glavni vektor sistema sila.
rr.~'"
T ri sile jednakih intenziteta, F J = X, F2 = Y, F3 = Z, x = Y = Z = F,
dejstvuju u napadnim tackama N J (0; - 3 em; 0); N2 (0; 0;1 em) i N3 (2 cm;
0; 0). Pokaz~ti da je glavni moment ovog sistema sila upravan na glavni
I
vektor.

un.

x
Slika 1.92.

Slika 1.93.

1.93. Kruzna ploea, polupreenika 30 cm, tdine 30 kg, obesena je

pomocu tri uzeta za plafon, Ufud su vezana za sam obod ploce, tako da

28

29

odgovarajuCi poluprecnici grade uglove a= 120, ~= 1500 i y=900 Odrediti

s Ie u uiadima u hor:zontalnom ravnoteinom poiozaju pIoce.

ra Oxyz. Za teme A plocevezano je ule OA, dUline I. Odrediti sllu U ilzetu

j olpore oslonaca u 'tackama oslanjanja A, BiD aka je OB'~ODi' i XA=Y".

Iz

1.94. Motorska radilica i2loiena j~

dejstvu sila u cilindrima jednakih vcLcina F. Odrediti o(pareoslonaea sfernog
(A) i cilindrienog (B) Ieiista rad.lce.

1.98. Kocka, ivice a = 10 cm, sa sfernim JeZistem u pocetk~ 0 triedra

Oxyz i cilindricnim u tacki A (a; 0; 0) na + Ox-osi, izlozena je dt:jstvu spregova intenzitcta' 60 kgcm u ravni Oxy, 80 kgcm u ravni Oyz i 140 kgcm u
ravni Ozx. Izracunati otpore oslonaca zanemarujuci tezinu koch;, Koliki bi
bili otpori ako bi se uzda u obzir i tdina G koeke?
'
1.99. Tanka kvadratna plocica, iv~ce G, tezine G. poduprta je sa sest
stapova vezan h zglobno Zl pJoCicu, ipod. Odred:ti velcine i kanikter s'la u
stapovima ako oni pod uticajem dejstva s;!a ~ odriavaju ploCicu! \l horizontalnom ravnoteZnom polozaju i ako je duzina slapova jednaka iVici pJocice.

SJika 1.94.

S!ika 1.95.

1.95. PravougJ.oni poklop:le, tdine 10 kg, duzine stranica a =0 80 em,

b=50cm, sa sfemim (A) i clindrienim leiistem (B), odriava u ravnoteinom
polozaju, nagnutcm prema osnovi za ugao a =0 30, teret tezine F, koji je obeSen
o konae prebacen preko kotura K i v, z:m Z:l poklt pic. Odred ti olpore OSlonaca ako je AK = AD = b.
1.96. Pravougaonu ploc~cu, straniea a = 120 em, b = 60 em, sa sfernim (A)
i cijindrienim ltiistem (B), odriava u ravnoteznom horizontaInom p'Jlozaju
teret F, obeSen 0 me koje je preko kotura K (0; 0; 120 em) vczano za Ierne Cploeice. Odred t1 teZ nu plociee
ako je tezina tereta F = 9 kg.
KoLki Sil tad a otpori oslonaca?

Slika 1.l00.

Stika 1.99.

1.100. Tanka trougaona ploe'ca, obl'ka jednako~.nicnog trbugla, stranice a,tezine G = 24 kg, poduprta je sa sest stapova' iglobno veZln:h ZJ. plocicu i pod. Pod uticajem tdine i sle F= G, plocica se nalazi u hofizontalnom
ravnotdnom polozaju na v:sini h = a od poda. Ako su pozdate dUline
OA'=A'A"=OD'=D'B=D'B"=a i ugao <p=30o koji gradi praVa OA" sa

zj

+ Ox-osoro, odred:ti

v~Lc' ne

i karakter s]a u stapov:ma.

1.101. Tanka kvadratna plocico., ivice a, td;ne G, izlozena je

F).

J.
x

/~I~'-LLU-'-"-'".uc..w..u.lll"

SJika 1.96.

SJika 1.97.

].97. Homogena tanka ploca ABD, oblika jednakostranicnog trougla,

straniee a, tezine G, oslanja se u tackama A, BiD na koordinatne ravni tried-

dejstvu sprega sila (1; PloCicu

u vertikalnom rqvnoteznom polozaju,
na udaJjenju [= 4 aj3 od koordinatne
ravni Ozx triedra Oxyz, oddava sest
stapova zgJobno vezanih za p10cicu
i tu ravan. Odreditiye!iclne i karakter sla u stapovima.
1.102. Ploca, obiika pravouglog paralelepipeda, ivica 4 a i 2 c,

}.
Slika 1.101.

31

30
debljine d, (ezine G, opterecena je i silama Fl i F2 jacine 2 G. Ploca je poduprta
sa sest stapilVa koji su zglavkasto vezani za ploCu i pod i odrmvaju ploCu
u horizontaJllom ravnoteZnom polo:fuju na visini h = 2a = 4 d iznad poda. Ako
jeb = 3 a, C = a odrediti veliCine i
karakter sila u stapovima u
ravnoteznom polo:fuju sistema.
-;-

---,,----- ---- ---

c~---_

'I

5' I

! /

zglavkasto vezan za zid, gde je BE = 30 em. Odrediti otpore osJonaca

kosniku n ravnoteznom poloz.ajn sistema.

siln u

1.106. Homogenu plocieu ABD, oblika jednakokrakog trougla, osnoviee AB = 80 em, visine h = 60 em, odrzava nagnntu pod nglom 60 prema
horizontalnoj ravni Axy teret F obesen 0 me prebaceno preko malog kotura
K (0; 0; 80
em). Ako je tdina p\ociee G = 36 kg, odrediti velicinu tereta F
i atpore sfernog (A) i eilindricnog lezista (B).

V3

i Slika

Slika 1.l03.

1.102.

!
1.103. i Homogena kruzna ploca, poluprecnika R, tdine G, oslanja se
u svom tez!stu (0) na siJjak i zauzima horizontalni poJozaj. Tri konea vezana su za tacku 0 place i 0 njihovim krajevima vise tereli tdina F] = 4 kg,
F2 = 3 kg i F3 = 2 kg. Odrediti uglove koje obrazuju napadne jinije tereta u
ravnoteznom: polozaju sistema.
I
1.104.: Duz iviea AC, BD, CD pravilnog tetraedra ABeD, ivice duzine
a = 60 em, d~jstvu ju Iri jednake sile
jacine 12 kg. Redukavati ove sile na teziste
(0) osnove i ABC tctracdra i odredi!i ugao koji grade glavni vektor i glavni
mament ovqg sistema sila.

F,

Slika 1.107.

Slika 1.106.

1.107. Horizontalna tanka pravougaona pJoca OABD, iviea b= 80em,

h = 60 em, tezine G = 30 kg, poduprta je sa dva stapa (l) i (2) zategnuta
zategom (3), a vezana je u A sfernim
zglobom. 0 teme 0 placiee obesen je teret tdine G/2. Ako je poznato da je
zatega nagnuta prema ploci za ugao
0;=45, da je OK=3b/4 i da se plociea
naJazi na visini H = b iznad pada, odrediti silu u zatezi, sile u stapovima i otpar sfemog Idista.

.:t/

Slika 1.104.

S.'===~~~~

Slika 1.l05.

1.105.: Tanku pravougaanu pIoCu, straniea a=100cm, b=40em, tezine

G = 12 kg, k~ja moze da se obrce oko sfernog (A) i eilindricnog lezista (B),
odrz.ava u ravnoteznom horizontalnom polo:fuju kosnik DE, koji je u tacki E

1.108. Tanka plocica ABD, oblika

jednakokrakog trougla, osnovice AB=
= a = 20 em, visine h = 3 a,
tezine G =
'= 96 kg,
zglobno je vezana sa sest stapova, koji je odrz.avaju u horizontalnom
ravnoteznom polozaju na visini H = 80 em
ad poda. Stapovi su zglobno vezani za
pod. 0 teme D plociee obeSen je teret
tdine F, = 2 G/3, a u temenu A dejstvuje

zI
i

B'
Slika !.l08.

32

sda F2 , intenziteta GI3 kg. Odrediti yeliCine i karakter sIla u stapoyima u

ravnoteZnom poloZaJu sistema.
1.109. Tanka plociea ABCD, oblika jednakokrakog trapeza, paraleJnih
stranica Xi5'= a = 2 boo 120 em, b~ jfc~ visine h = 180 cm, tdine G = 60 kg, zglo!;no je poduprta sa sest stapoYa vezanih za pod tako da je u horizontalnom raYnoteZnom poloZaju, 0 sredinu manje paralelne stranice (P) c.beSen je teret F,
tdine G, a u tacki A dejstvuje u ::melU + Ox-cse sila j~c:ne F13. Ako je
AK = DK' = AB/3 i plocica se nalazi na visini H = 80 em od poda, odrediti
sile u stapoyima.

I
I
;1'

b/Y
p

33
talnom ravnoteinom poloZaju na visini }J = 60 em. Ako su Yeze stapova
za plocu zglaykaste, a poznato je da je 00' = h = 40 em, odrediti sHe u
stapoyima.
1.112. Odrediti silu F kojom treba dejstvovati yertikalnJ na kraj
ruciee CA transmisionog vratiia AB da biisto miroyalo. Pomoc~ bubnja.
poluprecnika r = 10 em, tdine G/2, , gde je G tdina ciJindricnog vratila' AB,
precnika i'12, podize se teret tdine 5 G pomocu uzeta narnotanog .na bubanj
i prebacenog preko kotura K: Kaisnik, poluprecnika R = 2 r, tdine G15,
nasaden je na yratilu u preseku E, gde je BE = 40 em. Sile u kdiseyima su
horizontalne, jaCine FI = G i 2 Fl' Ak9 je duzina vratila AB = 2 m, /.jC = 50 cm,
AD = 60em, gde je D tacka na bubnju sa koje se odmotaya uze, ia nagibni
ugao uieta buboja prema horizootu je a: = 30n, odrediti otpore sfernog (A) i
eilindricnog (B) lezista vratila u ravnoteznorn poloiaju sistema.

D,.

Slika !.I 10,

Slika J.109,

1.110. Homogena tanka ploca ABD, oblika jednakostranicnog trougla,

stranice a = 60 em, tezine G = 90 kg, poduprta je sa sest stapoya, koji je odriavaju u horizontalnom ravnotetnom
poloiaju na Yisini H = 80 em iznad poda.
y/
/
Yeze stapova za plocu i pod su zgla v-

~I~lllllal'~~

dejstvu
sprega
= 900
kgem
kaste. PloCa
je u jacine
svojoj ,9B
ravni
izlozena
koji dejstvuje u pozi(vnom sllleru.
p -.:;., Odrediti veliCine i karakter sila u ray
noteinom poloiaju sistema,
G

Slika 1.111.

1.l1I.

Sest stapova zglobno vezanih za pod i zid odriavaju tanku

pravougaonu ploCu, iviea a = 80 cm,
b=60cm, teline G=20kg, opterecenu
Ii tacki P teretom tdine G, u horizon-

I
i

1.113. Teska homogena vrata, oblika pravougaonika, duzine b = 120 em,

visine h = 60 em, te:line G = 300 kg, yezana Sil sferni~.4) i cilindricnim leZislem (B) za osoyinu. AB, oko koje se mogu obrtafi:"Yrata su izaokrenuta
za, ugao a: = 600 od ravni Ozx i u tom poloiaju ih pridrzava teret iF" obesen
o kraj uieta prebacenog preko kotura K(b; 0; b) i vezanog za tatku P Yfata, gde je BP=DP.Pored teiine, vrata SU u naznacenom poloiaju izloiena i
dejstvu horizontalne sile PI' jacine GI4 kg, koja dejstYuje u tacki 'H na poloyiui ivice DE, uprayno na jyieu. U ravnoteinom poloiaju vrat~, odrediti
velicinu tereta F2 i otpore oslonaea.
l.H4. Tanka kyadratna ploCa, IVlee a, tezine G, Yezana je cilindric:nim (A) i sfernim lezistem (B) za osovinu AB, oko koje se moze o~ftati. Ploca
je nagnuta pod uglom (I; = 60 prema Bxy-ravni i u tom polozaju i odrZava je'
lize vezano za tacku A (a; 0; 0) i teiiste C ploce. Uze je proV1\ceno kroz
prsten P, koji se nalazi na vertikali kroz B na rastojanju a V3 em iod horizon3 Zbirka zadataka iz roehanike ]

talnice Bxy.i U ravnoteznompoloZaju sistema odrediti silu u uzetu

oslonaca. ~pste resenje. Specijalno za podatke: a = 60 em, G = 20 kg.

otpore

Iz
o

,
1

35
precnilCa R = 10 em, (dine 20 kg, preko koga je prebaceno uze kojim se,
pomocu kotura (K), odrzava ti ravnotezi tere! tdine G3 =' 90 kg usled dejstva
vertikalne pritisne sile F na kraj P
fuciee AP kruto vezane za vratilo. Odrediti velieinu sile F ~ko je duzina
ruciee AP = r = 30 em i otpore sfemog
i eilindricnog leZista vratila.
1.119; Horizontalnom silom F na P
obodu locka vitIa odrlava se ravnotda
teretu G koji se podize pomocu bubnja.
Slika l.l 18.
Za poznate duzine a, b, c, i poluprecnike r i R, odrediti silu F
sfernog (A) i cifindricnog !ezista (B) vitIa; BO' = c.

Slika U15.

(Slika 1.114.

1.115. Tere! feline F, obesen 0 uze prebaceno preko malog kotuni

K(a; 0; 2 d) i vezano za Ierne D, odrlava p 10cicu ABD,oblika jednakokrakog
pravouglog'tTougla, kateta AB= AD = a, teZine 12 kg, U ravnoteZnom pololaju
pod uglom (f. = 300 prema horizontalnoj ravni Axy. PloCa je vezana sfernim (A)
j eilindricnim lezislem (B) za osovinu AB, oko koje se moze obrtali. U ravnoteznom poi?zaju sistema odrediti velicinu terela i otpore oslonaea.

Iz

~ K.

i .

lu~
!.'

!
I
o

1.116. PolukruzllU pJoeicu, poJuprecni ka R = 20 em, tezine G = 20 kg,

vezanu sfemim (A) i cilindricnim ldistern (B) za osovinu AB, oko koje se
moze obrtati, odrlava u ravnoteznom
pololaju, nagnutom Z'l ugao (f. = 60 0
prema horizontalnoj ravni Oxy, tere!
tezine F, vezan za tlZe prebaceno prekb
malog kotura K na Oz-osi, a na ras"
tojanju R V3 em od pocetka 0 tricdra
Oxyz. U ravnoteznom polozaju sistema
odrediti velicinu tereta i otpore 0510naca ako je

Slika 1.116.

AD=BD.

1.117. Za koliko ce se prorneniti tdina tereta j otpori oslonaea u

prethodnom! zadatku ako se t:icka veSanja D uzeta nalazi na obimu pIoe.iee na

.h

rastojanju ED = R "IT/3?
1.118.' Na sredini vratila AB, duzine 1 m, !dine 200 kg, koje je oslonjeno u A
sferno i u B naeilindricno Jeziste, hasaden je kaisnik, polu-

ha

z,

otpore

~r>- _a :~"_~I_'----J!f

__

Slika 1.119.

1.120. Izracunati sHu F i otpore oslonaca u prethodnom zadatku ako

je vratilo duzine 120 em, feline 60 kg, bubanj duzine 60 em, tdine 40 kg,
postavljen na sredini vratila, teret tezine G = 300 kg udaljen je od oslonea A
za 50 em, a tocak, poluprecnika R =
= 5 r= 25 em, gdc jc r poluprecnik bubnja, udaljen je 40 em od desnog osJonca B.

{!}
F,
Slika 1.121.

1.121. Horizontalno ceJicno transmisiono vrafiJo, speeificne (dine materijala Ym= 7,85 kg/dm3, kruznog pre-.
seka precnika d = 100 mm, nosi dva
kaisnika, teiine G, = 30 kg j G 2 = 50 kg;
precnika 30 em i 40 em. Sile u delovi~
rna kaisa
velicina F; i F;' = 2 Fi i dejstvuju u prvom kaisniku llorizontaino, a:
u drugom koso, pod uglom ex = 3.00
prema vertikali. Vratilo je duzine J 00 em

su

36

37

i oslonjeno je na sferno (A) i 'eiiindricno leiiste (B), a kaisnici su udaljeni:

prvi 30 em od levog, a drugi 20 em od desnog oslonca. Ako je sUa
FI = 400 kg, u horizontalnom delu kaiSa prvog kaisnika, odrediti silu u kaim
drugog kaisnika i otpore oslonaea u ravnoteZnom polozaju sistema, zanemarujuCi tezine kaiseva.
1.122. Homogena pravougaona tanka ploCa ABDE, stranice b = 2 a = 80 em.
tezine G = 100 kg, vezana je sfernim (A) i eilindricnim lezistem (B) za osovinu
AB, oko koje se moze obrtati. PloCu u ravnoteZnom polozaju, nagnutom za
ugao Cl = 300 prerna horizontalnici, Axy-ravni, oddava ter.et tdine F, vezan {)
me prebaceno preko malog kotura K(a; 0; b/2) i drugim krajem vezano za
teme I} ploce. Pored tdine, ploca je izlozena i dejstvu vetra F", cija rezultanta iznosi 2 G kg i dejstvuje u tezistu ploce pod uglom ~ = 300 prerna horizontalnici, Axy-ravni. Projekcija napadne linije rezultante dejstva vetra na ravan
Ax;> usmerena je ka + Ay-osi i sa njom gradi ugao y"= 60. Odrediti velicinu
tereta F i otpore oslonaea ploce u njenom naznacenom ravnoteznom poloZaju.

1.125. Trostrana prizma OABDEH, os nove pravougaonika, stranica

a = 60 em, b= 80 ern, C = 30 ern, tezine G = 30 kg, poduprta je sa i\est stapova,
koji su zglavkasto vezani za ploi'll i
gIatki pod tako da plocu odrfuvaju
u horizontalnom ravnotdnom poJo~
ia ju na visini H = a od poda. Odrediti velicinu i karakter siJa u pojedinim stapovima, u ravnoteznom poIOZaju sistema.
E

zl
F

Stika Ll25 .

,,
/

/8
y

Slika 1.122.

Slika 1.123.

1.123. Plocu datog oblika, R=20cm, (dille G=lOkg, vezanu u A

sfernim i B cilindricnim Iezistem za osovinu AB, oko koje se moze obrtati,
odrhva u horizontalnom ravnoteZnom polozaju teret tdine F, vezan za uie
prebaceno preko rnalog kotura K na osi Oz, na udaljenju OK = 4 R/3, a drugim krajem vezano' za tacku D na obimu ploce,
Odrediti u ravnotdnom poloZaju ploce velicinu tereta i otpore osIonaca.

AD= DB.

1.124. U prethodnorn zadatku umesto tereta F postavljeno je me ve-"""

r--r--.
zano za tacke D' i D" obi!lla ploce, AD' =BD" ~ AB/3 i provuceno kroz prsten 1', koji se naIazi na mestu kolura K. Odrediti silu u uzetu i otpore
oslonaca (lezista).

stika 1.12~.

1.126. Okrugli sto, po\uprecnika R,teZine G, poduprt je sa tri jednaka stativa, ciji krajevi A, B i C obrazuju na glatkom podu jed.qakostranicni
trougao, stranice a. 0 tacku P stoIa obesen je tefet te:line F,i tako dll: je
projekcija poluprecnika OP na pod, prava O'P' upravna na stranicu AC t~o
ugla ABC. Teziste stoIa Co nalazi se na siubu stoIa. Odrediti pr~tisak svake
Doge st;l.tiva na pod. Koji uslov mora biti ispunjen da bi doslo do prevrtanja stoIa?

1.127. Odrediti velicine i karakter sUa u stap~ koji su zglobno

vezani za trougaonu ploCicu, oblika jednakostranicnog-tr~ugla, strani~~ a = 60 em,
teZine 96 kg, i za pod, i odrZavaju plocieu u horizontalnorn ravnoteZnom
polozaju na visini H = 40 em od poda. Ploca je, pored sopstvene: ldine, izlozena i dejstvu tereta tezine F = G, 0 besenog 0 me prebaceno pre~o kotura K
i drugim krajem vezanim za tacku P ploce, gde je OP=PS=h/2. Kako je
kotur (K) vertikalno iznad temena S ploce, uze je u ravni simetrije ploee i
gradi sa plocorn ugao CI. = 30.

38

39
I,

.'

K,

1.128.

Odrediti sile u stapovima

u prethodnom zadatku ako je teret F

obesen 0 ~eme S ploce, a ploCa je jzlozena i dejstvu sprcga, momenta sprega 108 V3 kgem, koji dejstvuje u rave
ni ploce u direktnom smeru.

Iz
A

dra Oxy, a vezane su u naIJadnim tackama NI (2 em; 2 em), N2 (- 1 em; i em),

N 3 (2em; -2em), N 4 (3em; 2ero) i N s (4em, -2em).

1.132. a) Raeuuski i. graficki odrediti koordinate tezista homogenog

vJaka (poligona) ABDEFH.
b) Kolika je povrsina
omotaca obrtnog tela koje postaje
potpunim obrtanjem poligona ABDFH
oko Oy-ose?

yl

I
I
I

AI

tL.-.---~
__. ._L~
VLI____ 4R
Slika 1.132.
Slika 1.l27.

1.133. a) Raeunski . odrediti

OABDEFHO.

Slika 1.129.

1.129. Avionski motor, tezine G = 2 000 kg, poluprecnika R = 20 em, poduprt je simetricno sa sest stapova, koji su zglobno vezlni u tackama (zglobovima): A(-120em; 80em; 70cm), B(-24cm; 20 em; 0), C(-lOOcm;
.
48em; -90em) i D(O; 0; -20em). Odrediti veliCine i karakter sila u pojedinim
stapovima u ravnoteznom polozaju sistema.

; Slika 1.130.

Slika 1.133.

1.130. Konzola ABC uklestena je na

levom kraju (A), kod B savijena pod pravim uglom i na slobodnom kraju C optere~
cena silom F jacine 200 kg koja dejstvuje
upravno na konzolu, a sa horizontal om gradi ugao 0: = 45. Odrediti otpore ukleStenja
konzole ako je duzina dc!a AB = 3 metra, a
I
dela BC = 2 metra.

q TEZISTA
a) Izvesti obrazac za odredivanje sredista (C) sistema vezanih
parale1nih sila u ravni.
~

b) Odredifi polozaj sredista sistema parllielnih sila Fl Jacme

10 kg, 2 kg:, - 3 kg, -4 kg i 5 kg, koje grade ugao 600 sa + Ox-osom trie-

polozaj

tezista

bomogenog

poligona

.b) Racunski odrediti poloZaj tdista homogcne slike oivicene

poligonom OABDEFHO.
1.134. Jz tacaka 0 i 01'
kao sredista, opisani su krugovi, poluprecuika R. Odrediti
koordinate lezista srafirane povrsine u odnosu na triedar Ox),.
1.135. Jz tacaka 0 1 i O2
opisani su polukrugovi, pomprecnika R, a iz tacke 0 kvadrant kruga, poluprecnika 2 R.
Odrediti polozaj tezista srafirane
povrsine.
1.136. Iz sredista 0' opisan je polukrug, poluprecnika
R, a iz taCaka A (2 R; 0) i
B ( - 2 R; 0) Iuei, poluprecnika
3 R. Odrediti poloiaj teZista
slike omedene polukrugom i
lucima.

0,

Slika 1.134.

Slika 1.135.
fJ

B(-2R;O)

A(2R;0!

SJika Ll36.

41

40
1.137. Kolika mora biti duzina straniee b pravougaonika cia hi :ie
teziste slike poklopilo sa sredistem 0 polukruga?

1.143. Izracunati zapreminu tela koje postaje potpunim obrtanjem

srafirane povrsine oko Oy-ose.

1.144. Odrediti zapreminu tela koje

postaje potpunim obrtanjem srafirane povrsine oko Ox-ose.

.,
b
Slika 1.137.

Slika 1.138.

1.138. Kolika mora biti vis ina trougla h da bi se teziste sJike poklopilo sa sredistem polukruga?
1.139. 1z pravougaonika ABDE, stranica b i 2h=b, treba isecijednakokraki trougao ABC takve visine (x) da teziste preostale slike bude u ternenu
C (rougla.

Slika 1.144.

Slika 1.143.

1.145.

a) Odrediti koordinaietezista srafirane povrsine ~ odnosu Ua

ose Ox i Oy triedra Oxy.

II) U kome su odnosu zapremine tela dobijenih potpunim obrtanjem srafirane povrsine oko koordinatnih osa triedra Oxy?

Slika 1.140.

Slika 1.139.

1.140. }z jednakokrakog trapeza, straniea a = 2 b, b i visine h = b, iseCen je polukrug, poluprecnika R = bit, sa sredistem na sredini donje osnoviee.
Odrediti po!ozaj tezista preostaJe slike.
1.141. Iz polukruga, poluprecnika R, isecen je eentricni krug, poluprecnika r = Rj2. Odrediti polozaj teiista preostale slike. Kolika je zapremina
tela koje postaje potpunim obrtanjem te slike oko horizontalnog precnika?

.r

:r

2R

Slika 1.142.

1.142. Odrediti koordinate tdista srafirane povrsine i zapreminu tela

loje postaje njenim potpunim obrtanjem oko Ox-ose.

1.146.

0,

Slika 1.146.

Stika 1.145.

a) Odrediti koordinate tensta srafimne poydine.

b) U korn Sil odnosu zaprernine tela koja se dobijaju. potpunim

obrtanjem srafirane povrSine oko koordinatnih osa Ox i Oy triedra Oxy?

Slika 1.141.

!X

1.147. U kom su odnosu zapremine tela koja se dobijaju potpunim

obrtanjem srafirane povrsine oko koordinatnih osa triedra Oxy?
1.148. Izracunati zapreminu tela
koje postaje potpunirn obrtanjem ilrafiranepovrsine oko Oy-oseako je R= 3 em.

Slib U41.

;Slika 1.148.
I

42

43

1.14~. Kolika je zapremina rezcrvoara, poprecnog preseka ABDEH,

aka su af40cm, b=180cm, R=30cm?

poluprecnika r = R/2. Odrediti polomj tezista tako dobijenog

R= 8 em.

la

tela ako

Je

1.155. Kolika mora biti Vlsma H kruinog konusa da bi teziste tela

bilo u sredistu 0 polulopte, poluprecnika R?

.__ --'i_+
I

o
1.150: a) Odrediti kaordinate tezista homogenog poligona OABDEH aka
je R=4cml

Slika 1.155.

, b) Kolika je povrsina omotaeatela koje se dobije poipunim

obrtanjem iog poligona oko OH-ose?

1.156. Iz homogene polukugle, poluprecnika R, isecen je kruzni konus,

isle osnove. Kolika mora biti visina konusa (y) da bi teziste preostaiog tela
bjl~ u vrhu C konusa?

c) Odrediti koordinate tezistaslike omedenc pbJigonom OABDEHO.

d) Kolika je zapremina tela' koje postaje potpunim obrtanjem

srafirane slike oko ose OH?
1.151.' Iz valjka, poluprecnika R, duzine 6 R, isecena je na jednoj
osnovi pohllopta, po)uprecnika R, a na drugoj osnovi konus, poluprecnika
Dsnove R i: vi sine 2 R. Odrediti polozaj tezista tela.

Slika 1.156.

~"

1.157. Iz polulopte, poluprecnika R, isecena je eentricna lopta, poluprecnika R/2. Odrediti polozaj preuslalog tela.
1.158. Pravilni tetraedar, ivit;e u, presecen je na polovini visine
paralelnoj osnovi. Odrediti polozaj tezista zarubljenog tetraedra.
1.159.

rnVlll

a).Odrediti polomj teiista srafirane povrsine.

b) Kolika je zapremina tela koje postaje potpunim obrtanjem

te povrsine oko Ox-ose?
c) Odrediti polozaj tezisla tela dobijenog oortanjem srafirane
povrsine oko Ox-ose.
Slika 1.151.

'x

Slika 1.152.

1.152.

Izkonusa, poluprecnika osnove R, visine

4 R, isecena jc poJulopta sa centrom u sredistu osnove'

konusa, poluprecnika R. Odrediti polozaj tezista tela.

jZ
Slika 1.154.

1.153. Odrediti koordinate tezista tela koje

se sastoji iz polulopte i
konusa.
1.154. Iz bomogene
po1uJopte, poluprecnika R;
isccene su dye polulopte,

SIika 1.159.

1.160.

Slika 1.160.

a) Odrediti kODrdinate tezista srafirane povrsine.

b) Odrediti po!ozaj teiista tela koje postaje potpunim obrtanjem srafirane povrsine oko Ox-(Oz) ose.

44
1 za sam vaijak. Odre~iti oajmanji ugao cp. koji ufe gradi ,sa
noteinom polozaju sistema, silu u uietu i otpor zida.

D) TRENJE

}'161.

Telo teZine G nalazi se na brapavoj strmoj ravni, nagibnog

1.166. Homogeni glatki poluvaljak, poluprecnika

osnove R, ldine G, oslanja se na dva ista' polnvaljka
koja se nalaze na hrapavom podn. Pri kojoj ce razdaljini (x) ivica poJuvaljaka poceti njihovo klizanje po
podn?

ugla CA, koeficijenta statickog trenja 1-'-0' Na telo dejstvuje i sila F, koja sa
strmom ravni gradi ugao ~. Odrediti veliCiou ove sile u ravnoteinom poloiaju tela.
1.162. Stap AB, duzine I, (dine G, oslanja se krajem Ana hrapavi
pod, koeficijenta trenja !J.D' Drugi kraj B priddava teret F, obesen 0 uie
prebaceno preko kotura (K) j vezano za kraj B stapa. Kolika mora bili
maksimalna velicina tereta Fda bistap AB u ravnoteznom poloz.aju sistema
gradio sa podom ugao CA1 Izraeuna(i veliCinu tereta ako je koeficijent trenja
1-'-0 = 0,2 i ugao CA = 30 0; G = 100 kg.

Slika 1.166.

Slika 1.165.

1.167. Odrediti sile u pojedinim delovima kJestne hvataljke (gripper,

Gre/fer) kojom se podiZu kameni blokovi iii balvani, leiine G, ako su poznate duzine poJuga i uglovi CA, ~ i y, zanemarujuCi tdine delpva dizalice.
Koji je uslov zahvatanja tereta kldtima (papueama)?

Slika 1.162.

Slika 1.163.

.\

1.163. Homogeni stap AD, duzine J, tdine G, oslanja se krajem A na

hrapavi horizontalni pod, koeficijenta trenja 0,4, a krajem B na vertikalni
zid, koeiicijenta trenja 0,5. Odrediti ugao <p, koji gradi stap AB sa zidom u
ravnoteZnom polozaju sistema.
B

Sli ka 1.1 64.

1.164. Stap AB, duzine J, tdine G,

oslallja se krajem A na brapavi pod i ualeze u C na gIatki rub stoIa, gde je J= 2 h.
Koliki je koeficijent trenja pod a ako je
najmanji ugao koji stap gradi sa podom u
ravnoteZ.oom polozaju sistema <Po = 6001
1.165. Homogeni vaJjak, poluprecnika osnove R, tezine G, oslanja se na hrapavi zid i odrZava se u ravnoteZnom poloiaju pomocu uzeta vezanog za tacku A zida

Slika 1.167.

6
Slika 1.168.
I

1.168. Krajevi trake koeuice vezani su u tackama A i B;kocne poluge

OAB, 0 koju je u tacki C obesen teg tdine G. Odrediti velic~ne sila u delovima trake kocnice. Koliko mora biti udaljenje tega (OC = c} ,od zgloba 0
da bi pritisak u zglobu bio jednak nuli?
I

47

46
b} Napisati analiticke izraze
za transverzalnu silu i moment savijanja (napadni moment) u prese-.
ku p - p, u funkciji od njegovog
rastojanja Z od oslonca C.

1.]69. Transmisionim ureaaI

,T,

jcm odrzava se ravnotcZa (creta Gl

i G2 , cije su veJicine u odnosu I : 10.
Koliki je koeficijent trenja izmeau
uzeta j transmisionih tockova?

T,

--~.-'-

I
i

Slika

c) Izrai.'unati brojne vrednosti

transverzalne sile i momenta savijanja
u preseku p - p ako je z = 3 m.

1.170.

Kocni kotur sa trakom

naJazi se u stanju mirovanja pod
G,
uticajem obimne sile F, jaCine 100 kg,
i otpora trenja koji stvara kocni teg,
Slika 1.169.
(dine G, obesen 0 tacku A koCione
poluge. Kolika je tdina kocnog tega ako je obvojni ugao trake na kotum
fl= 31tj2, ha,k po'uge b'=a!4 i koeficijent trenja 11-0=0,31

1.In

1.173. a) Racunski odrediti otpore oslonaca A i B gJavnog ncisai.'a

EAHCDKBPS, opterecenog naznacenim teretima, F= 1 t, q= I tjm; q, = 4 tIm.
~

f!d!'!,ggg~F~H C

r~C3-J

q,
D

Slika 1.173.

a
K

b) Sluzeci Se definicijom momenta savijanja, transverzalne

sile, n?_crtati staticke dijagrame nosaca.

c)
Slika 1.170.

E) GRAFOST ATIKA

iii

.
~.acunski i graLicki odrediti otpore oslonaca A i B grede sa
prepustima ABCD,' optcrecenef!eznaccnim teretima, F = j t, Fq = 4[, gde je Fq
totalno pravougaono opterecenj~ na delovima AE i HD raspona. Nacrtati
staticke dijagrame (napadnog mgmenta, transvcrzalnc i aksijalnc sile).

3~F rrCf===~:J1!jJ illnlLn!jJ'

Koliki je najveci moment savijanja glavnog nosaca?

1.174. a) Racunski odrediti otpore oslonaca A i B nosaea CABP sa

prepustima, opterecenog naznacenim teretima, ako je F=2 t, q= Iljm.
b)
nacrtali

SJuzeCi se definicijama statickih velicina,

u preseku staticke dijagrame nosaca.

c) Napisati analiticke izraze za transverzalnu

silu i moment savijanja u preseku p- p, u funkciji
od njegovog rastojanja Z od oslonca B. Izracunati
te vrednosti ako je Z= 1 m.
d) Analiticki odrediti presek grede u kome
je moment savijanja najveCi.

C~c

b) Napisati analiticke izraze

za transverzalnu silu (Fr) i moment
savijanja (napadni moment, Mf )
u preseku p 1- p, u funkcijiod z
(udaljenja tog preseka od os 10nca A).

aksijalne

2F

2F

z
2

2F

F?

I
2F
---l--- 2

",
2

IF
2--1

Slika U7l.

//.

c) Izracunati transverzalnu silu i moment savijanja u presekn p-p ako

je on udaljen ,za z = 3 ill od osloTIca A.

Slika 1.175.

1.175. Savijena konzola ABCD opterecena je naznacenim teretima,

F= I t. q = 0,5 tfm. Duzine ddova konzole su AB= 1= 3 m, BC= CD = /f3.
Odrediti komponentne otpore uklestenja A kOllZoJe i nacrtati staLke dijagrame[.

1.172. a) RaclJnski i graficki odrediti otpore oslonaca A i B glavnog

nosaca ACBDE i oslonaca C i D sekundarnog nosaca CDK, opterecenih
naznacenim teretima, F = 3 t. Nacrtati staticke dijagrame.

\-

49

48
1.176. a) Stap AB, duiine 1=2 m, teline G = 40 kg, zglobno je vezan
krajem A za glatki zid. On se oslanja na isti takav stap CED, koji je na
sredini svoje duzine zglobno vezan u E za isti zid, na rastojanju AE = Ill.
o kraj D ovog stapa obesen je teret (ezine F = 2 G. Odrediti u ravnote!nom
polozaju sistema ugao q> koji osa stapa AB gradi sa vertikalom.

b) Nacrtati staticke dijagrame

za svaki stap.

SJika 1.176.

Slika 1.177.

1.177. a) Homogeni stap AB, dUline l= 3 m, tezine G = 60 kg, oslanja

se krajem A na gJatki pod, a krajem B na glatku strrnu ravan DC, nagbnog
ugla a = 30. Za kraj B stapa vezano je ule koje je prebaeeno preko kotma K.
o kraj uzeta obesen je teret, tezine F. Deo uzeta CB paraleJan je strrnoj
ravni. Odrediti tdinu tereta i otpore poda i strme ravni.

1.179. Gred~ AB, raspona 1=4m, opterecena je naznacerorn teretima,

F= 2 t, q= 1 tim, i poduprta je kosnikorn CD, koji je zglobno vezan za gredu
i za zid, AD=3m, AC=4m. Odrediti
otpor zgloba A i silu u kosniku j uacrtati
D

staticke dijagrarne grede; AE=EB.

1.180. Homogena prizmatiena gre'da AB, duzine 1= 3m, tdine G = 240 kg,
zglobno je vezana u A i opterecena
na slobodnom kraju ekscenlricnom
vertikalnom sHorn F = 100 kg, sa kra~
kom r = 1 m. U tacki C greda je vezana
zategom CD, koja je zglobno vezana
za gredu i plafon. Odrediti otpor zgloba A i silu u zatezi. Nacrtati staticke
dijagrame grede.

Slika 1.180.

1.181. a) Racunski odrediti otpore

je F= 1 t, q= l.t/rn.

G~rber~~og' .nosaca aIm

2F
F

b) Nacrtati staticke dijagrame stapa AB.

1.178. Luena konzola ABC, R = 2 rn, opterecena je naznacenim teretima, F= 500 kg. Nacrtati dijagram napadnog momenta konzole. U kom je
preseku najveci moment savijanja?

Slika 1.181.

b) Nacrtati staticke dijagrame nosaca.

c) Napisati analiticke izraze za transverzalnu silu i .napadni moment n

preseku p-p, (deo All) u funkcijiod z, i izracunati Ie brojne vrednosti ako je
z=3m.
.
1.182. a) Raeunski odrediti olpore oslonaca Gerberovog I~osaCa AGBe
ako je F = 2 t; q = 1 tJm.

b) Nacrtati staticke dijagrame nosaca.

c) Napisati analiticke izraze za

transverzalnu siJu i nap~dni moment
u preseku p - p, u fUI)kciji od rastojanjll -z:

Q,

<'II

2F
Slika 1.182.

Q:

A
Slika 1.178.

Slika 1.179.

d) Izracunati transverzalnu siln

i napadni moment u preseku p-p
ako je z=2m.

e) Analiticki odrediti poJozaje poprecnih preseka gredeu Kojima je

napadni moment jednak nulL
4 ZbirL:. zadataL:::a iz mebaniko I

50

51

1.183,
je F=2.t

a) Racunski odrediti otpore oslonaca Gerberovog nosaca ako

I tim i nacrtali staticke dijagrame.

q~

D~~~=J;~~~
I

'2

Slika 1.183.

preseku p~p, udaljenom za Z= I mod zgloba Gl' izracunati brojne

b)
vrednosti transverzalne sile
napadnog momenta.

1.184. a) Racunski
nosaca ABC ako je F= I t,
F

graficki odrediti otpore oslonaca Gerberovog

= 2 F, 2 q = J tim, qQ = 2 tfm.

Stika 1.187.

Slika 1.186.

1.187.

a) Racunski odrediti otpore oslonaca okvira i nacrtati staticke

dijagrame, F= 1 t, q= 1 tim.
b) AnaJiticki odrediti poJozaj preseka p~ p polja CD u kome je najveci
napadni moment i izracuiJati njegovu brojnu vrednost.

1.188.
q= 1 tfm.

a) Racunski i graficki odrediti otpore oslonaca okvira, F= 2 t,

b) Koristeci se definicijama statickiJi veliCina upreseku grede, nacrtati

staticke dijagrame okvira.

c) Napisati analiticke izraze za transverzalnu siJu i napadni moment u

preseku p-p, u funkciji od udaljenja z, i izracunati Ie vrednosti ako je Z= 3 m.

U,

c)
transverzalnu silu i napadni

za z = 2 m od oslonca C, izracunati
'm,~rr>pnt

1.185.1 a) Racunski i graficki odrediti otpore osJonaca Gerberovog

nosaca ABC;D nacrtati staticke dijagrame, F = 2 t, q= 2 tim.

2
A

G,

2-1-2

Slika U88 ..

SJika 1.189.

Slika 1.185.

b) Izracunati brojne vrednosti transverzalne sile

u preseku p

napadnog momenta

p, na udaljenju z = 2 m od oslonca B.

1.186.' a) Racunski i graficki odrediti otpore oslonaca okvira ABCD

ako je 1=4.m, F=lt, Fq =2F.
b) Na rtati staticke dijagrame okvira.

c) U '~preseku p ~ p, na udaljenju z = I m od rastojanja C, iZracunati

brojne vrednosti transverzalne sile i napadnog momenta.

1.189. a) Racunom odiediti otpore oslonaca Gerberovog okvira i nacrtati

staticke dijagrame ako je F = 2 t, q = 2 tim; AB = 7 m.
b) Napisati analiticke izraze za transverzalnu silu i napadni moment u
preseku p - p, u funkciji od njegovog udaljenja Z od zgloba G.

c) .Izracunati transverzalnu silu i napadni moment u preseku p~ p ako

je z=2m.
1.190. a) Racunski odrediti otpore oslonaca
nacrtati staticke dijagrame, F= I t, q = I tim.
4'

Gerberovog

okvira

52

53

b) Analiticki odrediti polozaj opasnog preseka p-p

moment savijanja okvira.

izracunati najveci

1.194. Racunski pokazati i Kremoninimplanom sila potvrditi i graficki

da je sila u stapu (10) resetkastog nosaca jednaka nuli ako je F = 1 t.
F

2-2

l'i:i r.

Slika 1.191.

SJika 1.190.

1.191. Racunski odrediti otpore oslonaca i sile u stapovima resetkastog

Dosaca ako je veliCina opterecenja F= 3 t.
1.192. a) Racunski i graficki odrediti otpore oslonaca Teiletkastog
nosaca ako je opterecen teretima F = 1 1.

~/1r
~aj
JF

Slika 1.194.

Slika 1.195.

1.195. a) Racunski i graficki odrediti otpore oslonaca resetkastog nosaea.

Sila F je jacine 2 1.
b) Nacrtati Kremonin plan sila.
c) Po Kulm~novoj i Riterovoj metodi
odrediti velicine i J; karakter sila u, stapovima
- K, od~lOsno R - R.
naznacenih preseka~K
t;,

1.196. Nacrtiti Kremonin pl~n sUa - za

dati potporni resefusti nosac Jojij je izlozell
dejstvu horizontaJn\h sila, jaCin' , 6 t.
!~~>
-n-

'

SJika 1.192.

b) Nacrtati Kremonin plan sila.

e) Po Kulmanu i Riteru odrediti velicine i karakter sila u stapovima

naznacenih preseka K - K, odnosno R - R.

1.193. a) Racunom i graficki odrediti otpore oslonaca resetkastog nosaca sa zategom ako
je jacina sile F~ 1 t, a ugao je
0: ~ 45.
b) Nacrtati Kremonin plan

sila.

Slika 1.193.

c) Po Kulmanovoj metodi
odrediti sile u stapovima preseka
K-K, a po Riterovoj metodi-sile
u stapovima preseka R - R.

SJika 1.196.

SJika 1.197.

1.197. a) Racunski i graficki odrediti otpole oslonaca resetkastog

Gerberovog nosaea. SiJa iznosi F = 2 1.
b) Nacrtati Kremonin plan sila.

1.198. a) Racunski, i grafic!d

odrediti otpore oS!Oill\ca Gerberovog
resetkastog nosaca.
_ b) Nacrtati

Kremonj~

pian sila.

c) Po KuJmanoYoj i Riteroyoj
metodi odrediti sile u stapovima na
wai:;enih preseka K-K i 'R-R.

54

1.199.. Nacrtati Kremonin plan sila resetkastog Gerberovog nosaea i

po Kulmanovoj i Riterovoj metodi proveriti Ie vrednosti u stapovima nazuacenih preseka K - K i R - R.
.

II. KINEM ATIKA

A) KRETANJE TACKE

otpore oslonaca Gerberovog resetkastog

2.1. Tacka se krece pravolinijski po zakonu puta 5=21+4/2, gde je

mereno u metrima, a 1 U sekundima. Odrediti zakonc promene brzine i
ubrzanja u zavisnosti od vremena (I). Koliki su brzina i ubrzanje u trenutku
1 = 1 sec? Kolika je srednja brzina tacke u vremenskom razmaku na pocetku
petog i kraju sestog sekunda? Kolike su brzine u tim trenucima?

s=

2.'2. Tacka se krece pravolinijski po zakonu

2 + 4 { - {2. Odrediti
pocetnu brzinll krctanja. Kada ce se tacka zallstaviti? Koliki je lada presla put?

2.3. Tacka se krece pravolinijski po zakonll 5 = {3 - 3 (2 + JOt + I, gde

je put meren u metrima, a vreme II sekllndima. Odrediti pocetnll i najmanju
brzinll pokrctne tacke. Izracllnati sve kinematicke velicine II trenutkll 1 = 3 sec.

2.4. Pokazati da je kretanje tacke u ravni Oxy, koje se vrsi prema

zakonima kretanja x=4-2(2, y=31 2 /2 (s u metrima, (u sekundima), pravolinijsko. Odrediti brzinu i llbrzanje ovog kretanja. Izracllnati predeni put,

Slika 1.200.

b) Nacrtati Kremonin plan sila.

c) Pq Kulmanovoj
secima K-:K i R-R.

brZin;r;t;:a~~:n: ::::~~:uAI ~:e~:c.

Riterovoj metodi odrediti sile u stapovima u pre-

II

6 h putnicki voz koji se krece sred-

njom'5?zinom 36 km/h. Pol a cas a kasnije krene iz iste stan ice, u istom smeru,
brzi voz koji se krece prosecnom brzinom 15 rri!sec. Kada ce brzi voz stici
putnicki i na kojoj razdaljini od polazne stanke A ako se vozovi ne zallstavljaju na llsplltnim medllstanicama?
2.6. Tacka se krece pravolinijski, jednako ubrzano, llbrzanjem 4 m/sec2 ,
polazeci iz stanja mirovanja, bez pocetne brzine. lz istog poJozaja krene za
njom druga tacka 2 sekunda docnije, ali pocetnom brzinom 10m/sec i krece
takode jednako ubrzano, istim ulJrzanjem kao i prva. Kada -ce druga tacka
stici prvu i na kome udaljenju od pocetnog polozaja?

se

/)( ___ -

2.7. 17: tacaka A i B, koje se nala7>e na rastojanjll 100 m, jednovremeno

krenu dye tacke u istom pravcu (AB) i smeru. Prva tack a krene pocctnam

56

57

brzioom 15 m/sec i !Creee se jednako ubrzaoo, ubrzanjem 1 m/sec2 Druga tacka

hene dva puta vecom pocetnom brzinom od prve, ali se krece jednako usporeno, usporenjem jednakim ubrzanju prve tacke. Posle koliko ce vremena prva
tack~/ .stic~\drugu i na kome udaljenju od polaznog mesta (B) druge tacke?
2.8. Tri tacke CA, B, C) krenu iz istog polozaja i keeeu se u istom
prav(;u i.sfueru. Druga tacka krene iz pocetnog poloZaja (0) 10 sekundi docnije od prve, ali pocetnom brzinom 35 m/sec i krece se jednoliko. Prva tacka
(A) krecese jednako usporeno, usporenjem 4 m/sec2, ali dvostrukom pocetnom
brzinom od one koju ima druga tacka. Treca tacka (C) krene 5 sekundi docnije od druge (B), ali istom pocetnom brzinom kao ta tacka, pa se dalje krece
jednako ubrzano, ubrzanjem koje je jednako usporenju prve tacke. Posle,koliko
ce vremena biti prva tacka (A) toliko udaljena od druge (B) koliko ova od
irece tacke (C)? Koliko je to udaljeuje?
2.9.

Tacka se krece u ravni Oxy i u poeetku kretanja

(10 =

0) bila je

11 pocetnom polozaju No (1,5 cm; 2 Cni). Ona je imala pocetn:u brzinu vo' cije
projekcije na koordinatne ose Ox i Oy triedra O~y iznose 3 cm/sec i 4 cm/sec.

Tacka se dalje krece tako da su joj pozuate projekcije vektora ubrzanja na

koordinatne ose, 3 cm/sed i 4 cm/sed. Pokazati da je ovo kretanjetacke
pravolinijsko. lzracunati predeni put, brzinu i ubrzanje u trenutku t = 2 sec od
poeelka kretanja.

=-

2.10. Tach se krece pravolinijski po Ox-osi ubrzanjem a= x

4 x.
Odrediti zakon kretanja pokretne tacke ako su pocetni uslovi' kretanja: za
10=0 pocetni polozaj je xo=4cm, a pocetna brzina vQ =xo=6cm/sec.
2.11. TaCka se krece pravolinijski po Ox-osi ubrzanjem a= 10 t cm/sed.
U trenutku t = 2 sec od pocetka kretanja brzina iznpsi 25 cm/sec, a u trenutku
t = 3 sec tacka se nalazi na udaljenju 80 em pd koordinatnog poeetka O. Odrediti zakon kretanja i zavisnost promene brzine od vremena (r).
2.12. Teret koji je obesen 0 uze vrlli harmonijsko oscilovanje po zakonu
x=Acos (Ult+37t/4), gde jeA mereno u centimetrima, a Ul u sec-I. Poznato
je da je period oscilovanja T = 0,5 sec i da je u poeetku kretanja to = 0 tacka
bila u polozaju Zo= - 6
cm. Odrediti amplitudu i frekvencije oscilovanja.
tao i broj oscilacija u sekundu.

VI

2.13. Voz se krece bizinom 72 km/h. Pre ulaska u stanicu masinovoda

je poceo da koei voz i postigao je usporenje 0,5 m/sec 2 Na kojoj razdaljini
od stanice mora masinovoda poeeti da koci voz da bise zaustavio u staniei?
Za koje vreme voz prede taj put?
2.14. Tacka se krene pocetnom brzinom 6 m/sec i posle 2 sec postigne
brzinu 10 cm/sec. Odrediti ubrzanje i zakon ovog pravolinijskog kretanja ako
je pocetni predeni put iznosio 20 m.
2.15. Napu5tajuci stanicu voz se krece jednako ubrzano, ubrzanjem
1}9 m/sec2 , dok ne postigne brzinu od 72 km/h, a zatim se krece jednoliko

tom postignutom brzinom. Pred narednom stanicom, koja je od pi)lazue udaIjena 14 Jun, masinovoda je poceo da koci voz i liSp eo je da pastigrte usporenje
od 1m/sec'. Odrediti kolike puteve prede voz i u kojim vremenskim razmacirna u sva tri kretanja i kada se zaustavlja u stanici. Kaliko je vremena trajalo
koeenje voza? Kolika je ~rednja (prose6J.a) brzina voza na ovoj debnici pruger
2.16. Tach se krece u prostoru odredenom. triedrom Oxyz, a po zakonirna X= 6+ 2 I; y= 6+ 3 t; Z= 3 + 6 t. Odrediti putanju, zakon puta, promenll
brzine u zavisnosti od vremena i promenu ubrzanja.
2.17. Sloziti harmonijska kolineatna oscilovanja koja se vr~e po zakeRima xl=3cos (7tt+TC/3) i x 2 =4 sin (TCt-27t/3).
2.18. Sloziti harmonijska oscilovanja koja se vrse po zakonima XI =
=12cos (2t+7t/4), x2 =9cos (2t+37t/4). Kolika je amplituda rezultujuceg
oscilovanja? Koliko je pomeranje faze? Koliko traje period oscilovania?
2.19. Kretanja tacke u ravni Oxy predstavljeno je zakonima kretan.ia
10 cos2 7t t/2, y= 10 sin2 TC 1/2. Odrediti putanju tacke, zakon puta, brzinu :i
ubrzanje. Ako je tacka u poCetku kretanja bila u polozaju na Ox-bsi, za kojece vreme preti 1l po]ozaj na Oy-osi?
.
X=

2.20. Radionicka dizalica (granik) krece se u podufuom pravClf po zakonu.

2 r, gde je x mereno u metrima, a vreme u sekundim'l. "M3.cka" dizalice
krece se u popreclom pravcu na radionicu po zakonu y= 3 t, dok se teret
podize uvis jednoliko, brzinom 1 m/sec: U pocetnom pOiozaju ten~t je bio na
podu (Oxy-ravan), a Oz-osa je usmerena navi~e. Odrediti putanju i brzinu.
kretanja tdista tereta.
IF.
X=

*,\.

2.21. Tacka se krece u ravni Oxy taka chW:joj

po zakonirna x = 5 cos 2 t, Y = 5 si n 2 t. Odrediti
brzine, hodograf brzine, komponentna i ukupno tibrzanje.
abide celu putanju?
2.22. Tacka A krece se po krugll, polupreenika R, obirnnom brzinom:
0,3 m/sec. Druga tacka, B, kreee se na koncentricnom krugu, obimn:om brzinom.
lQcm/sec,ali tako da je uvek 'na istom po!uprecniku OA na rastojanju od
tacke A za AB = 16 cm. Koliki je poluprecnik kruzne putanje tackf A?

:i

2.23. Kolike su ugaonc brzine obrtanja sekundne, minutne

satne kazaljke casovnika? Kolika je ugaona brzina jednolikog Zemljinog obrtanja1
2.24. U toll! dva sekunda broj obrtaja tacke koja se krecb pokruiu.
polupreenika R = 10 cm, popeo se od 30o/min na 90o/min. K6liki je put.
prdJa tacka u tom vremenskom razrnaku? KoJiki su u tom trenlltku brzina
i ubi:zanje pokretne tacke?
;
2.25. Iz tade A horizontalnog precnika kruga, polupreenika R = 9 em .
jednovremeno krenu dYe tacke u suprotnom smeru, aJi istim pocetnlm brzinaJruL
Vo , kojima odgovara minutni broj obrtaja 10 o/min. Prva tach beee se jed-

58

59

nako ubrzano, a druga jednako usporcno, ali jednakim tangencijalnim ubrzanjima

2
TC cmfsec . :rosie koga ce se vremena, .od pocetka kretanja, tacke sresti
j na
kome mesiu kruine putanje?

~,: Tacka se kreee po krugu poluprecnika R = 10 cm. U polozaju

.
N (x ~.n; y> 0) na putanji projekcije vcktora brzine i vektora ubrzanja na + Ox-osu iznosr v" = - 40 em/sec, ax = - 150 em/sec 2 Odrediti brzinu i ubrzanje
pokretne t~cke. Koji obJik ima hodograf brzine?
"

.1

'.Kre,tanje u ravniOxy dato je ovim jednacinama: x=2+ScosSt,

tacke, hodograf brzine, brzinu i ubrzanje.

t;~L;lodredjti put~ijU
.1';Iacka s~ krece

llli ravni

Oxy tako da se njene Dekartove koordinate menjajuf'p~;'zakonima x~; 10 cos 2 /, Y = 5 sin 2 t. Odrediti putanju pokretne
tacke. Kahw oblik ima hodci~raf brzine? Koliko je tOlalno ubrzanje pokretne

t~k~

. @

Tacka se krece po krugu, poluprecnika 25 em, pocetnom obimnom

brzinom 5 em/sec, tako da su uvek tangencijalno i normal no ubrzanjc jednakih
velicina. Odrediti zakone promene brzine i ubrzanja.

2.36. Tacka (A) kreee se po krugu, poJuprecnika R, jednako ubrzano,

bez pocetne brzinc iz pocetnog poloZaja N, (R; 0). lednovremeno krene iz
N z ( - R; 0) druga tacka (B), koja se krece po tetivi koja gradi pozitivni ugao
IX. = + 30 sa horizontalnim precnikom N2 N, , jednako ubrzano, bez pocetne brzine.
U korn odnosu moraju bili ubrzanja pokretnih tacaka da bi se sudarile na
krugu?
2.37. Tacka (A) kreee se u ravni Oxy po krivoj putanji preTIla zakonima kretanja x = 4 cos 2 I, Y = 2 sin t i u pocetku kretanja bila jc na + Ox-osi
i imala je pocelnu brzinu velicine 2 cm/sec, upravnu na toj osi, a u smeru
+ Oy-ose. Iz laCke 0 krece se druga tacka (B) pravolinijski i jednoliko, tako
da obe tacke jednovremeno stignu
tacku M(x=2cm; y>O) na putanji prve
tacke. Odrediti brzinu kretanja druge pokretne tacke (B).

2.29. Kretanje tacke~!prikazano je zakonima kretanja x = 8 cos 21,

Y = 4 sin t. Qdrediti putanju pokretne tacke i hodograf brzine. Izracunati brzinu
i ubrzanje ~okretne tacke u poJozaju N(x=4em; y>O) na putanji. Koliki je
poluprecni~ krivine putanje na tome meslu?

2.30. i Zakoni kretanja tacke u pravcima osa Dekartovog triedra Oxy

jesu x=4e\.ls2t, y=2sin2t. Odrediti putanju i hodograf brzine. U polozaju
pokretne t~cke u tacki N (x'= 2 em; y> 0) putanje izracunali brzinu, komponentna prirodna ubrzanja, tolaino ubrzanje i poluprecnik krivine. Kolike su
brzine pokietne tacke u temenima putanje (preSeC!m1 linije putanje sa koor-dinatnim oyama)? Za koje vreme obide pokretna tacka celu putanju?

2.31. ! Kretanje je prikazano sistemom jcdnacina

= - x, y = - 4 y. U
pocetnom polozaju No (xu = 0; Yo = 4 em) tacka je imala pocetnu brzinu 2 cm/sec
paraleinu +Ox-osi. Izracunati brzinu, ubrzanje, radijalno i cirkularno ubrzanje
u onom po]ozaju tacke na putanji gde putanja sece +Ox-osu. Koliki je poluprecnik krivine putanje na tome mestu?

2.32. ! TackaM, krece se po krugu poluprecnika R = 9 em, jednoliko,

brzinom J 8 ~m/sec,.u direktnom smeru, polazeci iz pocetnog poloZaja No (9 cm; 0).
lednovremeno krene iz poloZaja A na krugu dTUga tackaM2 i krece se po
precniku
nagnutom za ugao 45" prema + Ox-os!.c jednako ubrzano, ubrzanjem J cm/sec 2 Koja ce tacka pre stib u poloiaj A konjugovan prvom polo.zaju A? :

A1,

2.38. Tacka se krece po eentralnoj elipsi, poluosa 6 em i 2 em, iz pocetnog poloiajil No (6 em; 0) tako da pri jednolikom kretanju obide putanju
za 8 sekundi. lednovremeno krene iz sredista 0 elipse druga tacka j kreee se
po potegu OM, gde je M (3 em; y>O) tacka na elipsi. Obe tacke st:gnu jednovremeno u poloiaj M. Odrediti ubrzanje druge pokretne tacke.
2.39. Tacka se krece po cikloidi, ciji se gencratorski hug, poluprecnika R= IOem, obree jednoliko, bez klizanja, sa 30/min. Druga tacka krece
se jednoliko po potegu OE, gde je E teme cikloide, i stigne u Ierne cikloide
jednovremeno sa prvom tackom. Koja tilcka ima vecu brzinu u lemenu
eikloide?
2.40. Tac):a se krece po paraboli cija je jednacina'y2=4x U odnosu
na triedar Oxy. Odrediti Dekartove koordinate vektora bnine pokrelne tacke
ako se ona po putanji krece jednoliko (konstantnom velicinom vektora brzine).
Odrediti i poluprecnik krivine putanje.

2.41. Poz.nati 5U 'zakoni promene Dekartovih koordinata vektora ubrzanja krivolinijskog kretanja jedne pokretne tacke x = - 4 x, ji = - 4 y. U pocetku kretanja tacka jebila u pocetnom polozaju No (2 em; 0) i imala je
pocetnu brzinu 4 cm/see upravnu na + Ox-osi, a u smeru + Oy-ose. Pokazati
da je tangenta na hodograf brzine upravna na brzini pokretne tacke ako je
pol hodografa brzine koordinatni pocetak (0) putanje pokretne tacke.

2.33. ' Tacka se kreee u prostoru tako da se njene Dekartove koordinate

u odnosu; nn tri(dar 0 xyz menjaju sa Vf{ me nom po zakonima x = 2 (2,
y=3t', z=\912. Odrediti putanju, brzinu iubrzanje ovog kretanja.
2.34. : Tacka se kl'eee prema zakonima komponentnih kretanja x =
,
= 4 cos 3 I, 'y
= 4 sin 3 t,. z =9 t. Odrediti putanju, hodograf brzine, brzinu i
ubrzanje oveg kretanja.

------

2.42. Tacka se kreee u ravni Oxy po zakonu x = 2 cos 2 I, Y = 4 sin

Odrediti hodograf brzine pokretne tacke.

I.

2.43. Tacka se krece u ravni Oxy tako da su joj poznata komponentna

ubrzanja
0, Y= - 6 cm/see 2. U pocetkn kretanja (to = 0) tacka je bila u
poJoZaju No (0; 10 em) na putanji i iroala je pocetnu hrzinu "0 (XO = 2 em/sec; 0).
Odrediti hodograf brzine pokretne tacke

x=

61

60
i

Tacka se krece po eikloidi, ciji generatorski' kru!(ima poluprec~

nik R = 10 em, i koji se pri kotrljanju bez klizanjap~ pravoj obrces~
6o/min. Odrediti hodograf brzine pokretne tacke. U kom poIozaju na putanjl
tacka ima najveeu brzinu i koliko ona iznosi?
2.44.

2.45. Tacka se kreee u prostOfU, pa je njen polozaju odnosu na pocetak 0 triedra Oxyz odreden jednacinama X= 3 cos t, Y = 3 sin t, Z = 4 t. Odrediti putanju pokretne tacke i hodograf brzine. Kolike su prirodne koordinate
vektora ubrzanja? Koliki je polupreenik krivine putanje?
2.46. Tacka se krece u ravni Oxy, ali je kretanje prikazano polarnim
koordinatama r;= 4 t, rp = 2 t. Odrediti brzinu i ubrzanje pokretne tacke.
Kretanje je odredeno sistemom jednacina f=cI 2 , q:>=wt, gde su
c= 8 em/sec 2 , W= 2 Eec l Odrediti putanju tacke j izracunati brzinu i ubrzanje
tacke u onom polozaju u kome putanja prvi put sece + Oy-osu. Kolike su
prirodne koordinate vektora ubrzanja u tom polozaju? Koliki je poluprecnik
krivine pUianje na tom mestu?
2.47.

Krivolinijsko kretanje tacke prikazano je jednacinama X= 2 (e 2t +

2 1). Odrediti liniju putanje i hodograf brzine, kao i
ubrzanje u funkciji od pot ega r = OM.
2.48.

+ e- 21 ),

y = 2 (el t -

e-

Kretanje je prikazano sistemom jednacina r= 4 t, q:>= 2/t = 21- 1

Odrediti putanju tacke .. lzracunatibrzinu i ubrzanje pokretne tacke u trenutku t = 2 sec. Koliki je poluprecnik krivine putanje u (oj tacki?
2.49.

2.50. Kretanje je prikazano sistemom jednacina r= e2 ',q:>= 2 I. Odrediti putanju, brzinu i ubrzanje pokretne tacke.
2.51.
= ceos 2 <p,
zanje uvek
ubrzanja u

Tacka se krece po lemniskati cija je poJama jednacina r2 =

gde je r poteg, a <p polarni ugao, tako da joj je cirkularno ubrjednako uuli. Odrediti zavisnost radijalnog (odnosno totalnog)
funkciji od potega r pokretne tacke.

2.52. Tacka se krece po centralnoj elipsi, poluosa a= 5 em, b= 3 cm,

sa sredistem u 0, tako da joj je eirkulamo ubrzanje, kada se uzme pol u
desnoj Ziii FI (x = e; y = 0), uvek jednako nuli, a da je velicina rZ 4> = C konstantna i iznosi C = 6 cmz/sec. Izvesti polarnu jednacinu elipse sa polom u
desnoj iiii (FI ) i odrediti radijalno (odnosno totalno) nbrzimje. Kolike su
brzine pokretne tacke u temenirna ejipse na Ox-osi. (perihe/ i aphe/)?
2.53. Tacka se krece po eli psi cija jepolarna jednacina r=p/(l +
+ E cos '1') sa polom u desnoj iizi, gde su: p - parametar eli pse, E - brojiia
(numericka) ekseentricnosti rp- polarni ugao. Odrediti hodograf brzine u
odnosu na pol P triedra Pxy u desnoj zilti (FI ) ako je clfkularno ubrzanje
uvek jednako nuli.
2.54. Tacka se krece u ravni Oxy tako da su pomate zavisnosti Dekartovih koordinata vektorll brzme u funl<eiji od samih koordinata X= ,...ky,

y=kx, gde je k konstanta. U pocetnom polozaju tacka je bila ina +Ox-osi

u tacki No(xo=c; 0). Odrediti trajektoriju pOkretne:::t'iicke. KOlikb je vremena
potrebno da tacka prede iz pocetnog polozaja fio u neki p6Iozaj N na
putanji?
2.55. a) Tacka se krece u ravni tako dil. su joj radijal~a i ugaona
brzina konstantne. U pocetku kretanja tacka je bila u polu O. iOdrediti putanju, brzinu i ubrzanje pokretne tacke.
;

b) Kakva ce biti putanja pokretne tacke ako :lU radijalna: i cirkuJarna

brzina konstantne, au pocetku kretanja tacka je bila u tacki No(}=R; q:>=O)
na polarnoj osi? Odrediti ubrzanje pokretne tacke.

Vs. :

2.56. Tacka se krece pravolinijski po zakonu a = 6

U trenutku
2 sec preaeni put je s = 27 m, a brzina V= 27 m/see. Nacrtati kinematicke
dijagrame (s, t), (v, I) i (a, t) ovog kretanja.

J=

2.57. Tacka izvodi pravolinijsko harmonijsko osciJovanje p,rema zakonu

x = R cos w t. Poznato je da je u polozaju Xl = 10 em brzina XI =. - ~O V3 cm/see,
au polozaju x2 =5cm brzina je xz= -IOVf5cm!see. Odrediti amplitudu, period osciJovanja i frekveneije. Nacrtati kinematicke dijagrame kretanja.

1=e-

t sin2t.
2.58. facka se krece pravolinijski po Ox-osi po zakonu
Nacrtati kinematicke dijagrame. O:!rediti preaeni put i ubrzanj~ u tf enutku
zaustavljanja.
'

2.59. Kretanje tacke u ravni Oxy prikazuje se zakonima

y = 10 sin 2 t. Odrediti putanju pokretne tacke, zatim brzinu
nacrtati kinematicke dijagrame.

10 cos2 t,
ubrzanje i

X=

2.60. Dijagram (s, t) jednog kretanja prikazan je sJik0JJ:i sa razmerama: za put Us = 20 mil cm, a za vreme U,- 1 sec/l em. Konstruis{lti
, dijagrame
(v, t) i (a, t) ovog kretanja.

If

Slika 2.60.

15

x
Slika 2.6
;

2.61. Dijagtami (v, t) kretanja dveju tacaka (1) i (2), k~je Vise pravolinijsko kretanje po istoj pravoj i iz istog pocetllog poloiaja No, predstavljeni su jednacinama y=2xj3, y=[5+2(x-2)]j3 u odnosu na'triedar Oxy,
sa razmerama crtanja: za brzinu u, = 6msee- 1!1 em, a za vreme u; = 1 sec/l eill.
Ddrediti zakone kretanja tacaka i vreme kada ce druga tacka stici prvu.

62
2.62. ,Dijagram (s, I) jednog kretanja Irna prikazani oblik, - a razmereput u, = 2 mil em, a za vreme 11, = I seefl em. Poluprecnik kruga,
U trenutku 1=2 see odredi Ii sve kine mat iCke velicine ovog

2.70. 1z i~te tacke .jednovremeno krenu dva tela. Prvo se krece jednako
ubrzaIlo, bez pocetne brzme, u~rzanjern 4m/sec2 ; drugo telo se krece jednako ~sporeno, pocetnom brZlllom 20 m/sec, ali sa usporenjem jednakim
ubrzanJu pr~~g tela. ?raficki predstaviti kretanja i odrediti vreme kada ce
prvo telo ~lCI drugo 1 na korn udaljenju od polaznog polozaja.

'Iv 0

B) OBRTANJE KRUTOG TELA. TRANSMISIONI PRENOSNICI

0)

2.71. Disk,. precn.ika 1.00 em, obrce se jednoliko oko svoje geometrijske
ose: Tacka n~ ob.lrnu dlska Ima obimnu brzinu J m/see. Kolika je ugaona
brzlna obrtanJa dlska? Kojim se minutnim brojem obrtaja obree disk?

Slika 2.62.

2.72..~ot~r se obrce iz stanja mirovanja jednako ubrzano i za prvih

10 sekundl uelnl 50 obrtaja. Odrediti ugaono ubrzanje kotura i ugaonu brzinu
u trenutku t= 20 sec. Koliko je ukupno'obrtaja do tada uCinio kotur?

SJika 2.63.

2.63. i Dijagrami (v, t) kretanja dveju tacaka prikazani su slikom, gde

je poJuprec~ik R = 5 em, a koefieijenti razmera su: za brzinu 11, = 2 msee-1J I cm"
a za vreme: u, = I seefl em, Odrediti zakone kretanja tacaka.
2.64. : Voz, po]azeei iz stanice, krece se jed/lako ubrzano, ubrzanjein
25 cm/se e2 , dok ne postigne brzinu voznje 90 km/h, a (ada se kreee jednoliko tom pqstignutom brzinom. P,ed stanieorn, koja je udaljena od polazne
c2
staniee 10 k:m, voz poCinje da se koCi, te postigne usporenje od 50 em/se
i zaustavi s;e u staniei. Kretanje prikazati kinematickim dijagramirna u izvesnim pogodnim razmerama.
2.65. ! Poznat je zakon promene ubrzanja u funkeiji od brZine a = 2 (v
jednog pravpJinijskog kretanja. U trenutku t = 2 sec predeni put jZnosi 64/3 rn,
a brzina je jv= 16 m/see. Naertati kinematicke dijagramei u trenutku t=4sec'
izracunati sve kinematicke velicine.
2.66. Zakon promene ubrzanja jedne tacke je a=12t-20. Poznato je
da je u po~etnorn trenutku t= 0 put s = - 10m, a da u trenutku t = 5 sec
put iznosi
10m. Konstruisati kinematicke dijagrame ovog pravolinijskog

r-

kretanja'.
2
2.67 . Zakon promene brzine od vremena je v = 31 + 2 t + I, gde je v
mereno urn/sec, a vreme u sekundirna. Nacrtati kinematicke dijagrame ako je
poznato da je u pocet:som trenutku (10=0) poeetni predeni put so=4 m.
Izracunati sye kinem;iicke veliCine u trenutku t = 3 sec.
2.68. i Konsiruisatikinematicke dijagrame kretanja ako je poznat zakon
promene br~in1 v=4eos(1t1/4)[ a pocetni predeni put jedn ak je nuli.

2.69. i Zakon prornene ubrzanja u funkeiji brz:ne je a= -kv= -2v,

gde je a rnbreno u m/sec 2 , v u m/sec, a k usee-I. Konstruisati dijagra rn
pula i brziIje ako je pocctna brzina 1'0= 4 mjsec, a pocemi put jednak je iluli'

. ?73. Vratilo jednog motora obrce se jednoliko sa 3000 o/min. Posle

IsklJucenjamotora vratilo je ucinilo jos 100 obrtaja i staIo. Koliko se vre:nena obrtalo vratilo od iskljucenja motora do zaustavljanja ako se obrtalo
Jednako usporeno?
.

. 0

Vratilo se obrce jednako usporeilO, ugaonim usporenjem 7C sec- 2

J.e posle .10 sec. Kolika je pocetna ugaona brzina obrtanja vralila?
Koliko JC obrtaja ukupno uCinilo vratilo do zallstavljanja?
I

st~lo

Vralilu. motcra porasta.o je broj obrtaja posle (Dminuta na

Tada Je motor .zaustavljen, a vratllo je nacinilo jos 160 obrtaja
I stalo ..Pod pretpostavkom -Jednako promenljivog obrtanja odrediti ugaonu
brzlnU I ugaono ubrzanje (usporenje) vratila. Koliko se vremena obrtalo
vraldo? K<iliko je obrtaja ukupno uCiniIo?
2.75:

~o/ml1l.

\!f.~ Terel (G) ob~sen 0 uze . prebaceno preko

tocka ('I'f, precnika 40 em, obrce vratiJo (V). Teret se
spusta jednakoubrzano, ubrzanjem 20 cm/see 2. Odrediti
ugaonu brzinu i ugaono ubrzanje vratila. Na koju se
dubinu .spusti 0 teret posle 10 sec od _pocetka kretanja?
Ko!Jko Je obrtaja ukupno ucinilo vratiIo u tom trenutku?

2.77. Kotur nasaaeri na vratilu obrce se jz stanja rn.i~ovanja prema kinematickorn zakonu 8 tp = iJ2
Slika 2.76,
OdredJlI... zakone promene ugaonog ubrzanja, ugaone brzine i obrtnog ugla
u funkCljl od vremena ako je pocetno vreme ujedno i 'nulio vreme.
_ 2.78. Pogonsko vratilo (I) tarnog (frikeionog) transrnisionog uredaja
obr:e se s~ 300o/min i pomera se aksijalno premazakonu x = (2 R - 1)/3, pa
obrce tarn] kotur (K2) nasaaen na vratilu (2). Poluprecnici tarnih koturova

65
su R = 18 em, r = R/2. Odrediti brzinu i ubrzanje tacke A na obodu tarnog
:kotura K z u onom trenutku kada je aksijalno pomeranje prvog vratila x=r;
vreme se meri sekundima.

J[

2.83. Zupcanik (1) obree se jednoliko sa I 200o/min u i indirektnom

smeru. Odrediti brojeve i smerove obrtaja svih zupcanika mesovite sprege ZJ
(red om) = 20; 60; 15; 40; 16; 32 i 20. Koliki je ukupni prenosni odnos? U
kom se smeru obrce Poslednji zupcanik (7)7
I

IP)

][
Slika 2.83.

Slika 2.79.

Slika 2.78.

2.79. Parna masina (P) pomocu transmisionog uredaja, kaiSnika, preenika 90 em i 30 em, sa beskrajnim kaisem, pokrece dinamomasinu (D). Odmah
-posle pU5tanja U rad ugaono ubrzanje parne masine iznosi 0,21t see- 2 Posle
koliko ce se vremena dinamomasina obrtati jednoliko sa 180o/min?
2;80.

Elipticki

tocak,

poluosa

a = 5 em, b = 3 ern, obrce se u svojo

ravni

oko vertikalne ose' kroz zizu

Slika 2.84.1

2.84. Pogonski zupcanik (I) obrce se u direktnom smeru Jednoliko sa

80~ o/min. Odrediti broj obrtaja i smer obrtanja poslednjeg zDpcanika (7)
mesovlte sprege aku su brojevi zUbaea Z/ (redom)= 18; 40; 15; 33;'36; 16 i 48.
i,

2.85. Pogonsko vratilo (OJ transmisionog uredaja obrce Je jednoliko

sa 360o/min. Odredili broj obrtaja i smer obrtanja radnog v~a,iJa (0 \
".
VI
a k 0 su b"
rOJevl zu baea zupeamka
Zj (redom) = 20; 30; 40; 24; 60; 20 i 48,
a zahvaceni zupcanici Sil istog modula.

01 (F1 ) i usled zahvatanja pokrece isti

,takav tocak koji moze da se obrce

oko svoje :tize 0z (F'I)' Odrediti broj
obrtaja drugog tocka kada se prvi tocak obrce jednoliko li direktnom smerli sa 10 o/min i ako rastojanje ziza
iznosi OjOz=2a.

)
Slika 2.80.

2.81. Odrediti prenosni odnos

redne sprege zupcanika ako Sli brojevi
zubaea zupcanika Zj (redom) =20; 10;
18; 15 i 30. Zupcaniei su svi istog
modula.

Odrediti prenosni odnos paralelne sprege zupeanika ako su brojevi zubaca zupcanika ZJ (redom) = 40; 20; 10; 50; 15 j 30.

SJika 2.86.,'

":H~

2.82.

~~ft"- -

2.8~. Izracunati
na obimu kQtuira (KHradn.og vratlJa (OVII) , precnika 18 ern, ako se
vratilo (ODob~cetj:(fu~1t
llko sa 270o/min. Zupcanici (3), (6) i (9) imajulPo 60 zubadl;'~ svl-:01;taIl'f>
po 20.
; - , , > ' 5'i!"1;;' ~~+

Slika 2.81.

SJika 2.82.

2.87. Pogonsko vratilo (01) prenosi preko kaisnog transmisionog 'ure~

daja i zupcastog prenosnika snagu na radno vratil0 (Ov). Odreditj brzinu i
ubr~a~Je tac.ke M kotura K, precnika 120 mm, kada se pogons~o vratilo
obrce jednollko sa 1500/min. Precniei kaisnika su D = 200 mm D:=) 50 rom
a brojevi zubaca su ZI (redom) = 40; 20; 20; 50;18 Ii 36.
,z,
,
5 Zbirka zadataka iz ruehanikc-]

66

67

6 i 24. Precnik pogonskog zUpCanika je Dp = I OJ mm. Odrediti aksijalnu

brzinu zupcaste poluge.

~l!"'~:=:
i Ii

I,

D.

I Df
S1ika 2.91.

Slika 2.88.

STika 2.87.

l.SS.

Pogonsko vratilo (0,) obrce se jednol"ko. sa I 200o/min u smeru

kretanja saine kazaljke. Odrediti broj obrtaja puznog locka (8) ako ima 36
zubaca i 'trohodni zavrtanj. Precnici kaisnika Sl! D, = 120 mm. D z = 200 mm,
a brojevi 'rzubaca zupcanika su Z; (redom)= 18; 36; 20 i 40. U kom se smeru
obrce pu~ni locak?
2.89. Pogonsko vratilo (01) obrce se jednoi"ko, sa I 350o/min. Odrediti broj obrtaja radnog vrat]a (011) ako je puz (P) dvohodni, a puzni locak
ima Z = 60 zubaca. Brojevi zubaca ostalih zupcanika su z/ (redom) = 20; 54;
18 i 30. Zupcanik
(3) je tanjirast.
,

Slika 292.

2.92. Zllpcasfa poluga podize se pomoeu prenosnog uredaja. Odredili

brzinu pofuge kad se pogonsko vratilo obrce jednol.ko, sa 8eO o/min, ako
su: prvi puz trohodni sa z, = 30, drug; puz dvohodni sa z. = 20 zubaca, brojeyj zubaca od Zz do Zg su (redom)=25; 40; 30; 20; 25; 16; 48, modul
pogonskog zupcanika m = 10 mm i broj zubaca zp = 30.
2.93. Odniditi broj zubaca drugog zupcanika (2) i smer obrtaja prvog
zupcanika (I) da bi se konvejer pod'zao brzinom 25 'It em/sec ako se pogonsko
vratilo obrce sa 150 o/min, a brojevi zubaca su: z, = 20, ZJ = 18, Z~ = 54, Zs= 40'
moduJa m=lSmm. Zupcaniei (3) i (4) sprcgnllti su lancem.

I
V

Or

On

I
z

Ll

Slika 2.89.

"

Slika 2.90.

2.901 Kabi na dobosu, precnika D = 30 em, odmotava se pomocu preDosnog u.:eaaja. Odrediti brzinu odmotavanja kabla alo se pogonsko vratilo
(0 1) obrcd jednoliko sa 900o/min, a puz je trohodni, sa z=45 zubaca. Zupcanici (1): i (2) spregnuti su Jancem, a imaju brojeve zubaca Zl = 15 j Z2 = 30
zubaea.
2.91; Ruciea 0, A kolske dizalice obree se sa 60o/min jednoliko oko
osovine Pr,vog zupcaoika (0,) i preko zupcastog prenosoog uredaja pokreee
zupcastu pOlugll (2p). Brojcvi zllbaca zupcanika Sll z, (redom)= 12; 48;

Slika 2.93.

Slika 2.94.

2.94. Odrediti hrojeve obrtaja vratila 0llI, OVI i OYII ako se pogonsko
(redom)=
vratiJo (01) obrce sa 1200 o/min, a brojevi zubaca ZUpCanika su
=20; 40; 15; 45; 40; 15; 60; 20; 50 j 30.

z,

69

68
2.95. Odrediti obimnu brzinu krajeva lopatiea (L) mesaliee ako se pogonsko vratiJo (0 1) obrce sa 180 o/min, a precnik Jopaticnog kola je D = 900 mm. Precniei kaisnika su Dl = 300 mm, D2 = 450 mm,
a brojevi zubaea konicnih zupcanika su
D,
o.~
30 i 60.

)[

2.96. Hod zavrtnja je h = 40 mm, a

obrce se jednoliko, sa 60 o/min. Odrediti
ugaonu i translatornu brzinu zavrtnja, njegOY parametar i nagib tangente zavojnice
ako je poluprecnik eilindra zavrtnja 10 mm.
2.97. Kolika bi bila tacnos! mikrometarskog zavrtnja hoda 0,40 nun, ako disk
nonijusa irna 4D podeljaka?

2.98. Valjak poluprecnika R = 20.mm

obrce se oko svoje poduzne geometrijske
Slika 2.95.
ose sa 90o/min i krece se translatorno brzinom 6 em/sec. Odrediti sve elemente zavrtnja. Ako bi hod ovakvog zavrtnja bio 10 puta manji, a nonijus mikrometra
imao 50 podeljaka, kolika bi bila njegova tacnost merenja?

~------D------~-.~I

2.99. Hodovi zavrtnja prese su hI = 12 mm j h2 = 18 mm. Rucica prese

obrce se sa 30o/min, a ugao ploce prese je 0: = 60. Odrediti brzinu kretanja
ploce.

C) RELATIVNO KRETANJE. BREGASn MEHANIZMI

,/'

'\

~.101.

Reka protice brzinom 0,5 m/see po eeloj svojoj; sirini, koja

Plivac moze da postigne brzinu 2 m/sec. Pod kojim uglom prema
iznosi
;bali Ireba da zapliva plivac da bi tacno popreko doplivao na drugu obalu?
Za koj~ ce vreme preplivati reku?

':>tIm.

,;...~~ ........

'.

54 km

'102

Koliko ce vremena putnik, koji sedi u vozu koji se krece hrzinom

edati mimoilazni voz, duzine 150 m, koji se krece brzinbm 30 km/h1

.10
Brad se krece brzinom 10 cvorova (nmile/h). Sa palube broda
putnik
i uvis predmet pocetnom brzinom 5 m/see, koji se dalj'e krece jednako usporeno, usporenjem 2 m/ser;2. Odrediti apsoiutnu brzi~u kretanja
predmeta i njegovu apsolutnu putanju.
2.104. Prizmaticni klin ABC, visine AC=h,nagibnog ugla 0:, krece se
jednoliko u smeru + Ox-ose, koja se
poklapa sa njegovom osnovom CB. Niz
strmu ravan klina CAB) krece se iz pocetnog poloiaja (A) pokretna tacka M
jednako ubrzano, ubrzanjem an bez poeelne brz'ne. Odrediti apso!utnu brzinu
tacke M i njenu apsolutnu putanju.

B
Slika 2.104.

2.105. Tramvaj se krece pravolinijski jednoliko, brzinom 28,8 kmfh.

Njegova sasija na oprugama vrsi harmonijsko osciiovanje, amplitude A ~ I em,
perioda T = 1 sec. Odrediti apsolutnu pmanju tezista sasije, koje se nalazi na
rastojanju h = I m od horizontalne ravui. poslavljene kroz osoviJ,le tockova.
Precnik tockova je 800 mm. U pocetku kretanja (/0 = 0) tdiste se nalazi u
srednjem polozaju, a vektor brzine
oscilovanja usmeren je navise.
L

Stika 2.99

Slika 2.100
Slika 2.105.

2.100. Odrediti brzinu zgloba

Zavojno vreteno je hod a h=12 mm
vreleno prolazi kroz dYe navrtke, A
bovima C i D rombnog zglavkastog

C zavojne prese u funkeiji od ughi e.

i obrce se jednoliko, sa 60o/min. Ovo
i B, koje su zglavkasto spojene sa zglocetvorougla ADBC.

Slika 2.106.

2.106. Prava L krece se jednoliko, brzinom vp usmeru -OJ-ose. Odrediti brzinu i ubrzanje presecne tacke M te prave i nepokretnog kruga (lI:).
poluprecnika R, sa sredistem u O.

70

71

2.107r Krug ('0 krece se u svojoj ravni (Oxy) translatorno, jednako

ubrzano, ubrzanjem Q p u srueTu + OX-ose. Po krugu se krece tacka (M), jednolike, u !direktnom smeru. Odrediti apsolutnu putanju tacke M ako je
U pocetkul kretanja hila u polo.zaju Mo (R; 0).

!y
I
!

2.110. Trougaona plociea ABC"kateta b= 30 em, h = 40 em, obrce se

oko katete AB po zakonu prornene obrtnog ugla '.p= 11: (2 I + /2)/4. Iz temena B
krece se po hipotenuzi BC pokretna tacka po zakonu puta s = BM = 50/'/2.
Odrediti brzinu j ubrzanje pokretne tacke M u trenutku I = I see od pocetk~
kretanja iz pocetnog poloiaja B. Koliki su brzina i ubrzanje pokretne tacke
M kada stgne u terne C trougla?'
2.111. Polukruzna plocica, poluprecnika R = 16 em, obrce se oko 050vine AB jz stanja mirovanja, prema zakonu prornene obrtnog ugla 'f = 11: 12/4,
u direktnorn smeru. Iz tacke B plocke krece se po obodu ploeiee pokretna
tacka M jednako ubrzano, bez pocetne brzine, i stigne u tacku A za ista
vreme za koje plocica ucini osam punih obrtaja',

L
o

Be AG,

U polozaju C, gde je
=
odrediti apsolutnu brzinu i apsolutno ubrzanje pokretne
tacke M.
SJika 2.lOi.

Slika 2.108.

Iy
I

Kvadrat ODAB, slraniee 1= IOem, ohrce se. u horizt:ntalnoj.

a u indirektnom smeru, jednol:ko, sa 30ol mn. Po
stranici AS; krece se od A ka B pokretna tacka (M) jednol:ko, tako da za
jedan obrlaj kvadrata stigne iz pocetnog polozaja A u poiozaj B. Odrediti u
poc~lnom pplozaju (A) apsolulnu brz'nu i apsolulno ubrzanje pokretne tacke (M).
2.108!

Oxy.ravn.i oko temena

.Z.1?9 j P.ra~ougaona ploCiea ABCI?, stran'ea b= 12 em, h = 2 b, obrce se iz

stanJa mlrovanJa Jednako ubrzano u dlf(:ktnom smeru. }z lane D (pocetnog
polozaja M,) krece se 'z Jtanja mirovanja pokretna tacka M duz stran'ee DC
po zakonuiPuta r=i5M= 0,5 heos(-:rI/6), gde je
= OC. Kada pokretna
tacka st'gne u polozaj M, gde je MoM=DM=h/4, plociea se zaokrenula
za ugao 90 U odnosu na pocetni polozaj. U tom poJozaju odrediti brzinu i
ubrzanje pokretne tacke. Kolki su brz'na
i ubrzanje pokretne tacke u trenutku
t = 4 sec od pocetka kretanja?
~~
DiMe)
8;
,
!I
M

I
c;

~r'l

_._- .- .. __ . 0

'-'--.1:Slika 2.111.

2.113.

Slika 2.109.

Slika 2.112.

2.112. Cev OA, duzine 20em, obrce se u ravni Oxy prcma zakonu
promene obrtnog ugla <p= 0,511: sin (1t1/8). Kroz eev se krece pokretna tacka
M jz pocetnog polozaja A ka polozaju 0 prema zakonu puta r;;OM =
=20eos(11:1/8). gde je poteg r meren od
tacke O. Odrediti brzinu i ubrzanje pokretne
tacke M u trenutku t = 2 sec od pocetka kre:
tanja.
Kruzni konus, poluprecnika 05vi sine H=8ern, obrce se:oJ(-;;
~voje vertikalne geometrijske ose Oz jednako
usporeno u direktnom smeru i zaustavi se posl~
cetiri puna obrtaja. Jednovremeno sa pocetkom obrtanja plociee krene jz vrba A konusa
. pokretna tacka M i krece se po izvodnici
konusa AB od A ka B jednako ubrzano,
nove

en

aD

zl

c
I

Slika 2.110.

R=6em,

SJika 2.113 ..

73

72

ubrzanjem 1,25 em/sec" bez pocetne brzine, i u lrenutku zaustavljanja plociee

stigne u poJozaj B. Odrediti apsolutnu brzinu i apsolutno ubrzanje pokretne
tacke (M) kada stigne na polovinil duzine izvodnice AB konusa.
2.114. Odrediti ugaono ubrzanje kulise (K) kratke brzohodne rendisaljke ("shaepinga") kada se krivaja OA, duzine R= 10em, obrce oko tacke
o jednoliko, sa 90o/rilln. Rastojanje osJonaea 0 i 0 1 iznosi h = 3 R. Kolika
je brojna vrednost ugaonog ubrzanja kui:se
u onom polozaju kada se krivaja zaokrene
za ugao 30 od pocetnog horizontalnog poloiaja?
Slika 2.117.

ly

Slika 2.118.

,
2.118. Bregasto telo, oblika polukruga, poluprecnika R = giem, krece
se pravolinijski, jednol;ko, brzinom vp = 4 em/sec. Odrediti brzinu i ubrzanje
kretanja stap:.t AB sa tockicem, poluprecnika r = 1 em, na kraju ! = 2 sec. ako je toc~
kit stapa bio u pocetnom pololaju ui Ao. Za koJiku se visinu h spustio stap AB u tom trenutku'!
B
2.H9. Bregasta osovina, pdlupre~nika
R= 10 em, obrce se jednoliko, sa )50/min, i
podize stap AB, koji se krece ~o zakonu
pUla y = J0 + 4 t, gde je y rnereno u eentimetrima, a vreme u sekundima; Odrediti
oblik konture brega.

~I~

Slika 2.115.

Slika 2.114.

2.115. Posle promene opterecenja Watlov regulator se obrce oko svoje

vertikalne osovine jednoliko, sa 60o/min, a kugle se spustaju jednako ubrzano, obrcuci se oko tacke 0 ugaonom brzinom, kojoj posle dva sekunda
odgovara 15 obrtaja u minutu. SmatrajuCi kugle tackama, odrediti njihovu
brzinu i ubrzanje u tom trenutku (t=2see)
Duiina rutica regulatora je / = 40 em, a ugao
B
cp= 30.

~I~

2.116.

Ekseentar,

poluprecnika

5j
I
I

= 10 em, ekseentricnosti e = R/2, obrce se

oko horizontalne !=>se kroz tacku 0 i podize
stap AB razvodnika. Odrediti zakon kretanja
stapa, njegovu brzinu i ubrzanje u najudaljenijem polozaju ako se ekseentar obrce jednoJiko, sa 300/min.

+.

.... - .

Slika 2.116.

2.117. Prizmaticni klin, nagibnog ugla

30, kreee se pravolinijski u smeru + Ox-ose
jednako ubrzano, ubrzanjem 9 emjsee2 Odrediti ubrzanje kretanja stapa CD, koji se oslanja na klin i moze da se pokrece u svojim
leZistima.

Slika 2.119.

Slika 2.120.

2.120 .. "Zlkon . podizlnja centricnog radnog tela ..b-l'egastog fnehanizma

prikazan je dijagram~m (s, cp). Odrediti obl.k brega ako je precnik vratila
bregastc osovine 2 R =40 mm,.a ona se. obrce jednoliko, sa 60o/mi'n.
J

2.121. "Odr~diti oblik'konture ~brega' bregastog mehanizma aka je hod

ceiltr1~nog st;Pl sa siljkom izvrsen 'Z'l 1/3 polovine radnog hoda br~gaste osovine. Drugoj trecini polovine obrtaja bregaste osovine odgovara zastoj stapa,
r_

a-trecoj trecini poluobrtaj'l odgovara

tome

i spustanje stapa po istom 'iakonu po

se vrsiJo i podizmje.1PoJuprecnikbregaste osovine je R = 1Smm, hod

itap:.t h = 20 mm, a broj obrtaja..bregast<osovine 30o/min.

75

74

2345-6789101112

f800
i

D) RAVNO KRETANJE. RAVNI MEHANIZMI

2.122. D'jagram (s, I),

odnosno (s, q:, jednog centricnog bregastog mehanizma, sa
_bregastom osovinom precnika
2 R = 30 mm, prikazan je na
slid. Naertati oblik bregastog

----1--- (50 0 ---l300l---

Slika 2.122.

2.126. Ploca (P) vriii ravno kretanje u ravni Oxy translatornom brzinom
6 em/sec i ugaonom brz:nom 2 see- I, obreuei se u srr:nu krftanja saIne k
zaJjke. Odred Ii brzinu tacke B ploce, na rastojanju AB = 5 em od tacke A, u
trenutku kada vektor brzine tacke A gradi
ugao ex = 30 sa pravom AB. Ovaj ugao je meren od vektora brzine ka pravoj AB.

tela.

2.123. Dijagram (s, t), odnosno (s, '1'), ekseentricnog bregastog mehanizma prikazan je slikom. Odrediti oblik brega aka je poJuprecnik
bregaste osovine R = 20 mm, e =
=lOmm, r=Smm.

Slika 2.123.

2.127. Stap AB, duzine 1= 1 ru, kreee se

u rami. Brzina lacke A stapa iznosi 2 V3 m/see,

a njen veklor gradi sa praveem slapa ugao 0: =

= 60. Vektor brzine kraja B stapa AB gradi
sa stapom ugao ~ = - 30". Uglovi su mereni od
pravca stapa AB lea vektor:ma brzina. Racunski
j graficki odrediti polozaj trenutnog pola.
KoLka je trenutna ugaona brzina obrtanja stapa
oko pola? Odrediti poioZajtacke K stapa AB,
ciji je vektor brzine kolinearan sa stapom.

Dijagram (s, I), odnosno (s, '?), bregastog mehanizma prikazan

je slikom. Odred,ti obJik brega aka je poluprecnik bregaste osovine R= 15 mm.

Slika 2.126.

2.128. Kvadrat ABeD, straniee /= JOcm, kreee se u svojoj ravni ugaonom brzinom 2 see- 1 u direktnom smeru. Brzina temena A kvadrata iznosi
20 em/sec, a njen vektor gradi sa stranicom AD ugJo IX = 60. Odrediti poloZaj trenutnog pola kvadrata. Izracunati brz;ne ostalih temena kVadrata i tacke
S na sredini straniee AB, AS = BS. Racunske vrednosti proveriti graficki.

456789
I/J:if

ZWJ{

Slika 2.124.

2.125; U obrtnom zvezdastom motoru tipa "Gnome" vezani su cilindri

za karler i, zljedno se sa njim obreu ugaonom brziDom w. Uzimajuei srediste

Ovratila z::i pocetak triedra Ox-y,

odrediti: a) apsolutnu putanju klipova moto~a, b) zakon relativnog
kretanja u odnosu na eilindre, pod
pretpostavkom cia je odnos R/l
Inali, gde je R poiuprecnik krivaje,
a I duzina ,spojne poJuge, c) izracunati apsQlutnu brzinu krpa kada ~pojna -poluga AB zauzima dva
horizontal~a i dva vertikalna polozaja. D~zine su: krivaje R =
= 100 mm,: spojne poluge AB =
= 1= 300 ~n, a cilindri sa karteram abreu se jednoliko, sa
1500o/mib.

Slika 2.128.

Slika 2.129.

2.129. Krivaja OA zglavkastog cetvorougla OABC, duzina stranica OC=

=p=35em, OA=k=lOcm, BC=b=20cm, obree se oko tacke 0 jednoliko,
sa n1 = 90 o/min .u direktnom srueru. Odrediti ugaone brzine obrtanja stapova
AB i BC i brzinu zgloba B u polozaju cetvorougla odredenoin uglovima
e=60 i tjJ=45.

Slika 2.125.

<:::

~ . Kri~aja OA, duzine 12 em, obree se oko tacke 0 jednoliko, sa

60o/mm. Odredltl ugaone brzine stapova AB, duzine /, i Be, duzine h = 16 ern,
U polozaju mehanizma odredenom uglovima e = 45 i t = 30.

76

77
ubrzanj~

temena B i C, koja iznose G B =45cm/secl , G c =25cm/sec2 Odrcditi

trenutlll pol obrtanja. Racunski i graficki odrediti brzine i ub~zanja ostalili

~M~~A~

2.135.

Kraj A

stapa AB krece se jednoiiko,

brzinom

+ Ox-ose, stalno dodirujuCi nepomicni poluL-ug polupr(cnika

,\ Ii

VA

= l',

duz

R, sa sredistelli

u O. Odrediti ugaonu brzinu i ugaono ubrzanje obrtanja stapa U funkciji od

poJuprecnika polukruga (R), brzine (v) i udaljenja kraja A stapa od sredista
O(x=OA).

"

Slika 2.131.

2.131. Ploca (P) izvodi ravno kretanje u svojoj ravni. Poznati su:transJatorno ubrzanje, 20 cm/secl , ugaona brzina obrtanja, I sec-I, i ugaono ubrzanje, 1 sec- 2 . Odrediti ubrzanje tacke B ploce na udaljenju !=AB= 10cm od
tacke A, ciji vektor ubrzanja gradi sa pravom AB ugao (J. = 30.
2.132. Kruzna ploca, poluprecnika R, kotrlja se bez klizanja po pravoj L, a njeno srediste (0) krece se pravolinijski po zakonu pUla s = I + (2/2,
gde je s mereno u met rima, a vreme u sekund:ml. U trenutku t = 0 odrediti
brzine i ubrzanja taeaka M, ploce koje se nalaze
na horizontalnom M J M, i vertikalnom preeniku M2 M.. Poluprecnik ploce je 40 cm.

Slika 2.133.

Slika 2.132.

..-r_ _ _-:--_..:O:;,_ C

K vadrat ABCD, straniee 1= 10 em,

~si ravno kretanje, obrcuci se u direktnom srneru.

Poznate su velicine ubrzanja temena A i B, aA =

1
= 20 cm/sec2, as= 40 (2 em/sec , kao i vektori lih
~brzanja. Odrediti ubrzanja ostalih temena kvadrata j taeke S, gde je AS = BS.
2.134. Pravougli trougao
ABC;
kateta
12crn, h= 16em, krece se u svojoj ravni tran~latorno i obrce u direktnom smeru. Brzina temena A trougla iznosi 12 cm/sec, a vektor brzine
gradi sa katetom AB ugao (1. = 60. Poznata su i
b~

B
Slika 2.134.

II

Ii
'I

:x
Slika 2.135.

B
Stika 2.13~.

~.136. Krug, poiliprecnika R, kotrlja se bez kl'zanja po! nepokretnoj

pravOJ (L). Za tacku A obima kruga vezan je stap AB, duzine J. Odrediti brzinu i
ubrzanje kraja B stapa AB ako su pozna!i brzina i ubrzanje sfedista kruga
(C). Opste feSenje. Sp~cijalno resenje za podatke: 1=2R=8qcm, q>=90,
11 (kruga) = 30 o/Jl1in.

2.137. Krivaja OA mehanizma, duzine OA=R= JOcm obrce se oko

tacke 0 jednoliko, sa 600/min u direktnom smeru, i polug~m BAC pokrece
kLzac B po Ox-osi. Odrediti brzinu j ubrzanje klizaca (B) i slobodncg kraja (C)
[
poluge BA C ako je BA = R = ACf2 = b12.
Pokazati da je vektor ubrzanja taeke C
kolinearan sa pravom CO. U polotaju mehanizma kada je ugao e= J 20 izracunati
brzinu i ubrzanje klizaea j tacke' C poluge,
a dobijene vrednosti prokontrolisati graficki.

2.138. Odrediti ubrzanje zgJoba B

zglavkastog cetvorougla OABC jz zadatka
2.129. i ugaona ubrzanja poJuga AB i BC.
2.139. Krug
(K),
po\uprecnika
R = 5 ein, kotrlja se bez klizanja po pravoj
Slika 2.137,I
(L). Brzina njegovog sredista je konstantna
!
i iznosi 10 cm/sec. Odrediti brzinu i ubrzanje tacke:;;:1I~rna obimu kruga u poloz.~ju kada se on zaokrenuo za ugao 60 0 od svog pocetnog '~o!ozaja Mo,
kOJI se poklapa sa pocetkom triedra Oxy. Nacrtati hodograf brzine tacke M.
U istom polozaju kruga odrediti brzinu i ubrzanje tacke M 1 , koja se nalazi
I
na poluprecniku CM, na rastojanju MMJ = 3 em.

7'0

79

2.140.. Krug (K2 ), poluprecnika R2 = 2 em, kotrlja se spolja po nepokretnom kfugu (K1), dvaput vee{ g poJuprecnika, Rl = 2 R z Odrediti putanju
tacke M na obimu pokretnog kruga ako joj je pocetni polozaj Mo na + Ox-osi triedra Oxy, sa pocetkom (0) u sredistu kruga KI (xo = R; Yo = 0).
Jzracunati brz'nu i ubrzanje pokretne tacke M u pc.lozaju kada se krug Z10krenuo Zl i 20 u odnosu na pocetni poloZaj M o, a poznato je da srediste C (0 2 )
pokretnogkruga pri jednvl.kom kretanju obide svoju putanju Z.l 10 sekundi.

I
I

M i poJuprecnik krivine putanje na sredini dela putanje prvog kvadranta

triedra Oxy, sa pocetkom 0 u sredistu ncpokretnog kruga (0,), ako je p)cctni
polofuj tacke bio u Mo (l0 em; 0) na + Ox-osi; poznato je da sred:ste pelkretnog krup opise s'voju kruznu putmju pri jednolikom okretanju Zl 24 sekunda.

2.147. Stap AB, duzine 60 em, kotrlja se bez kfzanja po nepokretnom

krugu (K), pobprecnika R= 20 em, tako da se pJteg OP, gde je 0 sred:ste
nepokr~tnog kruga, a P dodirna tacka stapa i kruga, obree iednolko, ugaonom
brz'nom kojoj odgovara broj obrtaja 150/min. Jzracunati brzinu i ubrzmje
krajl A stapa koji je bio u pocetnom po)ozaju u tacki Ao (20 em; 0) na + Ox-osi
triedra Oxy, u po]oZaju kada je poteg OF vatikalan. Kol.ki je tad a polupr(.cnik krivine putanje pokretne tacke?

2.141.. Krug K l , poluprecnika R z = 8 em, kotrlja se bEZ krzanja spolja

po nepomicnom kmgu K" pcluprecnika R, = 12 em, a pri tom kretanju njegovo sredi~te (0,) obi de svoju putanju Zl 8 sekundi. U polozaju kruga K1 ,
kada pote~ 0 1 0 1 grad~ sa hor'Z0ntalnom p:-avom 0 1 x ugao <p~ =.rr/3, odr:diti
brz nu, pr;todne koordmate vektora ubrzanja, ukupno ubrzlnJe I p_luprccn k
krivine putanje tacke M na ob;mu krugl Kl , koja je U pocetku kretanja b:Ia
u pdozaju( Mo na + 0, kosi (Xo = R,; Yo = 0).

2.148. Lancana transmisija bicikh sastoji se od bnea koji nhvata

zupean;k (I), koji ima 30 zubaca, i zupeanik (2), koji ima 10 zubaca. Prvi je
zupcanik na pogonskom vrat:lu, a drugi je V(zm sa ndnj:m tockom b.c:kla,
precnika 75 cm. Odrediti ~rzinu kretanja b:e:kh kada se Zldnji tocak kotrlja
po putu bez krZlnja, a prvi zupcanik cini' 40 obrtaja u minutu.

2.142. U preth6dnom Zldatku odrediti putanju tacke M kruga K2 , koja

se u pocethom polozaju naLzla u tacki Mo (16 em; 0) na + 0 1 x-osi. K01ike
su pr;rodne koordinate vektora ubrzlnja Ie tacke u naznacenom polozaju,
eentraine tazdalj:ne 0 1 0 1 krugova prema O,x-osi? K0Lki je poluprccnik
kr;vine puianje u toj tackl?

'" ,

l..,

Krug K l , poluprecnika R 2 = lOcm, kotrlja se spdja po nepomlcnom kmgu K 1 , istog pduprecnika, R, = R2 = R, tako da njegovo srediste
pri jednc.!j~om kretanju ob:oe svoju kruznu putanju za 20 sekundi. U polozaju
kada eentnilna razdaljina 0 1 1 gradi sa + 0, x-osom ugao CO" iznicunati
brzinu i llbrzanje pokretne tacke M na obiinu kruga K 2 , koja je u pocetku
kretanja bi.la u poloiaju Mo (R; 0) na + 0, x-osi.

Slika 2.148.

2.144~. Krug K l , poluprecnika Rl = 4 em, kotrlja se bez HZlnja iznutra

po nepokr~tnom krugu K I , poluprecnika R 1 =2R 2 Odrediti putanju tacke M
na obimu kruga K2 , koja je u pocetku kretanja b'la u polozaju Mo (R,; 0)
na + Ox-o~i triedra Oxy, sa pocelkom 0 u sredistu kruga K1 Odrediti brz'nu
i ubrzanje 'pokretne tacke M u polQzaju kada je ona na + Oy-osi triedra Oxy,
a poznatd je da srediste kruga K z obide svoju putanju pri jednoLkom kre.
tanju za 16 sekundi.

2.149_ Dve paralelne letve heeu se jednoI:ko brz'nama VI i 1'2 bez

krzanja, dodirujuei kruznu plocu, poluprecnika R. Odrediti ugaonu brz'nu
obrtanja kruzne ploce kada se letve kreeu istosmerno, odnosno suprotnosmemo,
j ako je Vl <V)' KoLka je brzina kretanja sredista C ploce? Izraeunati te
vrednosti ako je R = 42 cm; a brzine su v, = 10 em/sec, 1'1 = 4 em/sec.

214Sl Odrediti putanju tacke M pokretnog kruga Kl iz prethodnog

zadatka akb su poluprecniei krugova Rl = 3 Rl = gem, a tacka je bila u pocetnom po~ozaju Mo (5 em; 0) na. + Ox-osi triedra, sa pocetkom u sredistu 0 1
kruga K!. !ZTacunati brzinu i ubrzanje pokretne tackeu polozaju na putanji
kada se centralna razdaljina 0, O2 zaoi<renuJa za ugao 60 u odnosu na pocetni polozaj; poznato je da se taj poteg obree jednoliko okotacke 0) ugaonom brzin~m kojoj odgovara broj obrtaja 30o/min.

2.146;

Pri hipoeikloidnom kretanju su poluprecniei krugova R)= lOem,

lzracunati prirodne koordinate vektora ubrzanja pokretne tacke

Sfika 2.149.

I
i

2.150. Dvokrivajni
mehanizam
ima krivaje jednakih duzina, OA = Be =
= R = 20 cm. Pogonska krivaja OA obrce
se jedno)iko, sa 90o/min. Odrediti brzinu zgloba B spojne poluge AB mehanizma ako je duzina krivaje jednaka
duzini spojne poluge i dvaput je duza
od postolja OC meh~nizma, u polozajima
kada je tacka A n? pravoj OC, kada
je spojna poluga paraldna postolju i
bda je tacka B na pravoj oc.

.
.

SJika 2.150.

80
2.155. Stap AB, duzine I, klizi krajem A po + Ox-osi i osianja se na
rub D glatkog stoIa, visine OD= h. Odrediti nilete ovog kretanja.

2.151. Stap AB, duzine 1= 80em, klizi klizacima A i B po koordinatnlm osama Ox i Oy triedra Oxy. Odrediti rulete. Izracunati brzine i ubrzanja
tacaka B, C i D stapa ako se klizac A krece jednako ubrzano po Oy-osi,
ubrZlnjem 20 em/see 2 bez pocetne brz!ne, jz polozaja AD' gde je OAo = /, a u
polazaju stapa kad.. je ugao <p=60, i aka su duzine AC=BC, AD=AB/4.

Racunski i graficki odrediti brzine leiista (C) i kraja B stapa, duzine

100 em, ako kraj A stapa klzi jednoliko brzinom 10em/see, u poloZaju u
kome stap AB gradi sa ivicorn stoIa OD ugao.q:: ADO = 'I' = 60, a visina
stoIa je h=20cm,
'

2.156. stap AB,duzine AB= I, klizi krajem A po osi + Ox, i oslanja

se stalno na glatki polukrug, poluprecnika R, sa sredistem u O. Odred:ti
mlete. Ako je R=lOem, 1=4R, a kraj A kbjjednoliko brz'nom,5 cm!seeu
smcru + Ox-ose, odrediti brzinu kraja B stapa u polozaju kada je AD = DB,
gde je D dodirna tacka stapa j polukruga.
'

!J

I..

L.
Slika 2.151.

Slika 2.152.
Slika 2.157.

2.152. Stap AB, duzine AB = 1= 30 ern, kl'zi kl'zaCima A i B

eirna LI i L 2 ugla.q:: LI OL2 = fJ = 60. Klizac A krece sc jednol:ko,
60 ern/sec. Odrediti rulete. Izracunati brzinu i ubrzanje kJ'zaca B
polozaju kada stap BA gradi sa krakom L2 ugao '1'= 120. Kolika
brzina tacke C sredine stapa?

po kra-

2.157. Stap AB, duzine AB = / = 100 em, krece se u ravni,. dodirujuci

nepokrelni krug K, poluprecnika R = 1/5, koji se oslanja na pod. Kraj A stapa
klizi po podu (Ox-os i) jednoliko, brz:nom 10 em/sec. Odrcditi rulcie. Izraclinati brz'nu i ubrzanje kraja B stapa AB u poJozaju kada sa pOdom gradi
'ugao 8=30.
'

brzino~
u on om
je tada

2.153. Kraei BA, i AC ugaonika BAC grade' ugao 6= 60. Ugaonik se

krece u svojoj ravni taka da mu kraci prolaze stalno kroz dva obrtna postolja, OJ i O 2 , na rastojanju 1=01 O 2 = 36 ern. Odrediti rulete ovog kretanja.
Ako Slap AB klizi kroz svoje leiiste brzinom 10 em/sec, odrediti brzinu klizanja drugog kraka i brzinu temena A u polozaju kada je <p=60.

2.158.

Odrediti fulete kretanja sistema i~lozenog u zadatku '2.149.

2.159~ Stap AB, duzine AB = 1= 60 em, krajem A klizi po gJatkoj supIjoj polukugli, polupiecnika R = 1/3, brzinom VA = 20 ern/sec, i stalno proiazi
kroz obrtno postolje D na rubu polukugie. Odrediti mlele. Izracuhati brzinu
i ubrzanje kraja B stapa AB u polozaju karla se kraj A nalazi u tacki S pc-

2.154. Krak AB pravouglog lenjira ABC krajem A klizi po osi + Oy

triedra Oxy, dok mu drugi kraj BC stalno prolazi kroz obrtno postolje OJ,
koje se nalazi na raslojanju OOj =AB=I od pocetka triedra O. Odrediti Tulete.

lukugle

OS = SD.

Graficki odrediti brzinu i ubrzanje tacke C, tdista stapa AB.

,

~._'B~
~
A

Iy

I
SlikH 2.159.

Slika 2.155.

I=R

Slika 2.160.

2.160. Odrcditi rulete krivajnog klipnog mehanizrna Cija je :spojna poluga AB iste duzine kao i krivaja, OA=AB=20cm. Odrediti brzinJ i ubrzanje
klizaca B rnehanizma ako se krivaja obrce jednoliko oko tacke 0, sa 90o/min,

o
S!ika 2.154

6 Zbirka zadataka iz mehanike I

82

83

a u .pojoz~ju krivaje kada gradi ugao 6 = 30 sa postoljem OB. Nacrtati dijagrame brzine i pUla, odnosno ubrzanja i puta, klizaca B.
Dva s(apa,' Ae . i Be, vezana su zglobom

2.161.

e,

a drugim kraje-

virna za Jd:zace A i B, koji klize u smeru + Ox-ose brzinama ;:. i ;;,. Pokazali da trenutni polovi stapova AC i BC leze ria pravoj koja prolazi kroz
zglob C. :

B,-______________-,C

~~
Slika 2.161.

2.162.

h
Slika 2.162

2.165. Pokazati da se pomoeu analognog racunara, koji se sastoji iz

obrtnog pravouglog ugaonika (Jenjira) A013 sa dYe kulise (KJ ) i (K2 ), mogu
runoEiti dva broja. ledna kulisa je horizontalna (Kl ), a druga vertikalna (KJ,
na rastojanjima a i b od obrtne tacke 0 lenjira.

2.166. Krivaja OA, duzine R, obrce se oko tacke 0 u direktnom smeru,

jednoliko. 'Za rukavac A krivaje vezan' je pravougli Jimjir koji stalno prolazi
kroz nepokre~na obrtna poslolja B i C, koja se naJaze na horizontalnom
precniku kruzne putanje krivaje. Odrediti brzine klizanja krakova lenjira
kroz obrtna postolja ..

Zglavkasti paralelogram ABCD ima nepokrelni zglob u temenu

A. Oko tog zgloba obree se stranica AB ugaonom brzinom w, a stranica AD

dva pula manjom ugaonom brz:nom. Oba su obrtanja istosmema. Odrediti

Tulete stapova Be i CD.
Slika 2.166.

Slika 2.167.

1.163. Krivaja OA centricnog klipnog mehanizma obree se oka tacke

o jednoliko, sa 180 o/min: Odrediti brzinu i ubrzanje klizaca (ukrsne glave)
ako jeA=R/l=Ij7, R=20cm, u polozaju u kome krivaja gradi ugao6=30
sa Ox-osom. KoJika je tada brzina sredista C spojne poluge AB mehanizma?
Koliko je pbrzanje tog sredista? VeJicine odrediti racunski i graficki.

1.167. Odrediti brzinu i ubrzanje kJizaca ekscentricnog klipnog mehanizm"l, duzine krivaje R = 20 em, duzine spojne poluge 1= 2 R, ekseentricnosti
h = 2 R/5, ako se krivaja obree jednoliko oko oslonca 0, sa 150o/min, i to
u polozaju mehanizma kada je spojna poluga AB upravna na krivaju OA.

2.164'. Za odredivanje ubrzanja klizaca B centricnog klipnog mehanizma

postoji Ov(! graficka metoda. Pravac AB spojne poluge sd:'e osu + Oy u tacki ,.
D. lz ove 'lacke treba povuci upravnu na spojnu polugu, a iz trenutnog poJa
(P) pravu paralelnu Ox-osi (postolju OB); one se seku u tacki S. Prava~
povucena if D paralelno postolju j prava !..~ seku se u tacki K. Odsecak KU
prave L srazmeran je ubrzanju, aB =W02 KU, gde je Wo ugaona brzina obrtanja krivajel Dokazati ispravnost konstrukcije.

2.168. Krivaja OA, duzine R = 20 em, obree se jednoliko oko tacke 0,

sa 60o/min. Stap AB, duzine 1=3 R, klizi kroz obrtno postolje D na rastoja"
nju OD=b=2R od tacke O. Graficki odrediti brzinu i ubrzanje tacaka B i' D stapa
AS u polozaju krivaje 6=60. Analiticki odrediti brzinu i ubrzanje kraja B stapa u proizvoljnompolozaju krivaje.
1.169. Krivaja OA centricnog klipnog
mehanizma obrce se oko tacke 0 jednoJiko, ugaonom brzinom Wo' Pravac spojne poluge .AB
sece + Oy-osu u tacki D.

Slika 2.168.

a) Pokazati da se brzina svaketacke C stapa AB (spojne po luge) moze

odrediti pomoCu duzi OC' koja spaja tacku 0 sa tackom C, koja deli duz
AD u razmeri AC' : AD~AC: AB = s: 1, ida' je upravna na pravu OC'.
b) Pokazati da se pamoCu duzi AD = d i duzine spojne poluge AB =
moze odrediti ugaona brzina ravnog kretanja spojne poluge (w).

Slika 2.165.

1,170. Za sredinu C spojne poluge AB centricnog klipnog mehanizma

zglobno je vezan kraj C stapa DC,koji je drugim krajem, D, zglobno vezan
za stap DE, koji moze da se obrce oka zgloba E. Krivaja OA, duzine 30 em
6"

1:..

84
obree se jednoliko, sa 240 o/min.
Odrediti ugaonu brzinu obrtanja
stapa DE oko zgloba E, duzine
DE= 120cm, u polozaju kada je
stap CD' upravan na stap DE,
koji gradi sa vertikalom ugao.
'P = 30.

2;171. Na vratiJo 0 klipnog mehanizma, duzine kriyaje

R = 30 em, sPo.jne poluge AB = 1=
SJika 2.170.
= 150cm, slobodno. je nasaden
zupcanik (I) koji ima z";30 zus
baca. Na osovini rukayca A krivaje nasaden jc zupcanik (2) ko.ji
k kruto. spojen sa spojnom Po.lugo.m AB mehanizma, a spregnut
Je sa zupCanikom (1). Zupcani!<
B
(1) o.bree se na vratilu jednoliko.,
SIika 2:171.
sa 90o./min, i Po.mo.cu lUpCanika
(2), koji ima takode 30 zubaca' i
istog je modula kao i pryj zupcanik, pokrece spojnu polugu AB, a time i
krivaju ~A. Odrediti ugaonu brzinu krivaje OA mehanizma u cetiri njena karakteristicna poJotaja: dva ho.rizo.ntalna i dva vertikalna.

2.172. Krivaja OA mehanlzma, duzine 20cm, obrce se oko taeke 0

(pola P14) jedno.liko., sa 120o/min. Graficki o.drediti brzinu i ubrzanje klizaca
K (6) ako. su poznate duzine poiuga: AB=~=40em, BC'=50em, OC=p=
= 60 em, h = 10 em, BK = 80 em.

i :i':

85

C, koje moze da se obree oko nepomicne

pOluz{~~.g~;moi~ da'klizi .
klizac B, koji je krivajom OB vezan za
0, oko koga,~sel 0.,
pozna tom ugaonom brzinom. Graficki odrediti. brzinu i uD[zai1jeKli
poluge AC.

cf:

",

(~

2.174. Krivaja OA, dutine R = 25 cm, obree se jcdnoliko 6ko rola 0,

sa 900/min, i pomocu mehanizma sepinga Po.krece klizac K (noz). Ako su Po.znate duzine poluga: B&80 cm, cf:: = 60 em,
c DB = 40 cm, graficki odredi!i brzinu i ubrzanjc klizaca K.

SJika 2.175.

SJika 2.174.

2.175. Po.znata je brzina klizaca A dato.g m'ehan:zma. Odre,diti graficki

brzinu klizaca K ako su poznate dui'ine poluga: AB= BC=,BD = 30 em,
DK"o 50 em. i to II polozaju mehanizma kada je kateta BD krutc ploce CDB
horizontalna. Rastojanje zgJoba C od Yodice klizaca A iznosi c= 20 em, a
brzina kl zaca je 10 em/sec.

(E SLAGANJE KRETANJA. PLANETSKI I DIFERENCIJ4LNI

PRENOSNICI
2.176. a) Tacka M krece se u ravni Oxy tako da ima dYe konstantne
brzine; jedna je velicine Vj i upravna je na +Ox-osu, a usmercna je u smeI'U
+ Oy-ose, i drUglI, velieine Vz = 2 vJ ' llpravnuna potegu r= OA1, takyog smera
da je ugao

(;:: ;;;) = n:/2. Odrediti putanju, brzinu i ubrzanje

po~retJle

tacke.

b) Tacka M krece se harmonijski po. pravoj L, kruznom f~ekveneijom

w i amplitudom R, koja se obrcc oko pola 0 triedra Oxy jednoJiko, ugao.llom
brzinom W= n:/3. Odrediti apsoJutnu putanju pokrctne tacke M ako je u poK

celno.m polozaju bila na

pocinju jednovremeno.
Slika 2.172.

Slika 2.173.

2.173. Poluga AC rendisaljke vezana je krajem A za k~izac koji se

pomera duz nepokretne prave x-x. Ona prolazi i kroz o.brtno posto.lje (mu)

+ Ox-osi

u tacki Mo (xo = R; Yo = 0), a oba kretanja

2.177. Cigra Po.dUprla u tacki 0 obrce se jcdnoliko. oko, svo.je geometrijske ose simctrije, sa ]50o./min, apri tome sc i njena osa i obrce jednoliko oko nepokrelne ose Oz, sa 900/min. Oba obrtanja su istosmerna, u

86

87
I

direktnom' smeru obrtanja. Odrediti trenutnu osu oko koje se obrce cigra
ako je ugao izrnedu osa (t. = 60.

a krivaja i wpeanik (2) obrcu se oko svojih osovma ugaonim brzinama {Ok
i (,)2 u direktnom smeru. Odrediti apsolutnu ugaonu brzinu drugog zupeanika
i njegovu relativnu ugaonu brzinu prcma krivaji (,)2,) pri spoljasnjem i unu~
trasnjem Zlhvatanju zupcanika ovog planetskog prenosnika. Izracunati te brzine
ako su brojevi zubaca ZI = 36 i Z2 = 12 i ako je zi = Z2 = 20.

o
~
Slika 2.177.

Slika 2.178.

Stika 2.181.

Slika 2.182.

2.17 Y" Disk, poluprecnika R = 14 ern, nasaden je na stap LI i obrce se

oko njega jednoliko, sa 90/min u direktnom smeru,i l;ljedno sa stapom oko
nepok~etn~ ose L 2 , takode jednoliko, sa 150/min u direktnom smeru ("karusctn.tOsp se seJ<u u tacki 0 i grade ugao a = 60. Odrediti brzinu tacke A na
. oj)bdj~,ka'ako;rje teziste diska, C udaljeno od obrtne tacke 0 za OC = 28 em

2,182. Krivaja (k) spaja osovine tri zupcanika koji su spregnuti redno.
Zupcanik (1) je nepokretan, a krivaja se obrce oko osovine prvog zupeanika
(0 1) u direktnom smeru. Odrediti apsolutne i reJativne ugaone brzine zupcanika. Speeijalno resenje za podatke: broj obrtaja krivaje nk = 60 o/min, a brojcvi z:lbaca su z( (redom) = 36; 20 i 12.

konus, ~p)uprecnjka osnove R = 3 ern, visine H = 4 ern,

obrce:se'{.~k l,c ,)e geomctrijs0fe ose u indirektnom smeru i, oslanjajuci se
na gla.tki pod,~~?ilaz! nepo~q;),nu Oz-osu u dir~ktnom smeru 9 puta u minutu.
Odredltl ~:nutmb:'OJ obrtaJat.ilfonusa oko svoJe geometrijske ose.

Koliki ce biti minutni broj obrtaja trcceg zupcanika ako se krivaja obrce
sa 30/min u indirektnom smeru, a brojevi zubaca su Zi (red om) = 75; 20 i 15?
Kada nas1upa Fergusonov paradoks?

,,~~,

I "' J ' F " ; l ! f ' "

" .",,}Z9.;r ' ' 'ni

"".

1ft

:~m-

-~~
'<-"

Siika 2.179.

2.183. Krivaja (k) spaja osovine zupcanika (4), (3) i (2) pJanetskog
prenosnika i obrce se jednoliko oko osovine zupcanika (4), sa 300/min u
direktnom srneru. Zupcanik (2) je spregnut unutrasnjom spregom sa nepokretnim zupcanikom (I). Odrediti brojeve obrtaja svih zupcanika ako su brojevi
zubaca Zi (redom) = 100; 60; 30 i 20. Primeniti i tablicnu metodu.

Slika 2.180.

2.1!1O; Pokretni kruzni KOllUS sa horizontalnom geometrijskom osom

simetrije k?nusa, poluprecnika osnove R = 6 em, visine H = 8 em, obide nepokretni k?nus Cija je osa simetrije vertikalna - Oz-osa, sa zajednickim
vrhom 0, }O pUla u minutu. Odrediti trenutnu osu obrtanja i brzinu tacke
A na obimu osnove pokretnog konusa.
2.181.1 Krivaja (k) spaja osovine 0 1 i Oil dva zupc<)nika (I) j (2), koji
imaju broje.;ve zubaea ZI i Z2' a istog Sil modula. Zupeanik (1) je nepokretan,

Slika 2.183.

Slika 2.184.

2.184. Odrediti brojeve obrtaja svih pokretnih zupcanika planetskog

prenosnika (2 do 5) ako je zupcanik (I) nepokretan, krivaja se obrnc jcdan-

88

89

put u smeru kretanja satne kazaljke. Brojevi zubaca zupeanika su

dom)= 120; 30; 15; 40 i 10.

21

(rc-

2.185. Zupcanik (2) planetskog prenosnika je nepom:can. Odrediti

brojeve obrtaja svih pokretnih np:anika ako sc krivaja obrce sa 400/min u
direktnom smeru. Brojevi zubaca zupcanika
su z, (redom)=20; 40; 10; 25 i 100.

prenosnika ako je zupcanik (4) nepomican. Brojevi zubaca svih IZlIpcanika su

(red om) = 40; 60; 50 i 80.

Zi

2.189. Odrediti minutni broj obrtaja vratila 011 planetsk~g reduktora

brzina ako se pogonskovratilo 0 1 i krivaja (k) obrcu u direktnom smeru
jednojiko, sa 800o/min. Brojev; zubaca svih zupcanika su Zj '(redom) = 60;
20; 30 i 80.

n..

I 12

P
1

" I
On
,-,
L-J

(lJ

L.J

~ T
~&
,I
~

Slika 2.186.

2.186. Krivaja planelskog prenosnika (k) obrce se oko osovine nepokretnog zupcanika (I), sa 150/mn u direktnom smeru. Odrcditi broj obrtaja
zupcanika (4) koji je slobodno nasaaen na krivaju koja nosi osov:nu dvojnog
zupcanika (2 i 3). Brojevi z'Jbaca zupcanika su Zj (redam) = 50; 30; 40 i 20.
2.187. Kr;vaja (*) pJanetskcg prenosnika obrce sc oko nepomicne osovine AB u direktnom sm~ru jednoliko, sa J 00 o/min. Na vratiJu CD, paraJeJnom osov:ni AB. slobodno su naglavl}.:ni zupcanici (2) i (3), koji su meausobno kruto sp0jeni. Odrcditi broj obrtaja zupeanika (4) koji se moze sJobodno
obrtati oko osovine AB ako su brojcvi zubaca zupcanika Zi (redom) = 20;
50; 15 i 60.
4

Slika 2.189.

2.190. Pogonsko vratilo

obrcu se jednoliko, sa 8000/min u
radnog vrat;Ja (011) ako su brojevi zubaca
40; 30 i 60.

1 . 01I

1r
J I
p:

Slika 2,']90.

',:11::\,,<,

~ _-~:" _~~

planetskod'redu~torac~

smeru. Od~diti'b

sv:h

Z'.lpc~nik}hh'lt~ 10

/~ii .~.

2.191. Rucica (krivaja k) planetskog prenosnika obrcc se jedhoiikO ~C!i.

I
re ktnom ,m:ru, sa 400 o/m:n. Odrediti broj obrtaja poluge (p) nasadene na vratilll 0 1 ako Sll poznat; brojevi zubaca sv;h zupcanika Zj (redam) = 21;: 20; 19 i 20.
I

Slika 2.191.
SJika 2.187.

Slika 2.188.

2.188. Zlipcanik (I) nasaaen na vratilu 0 1 obrce se jednoliko, sa

700/min u direktnom smerll. Odrediti broj obrtaja krivaje (k) planetskog

2.192. Odrediti broj obrtaja vratila Ou planetsko-frikcionog prenosnika,

pretpostavJjajuCi da nema klizanja kaisa, ako se pogonsko vratilo (0 1) obrce
u direktnom .smerU jednoliko, sa n, o/min. Opste rcSenje. lzrabmati taj broj
1

91

90

obrtaja ako; su poznati ovi podaci: D = 600 mm; R = 3 r = 150 mm;

Z2 = 60; n ~ 200 o/m :n, kais je na polovini frikcionog konusa.
1

ZI =

15;

2.193.! lzracunati pomeranje pJoce-navrtke (M)-za jedan obrtaj rucice

(krivaje) planetskog prenosnikakada liod zavojnice vodcceg vretena (L) iznosi"
h = 12 mm, ,a brojevi zubaca sv:h spregnuiih zupeanika su z,- (redom) = 30; 30;

20; 40; lSi 15.

2.195. ': Reduktor brz;ne ima difercneijalni prenosnik sa zupcanicima ciji

brojevi zbbaca z,- (red om) = 80; 20; 30 i 100, Pogonsko vratilo 0 1 sa krivajom (k) obrce se jednoliko, sa 800 a/min u direktnom smeru, a p~vi zupcanik, koji je na njemu slobodno nasaden, obrce se sa 200 o/m:n, ali u indirektnom
smeru. Odr~diti broj obrtaja radnog vratila On. Primeniti i tabJicnu metodu.
Sil

0,

216

r9f~

Slika 2.197.

iiSlika 2,198,

, 2.198. .Pogonski zupcanik (1) konicn

d;.f1"
,
se JednoJiko sa I 200 0/'
d'
og ; erenclJalnog prenoswka obrce
,
mm U lrektnom sm
.
.
k ' eru,' I. pOll1oeu nepokretncg zupcanika (3), nasadenog na vratilu 0
fl po reee knvaJu. Odrediti broj obrtaja
2upeanika (5) ako s b" ' .
u fOJeVI zubaca svih
75; 12 i 24,
zupcamka Z; (redom)= J5; 60;
v'

OD
<-J
"

:r-l

O~L

L..>

r-.

'-'

0.::., T3
'-"'1

! _

'-~~~

,-,

i'ln
1

Slika 2,194,

"(k) spaj~ osovine 0 1 i On spregnutih zupcanika (1) i

oduIa, a j~aju Zl odnosno Z2 zubaca. Ona se obrce oko
osovine 0 1
zupeanika ug~onom brzinom {Ok, a prvi se zupcanik takode
slobodno o!:\rce oko te osovincil ugaonom brz:nom WI' Oba su obrtanja istosmerna, i to pozitivna, Odredi'ti apsolutnu i reJativnu ugaonu brz'nu sateJita
I

(2) ovog p:anetskog - diferencljalncg prenosnika. Opste TeSenje. lzracunati te

vrednosti ako je zahvatanje spoljasnje (unutrasnje), a poznati su podaci:
n = 100 o/min. nk = 80 o/min. Z, = 36 i Z2 = 12 zubaca, Koliki bi bio broj obrtaja
1
drugog zupcanika (2) ako bi zupcanici imali jednak broj zubaea?

"~u

2.196. Vratilo (K) na kome je nasadena k' "

.
,
sa 120o/min u indirektnom
D
flvaJa (k) obrce se Jednoliko
k
Smeru. rugo pogonsko v 'J (0
'
ruto vezan zupcanik (I), obrce se takode 'e
.
ratJ 0
1), na kome je
prvo vratilo, ali sa 5001m;n Od d" b . J dn~hko 1 u Istom smeru kao i
. .
. ..
re HI rOJ obrtaJa
'k
JevI zubaca svih zupcanika z (red ) _ O.
zupeanl a (6) ako su broI
om -2 , 25; 50; 40; 60 i 80.
2.197. Pogonsko vratilo 0 ob
.
,
I
;ce. se Jednollko, sa 300o/min u direk, tnom smeru i p~m .
,~eu para zahvacemb zupcanika (1)_(
.
.
'
vratllo, OlI sa knvaJom (k) N '
3) pokreee drugo
. '
, a ovom su vratilu
d
. I (5), medusobno kruto spojena
ai'
nasa ena dva zupcanika (4)
Zupcanik (4) spregnut J'e a
'. Ik se mogu slobodno obrtati na vratilu,
s zupcam om (2) k " ,
Odrediti broj obrtaJ'a
l' d '
.
OJI Je nasaden na vratilu 0
pos e nJeg zupean,ka' (9) ak
' ,
I,
" '
zupcamka z{ (redom) = 36' 40' 24' 20' 2 '
0 su broJevl zubaca svib
"
, 5, 75; 80; 15 j 20.
,

.--.

,...,

,---;::::;"

of

JU
'
11 ;::;6
1

1:=:3-

Slika 2.195,

Slika 2.196,

OJ

(j

, 2hJ-1
J ' , '0
'"

,~

II<;

*f ,1*
"

Slika 2.199,

n,

-E

f
,

'lL

1.

Slika 2,200,

[
92

2.199. Pogonsko vratilo 0" na kpme je kruto nasaden

se jednoJiko u direktnom smeru, sa 1 200 o/min, .i poniocu
nika (3) pOkrece krivaju (k). Odrediti broj obrtaJa r~dnog
poznati brojevi zubaca svih zupcanika ovog d ferenc~Jalnog

I
zupcall.ik (I), ob~ce
nep~mlCnog zupcavrattla 0. 11 ako su
prenosn1ka Zi (re-

1
I

dom)= 16; 45; 48; 32 i 16.

2.20:1. pogonsko vratilo 0, diferencijalnog reduktora !irme :,Dema g."
obrce se jednoliko, sa 7350/min u d:rektnom smeru. Odredltl broJ. obr~aJ~
dobosa (D) za koji su kruto vezani zupcanici (5) i (6) ako su po:t;.natI broJev,
zubaca 5vih spregnutih zupeanika ZI (redom) = 15; 17; 20; 20; 50 I 60.

III. DINAMIKA

A) DINAMIKA MATERIJALNE TACKE

3.1. Zakon pula pravolinijskog kretanja je 5=4+ 101+4/2,' gde je put
meren metrima, a vreme sekundima. Odrediti silu koja proizvodi ~vo kretanje
na telu kline 20 kg.
j
.3.2. Sa koje je vi sine palo tesko telo U ,bezvazdusnom prostoru ako je
posle 10 sekundi od pocetka pada udarilo u z~mlju1 Kojom je brzinom uda.
i~
':
rilo telo u zemlju?
IE'\':

3.3. Na koju visinu treba podici maljWparnog cekica da bi pri padu

udario u nakovanj brzinom 4 m/sec, zanemi'tujuCi uticaj, vazduha? Koliko
.,
traje padanje malja cekica?
~.4. Voda izbija iz vodoskoka brzinorltn km/bveaik~h10,u~is. Do
koje ce visine i za koje vreme dopreti mlaz ulbezvazdusnoritilf(ht<fru

.fig .. ,; ; .

!foll;Frr'1 i

3.5. ledno tela pada u bezvazdusnom ptostoru sa visine" 40 ill e novremeno je baceno uvis drugo telo, pocetnom brzinom 20 m!SetNa'kom
se rastojanju od zemlje sudariti tela i u kom trenutku?

lee

3.6. 0 kraj elasticnog uzeta obesen je teret tdine 100 kg!. Kolika je
najveca sila u uzetu ako je poznato da se ono pod uticajem istog tereta
izduzi za 1 milimetar? Koliki je period harrnonijskog oscilovanja I tereta oko
ravnoteznog polozaja?

3.7. Vagon tdine 8 tona krece

se brzinom 2 m/sec i udari 0 dva
elasticna odbojnika. Opruge odbojnika
su takvog kvaliteta da se pod uticajem
sile jacine 5 lona skrate za 5 mm. Koliko
je najvece skracenje opruga odbojnika
pri udaru vagona? Kolika je frekvencija
oscilovanja odbojnika? Koliki je period
oscilovanja?

,oo~,~~~
X;LWl.'Vll

--~~+-~~~--'

I
Slika 3.7.

"

~ -..:

95

94
3.8 . . Tdo se krece pravolinijski pod dejstvom sile konstantne jacine
kg, pOC1:tnom brzinom 36 km/h. Poznato je da je posle 10 sekundi od

1(i(;
poeelka kretanja brzina telaporasJa na 30 m/see. Koiika je tezina pokretnog
tela?
!i
3.9. Automobil tdine I tone krece se brzinom 72 km/h. Kolikom
kocnom s]olm treba dejstvovati' da bi mu brzina voznje za ! 0 sekundi spala
Om/!3!;c?
;/if"-':'\

!.

'c'

'lO.fLiftom koji se ~rece jednako ubrzano prenosi se teret tdine

a bi~~~e odredilo' ,lfbrzanje lifta, izmeri se pomocu opruzne vage
tezina1
etA':ti'pokretnomliftu. Koliko je ubrzanje lifta ako lezina tereta
jznosilO2kh~\ll:~1
" .

,-:~-~r

t'

~t.

3.11. IKretanje u ravni!iL0xy predstavljeno je jednacinama x=4+ JOt 2 ,

y = 3 + 5 12, gde su x j y meJ,eni u metrima, a vreme u sekundima. Kolika
sila proizvodi ovo kretanje nal!telu kline 2 ki!ograma?
'~i

I
I

I
I

I
I

3.12. !Materijalna tacka" mase m = 4 gram-mase krece se u ravni Oxy

po:! uticajem privlacne sile ;';"-c-;' gde je poteg -; vektor polozaj<i pokretne
tacke .. Na r~stojanju r= 4 em jacina sile je 16 dina. Odrediti putanju pokretne
tacke ako je, u pocetku kretanja (t= 0) bJa u poeetnom polozaju No (xo = 4 em;
Yo = 0) i imila poeefnu brzinu

8 cm/sec, eiji vektor (;;:) gradi sa + Ox-osom

ugao IX = 30? Izracunati brzinu, ubrzanje i kineticku energiju pokretne
tacke u p%zaju N (x = 0; y> 0) na putanji. Koliki je poluprecnik krivine
putanje na tbme mestu?
Vo =

3.13. lTaeka mase m krece se po krugu polupreenibl R eija je polama

jednaeina r,h 2 R cos <po sa polom na obimu kruga, tako da joj je uvek
.
I
eirkularno ubrzanje jednako nulL Odredlti silu koja dejstvuje na rnaterijalnu
I
tacku.

3,14. Tacka se krece u ravni Oxy pod uticajem sileo koja zavisi od
rastojanja r lacke od pola (0), tako da joj je cirkularno ubrzanje uvek jednako
nuli, a vetc;~a brzine obrnuto srazmerna potegu v = b/r, gde je b koeficijent
proporc.ional~osti. Odrediti putanju pokretne tacke ako je u pocetku kretanja
bila na pol~rnoj osi u tacki No (ro; <Po = 0). Odrediti i siJu koja proizvod
ovo kretanje~ Izraeunati njenu vrednost ako je b = 15 cm2 /see, r = 10 em,
G=I kg.
!
3.15. Jacka se krece po kardioidi poJarne jednaeine r= b (I +cos<p)
tako da joj je cirkuJarno ubrzanje jednako nuli i u polozaju <p = 0 ima pocetnu
brz'nu vo. qln:diti zlkon prorn!ne sHe koja proizvodi ovo kretanj~ i zakOD
promene brzlne pokretne tacke u funkeiji od pot ega r = ON~
\ .. 3.16. ~vion leti br~jnom 900km/h na visini od 4 krn. U jednom trenutku
pilot je ispu,stio bom'5i:ltezine 500 kg. Posle koliko ce vrernena p3.sti bornba
na zcm!ju, zanernarujuci otpor vazduha? Koliki je dornel bombe? Kojorn
brzinom udata bomba u zemlju?
I

I
1

3.17. Sa terase zgrade, vIsine 10m, baeen je u horizontalnom smeru

hmen na ulieu na razdalfni 50 m od zgrade. Kojom je brzinom baeen kamen?
Kojorn je brzinom udario kamen u zemlju? UZeti da je ubrzanje tde
9,80 m/sec z,
3.18. Avion leti horizontalno na visini 2 km, brzinom 360 km/h. Iz
protivavionskog topa ispali se granata u trenutku kada je avian bas iznad
topa. Odrediti pocetnu brzinu gr~nate i elevacioni ugao pod kojim se mora
izbaciti.
3.19. Iz topa je izbacena granata poq eJevacionim uglom 30, poeetnom
brz:nom 600 m/see. Odrediti visinu penjanja i domel granate, kao i vrerne
leta do udara u zemlju.

3.20. Pod kojim elevacionim uglom treba izbaciti iz topa granatu,

pocetnom brzinom 800 rn/sec, da bi se . pogodio dj u horizontu topa na
rastojanju 4 krn?
3.21. Projektil je izbacen pocetnom brznom 100 m/sec, pod elevacionim
uglom 30. KoLki je pol~precnik krivine putanje u njenom temenu?
3.22. U kom su odnosu dometi jednog projektila ako su elevacioni
. uglovi u odnosu 1:2 pri istoj pocetnoj brzini?
3.23. Za kono ce se promeniti domet i Vlsma penjanja projektila ako
mu se brzina uveca dvaput pri istom elevae:onom uglu?
3.24. Sa vrha jednog brda ispaljena su iz topa dva projcktila islom
poeetnom brzinom, 100 m/sec, ali pod e1evaeionim uglovima od 45 i 300, i
udarila Sll u istu tacku u horizontu podnozja brda. Kolika je visina brda?
3.25. Iz taeke 0' na + Oy-osi, gde je 00' = It = 5 m, izbaei se projektil poeetnom brzinom lOrn/sec, ali pod' elevacionirn uglom 60 prema
+ Ox-osi. U kojuce taeku U strrne ravni koja prolazi kroz taeku 0, nagibnog
. ugla f3 = 30 prema
+ Ox-osi, udariti projektil? Izracunati kinet'eku
energiju pri udaru ako je tet:na projektila 10 kg. Radi lakseg racunanja,
uzeti da je g= 10 m/sec 2 Koliku gresku c:nimo pri tome?
3.26.\/ Telo tezine 2 kg krece se pravolinijski jednako ubrzano, ubrzanjern
2
2 m/see , bez pocetne brzlne. U trenutku t = 10 sec izra~unati kolicinu kretanja
i kinetieku energ'ju pokretnog tela. Koliki rad izvrsi sila koja dejstvuje
na to telo pri pomcranju 5 rn u smeru dejstva sile?
._

3.27.

Telo tetine 4,9 kg krece se po elipsi prema zakonima kretanja

x = 5 cos 21, Y = 3 sin 2 t, gde su x i y rn::reni u rnetrima. lzracunati rad sile

koja dejstvuje na telo pri OVOID kretanju od pacetnog pcloZaja No na + Ox-osi
do temena elipse na + Oy-osi.
3.28. Telo tdine 2,45 kg krece se po krugu, poluprecnika 50 cm, sa
n= 30 obrtaja u rninutu (o/rnin). Kolika je centrifugalna sila?

96
97

3.29. Voz se kreee pravolinijski, jednoliko, brzinom 54 km/h. Da bl

ubrzao kretanje Yoza, rriasinovoda poveeava vucnu sHu lokomotive za 20%, te
brzina poraste na 72 km/h. Koliki je put preSao voz za to vreme ako je
Olpor voza konstantan i iznosi 0,5% od njegove tdine?

~.41 .. ~z

vrha (A) strme ravni AB, vi sine h = 6,9 m, nagibnog ugla

kl.1Z.1 teSko telo, pocetnom brzinom 2 rn/sec. Za k . ,
1
oJe ce se vreme
te 0 SpustItl u krajnju tacku (B) strme ravni? Uzeti da J'e
g=9,80rgLsec 2
~brzanje teze
ex = 30,

3.30. Telo {dine I kg baceno je vertikalno uvis pocetnom brzinom

= 10 m/see. Do koje ce se vi sine popeti telo, i za koje vreme, ako je otpor
vazduha srazmeran prvorn sttpeuu brzine, F" = br, gde je b = 0,02 kg sec/m?

30:

3.31. Sa koje je visine palotelo iz prethodnog' zadatka ako je paJo

na zemiju posie 10 stkundi od trenutka padanja, bez pocetne brzine?

d . 3.44. Kolik? je vreme jednog ophoda (kruzenja) konusnog klatna

uzme 1 m, kada Je poluprecnik horizontalnog kruga 60 em? K 1'1'
.
;
br.oJ~taja klatna?
. 0 1 I Je illmutn.

3.33. Telo tdine 2 kg baceno je uvis pocetnom brzinom 30 m/see. Do

koje ce se visine popeti ako je otpor vazduha srazmeran kvadratu brzine.
F,,= -bv 2, gde je b=0,02kgsec 2/m2?

'."\

3.45. \-:Zeleznicki vagon tezJne lOt

I' k . .
,
pre aZI flVlUU llormalnog koloseka
po.lupr,f?n~ka 5~0 m: brzino.m 54 krn/h. Koliko je nadvisenJe spoljisnje sine ~
tQJ"krlVllll? KOilka Je cehtflfugalna sila vagona?
:
.

3.34. Telo tdine 19,62 kg krece se u otpornoj sredini, ciji je otpor

zavisari od brzine i puta, F", = - bv2/s, gde je b = I kg see 2/m; l' je mereno u
m/see, a put u metrima .. Odrediti brzinu i predeni put ako su u pocetku
kretanja (t =0) poznati pocetna brzina 3 m/see i poeetni predeni put 4 m.

..,1.

"

. ~.~6. Automobil se krece brzinom 72 krn/h po putu sirine 12 m

Kollb Je poluprccnik krivine puta ako je nadvisenje spoljasnjcg deJa J em?

.3.47.
k~nac, yez~n jednim krajem za plafon, obesen je :teret tezine
_
':' 1 otkJollJen Je od vertlkalnog polo.zaja za ugao 600 a dat
i .
brzma I /
'
a fiBl Je pocetna
,
,. ~ sec, sa .sJller~m nadole - ka ravnoteznom poJotaju tereta. Do koje
ee se \ lsme popel! lere, ako Je du.zina konca 50 ~rn? Kol'k . "1
.
I k
~.
,a Je 51 a u koneu
pfl pro as u tereta kroz ravnoleini polozaj?
Kolika 5e pocetna brzina mora saopstiti
da bi se vratiq U poeetni
po]ozaj?

3.35. Otpor pri pravolinijskom kretanju voza iznosi po toni Fw' =

= - (25 + v), gde je F' w mereno u kg, a v u m/see. Koliki ce put preCi VOl od
trenutka obustavljanja upustanja pare u parni dindar do zaustavljanja ako
je tetina voza 500 lona, a brzina voznje bila je 72 krn/h?

3.3~)

/
Vo?. tel.ine 200 (ona krece se po horizontalnom koloseku jednako
ubrzanQ,tako da mu je za 10 sekundi brzina voznje porasla od 18 km/h na
36 km/h. Kofka mora biti snaga parne masine lokomotive u 10m Irenutku
ako otpor VOla iznosi 5 kg po toni njegove lezine?

te~etu
i~~

. 3.48. 1z ta~ke A vertikalnog kruga, poiu~;~cnika R,

brzJnom VA = vo, 1 U tacki C kruga napusta ~ruznu
brzinom udariti kugliea u horizontalnu
1:'
(Ax) osu?'
.x
A~

3.37. Tacka, mase In = 2 kg rnase, vrsi harmonijsko oscilovanje, sa

koeficijentom c=50kg/m u otpornoj sredini, otpora Fw= -bv, gde je
b = 12 kg see/m. Odrediti zakon kretanja ako je u poeetku kretanja (acka
bila u poJoz.aju Xo = 8 m, bez pocetne brzine .

.@

Tacka mase m = 2 kg mase vrsi harmonijsko oseilovanje, sa

koeficiJentom c = 18 kg/m, liZ dejstvo poremecajne sile F = 16 cos l. Odrediti
zakon kretanja ako je u pocetku kretanja tacka bila u koordinatnom pocetku,
bez pocetne brzille.

. G)

, 3.43;. Kugla konusnog klatna (Wattovog regulatora) tesh J'e 3 k .

obrce se Jednolik
30 / .
'.
.
g I
.
.
0, sa
0 mm. Kohka Je brzina kretanja hgJ ak .
naglblll ugao konea (ruciee) prema vertikali G( = 3007 Kolika je ;ila : ko~c~~

3.32. Telo tezine 2 kg kreee se pravolinijski u otpornoj sredini, ciji

otpor zavisi od brzine, prema zakonuF",=-bVv, gde je b=0,04. Koliki Ce.
put preci telo do laustavljanja ako mu je pocetna brzina 4 m/see?

pore~a

~ezine

Telo,
.G, klizi niz strmu ravan AB, vi sine h, nagibnog ugJa
pn I.orne Je koeeno siJom F=2G,koJ'a deJ'stvuJ'e
..

t
b
uz 'cavan. Koju
po~e nu rzmu lreba saopstiti telu u' vrhu (A) ravni da bi se z. auStavilo .na
kraju ravm?
o

Vo

Kako ce glasiti zakon kretanja u prcthodnom zadatku ako se,

sila menja prema zakonu F=X= 12cos3t?

3.40. Kojom pocetnom brzinorn treba ispaliti raketu u bezvazdusnom

prostoru da bi se popela na' visinu H = 2 R od pov[sine Zemlje, gde je
R = (j 370 km Zemljill poluprei':nik, a tela opada sa kvadratom rastojanja?

Slika 3.48.

,r

Slika 3.49.

.
3.49. Kuglica, Idine 100 g, pu~tena je IZ tacke AD polukruzne putanje,
poluprecnika R, sa sredistem u 0 b
, ez pocetne brzine. Kolikl mora bili
7 Zbirka:;zadataka iz mchanike

l.,

99

98
i

poluprecnik (R) te putanje da bi kuglica presla gornju tacku (B) vertikalnog

P\,~~.lbdbg~ krull~ p ltllj~ (AB), koja ese u tacki A nastavlja na prvu

p~Hanj~;~;i : ,~'

~a!ip:r~thq.~ni:slucaj odrediti mesto (U) plve polukruzne putanje u koje

';~!

u iritt kugli(a.
'. i; l' I..q~;i.ii;'

; ~41
vertika lnog krugl, poluprecnika R = 10'm, bacena je
horizontalnp k~;~lica, ,brzin0n3120 m/sec:, Ona napusta kruznu putanju u tacki
B, gde je I~k AB=2Rn:/3. l{lkoju ce tacku (U) precnika BO udariti kuglica?

3,50. :flz~stacke

-}j

krug u tacki B, i krece se uz ravan. U koju ce tacku (U) ose + Ax udariti

pokretnatacka? Ko]ika je kineticka energ:ja pri udaru?
3.54. Kuglici je data pocetna horizontalna brzina 10m/sec u tacki B
vertikalnog prcmika krug:!, poluprecnika R = 10m. Ona napusta kruznu
putanju u tacki C, gde je ..g:AOC= 0: = 60. U kojll ce tacku ose + Ax udariti
pokretna tacka?

~:

Slika 3.54.

Slika 3.50.

Slika 3.5l.

3.51.: Vertikalni krug, 'poluprecnika R, presecen je tetivom CD,~tako

da su lu~i
donjoj tacki

A2 = AD

2 R rr/3. Koliku 'pocetnu brzinu treba dati kuglici u

(A) vertikalnog precnika da Lbi ~se opet vratila u prvobitni
=

polofaj (A)?

Slika 3.55.

3.55. Tacka M se kreee po kminoj putanji, po)upreenika R, pod

uticajem privlacne sile Fr= - cr n, sa centrom privlacenja u tacki P na
obimu putanje, i to na horizontal nom precniku( - Ox-osi). Koliki mora
biti eksponent n veliCine privlaene siIe da bi otpor putanje bio na svakom
mestu konstantan? Koliki je taj otpor?

3.52.'! Kuglici koja se nalazi u gornjoj tacki (B) vertikalnog precnika AB

kruzne putanje, poluprecnika R, data je horizontalna pocetna brzina VO' Na
kome ce mestu C kuglica napustiti krllznu putanju?

yl

3.56. Telu, tdine G = 20 kg, koje se nalazi na hrapavJj horizontalnoj

ravni, koef-cijenta trenja 0, I 0, a vezano je liz-elom paralelnim toj ravni, dato
je ubrzanje 2 m/sec 2 Odrediti silu u uzetu.
3.57. Disk bacen na led, koeficijenta trenja 0,08, stane na rastojanju
50 m od pocetnog poloZaja. Kojom je pocetnom brzinom bacen disk?

3.58. Sa vrha hrapave strme ravni, visine h = 10m, nagibnog ugJa 30,
kJizi liz ravan tesko telo, bez pocetne brzine. Posle napustanja strme ravni
tela se krece daIje po horizontalnoj hrapavoj ravni, istog koeficijenta trenja,
i zaustavi se kada je preslo put jednak trostrukom predenom putu niz ravan.
Koliki je koeficijent trenja ravni?
3.59-} Sa vrha (A) hrapave strme ravni, koeficijenta trenja 0,20, vi sine
2 m, 'i:lagibnog ugla 30, klizi liz ravan tesko telo, pocetnom brzinom vQ, i
koceno je kocnom silom jacineF = G, cija napadna Iinija gradi sa strmom
ravni BA isti ugao (300). Kolika mora biti pocetna brzina Vo da bi se telo
zaustavilo na kraju (B) strme ravni AB?

Slika 3.52.

Slika 3.53.

3.53. Teska tacka krene iz tacke A vertikalnog kruga, poluprccnika

R = 2 m, !pocetnom brzinom 8 m/sec. U tacki B kruzne putanje, gde je luk
AB= 3 R rr/4, prelazi na giatku strmu ravan Be, vi sine 11 = 4 m, koja :;:dodiruje

3.60. U polaznom periodu vucna sila Iokomotive iznosi 201. Voz je

teZak 600 t, a otpor voza iznosi 4 kg po toni tdine voza. Odrediti ubrzanje
voza na USpOIlU velicine 1:60.
3.61. Vucna sila lcikomotive iznosi lOt, a tezina voza je 3001. Koliki
najveCi uspon moze da savJada lokomotiva ako je koeficijent trenja pri
klizanju sina 0,010?

101

100
,3.62: Voz ulaz! brzinom 72 km/h na uspon zeleznicke deonice nagiba
0.006, pa mu se posle jednog minuta brzlna smanji na 54 km/b. Odrediti vucnu
silu....1Dk()motive aka je [dina voza 300 tona, a koefieijent trenja 0,005.

...

"\

Koliki mehanicki rad tre~a izvrsiti da bi se teret, tdine 100 kg

popefLUz strmu hrapavu ravan, vlSlne 2 m, naglba 30, ako je koeficijent
trenja 0,17

(3.6y

3.64. PomoCu cekrka podize se horizontalnom silom, F = 2 G, teret

teZine G uz strmu hrapavu ravan, koeficijenta trenja 0,2, visine h = 4 m,
nagibnog ugla 30. Za koje ce se Vreme podiei tere! na vrh strme ravni?
3.65. Dva tela (A) i (B), teZine G] = 20 kg i Gz = 60 kg, klize priljubljeni
niz strmu hrapavu ravan. Koeficijent trenja izmedu prvog tela i ravni je 0,25,
a izmedu drugog tela i ravni je 0,10, Odrediti uzajamn.i pritisak tela, Nagibni
ugao ravni je 60.
3.66.

a) Koliko je ubrzanje tde na geografskoj sirini 750?

b) Kojom pocetnom brzinom treba baciti telo po povrsini Zemlje

3.71. Glatki- prizmaticni klin krece se po glatkom podu nadesno (u

smeru +Ox-ose), jednako ubrzano, ubrzanjem ap ' bez pocetne brzine. Niz
kEn klizi tesko telo, tdine G,ubrzano, bez pocetne brzine. Odrediti apsolutnu
putanju tela i olpor klina ako je njegov nagibni ugao Ct..

. 3.n:

Hrapavi prizmaticni klin krece se po glatkom podu :nadesuo (u

njegovu trmu [avan
smeru + Ox-ose), jednako ubrzano, ubrzanjem aJn
klizi telo, tdine G, bez pocetne brzine. Odrediti apsolutnu putanju tela i
njegovu, brzinu u trenutku napustanja strme ravID klina, visine h, !

:a::niz

3.73. Dve neelasticne kugle, tezina 20 kg i 40 kg, kreeu se jedn~ ka drugoj,

i to prva brzinom 10m/sec, sud are se, paobe stanu. Kojom Ise brzinom
kretaJa druga kugla?
.
.
3.74. Malj cekica za kovanje, tdine I 000 kg, pada sa vl?lIle IOOem
na nakovanj. TeZina nakovnja sa komadom koji se kuje izno~i
3000 kg.
I
.
Izracunati:
a) brzinu kojom malj udara u nakovanj,

da bi obislo ceo meridijan? Poluprecnik Zemlje iznosi6 370 km.

b) kineticku energiju malja u trenutku udara,

3.67. Voz krene iz staniee jednako ubrzano, tako da pos!e30 sekundi

postigne brzinu 54 km/h. Koliki je nagib nivoa tecnosti u vagonu - cistern.i7

c) zajednicku brzinu malja i nakovnja posle udara,

3.6S: . Uglatkoj casi, obllka kruznog konusa, koji se obrce jednoliko,

sa 60 o/min, oko svoje geometrijske ose, nalazi se u stanju mirovanja kuglica (k).
Odrediti njen ravnotdni pOloZaj ako je ugao otvora konusa 2 (J. = 600,

d) energiju iskoriscenu za kovanje,

e) stepen k9risnosti cekiea.

3.75. Elasticna kuglica padne sa Vlsme h, na nepokrethu elasticnu

ploCu, odbije se od nje, pa opet padne, zalim se odbije, pa opet padne, te
se posle vise odbijanja zaustavi. Odrediti ukupan put koji prede kugl ica do
zaustavljanja ("problem rikoseta") ako je k koefieijent udara.
'
3.76. Na pravoj liniji nalazi se n masa m; u miru. Od~editi brzinu
poslednje mase (m n ) posle udara ako je prvoj masi (m,) saopsten~ brzina V1'
a koeficijent sudara svih masa je isH (k). Opste resenje. Specijalno ako je
m, = m, = m 2/2 = m, a koeficijent udara ove tri kugle je k = 1.

3.77. KugJa tezine 2 kg udari brzinom 5 m/sec u drugu kuglu, dvaput

vece tdine (2 G), koja je nepokretna. Odredititbrzine kugli posl~ udara ako
je koeficijent sudara k= 0,5. Koliki je gubitak ki~eticke energije pri pvom udarn?
Slika 3.68.

3.69.
navise (po
klatna,

Slika 3.69.

Tacka vesauja matematickog klatna(O) krece se pravolinijski

+ Oy-osi),ubrzanjem ap- Odrediti period malih oseilacija ovog

3.70. Voz se krece brzinom 72 km/h po koloseku koji je postavljen

po meridijanu, od juga ka severu. Tezina voza iznosi 400 t. Odrediti bocni
pritisak voza na sine u trenutku kada prolazi kroz mesto' cija jegeografska
sir ina 60.

3.78. Dve potpuno e1asticne kugle krt6iI

brzinama i sudare se. U kom su odnosu teziJe
sudaru stane?

3.79. Kugla -mase m udari u drugu nepomlcnu

da se kineticka energijaposle sudara smanji za 50% u
pre sudara, Kohki je koeficijent ovog sudara?
3.80. KugJa mase m udari koso na nepokretnu kuglu iSle mase (m).
Odrediti pravac sudara da bi odlazna brzina prve kugle imala ~pola manju
vrednost od njene dolazne brzine ako je koeficijent sudara 0,5.

103

.., .1UU".l:!',!\.

3.90. a) Koliki je eentrifugalni moment plocice oblika kvadranta kruga,

poluprecnika R, za par upravnih osa koje se poklapaju sa osama Ox i Oy

MATERIJALNOG SISTEMA. MOMENT! INERCIJE I

CEN:IJIFUGALNI MOMENT!

triedra Oxy?

'~1
mor,a

b) Koliki je aksijalni moment inercije

ove plociee za OSll simetrije (0 ~-osu)?

3.81.; Koji odnos

cia postoji izmedu polupreenika (R) osnove
kruznog kbnusa i visine konu,sa (H) da bi sva tri glavna eentralna momenta
inercije billa
jednaka?~j
!

3.91. Dve materijalne tacke (mase),

jednakib tezina (0), vezane su tankim nerastegljivim kmtim uzetom zanemarljive mase.
Jedna masa se krece po Ox, a druga po
Oy-osi triedra Oxy. Odrediti zakon kretanja
sistema masa ako je sistem u pocetnom
poloZaju bio u miru. Polozaj materijalnog
sistema odrediti uglom cp, koji uie gradi
sa + Oy-osom usmerenom nanize.

i-

3.82.: Za koliko se % ~manji aksijalni moment inereije kmznog konusa,

visine H =:6 R, za njegovu geometrijsku osu, ako se na osnovi konusa izbusi
polulopta, [poluprecnika r = R/2, gdeje R polupreenik osnove konusa?
,3.83.; Za koliko se % poveea aksijalni moment inercije konusa u
prethodnor)-! zadatku kada se na osnovu konusa doda polulopta, polupreenika R?

y: .I
i i...... 7

0(1- -:x

'
III

3.84. Koliki je aksijalni moment inereije zamb- '

ljenog konusa za njegoyu geometrijsku ,osu ako su polupreenici osnova u odnosu R/r = 27

3.86. Disk (tanka kruzna ploe?) mase M, poluprecnika R, obesen je 0 tacku 0 pomocu stap:i, mase
m = M12, dmine 1=3 R. Odrediti aksijalne momente
inercije sistema za ose triedra Oxyz,

3.88.1 Koliki je aksijalni moment inercije kruz.!log, torusa, poJupreenika r = R/4, za

.geometrijsku Oz-osu?
/

Slika 3.93.

ravnima ako su 0 1 =G 2 =G)V3= 10 kg;

dejstvuju u pojedinim uietima?

131

Iz

&=2~=600;

3.95. Pomocu piovne dizaJice,

kzine 0 1 ='15 t, podize se teret tezine O2 = 3 t, uzetom prebacenim preko kotura (K) i obmotanim oko dobosa cekrka (C)" Za koliko ce se
pomeriti nevezana plovna dizaJica
kada se poluga OK pri dizanju tereta
zaokrene oko osovine 0 za ugao 300

.rl--i:--;
Slika 3.88.

3.93. Tri tereta, tezina Gl,

i= 1,2, 3, nalaze se na strmim hra.
pavim ravnima AB i CD, nagibnih
uglova IX i ~, i na horizontalnoj hrapavoj ravni Be. Tereti su spojeni
lakim nerastegljivim uzadima. Kolikim se ubrzanjem krecu tereti po
[Li=O,IO?

3.94. Iz topa je izbacena granatal tezine 100 kg, pod elevacionim

uglom 300 prema horizontu, j)ocetnom
brzinom 1 000 m/see. ~olika je brzina
trzanja lafeta ako je tdina topa
(eevi sa lafetom) 20 tona?

-~-

3.87. Koliki je aksijalni moment inereije para~

JeJepipeda, iviea a = 2 em, b = 3 em, c = 6 em, tezine
0 = 0,7 kg, za dijagonalu?

Slika 3 86.
1

Slika 3.90.

3.92. Dve materijalne tacke (mase), tdina G1 = 3 kg i G2 = 2 kg, spojene

su lakim stapom, duzine 50 cm. U pocetnom' poloiaju stap je horizontalan.
a drugoj masi je ~ata pocetna brzina 25 cm/see, usmerena navise, dok prva
masa miruje. Odrediti zakon kretanja materijalnog sistema pod utieajem teie.
uzimajuCi da je + Oy-osa usmerena nanize. Kolika je sihi u stapu?

3.85. Celieni vaijak (y", = 7,85 kg/dm'), precnika

osnove 100 mm, duzine 500 mm, izbusen je eentricnom
aksijalnom rupom, precnika 50 mm, i zatopljen olovom
(Yrn= I 1,30 kg/dm 3). Izraeunati aksijalni moment inereije
ovog' tela za njegovu geometrijsku osu.

; 'J

Slika 3,89.

13.89., KOliki. je eentrifugallli m~ment tan~e plocice oblika pravouglog

troug,a, hteta a I b, za par upravmh osa kOje se poklapaju sa katetama?
/)

I;

.--~

Slika 3.95.

Kolike

sile

104

105

3.100. SpustajuCi se usled svoje leiine,

G= 20 kg, dvostruki (oslri) klin, ugla otYora
2 ex = 30, razinice dve, jednake ploce, svaka
tdine po G, = 10 kg, koje Ide na horizontalnom

i dode u vertikalni polozaj? Duzina poJuge je OK=I=4m. Otpor vode i

Idinu poluge zanemariti.

3.96. 0 krajeve A i B nerastegljivog uzeta, prebacenog preko malog

kotura, K, obeseni su tereti cijc Sll tdine U odnosu GJG 2 = 2. Prvi teret,
tdine Gp moze da klizi niz glatki stub udaljen od kotura za R = 2,5 m.
Izracunati brzinu prvog tereta u polozaju kada se spustio za visinu H = OA = R
ako je u jJocetku kretanja bio u polozaju 0 na horizontali OK. Masu. uieta
zanemariti.

glatkomstolu. Odrediti zakone kretanja klina

i ploca, kao i uzajamni pritisak klina i ploea.
Utieaj trenja zanemariti.

Slika 3.100.,

C) DINAMIKA KRUTOG TELA

r

~-

- ~-7-

3.101.' Izracunati kinc'tfcku energiju i zamah hom0genog hl!:cnog tela

koje se obrce jednoliko qko svoje
g~'Jm~trijsk:; ose simetrije, sa
o/min,
ako je R= 100 mm.
,
Slika 3.101.
3.102. lzracunati kineticku energiju jedhog dnevnog obrtanja Zemlje (R = 6370 km).
I
z

PO

. Slika 3.96.

3.103. Granata, tezine 230 kg, precnika ("kaiibra") 20 em, izbacena je

,z top]., brzinom 600 m/see. lzracunati kineticku energ'ju celicne granate.
smatrajuCi da ima oblik cilindra, duzine 2 R, i vrha obLka kcnusa, 4uzine 2 R.
Topovska eev je olucena, sa hodom zJebova (zavojniee) h = 10m.

Stika 3.97.

3.97. Klin, teiine G" moze da klizi po horizontalnom podu (+ Ox-osi).

Niz sgmu ravan klina, nagnutu pod uglom' 30 prema horizontu, moze da
klizi telo tezine G2 = 4 G, = 40 kg. U pocetku kretanja siste~
je bio u .stanju mirovanja. Odrediti ubrzanja tereta i klina,
kao
olpore strme ravni i poda, zanemarujuci trenje.

F
3

. 3.104. Dve kugle, poluprcrnika R, mase M, teZine G = 5 kg, [vezane su

homogenim stapom, mase m=M, duzine 21=4R, konstantnog poprecnog
preseka. Izracunati kin:;ticku energijll sisteml ako se obrce oko Oz-ose
jednoliko, sa pO o/min. Materijal kugJi i stapa je celik; R = 50 mm.

3.98. Automobil, tdine G, krete sc po pravolinijskom

horizontal nom pUIU, jednako ubrzano, ubrzanjem a. Tdiste
automobila nalazi se na visini h iznad puta, na udaJjenju
II i 12 od prednje i zadnje osovine tockova.

Zanemarujuci obrtanje tockova, odrediti pritiske tockova .

automobila na PUt. Koliko treba da bude ubrzanje kretanja
automobila da bi pritisci prednjih i zadnjih lockova bili
jednaki?

SJika 3.99.

3.99. Pomocu Arhimedove (aritmeticke) koturacesa

tri para koturova, teretom F = 500 kg. podize se teret G,
tezine 2 tone. Koliko je ubrzanje podizanja tereta G? Koji
bi usJov morao biti zadovoljen da bi se teret F spustao
jednoliko? .Mase koturova, viljusaka i uzadi. kao i trenjezanemariti.

1 - - - - - - H=6R _ _

Slika 3.104.

---'-~18

Slika 3.105.

3.105. lz celicnog kruznog konusa, pdcnika osnove 2.R = 100 mm,

visine H = 6 R, isecena je na.osnovi polukuglaJpoluprecnika
t = -e/2. Kolika
'tc
c:
je kineticka energija ovog tela ako se obrce okqvertikalnog{prec)'Jika osnove

i
I

(AB-ose) jednoliko, sa 120o/rilln?

3.106.

b i se obrtalo oko izvodnice OA?

/:

Kolika hi hila kineticka enero-ija

t>

t~la

.'

.I;~. !"f}~;

jl

iz prethodnog kdatfa.ako

1~4rt.;1ji,t'~
;-

'!iY

)07

106
3. 10 7. Homogena kugla, tezine 10 kg, precnika 2 R ~ 20 em, obrce se
oko svogi, prccnika (ose) jednoliko sa 10 obrtaja u sckundu, a njeno se
lez.iSte krbce pravolinijski, jednoliko, brzinom 36 km/h. lzracunati kineticku

3.114. Zamajcu oblika tocka, (dine G ~ 327 kg, poluprecnika venea

R = 600 mm, nasaoenom, na vratilu, data je pocetna ugaona brzina kojoj
odgovara minutni broj obrtaja 3600/min. UsJed trenja u lezistima vratila
zamajac je stao posle 5 minum obrtanja. Odrediti moment treuja u leZistima,
smatrajuci ga konstantnirn.

encrgiju k[etanj;t kugle.

3.108. Pogonski kaisnik (K,),
precnika DI'= 16 em, obrce se jednoliko oko. svoje ose, sa 90o/min.
Izracunati kineticku energiju transmisionog kaisnog ureoaja ako je
poluprecnik radnog kaisnika (K2 ) dva
puta veCi (D2 = 2 D 1), tdine G2 ~ 40 kg.
Slika 3.108.
. Tezina kaisa iznosi Gu~20kg. Kaisistog materijala i istog obJika kotmova (diskova).

niei su

3.115. Vratilona kome je nasaden disk, kzine G, poluprecnika R,

pokrece obrtni moment 1JIl. Usled obrtanja javlja se u Idistima otpor trenja,
koji je srazmeran ugaonoj brzini, 1JIl" = b w, gde je b koe[cijent prop orcionalnosti, merne jedinice kgcrnsec. Odrediti zakon promene ugaone brzine
obrtanja vratila.
3.116. Preko zamajea, poluprecn'ka R, prebaceno je lako uze 0 cijem
haju v:si teret teine G;. Pri kretanju (ereta javlja se i kcnstantni olpor
trenja u vidu sprega, momenta 1JIl ..... Da bi se otklonio ut'caj trenja, najpre
se 0 ute obesi teret tdine Gp koji se ;pusti bez pecetne brz'ne za v.sinu
h za Vreme T,. Zatim se obesi teret td ne G2 i epit ponovi, pa se odredi
vreme T z, za koj~ ce se ovaj teret spustiti za istu visinu (h). Izracunati
moment inercije zamajeaza njegovu geometrijsku osu.

3.10,. Kolika su ubrzanja kaisnika iz prethodnog zadatka ako je

pogonski }kaisnik izloien dejstvu obrtnog sprega, jacine 1 kgm?

3.ub.

Koliku brz'nu treba dati kraju B homogenog stapa AB, dUline

0 tacku A, da bi dostigao poloZaj koji sa ravnoteznim

AB= I = 3~ cm, obesenog

I

polozajerri gradi ugao 1207

..

,,
I

,/

-'

8
Slika 3.110.

SJika 3.111

Kruzna ploca, tezine G, poluprecnika R, obrce se oko vertika!~e

ose. Po 6bodu ploce kr~ce se materijalna tacka (m), tezine GI2, tako da pri
jednolikoin kretanju u direktnom smeru bb:oe svoju kruznu putanju za 10
sekundi. iKoliki je broj obrtaja ploce ako je sistem u pocelnom trenutku

SJika 3.116.

Slika 3.117.

3.117. U kom su odnosu periodi oscilovanja malih oscilaeija tanke

kruzne ploce (kruga), poluprecnika R, za ose oscilovanja (I) i (2)7 i
3.US. Za koLko se promeni period malih oseilacija fizickog klatna,
oblika diska,. za istu osu oscilovanja ako se izbusi centricna rupa, poluprecnika r = R/2?

bion miru?
3.112. Homogeni. kotm, n~zine 100 kg. polupreenika R= 50 em, obrce
se oko svoje geometrijske ose jednolko, sa 20 obrtaja u sekundu. Kocenje
kolura i~vodi se pomocu obimne sile, jaCint 100 kg. Posle koiiko ce se
obrtaja iaustaviti kotur?
3.1
Kotur se obrce oko svoje geometnjske ose jednoliko, sa 1 800 o/min.
Mcoutim, usled dejstva kOCDOg sprcga, jacinc 100 kgm, on ucini jos 60 obrtaja
i stane. Koliki je moment increije kotura, smatrajuCi ga diskom?

I
}
o
Slika 3.118.

Slika 3.119.

108

i09

3.119. U kom su odnosu periodi malih oseilacija tanke homogene

poluprstenaste ploce, odnosa poluprecnika 0/ = rj R = 0,5, oko osa oscilovanja
(I) i (2)7;
3.120. U kom su odnosu periodi malih
Dscilacija tanke homogene kvadratne ploce,
stranice a, oko osa oscilovanja (1) i (2)1

3.125. Ko brze osciluje oko iste horizontalne ose: klatno oblika tanke
kruzne ploce iIi klatno oblika tankog jednakostranicnog trougla, istih teZina?

12

B~

~
,.
m

Slika 3.120.

1",
n

3.126. Pravougaona plociea, teZIne G = 2 kg, stranica h

b = 20 em,
obrce se jednoliko u direktnom smeru oko ose AB(Az-ose), koja prolaii
kroz !ezista A i D. Koliki Sil kineticki otpori oslonaea (Jelista) ako je broj
obrtaja 180o/min?

3.121. KoLki je period malih oseilacija fizickog klatna oko borizontalne

ose oscibnnh 0 y ako je masa diska M = 2 m, gde je m masa stapa,
duiine 1= 3 R?
3.122. Zl koliko se prom~ni p~riod malih osdac:ja klatna oblib.
stapl, mlse M, dul.ine /, koji osciluje oko horizontal no Oy-ose, kada mu
se do:hju m1sa Mj2 u Hajgensovom centru i masa M/4 na slobodnom kraju?
Duzina klatna je 100 cm.

Slika 3.126.

Slika 3.125.

Slika 3.121.

1
,I
~
j

3.127. Plocica oblika pravoug!og traugla, stranica h = 3 bl2 = ~O em, teline

3 kg, obree se jednako ubrzano, ubrzanjem 1C see- 2 u direktnom: smeru, b:z
pocetne brzine. Izracunati kineticke otpore lezista A i B u trenutku kada Je
plocica obreuci se oko katete AB nacinila 16 obrtaja.
B

6R

j
1

Al!l~='~~~
~

SI ika 3.122.

Slika 3.123.

3.123. Klatno se sastoji jz kugJe, tezine 2 kg, poluprecnika R = 10 em,

i stapl, tezine 2 kg, duzine 50 cm. Koliki je period malih oscilaeija klatna
oka horizontalne ose koja prolazi kroz teziste stapa? Odrediti poJozaj
Hajgensovog centra oscilovanja.
3.124. Kolika mara bili duzina stapa klatna jz prethodnog zadatka,
nepromenjene tdine, da bi period malih oscilacija za horizontalnu asu kroz
kraj 0 stapa bio najmanji? Koliki je tada period malih oseilacija?

Slika 3.127.

Slika 3.128.

kg, R = 10 em, saopstena je

3.128. PloCici datog oblika, tezine G =
pocetna ugaona brzina kojoj odgovara broj obriaja 180o/min. Obrcuci se oko
ose AB, plociea je stala posle ucinjenih 20 obrtaja. Kolikisu kineticki
pritisei na !ezista AiD u trenutku kada je plocica nacinila poiovinu broja
obrtaja?
3.129. Na sredinu 0 tankog vratiJa AB nasaden je tanki: stap duzine
1= 60 em, tako da se teZiSte stapa poklapa sa teiiStem vratila. Na krajevima

JlO

III

stapa nasadene su dYe kugie (C i D), tezina po 2 kg. Osa stapa gradi sa
osom Yrati~a ugao J 5. Jzracunati kineticke. pJ';tiske !ez:sta A i B Yratila,
duzine 2/, rako se ono obrce jedno! ko, sa 90o/min.
i

B~~

-"'

-~

II
I

I
1

3.133. U nepokretnoj glatkoj supljoj polukugli, poluprecnika R = 80 em,

kJiz! teski stap AB, duzine 1=3 R/4, iz. naznacenog pocetnog polozaja. Odredili brzine i ubrzanjl krajnjih tacab A i B stapa i njegovog teZist'l u najnizcm
mogucem polozaju stapa' u polukugli.
3.134. Po ghtkoj strmoj ravni spustaju se dva homogena suplja v,lljka,
odnosa prccnika 0,5. Prvi valjak klizi svojom osnovom bez kotrljanja, a
drugi se kotrlja bez kLzanja. U kom su .odnosu visne spustanja (eZista ovih
valjaka jednakih telina u istom vremenskom razmaku ako se krecII bez
pocetne brzine?
3.135. Stap (L) teline G lezi na tfi jednaka kruzna valjka, tdine
G,=2G/3, na horimntalnoj podlozi. Vucnom slom F=G pokrece se stap u
aksijalnom praveu, a valjei se kotrljaju bez
klizanja. Koliko je ubrzanje kretanja stapa?

A~,~
Slika 3.129.

Slika 3.135.

SJika 3.136.

Slika 3.130.

3. no.,

Tanka prayougaona ploca, stran:ca b=60cm, h=80cm, tezine

G = 8 kg, obrce se jedno] ko oko ose AB. Izracunati kineticke pritiske lezista
A i B ako je AC=BD=c=25cm, a broj obrtaja 60o/mn.
3.131. Homogeni stap, tezine G, duzine /, oslanja se krajem A na
glatki pod. U pocetku kretanja stap je bio nagnut prema podu za ugao (f,= 30.
Odrediti pu'tanju
kraja B stapa ako je G = 2 kg, 1= 60 cm.
,;

i
v

3.132., Homogeni stap AB, tefne G = 40 kg, duiine 1= 200 cm, oslanja
se krajevirrla A i B na dYe glatke upravne ravni. U pocetnom poloZaju stap
je nagnut prema - 0 kosi za ugao eo = 60 0 i prepusten je dejstvu teze. Kada
ce se stap odvojiti od vertikalne ravni? Kol ki
su otpori ravni kada je stap u poloZaju 6 = 45 0 7

3.136. Teret fdine G,obesen 0 konae koji je prebacen preko malog kotura K, pokrece po glatkoj horizontalnoj favni teret teline G2 = 2 G. Odrediti
ubrzanje (ereta i silu u uzetu.
3.137. a) Pi-eko Jakog nepomicnog kotura, poluprEcnika R, prebaceno
je ule 0 cijim krajevima vise tereti tdina G i 2 G. ZammarujuCi masu kotura
j uzeta, odrediti ubrz.:mje kretanja tereta i silu u uzetu.
b) Za koliko se promeni ubrzanje i siJa u uietu ako se u prethodnom
zadatku uzme u obzir i masa kotura oblika diska, tezine GIS?

SJika 3.137.

Slika 3.133.

Slika 3.138.

3.138. Dva tereta, (dine G,=G i G2 =2G, obesena su pomocu lakih

uzadi obmo! anih oko lakih koturova, polllprecnika R, = R i R2 = 2 R. Kotllrovi

112

113

su ll'!saci~ni In istoj osovini oko koje se mogu obrtati. Zanemamjuci mase

koturova, odrediti uglOno ubrzanje njihovog obrtanja.
3.139.

Izraeunat; ugaono ubrzanje 'i sile u uzadima u prethoduom

zad~tku ako je G = 38 kg, R= lOem, llzimajllci u obzir i mase koturova.

Prv.] k~tur)e tdine 0/10, U obllku tocka bez zb:ca, a drugi je teziue 0/5 i

3.144. Covek pokrece po/ugom valjak, tdine 200 kg, precnika 60 em,
po horizontalnom hrapavom putll, koeficijenta trenja prj kotrljanJu 0,5 em.
Duzina poluge je 150 ern, a njen je kraj (A) iznad puta uzdignut za 90 em'.
Kolika je potrebna vu~na sila ako je valjak posle predenog puta od 5 m IL
stanja mirovanja postigil.O brzinu 120 ern/sec?

oblIka Je dlska.

3.140. Pomocu koturace sa Jakim koturovima

teret tezlne G = 100 kg . podize teret tezine 1000 kg.
ZanernarujuCi mase koturova i uzeta, odrediti ubrzanja
tereta i silu u uZetu.
A

Slika 3.144.

SI ika 3.140.

3.145. Za srediste tocka (T), poluprecnika R = 20 ern, teiine G= 40 kg,

vezan je homogeni stap AB, Idine 0/2, koji se krajem A oslanja ha hrapav
pod, koeficijenta trenja 0,1. Na kolikom ce se udaljenju od pocetnog polozaja
mirovanja zaustaviti tocak ako mu je data pocetna brziua 1'0 = 2 m/see, a
koeficijent otpora protiv kotrijanja iznosi 0,2 ern?
i

Stika 3.14\.

3.141. Teret teiine 0 pokrece llzetom preko kotura (K), oblika diska,
tdine ~, poillprecu:ka R, isti toliki teret teZ'ue 0 = 20 kg po hrapavoj horizontalnoJ ravuI, koeLeijeuta trenja 0,5. Kolike su sile u de/ovima uieta?

SJika 3.145.

3~142. Preko kotma (K), teiine G, poluprecnika R, prebaceno je uie 0 cijim su krajevima obeseni
tereti tezina 20 i O. 0 drugi teret obeS~n je pomocu
opruge, duiine I, treCi teret, tezine G. Odrediti zakon
k;retauja treceg tereta.

3.146. Suplja kugla, odnosa preenika 0,5, kotrlja se bez klizanja po

hrapavoj horizontalnoj ravni. Koliki ce preci put do zaustavljanja ako je
njenom teiistu data brzina 70em/sec, a koefieijent otpora protivkotrljanja
je 1 mm i R=20em?
3.147. Toeak, tezine G = 100 kg, poluprecnika R ~ 1 m, sa eks~entriCnjm
tezistem OC=e=R/2, krece se po hrapavom pUIU. Kolika mora biti VllCna,
sila (F) da bi se tocak kretao jednoliko, brzinom 10 m/sec?
'

a
a:
Slika 3.142.

Slika 3.147.

Slika 3.143

3.143. Koliki mora biti nagibui ugao IX strme hrapave ravui, koeficijenta
trenja 0,0125, da bi se po njoj kotrljao. bez klizanja homogeui supJji valjak,
odnosa precnika 3/4?

pOlup~~~ill~l;R,

3.148. Puni homogeni valjak, teline G2 = 52 kg,

vezan
je zategom AB, za tocak, tezine G 1 = 3 O2/5, istog prec~~~, r'i k,p,tJ;'ljajus?
zajednobez klilanja po hrapavoj strmoj ravni,; nagibnog,'ugla
'15P~
Odrediti
::;
.!
ubrzanje sistema i silu u zatezi.
I.,
;,
8 Zbirka zadataka ix mebanike]

114

3.14?

115

?'

Preko'-dobosa kalema, (dine Gz' duiine 1=4R, r=R/2=2s,

obavijcno :je uze koje je prebaceno preko malog kotura (R'). Kada se 0 kraj
uieta obesi terel, tezine GI = G2 /4 = 15 kg, kalem se kotrlja bez kJizanja po
hor'izontalhoj hrapavoj ravni; a pri tome
je uze horizontalno. Odrediti silu u metu,

Kolika je tezina tereta ako ul.e gnidi sa horizontal om ugao oc = 307 Koliki
su otpori oslonca 0 bubnja?

SJika 3.153:

Slika 3.149.

Slika 30150.

3.150. Valjak (A), tdine i G, kotrlja se bez klizanja dul. strme hrapave
ravni, nagibnog ugla Ct. = 60, i podite pomocu ul.eta prebaeenog preko punog
kotura, t~l.ine G, polupreenika R,. terel tdine G. Odrediti ubrzanje vaJjka
!

3.151. Terel, tezine G, vezan je za srediste 0, homogenog valjka (K),

teiine G1 :: polupreenika R, pomocu ul.eta,dul.ine l, te:line Gu ' Uze je prebaeeno
prcko toqka (T), (dine G" polupreenika R, koji se obree oko osovine (0,).
U trenutku mirovanja teret tdine G visi na visini h ispod prave 02P, Odredili brzinu tereta (G) kada se spusti za visinu z od prvobitnog polo~aja, a
vaijak sc, kotrlja bez klizanja po horizontalnoj ravni, koeficijenta otpora
protiv kqtrIjanja f(cm). Opstc rcscllje.

Slika 3.154.

3.154. Kotu, (A) cekrka je poluprecnika 20 em, a njcgov bubanj (B)

je prccnika 30 em. Oko bubnja je namotano uze kajc je prcbaceno preko
malog kotura (R'), 0 eijem je kraju obesen tere! tezine G = 60 kg. Tezina
cekrka je 90 kg, a poluprecnik inereijc je ic = 20 em za geometrijsku osu
cekrka. Kotur eekrka kOlrlja sc po strmoj hrapavoj ravni. Odrcditi koefieijent
trenja klizanja slrme ravni, nagibnog ugla 30 da bi sc kotur eekrka kotrljao
po njoj bez klizanja.
3.155. Pomocu dva cekrka sa bubnjevima:. A preenika 40 em i 10 em,
te7.ine 40 ke, R pr('.cnika 40 em i 20 em, tdine 50 kg, podize se teret tczine
G3 = 200 kg uz hrapavu raVan, nagibnog ugJa [3 = 45, koefieijenta trenja 0,25.
Poluprecnici inereije cckrka iznose 30 em, odnosno 20 em. Kotur prvog bubnja
kotrlja se niz strmu ravan, nagibnog ugla a = 30. Odrediti ubrzanjc tcZi~ta
prvog cekrka (A) i sile u uzadima.

Izracunati tu brzinu ako su date

vrednosti; G = G,/2 = G2 = 2 Gu ; R = 8 em,

Iy

f=2mm, h=z=114=2m.

Slika 3. J51.

S!ika 3. J 52.

Slika 3.155.

Slika 3.156.

3.152. Klin, tdine G, moze da klizi po horizontalnom podu. Niz strmu

ravan k]ina, nagibnog ugla 60, kotrlja se bez klizanja suplji valjak, tdinc G,
odllosa p6Jupreenika r/R = 0,5. Kohko je ubrzanje kJina?

3.156. Odrediti putanju sredista mehanizmaeJipsografa ako je OS= R =

=AB/2, tezina krivaje je G, lenjira 2G i klizaea po G/2. Kolika je koliCina
kretanja mchanizma? lzraziti kinetieku energiju mehanizrna pomocu brzine
kJizaca A ako je ta brzina VA = 1Oem/sec, R = 80 mm, G = 4 kg u poJozaju
kada je ugao 'P = 60.

. 3.153. Teret tezine G obesen je 0 kraj lakog uzeta, prebacenog preko

kotura (K) i obmotanog oko dobosa bubnja, letine 2 G, precnika 2 R = 20 em.
Teret se :spusta ubrzanjem 49 em/see 2, a na bubanj dejstvuje koeni spreg
momenta 540 kgcm, koji dejstvuje u suprotnom smeru kretanja satne kazaljke.

3.157. lzracunati ugaono ubrzanje krivajc OS elipsografa iz prethodnog

zadatka ako jc krivaja izlozena dejstvu obrtnog momenta 'lIlk = 20 kgm. Stap
je teline G = 40 kg, krivaja je tezine G/2, kJizaci po G/4 kg, a osim toga
je OS = R =AB!2 = 50 em.

H7

J 16

3.162. Vratilo elektricnog motora izlozeno je dejstvu obrtnog sprega 'ill.

Na tome vratilu je pogonski transmisioni kaisnik, poluprecnika
tdine G.
Transmisioni kaisnik je od istog materijaia, iSle debJjine, ali' tezine G/2.
TeZina beskrajnog kaisa je G"=G/3. Odrediti ugaono
ubrzanje vratila eJektricnog motora.

3.158. Wattov centrifugalni regulator obrce se oko vertikalne ose

jed~oliko, sa 120o/min. Tezine kugJi iznose po 2 kg, a teiina ogrlice ("mufa")
M Je Gm = 6 kg. DliZine fucica su po 1= 120 mm. Koliki
nagibni ugao 'P rllc:ica prema osi obrtanja odgovara tome
broju obrtaja?

R,

.~

wG)
A

,~,

Jz

Slika 3.162.

Slika 3.158.

mllll

mm

r
2

~:

mm

Imm'

Slika 3.163.

,
i

3.163. Pomocu prenosnog uredaja, gde su brojevi zubaca zahvacenih

zupeanika
= 20,
= 30, prenosi se od elektromotora na radno vratilo
konstantni obrtni moment ~, kojim se porlize teret tezine G, p6mocu uieta
obmotanog na bubnju, polupreenika R. Ako su poznati momenti inercije
transmisionog vrati1a (pogonskog vratila) ' I i radnog vratiJa J 2 (saizupcanicima
i dobosem), odrediti ubrzimje podizanja tereta.
.

Slika 3.159.

z,

l!.

3:159.
cen~rifugal~om regulatoru (pr:kazanom na slici), opruga,
krutostJ c, pn tlskuJe ogrllCu ("muf"). Ako je tezina svake kugJe po G,
mufa Gm duzina rucica I, odrediti zavisnost i1mcou konslantne ugaone brzine
obrtanja regulatora i nagibnog ugJa. CPo .rucca, zancmarujuci tdine ruc::ca
i opruge.

z.

3.164. Zavisnost obrtnog momenta ('1ll) od broja obrtaja (n) prikazuje

se u dijagramu Oxy tako sto se na Oy-osu prenosi obrtn'j moment u
razmeri Un! = 20 kgmjl cm, a na 0 x-osu minutni bro j obrtaja u razmeri
Un = 50 (o/min)/l cm. Dijagram je Jinearan, jednaCine x/6 + y/3 i I. Odrediti
snagu' motora koji stvara taj obrtni moment u zavisnosti od mi~utnog broja
obrtaja. Kolika je najveca moguca snaga motora?
:

3.160. Tocak ekscentra za podizanje ventila, Idine G = 2 kg, obrce

krivaja OO! sa 120o/min, i podize slap AB, tdine 2 G. Zanemarujuci masu
krivaje, odrediti kolic:inu kretanja sistema i njegovu kinetic:ku energiju.

3.165. Izracunati najvecu kineticku energiju Wolfovog kUlisnog mehanizma, krivaje duzine R, tdine G, kulise sa kamenom tezine 3
i poluge,
duzine 1= 5 R = 100 em, teZine 2 G, ako se krivaja obrce jednoliko Sf! 120o/min;
G=3kg .

G,

.x:

~
R .

O~~.'tJ!B
I

SUb 3.160.

Slika 3.161.

Slika 3.165.

Slika 3.166.

3.166. Krivaja kJipnog mehanizma je duzine R, tezine G~ a obrce se

jednoliko, sa 300o/min. Teiina spo jne poluge je G2 = 4 G, a njena duzina
je 1=4R, dok je tdina ukrsne gJave -lOG. Odrediti-JUrreticku e~ergiju mehanizma u polozaju e="= 600 ako su G = 3 kg, R = 20 c~:

3.161. Izracu nati kineticku energiju transmisionog uredaja, tezine kaisnika G1 =G=30kg, G2 =G/2, G3 =2G/3, G4 =GI3, tetina uzeta po G/6, ako
se pogonski kaisnik, poJuprecnika R = 20 em, obrce jednoliko, sa 150o/min,
a kaisnici su od istog materijaia j iste debljine.

"

it,

J19

118

3~167 .. Kolike bi bile sile u pojedinim deJovima klipnog mehlmizma iz

prethodnog zadatka ako je pritisak pare u parnom eilindru 8 at, a precnik
= i 50 mm? Ako su tezina klipa i klipnjace lOG = 30 kg, odrediii
kJipa je
sile inereije pojedjnil~ delova kada je n = 60 o/min.

.p

3.168. Dva laka transmisiona vratila nose dva kaisnika tdina 50 kg i

30kg, po]uprecnika R i 2R/3= 12em. Prvo Yrati\o se obrce jednoliko sa
j 20 o/min,; a drugo miruje. Kolika ce biti ugaona brzina obrtanja vratila
kada se ~poje tarnom spojnicom (S)? Koliki je- gubitak kineticke energije
u tom slucaju?
J~

3.172. Tocak (D, tezine G, kotrlja se niz hrapavu strmu ravan, nagibnog
ugla 0: = 60 j vuce pomocu uZeta prebacencig preko kotura (K), isle tdine G
i poJuprecnika R, suplji valjak (V), tezine 2 G, odnosa poJuprecnika r/R = 0,5,
uz hrapavu strmu ravan, nag:bnog ugla (3 = 30. Jzracunati brzinu krelanja
sistema kada se tocak spusti za s = 2 m jz svog poJoZaja mirovanja. ako je
koeficijent otpora protiv kotrljanja f = 0, I em i R = 20 em.

3.173. Dva jednaka kruzna valjb, (elina po 12 kg, poluprecnika

.po 10em, kotrljaju se niz strme ravni nag:bnih uglova 45 i 30. Valjci su
vezani nerastegljivim uzetom ciji su krajevi namotani na valjke i pricvrsceni
za njih. Odrediti ubrzanje uzeta i silu u njemu, zanemarujuci njegovu tezinu.

~h

'.:-;/

Bt=12-+z1,==:jA
Slika 3.168.

Slika 3.169.

3.169. Automobil tezine 2000 kg, rastojanja osovina 3 m, rastojanja

tezista od osovina I] = I 800 mm, 12 = 1 200 mm, visine teZista iznad osovina h=300mm, poluprecnika tocka R=400mm, poluprecnika.koCnog bubrija
r = 200 mll[l, krece se brzinom 72 km/h. Ako su koeficijenti trenja izmedu
locka i pula 0,7 i kod kocnog bubnja 0,35, odrediti usporenje od kocenja
na zadnjem tocku i potrebnu kocl1u silu.
3.17~. Tezina zarnajca (kaisnika), poluprecnika R = 60 em, iznosi 120 kg.
Sile u d~lovima kaisa jesu 400 kg i 200 kg. Koliko je ugaono ubrzanje
kaisnika? :Koliki su kineticka energija i zamah u trenutku 10 sekundi od
pustanja ~ rad transmisije? U jednom trenutku kaisnik je izlozen dejstvu
kocnog spirega jacine 100 kgem. Posie koliko ce se vremena kaisnik zaustaviti?

/L~
Slika 3.173.

Slika 3.174.

3.174. Teret tdine F = 3 G12, obescn 0 uze koje jc prebaceno preko

malog kotura (K), vuce uz glatku strmu ravan DK, visine KH = h = 6 m,
osnoviee DH=b=;8m, stap AB, duzine 1=8m, fezine G= 100kg, koji je u
pocetku kretanja bio u polozaju OD OSl1ovne ravni. KoJika je brzina (ereta F
u trenutku kada kraj B Stapa stigne na poJovinu duzine strme ravni DK?
3.175. Kolika mora biti kocna siJaF na obimu koCionog kotura (K),
precnika D = 120 em, da bi se teret, tezine G= I 000 kg, zaustavio pri spustanju
iz stanja mirovanja na visini 10m? TeZine transmisionih tockova (T, j T2 )
iznose po G,=G 2 =300kg, a precnici su po D 1 =D 2 =100em. Uze je tesko
G u = 200 kg, tezine po duznom metru q =: 2,5 kg/m, i u stanju mirovanja je
bilo odmotano za duzinu 5 m. Teret se spusta jednoliko, brzinom 6 m/see.

.
3.17~. Pomocu uzeta obavijenog preko kolll ra (K), tdine Gj = 20 kg,
poluprecnira R = 20,em, dejstvom sprega, momenta <m = 20 kgm, podize se terel
K

Slika 3.172.

nagibnog ugla 45 i koefieijenta

Slika 3.175.

Slika 3.176.

3.176. Uze, duzine 1, prcbaceno je preko dva jednaka kotura, tezine

po G = 12,5 kg. 0 kraj uzeta je obesen teret tezine G 1 = 2 G, a 0 viJjusku

120
pokretnog kotura teret teline G2 =
ubrzanja tereta j silu u uzetu.

G.

Zanemarujuci masu uleta odrediti

3.111. Konstantnim obrtnim momentom koji dejstvuje na krivaju (k),

jacine WI, = I kgm, dovodi se iz stanja mirovanja u obrtno kretanje u horizontalnoj ravni planetski prenosnik, poluprecnika tockova R, = 2 R2 = 10 cm,
tezine pokretnog zupcanika G2 = 5 kg i krivaje
(.),..--2
Gk = G2 /2. Koliko je ugaono ubrzanje krivaje koja
se obrce oko osovine nepomicnog zupcanika?

SJika 3.177.

Slika 3.178.

.3.178. Na krivaji (k) UCVfscene su osovine tri jednaka tocka, polupreCllIka R, tezine po G. Tez.ina krivaje je Gk = 3 G12. Kolika je kineticka
energija planetskog prenosnika ako se krivaja obrce jednoliko, sa 90o/min u
dlrektnom smeru, a tezina je G=5kg i R=80mm? Tockove smatrati diskovirna, a krivaju stapom.
3.179. Izraeunati u prethodnom zadatku ugaono ubrzanje krivaje, zanemarujuci njenu masu, ako je izlozena dejstvu obrtnog sprega, momenta
~k=70kgcm.

3.181. Krivaja (k), (dine 10 kg, duzine

..
nepomicnog tocka (kaisnika 1). Ona je drugim krajem vezana
drugog lOCka (kaisnika 2), [eline 20 kg. Preko oba kaisnika p~ebacen je
beskrajni kais. Koliko je ugaono ubrzanje krivaje ako se ona 'obrce pod
dejstvom obrtnog momenta jacine 10 kgm?

3.182. Odrediti ugaona . ubrzanja pogonskog (I) i radnog v,ratila (IV)

planetskog prenosnika sa nepomicnim prvim zupcanikom (1) ako :su brojevi
zubaca Zi (redom) = 60; 20; 30 i 80. Moment
2
"3
inercije masa vezanih sa pogonskim vratilom
(krivajom) je Jk , a moment ine~cije masa
k
vezanih sa vrati!om (IV) je J4 Mase zupcanika (2) i (3) jesu m 2 i m)" a njihovi
momenti inercije su J 2 i J).: Pogonsko
vratilo izlozeno je dejstYU obrtnog sprega
momenta Dn k , a radno - obrtnom momentu
Olpora @ . Trenje zanemariti.
Slika 3.182.
I

3.183. Dva kaisnika, precnika D, vezana su cilindricnom! oprugom.

sile elasticnosti F, = F. Preko kaisnika je prebacen beskrajni kais.i Koliki se
najveci obrtni moment moze preneti transmisijom ako je koefici[ienl trenja
izmeau kaisa i kaisnika fL' a ugao obuhvatanja je 180C? Koliko je ugaono
ubrzanjei

3.180. Kod planetskog prenosnika nepokretan je tocak (3), a na krivaju

dejstvuje obrtni moment ~,. Tocak (I) obrce se oko svoje nepomicne ose 0
ko!a je ujedno j osa tocka (3), deset puta brZe od krivaje, a izlozen j~
deJstvu konstantnog obrtnog momenta otpora WI,. Odrediti ugaona ubrzanja

krivaje (k) i tocka (I) ako je poznat

moment inercije locka (I) za njegoYU
osu simetrije. Masu krivaje zanemariti,
a smatrati da su toekovi od istog materijala i istih debljina.

Stika 3.183.

3.184. Pomocu zavojne prese, hocIa zavoJnlce

8 mm, srednjeg precnika 50 mm, i cekrka sa koturom,
precnlka 50 em, i bubnja, precnika 25 em, dejstvom
sile F upravno na ruCicu zavrtnja, duzine 1=50cm, i
tereta (B). tdine 50 kg, podize se teret (A), tezine250 kg,
koji se nalazi na giavi zavrtnja. Odrediti veiiCinu sile F
ako je koeficijerit trenja zavftnja 0,15.

Slika 3.180.

Slika 3.18J.

3.185. Pomocu cekrka sa koturom, precnika 40 em, i bubnja, pre/:nika 20 cm, moze da se podize teret kline G = 200 kg. Za zkustavljanje
dizaJice SIUli ko~na poluga OAB sa papucom P koja je nameilteria u A, gde

122

123
je OA=20cm, AB=50cm. Kolika je
potrebna najmanja kocna sila F da
spree; ohrtanje ako je koefieijent trenja
klizanja izmedu papuce i kocionog kotura (kotura cekrka) 0,25?

3.186. Na reci se nalaze tri

uzastopna vodopada, visi~a 20m, 15m
i 10m. Protok vode je 85m 3/see. Kolika je ukupna snaga svih vodopada?
3.187. lzracunati snagu turbogeneratora u e1ektriCno'j centrali ako na.
liniji tramvajske mreze saohraea 80
Slika 3.185.
kola, svaka tdine po 8 l~na. Otpor
kretanja. iznosi 2% od teiinekola. Kola
se krecu ,brzinom 18 km/h, a gubici u mrezi iznose 5%.

3.188. Otpor pravolinijskom kretanju voza je Fw = - 0,91'2, gde se Fw

meriu kg, a brzina l' urn/sec. Koliku najvecu brzinu moze da razvije
elektricna ~okomotiva snage 768 KS?
3.18Q. U toku jednog dana, radeci neprekidno, parna erpka izbaei 3240
tona vode, na visinu od 30 metara. Snaga crpke je 30 KS. Odrediti njen
koefieijent: korisnog dejstva.

3.190. Kolika je snaga dizalice koja moze da prenese tri puta u minutu
teret tezinh 2400 kg, podizuCi ga na visinu 5 m, ako je koefieijent korisnog
dejstva 80%?

Gt

3.191~ Dizaliea podize tere! fezine Gt = 400 kg, a protivteg je ldine

2 Gt l;:oturovi su eilindricni, lezina po G = 50 kg, po]uprecnika R = 10 em.
Donji kotur pokrecc eJektromotor(M), snage 15 KS,
koji se obrce jednoliko, sa 90o/min. Odrediti ubrz!mje
tereta, zanemarujuci masu uZeta.

pokrece motor snage 20 KS,cije se vratilo obrce jednoliko, sa 120 olmin.

Odrediti brzinu tereta, tt~zine Gj = 50 G, kada se podigne iz stanja mirovanja
na polovinu pula. Duzina kaisa je 1= 4 m, a nagibni ugao strme ravni
transportera. CI. = 30.
3.193. Odrediti snagu motora rendisaljke, hoda 1,5 m, koji prede u
ralmaku od JO sekundi, ako je pritisak reznog noza 1000 kg, a koeficijent
korisnog dejstva motora je 0,80.
3.194. Brod se krece brzinom od 10 cvorova (1 cvor= 1,852km/h).
Snaga brodske masine iznosi 5000 KS, a koeficijent korisnog dejstva je 0,60.
Koliki je otpor vode kretanju parobroda?
3.195. Motor sa unutrasnjim sagorevanjem zapremine ciEndra 1 500 em}
i koeficijenta korisnog dejstva 0,20, cini I 800o/min. Kolika je snaga motora
ako 1 Iilar smese odajeO,66 kaJorija, a toplotni ekvivalent je 427 kgm za I keal?
3.196. Povrsina klipa cilindra parne masine pros tog dejstva je lOOem 2 ,
a pritisak pare je 7 atmosfera (at). Kolika je snaga parne masine? Kolike
su sile u delovima mehanizma ako je duzina krivaje R = 120 mm, A = Ril = 1/4
n= 120 o/min u polozaju krivaje pri uglu 6 = 601
3.197. Odrediti snagu parne mailine duplog
dejstva ako je pritisak pare u eilindru 5 at, precnik
klipa D=200mm, hod 60cm, broj obrtaja krivaje 120o/min i stepen korisnosti mailine 90%.
G,

'ITea
"""

G,

""

3.198. Kolika je potrebna snaga za pokretanje reduktora koji nosi zamajce tezine G 1 = 50 kg
2
i G2 =G l /3, poluprecnika R j =2R,=15cm, ako
Slika 3.198.
zahvaceni zupcanici imaju brojeve zubaca z, = 30
i Z2 = 20, da bi pogonsko vratilo reduktora (OJ),
koje se obrce jednako ubrzano, imalo posle 10 sec od pustanja u pogon
reduktora broj obrtaja 1 200 o/min? Pri tome zanemariti mase zupcanika.
3.199. Zamajac oblika locka sa zbicama teiak je 200 kg, a precnika
je 120em. Koliki rad odgovara ovom zamajcu ako je njegov stepen neravnomemosti 0,15, a broi obrtaja mu je
90o/min?

SJika 3.192.

3.192.' Transporter se
po G = 20 k?, precnika 40 em,

iz dva jednaka kaisnika, A i B, leiina

kojih je prebacen beskrajni kaiiL Transport~r

3.200. Povrsina parnog klipa eentricne parne klipne masine iznosi 200 cm 2,
a srednji pami pritisak je 10 at. Krivaja
je duzine R = 100 mm, a duzina spojne
Slika 3.200.
poluge 1= 500 mm. Ugaona brzina obrtanja
krivaje iznosi 60 sec'. Precnik inercije zamajca je 80 em. Odrediti tezinu
zamajca Ie parne masinc, 0= 1/50.

RESENJA

I.

,~
I

I
/'

I. STATIKA

A) STATIKA U RAVNI

1.1. Td.ina coveka je sila jaCine G = 80 kgkoja je usmerena naruze.

teret F = 50 kg je sila koja je usmerena nanizc, ali se ona preko uzeta i,
kotura prenosi i dejstvuje na coveka kao sila usmerena navise. Sada je pritisak na tIe okna rezultanta ovih dveju koli nearnih sila suprotnog smera;
ona iznosi
F,=Fn=G-F= 80-50= 30kg,
usmerena je nanizc u smeru sile veceg intenziteta.
Covek moze da podigne najveci teret jednak njegovoj tezini.

1.2. Kako je vucna sila remorkera 2400 kg, a otpor vode 600 kg,
prvom slepu predaje se sila jednaka razlici ovih sila, to jest sila jacine
FJ = F - F" = 2 400 - 600 = 1 800 kg. Ova se sila moze zamenid sistemom
kolinearnih siJa jacine po 300 kg, kolika je nosivost jednog uzeta, te je potrebno sest uzadi za veiu slepa i remorkera.
Na drugi slep prenosi se sila F 2 = 1800-600= J 200 kg, pa je za vezivanje ovog slepa za prvi slep potrebno cetiri uzeta.
Na treei slep prenosi se sila F3 = I 200 - 300 = 900 kg, pa je za vezivanje
ovog sJepa sa prethodnim potrebno tri uzcta.
1.3. Veiicinu rezultante ovih dveju sucelnih sila odreaujemo iz trougla
sila, prema kosinusnoj teoremi:

F/=F/+F22 +ZF1 F2 cos!l= 100+ 36+21060,5= 196,

pa je velicina rezultante F, = 14 kg.
Napadna linija rezultante nalazi se izmeau napadnih linija sila i ona
gradi uglove a i (3 sa napadnim linijama komponenti. Te uglove odredujemo
jz trougla sila, prema sinusnoj teoremi:
F,:sin(3=F2:sina=F,:sin!l, gdc je !l=a+(3,

128

Ie su:

sin a

(F2 sin 6) IF, = 0,37057;

sin ~ = (FI sin e) /F, = 0,61761;

a=21 45';
~=38

Ix trougla sila, prema kosiilUsnoj teoremi, sledi

P=F 2 +P +2P cos fJ; cos fJ= -1/2; 6= 120.

1.5.

Predstavimo silu F u razmeri crt<;tnja

-

->

tako da je F =

OA

UF

pa je

->

--+

silu

F2 =

unil/ilii'ki. Na osnovu sinusne teoreme i pravila

F,

50 5,2= 260 kg.

sinO

a
Slika l.8.

=cos a

I +cos e
cine

8
2

Sll1a=cosa-sillactg - .

Za date vrednosti bi6e

a + {3, unosenjem u drugi izraz dobijamo odnos

UFO BA =

sin p-sina

Fl+F2 = sin ~+sina

F,
sine

+ SIll a' tg

OB= 50, 7,2 = 360 kg;

I ovaj se zadatak moze resiti analiticki. lz sinusne teoreme i praviia

srazmerama sledi odnos

VeLcine komponenti iznose FI = 'lOOkg, F2 = 150 kg.

I - cos e .
cos a + ---- Sill a = cos a
sin6

-.

Smerovi komponenti pokazani su na

crtez.u. Ugao izmedu napadnih Iinija
komponenti iznosi e= 125.

-Joo--I>

Fl + F2

i iz 0 zeak pod uglom

Fl = UF'

FI =urOB, a druga F2 =UF,BA.

F,~.

F= 1"

prenesimo duz ac, koja predstavlja

razliku velicina sila. Sada lreba nad
duzi CA kao nad osnovicom konstruisati jednakokraki trougao. Simetrala 05novice AC sece zrak u tacki B, pa su
veliCine komponenti

tim vektorom prenesimo dUl OC,

koja predstavlja zbir velicina komSlika 1.7.
ponenti; onda se terne B trougla sila
mora nalaziti na duzi OC i zadovoljavati u510v BA=BC. Zato spojimo tacke
A j C i konstruiSimo jednakokraki trougao ABC; onda je prva kornponenta

sin~ = sin 0::= sine.;'

i
!

a = 45 prema vektom GA, pa na isli

--- =

110 20', iznose:

1.8. Slicno prethodnom zadatku, i ovaj se svodi na konst)ukciju trougla kome su poznata tei elementa: jedna stranica, razlika drugih dveju stranica i zahvaceni ugao izmedu dye stranice. U razmed crtanja UF~ 50 kg/l em
,
prenesimo vektor 0',1, koji predstavlja

vektor ---->
DA, koji pre.dstavlja silu F.
Zatim na zrak koji gradi ugao aSa

e=

~=

..

1.7. Ovaj zadatak svodi se na

konstrukciju trougla kome su poznata tri podatka: jedna straruca,
zbir drugih dveju stranica i zahvaceni ugao izmedu dye stran'ce. U
razmeri UF= 50 kg/I em nacrtajmo

Kako je

iO'; 6= 14020'.

Vrednosti se dosta dobro slam sa grafickim vrednostima.

1.6. 1z trougla sila, prerna kosinusnoj i sinusnoj teoremi, sledi

25 = 9 + 16 + 2 34 cos e, pa je e= 90, sto znaci da su sile upravne. 1z odnosa
3: sin{3=4 :sina=5: 1",,5, sledi sin{3=315, sina=4/5.

F2

~=70Q

sin a
0,50000
F - - - F,=
200=0,818200= 164kg.
2 - sine
0,61107

sila sledi da vektor BA predstavlja drugu komponentu, F2 = UF . BA. Kako je

trougao GAB jednakokraki, onda je osnovica BA = 2 OA sin (a/2), te je velicina druge komponente, F2 = 2 Fsin (a/2). Njena napadna linija gradi sa napadnom linijom rezultante ugao ~ = 90 - (aI2), a smer sile je od B ka A.

Fl

2,77;

zaokrenimo taj vektor oko tacke 0 za ugao 0:;

~

Zadatak se moze resiti

o srazmerarna b:ce

dobicemo vektor DB, koji predstavlja komponentu FI = UF' OB. Iz trougla

--)

F,=sin F= 0,93769 200=1 534200=307 kg'

sine ' 0 , 6 1 1 0 7 '
,

->

.......,..

9-2j13

Velicine komponenti, zbog toga sto je

(kg/em) vektorom DA

UF

tg-=

15'.

1.4.

129

6
2

I
I

V2

ctg- = 1 - 2
3

,
=

0,5286;

p=e- a =79 16'.

9 Zbirka zadalaka iz mehaniko 1

8= 124 16';

13]

130
Vellclne komponenti su:
I

F,

sin ~
= - -sill

1.13.
0,98246
F,=----- 300 = 357 kg;
0,82659

sina

F2 =~;;e F, =

pa je i F, = 0, te je sistem u ravnotczi.
Y = 4 X/3,

onda Je

jc X = 3 FI5 = 60 kg, pa jc Y = 80 kg.

su duzine nlcga i uglovi koje one grade
+8 2 =289;

12=DB=2Sm;

sin~=20/25=4/5;

u zategama

F=G cosa!eos(a-!3);

340 kg;

Isle vrednosti dobijamo i iz trougla sila, prema sinusnoj teoremi:

Fisin [(rr/2) -aJ = F"/sin!3 = G/sin [(rr/2) + (a - ~)].

FI = 200 kg.

Kako; isle tolike s:le, sa~o suprotnog smera, dejstvuju j na oslonce C

i D, stap01i (;:ltege) su izlozeni prilis/w.
,
1.Il. I U tacki 0 uz'mama dcsni triedar Oxy; onda po zakonu 0 projekcijama s)ia, to jest da je projekc;ja rezultante sila na neku osu jednaka
algebarSkof zbiru projekcija komponenata, dobijamo projekeije rezultante:

F,,=Fsin !3/cosa=Gsin!3/cos (a-!3).

Vrednosti su dobijene sa pozitivnim predznakom, sto znaci da su smeroy) nepoznatih sila pravilno pretpostav 1jcni.

L, Y;=Fj cosa+F2 cos!3-G=O.

F j = 17 GI21

2: Y;=F. sina+F cos[)-G=O.

Iz ovih jednacina dobijamo ncpoznate - silu u uzetu i otpor ravni:

biti:

I
F) F2 = sin!3/sina= 17/l 0;

2:Xi=Fn cosa-F sin!3=O;

cos[)=3/5.

Za1l1~n,mo stub silom

a zalege siJama F i ; onda iz jednaCina za ravnotezu vrhr B stuba dobijamo:
L,Xi=F1 sina-F2 sin!3=O;

1.14. Zamenimo uticaj kugle njenom teZinom G u sredistu 0, a uticaje

uzeta i kose glatkc ravni silama F i F., od kojih prva dejstvujc od 0 ka A,
a dmga je upravna na ravan sa smerom ka 0; dobicemo tri sile koje se
suceljavaju u tacki O. Usvojimo u toj tacki ortogonaini triedar Oxy, onda
jednacine zaravnolezu daju sistem jednacina:

Ij=CB= 17m;

202 =625;

projekcijama, bice projekcije rezultante:

Y,= 2: Yi = 30 + 20 + 100- 50-100= 0,

0,82.6.59. 300 = 257kg.

komponente

X,=2:X;= 40+ 30- 100- 70+ 100 = 0;

0,7071 I

vertikalne

te ce sile

Po pravilu

1.15. Zamislimo da smo odstraniJi kugJu i ravni, onda cerno njihove

uticaje zameniti siJama: (dinom kugJe G, koja dejstvuje 11 t~zistu C, i otporirna
glatkih ravni F) i F z, koji dejstvuju na mestima dodira kugle i ravni, a usmereni su ka kugli. Ove tfi sile seku se u sredistu kugle. Uzmimo u tome
sredistu triedar Cxy, onda jednacinc za ravnoteZu ovih sila daju odnose:
2:Xi = F, sin a-Fz sin!3= 0;

X,=2: X;= 2 R+ 2 (R+ c) + 2 (R- c) = 6 R;

Y;=F, cos a+F2 cos !3-G=O,

pa su olpori ravni:
RezuJtanta je, dakle, horizontalna sila koja dejstvuje duz + Ox-ase triedra.
i

1.12. ! Po pravilu 0 projekcijama sila, bite projekcije rezultante na ose

Ox i Oy If~edra Oxy u napadnoj tacki 0 (N):
.

Kako je a+!3= 75 i sin 75= VI

otpora ra "ni:

(VI + 1)/4,

onda su brojne vrednosti

X, =iI 2: Xi = L, Fi .cos 0:,=100

cos 0 + 200 cos 60 + 300 cos 90 +
.,
.
I

+!150. cos 135 + 200,' cos 150 + 400 cos 180 + 250 cos 270 +
rOVl

+600 cos 300= 100 + 100-75 ['2 - 100 (3 - 400+ 300=

=j )00-75

V2-1001/3 = -

Vrednosti su dobijene sa pozitivnim predznakom, sto znaci da su srneovih otpora pravilno pretpostavljeni.
Isle reZllltate dobijamo i pomocu trougla sila, prema sinusnoj teorerni:

179,25 kg;

Y,~ 2: Yi=L,~~i= 100113 + 300 + 75

= - 200 113 + 75

1'1 -

V2 + 100-250- 300 1/3 =,

150 = - 563,25 kg.

1.16. Napadna linija sile F gradi sa + OX-OSOJll oslar ugao a, koji je

odreden sa tga=b!a=3/4, pa su sina=3/5, cos rt.= 4/5. Rastojanje momentne

132

133

tacke 0 od napadne linije sile F iznosi II = a sin IX = 403/5 = 24 em, pa je

moment sile.
M~ =

Fh

Fa sin

IX =

i Yo koordinate tacke 0' U odnosu na triedar Oxy. Prema tome, i s

obzirom na prethodni zadatak, bice
_ -:;;:-~-.
i

Sil Xo

50 24 = 1200kgcm.
0)]'

M] -/

;0 ~ I+ M2 -1-; !~ I 15 - 6 -I ~
=

Moment je pozitivan, jer je obrtanje u direktnom smeru (suprotnom od

smera kretanja saIne kazaljke).

Kako se dejstvo sile ne menja ilko je pomeramo po napadnoj liniji, to

Cemo je prevesti u lacku N (a; 0) na + Ox-osi. Projekcije sile

na koordinatne ose bice X = F cos <X = 40 kg, Y = F sin IX = 30 kg, pa je analiticki izraz
za moment sile F za koordinatni pocetak 0 kao momentnu tacku:

MF=lx
o
X

)' I 14040 3001

=

4030= I 200 kgcm.

Moment sprega nije se promenio, posto on i ne zaVISI ad, izbora mo-

Y701=1;

-I I -I ~ ~ I

& ~ ~

(F, -iI).
i

1.19. lednacinu napadne linije rezultaule ravnog sistema ,gila odredujema analiticki po momenlnom praviJu (Varignonovoj teoremi) d~ je moment
rezultante jednak algebarskom zbiru momenata svih sila za istu momentnu
tacku u ravni dejstva sila. OJicno za m!)m'~ntnu tacku :uzimamo: koordinatn
pocetak, te je

"

M'd=LM~;;

xY,-yX, =

;=1

(X;Y;-xi Y ;)=2:ft.f

i~!

odnosno

= 15 - 8 = 7 kgm.

Pri promeni momentne tacke menJace se i moment sileo Koordinate

napadne tacke N sile u odnosu na triedar O'x'y'; paraleJan triedru Ox), sa
pocetkom u tacki 0', iznose x' = x-xo, y' = y- Yo, gde su x o, Yo koordinate
tacke 0' U odnosu na pretbodni [triedar Oxy. Prema tome je moment iSle
sile za novu momentnu tacku:

M~=I; ~1=IX~xo

9 - 1 + I = 9 kgcm = 1)].

mentne tacke u ravni dejstva sila sprega

1.17_ Analiticki Izraz za moment sile F za koordinatni pocetak 0 kao

momentnu tacku je:

:1-1_

xja+yjb= I;
Ovde su xi), tekuce koordinate tacke N na napadnoj liniji rezultante, a a j
b odsecci koje odseca fa Jiuija na koordinatnim osama (riedra Oxy. Nagibni
I
lIgao napadne linije rezultante sa + Ox-osom je <x" koji je! odreden sa
tg <x, = Y,jX,_
Racun se najlakse sprovodi tabelarno:

~I-I; y;/=

Rezultati

7 - 2 = 5 kgm.

Moment se, dakle, umanjio za 2 kgm.

1.18.' Kako su sile

ijednakih velicina, paralelne a suprotnog
smera, one obrazuju spreg mcmmta fr, gde je r krak sprega - normalno
rastojanje napadnih linija paralelnih sila. Moment sprcga moze se odrediti
ako graficki odredimo krak (r) iIi, pak, analiticki, jer je moment sprega jednak zbiru momenata sila sprega u odnosu na istu momenlnu lacku. Za momentnu tacku uzecemo koordinatni pocetak 0, te dobijamo

21= 15-6=9kgcm.

1.20.

. 2:Xj =4-!5+6+20+Xs =0,

ZYj=-3+8+8+15+Y~=O

odredujemo projekcije sile Xs = - 15 kg, Ys =

28 kg; Fs = 31 ,5

Moment sprega iwosi

1.21.

X, =LX;= 4+ 4-8= 0;
pa je

F,

k~.
!;

~14+54-34+35+(x5 Ys -Ys X s)=4J-86= -tskgcm.

U ovom slucaju su projekcije rezultante
I

'ill=LMo =

-4

Uzmimo sada u tacki 0' novi triedar O'x'y', paraleIan'!'[ triedru :Oxy;
onda se menjaju koordinate napadnih tacaka N; i iznose XI-X o , y;- Yo, gde

Rezultanta mora tllti jednaka nUIi,'pa iz us,ova'f

O. Sistem sila svodi se na spreg iIi je u . ravnolez.i.

135

134

Kako je tg a, = Y,/X, = 3/4 = blh, napadna linija rezultante poklapa sc sa

dijagonaJom AC, a smer je od 0 ka C-

Zbir 11lomenata svih sila za koordinatni pocetak iznosi

LMo=L (XI Yi-y/X;) =L Xi Y;-Ly;X,=(J5- 15 +0)-

Zbir momenata sila za redukcionu tack\! 0 iznosi:

- (8 +24 - 16) = - l6 temicO,

L M 0 = (F, + F 3) h/2 + (F, + F4) b/2 = 103 + 5 4= 50 kgcm.

'-'f,

na spreg.

p~kazatii.~grafiCkj.

Da bi se tri sile svcle na spreg, po-

. d,t,,,", m:~~: n"",,, (pl~)

,;1., ;

b) '"

Ovom redukeijom dobili smo u tacki 0 redukeionu rezultantu F, i

redukeioni spreg L Mo = 2R, pa se ova dva elementa mogu sloziti u jednu
silu, rezultantu F:, paralelno pomerenu za krak r=iJII/F,=50/5=10cm
udesno od dijagonale ACPo momentnom praviiu, moment rezultante je

L MA =F/ r=F2 b+FJh= 32+ 18= 50kgem.

6f-----~""

"\

1.24.
spiega:

iJII=F1 h+F2 b=8 6 + 4- 8= 80kgcm.

"" ,

Karla bi bile jacine sila F2 = - F. = - 6 kg onda bi zbir momenata bio

jednak nuli, LMo=<m=O, pa bi sistem sila bio u ravnotcii.

r'

1.25. Kraci trapeza grade sa osnovicom AB jednake uglove a koji su

~dredeni sa tga=4/3, sin a= 4/5, eosa=3/5. Uzmimo (eme A za redukcionu
tacku i triedar Axy takav da se osa Ax poklapa sa osnovicom AB, onda sledi

Slika 1.21.

se njihove !napadne linije ne seku u jednoj tacki. Napadne linije sila

11

seku se u pJanupolozaja u tacki S, a njihova rezultanta je jednaka sili Moment s~rega je iJII =F} r = - 82 = - 16 tern.

-;3'

Ovo 0ozemo pokazati i pomocu veriznog po!igona: prva i poslednja

strana Sli ~aralelne, jer su prvi (I) i poslednji (4) zrak plana sila kolinearni,
pa je mom~nt sprega

<m f= F

J4

1.22.

II Po

r'

UF'

pravilu

L Y;=2-3+5-4=O;

Sistem sila svodi se na spreg momenta

1]11 = L 1vJA = 5 . 4/5 - 10 + 4 . 4 = 56 k gem.

1.26.

Ovde su redukciona rezultanta i redukeioni spreg

x, = 300 kg;

Cx;- I) Yi-L (y;-I)X;=(2-0+ 10+ 12)-(8-9+ 10+ 15) = 0;

Yi~;+ 1) X;= (0+ 3 + 5+ 16)-(16- 3+ 6+ 5) =0-

Potreban i dovoljan uslov za ravnotezu ravnog sistema pfoizvoljnih siJa

jeste da je izbir momenata svih sila za tri nekolineame tacke jednak nuli.
1.23. ! Usvojimo u redukeionoj tacki 0 triedar Oxy takav da je Ox-osa
paraleIna slranici AB, a Oy-osa stranici BC pravougaonika, onda su projekcije redukci'one rezultante na koordinatne ose:

pa je F,=5kg .

F, = 500 kg;

L Mo= iJII = 600- 100= 500 kgcm.

.

=24-24=0;

Y,=4-1=3kg;

Y, = - 400 kg;

pa je polozaj napadne linije redukcione rezultante u cetvrtom kvadrantu

F,=O;

~
. ' =7-3=4 kg-,

Y, = 5 . 4/5 - 5 . 4/5= O.

tga,= -4/3; sina r = -4/5; eosa,=3/5,

projekeijama i momentnom pravilu biee:

2: Mo= 2: ~XI Y i - YiX;) =L Xi YI-Ly/X/= (4- 3 + 15 + 8)- (12-6 + 8 + 10) =

L Mo=2: ~Xi-2)

X r = 10- 53/5-4-53/5 =.0;

ap T' =(2 tjl em) 4,47 em 1,8 em = 16,09 tern.

2(X;=4+3-2-5=0;

L MA = L

Kako je sad a F, = 0, sistem sila svodi se na spreg momenta

Sila F, i spreg momenta iJII mogu se, dalje, sloziti u jednu silu
F,'=F,=500kg paralelno pomerenu u tacku N za krak r=iJIlIF,=500/500=
= I cm. Ova tacka je u treeem kvadrantu triedra Oxy.
1.27. Uzmimo tri nekolinearne momentne tacke A (Nt), B (4 em; 4 em)
i C (N) , onda je po Riterovoj (Ritter) metodi mo~ent rezultante jednak zbiru mo~
menata komponenata. Pretpostavicemo da su smerovi komponenata usmereru
u deo prvog kvadranta triedra N j xy. Prema tome bice:
3) za tacku A:
b) za tacku B:
c) za tacku C:

-1O4=F2 6+(F3 Ji3j2). 8;

0=F2 2-(F,/2) 4 +(F3 VIj2)' 4;
10- 4 =

Fl . 8 Vlj2 - F2 . 2.

137

l36
Sislem jednacina Sa tfi nepoznate Fi je oblika

= -

"

5 (3 + V3")

V2f3 =

11,14 kg;

F3= - 10 (3 + V3)/3

F2 = 20 VI/3

11,53 kg;

-15,80kg.

(Culmann) me/adi. Sila F sece

pravae (I) u tacki B, a druga
dva pravea seku se u tacki S, pa
je BS Kulmanava prava(K).

(0
4

45

N,

N,

Culmann

SJika 1.27.

=6f1 0, sile ustapovim a su:

Sada cemo silu

F razloziti

8 kg (prilisak).

Do istih rezultata doti cemo i po Riterovoj me/adi. Prtlpostavicemo da

su stapovi optereceni na zatezanje
izabracemo Hi nekolinearne momentne
tacke A, B, C, te ce biti:
______SM A =G6-F,j6=0;

Razlaganje mozemo iZVfsiti i grafil'ki, 'po Kulmanavaj

B

Ol

FI = 10 kg (zatezanje) , F2 = 6 kg (zalezanje) , F3 =

II

pa su nepoznate
FI

Kako .ie sin Ol = 8/10, cos

1:, Mc=G.

-,/-

'ZM B =-G6-F3 12=O;

6-F1 16 :cos 0:= O.

Pretpostavicemo da su stapovi optereceni

jednacine za ravnoteiu daju odnose:

1.30.

na zateZanje; onda
!
1

1:, Y/ =

F - FJ

+ (F3 -

F,) sin

Ol

+0;

na

dYe komponente: F1 i silu dul'

Kulmanove prave, a zatim ovu
silu na jos dYe komponente,
kao sto je pokazano na sliei.

Graficke vfednosti dobro se slazu sa racunskim vrednostima.

1.28. Pri promeni momentne tacke menja se moment sileo Kada se

umesto momentne tacke u koordinatnom pocetku (0) (riedra Oxy uzme tatka
0' (xo; Yo), onda je moment za tu novu momentnu tacku

pa

SU,

zbog

Ol =

45, sile u stapovima:

FI = - 200 kg (pritisak); F2 = 50

Vi kg

(zatezanje); F3 = - 50 )Ii kJ (prifisak).

Po Riterovoj metodi, uzecemo momentne taeke u B, E

i H, te, pod pretpostavkom da
su stapovi optereceni na zatezan je, sJedi
l..MB = -F2-FJ l=0;

LMt.= -F 3 -FJ 2--F,V2= 0;

Iskoristimo ovaj obrazae za
MA, =Mo- (2 Y -2 X)

naznacene momentne

13;

taCke,

pa ce bili

M B =Mo -(4 Y -4X) = 15;

'Mc=Mo-(3 Y-X)=6,

3 Y +Mo- 6,

gde su nepoznate:
X = 4 kg;

Y = 3 kg;

Mo = 11 kgem, pa je F = 5 kg.

Odsecci koje odseca napadna linija sile na koordinatnim osama iznose:

a'= 11/3 em, b= -11/4 em.

1.29. Pretpostavicemo da su stapovi aplereceni ria zatezanje, to jf!st Oil
su strelicc unutrasnjib sila [usmert:ne jeuJla ka drugoj. Onda jednacine za
ravnoteiu sila koje dejstvuju na disk daju:

I
I

Graficka metoda je KlIl-

i F, seku se u tacki I, a sila

4X -4 Y +Mo= 15;

manova. Napadne linije sila F

to jest dobijamo sistem jednaCina:

2 X-2 Y +Mo= 13;

'Z M JJ = -3 F-2FJ +F3 Vi=o.

F) i F, u tacki II, pa je prava

K Kulmanova prava. Silu F

razlozicemo na dye komponente
na dye komponente u pravcima
jest da streliee sila idu po krugu.
1.31.

praveu (K)

Rezultanta ie iednaka algebarskom

i
Kao napadne tacke sila uzmimo tackc N j , onda jc zbir momenatu:

L Mo='ZF1h/=sin OlL F/Xi=(6 2- 33+ 2 4-15)/2= 3 kgcm.

!

139

f
rezultabte paralelna je siJama, pa je a: r = ex = 30. Njeil polo. ti pomocu '";nomentnog pravila:

=;=Frh;'~FrXSinCY.=2x,

.;~

~{;~!if

-:::

Napadna j!inija rezultante se,fe +

1.31-

Ox-OSU

Prethodni uslo v za ravnotefu ispunjen je u dva slueaja:

1) ako je 2G<F, tad a je izrazu zagradi negativan, pa je "(=7t;

pa je x=3/2=I,Scm.

2) ako je 2G>F, tada je iIi 'I'=7t iIi je F=2Gsin('I'/2).

u tacki N (x = 1,5 cm; y = 0).

Komponentne otpore zgloba odredujemo it prve dye jednacine za ravno-+

a) Kako j e t
Fr = 6 -

~;'+ 2 +F4 = 0,

tezu. Kako je trougao ABC jednakokraki, siJa F gradi sa - Ax-osom ugao

<p/2, te ce biti

to je F4 = - 5 kg.

Moi;nent sprega iznosd

I;

<]11 = I; Mo= (l2- 9 + 8- 25)/2 = -7 kgcm.

ZMo= -FAa cos'l'+G (a-I/2) sin '1'=0;

1.33; Tere! F prenosi se pomocu uzeta i kotura i dejstvuje kao sila u

uzetu u t~cki B poluge. Kako je AB= AC, to je ugao a = 45. Otpor zgloba A
je kos, p~ jcdnacine ravnoleZc daju:

FXi=X;I-Fcoso:=O;

I;

Y A =G/2;

X;I=Fcoso:=G;

1.34.: Otpor zgJoba A je kosa sila, a sila u uzetu

ka C, pa lz jednacina za ravnoteZu sledi:

'j

FA = G VS/2 kg.

Fjeusmerena od

Z Xi=XA +Fcos ~= 0;

Z Yj =

YA-G+Fsin~=

Z~\1A =Fh-G!/2cos o:=f1sin 6-(G/cos a)/2;

0;

6=~-o:,

F = (G cos rx)/2 sin (~- a);

X A = -(G cos a'COS ~)/2 sin (~-a),

_?'
Y A =G -Fsin ~ =G {I- [(sin ~. cos a)/2sin ({3 -

am.

Zada(ak se moze reSi!i i pomocu trougla sila.

-+

Napadne

linije sila

-+

FiG seky se u taCki S, pa je napadna jinija otpora zgJoba A prava AS.

I

1.35. jTrazeni ugao 'I' odredicemo najlakse iz momeutne jednacine. Kao

momentnu tacku uzecemo zglob A, pa je
Z MA = -0 1/2, sin 'I'-G/2f sin <p +Fl cos ("(/2) =

1z

!
I
I

te su sila lu uzetu:

I
komponeplni .otpori.

tg<p=

Ie su kOnlPonentni otpori i sila u uzctu:

jednaCine sJedi odnos

cos-.T..(2Gsin ~-F)=O.

o.

sin tp= bfa,

pa je

Yj =YA +Fsino:-G-G/2=0;

ZM;I= -GI/2-G/2!+F{sinrx=0,

FL G V2;

a.

1.36. Pretpostavimo da je AO = a>lj2, onda iz momentne jednacine

za momentnu tacku u 0 sledi

b) F4= -5kg; I;Mo =(l2-9+8-5x4 )/2=0; x.=ll/Scm.

Y i = Y A + Fsin (<p/2)-G -G/2 =

Ij
i

b
.

(a 2 -tr)'l,

FA-a- ,.
= -2G (2 a-I)

. -IFA-rO,

b'
a>,

2 a>!.

Iz droge dYe jednacine za ravnotefu dobijamo komponentne otpore:

Xo=FA;

Yo= G.

1.31. Kako je alb = 2, u istom odnosu stoje i tezine del ova lenjira,
jer su oba dela istog poprecnog preseka. Iz momentne jednacine za zglob A
dobijamo
Z MA

2 G aI2 sin<p+ G (a sin 'I'-b/2 cos '1') =G (4 b sin <p)-

-G(bcos'l')/2=0, to jest tg'l'= 1/8; <p=710'.

1.38. TeZine krakova stoje u odnosu kao i duzine alb = a,s. U ravnoteznom polozaju sistema mora teziste ugaonika da bude na vertikali kroz
prsten A, te sledi
LM A =G a12 cos (CI.-<p) + 2 G[a cos (a-(p)- b/2 cos 'I'J = 0,
pa je, zbog b = 2 a, usloy:
cos (a-<p) =(4cos 'l')/S,

to jest tg'l'=(4-Scoso:)/5sina=V3/S;

tg<p=0,346,

'1'= J9 10'.

1.39. Ugao 'I' odredicemo iz momentne jednacine. Za momentnu tacku

uzecemo srediste karike O. pa je!

Z Mo=G (I cos '1'+ h sin?) + 4Gh sin<p + 2 G h/2' sin <p":"

-2 G (l cos tp- h sin<p) =Gl(8 sin '1'- cos tp) = 0,
Ie je
tg'l'= 1/8, to jest '1'= T 10'.

1.40. Olpori zglobova SU, uopstc, kosi. Zamislicemo da smo rastaviJi

nosac u zglobu C, OJlda se uticaj jednog dela nosaca na drugi javlJa kao
uzajamni pritisak zgloba: Fe l i F~= -Fe t Pretpostavicemo da su za levi

140
141

deo komponentni otpori Xc i Y c (pozitivni), te ce za desui dec biti - X e i - Y

e
(negativni). lednacine za ravnotezu oba deja AC i BC lucnog nosaea daju:
BC)

b) po/uga EH:

siJa FE u poluzi BB' dejstvuje sada kao

EH, pa sledi:

prjtisa~

na polugu

1:Xi=XS-XC=O;

1: Yj = YB - Yc- 12 - 5=0;
1: Mc=XsIO+ YE ]0-12. 5-

-5 10=0.
Komponentni otpori zgJobova iznose:

Za odredivanje otpora .zglobova A i B (osJonaca) mozemo posrnatrati

Iuk kao jednu ce1inu - Gerberov nosac. Tada dobijamo jednaCine:
l: Yj = Y A +YE -1O-I2-5=0;

1.43. Quinrenz-vaga se tako konstruise da polozaj terela n'a platformi

(poluzi DE) De utice Da taeDOs! merenja vage, to jest da rastojanJe(x) terela
G od po luge BD ne u,ice na taenost merenja. Da bismo odredili ;odnose du~
zina p, q, r, a, b, I, uoCimo da se teret (G) nalazi na pJa~formi (poluzi) . DE.
koja je polugom BD vezana za mernu polugu ABC, .a:;;ifsloncem 11 osJanJa se
na poJugu HK. Ova je polugom CH vezana za poJugu ABC, a osloncem K
osJanja se na osnovu SK, za koju je vezan i stub OS. 0 kraj A P?luge AOEC
obden je leg tezine F.

Zamislicemo da smo lltlca]e tereta i tega zamenili silama G fi F, a uticaje poluga siJama FD i FH u polugama odnosno uticaje osJon~ca E i K
silama FE i F x , pa cemo ispitati ravnotezu svake poluge.

l:ME = -- Y A 20+ 5 10+ ]0'13+ 12 5~0;

M~ = X A J 0 - Y A - 10+ 10 3 = O.

a) Poluga (platforma) DE:

PosJednja jednacina predstavlja moment sila levog dela Juka za momentnu

tacku u zglobu C.
Sada cemo izvrsiti razlaganje (dekompoziciju) grede u zglobu C
diti komponentne otpore uzajamnog pritiska Fe:

jer je dodir poluge sa Jezistima E i 1I u tackama. Dakle, dobija,mo olpore

oslonaca: FE =6kg, FH=lOkg.

'ME = -FDa+G(a-x)=O"
I

pa su
FD =G (a-x)/~,

odre-

FF,=G-G(a-x)/a=Gx/a. ;

Rezultati su dobijeni sa pOZltlvmID predznakom,

SIO

znaci da su ~merovi sila

pravilno pretpostavljeni. Sila FD u poluzi BD prenosi se na polugp ABC u B

1.41. Oznacimo sa y' = q specificnu duzinsku teiinu poluge, jedinice.

kg/m (specificno opterecenje po jednom duznom melru poluge - grede), onda
je tezina po luge G = y'/ = qx.

FE,

kao siJa koji je bio

D , jer je poluga' BD izlozena zatezanju. Otpor
usmeren ka poJuzi DE, prenosi se sada na poJugu HK kao pritisak !la meslu E.
b) Poluga HK:

1z momentne jednacine za obrtnu tacku (zglob) 0 dobijamo uslov

l: /110 = Fx -Gx/2- Qr=O;

F = qx/2+ Qr/x= f(x).

pa su
FH=Gxb/al;

FK= Gx/a - Gxb/ai = Gx (1- b)/a/.

UsJov ekstremuma je da je prvi izvod jednak uuli:

df/ dx =q/2-Qr/x2 =O,

to jest x 2 =2 Qr/q,

pa je najmanja sila

c) Poluga AOBC:
Fmin

= 2 VQrqj2 =

jl2 Qrq .

1.42. PoJuge BB' i CD zamenicemo unutrasnjim siJama FE i Fe tako

da su poluge opterecene na zatezanje (to jest da su streJice usmerene ka po~a ABC i EH). Sada cerno postaviti jednaeine za ravnoteZu poluga:
a) poluga ABC:

Sila FH prenosi se na polugu AOBC u C kao sila prenosi se na osnovu 'vage kao pritisak.

::E Yj = -4+Fs+Fe=O; 1:Mc =4.200-FB .50=O,

te su nepoznate sile: Fs=J6kg; Fc=-12kg;

L Yi = -'-F-FD-FH+Fo=O;

pa je potreban teg tdine

F=G [(a-x) q/a + xb (q+ r)/alJjp = Gq/p +

Da velicina tereta F ne zavisi od raslojanja

nul i, te se dobi ja odnos i tezina terela:
q/b=(q+r)/l;

F=Gq/p,

FH, a; sila -

F~

143

142

i,47.

J/l0=0,1.

Kod: decimalne vage je

1.44j Pod pretpostavkom raV(lomernog parnog pritiska sila pritiska iznosi

Fo, vA = p;P n/4 = 1078,5 = 785 kg, gdc jc A povrsina prescka ventiJa. Ova se
sila' preno:si preko poluge DB na polugu OA, pa iz uslova da nelTla obrtanja
poluge ok,o zgloba OA sledi

1.45:

7.

Na mestu dodira zubaca zupcanika dejstvuju uzajamni pritisci

F". lz momentnih jednacina za sredista zupcanika sledi

Ie je potrebna sila

'--

LMo=Fr--Gx=O;

cimo sa

Fn

X=

Fr/G = 7855/50= 78,5 em.

U datom poloiaju trougao DCE je jednakokraki, DC = CEo Ozna-

ugao 1: CED. onda je tga= 10/40= 1,'4, sina=lU/I7, cosa=

4]/J7/17

1.48.

nili silama

ZamisJimo da smo prekinuli uzad koturova i njihov uticaj zame-

j,

onda iz uslova za ravnoteiu svakog' kotura sledi:

kotur 4) F4+F-F3=O;

UsI~d

dejstva sile F na poluzi OA javiee se u zatezi BC sila Fa' koju

eemo odr~d!ti lZ momentne jednacine za zglob 0 poluge AOB:

FB = FI/r.

L Mo=FB' r-F/= 0;

lsta! ovolika sila, sarno suprotnog smera, dejstvuje na [zglobu C, a

I
n]o] odrzavaju ravnotezu sile u polugama EC i DB, koje su jednake i usmerene ka zklobti. 1z uslova ravnoteZc zgloba C sJedi

kOlUr 3) F2 = 2 F3 = 4 F;
kotur 2) FI = 2 F2 = SF.
Kako su uZad drugim krajevima vezana za polugu AB, u tackama vezi. vanja dejstvllju sHe F--; koje su usmerene navise, pa iz uslova za ravnoteZu
poluge AB slede jedl:acine:

L Y;=F, +F2+F3+ F4-G= SF+4F +2 F + F-G=O;

F. dejstvuju

Sile

preko poluga EC i CD na platformu i leiiste D.

Vertikaln~ komponenta sile

(pritiska),: pa je

-ji;

koja dcjstvuje na platfonnu je siJa sabijanja

Fp = FJos (f. = (FB cos a)/2 sin IX = FI/2 r tg IX = 50 100/2 10 (l/4) = 1 000 kg.
~

.
1.46f 'Sila F u uzetu odrzava ravnotdu tereW G na strmo] ravm,
nagibliog pgla IX = 60?_~uslova ravnoteze tereta G na strmoj ravni, uzimajuCi
koordinatni sistcm taka v da je jedna osa paraleina sa ravni, a druga upravna
I
na nju, s1edi
F-Gsina=O;

Fn - G cos a = 0 ;

F=G sin IX.

. Sila - j dejstvuje i na vitao, i 7.bog prethodne pretpostavke ona prolazi hoz pravu AC. Oslonac A jc pokrctan, pa mu je otpor vertikalan, a
otpor oslonca. R.jp. koso 1z jednacina za ravnotezu vitia, za 5istem Axy, gdc
se osa
poklapa sa pravom AB, sledi;

2: M B = FA' 2a-G 1 a-Fh=0;

h=2asina.

lz orih jednacina dobijamo vrednosti:

F= 300). 3 kg;

tg0=

YB /Xp =!'3/3;

R+F4 ' 3 R-Gx= J J po R-Gx=O;

x= II R/1S.

Sila F treba da iznosi G/15, a teret treba da je vezan na razdaljini x od tacke

vdanja 0 prvog uieta.
1.49. Kako je zatezna sila u kaisu sa obe strane kotura zatezaca jed. naka, ove siJc u oba dela kaisa daju rezultujucu sill] X = 2 F sin IX, koja
dejstvuje u tacki 0 3 upravno na krak O2 3 poJuge A0 2 0 3 Jz uslova za
ravnoteiu poluge dobijamo
X(r+ b+ r) =X (b+ d)= 2 F(b

+ d) sin a = G/,

d=D2>

gde je IX. ugao koji gradi pravac kaisa na koturu zatezacu sa vertikalom 0, O 2 ,
Pravac kaisa sece vertikalu 0 1 0 2 U tacki P, pa je PO 3 = y, te iz slicnosti
pravouglih trouglova sledi odnos:
l'/y=R/{a+R+r-y);

y=r(a+R+r)/(R+r);

R=D/2;

r=d/2,

D=D1

Prcmatome je ugao a odreden rcJacijom

sin IX= rfy= (R +r)/{a + R + r)= (D+ d)/(2a +D +d) = 80/160= 1/2,
pa je velicina tereta
G'= [2F(b+ d) sin IX]!/= 2 20400,5/40= 20 kg.

FA = G sin' r;. + G,/2 = 600 kg;

~G, i-Fsino:--FA~150kg;

LMo~F2R+F32

F=G/l5;

XB=Gsin IX cos a= 150(3" kg;

r--FB = I' XB 2 + Ys' = 300 kg;

1.50. Zavrtanj je specijalna strma ravan osnovice 2 R, gde ]c R poluprecnik zavrtnja, visine h jednake hodu lavrtnja, nagibnog ugla IX koji je
odreden sa tg IX. = !l/2 R 11;. Sila ;: koja dejstvuje na rueicu, stvara obrtni mo-

145

144

ment Fl, kciji se Moze' zameniti momentom F'R, gde je F sila koja dejstvuje
na obimu zavrtnja, tangencijalno. Tezina tereta G razlaze se nl1 strmoj ravni
(zavojnici) u dye komponente: horizontalnu, jacine X = G tg Ct., i normalnu
Fn = Gicos (1., koja se ponistava normalnim otporom ravni. Sila jacine X uravIlotez.ava se obimnom silom F', pa je prenosni odnos

Iz druge dye jednacine ravnoteie odredujemo komponentne ptpore zgloba,

uzimajuci triedar Axy u zgJobu. Dakle, bite

Ie su komponentni otpori i pravac napadne linije otpora

te je potrebna sila

1.53.

1.51. Kako Je AB = BO = a, trougao ABO je jednakokIaki, pa Je

1: OAB= -9: AOB='{l' Usvojimo u tacki A pravougli triedar Axy i oznaCimo
sa F silu u uzelu OB usmerenu od B ka 0, onda jednacine za ravnotezu
pl.oce (kvadrata) daju:
L Y;= -G+

Fcos'{l'~

[2

.
- I .
cosa-kSlTICl-,

Oznacimo duzinu AD = u, onda iz trougJa ACD prema; sinusnoj teoremi, sledi

u/sin (900 -~) = 12/sin (900 + ot), te je u = 12 cos ~/cos q..

!z trougla AED sledi po sinusnoj teoremi:

(12 - e): sin (0( + 90 - 6) = e: sin J..,

- -~

to jest

c= 12 sin (~-a)/2 sin cos

,

121e = 1 + {sin (~+ a)/ sin (~- (1.)];

gde su 90 o -'{l+6=45, to jest 6='{l-45, d=aV2.

Iz prve dye jednacine sledi odnos FA/G = tg '{l, pa unosenjem u trecu

iednaCinu dobijamo

V2 cos 614 cos <p =(1 + tg '{l)/4;

XA

Zbog uslova AE= EC = e trougao AEC je jednakokraki, pa je

0;

2: Mo= FA' 2 a cos ip -G d12 cos 6 = 0;

FAIG = tg '{l =

Y = tg ot
_.i

6=900-~, i 1800-y=a+90o+9()o-~, to jest y=~-a.

F = Gh!2 rr I = 500 . 0,5/6,2825 R:; 1,59 kg.

LX;=FA -Fsin '{l=0;

tg ()

X,j=Fcosa;

i=FIG = F' RIGI = tg a' (R/l)=RhI2R rr 1= hl2 rr /,

'

L Y j= YA-G+ Fsin a= Oi,

LXj=XA-Fcos (1.=0;

0(.

Uzajamni pritisak stapova u tacki dodira D je upravan :na stap AB, a

otpor oslonca E upravan je na stap CD. RastavljajuCi grede u tacki D jz jednacina za raVllotezu dobiCemo:

tg'{l= 1/3,
a) greda AB

Ie su
sin<p=tg'{lIVl+tg 2 '{l=

I/VTO=VTO/IO;

cos '{l = 3 V10/10.

LXj=XA-FDcosa= 0;

F~Glcos<p= IOVTO=31,62 kg.

Teiiste C poluprstena nalazi' se na osi. simetrije Os. Kako su
povrsine i teZisla polukrugova
AI=R2rr/2,

A 2=r2 rr/2,

sI=4R/37T:,

s2=4r/3rr,

LXj = Xc+ FDcos a-FECOS~= 0;

L Y,= YC-G2 -FD sin a!+ FE sin [3= 0;

i

L Mc= - FE' e+ FD 12 sin y+ (G 2 12 sin ~)/2 = 0.'

Resavanjem ovih sistema jednacina dobijamo nepoznatci otpore i uza-

jamni pritisak stapova:

koordinata teziSla poluprstena je

A2 s2)/(A, - A 2) = 4 (1

q,3) R/3 (1 - q,2) rr == 14 RI9 rr,

G I II sin 0( cos 0(

60, trougao ABK je jednakostranieni,

GI

/1

sin 2 a

FD = - - - - - - - = - - - - .
212 COS [3
4 Il cos [3 ,

gde je q,=r/R= 1/2.

Zbog toga sto je AK = AB i a
pa je ugao 6 = a/2 = 30.

b) greda CD

1.52.

S, -

LMA =(G I I I sinO()/2-:-FD u=0;

Prema tome su

OS= sc= (AI

:E Y/= YA-G I +FD siuot= 0;

FE=

G,1Isin2asin(~-(1.)

4 c cos [3

GZi2sin[3.

+,
2c

Teret F prenosi se preko kotura (K) i dejstvuje u tacki B poluprstena,

pa iz momentne jednacine za zglob A dobijamo

L MA = G (R cos O(-S' cos 6) -F 2 R sin 0(= 0;

s=sc;

k=s/R,

te je vel icina Iereta

F = G (cos a - keos 6) / 2 sin (1. = G {3 (9 rr - 14 V3) 154 rr .

Za date podatke brojlle vredllosti

$U:

FD =5j!3kg; FF=!3Sj!3/2kg;
Xc=(135

{3- 30)/4 kg;

X A =7,5 kg;

Y A =~0-5 V3/2kg,

(l0 V3 - 85)! 4 kg_

i

10 Zbirka zadataka jz mehaoike j

146

147
Uvedimo oznaku DB= c, onda iz trougla ABD, prema sinusnoj

1.54.

za ravnoteru po!ukugle

teoremi, sled!
c:sine<:=l:sin
SiJa

E~

~,

to jest

c = I sin afsin

u vertikalnom praveu i prativ obrtanja dobijamo

b Vi=FE-G -FA sin (2 ~-a)-FD cos (~-a) = 0,

~.

L Mo=G' esin a-FD R cos ~=O,

uletu je horizontalna zatezna sila; otpori poda su vertikalni i

I'

usmereni nav,ise u tackama/oslanjanja; .uzajamni pritisak stapova Fn u tacki

B upravan j9 na stap
Zamislimo da smo rastavili grede. onda jednacine
za ravnotd:u; daju: .

pa su otpor

FE

i ugao 0(:

cD.

a) Slap AB

cos (2~-a) fsina = G/2G 1 =

/.

cos (~- a) /4 R sin oc.

Jasno da je otpor FE uravnotezen sa zbirom tezina grede i polulopte, je, se

uzajamni pritisci polukugle i stapa u AiD uzajamno ponistavaju.
lz poslednje reiacije sledi veza izmedu uglova:
cos (~- a) / sin a = cos ~ etg a + sin ~ = 2GR/G J I.

b) slap CD I

1.56.

L XifoXc-F +Fnsin ~=O;

L

~c= Fn (2/-e)-F 2lsin ~-Fn' 2/cos ~+G2'/cos~ ~ O.

'E Mc= -FA lcos a +Fs lcos a+ GI2 //3 cos a = 0,

1z ova :dva sistema. jednaCina odredujemo:

G) cos af2 cos (~- a:);
FA=G1-;-F"cosp;

pa su jednacine

F = G1 eos a sin ~/2 cos (~- a);

te su olpori

FD=G,/2-Ftg~+Fn(2-k)/2cos~;

Xc=O;

k=efl;

Yc= Gz-FD+Fncos~.

Za date brojne vrednosti je cos (~-a) =cos (60

0
-

45) =

V2 (l + V3)f4 =

=0,966; k=,v2/V3, pa su:

=

Posmatracemo nosac kao celinu. lednacine za ravnoleiu daju

L Y i = Yc+ F D-G 2 -Fncos ~= 0;

50 (3 - J) = 36,50 kg;

Rastavimo grede u zglobu C i posmatrajmo ravnoldu nogara AC. usvojicemo komponenine otpore zgloba pozitivnim Xci Y c i pretpostavicem6 da
je zatega opterecena na zatezanje silom F, onda jednacine ravnotde daju

F=25 (3-1%=31.75 kg;

.'

FA = 125- 50 V3 = 38,50kg;

1.55.

F D = 75+ 25 V3 + 500 (3- 3)f2 = 88,43 kg.

Stap AB oslanja se u tackama AiD na polukuglu, pa je otpor

FA upravan na tangencijalnu ravan polukugle, to jest on proJazi kroz srediste

polukugJe; a otpor ED upravan je na stap AB. Gtpor poda FE upravan je

na pod i Pf@l az i kroz srediste 0 polukugle.
UsvojiIho Dekartov pravoug1i sistem Axy takav da se + Ax~osa poklapa

1.

sa stapom AB. Trougao AOD je jednakokraki, pa otpor

gradi sa Ax-osom
ugao ~. Kako stap AB gradi sa horizontalom ugao ~-a, onda i tdina G1
gradi sa - Ay-osom takav ugao. 1z uslova ravnoieze stapa dobijamo
L Xi= FA cos ~- G1sin (~-IX) = 0;
L Yi=fA sin ~+FD-GJ cos (~-a)=O;
L MA =FD 2Rcos ~-Gl112 cos (~-a)= 0;

LMC= -FA /cos e<:+ F2Ij3 sina+ G112cos a+ Gf2 lf3 cos a =0,

Ie su
Y c =G/6=2kg;

1.57. Trougao AOB je jednakokraki, pa je 2 ecos a = I, te je odnos

e/l=k= (3/3.
Posmatracemo ceo sistem, te i7. momf!ntne jeonai"inf.'
u 0 sledi
L Mo= F:[ecos (a + rp)-1/3
pa je odnos teZina:

FA =G1 sin (~-o:)/cos~; ,

Fn'~

cos

GJ cos (2

l~!:....=~.
G
2

~-a)fcos~;

(2~-a)/eos (~-a)=1/4

F= G etga= G (V3 - 1)/(3+ 1)= G (2 ~ (3) =3,24 kg.

R.

Otpor FA gradi sa horizontalom ugao 2 ~ - a, a otpor PD sa vertikalom

ugao ~ - cz Ovi se Oljlori javljaju na polukugJu kao pritisci, pa iz jednacina

COS

7<1

mllmfmtnu ta('ku

<p]-G [1/2. cos <p- c cos (a+ rp)] = 0,

cos<p-2kcos(a+rp)
3kcos(a+<p)-cosrp

3-)13

(3

2(V3-1)

jer je cos 15=cos(45-300)=J!2(V3+ 1)/4.

Resenje je realna ako je 1>0, to jest aka je cosrp>2kcos(a+<p).
Taj uslov je ispunjen, jer je 2 (1/3 + I) /4> 2
V2/6

IV'

149

148
U tacki A usvojicemo koordinatni sistem Axy sa horizontalnom Ax-osom,
onda jednacille za ravnotezu daju:

gde

SlJ

nepoznate

X A = -7

V) kg;

YA

35 kg;

Xs= 7 V)kg;
Y c = - 17 kg,

Xc= 13V3kg;
L Yi=FA sin(ct.+<p)+FBsin(<x-<p)~F-G=O;
L MA = - FI/3

iCOS

Ys= I kg;

Nosac mozemo posmalrati kao iuk na tri zgloba, pa postaviti tri jednaCineza ravnoteiu i cetvrtu - da je napadni moment grede AC ,u zglobu C
jednak nulL DakJe, bilo bi:

cp-G ,//2, cos<p + Fs '/sin <X = O.

Ako iz druge i treee jednaCine, s obzirom Ila prVll, izracunamo silu FB

i uporedimo vrednosti, biee:

Fs= (t+ I) (2, V3 G!3=(2t + 3) (2

(YJ + I) G/l2,

L M A = XB h - 3 G ' I sin a - G' 1/2 . sin <X = 0;

te dobijamo trazeni odnos

t=F/G=(3-V3)/2(V3-I)=V3/2, to jest
Sile u uiadima imose:

. FA ""'-=42 kg.

1.58. Trougao ABC je jednakokraki, jef je AC = BC = CD = /,

h=AB=2/cos<x=IV). Tetina stapa BD je 2G i dejstvuje u tdistu C.
diska G razlo~icemo na dye kbmponente- pritiske na stapove AC i
dodirnim tackama Dj Kako je D J C = D z C, pritisci su jednaki i

'
J

Kada se izracunaju nepoznate - komponentni otpori zglobova A \ B, razdvan'em greda u zglobu C odrediee se i lizajamni pritisak tpga zgloba,
f
'
primer, za gredu AC dobice se jednaCine 1) i 2).
~

F=V3G/2=3!/3kg.

Fs=V2vi(V)+2)G/6=1!2'V3(V3+2)R<9'10kg~

M~= -XA oleos a- Y A /sinO'.+G,lj2, sin a+ Flf3= 0,:

pa je' ~
Tdinu
BD u
iznose

2Fn sina=G, pa je F n =F=G/2sin<x=Gkg.

a Rastavimo grede u zglobu C, uzajamni pritisak zamenimo siJama Xc i
Yc na gredi AC i siJama - Xci - Y c na gredi (stapu) BD i posravimo jednacine za ravnotdu za svaku grcdu posebno, pa ce biti:'

.,.

1.59" Zboguslova AB=,AE trougao ~AE je je~nakokraki, pa su uglovi

na osnOVlCI BE Jednakl, Ako IZ B povueemo hOfllontalu, onda ~ lako
zakljucuje da je ugao.q: ABE= f3 = 2 a, Zbog toga je osnovnica BE= U=
=2Icos2<x, a zbog ED=c=21j3 bice BC=21-u-c=41/3-2Ilos2<x,

Uzajamni pritisak greda na mestu B upravan je na greduCD. Rastavimo grede nll lome mestu i postavimo sesl jednacina za ravnotez~, pa te bili:
greda AB

2)

:s Yj = Y A + Fs cos 0'. - G i

0;

greda BD

greda AC'
I) L:Xi=XA+Xc-Fcosa=O;

4) L:Xi=Xs-Xc+Feosa=O;

2) LY,=YA+YC-G-Fsin<x=O;

5) LY1 = YB- Yc-2 G-Fsina=O;

4) LXj=XE-X- Fssin <x=0;

3) L:Mc= -XA,/cosa-YA,/sin<x+
+ G ,1/2, sin a+ FI/3= 0;

6) LMc=XB,/eosa-YB,lsina-F113 = O.

6) L M= -G(2 J-c)cos <x- 3 G (I-c) cos O'.-Fs'u+X csin:X = 0,

Za date brojne vrednosti bice sistem jednacina:

greda CD
5) L Y/= Y-Fseos a-3 6-G=0;
!
i

gde je X sila u uzetu,

Nepoznate su:

1) XA+Xc=60

2) Y A +Y c =18;

3) X A V3+ Y A = 14;

4) XJj-Xc = - 61/ );

5) Y B - Yc= 30;

6)

XB V)-Ys =8,

G cos <X
Fs=-----;
2 cos 2 <X

lz (l) i (4) eliminisaeemo silu Xc' a iz (2) i (5) silu Y c , pa dobijamo

Slstem jednacina:

X= 5Gctga;

X=G(S etg 0'.

Za date podatkc G = 20 kg,

17. prve jednaCine je Xn = - X A' a iz druge Ys = 48 - YA , pa unosenjem

u ostale dye jednaCine dobicemo sistemod dye jednacine sa dYe nepoznate:

Fs= 10 0kg;

0'. =

++

0:);

30" bite vrednosti:

X A =-5V3kg;
X E = 105

tg2

V3 kg;

YA;" 5 kg;
YE"~ 95 kg,

X=

151

150
lz momen!ne jednacine za obrtnu tacku 0

1,60.
I

sistema sledi

,~-

te su
YD~96kg.

Fe=99 kg;

12: Mo= G1 C, cos cp-G 2 C cos [1800~ (0: +cpl] ~ 0,

pa je odnos tdina

1.62. Ovde je hipotenuza AC = e = 5 a/4, pa su cos a = 4/5, Sill a = 3/5.

Kako je e+ <p + rr/2 - a = rr, to je e= (rr/2) - (<p- a).

Uzajamni, pritisak kugli na mestu dodira D pada u pravac centralne

razelaljineC, Cj2' Razdvojimo kugie u tacki D j posmatrajmo ravnotezu svake
kugle posebnoj Kako je trougao OC, C2 jednakokraki, uglovi na osnOVICl
C, C z jednaki [su i iZllose (3 = 900 - a/2. Kao uslove za ravnotezu uzecemo
rnornen(ne uslqve, pa ce biti:

Jz irougJa ACK, prema sinusnoj teoremi, sledi:

I
I

kugla I

e/sinrp=h/sinO,

to jest

c/sin<p=h/cos(rp-a),

pa je
cos (<p-a) /sin rp= ctgrp' (4/5) + 3/5 = h/e = Ii:;
ctg<p= (5 k- 3)/4; tg<p = 4/(5 k- 3);

Sill

tgrp

'I' = - - - - = ...- . - - - - - - - .
(I +tg 2 'f')1/2 (2Sk2-30k+2S)1/2

Jz momentne jednaCine za (erne A trougla bice

to jest
F hsinrp-G 2a/3 = 0;

F=2Ga/3 h sin '1'= 8 G/lS k sincp

iIi

kugla 2
L Me I =;FB (R, + R:z)sin ~-G2 (RI + R z ) cos (rp-~) =0;
I

b)' Za G1 =24kg,

0:=30,

<p=75 bice (3=750 ,

Uslov ekstrernurna daje

cos 75"=slu ISo =V'2 (V3-l)/4;sin 750=cos 150 =V'2(V3+ 1)/4,

I

pa je
pa je

h = 5 c/3 = 25 a/ 12 = 125 em ;

F min =F=8G/15= 16kg.

Otpor zgloba A odredicemo iz ostalih jednaCina za ravnoteZu:

1.61. Oyde je 1=6rn, to jest AB=9m; AE=7rn; EB=2m; EC=2m;

1DH=3/2=1,5rn, EH=19/2m.
_.

Uzajamni pritisak greda na mestu E upravan je na gredu AB. On gradi

sa vertikalom ugao a = 60, a na gredu ECDH dejstvuje kao sila nacine ravnoteie za obe grede daju:

FE>

Y A +Fcos rp- G =0,

pa su
X A =Fsinq>= 2 Ga/3 h= 24 Gj75 = 48/5 = 9,6 kg;

Jed-

Y A =G -Fcosrp= 30- 16 4/5 = 86/5 = 17,2 kg,

I,

jer je sinrp=2Ga/3F71=60.60/48 125=3/5, to jestcosq>=4/5.

a) greda AB

1.63. Kako je BO=bc=(f2/16+ 3 P/144)1/2 =1

sin (3 = 1/2, cos (3 = V3/2, to jest ~ ~ 30.

V3/6,

to je sin

<):

OBD=

te su,

FE~ 27 G/28 = 54 kg;

b) greda ECDH,
XD

i- FE sin a = 0;

:E MD = Fe' I-FE cos a 4//3 -2.5 G //2 +G/2 1/4 = 0,

Iz jednacina ravnoteze kugle dobijamo

Fscos ~ - 3 G sin a = 0 ;

Fn-3Gcoslt -F,sin~=O,

pa su sila u uzetu i otpor grcde (stapa) AB:

F, = 3 G sin a/cos ~ ~ 3 G = 120 kg;

Fry = 3 G (cos Ct. +

sin~) =

3 G = J 20 kg

153

152
~

.~

SiJa - Fn dejstvuje na stap AB kao pritisak, a sila - Fs je sili~ zatege

BO. Usvojimo u tacki A sistem Axy takav da se +Ax-osa poklapa sa stapoin
AB, pa cemo dobiti
L X j = XA-G sin a.-Fscos

b) greda AB

pa su

f:l= 0;

Fs =(9-2j!3)G/6;

L Yj = YA - G cos a + l~ - Fn + Fs sin /3 = 0 ;
LMA = FC'I/4~G .1/2.I/2-Fn 31/4 +Fssin /31= O.

c)greda CD

L Xj=XD + Fcos y=O;

Odavde sIedi

L MD = Fs' 3//4 +G 1/2-F-1/4 sin y= 0,

FC =4G=160kg;

1.64. Oznacimo sa Fs silu u uzetu CO i sa F. otpor stapa BC, onda

iz jednacina za ravnoteZu kugle i stapova sledi:
a) za kuglu
F, cos /3-G/4 sin a =0;

F.- E's sin /3- G/4 cos a = 0;

b) slap BC

X B - FD sin a + Fn sin a- Fs cos (a'-

/3) = 0;

Ys+ FD cos a- Fn cos a -4 G/3 - Fs sin (a-f:l) = 0;

SMs= -4G/3 21/3 cos

G(-

pa su
F=(l3-2 V3) G;

YD=-(12-2 )I3)G/3.

1.66. Kako je AK = AB= 1 i a = 60", trougao ABK je jednako~tranicni,

te je duzina BK=s=1 i auiina CK=L-s=L-l. Oznacimo ugao.q: 0tCK=cp,
onda iz trougla ACK sledi, prema sinusnoj teoremi:
,
(L - s)/sin a = h/sin <:p, to jest. (L -l)/sin a = l/sin <p; :sin <p = 1 sin ix/(L -I).

Oznacimo sa S= Sc = ~ silu u uzetu (ona je jedina posto je !uze provuceno kroz kotur K) i postavimo momentne jednacine za tri nekolinearne
tacke, A, K, B, pa cerna dobiti

F,.. (41/3-R ctgf:l) +

2: MA = S 1/2 sin<:p+SI cos (a/2) -G 1/2 sin a = 0;

+ FD . 1+ Fs . 4//3 . sin f:l = 0 ;

2: MK=XA /-GI/2 sinO(= 0;

c) konzola AD
,.

2: MS=XA lcos 0(- Y A lsin a+G//2 sin a-So 1/2sin<p= 0.;

Nepoznate bice:

1z ovih jednacina, s obzirom na ranije dobijene rezultate u jednacini

(a), b;ce

FD = (88- 9 V3) G/I 44 "" 24, 14 kg;

YA
sin q.> + V3 = k

L-/= /sin G(;

1.65. Uzajamni pritisak kug\e i grede AB upravan je na gredu AB i

prolazi kroz srediste kugle. Uzajamni pritisak greda AB i CD upravan je na

L = I + I sin a = I (I

<p = rt/2;

sin<p=l;

+ 113/2) = (2 + V3) 1/2 =

u zatezi MN i posmal-

1.67. Ovde je trougao ABC pravougli, pa je s = I V3, sin a = COSi~ = Y3J2,

cos IX = sin f:l = 1/2. Trazeni ugao odredicemo, iz skuplle momentne )ednaCine
za zgJob C, pa je

1: Mc= G .1/2 cos (0( -q.-2 G [lj/3 cos (~+<p)-lcos <:pj- 2 G I V3 cos (f:l + cp) = 0 ,

a) kugla

pa

V3/2 ;

= 2+ V3 = 3,73m= 373 cm.

<JTI A =128 + 48 = 176 kgni

F silu

(5 + V3) G/8",,33,65 kt
r

GjS=k;

Xs =XA = FD j/3/2"" 20,88 kg;

gredu CD. OznaCimo sa S silu u uzetu, a sa

rajm6 ravnoteie kugle i greda:

Fn sin G( +Scos f:l-G= 0;

te je

(3 -)13) VZ G/2R3 18 kg;

odnosno

cos (a-<p) = 8 V3 cos (f:l + <:p) - 4cos <p;

Sli

Fn = G sin f:lJcos

(/3 - a) =

S = G cos a/cos (f:l-a) = (V) - 1) G= 7,3 kg;

9 V3 si~';", 15 cos <p

,
.-~

tg <p= 5 V3/9;

154

155

Rasta~'imo grede u zglobu A i stavimo da su komponentni otpori X 4

i Y,4 za gredu AB i - X A i - YA za gredu AC,.a silu u uzctu oznaCimo sa Fu;
ona dejstvtijc na B i na C, pa je sila zatezanja. Jcdnacine zit ravnotezu daju:
I
I

a) greda AS

1.. 70.

Oznacimo sa h=l+.-R, onda je bsincp=2R sin~. OznaCimo sa

Fn

silu u koncu j sa
uzajamni pritisak prve (odnosno druge) kugle
onda iz jednacina za ravnoleiu kugli sledi:

S sincp-Fn sin ty =0;

S cos cp - G - F" cos ty = 0;

1: M A = Fu' 1- 2 G ' I cos rp - 2 G ,21 cos rp = 0;

b) Ireca kug/a

2 Fn cos ty - G3 = O.

b) greda At
-

X~

+ Xc + F. cos (~+ rp) = 0;

2: Ate =

Rako je sin<p=(2R/b)sin ty, bice

X A I sin (a -q: + YA ,I cos (a- rp) + G, 1/2, cos (a -rp) = 0,

Odavde nal,azimo nejJoznate

Fn =G)2 cos ty;

Kada se kugle dodiruju, tada je trougao C 1 C 2 C] jednakostranicni, pa
je ugao tjI = <Pm;n = 30. Tada iz prethodne relacije za tg.p = 1/3!3 dobijamo

F. = 3 Gi cos 'P/sin ~ = 18 G 3/52 ;

G3max = 6 G tgcp/(V3 - 3 tg<p).

Xc = 0; Yc '= 5 G (sto se lako uocava i jz skupne jednacine za ravnotem u

vertikalnom pravcu).
Oznacimo ugao <J: BAP = 2 a i sa s = AC, onda je AD =.U = S cos a.

1.68.

treee,

a) prva kugia

1: Xi = X: A -F. cos (~+ 'p) = 0;

2: Xi =

Iz usJova ravnotei(j kugle i stapa AB, gde smo slavili da je siJa u uietu S,
a otpori s\f!pa pod a na mestima dodira D P (zbog simetrije) jednaki, sledi:
a) za kuglu

B) STATIKA U PROSTORU
1.71.

Projekcije rezultanfe na ose triedra Oxyz iznose:

X,= I +3 +0+2= 6kg;

S=2Fnsina;

Y,= 6+2- 3 + 3= 8 kg;

Z,=7-2+9+ 10= 24 kg,

pa je intenzitct rezu1tante:

b) za slap 'AB

2:Xi =

Scosa-Fnsin2a=0;
Kosinusi smera rezultante jesu:
cos a, = 6/26 = 3/ I 3;

te su

Fn = G / cos 2 aj2 s cos a;

cos y, = 24/26 = 12/13,

pa su uglovi koje gradi napadna Jinija rezultante sa osama triedra Oxyz:

"2
I cos2a
Y,4=G[I--,---(1-'Hll1 a)].
2 s cos a

1.69. Oznacimo duiinu OC = b = s + R

momentne jednacine za tacku vesanja 0 sledi

sa rp traieni ugao, onda iz

a, = 770 50';

1.72.

X, = 2: Xi = 6 - 3 + 2 - 1 - 2 - 2 = 0;

2: Mo=G b sin cp-G 1/2 sin I}= O.

Oznaoimo sa D tacku dod ira kugJe i stapa, onda je trougao OCD pravougJi, pa"sledi odnos bsin(rp+I})=R. Unoseci ovu relaciju u prethodni
odnos, bicei
sin<p=sintjl;

sin ('P+ tjI) = 1/3.

ovih transcendentnih jednacina dobija se

sin 2<p= 1/3;

<p=tY=945'.

~,=

720 5';

Ovde su projekcije rezultante na ose tricdra Oxyz:

(s+ R)sinrp=(isinl})/2;

cos ~,= 8/26= 4/13;

S =GI sin IX cos 2 a/scos a;

Yr = 1: Yi =

- 2

+5-

3 +2 + I - 3 = 0 ;

Z, = 2: Zi = 7 -: I + 2- 3 + 4 - 9 = 0,
pa je sistem sucelnih prostornih sila zaista u ravnotezi.
1.73.

Ovde su projekcije rezultante na ose triedra Oxyz:

X,=5+5+0= 10kg;

Y,=0+6+6=12kg;

Z,= 30+0 + 30 = 60 kg,

pa je intenzitet rezultante:

F/ =

100 + 144 + 3 600 = 3 844 ;

Fr~

62 kg.

156
Kosillusi smera su 10/62, 12/62 i 60/62, pa rezultanta ima napadnu
liniju koja se pokla'pa sa dijagonalom paralelepipeda, usmerenu od 0 ka
drugom - suprotnom - temenu.
1.74.

1.76.

Rastojanje dveju tacaka,

T;

T"

kao i kosinusi smera te

cos tx = (Xl

Moment sile F za momentnu tacku 0 iznosi:

-7

-- -

TTlZ

--

i j k
-+
--+.-+
2 2 3 =3 i -6j+2k,
2 3 6

x Y z
XYZ

Mo =[r, F]=

Prema tome, duzine stapova i kosinusi smerova bite:

1,=J3dm;
cos(X,=O;'

pa su projekcije vektora momenta na koordinatne ose i velicina momenta:

cos y, = 12/13;
12 = 13 dm;

cos (X2 = 4/13;

M = 7 kgcm.

M2=9+36+4=49;

eos(3,= -5/13;

M z =2kgem;

M y = -6kgem;

a. m ,

Velicina opterecenja je F = 40 (16 + 9 + 144)1/2 = 520 kg.

cos Y2 ~ 12/13 ;

cos (32 = 3Jl3;

13 = i3dm;

Vektor momenta (no sac momenta) gradi sa koordinatnim osama uglove

(3m i Ym' Ciji su kosinusi (kosinusi smera):
cos (3m = - 6/7;

cos a.m = 3/7;

COS

Pretpostavimo da su sile u stapovima usmerene ka cvoru P, onda su

jednaeine za ravnotefu sistema sucelnih sila u cvoru:

Ym= 2/7.

Kako je vektor poloiaja napadne taeke u odnosu na oba pocetka paralelnih triedara dat izrazom
za novu momentnu tacku:

M~=[I,

-- ii=

F]=[r-ro,

7=;: + 7, to je moment sile

X-Xo

Y-Yo

Z-2 0

M~ = 144 + 16+ 36= 196;

=12i+4j-6k;
1.75.

ON = 50' +"(j'j.j iIi

-~-

i j k
o3 2
2 3 6

Mo' = 14 kgcm.

odnosno

Eliminisanjem sile F3 iz (I) i (3) a zatim iz (2) i (3), dobijamo dYe

jednacine sa dYe nepoznate, pa su nepoznate sile u stapovima:
F, = 390 kg;

Projekcije rezultante na ose triedra Oxyz jesu:

Z,=12kg,

Y,= 3 kg;

X,=6-3+2-1 +2-2=4kg;

pajeF,=13kg.

Kosinusi smera i uglovi napadne linije jesu:

cos "',

=4/13;
tx, =

cosy,= 12/13;

cos(3,=3/13;

1.77. Slicno prethodnom zadatku, duiine slapova bice: AJ' = 200 em =

= 20 dm, BP= 250 em = 25 dm, CP= 520cm = 52 dm, pa su jednaCine za ravnoteiu evora P; .
I) I: Xi= 12 ,/25 -12 F3/52 = 0;

Y,= 21 0 35'.

720 5'; _ (3, = 77 0 50';

i j

----??

-..

--?

--

--

--+

--

I: M 0' = I: [ r, F;] = [r, I: F;] = [r, F, 1=

2 3

4 =24i-sT-6k;
4 3 12

cos txm= 12/13;

cos (3m= - 4/13;

12 FJ20 + 15 F2 /25 +48 F3/ 52 = 0;

Ove jednacine dalje postaju:

5 F,

cos Ym= - 3/13.

+ 8 F2 = 3625,

pa su sile u stapoyima
F1 = 525 kg;

pa su:

I: Mo= Mo= 26 kgm;

2) I: Y j =

3) L: Zi= 16 F,/20 + 16F2 /25 + 16 F3/52 - 5S0 = O.

Za . sistem sucelnih prostornih sila vazi Varignonova teorema (momentno

pravilo) u vektorskom obliku, jer je

--

F 2 =-195kg;

0:

F 2 =1.25kg;

F 3 =260kg.

1.78. Trougao BAO je prayougli, pa je 2/ cos a = I, to jest cps a. = 1/2

60. Trougao CBD je jednakostranicni. Pretpostavimo da 3D sile u
I

159

158

uzadima zatezne, a sila u stapu pritisna (usmerena ka zglobu), onda su jednaeine za ravnotezu zgloba (B); .

2:Xi~ -{Fl:+F,)cos~+Fcos~=O;
!

2:Yi=(-Fl+Fz)sin~=O;

Zbog simetrije, sile u stapovima su jednake, F;=F,usmerene su ka

vrhu V, Ie iz uslova za ravnotezil vrha sledi

2:Z;= 3 Fsin o:-G=O;: F=G/3 sino:=G!V6= G Je 6/6= 6 V6 kg.

-

~~0:/2;

!7

Sila -F dejstvuje na pod i fnjena komponenta vclicine F sin 0: = G/3 = 12 kg

ponistava se otporom poda FA' evor A napada i sila F' = F cos 0: =G cos a./3.

pa su

F= G!cos0:= 100kg.

F, = F, = F/2 = 50 kg ;

Rezultati su dobijenisa pozitivnim predznakom, sto znaei da su smeroy! sila pravilno pretpostavljeni.
1.79. ; Najpre moramo odrediti polozaj evora P (x, y, z) il odnosu na
triedar Oxyr sa poCetkom. u horizontalniei (plafonu) i + Oz-osom usmerenom
navise. Posto su poznate duzine uzadi (merene u dm), bice;
Ap2 =(x- 5)2 + (y-O)2 + (z- 0)'= 7 2 = 49; Bp2=(X- 0)2 + (y-5)2 + (z- Of=49;
Cpz = (x-l5)2+ (y_7)Z

+ (z- 0)2 = 14 2 = 196.

Oduzijnanjem druge jednacine od prve i od treee dobijaju se jednacine:

-'-x + y=O;:

. sin 0: = G 1/2/6. Ona sc uravno!cz.ava sa silama S u koneima koji se sticu u

evoru A, pa je uslov za ravnotezu u praveu ACoO:
F'-2Scos300=0,
1.81.

Projekcije glavnog vektora na osc triedra Oxyz iznose

Xr=2:X;=0+4+0=4kg; Y,=L:Y;=4+8=12kg; Z,=6kg. pajeF,=14kg.

Napadna linija glavnog vektora (rezuJtante) gradi uglove sa koordinatmm osama:
cos iXr = 2/7 ;

Fi

2: Xi= 2 F,n - 3 F z/7 + 12 F J /14= 0;

2: Yi = - 3 FI J7 +2 F,f7 + 4 F}/14

00

0;

2 F, - :3 F2 + 6 F J =

0; - 3 FI + 2 F2 + 2 F} = 0;

6 FI + 6 F2 + 3 F3 = 7 G.

Sile u uzadima iznose:

F, = 42 G/R5 = 42/5 = 8,4 kg;

~,=

6/7;

cos 1 r= 3/7,

3055';

1,= 6435' .

F3 seku Ox-osu, a siJa ~ jc paralelna sa tom osom, pa je

gJavnl moment za tu osu jedriak nuli, 2:Mx='fllx=O. Posto siJc P2 i.F} seku
Oy-osu, a sila

P,

je paralelna sa tom os,?m, glavni moment za tu osu tako-

de je jednak nuli, 2: My = lJIl y

za tu OSU:

O. SiJa

sece Oz-osu. pa je glavni moment

L:Mz='illz=L: (x, Yi -- YrXj) - 2 4 -2.4~ O.

L: L; = 6 1-,/7 + 6 F2 J7 + 6 FJ/ 14 - G = 0,
odnosno

~,=

0:,= 7325';

Sile PI

Oznac:imo sa
sile u uzadima sa pretpostavljenim smerovima od evora
P ka tackaina vesanja. Usled toga moramo promeniti i predznak kosinusima
smerova, pa ce jednaeine ravnotez.e evora p biti:

eos

to jest

15 x+2y= 51, pa Sil X=y= 3dm =30cm i z= 6dm= - 6 dm,

jer se prva ~ vrednost mora odbaeiti posto evor mora biti ispod plafona.

S=GV6/18=2!l6kg.

te je sila

Posto je glavni moment 7.a tacku 0 jednak nuli, '1IIo = 0, sistem sila svodi
se na gJavni vektor (rezultantu) koja prolazi kroz redukcionu tacku O.
1.82.

Ovde je glavni vektbr

X r =3kg; Y,=2kg; Zr=6kg; Fr=7kg; cos 0:,= 3/7;

cosf3,"'~2J7;

coslr=6/7

Glavni moment bice

1JIl,.=2: (yjZ;-ZrYi)= 12kgcm; lJIl y =2: (ZiX;-X;Z;) = 3 kgcm;
1.80. Osnova tetraedra je jednakostranicni trougao ABC, straniee a,
vi sine h = a V3/2. Vis ina tetraedra prodire osnovu u tezislu Co' pa je ACo =
= 2 hf3 = a 1i3/3, teO je visina H = [a 2 _
-(2h/3)2JI12=aJ/6/3. Ivica AV tetraedra
gradi sa osnovom ugao 0:, Ie je cos 0: =
= 2 hl3 a = V3/3, sin a. = ]16/3.

<JI1,=2:(x; Yi-yiXi) = 4 kgcm,

pa je

lJIl o = 13 kgcm,

te su kosinusi smera:
cos O:m =12/1 3; . cos f3m = 3/13; cos 1m = 4j13.
Sistem sila svodi se u redukcionoj tacki na glavni vektor
ment, to jest na torzer. U gao izmedu ova dva vektora je
cos e= (F" lJIlo)/F,' iJl/ o = (312 -!- 23 + 64)/7
pa jc ugao

e=

4635'.

13~"

66/91

glavni mo-

"~0,725,

160

161
~~

,;l
j
Kako se spregovi m o g u , p a r a l e l n o i pomerati po

1.83. Kao i u zadatku 1.80, zakljufujemo da je visina osnove tetraedra

h=a ~f312, pa je AO=21z/3=aV3/3 i OA'=1z/3=a(3/6. Visina tetraedra je
H=OD=aV6/3, te je nagibni ugao ivice tetraedra prema njegovoj osnovi
cosa.=AOla=!/3/3; sin!.i.==H/a= V6j3.

;,

;lIl;'i'),

U tdistu osnove ABC tetraedra uzeeemo pocetak triedra Oxyz tako da

se osa Ox poklapa sa visinom OA osnove. a osa Oz sa visinom H tetraedra;
onda su projekcije glavnog vektora j glavni vektor:
Y,= -Fz ; Z,=F, V6/3,

te je moment rczultujuccg sprega W, = QIlo = 31 kgm.

!
:
Nosac ;ovog sprega
i

(vektor W o ) ima kosinuse smera u odnosu na ose triedra Oxyi:

pa je F,=VF/+F/

is

cosC<m=30/31;

Sila F, sece Ox- i Ozosu, sila

sece Ox-osu, a paralelna je Oy-osi,
te su glavni momenti za koordinatne ose:

'l1t = 0;

~y = -F, 21z/3 sin IX = -F, a V2J3;

pa jc glavni moment ~o= :

cos a, =

~,= Fz 'A'O=!z a jl3;6,

Y,= -8 kg;

z,=2V6kg;

cos ~r= - 8110;

~z=16 V)"kgcm;

cos(3m'~ -V6 0/!O;

Fr= 10kg;

,]TI y =

cos I, = 2 V6/l0;

pa je Wo=7kgm i cosam=-3j7, cos(3m=-2/7, cos,m=6/7.

Posto je cos 8 = cos a, cos am + cos~, cos (3m + cos I, cos I;" =

V15/ I 00 =

= 2/7 -3/7 + 6/7 -2/7 + 3/76/7=(-6-12+ Ill)/49=iO,

0,92952, to jest

o je 0 = n/2, pa su glavni vcktor i glavni moment upravni vektori.

Racun najlakse sprovodimo tabelarno:

____
I_~F;
I
I

_I_~N;
Xi

f kgm;
I

81/ jOkgcm;

QIl o =

L M y = I: (z; X;-X;Zi) = cos a I: F/z j - cos YI: Fixj = -

QII, = l: M z = I: (x; Y;- y;Xj) = cos ~ I: Fix;-cos C< I: FiYi = 6 kgm,

cos,m=2VI0/10,

cos 8 = cos a, cos am + cos (3, cos ~m + cos I, cos 1m = 24

8=2135'.

cije sile F; na koordinatne ose X,=F;cosc<, Yi=Ficos(3, Zi=FiPOSI' glavni

momenti su:

pa je ugao lorzera

1.84.

i
I

~x= I: Mx=I:(y;Z;-z; Yi)=cosy I:FjYi-COS~LFjz;= - ~ kgm;

2 V3/10;

COSam=O;

cos 1m = 6/31.

1.86. Iz poznate re1acije cos C< + cos ~ + cos I = I sledi da ic cos 1=3/7.
Glavni vektor ima intenzitet F, = I: F; = 7 kg, i on gradi sa fcoordinatnim
osama triedra Oxyz iSle ugJove kao i svaka sila posebno. Kak~ su projek-

V8 F/+ 3 FF

~y= -24 V2kgcm;

Wx=O;

cos (3m= 5/3];

2

Za date podalke su:

X,= -2 V3kg;

........

Wz=q

W x =6+12+0+12=30kgm;
~

X r = -~V3/3;

.'

prostoru, dovescemo ih u tacku 0 i irn;ace;mc!j!",sisltem' sue' nih)vektora 'ill,.

RezultujuCi spreg jednak je vektorskom
pa
projekcije (koordinate):
~i

Yj

I
2
3
4
1.:

Zi

Yj

ii-II

!-,-~_-'~._I
Zi

Yi Z;-z; Y; \

4
3
-2
4-3',
-3
2
4
12-4
-2
I
3
-6-3
I -6
-5
0-0
0 1-0---0-- 0

Zj

Xi-Xi Z;

4 +2
-6-8
-6-6
0+5
-15

l:i Yf-Yi Xi
I 3+ 8

4+9
2-4
-6+0

1-'16--

Redukcijom sila na pocetak 0 triedra Oxyz dobijamo:

X,=F;

.,

Kako je skalarni proizvod gJavnog vektora i glavnog momenta Jednak nuli,

I
to je ugao = 7t/2" jer je

t
~

pa je glavni moment Wo=1/15 2 + 162 =V481"",,21,93kgcm.

Posto je glavni vektor jednak nuli, sistem sila' zaista svodi se na spreg,
momenta sprega 21,93 kgcm. Nosal: sprega je u ravni Oyz, te spreg dejstvuje kroz ravan koja prolazi kroz Ox-osu, a upravna je na nosacu sprega
(vektoru \]](0).
-7

1.85. Koordinate vektora W 4 u odnosu na liiedar

\]]c 4x = \]]{. cos a. = 12 kgm; 'ill. y = 6 kgm; QIl4, = 4 kgm.

1.87.

Oxyz

iznose

,f

!
I
I;
;

1.88. Posto su projekcije glavnog vektora X, = 0; Y, = 0; Z, =12 + 1- 3 = 0,

to je F, = 0. Ovo je sistem sila paraleIan Oz-osi. Zbog toga je
= 0, ali su

'!fl.

'21?x=I:Zi Yj=4tm;

'illy=-I:Zixi=-6tm, pa je ~0=2j/j3tm.

Sistem paraielnih sila svodi se na spreg, momenta 2 VIT tIT). Vektor sprega je u ravni - yOx, spreg dejstvuje u ravni koja prolazi ktoz OZ-05U i
upravna je na nosai' sprega.
f I Zbjrka zadataka iz rnehanike J

162

163
pvde je gIavni vektor X, =' 0; Y, = 3 t; Z, = 4 t, F, = 5 t,

1.89.
moment

glavni

1.92.

9~0=r~, F:l+r;::, F,1+@=11jO I3 ~~I+II~

~ ~1+4r=
0
0 0 4
=12i+~r+6k; 'IDx=12tm; 9TIy =4tm; 9TI,=6tm; 9TIo =I4tm.

Ovde su duzine zatega

AB2= IJ' = (3oy + (-20)' + (60)' = 4 900;

11=70cm;

CD2= 1/ =

12=70cm.

(-

30)'+ (-60)2+ (20)2 =4 900;

Oznacimo sa FI sile uzategama usmerene od A ka E, odnosno od C

ka D. Otpor zgloba 0 ima sve tri komponente, pa su jednacine:

Projekija gIavnog momenta na pravac glavnog vektora iznosi

-~

9n c = Wlocos 6 = (P" 9n a )IF, = (120 + 34. + 4 6)15 = 36/5 1m.

,
Qvde su projckcije gJavnog vekto~a X, = 2 t ; Y, = 6 t; Z, = 3 t.
pa je F,=7~, te su cos IX, = 2/7; cos~,=6/7; cosy,=3/7.
1.90.

Kako su momenti pojcdinih sila

moment je

Projeksije glavnog momenta su

IJTI0 =

l]](x=-62+6=-6tm;lJ1(y=-34-6=-18tm; WI,=-24-1=-9tm,
pa je 'IDa = I tm, Ic su cos IXm = - 2/7; cos ~m = - 6/7; cos Ym = - 3/7.

e= 2/7 -

PA2

Uzeccmo mere u dm, pa su duzine uzadi:

J 1,2 =

25;

/2= 5 dm =50cm;

(5 - 2)2 + (9 - 3)2 + (2- 0)2 = 49;

i} = 7 dm = 70 em.

Oznacimo sa IF, sile u uzadima sa smerovima od P ka tackama vesanja A, B,

e, onda jednq.cine za ravnotcZll sila u cvoru P daju:

b X j = -2F,/7 +4 F,/5 + 3 F}/7 = 0;

b Yj =

-.

Iz poslednje jednacine je F} = 3 F 2 , pa je F2 = 7 G/6. Prema tome, sile u za

tegama i komponentni otpori zgloba 0 bice:
F1 =420kg;
Xo= -120kg;

pa

- 10 Fi + 28 F2 + 15 F3 = 0;

Zo= -280kg.

usmerene Sl] navise, pa je L Z, =

postavicemo iz 1Islova da su monuli, te su
-F\R sin 60 +F] Rsin 300 = 0,

S1l

Fl =(3-V3)Gj6= 6,35 kg;

3 Fl/7 -3 F2 /5 + 6FP=0;

odnosno

F,=140kg;

Yo=240kg;

1.93. Sile II 1Izadima '511 vertikalne i

= FI + F2 + FJ - G = O. Druge dye jcdnaCine
menti siJa za ose OA (1) i OB (2) jednaki
L MI =f'lR sin 60o -F R=0;
LM =

F2 = (3-J!3)G/3= 12,70kg;

F 3 =(V3-l)G/2= 10,95= I I kg.

b Zi = 6 F,/7 + 2 F J /7 - G = 0,

1.94. Usvojimo 11 lezlstu A triedar A:\yz. Sferno Jdiste inia sva tri
komponentna otpora, a ciJindricno sarno dva, jeT je Y B = O.
Jednacine za ravnOle'lu su:

- 5 FI - 7 F2 + 10 F3 = 0 ;

6 F, + 2 F J = 7 G ,
pa su sile

II

ufudima:

F I =77G/78=77kg; F 2 =5G/78=5kg;
Slika 1.91.

O.

LMz= -60FJ/7 + 180F,/7 =0.

I, = 7 dm = 70cm;

(0- 2)2 + (0- 3)2+(6- 0)' = 49;

1']32='// = (6-2)2 + (0- 3)2 + (0-0)2 =

PC' = 1/ =

80 G

b Mx= 120FJ/7+ 120F1 /7 -80G=0; L M y = 0;

2/7 + 6/7 - 6/7 + 3{7 - 3/7 = (- 4 - 36 - 9)/49 = - I,

Oba vektora su koJinearna, glavni vektor F, je u prvom, a glavni moment u

sedmom okta,nlu triedra Oxyz.

1.91.

~7 1110
tI+ F217....:h3 -~b6 ~2 1- T
3 - 26

Sledece tri jednacine za ravnotdu jesu:

Ugao tbrzera je
cos

pocetak 0 triedra [rj, F j J, glavni

7..a

bMz = -XB (2a+ 3 b) +F(a+2b)-Fa= 0,

pa S1I komponentni otpori lezista:

F3=7G/l3=42kg.

-XA ~XB= 2Fb/(2a+ 3 b);

J]0

165

164

1.95. Nepoznatu lezinu tereta F odredujemo iz uslova da nema obrtanja oko ose Ax, te je

gde je
k= VI +2.p-21j.1.1
,~"

Koordinate tezista trougla ABD jesu:

F=G/2= 5 kg,
posto je

(I.

= 30,

~=

Xc=

60, pa je trougao KAD jednakostranicni.

(XA

11\>

+ Xs + xD)/3= Vi (1 + tjJ)ay6;

Yc=xc;

"",

Zc= (ZA +ZB +zn)/3 =v{~~/3.

Ostale jednacine za ravnotelU daju komponentne olpore:

!Ill;

L Y{= Y A + Ys-Fcos 30=0;

Kako su otpori na mestima dodira upravni na' ravni,

teze daju:

Ie su

,
"EMz=Fn XD-FS' YBi=o,
1.96.

Kako je trougao KAC pravougli, KC je dijagonala paralelepipeda,

pa je KC= 3 a/2 = 180 cm, Ie je sin ex = 2/3 i cos a. = VS!3.

na horizontalnicu je sila F' =Fcos (I. =FV"S/3. 'Nju cerro
komponente veliCina: X = - F' sin i3 i Y = - F' cos (3, gde je
su sin f3 = 2 VSj5 i cos f3 = V5/5. Prema tome, pro jekcije sile
Oxyz iznose X= -2FI3, Y= -F13 i Z=2FI3.

pa su
F=V2(2tj;-1)Gj2k;

Projekcija sile F
razloziti na dYe
tg f3 = alb = 2, ":pa
F na ose triedra

Iednacine ravnoteie daju:

Ovde su projekcije glavnog momenta sistema

1.98.

Ilix = 80 kgcm;

lliy =240kgcm;

spregov~:

Iliz =60kgcm.:

lednacine za ravnotezu daju:

2:X;=Xo=O;
L Mx= 80",,0;

LYj = Yo+ YA=O;

2:Z;=ZO+ZA=O;

2: My = -ZAa+240= 0;

L M z = Y A a+ 60=0.

Kocka nije uravnotezena jer ostaje spreg Ilix . Da bi se i ovaj spreg

uravnotezio, telina kocke mora biti
G=16kg.

2: M,,= 80= G'aI2,

Tada su otpori

pa su

G=4Fj3=12kg;

X A =6kg;
Xs= YB=O;

1.97.

Y A =3kg;

Xo=O;

Yo=-YA ;

ZB= 12kg.

Kako je XA=YA' to je (1.=45, pa su koordinatetacke A:

Y A =-6kg;

20= -8 kg.

1.99. Du.zine stapova su 11 = 13= I. = a, '2'= I. = Is = a V212. ~retpostavi

da su sile u svima stapovima usmerene lea ploci, onda j1dnacine za
ravnotezu daju:

CellO

Da odredimo poiozaje temena BiD, uocimo da je OD' = OB' i AD =

=AB=a; onda je prava D'B'upravna na simetralu OA, pa je zbog toga
D'O' = O'B'; OD' = OB', te je i AD' =AB'. Kako ove duzi predstavljaju projekcije duzi AD i AB na ravan Oxy meke D i B moraju imati jednake apJikate, to jest mora biti ZD = ZB' Kako su te tacke u ravnima xOY i Oyz, a
osim toga je X D = YB' bite

LX/=F+F.V2/2=0;

2: Y;=F-(F2 +Fs) V2j2=0;

2: 2; = -G + F, +FJ +F6+ (F, +F4 +Fs) V2j2 = 0;

~Mx= -Ga12 +F).a+F. Vi/2 a=O;

+ (F2 + F.) V2/2 a=O;

2:My = -Ga/2 + (F, + F3 ) a+

~ M, = Fer-(Fi + F.) V2/2. a=

Rdavanjem ovog sistema jednacina dobite se;

FJ = 3 G12;
F6 =3G/2.

166

167
!

Sile ,U stapovima 0), (4) i (5) suprotnog su smera od pretpostavljenog,

10 jest stapovi su optereceni na zatezanje, jer se pretpostavljalo da su optereceni na pritisak.

pa su:
F, =GVZ=24Vzkg;

, F4=GI3=8 kg;

1.10". Posto je ploca horizontalna, trougao A'D'B' u ravni Oxy je

jedriakostranicni, a takvj su i trouglovj OA'D', A'A"B' i D'B'Bu. Zbog toga
su koordinate temena ploce:'
a);

B(aV312;

3a12;

a);

D(O;

a;

F)=GV2;2= 12V2kg;
F6= -GV212= -' 120 kg.

F,= -G/6= -4kg;

Duzine svih stapova su iste, 1/ = f2 + a2 = 25a 2/9, Ii = 5 a/3, pa

je cosoc=afl;=3/5, cos~=I/I;=4f5, cosy;=O. Pretpostavicemo da sve sile u
stapovima Fo,=F; dejstvuju ka plocici, onda jednacine za ravnotezu daju:
1.101.

I
A (d:11J12; .aI2;

F2= -GI6= -4kg;

a)

pa su koqrdinate tetista ploee:

~C=(~A+Xll+XD)/3,=,aV313;

Yc=(fYi)/3=a;

zc=a.

F[, i= 1,;;;.. , 6 siJe u s!apovima i pretpostavimo da

2;My = -Fa+(F,-F2 )acosa.=0;

su

sproves ti tabelarno.
Iz ovih jednaeina sledi: F3 = F4, F2 =
F

F, aJ!3/2

aV3/2
F, aJ!3/2

F,

aV372
aV3/2

3 a/2
a/2
a/2
.30/2
a
3al2
i 3 al2

Ga

-0

F, V6/4

a
a -F,V6/4 F, V2;4
a'
a
a I F. V6'i4

-V3Ga{2

F,

I F, Vi/2

I
-F~2I4 F.~2
F

F,al2 . -V3F,aI2
V2F,a12 -V6F,012
F,a
3F,a12 -V3F,aI2
V2F,a

-V6F.a/2

"Z Z;= (Sl + S2)hll, + (S3 + S4) + (Ss+ S6)h/ls-G -2 = 0;

'L Mx = (S, + S2)' (a + b) hill + (S) + S4) a+G (a + b)/2 = 0;
'L M y = (SI-S2) he/II- (S3--S,) e-Fl h-F2 e=O;

2) 'L y,=V2(F, +F) -F6)/4-G=0;

3) 'LZi= ~2(Fl + F) +F6 )/2+F2 +F4 +F5 -G=0;

"Z M.= -(S, -S2) (a + b) ell, = O.

4) 'L Mx=f2 + VIF)

13=1.=h=2a;

lednacine za ravnotezu, stavljajuci da su sile Fo; = S,' bice:

Jeddcine za ravnotezu daju sistem jednaCina:

1) 'LX;=F,-FJ +F6=0;

F6, pa je F, + F, = 0, te su siJe:,

1.102. Duzine stapova iznose: 1,=lz=(c 2 +h2)!I2=aVs;

Is = 16 = (e 2 + a 2 + h2 )112 = a V6; d= hl4 = a12.

F,V2i2

, V2i4

Za date odnose duzina biee siJe u stapovima:

+ 2F4 + 3 Fs+2 ViF6 =0;

I-

S} "ZMy = j-3 F2 -3 V2F)-3F5 + 2G=0;

1.103. Tereti se preko uzadi prenose i dejstvuju u tacki 0 ploce. 1z

uslova projekcije sila na pravac OB i sume momenata za tll osu bice:

lz ovih jednaeina sledi:

1) F2 +F) cos ~+ Fl cos (3600 -a.) = 3 +2 cos ~ + 4 cos a.= 0;

I
I

b) iz (6)
I

c) iz (l)

F6= -GV212;
F)=F, +F.=GV2/2; pa je F3= -F6'

Zbog jovih relacija je

I

d) iz (3)
!

e) iz

~4)

f) iz b~
!

F2+F.+F5':"0;

2) F3 R sin (I800-~)-F,

R~in

(180-a.) =R(2sin ~+ 4sina.)=0.

Kako je sin~=-2sina. i 3+2cos~=-4cosa.=-4VI-(sin2p)/4=

-2V4-sin2~, stepenovanjem dobijamo
9+12cos~+4cos2~=16-4sin2~,

to jest

12cos~=3,

pa je cos~= 1/4, odnosno ~=75030'.

F2 +2F4 +3P,=0;

DaJje je sina=-0,5

3F2 +3F5 =-G,

Treci ugao je

sin~=-0,484,

y=360o-a.-~=

pa je a=15103'.

l2327',

168

169

1.104. Kod pravilllog tetraedra j~ H = a V6/3;

sill IX = 16/3: Projekcije glavilog vekrora "su: .
.
:L: Xi = - Fcos IX + Fcos

IX'

h = a V3/2, cos IX = V3/~

:L: Y j = F- F cos IX cos 30 = F/2,

cos 60 = - FV3/6;

- - -....

"'-~

......'" __

...,..r"-~

L My

= (-Fh sin 1X)/3 = -Fa Vi/6;

te je g'avni moment

Mo

___ c-=----="-_

Glavni momenti za koordinatne ose jesu:

o = Fa VIT/6 = 120

40
-2F/5

30V3

30
-3 F/IO

V3i -32V3

V3F/2

Dakle, sila u uzetu i komponentni otpori oslonaca bice:

-Fsin 1X2 h/3 +Fsin IX h/3 =

:L: M, =

-~F

!'VI:cp !f3kg.

1:L: Zj = 2 F sin .::.:.?Ff6/3'Jpa je F,=

:L: M . = Fsin IX a/2= Fa 16/6;

,i

jer je

F= 5 V3G/36 = 5 V3kg;

Fhf3 = -Fa V3/6,

Y A = 3 V3{2kg;

X A =2FJ5 =2 V3kg;

ZA=33j2kg;

VIT kgcm.

ZB= 12kg.
Ii

Ugao izmeau ova dva vektora je

l.I07.

Ovde su OB=d=100cm,
cos ~ = 4/5, sin'{ = 4/5 j coS'{ = 3/5.

pa su

O'K=100cm,

;sin~=3/5,

lednacine za ravnoteiu siJa daju:

= -

V66/11 =

"-0,739;

i1

:L: X;= F3 V2/2 3/5 +XA = 0;

I.IOS. Zbog b=40cm i BE=30cm, bice DE=50em,pa je

cos a = 4/5 i sin a = 3/5. lz uslova da nema obrtanja oko Ayose sledi

:L: Y;= -Fj +F2 3/5 +F3

:L: Zi= -G -G/2+F2 4/5+ F3 ,

:L: Mx= G, 40-F2 ,4/560=0;

:L:My = Gbl2 -Fb sin a = 0; to jest F=G/2 sin a= 5 G/6= 10 kg.

fil2 +ZA =

V2/2' 4/51+ Y A =

0;

0;

:L: M y = -G 30+ ZA' 60 = 0;

OstaJe jednacine za ravnoteiu daju:

pa

511

XA

ZA~G/2

-6kg;

15 kg;

tjt~"

F2 = 5 Gj6=25 kg; 1f;jF3 = 10 jl2kg.

pa su

..I~

....~,

I.IOS. Radi Jakseg racuna uzimamo;m(!re u declmetpma. i Oznacimo

iM;
"'''''''''''1
sile u stapovima sa F .=5., onda cemo racun sprovcst! 'tab
o.!

"' .

1.106. Duzina DK iznosi

DK2= [2 = (0-40)2 + (0- 30? + (80 V3 - 30 V3f= 10 (l6 + 9 + 75);

2

1= 100 em,

jer su koordinate tacke D (40 em; 30 em; 30 V3 em), pa su kosinusi smera

sile F u uzetu:
cos~= -3/10;

cOSa= -2/5;

cosy=V3/2.

Jednacine ravnotcie daju:

I: Xj=X A -2 FI5

0;

L Y;= Y A + Y B -3 F/IO=O;

:L:Zj=ZA +ZB-G+ V3F/2= 0;

L.M,,= -G1O+24V:fF=O;

LMy = -80ZB +40G-32V3F=0;

LMz = Y B ,80=0.

-,_'-:Z-

IFlr~~~-;

Y;

Zj

Yj

i~

Z;-z; Y1 I

Z;

,l[ .

Xj-Xj

1------~I------------~------7--2-G~~j-~~1
G

F,

F,

S,

2 0

S,

-2

'/

-G

i
G/3

S;

o -2

-3S,/5

S,

-3 S.l5

S,

0 0

S.

4G

-2 GI3

S,/(17

S,

2S,

S,

--2 S,

4S,/5

-8'S,/5

4S,/5

8 S.l5

S,/5
6 S,/5

4S,!Vl7

-S,/(17 4 SoIV17

-24s,/V17

._

1-24 S,/V17

s,/l/17
s,IVTI

17 t

170
Sile u stapovima iznose:

Sabirarjem dobijamo:

.z:; Zj= s! + S, + 4 (S3 + S.)/5 +

.z:; Y j =SS-S6 + G VT7f3 = 0;

F 3 =-100kg:

+ 4 (Ss +s6)(VT7 -5 G(3 =0;

i

Fs = 525/6 kg;

/_

2::'M.=si ~S2-4 (S3-S.)/5 =0;

.z:; My = -24 (Ss+ S6)/t 17 + 6 G = 0;

S,)/5 + (Ss - S6)/VT7 =

0,

r = ct,

S, = 7 VT7 G/24 = 28

-4 VT7 kg;
ABeD jesu:

.z:;Zi =F) + F3 +F2 ' 8/10 + (F. + F6 ) 8/l0+ Fs -G = 0;

z=O.

.z:; Mx= -(Ft +F2' 8/10) a/2+F) a/2+F. 8(IO'a/2=0;

Koorqinate karakteristicnih tacaka vezivanja stapova jesu:

i 6dm;
i

K(5dm;

0);

K'(-5dm;

6dm;

D'(-6dm;

0;

1.11 O. Ovde su vis ina trougJa h = a V3/2, cos C( = 6/10, sill C( = S/I 0,
te iz jednacinaza ravnoteZu sistema sila dobijamo:

VI,? kg.

r=(a+2b)h/(a+b)' =240 180/3 180';"'80cm=8dm;

x=O;

F6 =125/6kg.

S)= -40GI48= -80kg;

=96kg;

F,= 100 kg;

0);

A'(6dm;

0;

-8dm);

pa

SIl

duzj~e

-8dm),

Odavde izracunavamo sile u stapovima i one iznose:

A'K=D'K'=VlOT""IOdm; PA":=IOdm.

--+

--+

Kosinysi smera sila F) i F. jesu:

F6 ='F.=29 kg.

-1/10; 6/1iO; 8/10;1/10; 6/10; 8/10; osim toga su cos~=4/5; sin~=3/5.

Moro~nti

sila

1) i 14

za poeetak 0 triedra Oxyz bite:

~

i j k
5 6 0 =F)(4S T-401+36 k)/IO;
-1 6 8

MF
o4=F4(48

fl-40

T-36

1.111. Kako je h = 40 cm, bl2 = 30 erri, to je [) = 12 = 50 cm. Zbog toga

sto je H=60cm, a=80cm bice 14=15= 100em, te je eosa.=h/I,=a/l.=
~

=4/5=8/10, sillC(=3/5=6/1O~ Oznacimo sa Fui=Fj sile u stapovima koje

smatramo da su usmerene ka ploci, onda jednacine za ravnoteZU daju:

k)/lO.

lednaCine za ravnotezu sila jesu:

I

.z:; Xi=GI3~F3/10+ NIO-Fs' 3/5 +6' 3(5 = 0;

i

i.z:; Zj=Fj +F2+ 8 (F)+F.)/10+ 4(Fs+ F6)/5-G-G=0;

21 Mx= -

8 G -IS G+18 (F3+ F.)/IO + 18 (F5+F6)- 4/5 =0;

.z:; M y = (F,-El) ' 6-:- 40 (F) -F4 )(10 = 0;

6(Fs-F6);;~;:

F)-F.

F.= 25 kg;
F 3 +F,=0;

+8(F5+ F6)=1200;
F) + F4 + 3 (Fs + F6 ) = 325 ;
i

.z:; M z =(F2 -F,) 4/530 I- (F. -Fs) - 4/530= 0,

pa su sile u stapovima:

.z:; M z =36 (F) -F,)/IO+ (F5 -F6)' 3/5 - IS = 0,

odnosno

.z:; My = (F. + Fs)' 3(5 SO-G 40-G SO=O;

3 (F) - F,) I- 2 (F) - F4 )

(F) - F.) + 3 (Fs -F,) = 0_

0;

1.112. Specifiena tezina materijaJa (ceJika) je Ym = 7,85 kgfdm3, pa je

tdina vratila:

G =Ym' J2 1t/4-1 = 7,850,523,]420/4= 3] kg.

172

173
Za izabrani triedar Axyz jednacine za ravnoteiu daju;

2. Mx= -

YB' h+)13 F, b/4-F, b/8-)I3Gb/4= 0:

2. My=XB h+ F2 b/4-J/3 F,b/8 + GbJ4 =0;

2. M z =

VI F2 b/4 +FI b="~-

.
, i

pa su k~~ponentni otpori oslonaca i sila F,:'

2. M y = 20XB - 48 G- 30Gcos \1.= 0;

2. M, = 5 F- (2 G....., G) . 2-(5 G cosa)j

y .. =

X A =(24-)13) G/48 = 139,20kg;

=

ZA = (6-)13) G/6= 213,50 kg;

0,

pa su
F=(4 + 5 V3) G/lO= 1,265 G = 39,3 kg;

YB~ (7 - 8 V3") GfJ 6= -1118,25kg;

XB = -(24 + 5)13) G/48 = -204 kg;

F, = 41/3 F,/3

1. II 4.
1.113.

(J VI - 5) G/16= 165,~5, kg;

V3"G/3 = 173 kg.

Kako su koordinate tacaKa:

Koordinate tacaka P i K iznose:

A (a; 0; 0),

P(O; 0; a

C (a/2; a/4; a V3J4) ,

rasto janja su:

pa je rastojanje

Ap2= (- a)2 + 0 + (a

113)2= 4 a2 ;'

Cp2=( -a/2)2+ (-a/4)2+ (31I3a/4)2;

Ie su kosinusi smera sile F2 :

COS (32

Stoga su Dekartove koordinate sile

is. u

CP=aVZ;

pa su kosinusi smerova pravih AP i CP:

-113/4;

COS "', =

-1/2;

COS

(31 = 0;

COS

y, =

J/3/2;

odnosu na triedar Axyz:

COS (32= -

X2 = 3 F,/4;

AP= 2 a;

Y 2 = -)/.3F2/4;

Sila ~ paralelna je ravni Axy, te su njene Dekartove koordinate:

Vl/8;

COSY2=

3 116/8:

U delu uzeta AP dejs\vuje sila ~, a u delu CP sila F,.: Ali kako je

me provuceno kroz prsten (P) obe sile su jednakih velicina,i F, =F2 =F.
Stoga jednacine za ravnotdu postaju:
2. Xj =XB -F/2-FVl/4 = 0;

Tezina vrata G dejstvuje u teiistu C, Cije

xc=bj4;

Zc

S1l

koordinate:

l:Z;=ZA +ZB+)13 Fj2+

= h/2 = bj4.

Stoga tacka H-napadna tacka sile F,-ima koordinate:

lednacine za ravnoteZll prostornog sistema sila daju:

2. Zj = Z A

G + F2/2 = 0;

F. za

tacku B (0):

k
0

~F,

F(f/2

posto su momenti sila

~F,B =
M

I
I

..,..
J

a
-F/2

..,..
Fa

Ms =32

- j
I

k:

VI

-2V2 -(2 3116

I

175
tacaka K (0; 0; 2 a) i D (0; a V3/2; a/2),

1.117.

Koordinate tacke D jesu (RV3/4; -R/2; 3R/4), pa je

DK2 = f2 = (- R V3/4) 2 + (R/2)2+ (R

CK=I=2a,

3 R/4)2 = (8 - 3)/3) R2/2"" 1,41 R2;

te je du.zina I=DK~I,2 R. Stoga su

koordinate sile

-+

pa su koordin,3te sile F:

F (X=-3F/4,8;

X A + xB -V3 F/4,8 =0;

Koordindte leZista C ploce

3

Yc ~ t.Iy;)/3 = a V3/6;

+x z+k J )/3=0/3;

Y = 2 F/4,8;

Z = 3,92 F/4,8)~

Jednacine ravnotde su sledece:

Z =3 F/4.

X=F/2; .

xc=(Xt

VI -

Zc = (Zl

+ Zz + zJ)/3 = a/6.

ZA + ZB~G + 3,92 F/4,8

Y A = -2F/4,8;

ZA R ~ZB R - 26,92 FRj4 4,8 = 0;

0;

G 2 Rj3 7C- 6,92 FR V3 /44,8 = 0;

(XA-X B) R= 0,

te su:

VeliCina sile -; u koncu smanjila se za oko 33%, pa se time menjaju

komponentni otpo~i oslonaca.

jeT

je moment sile

F za

+-7

lvi A

Fa

=-

1.118. Oznacimo sa G t tdinu vratila, a sa G2 teiinu kaisnika, onda ce

jednacine ravnoteie sistema sila koje dejstvuju na vratilo da budu:

tacku A (pocetak 0):

V3/2

-V3

Fa

-+

-+

.........

Prema t!Jme su:

X A =-GI6=-2kg;

X)=O;

YB =V3G/12=3kg;

1.116.

:E My=Fr-G J R= 0;
te dobijamo

F=G/3=4kg;
!

:E Zj=ZA + ZB-F-Gt-G2= 0;

1/2 =402V3+j-kV3).
3

Y,4=O;

ZA=G/3=4kg;

ZB=5G/12=5kg.

Koordinate tacaka su:

}.
K(O; 0; R I 3cm),

1.119. 1z jednaCina za ravnotezu sila

:EXj=XA+XB+F=O;

;D(R/2; 0; RI3/2);

h
C(2R/3n:; 0; 213R/3n:),

:E Y;= YA=O;

:E MX=ZB' I-G (a+b) =0;

:E Z;=ZA +ZB-G=O;

:E My = -FR+Gr=O;

pa su Dekartove koordinate siJe F:

xt

1; M z = -%Bl-F(l-c)=O,

dobijamo:
-F/2;' -1:0;

JeclrmCin,e za

ravnote~u

:E X;= X A + XiJ-F/2=0;

Z=V3F/2; jer je KD=I=R.

F=Gr/R;

daju:

XB

:E Zi=ZA +Z8+ 1/3 F/2-G= 0;

=-F(l-c)/l;

1.120. Ovde su 1=120cm,

pa su jcdnacine za ravnoteZu:
1; X;=XA

Iz ovih jednaCina sledi:

+ XB+F=O;

ZB = G (a+ b)/J.

a=50cm,

c=40cm,

R=25cm,

r=5cm,

177

176

Komponentni otpori oslonaca i sila iznose:

Ie dobijamo

F= 5(V3 -1)G/4= 91 kg;

X B =-40kg;

Z.B=175kg,

YB = -169 kg;

1.121, Teiina vratiJa iznosi

Zs=65,2l'kg.

Kako su koordinate tacaka D (R; 0; 0), K (0; 0;

1.123.
lina je:

1R/3),

du-

DK = 1= [( - R)2 + 0 + (4 Rj3)2)1/2 "'" ~::flf'S;

Jednacine za ravnoteZu daju:

LXi =XA +XS +(F,+F/)-(Fz+F;)j2=0;

LY,= Y'4=0;

pa sn koordinate tereta: F(X =

za ravnote2'u sledi:

3 Fj5;

Y = 0; Z = 4 F/5). Sada i'z: jednacina

L Zj= ZA +ZB-GO - G,-GZ-(F, + Fz') V3j2 = 0;

L Mx=Zs'lO-G o ' 5-G" 3 -G z ' 8-(F2 +Fz'), lf3/2, 8=0;

ZMy = -4FR/5+ Gxc=0;

L My=(F)-F)') R,-(F2- F;), R 2= 0;

L M,= -XB,IO-(F) +F)')' 3+ (F2 + F2')/2 , 8=0,

->

pa su sila F i komponentni olpori:

pa su

,
Zs=703 kg,
1.122, Kako su koordinate tacaka

K(a;

0;

a);

D(O;

gde je Xc koordinata tezisla srafirane povrsine. Ova povrsina je rahka povr

sina polukruga (1) i kruznog odsecka (2), sredisnjeg ugJa 2 IX = 90 0 , to jest
oc = 45 0 odnosno IX ~ 7r/4. Prema tome, po zakonu leiista bite
'
,i

ay3j2; aI2),onda je DK=I=aY2,

Xl =

4 R/311:;

A z = RZ IX- (R2 sin 2 a)/2 = R2 (1t~ 2)/4;.'

te su koordinate sila:
F(X=(2Fj2;

y= -V6FI4;

Z= Jf2 FI4),

X2

-R+ 4 R sin J a./3 (2oc-sin 2 a,);

te su
F",(X",= --3GI2;

Yw -Glf3/2 ;

Z.,= -G),

pa jcdnllcinc ruvnotczc duju:

Brojne vrednosti terela

Fi

komponentnih

F = 0,70 G = 7 kg;
L Zi= ZA

+ ZjJ + FJf2/4-2 G =0;

Z M,= -GaV}/4-3Galf3/8+FaV6/8+Fa 3 (2/8=0;

Z My = 2 Ga - 3 Gal8 + Fa 2

V2/8 -

2 Zs a = 0;

Z M, = 7 V3" Gal8 -- Fa V6/4 + 2 Ysa=O.

1.124. Koordinate tacaka su:

R/2; 0), K CO; 0; 4 R/3), pa su
D' K = I) =
D" K =

t2 =

[( -

[( -

D' (R

R /3/2)2+ (RI2)2 + (4

R 113/2)2 + ( - R12)2 + (4 R/3)2J!/2;

12 Zbirka zada[aka iz mebanike 1

iznose:

179
117"~nr{)Vl1ceno

(K), u deJovima D' KiD" K uZeta

ali su projekcije sila razlicite. Stoga

dejstvuje ista sila;F=F'=F"

jednaCine
ravnotezu daju:

:9

gde je h = a V3/2, pa su:

FA = Fc= (G + F)/3 + FR/2 h;

2: Yj = Y A +3F/IO-3F/IO=0;

2: Xt=XA +r 3]13 F/IO-3 ]l3F/1O=O;

V3

........

-8]13 FR/20=O;

-> p
fFR
Mo=:20

F' i F"
-,

RaiSun sprovodimo tabelarno sa F.i= Fj :

za koordinatni pocetak jose:

~r
FR
Mo=20

I;

Yj

XI

II

Y1

XI

Zj

ZI

Mx.

j
I

G V3

-G

F 3v3J2

Flf3/2

F/2

-3(3 -3

F, 0

-3F,/5

4F,/5

F, 0

3F,I5

4F,/5

]13

Mz

My

Iz prefhodnih jednaCina dobijamo:

F = 10 V3 G},c/24 R= 0,403 G= 4,03 kg,

-I
j

-->

kl

VI -J
-31"3 3 ~

kada bude 3 R/h> 1,

1.127. Duzine svih stapova su jednake, II=i=50cm, pa su cosR=3/5,

sin rr. = 4/5. Visina trougaone ploce je h = a VI/2 = 3
dm.

2: Mx=( -Z", +ZB) R-8 FR/20+ 8 FR/20=0;

,

jer su mom'cnti sila

to jest

Prevrtanje stoIa nastupice kada je FB=O,

odnosno F>G/[(3 R/h)-l).

F, 3Y31z -312 0

X A = X B = 3]13 F/10;

F, 3v3t2

ZA =ZB=G/2-FjJO= 4,6 kg.

F, 3Y312 -312
F. 3 V3/2!

1.12S.! Koordinate teista trostrane prizme su:

3V3FJIO

3/2 0 . 3V3F./10

o -3V3F,/10

3/2 0 -3 V3F./I0

JGV3
.-F3 v3t4

3F,/10 4F,/5 -12F,/10 -12 V3F, flO

-3F./10 4F./5

9 V3F,JIO

12 F.l1O -12 V3F. flol-9 V3F,/10

-3F,/I0 4F,/5 -12F,/10 -12 V3F, /10 1-9

3 F.IlO 4 F./S

V~,/lO

12 F.1l0 -12 V3F. 110 1 9 V3 F,/IO

x c =a/3 =20cm=2dm;
Kako je tgF=bjH=4/3,

to

Yc = b/2 = 4 dm ;

sina:=4/5;

zc=c/3= I dm.

Iz tab lice sledi:

cos rr.=3/5; ~=450.

Oznaci,mo sa F.i = Fi sHe D stapovima i pretpostavimo da SD sve usmerene ka pJoci, tada SD jednaCine za ravnotezu:

t
,

X;=FJ

V2/2=0~;
.2: Y =
-;--

:t Z,= F] + F. + F6+F2 cos

~

-F2 sinrr.-Fssin rr.= 0;

rJ.

+ Fs cos a+ F, sin ~-G = 0;

Ml= (F] cos ~ + F6) b-Gb/2= 0;

i

+F3icos~)a-Ga/3=0;
I

2: My = (F. + F5 cos a+ F6+

2:Mr= -(Fssina)a-(F3sill~)b=0.

lz ovih jedqacina dobijamo:

F\ =2 G/3 =10 kg;

!

F2=F)=F5=0;

pa su:

F.= -G/6= -5 kg;

1.1Z3. Sada je teret F vertikalan i dejstvuje u taiSki S, te daje sarno

moment oko Ox-ose koji iznosi -Fh=-Fa/2=-3V3F. Spreg predstavljen
vektorski pada u pravac + Oz-ose. Stoga su jednacine za ravnoteZu:

F6=G/2= 15 kg.

1.126. : Pritisci stativa na pod su vertikalni, pa Sil i otpori poda vertikalni. Jednatine za ravnotezD svih sila, uzimajuCi osu BP' za x-osu i osu AC za
y-osu, bieq
pa su:

180

181

1.129. Zbog simetrije optereeenja i motora bice sile u stapovima:

F2 = F"
F J = F6

Projekcije rezultante i njen moment bice:

Fl = F. ,

Duiine stapoVa i kosinusi smerova sila bite:

[/ (ern)

, cos a;

cos

III

!VI';; = LMo = sin rI.. L: F; Xi- cos ex' L: FIYi'

cosy/

I;

131,16

0,762

/-0,366

0,534

2;

137,42

0,728

,-0,204

0,655

3;

151,33

0,793

-0,396

-0,463

Kada se sila ~ zaokrene oko svoje napadne tacke N j za ugao q>, promenice se njene projekcije na ose triedra Oxy i njen moment
tacku 0,

Y/

pa jednacine za ravnotefu daju:

L Xi = 2 (F1 cos iXl + F2 cos a2 + F3 cos e( 3)

0;

L: Yi = (F4 - F1) cos [31 + (Fs - F2 ) cos [32 + (F3 - F6 ) cos [33 = 0;

//

L Zi = 2 (F1 cos YI + F2 cos Y2 + F J cos Y3)-G= 0;

Sil

O~,(7~i-'~.

jer

C)

ri

prva dva momenta zbog simetrije jednaki nuli. 1z ovih jednacina sledi

a)

F,=F.= -1 574kg;

l.BO.
a koordinate

Za izabrani triedar Axyz koordinate tacke C jesu: C (2 m; 0; 3 ill),

Sil

sile F(X=O;

Y=-FII2/2;

Z=-FV2t2),

pa je moment

b)

sile F za pocetak A triedra:

~

~ F F(2

-4-

M A =-2-

o-

te su jednacine ravnotde

yl

j
FII2' -+
_
~
0 3 =-2- (3 i +2j-2k),
I -1

I
I

/~

/ a.
C4'-''----

oL
Stoga

Ye
Ie

--

. _ _ 0:......

SJika 1.131.
Sil

XA=O;

Y4 =100J!2=14Ikg;

@Ax= -423 kgm;

@AY= -282kgm;

ZA= 141 kg;

@A,=282kgm.

te ce iznositi (s1. a):

X;' = F/ cos (rI. + cp) = Xi cos cp- Yj sin cp;

C) TEZISTA
1.131. . a) Sve paralelne sile grade isti ugao ex sa

+ Ox-os om, pa ce

takav ist1 ugao graditi i rezultanta. ,Uzmimo da je Fi neka "i-ta" sila iz

sistema, onda Sil njene koordinate i moment za koordinatni pocetak 0 triedra Oxy:
Xi=Ficosa.,

Yi=F,sina.;

Sabiranjem dobijamo rezultantu:

183

182
Kako je

veNtina

rez~ltante

nom i graficki odrediti srediste sisternavezanih sila

Racun sprovodimo tabelarno.

nije se promenila.

Pre o,brtanja napadna Iinija rezultante gradila je sa + Ox-osom ugao 0:,

a sada ce on
biti 0:', te sledi
i

tgtp+ tg ct
1- tg (i tg q>

pa je

(i'

a) Svaku duzinu L/ zarnenicerno sijorn L, = Fj , pa cerno racu-

1.132.

Deo

I
R

AB

tg(a+q,

= a: + q>, te se i rezullanta zaokrenula za isti ugao 'l' i u islam smeru.

Lj

Rf2

BD

RvT

3Rf2

DEF

Rrc

3R

2R

4R

FH

XI

Y/

a to je i teziste vlaka,

L/x/

LjYj

R'

R'f2

R
3 Rf2

12

J;,

;+(2

Rf11:)

3 R' VYf2

3 R' V2!2

3 R'n

2(rc+J)R'

8 R'

2R'

Da bismo nasli oko koje se ta<:ke zaokrenula rezultanta, odredirno,

prema momentnom pravilu, jednacine napadnih linija rezultante pre i posle
zaokretanja, pa ce biti:

xY,-yX,J:2: Mo; xY.' - yX/ =:2: Mo'=cos'l" (xYr-yX,) + sin:'P.:2: (x/X/+ YiYi)'

1 tablice slede vrednosti:

:2: L/xj =(l7 + 3 V2 + 6 rc) Rl/2;

L=:2:L j =(3+V2+n:)R;
:2: Li y/ = (10 + 3 VZ+ 4n:) R2/2;

x c =2,67 R;

yc=O,77 R.

S ob:/iirom na prethodne telacije dobijaju se dye jednaCine:

L;
C

sa nepoznatirna x i y, koje predstavljaju koordinate tacke (C) oko koje se

obrce reZ',Jltanta. Ta se la<:ka naziva srediste sistema paralelnih sila. Njegove
Sil koordinate u odnos~vni- Isti triedar Oxy:

:2:Fx,

c- - - -"-.
,

X-

F,

2. FiYI
J'c=--;
Fr

"

L,

L,

L.

,;

L.

L,

c'
/",2' ',3'

d'

:
4:'

5;'

L,
'~

nuti oko sredista za isti ugao i u istom smeru, ne menjajuCi takode svoju veliCinu (51. v),

za

L,

Dakle, kada se sve site sist~ma zaokrenu oko svojih napadnih lacaka za
iSli ugao i;u is/om smeru, ne l7'.enjajuCi svoje ve/ifine, rezultanta ce se zaokre-

b)

b'

dati sistem sila bite:

Fr=2. Fi= 10+2- 3-4 + 5= 10kg;

:2: Fjx/= 20- 2-6-12+ 20=20kgcm;

:2: F{ Yi = 20,+ 2 + 6 - 8 - 10= 10 kgcm ;

x c =20/10=2:cm;

Yc=10/1O=) em.

Pololftj sredista moze se odrediti graficki. Pomocu plana sila i veriznog

poligona odredi se rezultanta F; paralelnih sila. Ona prolazi kroz tacku
R-presecllu tacku prve i poslednje strane veriznog poligona (sl. c). Zatim
se sve sile zaokrenu za isti ugao i il istom smeru (u prirneru za 30) i poi

novo odredi rezultanta kroz lacku R'. Obe napadne linije rezultanti
sekti se u sredistu C,

'

F, i F,'

Slika 1.132.

PoloZaj Idista je odreaen graficki (slika),

b) Po prvoj Guldinovoj teorerni, povrsina ornolaca je

Sy=2rr LXc=2rr2. Li Xi =n: (17 + 3VZ + 6n:) R2rr= 125,82 R Z cm z

1.133,

a) Ovde je duzina vlaka

L=:2:L;= 4 R+ R+R+ R V'Z+R n:~ 2 R= (8 + V2+ n:) R = 12,55 R,

185

184
Koordinate teZista odredujemo iz jednacina:

pa su

2.: Li Xi=

-I

R R/2 + R- R

+ R liz. J,5 R+ R1t (2 R+ 2:R!-rc) + 2 RR ~

AXe = A, Xl -A2 X z = A, Sl cos (tl./2) -A2 52 sin (~/2) = R3/8 r

I

= (I + 4 Td 31!2)R 2 j2 = 18,90 R2;

2.: Li Yi

AYe=A I Y1-A 2 y 2 =A I

4 R 2 R + R- 4 R + R 7 Rj2 + R 1/"25 R/2 + R 1t. R = (31

+ 51-2 +

+21t) RZj2 = 22,17 R2,

pa

SU,

SI

sin (0:/2)-A z (R -szcos ~/2)= (8-41t+ 3 V3) R3j24 ,

zbog toga sto je povrsina A=A,-A z =(31/3-1t).R2 jI2,

Xe= 3 RJ2 (3 V3 -1t) = 0,73 R;

Ie su

Xe = 2.: Li x;/L= 18,90 R2j12,55 R= J,51 R;

Ye== 1,77 R.

b) Racun sprovodimo tabelarno:

Ye=(8

+ 3 V3 -41t) Rj2 (3 VI -1t) ='0,153 R.

1.135. Srafirana povrsina je razlika povrsine kvadranta kruga, poluprecnika 2 R, dva kvadranta kruga, poluprecnika R, i kvadrata 00, S02 gde je
S presecna tacka polukrugova. Teiiste se nalazi na osi simetrjJ~ O~, te su:
A=(2 R)z1t/4-2 .R2 rc /4-R2= (71."-2) RZj2= 0,57 R2;:
A

11

4 R2

12
3

R2j2
2 R2

41

R2 rr/2

Rj2
4R/3

2R

3Rj2
2 (2 + 3 rr)R/3rr

7 R/3

R
R

2R'j3

7 R'j61
2R'

3'R'
(2 + 3 IT) R'/3

Xe= 1,19 R;

Ye= 1,57 R.

1.134. Srafirana povrsina jednaka je razjici povrsina krUZllOg isecka

01 AB (AI) i knlznog odsecka (A 2) nad tetivom 01 B". Srcdisnji llgao prvog
isecka je = 1t/6, jerje trougao 01 0z B
jednakostranicni, stranice R, ugla ~ = 1t/3.
y
Teiista isecka A0 1 B i odsecka naJaze
se na osama simetrije u tackama C 1 I
C 2 , te su (slika):
AI
SI =

R2 a/2 = R2 1t/l2 ;

A1

.------

~e= 2 (6 -1t) R/2 (1t - 2) = I ,711i..

1.136. Srafirana povrsinasastoji se iz povrsine polukrug~, dye R<.:vrsine kruznog isecka, poluprecnika 3 R, manje povrsina trougla osnovice AB=
= 4 R i visine h. Sredisnji ugao isecka je <;t., pa je co,> a = 2 R/3 R b" 2/3, to jest
=0,841 rad. Zbog toga je visina trougJa h=3Rsina, gde je ;sina=V5/3.
i
Prema tome biee:
AYe = 2.: AiYi;

2VI(V3 - J)RI1t,

SI =

A2 Sz = R2 nj6 2 R sin (f>/2)/3( f>j2) - R2 V3/4 2 R V3n 2 = R3/12.

- ( - 6 R2 sin a 3 R sin a)J3] ,

te je
Ye= -4RI(1t+ 18-4V5)= -0,428R.

1.137. Statick:i momcnti povrsina pravougaonika i polukruga za tacku

moraju da budu jednakih veliCina, ali sllprotnog smera, te sJedi:

VI (VJ- J) R3/6;

pa Je

iIi

2 Rb bl2 = R2 rc/2. 4 R/3 1t = 2 R3!3,

A2 = R2 ~/2 - RzV3/4 = R2 (2 1t - 3 V3)j12,

Slika 1.134.

[1<2 1t/2+ 29 R2 a/2 - (4 R 3 R sin 0'")/2]yc=

= [R 2 1tj2. 4 R/3 11: - 29 R2 aJ2. 23 R sin z (0:/2)/(3 aJZ)-'

(2Rsinrxj2)/3 (aI2) =

te je

VI (6-1t) R3/4 = 1,008 R3,

pa Je koordinata tezista merena ad tacke 0:

R'n/2

lz tablice sledi:

~e= R2 1t . 4 V2. 2 RJ3 -2 R2 1t/4 (R V2J2 + 4 Vi RJ3 rc)- RZ: RVi/2 =

8 R'

12R'

1.138.

to jest

lz uslova da je zbir momenata sila

b = ]/z RZj3 =)16 R/3.

A;

za tacku 0 jednak nuli

sledi:
L Mo= 2 Rh/2 .h/3- R2 1tj2 4 Rj37t = Rhz/3 -2R 3j3 = 0, to jest h= RV2.

186

\87

1.139., Iz momentne jednacine za tacku 0 sledi:

i

1.144.

Prema drugoj Guldinovoj teoremi bice:

1.145,

a) Ovde su povrsina i staticki momenti delova slike:

,2: Mo= AXe = Ax = (bh-xh/2) x=bh b/2-hxI2 h13.

odnosno

_/3'2 x<-6 bx+ 3 b2 =0,

A = 2R2_2 R ZrrJ4 = (4 - rr) RZ/2 = 0,43 R2;

to jest x = (3 13) bl2 = (3 - Y3) b/2 = 0,635 b, posto se drugi lkoren mora odbaciti, jer k s/alii'ki nemoguc.

2: At XI = 2 R2. R/2 - 2 (R2 rr/4). (R-'-4 R!3 71:) = (10 - 371:) RJ/6 = 0,097 RJ;

1.140.[ Ovde je ,povrsina A razlika povrsina trapeza i polukruga, pa

ce biti:

L. A/y/=2 R2. R-(R2 rr/4). 4 R/3 71:-(Rz71:/4) (1 R - 4 R/3 rr)=

=

[~a + b) hJ2- RZ rr/2]yc= !(a + b) h/l .(a + 2 b) hl3 (a

+ b)-I

pa

SD

(4 -71:) RJ{2 = 0,43 RJ,

koordinate tezista:

- RZ1t/2 4R/3 rrJ = 2 bJ /3- bJ /I2 = 7 b3/I2,

Xc = (l 0- 371:) RI02 - 371:) = 0,23 R;

Yc=R.

pa je
b) VxfVy

Yc= 14 b/3 (12 -71:) = b/l ,89 = 0,53 b.

A = (2 R)z71:/4_ R2 rr/2 = R2 rr /2 = 1,57 R2;

AYe = (R2 rr/2 - R2 71:/4) Yc = (RZ 71:/4) Yc= 2 RJ/3 - RJ 71:/8 = (16 - 3 rr) RJ/14,

L. A j x;=(R271:).4. 2R/371:-(R271:/2)R=(16-371:) RJ/6= 1,097 Rl;

odakle je:

Yc = (16- 3rr) R/671: = 0,35 R.

2: A i Yi=(Rz71:). 4 2 R/371:-(R271:/1). 4 R/371:= 2 RJ,

Prem~ drugoj Guldinovoj teoremi bice:

pa su koordinate tezista:

21t 2: A/Yi= 2 rr (16- 371:) R J/24 = 1,73 R3.

v" =

Xc= (16 - 371:) R/371: = 0,69 R;

SJiku cemo podeliti na slike cija teiista znamo lako da odre-

'I

J6R'

4R

-R'f

8 R/3

I-R'i

8 R/3

R' 1t'

A/XI

64 R'

3
4

y,

Xj

Ai!

2 R-8 R/3

IT

8 R-8R13

IT

V)Vy = Yc/xc= 12/(16 _ 3 IT) = 12/6,58 = 1,82.:

1.147.

Aiy,

-8 R'/3

-2R'rr+8R'/3

-8 R'/3

-5 R'/3

8 R/31t

-8R'IT+8R'/3

-8 R'/3

Zapremine

SU

u odnosu:

Vx/Vy = L. AiY;!L. Ai Xi = (136 - 9 1t)/2(38- 9 rr) = 107,74/19,48 = 5,53,

16 R'

5 R/3

1<

Yc= 4 R/rr=0,636 R.

b) Odnos zapremina je:

dimo, pa c~mo [acun najlakse sprovesti tabelarno:

i

Yc/xc = (12- 371:)/(10 - 3 rr) = 2,58/0,58 = 4,44.

1.146. a) Ovde su povrsina srafirane slike i staticki momenti:

1.141.: Teiiste se nalazi na osi simetrije (Oy-osi), pa je

1.142.

jer su staticki momenti:

:E A,Xt=2 RZ. 2R/3 + 8 R2.R-(R271:/2). (2 R- 4 R/3rr)-R271: (2 R- 8 R/3rr) =

=(38-9rr)RJ/3;

1z tablice sledi:

:E AI YI = 2 R2. 14 R/3 + 8 RZ. 2R-(R2 rr/2). 3 R-R2 1t. 8 R/3 1t= (136- 9 rr) RJ/6.
Xc= 8 (23-h) R/3(l5-2rr) .,4,15 R;
Yc= (43 - 671:) RI3 (15 -2rr) = 0,92 R;

Vx = 2 rr (43 - 671:) RJ/3 = 50,55 R3.

1.143.,

Prema drugoj Guldinovoj teoremi bice:

1.148. Sraiirana povrsina je razlika trougJa OBO' i kruznog isecka OAB,

poluprecnika O'A = 0' B = R, sredisnjeg ugJa t:t. = rr/3, jer je cos t:t. = R/2 R = 1/2.
Visina trougla je SB = R 13/2, pa je zapremina
Vy = 271: 2: AI Xt = 2rr [(9 RI2). (R 13/2.2). (R {X/6) - (R2 71:/6) (2 R/71:)' 1/2}=

Vy = 2 rr 2: Ai XI = 2 rr [4 . 2 1 + (22/2) . (2 + 2 + 4)/3 + 442-

=2rr (27/48 -1/6) RJ = 19

IT

R3/24 = 69,12 cml,

jer je

- J2. rr/2 . (4. 1/3 rr) - (16 rr/4) .(4 - 16/3 71:)] = 2 rr (66 - 16 rr) = 315,51 cm J

Xz =

Sz

sin (aj2)

2 R sin 2 (aI2) / (3 t:t./2)

R/rr.

189

188

d) Prerna drugoj Guldinovoj teoremi, zapremina ie:

1.149. Srafirana povrSina sastoji se iz pravougaonika i trougla umanjenog za kruzni isecak. Prema drugoj Guldinovoj teoremi, zapremina ce biti:

V"~ V, =

21' LA;

X;~' 21' [ab. a/2 +(a

etga). a/6-

- (R2 (12) 12 R sin ~)I (3 (1./2) sin ~ = 21' [a 2 b/2 + (aJ ctg (1.)/6\
2
2 J

V = 2 n L Ai Yi = 2n (12 - 2 n) R3 = 34,92 R3 = 2 235

1.151.
pa su:

Uzecemo tacku 0 u sredistu os nove konusa, onda ie, VZc=L ViZ i ,

v=

6 R3 n - 2 R3 n /3 - 2 R3 re/3 = 14 R3 n /3 ;

L V j z,=6R3 n 3 R-(2 R3 n /3).(2 R/4)-(2R3nI3).(6R-3 R/8)~ 167 R4 n j12;

- (2 R3 sin 2 (1./2)13] = 535 dm 3

zc= 167 R/56=2,9? R,d R.

a) Racun sproyodimo tabelarno:

1.150.

1.152.

_ _! __L_i_~._--,-_ _Y_i_ - , -_ _L_iX_i_-,-_Li YI

Rrr

4 R/",

4R'

2R

3R

6 R'

4R'

3R

3 R/2

3R'

3 R'12

2R

5R

lOR'

R rr/2

6R+2 R/rr

II

2 R/"

(31<+ 1) R'

1.153.

13,96 ern;

V =2 R3 n /3 + 2 R3 n !3 =4 R3 n /3;

Yc = (9 + 4 TI) R/ (10+ 3n:) =

I :

2 (2

(3

n/3) = R3nl2 ;

LV, Zj = (2 R3 rr/3) . (3 R18) - 2 (2 ,3 rt/3) (3 r/8) = R4 1'J4 _,4 nl2 =7 R4 n132,

1.155.

Iz momentne jednacine za tacku 0 sledi:

H=Rl!3

Iz momentne jednacine za leziste (C) sledi:

L Mc= (2 R3 ../3) (y - 3 RI8)- (R 2n YI3). (3 y/4) = 0;'

8R/3rr

1 2 R-8 R/3 rr

4 R'

3 R

2::

::+4Rlh

rr/4

v = 2 R3 nl3 -

1.156.

.--I-;'--1

-R'T(

Qvde su:

L Mo = L. VI ii = (R2 n H/3) . (H/4) - (2 R3 Te/3) . (3 R18) = 0;

e} Racun sprovodimo tabelarno:

L J ,56R.

Zc= 7 R/16 = 3,5 CIll.

S =S,= 2 n L. L;Yi = (9 + 4n) n R2= 67,70 R2= I 083 crn 2

-1

Ie ie zc=25R/l 6

pa je

b) Prerna prvoj GuJdinovoj teorerni, povrsina omotaca obrtnog tela bice:

LVi Zi = (2 R3 n j3) (3 R- 3 Rj8) + (2 R3 n /3)

.(2Rj4)=7 R4 n/4+R4 n /3=25R4 n /12,

R'

= I,ll R=4,44cm.

4 R'

zc=19R/8=2,375R.

Uzrnirno tacku 0 u sredistu osnove konusa, onda' su:

L L;Yi =(9 + 4n) R2/2;

Xc= (48 + 6 rr) RI(lO + 3 n) = 3,49 R

pa je

2R'

1.154.

L=(lO 13rt)R/2;

L Vj z/=(4 R3 n /3). (3.4 Rj4)-

-(2 R3n13) (4 R- 3 R18) = 19 R4 n112;

}z tabliee sledi:

~l-'~-

Uzecerno tacku 0 u vrhu konusa, onda su:

V=R2 1' 4R/3-2 R3 n /3 =2 R3 n /3;

(2 n-4) R'

2R-41;/"
2R

CJll\

4R'

-8 R'/3

4R'
-(6 rr-8) R'/3

12R'

4R'

R/2

lOR'

R'

4 R/3 1<

(9"+2)R'/6

pa su:
A=(40-3n)R2/4;
xc=2(142+9 .. )Rj3 (40-3n)=14,84cm;
Yc= 4 (12 - 2 rr) R/(40 - 3 n) = 2,99 cm.

R'/3

3y2-8Ry+3R2=O;

y=(4V7)R/3, ali je y=(4-V'7)RI3=O,45R.

1.157, Zbog simetrije tela tdiste mora bili na Oz-osi, p~ je:

=(2R3 n /3) . (3R/8)-(4 r3 n/3) (r}=R4rr/6,

pa je zc=,R/3.

1.158. Zapremina zarubljenog tetraedra jednaka je raziici zapremine

punog tetraedra (VI)' osnove jednakostranicnog trougj-arp6VJsine A:= Al = a2 1f3/4,
visine h = a V3/2, visine HI = H = [a 2 - (2 h/3Yl I12 = a V6/3, i odsec\,!nog tetraedra,
zapremine Vz Presek paralelan osnovj tetraedra takode je jednakostranicni
trougao (slika), stranice b = all, povrsine A 2 ;., b 2 V3/4 = a 2 1/3/16 = A 14. Visina
odsecenog tetraedra je Hz = H12.

190

191
lz momentne jednacine za tacku
osnove tetraedra) sJedi:

o (le.ziste

V=(AH/3-A 2 HJ3)=

VZc=1: VIZ;;

c) Telo cerno podeliti na manja tela Cija tezista mozerno lako odrediti.
valjak (1), konus(2) vi sine H2 =8R, konus (3) vi sine H3=4R, poluloptu (4),
polutorus (5) i poluloptu (6) poluprecnika 2 R.
Zapreminu polutorusa odredujemo prema drugoj GuJdinovoj teorerni:

=(AH/3-AH/4.2.3)=7 AH/24;

1: Vi Zj= (AHJ3) (HJ4) -(A2 H z/3) (H- 3 H z/4) = AH2/12 - 5 AH2124. 8 =

=

II

AH 2/24.

Tezis(e polutorusa nalazi se na osi Oz, u srednjoj ravni polutorusa.

Racun dalje sprovodimo tabelarno:

8,

pa je koordinata tdista,:
i

Zc = (11 AHz/24. 8) / (7 AH /24) =

Vi

= 11 H/56=O,196

iznad osnove telraedra. Kod punog

tetraedra teziste je na visini tetraedra
na razdaljini H/4 od osnove. Kod ovog
zarubljenog tetraedra leziste se spustil?
za dubinu 0,054 H.

, Slika 1.158.

Zj

I 72 R'rr

-4R'rr/3

8R

3R

"I

Vi

32 R' rr/3

124 R'rr

256 R' rr/3

-2 R' rtf3

llR

IOR-3RI8

I -44R'rr/3

-(61t-4) R' rr/3

-16:'rr/3

5R

-77 R'n/121-(30,,-20)R4 rc /3

3 R/4

-4 R' 1t

Iz tablke sledi:

v~ L

L VI Zi ~ (I 711- 120 TC) R41<jI2;

Vj = (86 - 6 IT) R3 TC13;

zc= (1711 -1207t)R/8 (43 - 31t) = 4,96R.

1.159. a) Sliku cemo podeliti na pravougaonik (I), iva trougla (2) i (3),
osnovica 2 R j R, visina 8 R i 4 R, kvadranta kruga (4), polukruga (5) i
kvadranta kruga (6).
Racun sprovodimo tabelarno:

1.160. a) Srafiranu povrsinu (sJiku) podelicemo na pet jednostavnijib

slika: troug/ove (I) i (2), pravougaonik
(3), kvadrant kruga (4) i polukrug (5),
kao sto je pokazano na slici.
y

Y;

Xj

8R 1

-2R"

.
,

-R'.rr/4

26R/3
34 R/3
(30 rr-4) R/3 rr

36R'

2 R/3

208R'/3

-R'.1t/2

5R

-R'.rr

8 R/3rr

-6&R 13

Ri3

-05rr-2) R'/6

4 R/3

(6 rr-4)/3

IT

S R/3rr

-5R'rr/2

-SR'/3

Racun cemo sprovesti tabelarno:

A/y/

AiXj

12R'
16 R'/3

-I

-2 R'/3
-R'f3
-(6rr-4)R'/6
-8 R'/3

Ai

Xc=

Yj

AjXi

A1Yj

4 R'

4R/3

2R/3

16R'/3

8 R'/3

-R'

8R/3

R/3

-SR'/3

-R'/3

3 R'

7R/2

R/2

21 R'/2

3 R'/2

Ie su:

1: Ai Xi = (682 - 30 TC) R3/6;

----Xj

R'rr/4
R'rr/2

A=(72-7TC)R2/4;

Slika 1.160.

(15 rc + 4) RI3 rr

3R

4 R/3

rr

(3rr+4)R/3rr

(15rr+4)R'/I2
3 R' 1</2

R'/3
(3rr + 4) R'/6

pa su

2 (682-30TC) R/3( 72-71<)= 7,84R;

Yc = 2 (86 - 61t) R/3 (72 -71t) = 0,90 R.

Xc = (54 + II TC) Rj(24 + 3 IT) ;

Yc=2(29 +3TC) R/3 (24+3 'It).

b) Po drugoj Guldinovoj teoremi, zapremina obrtnog tela je:

b) Telo cemo podeliti na sest jednostavnijih tela: konus (1), konus (2)
valjak (3). polutofus (4), valjak (5) i poluloptu (6).

192

1.163. Oznacimo sa I-'-! = !LOA i sa

zida, onda jednacine za ravnoteiu daju:

Racun cemo sprovesti tabelarno:

i
VI
zi

VIz/

2
-

-2 R'rr/3

16R'rr/3

5 RI2

16R'rr:13

I L
I
3

2R'rrl

I
2rr (R'rr/2)(R+4 R/3rt) I

3R
6R'1t

-5 R'rr:/3

3R
(4+3rr:)J('rr:

R'1t

9 R/2
i9R'1t/2

I ~-~I
I
I

(29 + 3 n) R3 1t/3
Zc =

L. MA = Fc' c- (GIcos <p)/2 = 0;

gde je FI). = flo Fn otpor trenja strme hrapave ravni, a Fn normalni otpor.
Koeficijent flo je koeficijent statickog trenja ("trenja pri rnirovanju"). On iznosi flo = tg Po' gde je Po ugao tr.enja.
lz druge jednacine dobijamo otpor - trenja:

. ~"go = 'sin 2 <Po cos 'l'0/(2 h-I sin <Po cos z CPo) = 3 (8 + \13)/61
"-

(~~~) Oznacimo sa F= silu u uZetu, a sa

otpora zlda, onda su jednacine za ravnotezu valjka:

i"

1.162.

0,486 .

1" nonmilnu

kompollentu

L. Xi=Fn- Fsin <p= 0;

F~=

SIn~-fLocos~ GJIIlIIIJ!
-IX-r)
G.

FlfLo;

pa koeficijent trenja mora da bude flo:;" L

cos (3 -1-'-0 sin (3

c sin '1'= h = 1/2,

FA = (Gt sin z <p cos <p )/21-'-0 II;

pa iz prve jednacine sledi da je potreban uslov za ravnotezu:

<P = 45,

te su:

F". = flo Fn = 1-'-0 (G cos ~-Fsiu(3),

to Jest F:;"

tgcp= J;

te su;

P"

nja poda

lrt

l.164. Otpor dodirne tacke A je kos, a na mestu dodira C upravan

na stap AB, te je Fc=Fn. U odnosu na triedar Axy bice:

9 (29 + 4TC) RI4 (29 + 3 n) = 10,39 R14,27 = 2,44 R.

:;"GslIl~,

koef;cijcnte

tg <P = 2 fL! FA I(2 FA - G);

FA = G 1(1 + fL! fLz);

38,J 9 R3;

1.161. Usvojicemo u (distu tela triedar Cxy takav da se osa Cx poklapa sa strmorn ravni, a. da je osa Cy upravna na ravan, onda jednacine za
ravnoteZU daju sistem jednacina:

(.l

floE

Ie su:

43 R'rr:112

D) TRENJE

F cos!-,+F"

2 R'n13

43 R/8

Iz ovih odnosa dobijamo:

v=

1-'-2

cos (3 + Po)

Teret F se prenosi preko kotura K i dejstvuje na kraJ B sta-

1.166. Oznacimo sa
pritisak gomjeg poluvaljka na donje, onda iz
usJova za ravnoteZu gornjeg poluvaJjka sledi 2 Fcos <p= G, Ie je f= G/2 cos <p,
~

pa AB. Napadna linija sile

gradi sa podom (horizontal om) ugao
jimo u tacki A triedar Axy, onda su jednacine za ravnoteZu:

p.

Usvo-

gde je <p ugao izmedu centralne razdaljine 0 1.02 sa vertikalom. Ako je Fn

normalni otpor poda, onda jednacine za ravnoteiu jednog donjeg poluvaljka
daju:

L. Yj=Fn-G-Fcoscp=O;

L. Mp=FA lcos IX + flo FA 1sin <1..-(Glcos <1..)/2 = 0;

Ie su

2FA(1+fLok)=G, gde je
tg (3 = (G -FA)/fLo FA

te

k=tg~,

Fn=G+Fcosrp=G+ G/2= ~gJ1;

2k + (11!Lo) = (I + 2k fLoWo;

F =!Lo FAlcos (3 = 1-'-0 FA (~,Ug? 13)112= G VfL/ + (l + 2!Lo kY/2 (l

su:
tg <p =

[io F~/(Fn -

G) = 3 [io

Iz simetrije sledi da je

+ I-'-ok);

F= G V247,73/20. 1,115 = (16 G/20) V(1- 0,032)/l,lIS",,69,S2 kg.

x/2+R=2Rsin<p, to jesl X=2R(2Sin<p-I)=2'R(-i_ 6\Lo

..-._._~

2~-

1+9fLo.

13 Zbirka zadatnka i.z mehilnikc: I

,:

I).

195

194
1.167, Zbog simctrije hvataljkc i aksijalnog opterecenja teretom (G),
lako sc uo~ava da vucna sila u laneu iznosi takode F,= G. U polugama OA

kotura je sila F vucna, dok je vuceni dec

Prema Ojlerovim obraseima bice:

onaj

kome je obesen teret G2 ,

F;',

i 0 A' javice se sile

koje
zbog
simetrije hvataljke moraju biti jednake.
Isle tolike sile, samo suprotnog smera,
dejstvuju na kolenastu polugu ABC, odnosno A'B'C. Prema tome, izjednacine
ravnotde zgloba 0 sledi:
B'

F;,

2: Y, = G-2F,' cos IX = O.
te je, F,' = - Fl = GI2 cos

IX.

jer je ugao obuhvatanja 0 = 3 n/2, Logaritmovanjem dobijamo:

3nfLo= In (G,/GJ = In ]0,

te Je

fLo = (In 10)/371:= 2,3026/9,4248 = 0,24.

1.170. Zamisrmo da smo prekinuli uzad kocnice i njihove uticaje zamenimo silaina F, i F2 gde je F J vuena; tada iz ravnotde kotura i poluge
dobijamo:

Otpor dodirne ravni je 3 a otpor trenja F" = fL F3" Stoga iz momentne jednaCine za tacku B dobijamo:

2: Ms = FJ3 cos
Slika l.l67,

pa je,

(~-

C() - F,I3 sin (~-'y)

- (G1 3 cos (3)/ 2 =

o.

pa su:

Kako je O=37t/2,ondajefLof:l=97t/20=1,413, pa je e 1,41J=4,108, te je kocna sila G= 100.1/4.(1 +4,108)/(4,108- J)=25 1,64=41 kg,

obzirom na prethodnu jednaeinu, pritisak papuee:

F3' = - F3 = G sin ~ sin (1.12 cos (I. sin (~- y).

E) GRAFOSTATIKA

Silu u zatezi BB' odredujemo iz momentnc jednacine za tacku C:

1.171.

a) Otpor oslonca A je kos, pa jednacine ravnoteZe daju:

Uslov zahvatanja (ereta papucama je

sin (f3-y)

fL F3?- G12, to jest ~?-G/2 fL, odnosno 19 (I.?- - - - - .

fL sin [3

1.168"

Iz, jcdnacina ravnoteze kotura i poluge sledi:

2: M 0

F, a + F2 b - Gc = O.

"

gde su F, i, F2 sile lJ uzad:ma, Prcma Ojleru, F, je vucna sila, pa iz treee

jednaCine d'obijamo:
pa su:

Otpor Z A dob:jen je sa negativnim predznakom, sto znaCi da je negativan, to jest suprotnog smera od pretpostavljenog. Druga dva otpora dobijena
Sll sa pozitivnim predzllakom, sto znaci da su im smerovi praviJno pretpostavljenj,
Pomocu plana sila i veriznog poligona odredelli su otpori oslonaca.

F, = Gce"'''/(ael'o'' + b);
Da bi' otpor zgloba bio jednak nuli, iz druge jednacine mora da bude:
to jest c= (ae""'''

+ b)/(e""" + I).
vt:-

obesen teret G, je vueni, a siJa F u hori",,,cpr,,... '" dela za kotur (Ta, Medutim, kod drugog

Posto otporu FA znamo sarno napadnu tacku, prva strana nriznog poligona
mora da prode kroz nepokretno JeZiste (A). Zavrsna strana veriznog poligona
je prava J-II (5), pa je zrak 5 u pJanu sila kojim razlazemo rezultantu tereta
-+

(F,)

na dye komponente, po
-+

FA=lIF,Sa,

13'

uslovom

da

v-+
bude ravnoteza, FE = lIF' gS,

196
StatiCki dijagrami napadnog momenta, transyerzalne i aksijalne sile
r aCftani su u nayedenim razmerama, jer su pojedine vrednosti momenta

c) Za

z~3m

bice F],= -I t;

Ove se vrednosti slaiu sa vrednostima

M(b ~~7 4-2.6-72 =2 tm;

d

'

M(E)=34+2.2+ 1.6-4.4=6tm (skok u

IZ

1.172. a) Otpori Fc i FD sekundarnog nosaca dejstvuju na gJavni nosac kao opterecenja, pa jednacine r3YIloteie daju:

momentu zbog sprega~4tm);

nosae C-D-K

M (~) = I . 2 - 2 I = O.

nasal" A- B-E

I: Y;""Fc !FD-6-3-3=O;

2: Yj=.FA+Fs-Fc-FD+3=O;

'S M D = F c ' 6 - 6 ' 4 - 3 . 2 + 3 ' 2 = 0 ;

.z:: MB=FA' 6-Fc,4+ FD , 2-3, 4=0;

2F
pa su
~

FD =8t;

Fa = 7 1.

-----1

I
I
I

F..l
I

I
I

I
I

Otpori oslonaca mogu se graficki odrediti skupno za oba nosaca, pa i naertati

sarno jedan dijagram momenata, Poligon sila abed pripada sekundarnom nosacu,
kao i virizni poligon 1 -- 2 - 3 - 4 - s', Poligon sila abcde i verizni poligon 1 -s' ,- 4 - 5 - s" -- 5' - 4' - s pripadaju glavnom nosacu. Dakle, beli dijagram
momenata pripada sekundarnom, a ,(ackasti glavnom nosacu, i Razmera za
momentni dijagram je uM= UL' UFo H= Im!1 em I mIl,S em; Scm =.10/3 (tm/em),
Dijagrami transverzalne site nacrtani su za svaki nosac posebno,

tiL =

l,~;m

UF"'~
11M ==

9
H~4cm

'mrlTTTiTiTfu.wi.J.W~TTm7OITrT1TIT<inTTNTilTrmrrflli~TTT1l 02
2

F,- fe-D)

Slika U7l.

U polju A-S bite M=7z-'2(2-t-z)_qz2/2=0 za zo2-10zo+8=0, to

jest za Zo = S Vi7::S'4,12 = 0,88 m, posto je prvi
jednacine statii!ki nemaguc.
b) Transverzalna sila
FT~

koren

OYe kvadratne

'111110011111,

f"'~""'!'

11'1I1'1I1I!\IIIII~lllll8

moment saYijanja u preseku p-p bite:

7 -2- 3-qz=2 -z=1;(z);

Mf~ M(z) =

7 z-2 (2 +z)- 3 (z-2)_ qz 2/2 =

q=lt/rn.
stika 1.172.

~;;

199

198
b) Momenti u pojedinim presecima glavnog nosaca jesu:

b) U preseku p-p bite:

za sekundarni nosac

2 za glavni nosac

FT =4-6= -2t;

M = 4 z - 6 (z ~ 2) = 12 - 2 z:

Fr=2-4= -2t;

M=2 (2+ z)-4 z=4-2 z.

. MiA) = -2 tm;

M: D )=4,5. 5 + 14-2 6-2 3= 8,5tm;

M7B) = -

c) Za z=3m bi6e:
iO,FT=-2t;
1.173.

M~H) = 4,5 .}-22 = 0,5 tm; M:C)=4,5. 2-2 3 + 1 ! "'" 4 tm;

2 FT = -2 t;

M=6 tm;

M= -2tm.

a) Jednacine ravnoleze daju:

MfK)=4,5. 2-21-1.1 =6tin;

1 tm;

c) U preseku D transverzalna sila prelazi jz pozitivne u negativnu vredn.ost, pa je u tom preseku moment savijanja najve6i i iznosi M max = 4,5 . 3-

-22-1=8,5 tm.

a) za sekuhdarni nosac

b) za glavni nosac

.E Y/=Fc +FD -6=0;

.E Yi=FA +FB -2-Fc -FD + 1-2+ 1-1 =0;

.E M D = Fc' 3-61 =0;

.E Ms= FA . 8 + I 7-2 9-Fc 6-FD 3 -21-

1.174.

a) Jednacine ravnoteze daju:

.EZj=ZB-F=O;

-11+12=0,
pa su otpori osIonaca:

FA =4,5t;

F.8=4,5 t;

Fc=2t;

b) Momenti u pojedinim prest;cima su:

M:

)=

-2 2-21 = -6 tm;

M~D)= 92-24-42=2 tm;

M1E)=5. 2 +2 ! -42=4 tm;

Staticki dijagrami nacrtani

Sll II

naznacenim razmerama.

H
UN

0,

= /::::

0,

Slika !.l74.

200

20J

Deo grede B- P izlozen je dejstvu aksijalnih pritisnih sila.

c) FT = -5+q(2+z)= -3+z;

Za z=lm bice FT =-2t;

Ako uporedimo vrednosti za Fn iz

M=5z+2-q(z+2Y/2=3z-z 2/2.

M=3-1/2=5/2=2,5tm.

Fn= G/2. tg<p= 2 G sin fJ/coso/=4 G

Stoga su:

d) Ekstremne vrednosti momenata su na osloncima A B u polju

DE, pa je Mmax=-6tm na osloncu A.

sin<p=3 V'i/8;

to jest z02-10zo+ 12=0,

YA

pa je

-235/2",,-118kg;

Staticki dijagrami prikazani su na slic:i.

zo=5lm=5-3,61=1,39m od oslonca A.

1.175.

tg<p=3V'i=3.

Fn= 3 G V'i12 = 60 V7' = 159 kg;

Moment je jednak nuli u polju AD, te je:

M=9z-2(z+2)-q(z+2)2/2=0,

i seste jednacine, dobicemo:

~t

Jednacine za ravnotezu jesu:

. y. :
:'/~

2:Yi =YA -q!=O;

Staticki dijagrami prikazani su na slici.

UllIrn-.

1-1

IIIIITIEilll

Fa.,

IT!lillI]

2:M A = -']1[A+2.j + 1/2.))/2+ 12=0;

Fr

Pr

~~
~

I, 111!\ \!!!!

I!

\1) \ \ j j!!

ID
Slika U77.

Slika 1.176.

a) Iz jednaCina za ravnotezu dobijamo:

1.177.

2:Xi = -FcosC(+FBsinC(=O;
SJika 1.175.

1.176.

~ ACE=<p,

Zbog CE=AE=I/2 trougao ACE je jednakokraki, pa je ugao

le je

AC=x=!coscp. OznaCimo sa ~ uzajamni pritisak greda

na mestu oslanjanja C, onda jednacine za ravnotezu daju:

greda AB

2: Xi= X A -Fncos<p=O;

2: MB=FA leos O-G 1/2. cos 6=0,

pa su:

FA

G/2= 30 kg;

F=(Gsiurx)/2=G/4= 15kg;
FH =G/2. cos C(= G V3/4= 26 kg.
b) Staticki dijagrami prikazani su na slici.

l: MA = Fn' x-G 1/2. sin<p=O;

lednaCine ravuotde

1.178.
daju:

greda CED

2: Xi= X E + Fn coscp= 0;

l: ME = Fn x/2 -F 1/2 . sin Il= 0,

l:Xi =XA +2F=0;

l: Y i

YA-F=O;

l: M A = '-IJTI A -2F.R-F2R=O,

Slika 1.178.

202

pa

203
SU

otpori uklestenja:

1.180.

X1=-Jtt~);

YA

Z; Y j

Staticki dijagrami prikazani su na slid.

Z;

U preseku p- p moment iZTIosi:

Mf

Z;

X j = XA + Fu cos

<X =

FA

+ Fc-G -2F -F=O;

M A = Fc' 2//3 -F(l+ r) -Glf2- 2 Fl/3

0,

pa su

FA = 240 + 300-480 = 60 kg.

Fc= (400 + 360 + 200)/2 =480 kg;

M = -FR (I-cos<p);

1.179. Ovde je tg <X = 4/3,

lednacine ravnoteze daju:

Jednacine za ravnotezu bite:

1/2 t;

pa su sin <X = 4/5,

Momenti u pojedinim presecima bite:

cos <X = 3/5.

0;

Staticki dijagrami prikazani su na slici.

1.181. a) Jednacinama za ravnotez.u dodacemo naknadni uslov da je
uapadni moment (moment savijanja) grede u zg]obu jednak uuli, te te biti:

te dobijamo:
Staticki dijagrami prikazani su na slici.
F

0,

OJ

zII'111111 1IIIIIil Wflll!i III illil!i IF

Slika 1.179.

Slika 1.180.

S lika l.J 8 1.

204

205
pa su otpori uklestenja:

1:. M s=FA' 5-4 Fe+ 8-F-6F-4q. 3-2 F2 +2q. J +3F3 +FI =0;

'TIIs =5tm (smerc~).

Mb= FA4+F 7-F 5-4 q2- 2 FI =0,

FA = 2 t;

pa 5U otpori oslonaca:

Zs= 1 t;

Ys =7t;

Staticki dijagrami prikazani su na slid.

Fe=2t.

b) Momenti u pojedinim presecima su: M{E)=2tm; M(A)=2tm (levo

je spreg"momenta2tm), MG=O; M(e_s)=-Itm; MtK)=2.2-1.1=3tm;
M ~K) = 2 + 2 . 7 - 4 . 5 - 2 . 4 - 2 . I + 3 . 1 + 7 . 2 = 0 ;
M1s) = 2 . 4 - 1 . 1 - 2, I -

- 33 = -4tm.
Staticki dijagrami prikazani su na slici.
c) FT=F-F+FA -qz=2-z=/2(Z);

Za z=3mje F,=-It;

1.182.

M=2+2z-Z2/2=/3(Z),

M=8-9/2=7/2=3,5tm.

a) Otpore odreclujemo jz jednacina za ravnoteZll:

L Y;= FA +Fs+F-F-4 q-F=O;

L MA = 'ill" + 8Fs+ 6 F-2F-4q. 6-IOF=0;

M~ = 4 Fs + 2 F - 4 q. 2 - 6 F = 0;
0,

b) StatiCki dijagrami prikazani 5ll na slici.

j~PIl1'~ml~F
~A----G
~
P

Lzx-l

I F
I-

~z

:'LL~LL-w.u,,-,,-___~'~o,
.?fIIIOOIIJl2 FT
4mmmill 2
Q~~~.ll-----~~mm,~-~I~oz

c) FT=FA-F-qz= -z;
M~z)= FA (4+z) - F(2+z) - 'TII A -qz2/2= -z2/2,
d) Za z = 2 m bite

FT =

2 t;

Slika 1.183.

- qz2/2 = 9 + 3 z- 5-4-2 z-z2/2 =z-z2j2;

M=I/2tm,

M= -2tm.
e) Za z=O je M=O, pa je
moment u zgJobu G jeunak HulL U
polju BE bice napadni moment:

1.184. a) Rastavicemo gredu u zglobu G i uticaj zgloba zameniti silama

te cemo dobiti jednacine Za ravnoteZli oba dcla:

G=Fa ,

deo A-B-G

deo G-C

M(x) =Fs'x- F(2 +x)-qx2/2 =4 x-4-2 x- x 2/2 =0,

$lika L 182.

to jest x 2 - 4 x + 8 = O. Ova jednacina nema realnih korena (x je imaginarno),

pa nema pres.;ka n kome je moment jednak nuli.

1:. Y j =FA +Fs -I-2-6-G=0;

pa su:

G= I t;
J .183.

a) Jednacine za ravnoteZu sila bite:

I: Y; = F~ +Fe-- 2-'4 +2-1 + 2= 0;

+ 26 - I 3 + 2 I + 'TIIB = 0;

1:."MB = 11 FA - 'TIIA-IO. 2-46+

Mb, =3 F,,-IJTI A-2. 2=0;

Otpori su odredeni i graficki pomocu dva pJana sila i dva verizna poIigona: I-I-2-3-4-H za deo AB i 1l-4'-5-IIJ za dec Be Oba poJa
PI uzeta su sa istim rastojanjem H = 5 em, pa su zavrsne strane s, i Sz, a
-:l>

otpori

-7---)-

FA = Ur ga,

-7-

Fe = urlg

-)0

-7-

Fe = Ur ef

206

207
b) Staticki dijagrami prikazani su na slici sa naznacen;m razmerama~

Otpori su odredeni graficki pomocu tri plana siJa

gona za poJja AB, BC j CD.

sa tri verizna poli-

Staticki dijagrami prikazani su na slici.

u _--1.!rL
t~

fUT)

u ----1Dl

L - 1'scm
2

b
Fa

II

2'

Bt

J:1

Sz

F,

H=Scm-

Slika 1.185.

b) U preseku p-p bice: FT =F,4+FB-2-qz=7-2-2z;

M=FA(6+z)-2(4+z)-qz2/2+FB'Z= -2+ 5Z~Z2.

Za z:02m su FT=! t;
Kada je z = 2,5 m,
Slika 1.184.

1.186.

fj=G-q(3-z)/2= 1_(3_z)2/3,

L; Yj = Y A -I-FB -5-1 =0;

L M A = FB 4-16-5 2-22 =0,.

jeT je q:qo=(3-z): 3,

pa su:

to jest

q= qoP -

pa je Mm " = 17/4 = 4,25 1m.

a) lednaCine ravnoteze daju:

L; Z i=ZA+2=0;

c) Transverzalna siJa i napadni moment Iznose:

M=4tm.

tada je FT = 0,

z~/3

= 2(3 -z)/3;

Za z=2m bite FT =2/3t;

1.185~

1 (3 -z)- q(3 - z)2/6 =0 (3 - z) - (3 -z)3/9.

M=8j9tm.

a) lednaCine za ravnotezu sistema sila daju:

Fn= 5 t.

Posto je otpor oslonca A kosa sila kojoj znamo same napadnu tacku (A),
prva strana veriznog poligona I - 2 - 3 - 4 mora proci kroz nepokretno leZiste.
Poslednja strana (4) sece vertikalu osIonca B u tacki II, pa je prava II - A
zavrsna strana ver;znog poligona. Zrak s koji odgovara toj strani sece vert ikalu tereta db u tacki S, pa su otpori FA=UF'S~, F---; =

UF'

is.

b) Staticki dijagrami nacrtani su za stub AC i precagu CBD kilO stD

je pokazano na sl:ci.

- 2 J5 - 8, 9 - 3 . 2 = 0;

c) U preseku p - p bice:
FT = YA-qz= J -z/2= 1/2 t;

pa su:

Fc= 5 t;

FD=lt.

YA Z+ ZA' 4-2 2- qz 2/2=

=z+8-4-Z2/4=4+z.:..Z2/4=4+ 1-1/4=5- J/4= 19/4=4,75 tm.

209

208
1.187.

a) Jednacine za ravnotez.u sistema sil3-d-;;ju:

I: Y;= YA+FB+F-2F+4F-Fq'~F-F=0;

I:Zi=ZA-2.F+2F=0;

:z; MA =FB 6-2 F 8-Fq . 4- 2 F 3 + 4 F2-F 2=0;

pa su:

ZA=O;

YA=-lt; ,_ FB=6t.
I
velicina
pojedinim presecima, nacrtani

Koristeci definicije statickih

su staticki dijagrami okvira.

b) U polju C - D bice:
FT =-1+1-2+4-q(z-1)=3-z;

pajeMmax =-I.t+l(z+2)-2 z+ 22 + 4 (z- 2)-q (z- 1)2/2= -2,5 + 3 z-z2/2= 2 tm.

1.188.

"LMA

a) Jednacine ravnotde daju:

,
3 Fj2. 2+ 3 F- 2+ 4 q. 4 + F 7-Fs ' 6-2 F 4- F 8'=0,
~

zm=3,

-;:::

-.::

-::::::

--?-

pa su:

~r

b) Staticki dijagrami prikazani su na slici.

Slika 1.186.

F,

-==-

2F

,.
;H

Fa.,

2F

V'--

uu-1crn
-~

~~

_.?.L

~ - 1crn

2Fllllllll!11
mlil IIIIII1ZF
0,
O~

O'ruTI~IIIIIIIIIIIIII!I!IIIiI:mlllllllllillllllllllllll

Slilca 1.188.
Slika 1.187.
14 Zbirka 2adalaka IX mchanike 1

0,

T';'

210

21 J
c) Fr= Y.tJ-3F/2-3F-q(z-2}= -z;

pa su otpori oslonaca:

M= Y A z- ZA' 6 + F 1-(3 F+ 3 F/2) (z-2)-q(z-2Y/2

6-z 2/2.

Za z=3rp biceFT = -3 t; M= J,5tm.

I

FT

iz jednacina za ravnoteZU:
.~ Y i = Y A +Fn +F-6q=0;
~. F- 2

te iznose:

AB= 7m;

'1.ll A = 6 1m (smer <-::J ),

;ZA=O;

11"lllll1ll1lrJj~II~I~

Ii

F + 9 F + 7 FB - 36 q = 0;

6F-18 q=O;

FB = 6 t.

2F

;f'

F,

M
F

OJ

r
J

I1lllRilllID OJ

F
F
2

1'1

11m

0,

lINc:rc,;;-

Slika 1.190.

b) Fr= YA - q (z + 2) = 1- z; za z = J je Fr= 0, to jest najveCi napadni

moment Mmax= YAZ+'1.llA-2 F2+Z A 4-q (Z+2)2/2= 1 +z-z2/1= 1,5 tIn.

Slika 1.I89.

1.191.
tema sila:

b) U preseku p-p bice:

~-

FB-F+q(6-z)=4-2z;

M(z)

a) Otpore oslonaca odredujemo iz jednacina za ravnotew sis-

=FB (4-z)+ F(6-z)-

-q(6-zYI2=4z-z2.
'
c) Za z=2m bice.-J&=O i M=4tm.
,

pa su:

a) Jednaeine za ravnotezu daju:

L MA

FB 6-F 8-4q. 6+F.3-Z F 2+A =0;

, M~=FJ;.2-4q.2-F.4=O.

b) Sile u stapovima odredicemo iz ravnoteze svakog evora, prelpostavJjajuci da su siJe u stapovima zatezne, to jest da je slap optereeen na zatezanjl?
(stoga su strelice un1!trasnjih sila usmerene jedna ka drugoj). Oznacimo unu'
trasnje sile sa Fui = F;, onda za pojedine cvorove dobijamo:
14'

212

213

F, ~

-1/2 t

unutrasnjih sila u stapovima stavljene 5U kod svakog evora i onda. ~reokre

nute kod susednog evora (sl. c). Numericke vrednosti date su u t,abhc} (s1. e).

F2 = 4 t (zatezanje);

(pritisak);

evor

F 4 =-lt;

evor III) - F2

+ Fs V2/2 + F6 = 0; F) + FsV2/2 - 6 = 0; F5 ~ 51/2 t;

1 t;

6-F7-(Fs+F8)1!2/2~O;

evor IV) -oF4-Fsl'2/2+3+Fa V2/2=O;

F7 = 0 (neopterecen stap);

F6 =

Fa ~ V2 t;

evor V) -F6+ F9=0;

I
I

h)
6/

8
II

Slika 1.191.

1.192.

Smerovi unutrasnjih sila pokazani su na slici. Dakle, stapovi

I; 4; 6 i 9 optereeeni su na prilisak (unutrasnje siJe su zatezne),
a ostali na zalezallje (unutrasnje
sile su pr~tisne). Stap 7 Ilye oplerecell, ali se on mora zaddati u
konstrukciji kako bi resetka
dalje bila staticki od redena, to
jest sastavljena iz trougJova.

K T

.-----A

3F

----

Cremana

(UF

4~~

F/

1: ME = FA' 8:...F 6 +F 4-2 F2 + F 2 +F 2- 3 F 2 = 0,

12

2--_

I 6

CUlmo~nn

I)

d)

F c

2F

a) Jednacine za ravnoteZu daju:

pa su:

c)

17

3F

ZB = 2 t;

1 17

Otpori su odredeni i graficki. Poslednja strana veriznog poligona (7)

povucena je kroz nepokretno Idiste (B). Prva strana (I) veriznog poligona
sece vertikalu pokretnog oslonca u tacki I, pa je 1- B zavrsna strana veriznog
poligona.

POHlOCU L(aka

na komponente

FA

i:

(s) u plaHu :;jJa lll:va ra:.du:Zili n:zultaJIlu F, lerda

tako da nastane ravnoteza. Pri tome je poznato da

je Olpor FA. venikalan. Zrak (s) sece vel'likaJu au u tacki S (u), pa su

-+

F;, = UF .gS,

FA=uj-Sa (sl. b).

b) Za kOllstrukciju KremoninogpJana sila mora se sila 2 F = 2 t razloziti na dye paralelne komponente, na obliznje cvorove D i B. Velicine komponenti su po I t. Obilazeci oko reselke u smeru krelanja satne kazaljke,
nacrtan je zatvoreni poligon spoljasnjih sib (abcdefgh), pa jc Krcmonin plan
sila (51. d) nacrtan u naznacenoj razmeri (u F = 1 t/4cm). Strclice smerova

c) Desno od pres~ka K - K dejstvuju

tanta odredena prema trougJu sila. Qna prolazi

napadnih linija Sila. Pravac stapa (17) sece rezultantu

u tae~i S, a stapovi 8 i 12 seku se u tacki T, pa je prava .sT Kulmanova prav1 (st. c). ~ada
je rezultanta razlozena na' dYe kompOllente 11 pravcu K i 17, a zatlm sJla u
pravcu K na komponente u pravcima 12 i 8 (s1. I).

F;

215
metodi za presek R - R (sl. g) posmatracemo ravnotezu dela
R - R~ Pretpostavicemo da su sta pov j 4 7 i II pre. 'l~
,
z~tezanJe~,lc~uzecemo momentne tacke N, DIE koje nlSu

,:;
pME=

I: Zj=FA + Zs+ 4F-4F(2 V2/2+F -2 F=O;

;;11

.2+(F-F)'t47Fu74=0;

-':.:f

i"

1.193. a) Otpor oslonC3 A pad a u pravae ~tapa AA', a otpor oslonca

B je koso Jednacine ravnoteZe daju:

~l

"LMD=FA4-F.2+~Fu4r4=0;

21

tM
H =FA 2-Fu
1 , Full 1-0,
-.

FU1 =0,5t (zalezanje);

"L Y,= Ys-F- 3 F -4 FV2. V2/2 + 3 F- 2 F=O;

FU4 = -1,1 t (pritisak);

I: M,,=FA 8 -F- 9 ~ 3 F 7 + 3 F 4-4F{2". j/2/2 .(4 + 6) + 2F- 2 + 4 F 6 +

Ful!= It (zaezanje.
t
)

+F2-2P:2=0,
pa su:
Ys= 7 t.
Otporisu odredeni I grafickl (51. a i b). Poslednja strana veriznog poligona mora da prode kroz oslonac (B), pa je s zavrsna strana veriznog poligona, a njoj odgovara zrak s u planu sila.
b) Sila

41,

koja dejstvuje

na stap I, razlozena je na dYe paraielne

komponente u obJiZnjimcvorovima A' i A", a sila 4 FJlI na C i D. Zatim je

nacrtan plan spoljasnfh sila abcdefghijklm j' Kremonin plan slla (sl. c). Vrednosti unutrasnjih sila date su u tabliei (sl. d).
c) Za presek K - K (6 - 7 - 8) odredena je rezultanta sila leva od preseka pomocu plana sila j veriznog poligona (sl. e). Ona prolazi kroz presecnu
tacku prve (l) j poslednje (6) strane veriznog poligona.

n
z

Za Riterovu metodu ispitacemo

momentne tacke D, E, N, te sledi:

ravnotezu desnog dela resetke i uzeti

b
"-

C)

"LMD=2F.4+(2F-F).4-YB2+ZB6+FuI0 2=O;

r:/
"-

" "- "-

e)

F"Jo=-8t (prilisak);

"LME = 2 Po 4+(2 F-F) 2- YE 2+ Zo 4-Fu6' 2-F"9' 2 V2/2 =0;

"-

"-

F"O =
"-

I t (prilisak);

"-

.'C
~

_/~

i.194.

4F

Otpori oslonaca su:

~~
JF
p\
F.l
r

3F
Slika 1.193 ..

y{i

'l-

"LMB =7 YA-9F+2F=O;
Fo = 2 t.
Silu 3 F = 3 t, koja dejstvuje na stap 6, razlozicemo na dYe paralelne
komponente kroz obliznje cvorove C i D. Pretpostavimo da su stapovi 8-9-10
preseka p - p optereceni na zatezanje (to jest da su im strelice usmerene ka
preseku p-p), pa iz jednacina za ravnotezu desnog dela resetke sJedi:
2:Z,= --F"s-F"9V2/2..,-F,,Jo+F=0;

216

217

Ie su:

I t (pritisak);

Fu8 = -

lit =

UF=

Cremana

J~:

UF;Ol

P 8 8'

12

2~~

It

plan sila

(sl. c) u

naznacenoj

razmeri

c) Za presek K - K primenicemo analiticku Ku]manovu metodu za levi

deo rdetke. Pretposlavicemo da su stapovi 6 -7 - 8 toga preseka ?ptereceni na
zatezanje, onda su jednacine za ravnoteZu:

Fa

9
11

2t

Z~

c.e

12

6
11

b) Nacrtan je Kremonin
I t/2cm.

2/

21

pa su:

It
! '

Vrednosti su proverene i graficki (sl. d).

Slika 1.194.

Rezultati su provereni

Za Rite~ovu metodu ispitacemo ravno!eZu 'desnog dela rdetke, uzimajuci momentne tacke C, B, D (sl. e), pa su jednacine za ravnote:z.u.

pomocu Kremoninog plana sila.

1.195. a) Otpori oslonaca su Z A = F = - 2 t; Y A = FE = 3 t. Otpori su

odredeni i graficki, pomocu plana sila i veriznog poligona. Prva strana veriinog poEgona povucena je kroz nepokretni oslonac A.

te su:

a)

Ks

t4.==3~:

b)

u _..lL
F- tem

FUIO=2

1.196.

15

t;

Ful2 =

Otpori oslonaca su ZA,=6t;

YA

Kremonin plan sila prikazan je na sEci.

K
2
/'

.....

d) Cu/mann

y.

M~/
8

e) Riller
C

to

UF=)/m

/
/

a.g

14

c)

Cremana
uf

=:#rn

z.

F
10 F
14

Slika 1.195,

SJika 1.196.

= -Fs=

3 t.

121.

219
a) Otpore
berovog nosaca:

odredujemo iz jednacina za ravnotezu Ger-

Otpori su odredeni
ligona (sl. b).

aJ

2m

F
5U:

{it::::

3~:

<..
/2

Otp~ri 511 odredeni i graficki pomocu plana sila 1 veriznog poligona

dYe zavrsne strane Sl j S2 za svako polje (AB i BC).

aJ

5, " . /___.-:::'

KR
F

=0

I ,Fa

//

2'

u~=: 3c:n

'

t\\

g'

"
f

\
\

d.-

/y'2/

. d) Cutmann
U; = 1:~
F

F
A

IF.

~o

~- \\

Slika 1.198.

: ~-8-~-//H
~~!Y'

b) Nacrtan je i Kremonin plan sila (s1. c).

11 /

./ /S~/\~2

10

F
~

~.

\..-.- --- P,
)'

II

c} Cremana

II;:;,.

[]['

.-

J'

\~/4

I:: /

;/

12

"
~ \
B'~
Yl r~
G~,\,,,
B

11

Ut= = 1em

Cremana
UF

dva verizna po-

\s],

12

i'

7,

F
:)

..oL- --'
- 6

! r.

b)

~~'G

Ui "'" 3cm

pa

graficki pomocu dva plana sila

c) Prema Kulmanu, za levi dec resetke bice:

4

1: Z/= 5- 5 + Fu4 +FU5 cos 0:+ FU6 = 0;

a.c,e

1: Mn= -5 2+ 75- 5 .3-Fu6 2=0,

Slika 1.197.

pa su, zbog tg (f. = 2/3,

b) Krcmonin plan siJa nacrtan je 11 naznacenoj razmeri (51. c).

1.198. a) JednilCine ravnoteie daju:

cos 0: = 3 ]fi3/13,

FU4= -2 t;

sin 0: = 2 ml13, sile

11

stapovima:

FU5=-13t;

Prema Riteru, za levi deo rcsctke takode je:

pa su

Fc=lOt.

1: MA = 5 2- S2-FuB 2-Fu7 ' 5 =0;

Fu 7= 2 t (zatezanje);

1: M B = 7 . 5 - 5 . 2 - 5 . 3 + Fu g 2 = 0 ;

Fus= -5t (pritisak);

1: MD

= -

52 + 75 - 53 - Fu6 2 = 0;

FU6 = 5 t (zatezanje).

221

22il

1.199.

ledriacine ravnoteze su:

Ostale vrednosti pokazane su na slici. Silu F, na stapu (J), 3 F na stapu (4)

2 ji na stapu (12) raz!ozicemo na obliznje cvorove, pa onda pacrtati Kremonin plan sila.

l: Y i = Y A +FB+ Fc- 3 F-F-F-2F-F-F=O;

F, =5 Fj2;

1.200. Jednacine ravnoteze daju:

l: Mc= YA 12+FB 7 +F, 2-3 Fl1-FIO-F 9-3 F2=O;

l: Zi=ZC-2 F =0;
pa su:

FB = lOt;

M~=FA' 6 +FB 2-F 8-F 6-3 F 4- F 2 =0, i

2F
8

2F

C\J

16

~F

15

2F

">

IF

"--;!,-,-,=- ZA
A" _.

Fe
C

I)

l
16

r;,
b

tF.

2F

!-F,

\0
6

71

IS

Cremona
UF=

1<"-_--=_-+---110 . 'j

t;!

_1

r,
13

F.'r R

b)

d)

c)
1 Z

Cu/mann

+ If!

u~""1:~

16 2F

"

12
I

10 il

12 il

14

15 10 17 18 19 20 21 22

5J5 4

5,6 4

5.6

Stika 1.200.
h

Slika 1.199.

te

su:

Yc= -4t;

8 t;

a
a 15 o

8
~5

222
KrEIDOnin plan prikazan je. na slici za ceo nosac.

Poht'aj napadne linije rezultante sila levo od preseka K - K mozemo

odrediti racunom prema momentnom pravilu:
FA z- Fez +2) - Fz+ 3 F(2-z) = 2 z-z-z- 2 + 6- 3 z =

=4-3z=O;

z=4/3,

illereno od osionca A.
VeliCi.na rezllitante je F~ = 2 - 1- 1 - 3 =
Prem~

3 t.

Riteru bice:

2:: M 8 = 24 - I 6- I 4- 32 + F. lO 2 = 0 ;

L MD

II. KINEMA TIKA

24 - 1 6- I . 4 - 32 - F. 6 2 = 0;

L M G = 26 - 1 . 8 - I 6 - 3 4- 1 2+ 8 2 - F. 9.2 - F. B' 2 = 0 ,
A) KRETANJE TACKE

Ie su:

F = -4t;

Fu9=

-4t;

Fu!O =

4 t.
2.1.

lz zakona puta diferenciranjem

dobijamo brzinu

te su:
s=2t+4t 2 ;
U trenlltku t= I sec bice s= 6 m;

v=2+8t;
V=

a=

10 m/sec;

ubrzanje,

'\-

m/sec.

a= 8 m/sec 2

Kako su predeni putevi u vremenima 1=4 sec i t=6 sec: s.=8+64=

72 m/sec, S6 = 12 + 144 = 156 m, i vremenski razmak Ll t = 2 sec, to je
prosecna brzina kretanja V,= (S6 - s.) / Lli = (156 -72) /2= 42 m/sec. Tu brzinu mozemo odrediti i kao aritmeticku sredinu brzina u tim trenllcima.
Posto su brzine v4 = 34 m/sec, Vii = 50 m/sec, to je Vs = (34 + 50) /2 = 84{2 =
= 42 m/sec.
=

2.2. Kinematicke jednacine ovog

kretanja jesu:

s=2+4t-t 2 ;

pravolinijskog jednako usporenog

v=4-2t;. a= -2 m/sec 2

Tacka se zaustavlja u trenutku kada je v=O, to jest uvremenu t=tk=

2 sec, presavsi put sma> = 2 + 8 - 4 = 6 m.
2.3.

Kinematicke jednacine kretanja jesu:

Pocetna brzi na je Vo = 10m/sec.

manja brzin.a Vmin = 7 m/sec.

Jz uslova

a = 0 sledi t = I sec, pa je na j-

U trenutku t=3sec bice s=31 m; v=19 m/sec; a=I2 m/secz.

2.4. Eliminisanjem vremena t iz jednacina kretanja dobija se putanja
(Iinija putanje). Kako je iz jednacina (2=(4-x)/2=2yJ3, Iinija putanje (i.
trajektorija) jeste p,aya iinija jednac:ne 3 x + 4 Y - J2~, O. odnoSl1o xJ4 + y/3 = I.

224

225

Komponentne brzine Sil X= - 4 I,

odnosno V= 10 m/sec.
Komponentna ubrzanja su

Y=

x= - 4;

3 I, pa jebrzina

V= (;i..2

+ Y)"2 = 5 t.

C j = 3 em/sec; (\="1,5 em; C 3 = 4 em/sec;

jednaCine kretanja:

ji = 3, te je a = 5 m/secz.

a=5cm/see2 ;

2.5. U trenutku sustizanja oba su voza presla jednake puteve, pa je

s=v j l=v,(t-0,5), gde je v2 =15:3,6=54km/h. Prema tome je 361=
=54(1-0,5); 1=3/2=1,5h; s=361,5=54km.

X=

Sj=v o l+at 2/2;

U trenutku sustizanja predeni

SOj~'O'

y=4t+4;

y=2 (2 + 2/+ 1),

3 (2+2 t+ 1)/2;

Kretanje je pravolinijsko po pravoj y

Stoga su

s= 5 (2 + 2 t+ 1)/2.

4 x/3, i to jednako ubrzano.

S =

2xdtdx/dt=2xdx= -8xdx;

x=
2

-4x 2 +C1 = 100-4x2 = 100[1-(x/5)2],

posto je integraciona konstanta C1= 100, jer je za

putevi, racunati od tacke A, isti su, te sledi:

Xo =

4 em brzina Xo = 6 em/sec.

Izvlacenjem kvadratnog korena i smenom x/S = sin e,

~;)il'os e d e, jednacina postaje
Koreni kvadtatne jednacine su:

posto je drugo resenje kinematicki

tome su predeni putevi:

x=d x/d t= IOVI=(x/5)2;

V03

1= 20 sec,

S2 - / =

sl=2cI-,.a/'/2;

s,=c(t- 10);

Prema

101+ cz=se,

V02

C,

ooda su

VOl =

2C

Sj-'-252 + S3= 0;

5de=IOdt,

sin e=sin [2 1+ (C2 /5)}=x!5.

da

je

sin (C2 /5)=4/5,

pa

je,

zbog

x=5sin 2t+(Cj5)=4cos 2t+3sin 2t=Rcos(2t-0:)=5cos(2t-a),

gde su R cos 0: = 4, Rsin 0: = 3, R = 5; tg 0: = 3/4. Kretanje je harmonijsko oscilovanje po Ox-osi, amplitudom R = 5 cm, kruinom frekvencijom w = 2 sec-I,
perioda T= rr sec, pomeranja faze 0:, gde je tg Q( = 3/4.

5 3 =c(I-15)+a(I-I5)2/2.

Jz uslova AB= BC sledi:

51-52 = 5,-5 3 ;

odnosno

Jz pocetnih uslova kretanja sledi

cos (C2 /5) = 3/5, zakon kretanja:

500 - 100 = 400 m.

2.B. Oznacimo pocetou brzinu druge tacke sa

= c, pa su predeni putevi pojedinih tacaka:

posro je dx =

pa je drugi integral:

nemoguce, te se mora odbaciti.

51 = 15" 20 + I .400/2 = 500 m;

45/2 = 22,5 cm.

2.10. Kako je ubrzanje = d x/d (, mnozenjem diferencijalne jednacine

4 x identitetom 2 x d (0= 2 d x, ona se svodi na diferencijalnu jednacinu
koja razdvaja promenljive, i moze se lako odrediti prvj integral:

x= -

502 =

s2=J+2vo l-at 2/2.

1= (1525)/2;

Jdnematicke

v=5(1+1);

U trenutku {= 2 sec bire a = 5 em/sec2 ; v = 15 em/sec;

2.6. U trenutku silstizanja obe suo tacke presle isti put, pa je 5=al'/2=
=vo(t-2)+a(I-2)2/2, teje 1= (2vo-2a)/(vo-2a)=6 sec; 5=436/2=72 m.
2.7. Oznacimo savol=vo=15m/sec, a j =a 2 =a=lm/sec2,
= 1= 100 m, onda su predeni putevi tacaka racunati od tacke A:

x=31+3;

C4 = 2 em.

" 2.11. Jz a = 10 t integra\isanjem sledi v = 5 ,2 + C j;

Kako su konstante C l = 5, C2= 20, bice zakoni kretanja:

2 ct+ 10 c+ (225- 30 t) a= 0,

pa je vreme kretanja prve tacke:

a= lOt;

V=

5 (I + 12);

S=

5 (,(3 + C1 t+ C 2

= 20+ 51+ 51 3/3.

1=(225a+ IOc)/(30a-2c)=25 sec,

2.12.

te su predeni putevi tacaka:

Zbog -6

5j =235.25-4.25'/2=1750-1250=500m; 52=35;15=525m; 5)=550m.

x=

2.9. Jz jednacina
3, ji= 4 integralisanjem dobijamo: x= 3 t+ C1 ;
x= 3 (2/2+ C1 t+ C 2 ; y=4 t+C,; Y= 2[2 +C,t+ C4
Integracione konstante C i odredujemo iz pocetnih uslova kretanja da su
u trenutku 10=0 pocetne koordinate Xo= 1,5cm, Yo=2cm i pocetna brzina
ima projekeije na koordinatne ose Oxy triedra Xo = 3 em/sec i Yo = 4 em/sec, pa su

Kako je T=2rr/w= l/f=0,5, to

V2 "'" A

su w=4rrsec-'; f=2sec-1.

cos 3 1';/4, sledi da je A = 12 cm.

2.13. Brzina voznje je v = V/3,6 = 20 m/sec = Yo' Jednacine' kretanja su:

v=vo+at; v2 -v/=2as; v=20-t/2=O; t=40sec, s= -400/-2'.0,5=400m.
jer se voz zaustavlja kada brzina bude jednaka nuE.

j,

!r
!

2.14. K~ko je v=vo +at=6+at, to je 1O=6+2a, pa je ubrzanje a=

2 m/sec 2. Zakon puta je:

""

i.5 Zbirka zadataka h mehanike I

227

226
i

2.20.

2.15.; 'Kako su jedJ.laj;ine kretanja v=vo+at; y2-vo2=2as, u pojedinirn

deonicama, puta bjce'~

2

1) vo=O; v=al; v=72!3,6= 20m/sec; l=v/a= 180sec; s=v /2a= I 800m;,

2) J = I: Sf;!

S2

= 14 000 - I 800 - 200 = 12000 rn = 12 krn; 1= 12000/20 = 600 sec;

3) v=20m/sec; v=20-1=0; t=20see; s= -400/-2=200rn,

Prose'cna brzina voznje je

Vs

= I/I:

Ii

= 14000/800 = 17,5 m/sec = J 7,53.6 =

=63 km/h.,
2.16., Eliminisanjern vrernena I iz jednacina dobijarno: (x- 6)/2 =
= (y - 6)/3'= (z - 3)/6, pa je putanja prava linija koja prolazi kroz tacku
No (6,cm; ~ em; 3 ern), pocetni polozaj pokretne tacke.

Jz z=1 slediz=t+C=t, jer je C=O, pajeputanja pravalinija,

jednacine x/2 = y/3 = z/I

i brzina

J!T4 m/sec.

y=

2.21. Kako je (x/5)2 + (y/5)2= I, putanja je centraini krug po]uprecnika R=5cm. Ugaona brzina je w=2see-', pa je obimna brzina V=RUl=
= 10 ern/sec. Tangencijalno ubrzanje je jednako nuli, aI = v =R = 0, pa je i
ugaono ubrzanje jednako nuli, w=O. Normalno ubrzanje je aN =RUl 2=
= 20 cm/see 2= a,pa je jednako totalnorn ubrzanju. Kako je w T= 2 IT, vreme
obiiaska po krugu je T= n: sec.

2.22.

je vA=RUl i Y.B=rUl, to je VA/VB = 30/10= 3=R/r, pa je

Posto

R=3r. Zbog toga sto je AB=R-r=3r-r=2r=16cm, bite, r=8cm, odnosno R = 24 em.

. Kornponentne brzine su: x = 2 em/sec; Y = 3 em/set; t"", 6 em/sec, pa je

intenzitet Qrzine V= [x 2+ j2 + z2J1/2= 7 em/sec. Kretanje je jednoliko pravolinijsko
kretanje, t,e je a = O. Zakon pula je S = So + vi = 9 + 7 t, jer je pocetni put

2.23. Kako je ugaona brzina Ul= n: n/30, gde je n minulJ1i broj obrfaja
(o/min), ugaone brzine obrtanja su:
a) sekundne kazaJjke

so= ON o= (36 + 36 + 9)"2 = 9 em.

2.17. Ozhacimo sa cp=n: t, onda je rezultujuce kretanje:

b) minutne kazaljke

oom=n (1/60)/30= n:/l 800 sec-I;

c) saIne kazaljke

wh=n (1/12 60)/30=n/21 600sec- l ;

d) obrtanja Zemlje

UlZ= 7C/30 2460 = n/43 200 sec-I.

,'3--4(3
2

X=X,+X2=

3V3+4 ,

coscp- --2-- SlTJrp =R cos (rp+ ex) = 5 cos (n:I+ex),

gde je
tg ex =

2.24. Kako je prirastaj ugaone brzine obrtanja L1Ul=UlZ -UlI =Wt=

= n: (n2 n,)/30 = 2 IT, ugaono ubrzanje je = n: sec- 2 , Krelanje tacke po krugu
je jednako ubrzano, pa je prirastaj obrtnog ugla:

(48 + 25 V3)/39, posto smo stavili da su

R cos rJ. = (3 - 4 1/3)/2,

R sin rJ. = (3 V3 + 4)/2.

'Kretanje je' harmonijsko, istom frekvencijorn Ul=nsec- l , amplitudom

R = 5 em i :pomeranjern faze Ct..

U trenutku t = 2 sec je Ul2 = 3 n, pa je

2.18.: OznacimCi sa cp = 2 t, onda je:

X= Xl

+ X2 = (3 Vl/2) cos cp-(21 1/'2/2) sin rp=R cos (rp + rJ.) =

2.19.: Oznacimo sa rp=7CI/2, ondaje x/10=cos 2 <p=I-sin 2 cp=l-y/10,

pa je putahja Y= 10-x iIi x+Y= 10.
Kako; je x=-IOn:Cosrpsin<p=-57Csin2rp=-jl, to je brzina V=

t = njw o = 3 sec,
2.26.

Zakori' puta je:

10

Jv d t+ C = -

Gt=

0; aN = a =

Jz

Xl

y2 =

to jest

RZ = 100 sIedi

<PI = 3 rr/2;

'1'2 = n/2.

= 8 cm. Diferenciranjem bice:

V
2 xx+ 2yy= 0, to jest y = lOy = -xx/y= 30 ern/sec; V= 50 cm/sec.

jest s= 10 1/2sin2q>.

DaJjnirn diferene:ranjem sledi:

lstu vrednosl dobijarno i integraJisanjem brzine:

30 n ern/sec;

Ie dobijamo:

5 IT V-z si~ 2 <p, te je ubrzanje a = 5 7C2 V2 cos 2 <p.

(x- 10)2+ y2= 2y2,

00 2 =

Ovde je Ul o =n:/3, a .lcako je a,=Rc1=n:, 10 je w=7C/9sec- 2

U trenutku sustizanja jedna tatka je obis!a luk kome odgovara ugao 'P"
a druga luk kome odgovara ugao 'P2' pa je ukupno:

=15eos(21+rJ.), gdt? je Igex=7; ex=8155'.

S2=

=R

2.25.

Kretanje j~ harmonijsko, amplitude R = IS em, kruzne frekveneije Ul= 2 sec-I.

pomeranja faze rJ., gde je tgCt.=7.

l'2

=R Ul/= 90 n 2 cm/see>.

j;2+ XX +Y+Jj;=0, pa je

5 J/'2 cos 2 <p + C = 5 )/1 (I - cos 2 q.

a =

250 em!sec 2
1S"

Y=G

-lOOero/sec 2 ,

Ie

je totalno

ubrzanje

228

229

~N=

Q;b

W= O.

Kako je v = c?nst:, to je a]= 0,

a;
5 sec-I;
Hodograf brzme Je krug, poiuprecfllka R}~
2.27.

Prirodne koordinate vektora ubrzanja iznose:

(X __ 2)2 + (y- 3)2=25 = (5)2,

V=

R w=25 em/sec;

aT = 0;

w= 0,

a =aN=R w2 = 125 em/sec2 = 1,25 m/sec?

2) i

x2 + yZ- 10 x= 0.

3)

Kako je opsta jednacina kruga:

x=-20costsint=-10sin2t; y=IOcos2t;

1 - 1- - -

ji = '- 20 sin 2 t;

8----;

~i

-j- -t-~

SEka 2.29.

i? = 32' sin' I cos' 1= 32' (I -

-8sin<p;y=4cos<p;

x= -J6cosq>= -4x;

x= -4j!fi y=2;
aT =

Diferenciranjem osnovnih jednacina dobice se brzina i ubrzanje:

yj

1,37 cm.

x2/64+y2/16=1;

hodografje e/ipsa;

y'= -8sin<p= -4y.

te su:

uporeaivanjem sJedi p = R, q = 0, te je putanja krug sa sredistcm C na

+ Ox-osi, poluprecnika R = 5 cm.,

20 cos 2 t;

x.l = VI?/3 =

Za x=2cm jey=j!3cm, pa je cosq>=i/2, sincp=V.3/2,

(x-py+ (y_q)2=R2, sa sredistem u C(p; q),

I:

17

1) x= 4 cos <p; y = 2 sin q>; x2fl6 + y2/4= I; putanja je elipsa;

Dizanjem druge jednacine na kvadrat i eliminisanjem vremena

y2 = 100 sin2 t cos' t= 100 (1- x/IO) x/IO = (lO-x) x;

Y X=24- VT7
!--2
- - cm sec;.

2.30. Stavimo <p = 2 t onda je rP = 2, ~= ~ = O. Diferenciranjem i eliminisanjem dobijamo:

sledi:

x=

aN= X Y -

R k = v2/aN = v3/ (xjl- yx) = (XZ+y2)3/2;

pa su:

Hodograf brzine je centricni krug.

2.28.

2.

J7

Poluprecnik krivine putanje je:

krug, poluprecnika R = 5 em, sa sredistem u taCki C (2 cm; 3 cm).

Kako je ugaona brzina ~ = w = 5 consL, to je

xx+ yy =62-VI?
/
- - em sec,

aT=

Eliminisanjem ugla q> = 5 t dobija se jednacina putanje

a = 20 em/sec' = aN;

aT = O.

3rr/z

I'

-16

-8

16

natine kretanja):
I) x=2 sint;

2) x=2cos t;
y= - 8si021;

y=4cos2t

3)

x.=

-2sip-t= -x;
y= -160:;0$ 21= -4y.

Kako jz (1) sledi y= 4- 8 sin2 t=4-2x2, putanja je parabola.

te je kriva cetvrtog reda.

Kada je y=O, tad a je x=y'2eID, pa jz (1) sledi da ~u

Kada je x=4cm, y=2, tada je cos2t=sinf=I/2; eosl=sin2t=V3/2,

pa su brzina i ubrzanje:

sin f = V2/2;

X= -8 V3 em/sec; y= 2 V3 em/sec; v=2V5T em/sec;

a=2Y65cm/sec2

IT

Integracione konstante odreoujemo iz pocetnib uslova kretanjk: za t = 0 su

xo=O; Yo=4; xo=vo=2; Yo=O, pa su partikularni integrali (klnematicke jed-

Eliminisanjem vremena iz (2) dobijamo

hodograf brzine;

,,/2

x=A cos t+Bsio t; y= Ceos 2t+Dsin2 t.

x=-16sin21;y=4cost;

Vi3/13 cm/sec 2 ,

2.31. Komponentna kretanja su harmonijska oseilovauJa po Ox- i

Oy-osi (zad. 2.10), kruznim frekvencijama 1 sec- 1 i2 sec-I. Ops~i integrali su:

3) x= -32cos2t= -4x;
Y=-4sint=-y.
Iz (I) dobili smo jednacinu putanje.

x= -16em/sec?; y-= -2em/see

a=4j!7 cm/sec2 ;

Posto je <p = w I = 2 t, bice 2n=2 T, to jest T= n sec.

Diferenciranjem osnovnib jednacina sledi: .

I) x=8cos2t; y=4sint;

y2/1 6) .YZ/16 = 4 yz (16 - y2),

Y= -41/ 3;

24 V3!2 Vi3 = 12 V39/13; aN= 32

'P

2.29. Kako je prva jednacina

x= 8 cos 2 t = 8 - 16 sin 2 t = 8 - y2, putanja y2 = 8 - x je parabola.

2)

x= -8;

U temenima elipse bice:

w=2see- l ;

v=10cm/scc;

v=2J!TIcm/sec;

cos 2 t =~O;

t = n/4;<ni t = 1,

te su;

x=2em; y=O;

x=j!2 cm/sec; y= -Scm/sec;

v=J!66crp/sec;
)
I

230

231

i= aT =

(ix +yy) /1' =

V2 cm/secz;

Y= 0;

-1/66/33;

aN

a;'" -

Vi cm/sccz;,

(xy- yx)!v= -

pa .ic:

TZ= 4R

8 V33/33 cm/secz;

=1',2+1'/ bice vc=r~

i

=VV

2 -V,2,

al = R (~, + (,)4)11'= R ~ (9 + 4 Te')1i2/3,

v,=;. Zbog VZ=X2+y2=

te su radijalna i cirkularna brzina:

pa su ubrzanja u odnosu:
aI/a, = Te (27 + 12 7t')1/2/27.

v,=(xx+Y.Ji)!r=Vicmfsec; vc=(xy-yx)/r= -8 em/sec.

Na isti
, nacin dobicemo radijalno i cirkulamo ubrzanje:

2.37.

ac = (xy - yx)fr = O.

Zakon kretanja tacke B je:

s=OM=V,lk=V4+ J =VS:

2.33.' Kako je {z = x/2 = y/3 = z/6, putanja je prava linija, koja prolazi
hOl koordinatni po~etak (0) i ima kosinuse smera cos a = 2/7; cos ~ = 3/7;
cos y=6/7.
Posto jc zakon pula:
S=(XZ+y2+Z2)112=7t2,
to SU 1'=141, a=14cm/sec 2

pa je brzina u trenutku stizanja u tacku M na putanji

l'i=

b)

x= -36cos 3 t; Y= -36sin3t;
aT=v=:O;

aN=a;

z~9;

6(SITe cm/sec.

2.38. Kretanje je po eJipsi, jednacine x 2 /36 + y'/4 = I, pa su parametarske

jednacine kretanja:

2.34. ' Tacka sc kreee po zavojnici na kruznom' cilindru, poluprecnika

R = 4 cm. Diferenciranjem osnovnih jednacina dobijamo:
y=12cos3t;

odnosno y2= (4-x)/2,

pa je putanja parabola. Koordinate tacke M jesu x = 2 cm; y = J em, pa iz

jednacina kretanja sledi da je sint=I/2, COS21=1/2, cosl=V312, pa je
tk = rr/6.

Druga tacka krete se pravolinijski, po precniku, ubn:anjcm a = J cm/sec z

bel. pocelne brzine, pa je zakon pula s =at 2 /2 = IZ/2. Kada bude s = 2 R = 18 cm,
tada je Tz F 6 sec, pa ce prva tacka (M) pre da stigne u polozaj A.

x=-12sin31;

1z jednacina kretanja sledi:

X= 4cos 2 t= 4- 8 sin' 1= 4 - 2 y2,

2.32.: Kretanje prve tacke je kruzno, ugaonom brzinom w=2sec- l ; pa

je rp = 2 t. iZa rp = 5 7t/4 bice vreme Tl = 5 ,,/8 = 1,96 sec.
.

a)

2 rt/3 w;

Ubrzanje prve pokretne tacke je:

Rk = -33 V33f4cm.

Kakb je r2=x 2+y2, to je rr=xx+yy, pa je

{j j2az =

x= 6 cos w t;

pa je v=15cm/sec;

;'=0; pa je a=36 cm/sec z;

Rk = v'/aN= 225/36 = 25/4 cm.

y=2sin 0) I;

0)T=8,,)=27t;

0)

= rr/4 sec-I.

Koordinate tacke M jesu x=3cm; y=V3 cm, to jest r=OM=Vl2=

2 V3 cm. lz parametarskih jednacina sledi da je cos w (= 1/2. sin w t=
V3j2; (,) tk = 7tj3, odnosno tk = 4/3. Zakon pravolinijskog kretanja drugc tacke je:

1z (3) se vidi da je, zbog v = const., hodograf brzine kruzni konus sa

vrhom u 0; poluprecnika 12 cm/see i visine H = Z= 9 cm/sec. Vektori brzina
su izvodnice konusa.
2.35. . Iz uslova aT = aN sledi d vld t = vZ/ R, pl su difcrencija1na jednacina

2.39. Ugaona brzina obrtanja je w = ~ = TC n/30 = rr/] 0 sec-I. Pararnetarske jednacinc kretanja prve tacke po cikloidi su:

i prvi integ~al:
R d v/v 2 =d t; - R/v=l+ C= t- R/v. = (vo /- R)/vo'

x=R(<p-sinrp);

te je zakon promene brzine:

v=

RVo/(R - vot) = 25/(5 -I).

x~Rw

Zbog toga Ju prirodne koordinate ubrzanja:

ar = aN = v2/ R= 25/(5 -t)'.
2.36. Tacka sudara (U) je presek tetive j kruga. U tom trenutku je
sredisnji ugao <r. NpU"=rp = 2 a,= Te/3. Kako jc troug:w N,OU jednakokraki, to
su zakoni j~dnako ubrzanih kretanja tacaka:
,
r=Gzt z/2:
<p=w t/2,
oduQsno utacki U biee:

y:",R(l-eosrp),

pa su projekcije vektora brzine i brzina:

(I-cos <p);

y=Rwsin<:p;

Posto je zakon kretanja druge tacke:

s=vzI, to je OE=(4RZ+R2 TC Z) I/Z=v z tk =V2 T/2= 101'2; T=2rr:/w=20;

odnos brzina u temenu cikloide je:

(V1/V;)E= 2 (RUl)/(R V4 + 7t2/I 0) =

Stoga je

V 1 >V 2 ,

2.40.

2nd 4 +TI:z Vi,

pa se prva pokretna tacka kreCc brze.

Iz yZ= 4x diferenciranjem sledi:

232

2yy=4X; j'=2X/y=x/Vx;
pa su koordinate vektora brzine:

x=

e/l! I

v2 =c 2 =x2 +y'2=i2 (1

+ l/x)',

v=cons t .,

I) x=2t; y=10-3t 2 ;

+ I/x; Y = c/ VJ+X.

..

+ x) J/2=c 2/2 (l

+x)2;

y=

2.44. Ovde je ugaona brzina w = ~ = rr n/30 = re/5 sec-I.

jednacine cikloide su:

_c2 Vx/2 (1 +X)2.

Poluprecnik krivine je:

Rk = cJ/(iji

gde su

-yx) = -

2 (I

x=R(cp-sincp);

+ X)312= (I + y'2)3/2/y",

y=R(l-c.oscp);

Parametarske

cp=wt,

pa difereneiranjem dobijamo projekcije vektora brzine:

y=2j1x;y'=I/Vx; y"=-J/2xVx.

2.41. Kornponentna kretanja su harrnonijska oseilovanja po Oxosi kruznirn frekveneijarna w=2 sec-I, pa su opsti. integrali:
x = A cos 2 t + B sin 2 t;

putanja je parabola y=IO-3x2/4;

2) i = 2; Y = - 6 t; hodograf brzine je prava para Ie Ina Py-osi, na iazdaJjini od nje za i = 2 em/sec.

Ponovoirn diferenciranjern dobicerno koordinate vektora ubrzanja:

x =cXj2 ~ x (I

Zakoni kretanja su:

y=R wsin cp;

Oy-

y = C cos 2 t + D sin 2 t.

Integraeione koustante odredujemo iz pocetnih uslova kretanja, te su A = 2;

B = 0; C = 0; D = 2, pa su partikularni integrali - zakoni kretanja:
I) x=2eos2/; y=2sin2t; Iinija putanje je krug'sa R=2ern.

V=

2 R w sin ('P/2).

EJiminisanjcrn vremena (t), odnosno ugJa cp, iz prethodnog sistema jed-

nacina dobice se jednacina hodografa brzinc:
(i_Rw)2+ y 2=(Rw)2, to jest (i-2rr)2+Y=(2rr)2.:

Hodograf je krug, poluprecnika 2 TC em/sec, sa sredislem na

p = R w = 2 TC;

P~-osi,

gde je

q = O.
!

Tacka ima najvecu brzinu u temenu eikloide (E)

Diferenciranjem ce biti:
2) x = - 4 sin 2 t; Y = 4 cos 2 t;
krug, poJuprecnika Rh = 4 cm/sec.

l' =

4 cm/see; hodograf brzine je centralni

Kako je y' =y/x = - ctg 2 t, a tangenta na hodograf brzine gradi sa

Ox-osom ugao

tangente na putanju i na hodograf su upravne. Ovo sledi

QT=

neposredno, jer je

d v/d t = 0, pa je -;= --;N i upravuo je na vektoru -;.

2.42.
parabola.

Zbog x= 2 cos 2 t= 2- 4 sin 2 t= 2- y2/4 bite y2= 8- 4x. Putanja je

Difereneiranjem dobijamo projekcije vektora brzine:

x=-4sin2/=-8sinteost;

y=4cost,

pa eliminisanjem vrernena (t) iz ovih jednacina dobice se jednacina hodografa

brzine:

On jc kriva cetvrtog reda u sistemu

Oxy.

Vmax

Posle integralisanja sledi:

= vE = 2 R U) = 411: em/sec.

2.45. Kretanje se vrsi po zavojnici na kruznorn ciJindru, poluprecnika

R = 3 crn. Kornponentne brzine i ubrzanja jesu:
i

x=-3sint;

y=3eost;

z=4;

v=5cm/sec;

~= -3cost;

Y= -3sint;

z~O;

a=3cm/see 2 .

Hodograf brzine je krumi konussa vrhorn u Ph (0), poJuprecnika osnove3 em/sec, vi sine H = 4 em/sec.
Kako je kretanje po zavojniei jednoliko, 1'=eonst., loje aT'=dv/d 1=0,.
pa je aN=a i Rk =v2/a N =25/3em.
Obimna brzina je

Vo

= 3 em/sec, a aksijalna

z = 4 em/sec,! pa

je nagib

zavoJDlee tg CI. = z/vo = 4/3 = h/2 R TC, te je hod zavojnice h = 8 rr em. Kako je
wT~'2TC, to jc T=2rr/w, T=2TC, pa je h~zT=4T=8TCcm . .
2.46. Zbog t = r/4 = cp/2 bice r = 2 If, pa je putanja Arhimedova' spira/a (ona.
irna ulogu prave kod spirala, jer postoji linearna zavisnost izmedu potega i ugla)_

Diferenciranjem bite: '

r=4;

2.43.

ona iznosi:

~'=O;

0/=2;

~=O,

pa su kornponentne brzine v,=~ =4=const., vc=r~ =8t, te je brzina

v=4VI +4/2.

234
Projekcije ubrzan ja su:

a,='r-r ~2= -161;

o,=2r<p+r ~= 16;

a= 16 VJ+i2".

Kako su parametarske jednaCine kretanja r = 8 t Z, <p =2 t, to je

!' = 2 <p2, p~ je putanja spirala.

235

Dif~rencjranjem dobijamo:~=16t;

;=16;

~=2;

aT=(v,a,+Veac)/I'=V,Or/v = -64!vl};

l'c=2r=1612;

a,=;'_r~2= -16/t 3 ;
a=-2em/sec 2;

0T= -VI em/sec 2 ;

aN=Va 2+aT 2;

<p=0,

pa su komponentne brzine

v,=i61;

v=41I2cm/sec;

ae=2;~+r~=-16/12+16/12=O; a=-16/I J;

2.47.
I

1'=(41(4+1 2 )/1;

;v,=4;vc =-8/t;

2.50.
njem bite:

v=16tVf+f2;

Kako je r = e21 = e"', putanja je logaritamska spirala. Diferencira-

1 komponentna ubrzanJa

a,=16-4:r=4(4-r)=16(l-2t2);ae=2;q,+r~=64t; 0=16)/1+121 2+41 4

pa su:

1',=2r;

Kak? je za t = 0 i <p = 0, and a je u presecnoj tacki spiralc sa + Oyo som <p = 1c/2, pa je vreme 1= tk = rr;/4, te su:
K

vc=n: 2 cm/sec;

cm/sec;

v=rr;VI6+rr;2cm/sec;

r=rr;2/2cm;

a = 2 V64 + 48 ;T:;--rr;4 cm/sec2.

Oe = 16 rr; cm/sec2 ;

Prirodne koordinate vektora ubrzanja jesu:

Brzina, ubrzanje
su potegu (r).

aT= (v, a, + Ve ae)/1'= 8 (8 + rr;2)/ V 16 + 1<2;

aN

2.51.

(v, ae-1'ca,)/)'= 2 rr; (24 + rr;2)/ V16 + rr;2,

),3/(1',

Posto je cirkuJarno ubrzanje jednako nuli, mora da bude:

Gc =

. .
2 r<p

+r

!x

4 (e

41

+ e- + 2);
41

..

1 d

<p = - - (r2<p) =0, odnosno ,2? = const.

r d1

y2

=4 (e +e- -2);
41

4t

x2 _

y2

= 16,

2 r;

,1; =

2 c ~ sin 2 <p, odnosno

= -

2l

);

y = 4 (e 21 + e- 2,);

1'2 =

32 (e 4t + e- 41 ) = 4 r2;

1'=2r, jer je r2=x2+y2=8(e4f+e-41).

Hod ograf brzine je takode jednakostranicna hiperboJa

Cc sin 2 <p;

'y = 8 (elf -

e- 2f );

te su:
;. =

(Cc sin 2 'P)/r J ;

a2 = 128 (e 4f + r'") = 16 r2,

;:

= - 2 C21r} - 3 i2/r =

2 C 21r} - 3 (C2 e2/r 4). (l - ,4/e2)

= _2C2Irl_3C2(e 2__ r4)/r4.

yz _ x2 = 64.

Komponentna ubrzanja i (olalno ubrzanje jesu:

x= 8 (e 21 + e- 2');

3 r2 ;'2+r1;' = -2 Cc~ cos 2'1'= -2 C2,

Diferenciranjem .sledi:
4 (e 21 - e

C.

Difereneiranjem jednaCine lemniskate bice:

pa je putanja jednakostranicna hiperbola, realne poluose a= 4 cm.

x=

Ge-l'e a r) =;;; (16 + rr;2)3/2/2 (24 + rr;2).

Stepenovanjcm i oduzimanjem dobijamo:

2.48.

aN=Va 2 +a/=4VIr;

poluprecnik krivine putanje logaritamske spirale srazmerni

:a polupre?nik krivine putanje je:

Rk = v2/a N =

ae=2r<p+r~=2r,p=8r=a;

R,,=v 2/a N =r VI.

a,= (J 6(- 2 rr;2) cm/sec 2;

0,=0;

aT=(v,ar+veae)/v=veacfv=41Izr=~;

v,=1

v~2Vir;

I'c=2r;

Zbog toga je radijalno ubrzanje:

a, =

i: _r~2 =

2 C2/ r 3 - 3 C2 (e 2_ (4)/r 4 - C2 r} =

3 C2 (r'

+ e2- (4)/1'7 =

=-3C2 e2/r7=-k/r" gde je k=const.

putanja je hiperbolicka spiraEa jednacine r = 8/<p.

pa su korriponentne
I
i

Radijalno ubrzanje, koje je ujedno i tOlalno ubrzanje, obrnuto je srazmemo sedmom stepenu raslojonja pokretne lacke od pola (0).
2.52. Kako je kod 'elipse e2 = 0 2 - b2 = 16, finearna ekseentricnosl ove
elipse je e = 4 em, pa je numericka ekscentricnost e: = e/a = 4/5. parametar e1ipse
je p = b2/a = 9/5 em.

236

237

:t~

Uzmimo pol polarnog sistema (0) u desnoj ziti (Pj ) , tada iz trougla
j ,
gde je M polozaj pokretne tacke u odnosu na pol r = OM, sledi
prema kosinusnoj teoremi:

f'z l",iP

Eliminisanjem ugla <p iz prethodnih

grafa brzine:

dobija s~1jednaCinahodo-

Hodograf brzine je, dakle,

ordinatom CE!p.

sa

R2= (2eY+r2- 4er cos (180 -cp) = 4.t?+ ,2+ 4ercos cp= (2 a-ry,

gde je ugao cp= <;.Tl OM, posto je osobina elipse da je zbir potega do zila
konstantan, to jest PI Ai +MP2 = r+ R= eonst. = 2 a. Prema tome je polarna
jednacina elipse:
2
r=b /(a+ecoscp)=p/(1 +ECOSCP);

r(l +ECOSCP)=p,

Posto je pri oVom kretanju cirkularno ubrzanje jednako nuli, to je:

,z ~ = const. = C= 6.

2.55. a) Posto je v, = ;. = c = const.

W= ~ = const., to je d r = edt,
pa je r;" ct + Cj = ct, i 'P = w t. Putanja je Arhimedova spirala.

~(1 + HOS <p) -E r ~ sin cp = p; /r- (C ~/r) sin cp;

r = (Cs/p) ~coscp=(C2ECoscp)/pr2=C2[(I/r)_(l/p)]/r2,

pa je radijalno (ujedno i totalno) ubrzanje:

a, =

gde je k

;.
=

-r

9=
2

Putanja je centralni krug, poluprecnika R=c. Ovde je k=w ugaona brzina,

pa je obimna brzina V = ck = R w = const. Kretanje je jednoliko kruzno kretanje.
Kako je ds=Rd<p=Rwdt, i <p=wt, bite s=R<p=Rwl, pa:vremeprelaska za ugao 'I' iznosi t = <p/w.
'

Diferenciranjem polarne jednaCine eJipse dobijamo:

; =(Cs sin'P)/p;

k/r 2 =

r~

obrnUio srazmerno kvadralu rastojanja

i- =d rid t=c

r d cp/d t = b, to je d 'P = b d

_ 20/r2,

const.

Radijalno (totalno) ubrzanje je

pokrelne lacke od pola (desne tite).

b) Posto je v,=
Vc =

C2 [(1/r) - (l/p)]/r 2 - C2/r3 = -C2/pr2 =

C=c 2/2;

y2j2= -x2/2+C;

sa polom 0 u desnoj ziti.

ac = r-' d (1'2 ~)/d I = 0, odnosno

2.54. Deljenjem jednacina dobija se yjx= -x/y, pa je y dy= ~xd x. Ova

diferencijalna jednacina razdvaja promenljive, te je prvi. integral:

to je r=ct+CI =R+ct. Zbog ;toga sto je

1/ r =

b d rjer, Ie integralisanjeI]1 dobijamo

cp= (ble) Inr+C2

Konstanta je C2 = - (b/e) In R, Ie je '1'= (blc) (In r-ln R) = (ble) In (r/R), pa je
c 'I'/b = In (rIR). Antilogaritmovanjem dobijamo da je rlR = ec<,lo., odnosno
r = Re''''/b. Putanja je logaritamska spira/a.
!

2.56.

Kvadrat brzine je:

v2 = ~2 + (r ~)2 = C2/r2 + (C E/p siri2cp,

Kako je a = d v/d tid sid t = v, to Je:

Jads=Jvdv= J6S 1l3ds, odnosno v2j2+C,=4,5s 4J3 .

pa je brzina u temenima elipse:

u temcuu T, (<p = 0')

VI = CfT] = Cf(a - e) = 6 em/sec;

u temenu T2 (<p= 180)

2.53.
=

y S

v2 = Cfr2 = Cf(a + e) = 2/3 em/sec.

Posto je cirkularno ubrzanje uvek jednako nuli, to je r2 ~

200
=

cos cp)1= (C s sin <p)/p;

V,

cos 'I' -

Vc

Vc=

:;;

IOm/~ecz
lc~

Of2345X

/--1.::
<:1Jt['
.,.-;

20
10

r? = Cfr.

J/'fP

~.':

..!
I

;
2

: i
:j

::

3,

:_I_t_
S

Slika 2.56.

sin cp = [(C sjp) cos <p - (CJr)] sin cp= - (Csin cp)/p;

y = V, sin cp + Vc cos '1'= (Cs/p) sin 2 cP + (Cfr) cos cp= (C sjp) + [(C/r)- (Cs/p) cos 'f'] COS 'I' = (C/p) (HCOS<p),
JeT SU

s- I,m

{DO

Pomocu ovih brzina mozemo da odredimo Dekartove koordinate vi:ktora

brzine:
[X =

const. =

C. Tada su radijalna i cirkularna brzina:

v, = j. = (p E sincp) ~/(l

u _ 40m

scos<p=(p/r)-l, (s cos'P)/P= (ljr)-(l/p)= (p-r)/pr.

Iz pocetnih uslova sledi da je konstanta C1 =O, te je V=3~2J3=ds/dt,

pa ponovnim integraJisanjem dobijamo:

23lf

238
Diferenciranjem sledi:

Kako je !Constanta C 2 =3, to je zakon pula S=(1+I)\ brzine 1'=3(1+1)2 i

ubrzanja d = 6 (I + t).
Dijagrami su: (s,l) kubna parabola, (l"/) parabola
(a,l) praya Iinija.
.Pocetne v~ednosti su So = 1m; Vo = 3 m/sec; a o = 6 m/sec 2
Kinematicki dijagrami prikazani su na slici.
2.57.: Kinematicke jednacine ovog kretanja jesu:
xLRcoSUl/;

X= -RUlsinUlI;

~=

-RUl 2

cosUlI=

X = - 10 sin 2 I;
pa su:

lOOIR2+1200/(RUl)2=I:

5=RcoS'P2;

-lOm=-RUlsin'P2;

25/R'+150Of(RUl)'=1.

Ul=2sec

T=2-rr/Ul=-rrsec;

x= _e- t (sin 2- 2eos 2 t);

amplitudu oscilovanja i -

jer je v =

f= l/T= I/TCHz.

41;

Pri sustizanju obe ce tacke

preCi iste puteve, te povrsme
dijagrama moraju biti jednake.
One iznose:
A I =xy/2; A 2 ={(5/3)+[5+
+ 2 (x- 2)]/3) (x - 2)/2 =
= (x+ 3) {x'- 2)/3,

/j\(a.tJ

.I : \

1'2

su y=v/6 i x=t, pa su zakoni

10+ 4 (1- 2).

'J s.r
(s,.t)

.
(a,t)

te iz uslova jednakosti puteva

sledi:

\ .
:/ l /V1
'-.
!/
. \:. '\."-

(v,t)

AI =A 2 ; xy/2 = (x+ 3) (x -2)/3,

2rr

Slika 2.59.

O. Mcdutim, u trecem

Oba su kretanja jednako ubrzana, ubrzanjem a=4m/see2 , ali je prvo bez

pocetne brzine (1'10 = 0), a drugo ima pocetnu brzinu v20 = 10 m/see j pocinje
2 sekunda docnije od kretanja prve tacke.

Ie je putahja prava Jinija, odsecaka a=b= 10m.

\J/

\'2 =

(u,/u,) tg <X3 = (20/1) . (1/2) = 10m/sec.

VJ

10 (1- eos 2 /)= lO-x, odnosno x+ Y= 10,

= 0, pa je i

2.61. Kako su v=up'y, l=u,'X, to

brzine kretanja tacaka:

2.59., lz' parametarskih jednaCina kretanja sledi:

I.

<X2

U prvom j trecem periodu kretanje je jednoliko, u drugom je mirovanje.

..

x = -e- t (3 sin 2 + 4 cos 2 f).

v = (u,lu,) tg <XI'

te je v = 5 m/see.

VJ

i1 x =0,577.2VS/5=0,231 VScm; x=-1,154VScm/sec2

2 (=

S/I,

(ur/us ) sit = 1/4,

U drugom delu kretanja Je

delu krctanja je:

je. brzina

IY = 10 sin

x.

a=20v'icos21; s= jvdt+C=lOV2sin 2 t,

tg <XI = yfx = (s/u,)/(I/U,)

jedmika nuli (x = 0) kada je 19 21 = 2, to su sin 2 1= 2!VS;

COS21=I/V5=0,448, pa je 21=6324'=63,4=1,105 rad; 1=0,552 rad,
odnosno, i,-t = 0,577.
Zbog oyoga su:

Kako

= -

2.60. Kako su put i vreme S=U,'Y, I=u,'x, gdc su X=X, y=y

koordinate lacke u ravni Oxy merene u duzinskim jedinicama, to jc nagib
dijagrama (s,l) u prvom deJu:

Kindnaticki dijagrami su siuusna i kosinusna linija. Dijagram (v,s) je

eJipsa, a (a,s) prava linija.
2.58. Diferenciranjem dobijamo kinematicke jednaCine ovog pravolinijskog kret~nja:

x=e- I s:in 2 I;

y C~ 20 cos 2 I

10 sin 2 t = -:k;

Kinematicki dijagramisu sJnusne odnosno kosinusne linije prikazane

na slici.

-20(3=-RUlsin'PI;

R,= 20 em;

Y=

20 cos 21;

Jer je s2=(IO_iY+y2.

-Ul 2 X,

lO=:Rcos'PJ;

= ....:

v=10V2sin2t;

pa su:

Iz o;vog sistema jednacina mozemo odrediti

kruznu fr~kvenciju:

.~

,j

(5,.1):

:........~
.---:

.....-"

y,~vr,t) ~

-~'-7----t

odnosno :>::2=X2+X_6; x=6,

Slika 2.61.
iii t = 6 sec.
Vreme sustizanja je, dakle, t = 6 see od pocetka kretanja prve tacke iIi 4 sec
od pocetka kr~tanja druge tacke.
Zakoni predenih puteva su;
Sl

=2

(2;

S2=

10 (1- 2) + 2 (1-2)'.

Syi kinematicki dijagrami prikazani su na slici.

:240

II

241

II

2.62.

lednacina ovog kruga je:

c) v=1'o -at=25-1/2;

(X_R?+y2=R2, odnosno x2-10x+y2=0.

V2 -W 02 =

tk=50sec;

-2as;

sk=62.'in1.

Dijagrami su prikazani na slici.

Kako su s = U,' y i t = u,' x, to su y = s/2, x = t, pa su lakoni kretanja:

jJi 5.'.0

$2=4(10/_/ 2 ); s=2(IOt-t2)1/2;
V

(v. I)

,r-'-'-'-'-'-'-'--"--:;:;"'--'--''--

=s= 4 (5 - t)/s= 2 (5 - t)/[l 0 t - 2 t?jl/2;

S=

a=

bice y

-(4+ v2 )/s =

/'

50/[10 t- t 2 pl l.

U trenutku t = 2 sec (to jest x = 2 em)

= 4 em, pa su:

s=/I,'y=8m;

/i

'

(s.t)

iL-_===--J......_ ..._ .. __ .. __ ..(0.1) " _ " _ '__ " _ " _ " -

v=I,5m/sec;
Slika 2.64.

Brzinu mozemo odrediti i graficki pomocu tangente, kao sto je pokazano

na s \ici, pa je:

2.65.

V-

Dalje je s = (c + 2)3/3 + C 2 , pa je
C2 = 0, te su kinematicke jednacine:

2.63. Kako je tg IXI = J, ubrzanje prve tacke je a l = (uJuJ tg (XI =

2
= 2 m/sec = const., te je vJ = 2 t t C J = 2 t. Kretanje ove tacke je jednako
ubrzano.
JednaCina centralnog kruga je x +y2 = R2 = 25, pa je v =
X= t, Ie su kinematicki z<lkoni kretanja druge tacke:
t=x;

1'2=4(25_(2);

a= -41/1'= -21/(25-t2)1f2;

s=

1'20= 10m/sec;

r- =dv/dt, to Je
.
2dt=V-1/2dv, pa J'e" 2t+C,=
Kako je a=2Vv

= 2 1'. Kako je C 1 = 4, b'o

Ice 1+ 2 =

1'= (us/uJ tg ~ = (2/1) (3/4) = 3/2 = 1,5 m/sec.

U,' Y =

a=2(t+2);

2 y,

1'=)'2; 21'a= -8f;

,/(v.l)
. / .---'(a.l)
..'--

v=36m/sec; 5=72m.

Slika 2.65.

Ovde su:

s=2t3 -10t 2 +Cj l+C 2 ;

a= 12 t-20;

41/1',

V=

6 (2 -20 t +4;

Dijagrami su p,aya linija:,

2.64. Ovde imamo tri periQda: a) ubrzanog kretanja, b) jednolikog

.kretanja c) zaustavljanja. Prema tome bice:

za t = 5 sec je s = J0 ill, a za t = 4,8 je

2.67. Kinematicke jednacine su:

a=6t+2;

a) V = 90 km/h = 25 m/sec; a = 1/4 m/sec2 ,

COIlSt.;

t3

s = O.

v=3t 2 +2t+l;

a=20m/sec 2 ;

sk=2 625= J ~50m;

b) S2= JOOOO-I250-625=8125m=vI;
T = II + 12 +

s= 21 3 -10 t 2 + 41 - to.

5=1 3 +/ 2 +1+4;

C=4.

te su u trenutku t= 3 sec:

v = at = t/4;

Ik=Vk/ a =254= 100 sec;

C2 =-'1O; C,=4,

'kb
parabo Ja luna
para bI
0 a. Zat=4;J'e9=-26;

kao sto smo dobiE i neposredno difereneiranjem.

a=

pa su zakoni kretanja:

Ubrzanje mozemo odrcditi i graficki pomocu tangente, te je:

-

(,,1)

y (s.'.G)

v=(/+2l;

a=12t-20; V=61 2 -20t+C1;

2 1/(v/2) =

iIi v={,1+2)2=ds/dl.

Kinematicki dijagrami pri.kazani su na slici.

Za t=4sec bire: a=12m/sec 2 ;

2.66.

V-v

s = (t + 2)3/3.

[vd 1=2[ (25-t 2)1/2d t= 10[VI-(t/5)2dt=

a2 = a = (u../u,) tg (X2 = - 2 tg q> = - 2 x/y =

L ..,....J

a = - 25/32 m/sec 2

1'=2y;

.. ....,r'-'-,---r~

tk =8125/25=325sec;

s=43m.

v=34m/sec;

Dijagrami su slicni onima iz zadatka 2.65.

2.68. Kinematicke jednaCine ovog kretanja jesu:

= 100 + 325 + 50 = 475 sec= 7 min 55 sec= 7,9 min;

a=-1tsin(1tt/4);
, 16 Zbirka xadataka iz roehanike I

v=4cos(1tt/4);

s=16(sin1tt/4)!i'.

242

243

KiIiematieki dijagrami Sll, kao pri harmonijskom oscilovanju, sinusne

odnosno kosinusne linije; dijagram (V,s) je elipsa, a dijagram (a, s) je prava linija.
Y S,t,Q

Kako je 'Po = 0 i Wo = 0, to je '1'= ~t2/2, odnosno 502 n = ~. 100/2 = 50~,

te je ;,:; = 2 1t seD
Dalje je;
W=~I=..40 1t sec-I; cP = 2 1t 400/2 = 400 7t = 2 1t N,
~

te je ukupni broj obrtaja do tog trenutka N = 200.

(si)

2.73. Poeetna ugaona brzina je (,)0=3 000n/30= IOO7tsec-J, pa iz uslova

,,:

~=O sledi wo2 =2;':;CPk";2wo 27tN/T,

:'-...!.!:2.."-- -.....-.---.,
:.
i
.
--.,,..
.

T= tk = 4 nN/wo = 120 Nln= 4 sec.

. ::;::0

2.74. Iz uslova w=wo-IO~=O sledi wo =I07tsec-t,

-woz = -2.~2nN= -1007t 2,

-:/' 2.75.
ce biti:
Slika 2.69.

2.69.

Iz a=-2v=dv/dt=-2dsldt

sledi

v=-2s+CI =4-2s.

Kako je ~ = d vld t = - 2 v, to je d 1'/1'= - 2 d t, paje In v':' - 2 t +'C1 = _ 2 t + In 4.

Zbog tog~ je v=4e- 2'=dsjdt, pa je s=-2e-2'+C2=2(1-e-2,).

Ovde imamo

Sll

2.70. Ovde su zakoni kretanja

za obe taeke:

pa je

te je N=25 obrtaja.

dva perioda: a) ubrzavanja i b) usporavanja, pa

a) cp=("t Z/2 te je ugaono ubrzanje (,,=2<p/T2=2.2n.2400/(2.60)2=

=27t/3sec- z, gde je T=th pa je ugaona brzinaw=27t.J20/3=80nsec-:-~.
b)

(,)2- w

/=

-2~c:p, odnosno

~ = wo2/2

C:Pk =

wo /4nN = 6 400 nz/4 n 160

2

10 n sec- 2 ;

T= T z = t k = wol~ = 80 -;<;/1 0 n= 8 sec.

na slici. Brzina j ubrzanje za t = 00

Kinematicki dijagrami prikazani

teie uuli, a put tezi vrednosti folk.
S.Y

te je

Ukupno Vreme obrtanja i ukupni broi obrtaja iznose:

a) v=at=4t;

s=2/ 2 ;

b) v=20-4t;

s=20/- 2 t 2
, U trenutku sustizanja obe taeke
su preSle isti put, te je 2 [2 = 20 t - 2 (2,
to jest t = 5 sec. Tada je V2 = 0 i ta se
facka zaustavila. Predeni put s = 50 m.
Resenje je prikazano i grafieki
(slika).

Tk =T1 +Tz = 120+ 8 = 128 sec= 2 min 8 see;

2.76. Polofuj tereta (G) U odnosu na horizontalni precnik tocka odredicemo koordinatom z. Ubrzanje tereta u vertikalnom praveu ujedno je
tangencijalno ubrzanje dodirne facke uzeta na obodu tocka, pa su kinematieke jednaCine:
te sri:
~= I sec- z;

w=~t=t;

<p=t2/2.

Posle vremena od 10 sec teret se spustio za z = h = I 000 em = 10m, a

tocak je naCinio: N=c:p/27t=25/7t~8 obrtaja.
2.77.

B) OBRTANJE KRUTOG TELA. TRANSMISIONI PRENOSNICI

N k = 2 400 + 160= 2560 obrtaja.

Ovde je ugaono ubrzanje ~=2V2c:p1/2=dw/dt. Kada se ova

jednaeina pofinozi identitetom 2 w d 1=2 d cP, ona razdvaja promenljive:

2wdt.d(,)/dt=2wdw=42c:p1f2dq>, pa je
2.71. Kako je v=Rw=Dw/2=wj2= I m/sec, to je w=nn/30=2sec- l ,
pa je n = 6,O/n o/min.

jer je integraciona kOIistanta C, = O. Odavde se ponovnim integralisanjem

clobija;

2.72.' Kinematicke jednaCine obrtanja jesu:

~=const.; w=wo+~t; Cp='Po+wol+~t2/2;

wZ =8V2cp3/2j3,

w=d cp/d t= (8 V2;3) 112'1'3/4 odnosno ~8 V2/3 t= 4cp';<'

W2-&}o2=2~('I'-(Po).

jer je C 2 =0.
16

244

245
Dakle, zakoni obrtanja su:

Prema Willisovoj fonnuli Za paralelnu spregu bice:

2.82.

i = wl/w n = wI/w,p = ( - l)p (n zZi)/(H Z2i-!) =

2.78. Brzina dodirne tacke (P) 0 ba tama kotura iznosi v = r WI =

gde je WI = 1tn,/30 = 10 1t sec-! = const. Diferenciranjem se dobija:

w2

0= XW2+X~2; pa je w2 = -xw 2/x='rw IJ3x2= 30 TtJx 2,

jer je

= (- 1)3 Z2 Z,Z6/ZJ Zl Zs = - 2050.30/40. 1015 = - 5.

Kako je nl = - 1 200 o/min,

2.83.
iznose:

obrtaja pojedinih zupcanika

x=-lf3.

Za x = r bice ~2 = 10 n/27, tada je

krajnje tacke A kotura K 2 :
VA

w; = WI

lOn, pa su brzina i ubrzanje

i56=nS/n6~ -Z6/ Z5= - 32/16= -2;

i67=n7jn6= -z7/z6= -20/32= ,-5/ 8 ;

= y = R W 2 = 18.0 n emlsec = 565,20 cm/see = 5,65 m/see;

Ukupni prenosni odnos iznosi:

i= n i jk = i 12 i'4 iS7 = (- Z,jZI) (-z./z,). (Z7/Z,) = (- 60/20) (- 40/1
2.79.

Prenosni odnos iznosi:

10;

2.84.

i=wdw2=nt/n2=D2/DI = 30/90= 1/3,

pa je

1I7=lIl/i= -1200/10= -120o/min.

Prenosni odlloS i broj obrtaja iznose:
i=i17=n,jn7=iI2.ilS.i67=(-40/18).(36j15).(-48/l6)=

WI =~I /=0,21t l=w,/3=rr:180/3. 30=2n,

n7 = lIl/i = 800/16 = 50 o/min.

Ie je' 1= 10 sec.

Prenosni 9dnos je:

2.85.

2.80. D;)dirna tacka P oba tocka (iIi zupeanika) ima istu obimnu
brzinu: v=vp=h 1 w l =hz w2, gde su hi> i= 1,2, rastojanja ziza 0 1 od zajednicke tangente. 1z ovoga sledi odnos ugaonih brzina:

i = il7 = n l /1l 7 = i 13 ' i. 5 i67 = (Z,/ZI)' (zs/z.), (- Z7/ Z 6) =

=-40.60.48/20.24.20=-J2, pa je

W,/W 2=h2/hJ =02P, sin f)/Ol p. sin f) =02 P/O I P= (2 a -r)/r.

Duzinu 0 1 P = r odredlc'emo

J'z

trougla

PF
1

2'

.
prema koslilusnoj
teo remi:

2.86.

r = (a

e )Jla- e cos rp)= b /(a_ e cos q,

lI9 =

nyU = 270/ - 27 = - 10 oimin.

F=

D W9/ 2 = 9 re/3 = 3 n em/sec = 9,42 em/sec;

=

a-f) =: b2 wl /(2 a2 -b 2 -2 ae cos rp).

2.87.

Za date podatke bite:

ar=

'W9 =

n n9J30 '; n/3, pa

0;

aN

=D

9n2/9 = 9,86 em/sec2

Slicno prethodncm zadatku bite:

i = ndnv = 111/116 = (D 2/D I) (- Z2/Z,)' (-z.lzJ): (- Z6/ Z5) =

nz= 9 nd(41-40eos(jl)=90/(41-40 eos(jl).

= _ 150.20 50 36/2004020 18 = - 15/8,

Prema Willisoyoj fOfmuli bite,

pa

i =w1/w. = n1/n. = (_1)n-1 znlzJ = (_1)4 Zs/Zt = 30/20 = 3/2.

=-J60/12=,.30ojmin.

Prenosni odnos je:

Stoga je ugaona brzina poslednjeg zupcanika

br:zina i uhrzanje tacke M;

te je ugaona brzina drugog tocka:

W 2 =: rwd(2

1l 7

i=n 1/nvu=n,/n 9 =(-Zl/ZI)' (-z./z.). (-Z9/Z7) = - 6060.60/20.2020 = -27,

pa je

pa je:

2.81.

J~;

5U:
W6 = -.

8Ti/3 sec-~;

2 2
W9 / =

611

247

246
Kako je Ds = mzs = 1,540 = 60 em, btzina i broj zubaea iznose:

v = D 0)6/2 = 6 . 8 -;r;/3 = i 6 -;r; = 50,24 em/sec;

= 128-;r;2/3 =421,12 em/see 2.

2.SS.

Prenosni odnos je;

i = ndn. = i l2 '
=

i,4'

2.94.

Ovde su brojevi obrtaja:

is6 ' i78 = (D2/D,). (- z4/Z,)' (- zJzs)' (- Z8/m) =

-(20/12). (3~/18) (40/20) (36/3) =

nl

= nl

1 200o/min;

80,

n8 ~ n;/i = 1 200/80 = 15 o/min.

~f

odn?o~

je:

<~~'~

nl/n 4 = (~~f\(Z2/ZI) (Z4/Z3) = 605430/2.20.18 = 135,

'~J'-A'
n4~;nl/i =

2.90.

e"" .

1350/135 = 10 o/min.

Prenosni odno~' je:

2.95.

,l'

Ovde je:

pa je:
n z = ndi =900/30 = 30 o/min.

pa je obimna brzina:

Brzina odmotavanja kabla je obimna brzina tacke na dobosu, te je:

v = D M/2 = 90 -;r;';" 282,60 em/sec = 2,83 m/sec.

v = D 0)2/2 = D TC ni60 = 30 -;r;. 30/60 = 15 n: = 47,10 em/sec.

2,91.

Ovde je w p =

(,)4'

pa je v, = D p wJ2. Kako je prenosni odnos:

i =W;/W4 = 60/n 4 =

IZI4/Z1ZJ

2.92.

5 3,14 60/30.16= 1,96 em/sec.

ZI Z 3 Z 6 I Z 9
m l Z2 Z4 Z7' m2

30.40254820
- - - ' - - - - - = 400
325-30162

h/2 -;r; = 20/-;r; = 6,36 mm =

Iz~edu precnika podeonog kruga,

=0,01 min.
2.98. OVde je ugaona brzina obrtanja (,) = 3 n: sec', pa je parametar
/=6/37t=2/n:=2.0,318=0,636em=6,36mm, te je hod zavojniee h=2n:/=
=4em=40mm. Nagib je tglX=0,318, te je IX= Ir40'.
Ako je hod h = 4 mm i p = 50 podeljaka, onda je tacnost merenja h' =

pa je: n9.=np=2ojmin i cu9=cup=-;r;/15.

modula i broja zubaca postoji ovaj

odnos: Di = mz, te je Dp = mz p = I . 30 = 30 em, pa je brzina po luge:

vz =Dp(,)p/2 = 15 TC/15 =3,14 em/sec.

2.93., Prenosni odnos zupcanika je:
i "fi"Jn4 -=Z2 z41z1z3= 54 Z2/20] 8 = 3 z2/20,
lS

2.97. Za svaki podeljak (p) na nonijusu pomeranje jznosi h' = hip j'
ono predstavlja lacnos! merenja mikrom~/ra. Ovde je h' = 0,4/40 = 1/100 =

Ovde je prenosni odnos:

i=

Ovde je W = 2 -;r; sec!. pa je parametar /

Vz = 40 mm/sec = 4 em/sec.

Nagib zavojnice je tglX=//R=O,636, pa je 1X=3230'.

=48,24/12.6 = 16,

brzina ziupcaste pofuge je:

Vz =

2.96.

= v,/('), te je

4/50 = 0,08 mm.

2.99.

Kada se navrtka zavrtnja (N) porneri aksijalno za d z, pJoca ce

se pomeriti u vertikalnom praveu za dy, pa je etg et: = d y/d z, odnosno brzine su:

dy

d z ctg IX;

y=v =zetg IX =

Vz

ctg IX =[(h 1 + hz) n etgo:]/60,

posto je ukupni hod zavrtnja jednak zbiru hodova oba zavrtnja. Za date
podatke brzina kretanja pioce prese iznosi:

pa je:
V=

(12+ 18).30.j!3/3.60= 5 V3 = 8,65 mm/sec.

249'

248
2.100. Duzina rucice CA = CB = I ostaje nepromenjena PrJ pomeranju
navrtki A i B. Kada se navrtka pomeri aksija'lno za d z, pomerice se zglob C
za dy. Medutim, trougao OCA, iii trougao OCB, gde je OA = OB, ostaje zbog
simetrije i dalje praJ'ougli, te vazi relacija:

CA2=)2= y2 + Z2= (y

+ dy)2 + (z- d z)2,

iii 2ydy+ dy2_ 2 zd i

+ d Z2= O.

Kako su pomeranja mala, mozemo zanemariti kvadrate diferencijala, pa

postoji odnos:

Pumnja je parabola sa temenom u E (xE =25/2m; YE=25/4m).!

.

Kako su brzine Vp= 5m/sec i vr =Yo-al=5-2t, a njihovi vektori

upravni, apsolutna brzina kretanja predmeta je: ..- ; = [Vp 2

Va = V

8U

+ v/J'/2 = {50-20 1+ 41 2)11 2

2.104. ReJativna brzina je Vr = a r I, a prenosna je vp' Vektori 'ovih brzina

grade ugao IX, pa prema kosinusnoj teoremi, iz plana brzina (stika) odredujemo apsolutnu brzinu:
:

v}= v/+ v/ + 2 v, vp cos (Xc-v/

ydy>'::;zdz, iIi dy/dz=z/y=tgfJ=y/z=y/vz>

+ (a,t)2 + 2 vp art cos a.

gde je v, translatoflla brzina zavrtnja. Brzi.na zgloba bice dva puta veca, zbog
pomeranja i druge navrtke (B), te je:
Vc= 2y = 2 v, tg 0 = (2 hllj60) tg

e= 2,4 tg eem/sec.

C) RELA TIVNO KRETANJE. BREGASTI MEHANIZMI

2.101. Brzina plivaca je njegova relalivna brzina, a brzina reke je

prenosna brzina. Vekror reJativne brzine treba' da gradi takav ugao a sa pravcern toka reke da mu se ta komponenta ponisti prenosnom brzinom, to jest
mora biti:

Slika 2.104.

Relativna putanjaje sarna strma ravan (AB), a zakoni relativnog kretanja su:
cos ex = vp!v r = 1/4.

V,COSIX=Jl p;

Plivac ce preplivati sirinu reke za

vreme t, koje iznosi:
5=(v,sina)l;
Slika 2.101.

IOWVTS =

20

=slv r sin ex =

VTIJ3 = 25,80 sec.

G, =

ApsoJutne Dekartove koordinate pokretne tacke (M) uodnosu na

apsolutni triedar Oxy jesu;
x=

XA

+ S, cos ex = vp I + (a, {2eos a)/2; Y =YA

sin 0: = h-(a, [2 sin a)/2.

Eliminisanjem vremena t iz prethodnih jeJnac:na dobijamo:

~~o
x SIn IX + Y cos a.-h cos a= f,}l Slll a,
odnosno
}I~i;.
Ix sin a.- (h- y) cos !X)2 = (>'p sin a)2. 2 (h - Y)ltPjsin IX = 2 v/

2.102. , Za vreme gledanja (I) putnikov voz preCi ce put 51 = V, t, gde je

v, = 54/3,6 = 15 m/sec, dok ce celo drugog voza preci za to vreme put s = V2 I,
gde je v2 = 10m/sec. Zbir predenih puteva mora biti jednak duzinj kompozieije
.
mimoilaznog voza, te je:

i,

sr =a,. /2/2.

const.;

!~:~~

Apsolutna putanja je konicni presek. On se mtze napis'lti

"

/(x,y) = A X2 + 2Bxy +Cy2 + 2 Dxt2 Ey+ F=O,

i

2.103. Kretanje broda je prenosno, a predmeta relativno, Prvo je kretanje jecinojiko, a drugo jednako llsporeno. Za apsolutni triedar bite zakoni
kretanja:

pa kako je A = sin 2 (/., B = sin ex cos a, C = cos 2 (/., onda je AC ~ B2...: 0,

putanja parabola.
i
2.105. Prenosno kretanje je translatorno kretanje tramvaja, brzinom
l'p= 28,8/3,6 = 8 m/sec. Sasija vrsi pravolinijsko oscilovanje, te se ovo pravolinijsko relativno kretanje vrsi prema jednaCinama:

pa eliminisanjem vremena t dobijamo apsolutnu putanju:

s, =

gde je

UJ

'A
.,

= A

sin w, I "

kruzna frekvencija

vT =
Wr

't)'

= A w r cos wI'
r,

ar =

't)" = -

= 2 re/T = 27<= 6,28 sec-'.

w r 2 .~'f'

250

251

.' Usvojimo nepokretni sistem Oxy i pokretni A ~fJ kao sto je pokazano
:nasliei, onda su apso!utne koordinate tezista (C):

odnosno ubrzanja (slika 2.107.

. ubrzanje:

i b), slede apsolutna brzina i apsolutno

Y=Yc=Y" +fJ= R+ h+ A sin

wrl.

Apsolutne koordinate tacke M u odnosu na tfiedar Oxy bice:

jednacina dobijamo apsolutnu putanju:

y= R sinrp;

X/Vp) = 140 + sin (IT x/400). [cm].

Zbcig jednolikog translatornog prenosnog kretanja, prenosno

ubrhnje jednaki su nuli.
,1:

Korioli-

X=

pa

(,lo =

rp'.=

vp

va=Rwa=R ~=v)sincp,

/R'sm cp; ,:." = cp" =

~"

(-

VR2_y2 + (a

/2) (R/vrF [arc sin (YIR)f.

2.108. Relativno kretanje je pravolinijsko, a prenosno je obrtno. PreJJcisna ugaona brzina je wp = w = IT sec-I, pa je vreme jednog obrtaja T = 2 Tt/w =
= 2 sec. Zbog toga je predeni put AB = 1= vr T, pa je Vr = 1012 = 5 em/sec i
G r = O. Prenosna brzina je upravna
yI
na dijagonalu i jznosi vp = d w =
= 10 ViTtcm/sec, jer je duzina dija- DI-_ _ _ _ _,..-.._o::..c_~_;;.
gonale' d = 10 Vi cm. Ovi vektori
grade ugao CI. = 45, pa iz trougla
brzina (slika) sledi prema kosinusnoj
teoremi:

ugaona brzina i ugaono ubrzanje:

3U

t/R.

Putanja je, dakle, transcendentna kriva.

2.106. Relativna putanja tacke M je prava (L), a apsolutna krug (K).

Stoga je relativna brzina koJinearna sa pravom L, a apsolutna je obimna
brzina, pa je tangenta kruga, Ie sledi:

vr=vpctgcp;

Vr

Kako je vreme t= R rp/v, = (Rlv r ) arc sin (y/ R), eliminisanjem vremena lZ prethodnih jednacina dobijamo apsolutnu putanju:

Putanja jet dakle. sinusna

$OVO

rp =

vp 2 cos cp)/R2 s in J cp.

Ubrzanja su:

ar=d vr/d 1= -vp ~/sinzcp=

v}= v/+ v/+ 2 Vr vp Vi/2;

va =5j/1 +4Tt+8IT2=48,05 cm/sec.

aoT=R;P

aaN=R ~Z=v//Rsin2rp.
GpN=dw Z =
2.107.
(K), pa

12!

Komponentna ubrzanja su:

-V/COS(F/R~jnJrp;

Relativna putanja je krug

Slika 2.108.

1OV2 Tt2 ;

Koriolisovo: ;c=2[-;:;, ;;:J=2wv r [-k,

3U:

u=w

W=Wp

-JJ= -2wv,i;

i usmereno je u smeru - Oxcose. Ubrzanja ~ i ~~ grade ugao 45, pa iz

trougla ubrzanja (slike) sledi:

,,~b)L\

.,

Prenosno kretanje je transJatorno. pa su:

".',

2.109.

Relativno kretanje je oscilatorno:

..'

= r = (h/2) cos rp;

v, = - (hk/2) sin rp;
a, = - (hF/2) cos 'P, gde je rp = kt
i k=w r =IT/6. Kako je 11 polozaju M pr~deni put OM=r=h/4=(h/2)coskt,

Sr

to je coskt= 1/2, pa je kl=rp=Tt/3, odnosno vreme t=2sec.

ne
SJika 2.107.

Kinernali<::ke jeuua<::iTle obitanja plocice jesu:

Vektori prenosne i relativne brzign ce 1 F 0 (n/2) + 'P, a \ektor

&J = const.;

a r i a p ugao Tt -cp, pa iz trougla bfzina,

Za 'P = n!2

1=2 sec bite vrednosti

= Tt/4 sec- 2 ;

w = -;r/2 sec-I.

252

253
U polozaju M (sJika) bice:

a) brzine v,=(-hnfl2)=-nk;

-;" = b w = 6 n

Va = l '

V39 =

Prenosno kretanje je jedn'ako ubrzano obrtanje, pa su:

pa je apsoJutna przina:

6,245 l ' = 19,61 em/sec;

~=w=1'(1 +1)/1;

i,

Kako je BC1= b2 +h2=900+ 1 600= 15'00, to je BC= 50 em i cOSrt.= 4/5,

:sin rt.=3/5.
Za t = I sec bice (slika):

..------

w = -;; ~~C-I

s=15cm, te je s=BM=MC; r=15em;

jer je reJativna brzina paralelna obrtnoj osi (AB), odnosno vektoru ugaone
prenosne brzine, pa je apsoJutno ubrzanje:"

v, = 50 em/sec;

= 5 [100 + 9 n2]1J2 = 68,70 cm/sec;

a o = a, + apT +apN + ac:

;,= 50 (Tsin cx-k eos'cx) = 30 T-40 k;

= 29,67 em!sec2 .'

apT = 7,5 l ' j;

U trenutku t = 4 sec bice sve vrednosti:

13a je:
t= 4 sec;

r= -6cm;

6;=1'/4;

a:

w=7t;
Va"" 38,06

=;, +~r+~N+;c= (30-15 7t

2
) i+(7,5

Kada je s = 50 cm,
r=b=30cm, pa su:

cm/sec;

v, = 50 VI em/sec;

tada je t = VI sec j

vp = 36 l ' cI]1/sec;

~N=-43,20nlT;
zl Ii{)

a r = (30

+ 60) n -40k.
=

1,2 l ' sec-I ;;

T- 40 k">;

~=101,521'T.

Za prenosno kretanje bice:

2.111.

CD

(.j

B J'*-(:_______(-,Ol M.

w=

7t

t/2;

Kinematick" jt:ulJaciJH: relativnog kretanja

~u:

Wr =const.;

- - - --- --- -'"""'!:'---t

apN

Za 8 obrtaja plocice obrtni ugao iznosi:

II

Za poJozaj pokretne tacke M u tacki

krugu bice:

w,=~/32;
pa su:
v,=Rw,=2V27t;
SJika 2, JOy,

-+

j;

Slika 2.JlO.

2.110.

Relativno kretanje je pravolinijsko jednako ubrzano kretanje, pa su:

.I, -

S = 50 {1/2;

-+-

-~

-7

apN~ -Rw 2 i=
~

-12811:2i;
l

-~

-..,.

--to

-+-

ao =a,T+arN+apT+apN+aC=n( -257 l ' i+ 16 j.- k)n.

I

.;i~

255

.-;j
17v'''m(Jrn''~;6Jozaju bice zakoni kretanja:
(5 n/2) sin O ro;
q>= tc/2)sinO;
-1;;

;, =

zlr

U trenutku zaustavljanja konusa kinematicki elementi iznose:

(571: 2/16) cos (j.~.

w=O;

~ =cu=(n2jI6)eosO;

T=wo/-in;

q>=lnN=8;
]=

~ =~ = -(n3/128) sin (l;

tg IX = 3/4;

s, =

[=

lOem;

5 P/8 = 10;

T'=4 sec;
gde je

-;0

art radijalnog, a
I

-;0 ort cirlrularnog

pravea.

(t)=

b) U I trenutku t = 2 sec bite (slika):

-7r ..

U polozaju tacke M na polovini duzine izvodniee AB bite:

r= iOY2em;
Va =

s, = 1/2 = 5 em;

(5 n/8) YS + 71:2 em/sec;

0,

= 5/4 em/see

W= -

r = 5 sin ex = 3 em;
2

7t ;

t =< tk = 2 V2 S"ee,

cu = 2 n (2 -

r
.r
AT

o''''--:---_ _ _ _ _ _ _ _ _ _~

V2) ;

Slika 2.113.

v,=SV2/2;

~=

vp =rw=6n(2-V2);
............
0,=(3/4) i-k;

(3 Vlf2)i+ 6n (2- v2)1-k;

~N=

-12n2(2-Y2)2T;

."'" (2/cu v, sin IX)1 = 12 n

0c=2cuv,[k, isinIX-k eoslXj=

<V2 -1)1;

ao =a,+ap +ac =[3/4-

-12 n (2- jI2)2]i+ 3n (4 V2- 5)j........ k.

2

y
Uy =

'"''

/
Slika 2.J 12.
I

;, = ( -

~
{It,; -

~ Vi n 1 /32) 70 ;
{C
~3/~')--:'
\.~,. .J.. "0'

--rl. - ......
G,
"

+ a-+.""~
+;,_ .. (-.S1'[2/256)!l 2 (8 -171:2)70

I 17. 7t ;:'oJ;

2.113.. Prenosno kretanje je obrtno, a relativno pravolinijsko, te su

njibove kin~maticke jednacine:
I

= c()n~t.;

v, - a, t;

s, = a, (' /2.

2.114. ApsoJutna ugaona brzina obrtanja krivaje je

CU o = 0 = n n/30 = 3 n = eonst.,
pa je ino = = O. ReJativno
kretanje kulisnog kamena je
UUZ prave 0, A; prenosno
kretan je je obrtanje kulise
oko tacke 0" ugaonom hrzinom w = ~ = -~, jeT je 'P +
+ t = n12. Apsolutno kretanje kamena je kruzno, poluprecnika R, sa sredistem u O.
Ovo je kretanje jednojiko,
pa su apsoJutna brzina j apsoiulllV uurz311je:

=R CU o = 30 n

Va

11,

20cm/u c

I
I

94.20 em/sec;

aa - R cu uz - 887,40 cm/sec 2 Slikn 2.114.

. - 8,87 m/sec'.

257

156
Vektor apsolutne brzine je kolinearan sa tangentom, a vektor apsolutnog
lJbrzanja je usmeren ka centru 0 (slika).
'
1z trougla O,OA, prema kosinusnoj
rsin

te je 6:., = TC/4 sec-"_ Relativno tangenc'jalno ubrzanje je kolinearno sa relativnom brzinom, a relativno normalno ubrzanje je usmereno od tacke m ka

i sinusnoj teoremi, slede relacije:

0/ =r cos<p= R cos 8;

~w

rsin<p=h+Rsin8,

pa diferenciranjem dobijamo:
r cos <P- r cu sin <p =

- R CU osin 8;

cu=cuo(r -hsin<p)lr;

S obzirom na izneto bite:

-+

-+

a) brzine v, = ~ ~;;

-+

-I-

v.=Rcu o T=v,+v p ;

pM

= ~ r (U2 -r .
0'

Za date podatke h=3R, R=lOcm, 8=30, T1=90o/min, bite:

<U O

=3TC;

&0=0;

r=RVi3=3.61R~36cm;

~ = v, = 251':3 TI/2

68,00 emlsec;

W= 27 S TI2 V3/432;
<11, =

cos<p=5 !13/36;

sinq>~3S/36;

w=41TI/72;

Slika 2.115.

tacki 0, sredistu relativne kruzne putanj~. Prema tome bice:

Vp = 41 TCI2 = 64,37 cm/sec;

v, =

/ CU,=

20

IT

cm/sec;

r = 50 TC 2 ~ 493 em/sec2 = 4,93 m/scc 2 ;

~4,42m/sec2;

(41 TC/12Y = 120,8 crn/sec2 = 1,21 m/sec2;

Va=

ac = 2 W v, = 1 025 TI2 V3/72 = 242,62 cm/see 2= 2,43 m/sec2

a,r= I

Dijagrami brzilla i ubrzanja prikazani su na slici u naznacenoj razmeri.

2.115. Obrtanje regulatora oko vertika1ne ose OM (Oz-ose) jeste prenosno kretanje, a uLrlanje tai'!ke oko ose Ox je njeno relatIvno kretanje.
Tacka se krece po krugu poluprecnika r=!sinq>=112 u ravni 'upravnoj na
usu. Prenosna ugaona brzina je (.) = CUp = 2 TC sec-I, pa je ,;) = O. Prenosna
hrzina je obimna brzina tacke m, a relativna brzina je upravna na potegu
Om = I, te je njen vektor u ravni OMm. Radi lakseg predstavljanja, uocimo
V111Ut:llli

tric~r C~'tJ

~= -IOTC!I);:+ 401t-;:>-lOTIk;

vp=rcuC o=40TCC O ;
apN=

sa oriovima

~ i-;;-o

(slika), ouda je

w,= 10 TC; ;,T= - 5 TC (!13 ~:+ k);

a,N=lhl/= 10 TC 2 ;

;. =;, +;p +

;c

2.116.

;rN= STI2( -~+

5 IT (V3 + 17 1t) ;: -

= -

ao - 10 TC

;,~(-Vrcosqr~+

-I- ( -I', :;in cp) k. K nko jc rclativllo krc:lanje jedilllk.o ubrzuno kmzl10 krctanjc,
t.o su zakoni ovog kreluuju:

10 TC V20 = 169,25 em/sec;

4OV~1t2;;'0 + 5 TI (TI !13 -' I) k;

~ 1 + S Ii 3 TC + 121 ~~ ~ Ilt,4 3 lH/~ec1 .

Ovdc jc (.) _

; it;

7t

VR2_e

scc- 1, (:) - O. OZfl!li;jimo sa A- e/R 7"" t/2, onda je

zakvll krdallja stapa:

y = e cos <p +

y:3 k);

sin 2<f' = R [)...cos cp +

VI

If".;'
ir;
_",2 ~i.1l2q>1 ;:f
~~-=:"

Uf/;
17 Zbirka zadataka iz mehanike 1

'

258

259
Diferenciranjem ~~~'J~A"~ brzinu i ubrzanje:

Zbog jednorkog obrtanja bregaste osovme polarna jednaCina brega za

pol u sredistu 0 bice:

V=V=-RW),[Sinq>+
)'sin2<p
].
"
2(1-),2sin2q1l2 '
3

( A - A ) COS 2 l' + A cos q>] .

a=y.. = -RAW2 [
cosq>+
(I-A2Sin2<p) 3/2

v=O;

a=-A(J+A)Rw2=

2.1 17. Ubrz'1nje klina je prenosno translatorno ubrzlnje. Apsolutno

ubrzanjJ stapa je u vertikalnom pravcu, a reJativno je ubrzanje dodirne tacke
i usmereno je uz ravan. jz trougla ubrzanja sledi;

arcos

ap = 0;

aa = a, sin IX = ap tg IX;

ar = 6 V3 cm/sec';

aa = 3 V1 em/sec 2

2.118. Apsolutna brzina usmerena je duz stapa od B ka A, a relativna

pada u pravac tangente na krug, poluprecnika R + r,
us;n~rena je ka Ox-osi.
lz troug/a brzina sledi:
V~.=Vr+vp;

O=l'rCos<p-vp,

~a=v,sinq>;

w,= vp smq>/(R + r) cos

]0

a = const;

v=at;

S=

aI 2 /2;

v2 = 2 as;

w=

TI

n/30 = 2 n;

q>=wl=2TII;
za <p=TIj3 b:ce t= 1/6sec, pa su s=2cm;
s v,o /(o.IJ
---l/(V,IJ . /(s.l)

a=144cm/sec 2 ;

,'-'
.

/i

v,=(R+r)w,.

q> = (v/ sin q/(R + r)2 cos'<p.

bregastog tela: a) podizanje,

rada

a) U periodu pod;zanja imama dva ciklusa: ubrzavanje i usporavanje,

te su kinematicke jednacine:

=V)(R + r) cos q>;

8/n,

C=

r= R + (8 <p/r.:) = 10 + (8 <p/IT), Arhimedova spirala.

pa su ugaona brzma i ugaono ubrz:inje reJativnog kretanja:

00,

c27':=4T= 16;

odnosno
2.120. RazLkujemo tri period a
b) zastoj i c) spUStanje.

U naJviSem polozaju S11 sledece vrednosti:

Ymax=e+R=3R/2=15cm;.

C!fJ= 4 t;

r=R+c!fJ=Y= ]0+41;
4

"

",

"

"

\
..A<"~~+---'i'

Pri~odDe komponente re!ativnog ubrzanja jesu:

pa je

Za ,date podatke vrednosti su:

Slika 2,120,

sp=t=vpl-gr:m;

W, = 16/27; .

Silltp=8/1O':'4/,);

v, = 20/3 em/sec;

cn~q.h3!5;

a,T= 160/27 cm/sec 2 ;

w,-2/"3;

v = 144/6 == 24 em/sec; ohlik brega r = R + s;

a,N= 40/9 cm/sec';

20 - a= const.;

au = - 200/27 = -7,4] cm/secz

Visiha spustanja sredista tockica iznosi:
i

2.Il~.

Zakon podizanja stapa (apso!utnog kretallja) jeste y = !U + 41,

pi! su b~zina v~4cm/sec i ublz3njc /)'--0. Obrlanje bregasle osovine je jednoliko, tei sledi:
T,,43CC.

7.1 polo bbrtflja (t ~ 7/2 - 2 s~ ... ) hiI.':", Jlajvt'ce podizanje stapa. kaje izn031
It = Ymax = 10 + 8 = 18 em,

s=

So +

Vo t-at 2/2

2+ 24 t- at 2/2;

v=O=24-a/6, pa je a=144cm/sec 2 ; oblik brega r=R+s.

h=(K+rHl-coScp}= IO(l-3/5)=4C!Il.

:! (,) - n 11/10 - n/2;

v = vo-at = 24-at;

b) Pri zastoju je oblik brega kruzni luk, po]uprecnika r=R+4=6cm.

c) Oblikbrega je simetrican prvom hoch!.
2.121.

Ovde je v = const., s = vt, u) =

7':,

q> =

"IT

t. Za q> = TI/3

n t je t =

~ I/Jsec, te je v=s/t=6cm/sec. Oblik brega je r=R+s.

U drugom dclu je l' = 0, pa je oblik brega kruzni luk, U poslednjem

periodu oblik je isti kao u prvom. Za drugu polovinu obrtaja oblik brega se
poklapa sa krugom bregaste osovine, kao sto je pokazano na sllc!.
17'

.261

260

~ I~----"-"
A'--+-----l,11 --,

'-,,\

:;

R '" 20mm

"

r ;;: 10mm

Slika 2.121.

..

e~lOmm

2.122. Podilanje i spustanje' radnog tcla je harmon:jsko, sa zastojem

na pos!ednjem deb pUla od 30.
Konstrukcija je prikazana na stci.
Stika 2.123.
6'
j'

.,

4' -,
8'

J'

9'

--,

2'

/'

to

-- -, ,
,

-, ,

\
.\

/'

,,

II 12

"

:~

I
I

,,
,, ,,

::

.:

:'

.' l:I'

.. ,'

:'./
,

, ."/ /'

'

Stika 2.122,

2.123.

sa zastojem na posJednjem delu od 30.

2.124. Na delu rr:/3 je harmonijsko podizanje radnog tela, zatim je
l:a~toj do 2 It/3, onda spllsta nje do, 7 It/(i, a zMim no ,? TC mirovanje (zastoj)
Konstrukcija je pokazana na sJici.
2.125.

Slilm 2,121.

Konstrukcija je prikazima nu clici. Qvoj jc zakon puta cikloirlni

a) Uzmimo u tacki 0 triedar Oxy, onda su koordinate tacke B:

x=/sin6;

y=R+/cos6, pa je X2+(y-R)2=F.

Apsolulna putanja je krug,

polupr~cnika

I, sa srediStem na

Oy~osi:

b) Ix (rollgl11 OAR >;Jedi:

r cos'l'=R+ {cos 6;

r sin 'l' = I sin 6;

1'2 = Rl

te je:

,2=R2+ /2+2 Rlcos 0 = /2_ R2+ 2 Rr cos <p; ,

+ J2- 2 RI co~ (180 0 - Il).

262

263
Resenje ove kvadratne jednacine je:

2.127. Pretpostavicemo da je obrtanje u direktnon: smeru i izabracvemo

pokretni sistem da se osa A ~ poklapa sa stapom, a A Y) Je upravna na. stap.
Projiciranjem osnovne vtktorske relacije za brzinu na ova dva pravca doblJamo:

r = Rcos q.>+ VF - R2 sinl<p = R cos <p+ IV (1- 1. 2 sin2 <p).

Kako je A mala veliCina, to je 1.. 2 sin 2 q.> mala velicina u odnosu na jedinicu,
te se d?bija:

Ie su:

r = I [l + Acos q.>- (A sin <p )2/ 21.

I

VB =

c) Prenosna ngaona brzina je

nosna brzina:
,
I

til = TC

n/30 = 50 TC, pa su relativna i pre-til

~= -Alw(l + hos <p) sin<p;

Vr =

U' vertikalnom poJozaju spojne poluge je:

r=I+R=0,4m;
r=l-R

m;

f=O;

I'

Va=Vp =

Va = l'p

(I + R) w = 20 TC m/sec;

Obrtanje
Trenutni
K ima brzinu
vuccne iz pola

-21/2= 2 V3. V3f2+

2 m/sec;

= -4sec-!.

je, dakle, u indirektnom smeru.

.
pol (P) se nalazi u preseku upravnih na vcktore brzma. Tacka
kLzanja VK= Vk = V3 m/sec. Ova tacka je presek normale po(P) na' stap AB.
v

= (I - R) w = 10" m/sec.

U i horizontalnom polozaju spojne poluge bite:

<p =
,

rr/2 iJi 3 TI/2;

til;

r=/(l-"A2j4);

v
r

'fA/w;

-or.
v

D) RAVNO KRETANJE. RAVNI MEHANIZMI

.---

~'1

2.1 6. Ploca u ravni Oxy vrsi dye translacije u pravcima koordinatnih

,OSa Ox ,i Oy triedra Oxy i obrtanje oko ose (z) upravne na ravan ploce.

c;\
\
\

'Id:=--_ _ _ _ _

- ________

______

Sve lackc ploiSe imaju islu brzinu trall-

Slika 2.126.

prema

ko~inusnoj
~

. -+

teoremi, sledi:
-+

-+

slacije. Uzeccmo da je ta brzina;;:, brzina jeune proizvoljne locke ploce. Relativna brzina tacke B u odnosll nil la(;ku A je njclla obimna brzina v~ = I w,
gde je w ugaona brzina "brtalljll ploce.
Brzina tacke If jednaka je vektorskom
zbiru brzine translilr.ije (laCke A) i
relativne brzine prema tacki A, jer
smatramo da se u tom trenutku ploea
obrce oko tacke Ao lz trougla brzina,

-+.1

Yn-V't I V,ut-vA+l'n;
,
Kako je VA =6 em/see j vF A =lw=S.2=IOcm/sec,

Slika 2.127.

l'olozaj trcnutnog pola moze se odrediti rl'li'llTIski, razloganjem vektorske

jednaciI;e na dYe skalarne u pravc:ma osa pokretnog triedra:

;:~k

vA + 0 0 w

__

__

-(vA~7o 1"A'l7o)-U)"lJl'ro-lIiI~1":o-O,

odllosllo
Ove vrrdnosti slazu se sa vrcclnostima dobijcnim graficki. '
Brzina klizanja (tacke K) odndellu je i pomocu velocide V-V.

il

fl= 90--0: = 600,

2~12l!.

Kak\) je yA =20cm/scc, to jc-/iP=v.4Iw=10cm i plII se Jlillar.

1m UJlInvlloj pOVUGcnoj nu brzinll ;" (BJikll). htu VredllQ,t nohijamo i prema

obrascima, uzimajuci tricdnr A ~ 'I):

bite
V8=

14 em/sec.

264
265
Projiciranjem osnovnih. vektorskih jednacina na koordinatne ose odredujemo brzine temena;
B) vjJ=--;A +0'
0'

VjJ~=-vAsin()(=-lO'IJ;
V.J

"B = V1'i< + 1'B\ =

WI

= -p; n,j30 = 3 n, brzine su:

.. A

VB~=-VACOS()(+I'B=IO;

20 ein/see;

D) i C) pomotu trenutnog pola, jer je DP=CP=Y5 2 +(1O-5Y3)2=3Y3.cm,

pa je Vn=Vc=6V3 emjsec= 1O,38cm/sec;

2.130. Ugaona brzina krivaje je wo=21tsec-!. Iz trougila OAB sledi

odnos R sin e= 1sin tV, pa je 1= R sin 45!sin 30 = R V2 em.
Trenutni pol (P) nalazi 'se u preseku pravih OA i upravne na put klizaca B, pa je trougao 0 PB jednakokrako pravougli. lz trougfa APB sledi
prema sinusnoj teoremi:

S)vs=SP. w= 10 VI em/sec = 17,3 em/sec.

1'1

Kako je

APll = sin 600 jsin 45;

--~

1---'I ,
...--I'

:s

Ie je ugaona brzina obrtanja oko tTenutnog poJa:

V;

w= RwojAP= hi V3 =2 Y3,,/3.

v'

=-------.:

A' -",
_ --1~\----'=~:'-;5CC-'----"".o/a-

vB=PB,w=hw/, to jest UJ,=PB,wlh=6l(2013+ J)-2Y3-p;/J.

, 16=

\
\

\
\

(J/
D,_---K
C' /
---..

D~~----~--~~~~

a =-----:----1
d

V2

Slika 2.128.

. Brzi~e su odredene ~grafjcki pomocu okrenutih brzina, odnosno plana

brzma. Tacka S dell duz AB na dva jednaka dela, AS = ifS, pl cemo tackom

s podelili ,duz "Q~

provereno

n1

dva

j~dn:!l<a

dela, as.-=bs, Ie

j~ vs=u,.P;'

.2.129. ,Trenulni pol za postolj~ (p) i spojnu polugu (c) je u preseku (P)
strantca OA I BC. OZnacimo sa q>- "!.OPC~7511, onda iz lrougla OPC, prerna
sinusnoj teoremi, sledi:

to jest

OP=35sin~/sin<p=35(V3-1).

jer je sin 75=2(VI + 1)/4;

CPlp = sin 60 0/sin 75, to jest CP= 35
Sada mozemo odredit'j duzine AP i BF:

AP = OP-k = 15,55 cm;

V6 (VI -1)/2.

1,67 .... sec-I.

2.131. Sve tacke ploce imaju iSlo translatomo ubrzanje kbje je onda i
ubrzanje tacke A. Relativno ubrzanje tacke B prema tacki A irna' dYe prirodne
komponente, relativno tangencijalno - velicine lW::l-reIativno (normalno ve!icine Jw 2 , Prvo je upravno na stapu AB, a drugo je koLnearJ1.o, sa' stapom
i usmereno od B ka A, jer
smatramo da se u tom trenUlku placa a brce ako tacke A_
Kada osnovnu vcktorsku jednacinu za ubrzanje:
-+-+-

Ovo je

vdoclClorn (V-V).

OP"/p~siny/sillrp,

Kako klizac B pripada spojnoj po\uzi AB i poluzi BC, sledi:

--+

aB=a tr -,: aro,=a A +a; 7'

-+
-+A
-+.1
~aA+illlT+t1[JN,

projiciramo na pravac st~pa

AB (A ~-osu) i upravno na
stap (A l'j-osu), dobicemo:
aEt = a..!

cos 0: -1 (1)2 = 10 V3 - 10= 10 (VI - I) = 7,3 cm/sec2 ;

(In'J--a,lSinOlll(;)-

10,10-0, te je as-IInr:.:

Ubrzanje kraja B odredeno je i graficki pomocu plana ubrzanja, konstruisanjcm prelhotlne vektorske relacije.
.

2.132. Trenutni je pol u P. Tacka Aploce {'loklapa se sa, sredistem 0,

a tacka B je tacka M I " lz zakona s = t + ,2/2 sledi v = 1 + t,~
, = 1, te su

267

266
i,

. u pocetnOin trenutku b,!'Zina i ubrzanje sredista ploce lIA '= 1m/sec, aA = I m/sec2
U datom trenutku'-~va brzina je obimna brzina, a ubrzanje je tangencijalno
ubrzanje iobrtanja ploce oko trenutnog poIa, te su ugaona brzina j ubrzanje
ploce:

2.134. Ovde su BC=[=20em, cos<p=3/5, sin<p=4/5. Nepoznati su

ugaona brzina i ugaono ubrzanje obrtanja ploce, pa cemo ih odrediti pomocu
ubrzanja temena B i C, projiciranjem osnovne vektorske jednaCine na ose
iriedra A 1; 1):
ac~ =aseos<p-i

Brzihe tacaka M, iznose:

VI

=v3 =PMj .(,)=

aC~ =

R'VI (,)=0,4 V2. 5/2=2 m/sec;

114 =

Kak~ su relativna ubrzanja R

wsin 'P -/

(,)2

eos<p;

as sin <p + I wcos <p -I (,)2 sin 'fl.

UnoseCi brojne vrednosti dobicemo jednacine:

2 R (,) = 0,8.5/2 = 2 m/sec.

pa su:

= I m/sec z i R (,)L = 2,5 m/sec 2, projiciranjem

1 sec- 2 ;

osnovne vektorske jednacine

i--4.---,.. -- A ---+.A
A
;aM=a A + aMT+aMN, aMr=Rw;

Da ose

lacke

tfj~dra A~Yj,

M/

lacke M):

dobice se ubrzanja:

a21;

I-I =0;

~----~--------~

a3~=1+2,5=3,5;

\
I
I

2,133. Usvojimo triedar A ~Yj, (kao u zadatku 2.128), onda projiciranjem

osnovne vektorske jednacine na ose triedra dobijamo:

u _ 5cm/sec?
a-~

STika 2.134.

Sada cemo pomocu vektorske relacije odrediti ubrzanje temena A:

-+"""'c --+c
a,.1 - ac I aAT I a .4'1;

te su:

Vrednosti su odredene

Za temena AiD dobijamo vektorske reIacije :

aA~ - - 25; 36 - 11 cm/sec 2 ;

graficki pomocu plana ubrzanja.

Kako je sada poznata ugaona brzina, lako cemo oureuili puluZaj lllOuul-

-;D = -;A +-;;T+ a ;N;

nog pola (P), jer je AP=P=VAI(,)= IZV3j3=4V3 em.

Drzine oSlala dva tcmcna odredicemo racuDski, prujil;iraujem jcdnacina

odnosno projiciranjem:
aD 1;

= - 20 ;

aD." = 20;

aD = 20 V2 cm/sec 2;

aq

= ac = 60 cm/sec2;

ac~

o.

Vrednosti se odreduju i graficki pomocu plana ubrzanja. Tackom s podeHmo duz ah, koja predstavlja relativno ubrzanje -;; u istoj razmeri u kojoj
(acka S deli duz AB, to jest na dva jednaka del~, onda je ubrzanjc tackc S
/lfnpa ;,; -' Ii.' p-;:,;.

za brzine:

na koordinatne ose:
vCI; = -vAsinet= -6V:3;
vc2

vc~

=144(4-j!3);

VDt"" -vA sina+!tr,l-IOj!3; VB" -

= -VA

coset+b(,)= -6+

I2Y3;

l'c=18,08cm/sec;
-VAeo3(:t.-

-6;

vD-fl}}6~ 18,3Jcm/~ee.

268

269
Vredllosti mozemo dobiti i grafii'ki pomocu okrenutih brzina, iii, pak,
pomocu plana brzina.
2.135. Trougao OAD je pravougli. Trenutni pol je u preseku potega OD
i prave pOvucene upravno na + Ox-osu u tacki A. Stoga je x cos <p = R i

2.137. U gaona brzina obrtanja krivaje 0 A iznosi Wo = G= 21t, pa je

ugaono ubrzanje &lo = Ii = O. Vektor br~:ne ta~ke A je u praveu tangente kruga~
it tacke B je u pravcu - Ox-ase, te je trenutni pol (P) u preseku upravnih na

xtg<p=AP. Kako je vA=I'=x=AP,w,ugaona brzina i ugaono ubrzanje bice:

vektore ovih brz;na. Kako je 6 + cp = 1t, to je ~ =

w=vjAP =v/x t~<p = Rv/x Vx2-R2;

=-

e= -

Wo

~gaona brzin~

obrtanja oko trenutnog pola, te je ~ = &l = - = o. Trougao BAP je jednakokraki, jer je <j..BAP=2cp i -1: PBA=n:/2:"'<p=-1:BPA.

&l = - R 1'2 (2x2- R2)lx 2 (x2_ R2)3/2.

2.136. Trenutni pol obrtanja kruine ploce je P, pa su vc=Rw, a =

c
Brzina tacke A upravna je na potegu AP i iznosi VA = riP. w =

R &l.

2 R w sin (<pj2), te vektor brzine VA mora da prolazi kroz konjugovanu tackn

(slika).

->

Kretanje tacke B stapa AB

je pravolinijsko, pa se upravne

p'

na brz:ne -;;: i;8 seku u trenutnom polu r. Ugaona brzina

obrtanja stapa AB je 0, pa iz
trougla BAA' sledi:

-I

v;

! sinO=AA' = R-Rcos<p;
<p = w;
<p = w,
te diferenciranjem dobjamo:

SJika 2.136.
() =

(A W sin cp)jcos 0;

Ie cosO-! (}2sin 0 =R(;J sincp+ Rw2cos<p;

1.= Rjl;

SJika 2.137.

10 cosO=Rwsin<p;
Stoga su brzine:
vA = R wo;

02 tg 0 + A (;) sin <p + w2 cos <p)/cos 0.

ve=CP w = CPo wo

Tach A stapa krece se po krugu, pa je za nju:

-.

-+

""'c

""""'c

aA=aC+aAT+aAN;

Ve=v~' = Rw;

Posto tacka A pripada i stapu AB, za kraj B stapa je:

-+

--to-

.......,.

-+

-+

-+

Vn = VA + V~= Ve +V~ +V~;

-A -- -c -C -A --+A
aB= aA +a n = ae + a AT+a AN+ a BT+ a BN'

-+

Projiciranjem na osu Px bice:

vB=vc-RweoS<fl+/ OsinO;

aB=ac-Rwcosrp+Rwzsin<p+le sinO+/Ozcose.

Ubrzanja su:
2
~ ~A +->A
aBTA' -aA-O
aA = R wo;
aB=a
a BT +A
a BN .,
aC=a A , aAeT +-;A.
eN'
cr- ,
te SU:
,
aB -a
B~ -a
A cOScp+RW2COScp=2Rw2COStp=-2Rw02cos6;
I

ae 2 =a A 2+ (b (

2
)2

+ 2 aA bw 2 cos 2 '1'= R2 w04 tJ +k2 + 2k cos 2 0);

v/ (9 + 4 V3 )/9 R =

(3 + 1/3 )/3 - 1,9!lm/sec;

6,98 m/sec 2 ,

h=kR.

1z trougla OAC i trougla P a ac (u lplanu ubrzanja) sled~ ovi odnosi:

Rjsin ~ = b/sin (2 tp + ~);

VII '-I'e

(R2+ b2 +2 Rbeos 20)112,

Cp2 = R2 + b2- 2 Rb cos (180 0 - 2 6) = R2+ b2+ 2 Rbcas 2 e.,

Za date padatke je A= 1/2. rp = 90 0 ; sin 0 = 1/2; cos 0 = )13/2,

an = ae (3 + V3)/3 +
jer je w=1tsec- 1, &l=O; ac=O.

= Wo

RWo sin 'P = 2 R Wo sin e;

jer iz trougla PAC sledi, prema kosinusnoj teoremi:

pa su:

() "" jI3 w/3;

vn = BP w = h Wo = 2

pa je:

aA/sin (I. = b w 7/sin (2 tp + IX),:

i

blR. = k =sia (2 rp + 'jI)/sill 'I' = b(,)llR. ("l = Sill~l'...+ 11.)/:;ill 0:,

te je IX = <jJ, '510 znaCi da vektor ubrzanja tacke -CrproJazi hot tacku' 0, u
kojoj se seku i vektori ubrzanja taeaka A i B stapa BAC.

270
271

Za ~o=2;t i 6= 120 je 9=60

0

pa su;

0,

YA

= R Wo = 20 71; em/sec;

VB

= 20 V~ ;t em/sec;

"c = 20

Ubrzanja su:
a A = OA . W l 2 = 90;t2 em/sec';

a A = 4071;' em/sec' ;

V'l 7t em/sec;

-+

an = aA + atT+ atN;

= 22,40;t' em/sec';

Do ,ovih rezu/tata mozemo doci i neposredno difereneiranjem koordinata

taeaka Bi C:
X n = - 2 R eos rp = 2 R cos 6;
VB = - 2 R Ul" sin 6;
Xc= (R + b) cos tp- 2 R cos (jl = (b- R) COS (jl = - (b-R) cos 6;
Yc = (R + b) sin rp = (R + b) sin 6;

S obzirom na prethodnu dvojnu vektorsku relaciju za ubrzanje tacke B:

----I>

a8 =aA +a~T+ a~Nc; a~T+ <l~N'

mi poznajemo projeke;je vektora ovog ubrzanja na spojnu pravu A B (A ~-osu)

bw, gcafieki
kao s(o je pokazano na erteiu.

i na pravu BC, pa mozemo odrediti ubrzanje an i ubrzanja c(~ i

Ove se vrednosti mogti odrediti i raeunski, jer vektor
Yom Be ugao S, a sa pravom SA ugao 1'-0, te sledi:

2.13,8.

k= IOem;
;

Iz zadatka 2.129. imamo ove podalke i rezultate:

b=20em;

p=35em;

Ul,==37t;

VA

= 3071; em/sec;

AP=15,55em;

Ul=

1'8

J,93n:;

a8 cos 0 = b w 2'
BP=Jlcm;

-;;n

gradi sa pra-

22,40;c2;

te je:

w, = 1,06 7t ;

tgo=7.12;

coso=0,/41;

= 21 ,23 71; em/sec.

Dodirna taeka P je trenutni pol, pa su brz;ne:

2.139.
Ve= R w;
=

Ul =

l'e/ R

2;

v~= PMw=

2 R Ul sin ('P/2) = J0 em/sec. Vektor v prolazi kroz tacku P.

Slika 2.138.

Iz trough ABP, prema kosinusnoj teoremi, sledi:

c=!7cm;
~in <X sin~=O,885;

Slika 2.139.

0,624;

cos ~=O,468;

cu~ 0: ""'"

0,782;

= 62 0 15';

Kako je ubrzanje:
~

-l---+

a~ =ac + aXt-T' afiN ~aftN' bic'e a~ = R

w 2=

20 em/see 2

272

Uzmimo pravu (L) za Ox-osu, onda sledi:

7= OP+ ie' + C'M =X

i +y

R 'P i+ R (I-cos<p)f-iRsin'P.

+ k)[ -

R z w/ (I

cos 'P1 + (1

+ k) cos (1 + k) 'Pd ;

Y= R2 w/ (l + kH -sin 'PI + (1+ k) sin (l + k) 'PI)'

te su koordinale pob'etne tacke:

y=R(l-cos'P); putanja je cikloida.

R (<p-sin 'P);

D:ferenc:ranjem dobijamo:
j'=

cos 'P1 = 1/2 ;

ji = R w sin 'P ;

Rw (I-cos?);

hodograf brz:ne je krug. poluprei'nika Rw, sa sredistem na P,x-osi,

cos( 1+ k) 'PI =

Y =Rw cos<p;
0

Za 9= 60 b:ee: V= 10 em/sec;
Za tacku Ail b;ce:
VI

= MI p. W = 2

2.141.

Vf9 em/s,e,

sin. =. - cos (rpl

k = RI/R2 ='PZi'PI;

VT9/s.

+ rp2) =

'cos t} = sin (I

1+ k

5/2; (l

= -

= -

5rr (V3 -1)/2;

ii

I .

-"-I_
I
/

K/

cos (1

-I-

,I

.~
S]ika 2.140.

...I

y~R2(l1 k)sin'PJ R2 :sin(l +k)'f'l'

Rk =

+ k)[ -

sin 'PI +

I Gin (l lie) 'Pd ;

=

VI rr em/sec;

a= 5 V29rr'/8 em/sec l .

v'/aN = 80 (ij7 em.

C'ce SU: w, ='IT/4, k=5/2, ra je j:ftrru pClfcef,Cn1 zadatku

,,

i ~

w, (- 20 sin 'PI + 10 :.iu k 'PI);

2
=w 1

(-20 cos 'PI +25.cosk 'PI);

y=20sin'P,-4sink?i;

jI = WI {2U cos 'PI - lOcos k 'PJ;

y=w l 2 (- 20 sin 'PI + 25 sin k'l'I)'

Za date podatke su:

Diferenciranjem dobijamo:

ji

pa je poJuprecnik krivine putanje(epieikloide):

- R z cos (I + k) 'PI;

k) 'PI; ,

A=Rz(l+k)cos'Pl-

ic = R2 WI (I

5 (5 - 2 J13) 7(2/16;

x=20cos<p,-4cosk'PJ;

R,

V3/2,

ji =5 re (1/3 + 1)/2;

y=

5 (2 + 5 V)) re /16;
2

2.142.
->

cos (I + k)'P, =

(to jest 1500).

Zbog toga su prirodne koordinate vektora ubrzanja:

+ k) 'PI'

+M'1'.1;

+ k) 'PI = 5rr/6

te su komponente brzine i ubrzanja:

Vektorska i parametarske
jednacine ep;cikloide su:

' - -, - , ---+<"-'.....L"'-'----,-~-:::-

VTI rr 2/25 cm/s yc 2

Slicno prethodncm zadatku, sada imamo:

sin (1'+ k) 'PI = 1/2;

Kretanje je epicikfoidno, te je R,'Pl~R2'P2

+ 'Pz - re/2;

v = 6 V3 rr/5 em/sec;
a= 6

12/8 = 3/2;

jer je

Ubrzanje je a l = (2 R/S) w 2 = 8 em/seez. Tai'ka 1'.11 opisuje frohoidu, parametarskih jednacina:

y~R(5-2cos,-?)/5.
x = R (S 'P- 2 sin 'P)/S;

\~ =CPI

ji = 9 refS;

a = 20 em/sec.

MI P = [Rz+ (2 R/S)Z-2 R 2 R/5. 0,5]112 = R

2.140.

V3/2;

-2Irr2 /25;

Dalje su:

SIn 'PI =

biti:

x=-3V3re/5;

Brz'na je v=(;i:2+y)I/2=[2R2w2(1-eos<p)j1IZ=2Rwsin ('P/2),

.

- I, pa ce

X= 5rr (1-? V'J)/4;

X=-57t2(4+5j13)/32;

ji -- 5 'IT (V3 + 2)/4;

.Y=51t2 (-4(f+5)/32;
'"

+ k)[cos <PI -cos (l + k) 'Pd

R 2 w I (l

V=

...

5 V5 Te12;

a-5'IT l V4,l/16;

GN= (xy.c...yx)/v=

18 Zbid::a zadataka iz mehanike [

r;:

n II 5n 2/16;

274

275
2.143.

Ovde je k~l, pa je <PZ=<PI=<P, te jero1=ro2

2.145.

OVde je k = 3; Oz Mo =

I em, te su koordinate tacke M:

Zbog wT=20ro=27t bite w=rcjlOsec- 1

Za Rl =. R z = R dobijaroQ nepo:;;redno iz relacija za epicildoidu (zadatak

yf

2.140):
i,

x=

y=10(2sin<p-sin2<p); kardioida;

10 (2 cos <p-cos2<p);

y = 2 7' (cos <p-cos 2 <p);

2 n-( - sin <P + sin 2<p);

pa su:
x=O;

. y=27'=v;

Kretanje je hipocikloidno~ U jednacinama epicikloidnog kretanja

treba umesto
staviti vredno~t
z, te se dobijaju sve relacije. Ovde je,
dakle, Rl 'PI = - R, 'P2' to jest k = RdR z = - <PZ/'PI' pa je zbog k = 2, 1', = - 2 'PI'
Zbog toga su jednacine:

R,

-R

x
,>.

x = (Rl - Rz ) cos 'PI + R z cos (k-l) <PI;

y= (R 1 - Rz) sin <p,-Rz sin (k- i) <PI>

SIika 2.145.

odnosno!

y=o;.

X=

2 R z COS<f'I;

pa su;
x=27t (-3 sin <PI + sin 2 <PJ);

2 7'z ( - 3 cos <PI + 2 cos 2 <PI) ;

Za date podatke je:

y=2rc;
v=47tcm/sec;

Y=

5 V3 Xl;

X= -5x2;
a= 101J;2 em/sec2

2.146.. Ovde je k=4,teje

R J = 4 R z ; stogasu jednacine:

x = RI (3 cos 1'1 + cos 31'1)/4 =

Slika.2.144.

~o jest

wI =7'/8 = const.,
a~i =0.

Kretanje je, dakle,

UlC'Y.UHW"0,,.V

- sin 3 <P1)/4 = R j
bice:

s!n3<PI'

jer su:
sin 3 'P = 3 sin 'P cos z <P - sin) 'P;

po Ox-osL

Sljka. 2.146.
IS'

276

277
Putanja je asteroida lzvezda), jednacin~ x2f 3 +y2/3 = R:2i3.
Kako je (,)1 T = 24 (,)1; 2 rr, bice (,)1 ='ir/i 2. Difetencininjem dobijamo:

Diferenciranjem bice:

Y= R

X= R (,) 'P cos 'P;

(sin <p +

Kako je aT=dvjdt=RGi, to je aN='Rul<p;

6 <p) 112.
a = 3 R 1 (,) 12 (sin6m
. . ,1 +' cos ,
t,

ar=d v/d !=3R 1 (')/cos 2 <PI;

Y= R w

R w2 (cos <p- 'P.sin 'P);.

:;; =

Za <p = rr/2 i (,) = 7t n/30 = ir!2 bice:

aN2 =a 2 -al;
v = R rr 2/4;

Za date podatke su:

Rk

Y=-X;

v = 5 rr/4 cm/sec;

2.148.

Ovde je

WI

Rrr/2 = 31,4 cm.

= 4 7t/3, pa je

w:/w2 = zi!zl = 10/30,1/3, te je

w 2 = 3 WI = 47t. Stoga je brzina voznje:

2.147.

Ovde je PAo=PA, to jest R<p=PA. Kako je vektorska relacija:

11=

R (,)2 = 0,75, 47t/2 = 0,75 27t= 1,507t= 4,71 m/sec = 4,71,3,6 = 16,96 km/h.
2.149.

lz vektorskib relacija:

sledi:

a) u prvotn slucaju
1I1=VC+Rw;

V2=YC-R(,);

vc=(v l +v1)/2=7cm!sec;

(vl-vd!R = 3/42 = 1/14 sec-I,

(,) =

pa je polozaj trenutnog pola (slika a)

VI

= (2 R +y) (,);

v2 = yw;

V I !V 2

v, =10

,P,

. _____ , _!'J+.~_--:v;-_.-ie_-+.;>

("~Q
"'~P.pZI";:;

y=4R/3=56cm;

= 1,0/4 = (2 R+ y)/y;

c ~ .'

,/

p'A"'-_-,T

,//
V;

:i.L

p.

0)

Kn

Slika 2.149.

b) u drugom sIucaju

Stika 2:141.

VI

=vc+ R C,l;

parametarslce jednacine putanje jesu:

x = R (cos <p+ <p sin 'P);
Putanja je evolventa kruga.

v2 =

ve + R (,);

Vc=

(VI

-vi)/2= 3 em/sec;

(.)=(v1 -vc)/R=7/42-1/6see-t,

R (sincp"-<pcos<j:.

pa je poloZaj trcnutnog

1'1=(R I y)(,);

pola

(P): .

v2=(R-y)w;.

V1!V2=t0/4",,(R+'y)/(R-y);

y=3Rj7=18cm.

..,.- ':..~~

279

278
I

2.150.

pvde je

lacke B)

31(", pa je u razliCitim poJolajima: '

WI =

XB =

I sin '1';

a) za pr;vi pololal je trenutni pol u P j (tacki C), pa je:

vA=Rw 1= 60fcm/sec;

te je

VB

VA =(R+p)w;

= 2 11 Ai3 = 40 1t = 125,60 em/sec;

VB

= R w;.

VB/V A=

VB

R/(R + p) = 20/30,

tacke C)

Xc

VB = 1<0 eosq>;

aB = - / w2 sin 'P + I W cos '1';

= 40 VI/3 cm/sec;

= (lI2) sin '1';

yc=(lf2)cos'P; putanja je krug, poluprecnika 1/2;

vA = 188,40 cm/sec;
Vc= I w/2 = 40 V3/3;

I!

aT = 1,',:,/2= 20 {3/9;

ac = 20 V39/9 cm!sec 2 ;

lacke D) xD=x=ssinq>;

YD= Y = (I-s) cos rp;

putanja je elipsa, poluosa 20 em i 60 em;

x=swcosrp= 10 V3/3;

Y= - (I-s) wsin 1'= - 30;

VD =

20 V2Tf3 em/sec;

I
I
I

P,
Slika 2.150.

b) u dr~gom slucaju je trenutni pol u P z, pa je P z Az = P z B 2 , te su

brzine jednakl~:
I
VB = V A = 601("= 188,40 cm/see;
c) u trecem slueaju je trenutni pol u P3 (0), te postoji odnos
vAl VB = R/(RI- p) = 2/3, pa .ie

:no;1. Rn-ine

VR

= 3 vAI2 = 90 TI cill/sec= 282,60 cJJl/sec.

A i B k()1inI'.RrTIf': ~11 sa koordinatnim ()~}lma, 1':-1 Sf':

upravne na njih sek'u u trenutnom polu P. Za usvojene triedre bice koordi. nate poJa i ruiete:
kliz~<'\a

y~=lcosrp;

:t Yjp=Ypcoscp=lcos
~ i I- (~p .. 1/2)2; (krug).

aD = 50 V201/9 cm/sec z.

cp=1(1 +cos2rp)/2;

Iy

/'

~:::.z:

a
b,...._ _ _-'-_"'5!Ii=l.

--.
---

--+-\

'" "---..-1I
a

11

Ruletesu krugovi (Ifardanovi krugovi); nepokretni je eentralni krug, poluprecnika 1, a pokr'etni je poluprecnik~ 1/2. sa sredistem u C.
lGnematicke jednacine kret~nja pojedinih tacaka jesu:
>~

tacke A) YA=I-icosq>;
.

W=

V3/3 sec-I;

Brzine i ubrzanja odreoeni su graficki; prve pomocu okrenutih brzina,

velocide i plana brzina, a ubrzanja pomocu plana ubrzanja i akceleroide. Posto
.
je poznat pravac ubrzanja aJ), dovoUno je sarno odrediti ubrzanje a;N = I w 2 =
= 80/3 = 26,7 cm/sec z (duz an), pa se povlacenjem upravne iz tacke n dobija

vA=(wsincp;
:*:

y.:/ =1/2 =at 2/2 = 40 = 10 12;

Slika 2.151.

t=2sec;

tacka b i ubrzanje

...OJ),

kao i ubrzanje a~T=lw=40V3/9cm/sec2.

280

281

2.152. Klizaci A j B vrse pravolinijska kretanja po pravinn L j , pa su

im brzine kolinearne sa njiml, te se okrcnute brzine s~ku u polu P. Rulete
su krugovi (Kardanovi krugovi), poluprecnika R = I/sin e i R/2. Kako je trougao ANB pravougli, onda je ugw ..'J:BNA =8, jer S~1 p;rife,-ijski uglovi nad
istim lukom IpB, te sledi AN sin () = I; AN = 0 P .

Kako su koordinate pola (P):

xp='I]psin<p~

yp

I (sin <p-ctg e cos <p) sin <p = I

2 '1'- ctg 0 sin 2 <p)/2;

= - YJpcos <p = i (ctg 8 cos <p - sin 9) cos,? = I

eliminisanjem vre;nena sledi:

(xp-i/2)2+ (YP-O,S/ctg 8)2=

= (1/2 sin 0)2.

Nepokretna ruleta je krug,

poluprecnika 1.2 sin 6, sa koordinatama sredista 0' (p = I, 2;
q = 0,5 ctg 6).

\
\ , '1')0

"p\ v

.
,

Za date podatke je <p = 600,

fl = 30, te su:

\
\

Kp

J
= 1, te je

V2

v,.

Slika 2.153.

Brzina temena A iznosi:

L,

VA

\V

/iF- w = U/sin 8) vJ/O J P = Iv/O, P siri 8 = vI/sin fl = 2 v, = 20'cm/sec.

Slika 2.152.

Brzina klinca B odredena je grafi:ki. Kako je tj; = 30, j~r je If' = 1200,
onda je P A. cos 'I' = 1/2 = 15,' te.ie

PA ~. 1() (I em,

w=60jlO!l3-2i3scc-'. Po;toje l'lJ=l'A, to.ie

stapa. Rrzi;-]H leiista stapa je Vc ~ 30 em/sec.

pa .ie

VS=VA

1'.. , __

PA. (,) i

2.154. Brzina kraja A je u smeru - Oy-ose, brzii1a kJizanja' stapa Be je

brzina one njcgove tacke koja se u datom trenutku pcklap:l sa srcdistem
postolja 0" pa je trenulni' pol (P) U preseku upravnih na ove brzine.

u ovum polozaju

Ubrzlnje Ce:ilO odrediti graficki pomocu phna ubrzanja:

--)oA

as =

i1A

-7

+ a BT + a &N;

a SN = I w2 = 360 cm/sec 2 ;

as = 680 cm/sec 2 ,

1,:) = 600, te je ';1 = 20 sec -2.

2.153. Stapovi klize kroz obrtna postolja (0;), pa siJ. brzine onih tacaka
stapov:i koje se pokbpaju S~ snxli~lirna postolja brzine klizanja, a upraVJl~ na
njih seku sc u trenutnom polil (P). Usvojimo triedre 0 1 xy j A ~ Yj, onda iz
trougJova U J AU 2 i 0,1' 2 sl,,{\i:
~)': sin (0 -J <p) = I: sin 0;

YJp: -sin(0+<p)=I:sin8,

pa su:
~

I sin (0 + <p)/sin 0;

rjp=

- I cos (8 + <p)/sin 8;

Pokretna ruleta je krug, poJuprecnika l/sin 0, sa srediStem u A.

Slika 2.154.

282

283

Rako su trouglovi AOS, SBOI i PP'01 podudarni, to je OS=BS=P'0I=s.

pa su koordinate trenutnog poJa:
xp=l-s;:

yP =

(1- s) cos tp;

s= l-,xp = yp tg '1';

te je nepokretna ruleta parabola sa temenom Tn

Rako su koordinate pola

Za polozaj kada je BD=DA bice tg<p=2, pa je AP=BP, te je vB=VA.

Brzina klizanja je

Vv =

VA sin

1);=

2VA/VS = 2 Vs em/sec.

y/=1(2xp-I),

tacki (lf2; 0).

odnosu na triedar B ~ YJ:

"

pokretna ruleta takode je parabola sa temenom Tp (0; 1/2) na B 1]-osi.

2.155. Brzina VA je
kolinearna sa + Ox-osom,
brzina dodirne tacke D je
brzina klizanja, pa je trenutni
pol (P) u preseku upravnih
brzina. Za izabrane triedre
sledi:
xp=htg<p;
=

h (1

v
,
\

---,>:"-_...,:::"-,',,,,
Slika 2.156.

2.157 . Poznati su pravci brzina ta~aka AiD stapa, pa je trenutni pol

u preseku upravnih brzina, to jest u tacki P. Kako je OC = CD = R, cetvorougao AOCDA je deltoid, te je

yp=h+xp tg<p=

+ tg2<p);

x/ = h (yP- h); parabola,

s sin e= R + R cos e;

sa osom simetrije Oy-osom

i temenom u T (0; h).

Slika 2.155.

Za pokretni triedar je:

J'.sin

'P = h sin tp/COS2'P ;

i-:=-~_:'iS;: -,~~, _
j-

"1J

p= hfcos tp;

rzm~$ti!~dredene graficki pomocu okrenutih brzina i velocide (V-V).

,,0"",""0'''''' n ;:'!',;"VI!V,
, ",
Ali 'se'moWlodI'editi i'racunskili

fif

tacke A)

VA

.,'~I
.J /lp.1> = yp' 0=20:~ (l

tack(( D)

VA

sin 'P =

, '," I

"'.'

VD ;

. 'li

VD

~5
'li'
'H

tacke C)

Vc

+ 3) =

vr

10;

I.

0: 1/8 sec-I;

cm/sec; ili vD =

f) P

. w;

np"C 40

:1-

-v:-

V3;

~ CP w = 70/8 = 35/4;
,t

tacke B) vB=BPw~ 10V74/8 - 86/8~ 10,75 em/sec.

2.156. Trenutni pol je u preseku zraka OD i upravne na Ox-osu povucene u tacki A. Za izabrane triedre bi6e:

/
SIJki1/.J'i I.

284

285
Rulete su:
a) nepokretiw:

Xp =

s = R (I + cos OJ/sin 0;

parabola, sa temenom T" (0; R12) na + Oy-osi;

0) pokretna: 1'}p=s;

E,p= ypcos 0 = sctg 0;

parabola, sa temcnom T p

( -

R;2; 0) na - A ~-osi.

Kako mamo brzinu VA, onda pomocll okrenutih brzina iii veIocide odredujemo i brzinc tacaka D i B.
Osm toga je
brzina je:

Vn= VA

cos {} =

Vk =

5 ~/3 crr./sec kao brzina klizanja. Odnos

Slika 2.158.

2.159. Brzina;A je tangenta na kruznu

pa je trenutni pol (P) u preseku upravnih

a) nepokretna: xp=R+Reos2q:>;

)'p=Rsin2qJ;

Xp_R)2+y/=R2, krug, poluprecnika R, sa sredi:;tem O'

5=20(2 + V3\

I-s= 60- 20 (3;

Kako je pcznata pfzina

VA ~,

AP . Ul = s Ul/sin {}

~~

VA,

R Ul (1

ugao AO'D, zbog AO' = O'D = R, jednakokraki;

ugaona brzina i ugaono ubrzanje bicc:

+ ccs {}),'Sir,2 0;

W= -(v,-IUlsinfJ)/R, jtr Je
Za date podatke su: (,) = (2 ~ 1'}\'4;
te su, zbog a,j = 0, ubrzanja tacaka BiD:

e=

(~=

s/I-(2+113)/5-0,74G, te je

Ll D

-Ul.

(2 - (:5)/ 16,

-O,746(1Jj'

Ubrzanja su odrectena grafii:ki pomocu plana ubrzanja.

Slika 2.159.

2.158. a) Kada S1l brzine istosmcrne, a izaberemo sisteme Uxy i U 1:,"lJ.

u sredistu kruzne ploce, bice :ulete:

".1"1.

(R-I'Y)/(}'

R);

}'-h
~/

i'l)R/(i'l

VJ-nClll,

+ 1'}/ = y2 = R2 [(v J + V2)/(V1-

IHllV!l

vz)]2.

pHwkllltl Ox-t)~i;

b) pokretna: ~p= 2 R cos cp;

1'}p=2 RsinqJ;

cenlralni krug, poiupretnika 2 R, sa ~re(!iStem u A. Krt."['lIlit."

Cikfoidno.
Kako je trougao DO'P jednakokraki. brzine tacaka su:

is,

b) Kada su brzine suprotnosmerne, bite:

VD =

krug poJuprecuiku y - R (v I -" v2 )/( VJ + v2 )

18 em.

2 R wsin<p =

vs=BP.w-R

Ul

VA

sin <p = 10 V2" em/sec za 'P = 45;

VT3=T2ws<p-IO V4,5'1=21,31 cllljsr.;e.

ualde, I!pi~

287

286
Ubrzanja su:
aA

Do ovih vrednosti dolazimo i neposredno pomoCu koordinata;

=!R UlO2= 20 em/see 2;

.ut = I w = 15 em/sed;
2

Za R=20em, 8=30, (t)0=3Jt biee

Ubrzanj~ se graficki mogu odrediti pomoeu plana ubrzanja.

brzine j ubrzanja tacke B mozemo doei
nepokretni triedar, te su:

analiticki,

R (,)2 (~eos'P-4 cos 2 rp).

Za R
; =

20 em, Ul = 1/2, 'I'

2.160.

60rr em/sec;

a= - 180)13 Jt2 cm/sec2 Brzina i ubrzanje su negativni, jer su usmereni nalevo

(u smeru-Ox-ose).

projekciji brzine zgloba C, to jest AA) = CCI . Takooe projekcija brzine ~ na

2 cos 2 'P);

Rw2 ( - 3 sin '1'+ 4 sin 2 '1');

P,

bite x=5(3V2-4);y=15V2;

y = 5 (8- 3 V2)/2;

15 Vl/2;

V= -

2.161. Posto su stapovi vezani u zglobu C, brzine klizaca Ai B i

zgioba C Disu proizvoljne, jer zglob (C) pripada i jed nom i drugom stapu.
Zbog toga projekcija brzine klizaca A na pravac stapa AC mora biti jednaka

Y= (1- 2 R cos '1') sin 'P,

y = R Ul (3 cos 'P -

x=20V3cm;

C'/

v.u=21,31 em/sec;

-~-----

Zbog toga sto je OA = AB= R, trougao OAB je jednakokraki,

paje

o=tj;=rr!2-rp, stog:l

je

6=

Kako je xp=2RcosO, yp=

=2RsinO, toje xi+Ypz=(2R)2,

pa je nepokretna ruJeta centralni

hug poJuprecnika 2 R. Dalje je

C;p = 2Rsintl. cose = Rsin 20;

"l)p= 2 R sin O sinO = R(I -cos28),

pa je ruleta jednaCine
I (fJr-Rr~R'.

C;2p

Slika 2.161.

Rulcta je krug, poluprecnika R, sa

Slika 2.160.

sredistem u tackiA (0; R) na B"fj-osi.

pravac &tapa 'CB mora biti jednaka projekciji brzine zgJoba na taj pravac, to

= 2 it Ulsin fJ = - lZOrr sin e = - 60 Jt cm/sec.

jest BB2 = CCz . Tako se odreouje j brzina

Kako je taj vektor upravan na
oba pote&a. CPt i CP z , moraju polovi PI> C i P z da leze Da jednoj pravoj
(Aronhold - Kennedyjeva leorema).

Kretanje je, dakle, hipocikloidl/o.

Brzine
VA =

-;c'

s~:

R (.)0= 20 .\3rr= 60" cm/sec;

"

ubrzanja su:
,
0;

aAT =Rwo

aA =OAN
-~.

YB

= R w02 = 180 Jt2cm/see2;

-+

->

aR=aA + a,;:..,;

a B~=Rw -

a.u2=ZaA 2 (1 +cos28);

0;

2.162. Relativni polovi stapova pokazani su na slikama. Prema Aronholdovoj teoremi, apsolutni pol obrtanja stapa BC (2) mora da bude na pravoj
AB, jeT su na njoj polovi P,~ i 1'14, te ce biti i kombinacija P 2.' apsoiutni
poJ obrtanja ~tapa (2) prema (4). Prema tome su rulete krugovi: nepokretnipoluprecnika R, sa sredistem 11 A, i pokretni - poluprecnika 2 R, sa sredistem
u B, posto mora biti VB = R w = BP24' w/2, to jest BP24 = 2 R.

288

289
Brzinu i ubrzanja

tezista

poJuge AB lako

tackom c podelicemo brzinu -;;~, odnosno

je p.~ brzina, a
i ubrzanja.

Slika 2.162.

U drugom slucaju, apsolutni pol' obrtanja stapa (3) prema stapu (l)
mora da bude Po Da pravoj P14-P34, pa je vD =bw/2= DP 13' w , odDosno
DPn = b/2.
2.163. Ovde je wo=61t'sec- 1, pa su vA =Rwo=1201t'cm/sec; a =
A
720 ,,2 em/sec' = 71 m/sec'.
U tehnickoj praksi najvise sc koriste priblizni obrasci za izracunavanje
brzine i ubrzanja ukrsne glave:
=

p.~

odrcdujemo graficki:

ubrzanjej;..... na

dva dela, onda

ubrzanje -;;;, kao sto je pokaz;no na planovima

brzilla
.,

2.164. Prema Brixovoj metodi su: vB=woOD, v~=woAD.

Kako je VA = R Wo = w AF, gde je
w ugaona brzina u odnosu na
trenutni pol, ubrzanje rukavca A
moze se napisati U obl:ku a A =
=Rw02=wwoAP. Sa slike se vidi
da iz cetvorougla PADS proizlazi
ova vektorska relaeija:

Iy

w/ =

te su:

~)

---+-

-,.

-+

-+

=wwOPS=aA+a~N+aZT=aS' .
:jer su:

VlJ = 0,56 VA = 67,20" em/sec = 2, It m/see;

Slika 2.164.

ww
a BN
A=BA.w. z =(v-")2/I=VAw=
S
B
p

= 40~;;/nc

A =!w=ww DS
Stoga je a BT
pa J'e vekter
0'

u _ 10 fr2c m/s~2
4 -

---?

wwo(PA +AD+DS)=
--}-+

VlJ""'V A (sin 0 + 0,5 Asin 2 0);

Uy

iIi

lCflJ

-,

as = W Wo ps.
= BP/BU

is

oAO.;

srazmeran ubrzanju Lkrsne

glave,
,
I

lz slicnosti

trouglova

6" BPS ...... 6" BUK sledi odnGs PSjUK =

(VB/W)/(VS/WO) = Wo/W, te je:

->:.

--;-,.

UKwo=PSw, iii W0 2 UK=wwOPS=aB ,

a to je

trebalo dokazati.

------- ---_-1 a'

iIf'2.165. Zbog toga sto je

. i
tg'fifxja=y/b sl~dl ,odno!> Y=
=b17~~ kx, gde je"~~ b/~, pase
moz~!"mnoziti bt9j.~i~ btojeTI};k;
fe~Unal j~ Lruj Y!9&!alli01ibl~e;
x = y/k, pa je x t6In!~ik~~~l9je!t
y
k, pod uslovorri'da']clk,;t'O,
I

-;8

su

Slika 2. J66.
J9 Zbirka z.adataka 11. mehanike 1

Ji:1

.~."

2.166. Kako
brzi~e klizanja stapeva koline:irne sa sta~
povima i jednake
brzinama
onih taeaka stapova' koje se u
datom trenutku poklapaju sa sredistimll obrtnih POS~Oljll B i C,
trenutni pol (P) je, u preseku

sb

Slika 2.163.

Btzim
otlredcna je graficki pomocu okrenutih brzina, Brixove metode
i plana brzina. Tada je odredena i brzina v~ = 104 n:. Ubrzanje je odredeno
pomocu Kleinove konstrukci;e, pa je as=HO,w02=J8 5 367t2 =6661t'2.Kako
2
je aB"N= I w = (v 1)2/1 =(104 7t)2/140 = 130 n:2cm/sec2, ubrzanje (IE odredeno je i
pomocu plana ubrzanja.

ii

'liP,

29)

290
Diferenciranjem se dobija ugaono ubrzanje obrtanja oko pola:

brzine, to jest u tacki A konjugovanoj tacki A. Prema tome sledi:

'=Ai.w=2Rw; ; w=wo/2;

VB

'-I'

= 2 Rw sin *= VA cos'!';

ehaniza~~eekscentricni,
t'
5-i~

= 2 R w sin 'l' =

VA

sin 'P;

N = W0 2 sin 2 of [2 sin 6 + sin2 (6 + tjJ)J/sin 2

'f' + <fi=n:/2.

fJ + ~ =w o[sin e+ sin tjJ cos (6 + <fi)J/sin O.

Brzine su:
VA =Rwo= 40n:cm/sec;
vD=PD W=VA sin (6+ tjJ)=VA'
jer je tg'~=V3/3, to jest tjJ=30 0 , odnosno 0+,p=n:/2. Zbog toga je w=O;
N=4n: 2 ]13/3. Brzina kraja B je vB=PB. w=v A, jer je pol P u beskrajnosti.
Brzine tacaka A, D, B jesu brzine klizanja.

te ce biti:

Rsin{)=!siU<fi.;
x=RcosO+lcos,p.
:i,
!\--Jiii--;;
.
Kako je :wa= 5n: sec- 1 = con#., bice Wo = O. Osim toga je <fi +'l'=n:/2,
'-:~: ';

te je O=w o i ~= -~. Diferenciranjem dobijamo:

,
jl
wri R cos 0 = I <fi cos <fi; :1; ~ = AWo cos O/cos <fi ;
A =R/l;
,i
- R Wo 2 sin {) = I ~ cos t - If 2 sin t ;

x= v

e,

jer je:

= -R Wo (sin {) + cos {) tg <fi);

Za dater podatke je:

sin t
pa je:
2 + 5 sin 0 =

] ()

cos 0 ;

1/5 + 0,5 sin 0 = cos 0 ;

]25 sin 2 0+20sinO-96=O;

sinO=4/5 jli -24/25.

Zbog toga su':

cos (} ~ 3/5 = sin

t;

SJika. 2.168.

Ubrzanja su: .

pa su brzina 'i ubrzanje ukrsne glave (klizaea):

!

vn =

-+~

a~= -

2.168.

aA

5 Rwo/4= -25 Rn:j4=i-125n:crnjsec= - 3,9 m/sec;

57Rwo2/160= -1751t 2 cm/sec 2 = -17,25 m/sec 2

Brzinu

R2 +b

cos 655 R2 (5 -

-+

(tl

0, izwzi jednostavniji:

ubrzanje tacke B stapa odredicemo analiticki pomoCu koordi-.

nata:
4 cos (1);

XR~X=

R cos 6+ s cos,<fi = b= 2 R.i_?sCOS tj; = R(2 -

COs

8);

b: sin (O+<fi)=R :sin <'

?sin'11"'Osin(lll.jl); te'/I=sin6/(2-cos6).

-t,

Zbo~ toga sto je 'f'+tj;=n:/2 bi(;e 0/=

to jest ugaona brzina O,brtanja
oko lrenutnog, poia w = -~. lz uslova VA = R Wa = .:.. AP w, ~de je

x- - (R
x

= -

e,

jcr jc 2 sill';' -

YR~

-(l-.s) sin (-tV) =

Wa

sin 6 + I ~ sin tjJ);

(l~s)

sin,p ~ 1gin tjJ- Rsin e,

.Y~

R wn cos 0 + I ~ cos tjJ;

R we' sin tl + I ~ cos cV - {~2 sm <fi.

U specijalnom slueaju jc 6=7t/3, w=O;

~= _~=47t2V3/3, tc cc biti:

(R wol cos tl + I ~ SllltjJ + I ~l cos tjJ);

Y= -Rrr;

W= -R,"'o/AP= -(Rwo/s)cos(O+,p)= -wocos(O+tjJ) sin tj;/sin 0=

</1)/4 sin

R cos e+ lcos tjJ;

te diferenciranjem dobijamo:

AP.cos(6+ +of)=s=R sin O/sin <fi,

bice:

15 Wo sin 2 (6 ~

-+

aB=aA+a;T+aiN;

U prethodnom specijalnom sIucaju bite, zbog

Iz trougla OAD slede odnosi:

S2=

R w 0 2 - 80 n:2 cm/sec 2 ;

te se mogu odrediti pomow plana ubrzanja.

,Ovdc su:

2 -2:Rp

~ill (0 + tj;).
19'

292

293

2.169. a) Trouglovi ACP i OAC su slicni, jer su im po dye stranice

kolinearne i imaju jednaki llgao, ~ CAP = .,q: OAC' = El + <. Iz te slicnosti sledj
odnos ACjAP=AC/OA iii AC'/AC = R/AP.

poluprecnik drugog zupcanika (2) zaokrenllti za ugao 'P u odnosn na spojnu

polugu AB, pa je <p = El + <J; + 6 = 2 El + <J;. Diferenciranjem sledi w) = 2 a + < =
= 2 W k +~, gde je WI ugaona brzina zupcanika, a W k = ugaona brzina krivaje.
S obzirom na odnos izmedu llg!ova El i .< bi6e:

WI

= 2 Wk+ ~= 2 w k+ 2 Wk A cos a/cos </I = 2 wdl + A cosO/cos </I),

te je ugaona brzina obrtanja krivaje OA:

.-----'-.

cos <

Wk=

VI -

WI

2 (cos < + A cos 6)

W I =-

4 ~2 sin 2 6

Za cetiri karakteristicna sJucaja ugaona brzina iznosi:

1 za 6 = 0 je

2 za 0=90

Wk =

w I /2 (A + 1) = 5 ,,/4,

je wk =37t/2;

jel'~ je A= 1/5;

3< za 6=180 je

4 za El = 270 je

Wk =

WI

f' 3,,;

wk=3"/2(J~A)=157t/8;

37ti2 sec-I.

2.172. Kako je ugaona brzina krivaje WI = 4 7t sec~l, to je brzina rukavca

krivaje vA=80"cm/sec. Brzina rukavca B krivaje O'B je upra~na na O'B,
te joj znamo pravac. Konstrukcijom vektorskih reJacija:
----).

-+-.......,.

VS-l'A+V;,

Slika 2.169.

v1/v~ = 1/ AC~ te je AC' Wo = vi. Stoga. je ~c' = OA + AC' iii 02. Wo = RWo +
+ AC' . wo, to jest Vc = VA + v~. Dlkle, zaista je vektor OC Wo brzina tacke C
~

spojne poluge. A to je trebalo

-+

-+

VK-l's+

v~,

posto je brzina -;~ upravna na AB, a brzina -;: na polugu BK, mogu se
odrediti brzina 1'8 i brzina VK, koja je kolinearna sa KO'.

Trouglovi ABP i OAD su takode slicni, te iz te slicnosti sledi odnos

ABjAP=AD/OA iii ADjf=R/AP. Uporedenjem sledi AC'/AC=AD/I, pa je
AC'.wo=AC.CD.w o/I=ACy1/1. Kako je vi=/w i v"b=AC.(ij to je oduos
-~

. . . .,.

Po

-~

dokazati.

b) Po Brixovoj metodi je v~=lw=AD.wo, pa je w=woAD/I. Kako je

vA = R Wo = - AP w, ugaona brzina w je suprotnog smera od ugaone brzine
obrtanja krivaje.
2.170. Ovde jt:! uguon3. bl'zillJ. obrtillljakrivu ie w Q - 8 'It ~ec-l, pa je
R Wo = 240 'It em/sec. Brzina ukrsne glave B jednaka je nuli, jer je ukrsna
glava u spolja~njoj mrtvoj tacki, VB = O. Kako je tacka C na sredini spojne
poluge, to je Vc = vAI2 = 120 7t em/sec. Projekcija ove brzine na stap DC je
obimnabrzina krivaje DE, pa je 'I'D = Vc' cos 60 = vel2 = 60 'It em/sec =
=-DEwl=120~, te je -w 1 =7t/2. Broj obrtaja je Il J =150/min.
I'A =

2.171. Prenosni odnos zupcanika je i=Z2/Z1"'; 1, pa je W2 =W I =3 7'Csec- l .

Iz trougla OAB sledi odnos 2 Rlsin < = l/sin El odnosno 2 Asin 6 = sin <. Kada
se krivaja OA zaokrene. za ugao El u odnosu na polozaj OB, onda ce se

Ii

I
I

Ubrzanje rukavca A iznosi aA = 320,,2

Sada se mogu konstruisati vcktorske jednacine:
-+ A

-..,. A

a B = aA + aBT +aBN,
'4

posto se poznaju pravci ubrzanja ;;:.

A

aBN=(VB) 2

Ie,

B 2 -

aK

kornponentna

Stoga nije potrebno odredivati k?mponentna

relativna tangencijalna ubrzanja.
aKN= (VK) IRK.

----------------~

I
I

2.173. Brzina kJizaca A je u praveu prave x-x, a brzina kJizanja stapa AC

je brzina olle tacke stapa koja se u datom trenutku poklapa sa sredistem obrtnog postoija (C), pa je trenutni pol (P)
u preseku upravnih brzina. Klizac B ima
apsolutnu brzinu vB upravnu na krivaju
OB, prenosnu brzinu u odnosu na trenutni pol i relativnu brzinu kJizanja,
koje se mogu odrediti pomocu trougla
brzina, pa je 1'~=PB.w. Kako i klizac

I
I,

295

2.175. Projekcija brzine vA na polugu AB je brzina klizanja Aa'.

Brzina temena B pri obrtanju oko tacke C je obimna bfzina upravna na CB, a
-,

njena projekcija na stap AB je brzina Bb' =Aa'. Pomocu brzine

f'

VB

lako cerno

-c

/
k

A pripadastapuAC, toje vAjv%=APjBP.

Konstrukeijom plana ubrzanja odredili bismo j ubrzanja, posto je Ubfzanje aB= OB W02, a ubrzanje klizaca A
je pravolinijsko.
2.174. U gaona brzina obrtanja
krivaje je Wo = 3 rc see-t, pa je apsolutna
brzina vA = R Wo = 75rc ernjsec.
Prenos:na brzina je upravna na stap BAC, a relativna je kolinearna sa
stapom, pa! se lako mogu odrediti iz tfougla brzina. Kako je poznat odnos
brzina v~jv~=BAjBC, to je vg=v!BCjBA, te se moze lako konstruisati, a

Slika 2.175.

Slika 2.173.

time i

brzin~ -;K'

odrediti brzinu tacke E strane CD ploce, a time i brzinu temena D. Projekcija

-7

ove brzine -;D na stap DK je brzina kJizanja Dd', a tolika mora biti i
projekcija brzine klizaca K na pravae stapa KD. Zbog toga prenesimo u
-)

koja je horizontalna, posto je brzina ;{ upravna na stap KC.

~
a:;

----?

VK =

Kk.

E) SLAGANJE KRETANJA. PLANETSKI I DIFERENCIJALNI

PRENOSNICI

.~).
o.
.
n

--7

tacku K brzinu Kf, onda je brzina klizaca

2.176. a) Kako je -;=-;;1+-;2, projekcije na ose polarnog sistema u

ravni Oxy bice:

Vr=r=vl sin '1';

vC=r~=V2+l'leoscp=VI(21 cos '1'),

pa je kvadrat brzine:

Iz rel,acije
; =

d rjd t =

sledi:

T' d rid 'P = VI sin cp

= [VI

(2 + cos cp)jrJ . d rjd tp

drjr-(sin-p.d'P)j(2 I CQPp)_"ou!u, l301n jn 11-2+cosfp.

pa logaritmovanjem dobijamo:

Slika 2.IR

In r-In C= In (r/C) = -In U= In (1/u);

Ubrzarija bismo odrediJi po planu ubrzanja, kao sto je pokazano na

slici, posto su:
i

-).-

aA=a,;+ap+aco ,;

-+--l--4----4-

aC=aA+a~+a~N;

Koriolisovo ,ubrzanje je upravno na stap BA.

->

-4-

--+

Rudijulno i cirkuiurno

_+

aK=aC+a~T+a~N

ubrzunj~

r = C/u = C(2 + cos '1');

bice:

a,=r-r~l=~[vleoscp-vl(2+coscp)1- -2vl~=

a c = 2 ;.~+ rcp= 2 r Cvllr'

+ r( -

2Cv I 2 /r';

2 Cvljr J ) ~= o.

296

297

Kretanje se vrsi pod utieajem sarno radijalnog ubrzanja, pa je putanja

konicni presek.
b) Zakoni relativnog kretanja su:
v,= -Rwsincp;

r=OM=Reoswt=Reoscp;

e= w t = cp,

Kako je obrtni ugao

putanja iznose:

a,

-Rw2 eoscp= -w2r.

apsolutne koordinate tacke M i apsolutna

2.178. Kretanje je s!ozeno obrtanie oko dveju osakoje se seku, llgaonim

brzinama w, = Ws = 3 n-/l 0; w 2 = wp = n-/2, pa je rezultujuca ugaona brzina
w= 7 n-/IO sec-I. Trenutna osa gradi ugao CL I sa osom L" gde je w2 /sin IXI =
= w/sin CL, pa je brzina tacke A na obodu diska:
VA =

rA w = w (c sin IXI +,R cos IX,) = 7 n- (28.5113/14 + 14 11/14)/,10 =

=

x=r eose = R eos 2 cp= R (1 +eos2cp )/2;

(x - R/2)2 + y2 = (R/2f;
->

7 n- (iO V3 + 11)/10 = 62,20 em/sec.

y=r sin e = R eoscp sincp= 0,5 Rsin 2 cp;

2.179. Kretanjeje slozeno obrtanje oko osa koje se leku, pa je

trenutna osa obrtanja izvodnica OA.
1z trougla ugaonih brzina sledi:

krug, sa sredistem C (R/2; 0), poluprecnika R/2.

-+

Kako su l'p=rweo ;

apT=O;

-~

-;

apN=-rw 2 r o ;

-)0

-+

0co,=ac = 2 [w, v;]=

=, ( - 2 R w 2 sin cp). -;;:, apsolutna brzina i apsolutno ubrzanje bice:

-~~~

w~ WI + w2 =w,+ ~P;

w 2 = WI sin IX ;
:r

:
"lIS',
S !~a=J

tga.=R/H=3/4;

2.177. Kretanje Cigre je slozeno iz dva obrtanja: sopstvenog, ugaonom

brzinom WI = W, , i preeesionog oko ose. preeesije Oz, ugaonom brzinom
preeesije w2 = wp. Obrtne ose seku se u tacki 0 i grade ugao IX. 1z trougla

COS IX =

CD

CD

n! =
=

2 n-/S,

./

sin IX= w 2 ;

W=

Sn-/3;

Stoga je brzina tacke A pokretfiog konusa:

./

I "

59 7r./3 . 30 = n-/2, pa jje

2.180. Ovde je tgIX=3/4; sin C(;= 3/S;

coslX=4/5. Trenutna osa je
dodirna izvodnica pokretnog konusa K2 (prava 01'), pa iz trou$la ugaonih
brzina slede odnosi:

z!

/1

vA = h w = 2 R w cos IX = 125 n-/3 4/5 = 16 n- em/sec.

./

W;

w,~ = 5 ~7/3
=
! -

= 15 o/wjn i ugaona brzina

to jest n= 12 o/min.

Stika 2.179.

12
I
I

4/S,'

2.181. Prenosnik je planetski. Kretanje krivaje je prenosno 'kretanje, a

obrtanje zupcanika (2) je apso!Ulno krel<lllje U ounosu na trenuHli pol (P),
dodirnu tacku oba zupcanika. Prema tome, apsolutna brzina sred\sta drugog
zupcanika (2) i njegova apsolutna ugaona brzina iznose:
Slika 2.177.

ugauJlih

. SJika 2.178.

brzina, premrr sinusnoj i kosinusnoj teoremi, slcdi trcnutna ugaona

gde Ji: w 2k relativllG ugaoll<l brzillu pn.:ma krivaji ..; Ak.u St:! uvt::de Pt"enosni odnos spoJjasnje sprege zupcanika i = - RzlR, = -z27z1 i broj obrtajaj onda slede obrasei:

brzina i polozaj trenutne ose (OP):

w=7n-sec- l
sill IX,
<X,

3 V3jJ4=U,37U;

= 21 :iO' i !X,=(f.-"l= 'HIU In'

117 =

(,1 - --1)i

nk;

-1/".

1=---,
n2-n~:

298

299

Pri oJ,ome pretpostavljamo da su obe ugaone bizine pozltlvne, to jest

da su obrta:nja u direktnom smeru (smeru suprotnom od smcra kretanja
satne kazaJjkc). Zbog toga U ovim obrascima treba uzimati svaku ugaonu brzinu (iIi briJj obrtaja) sa svojim predznakom (+ iii -), kao i prenosni odnos
zahvacenih iupcanika (- za spoJjasnje i + za unutrasnje zahvatanje).
Na primer, za date podatke bice i = i,z = - 12/36 = - 1/3, pa su

Za jeqan obrtaj krivaje (nk = 1) u direktnom smeru satelit ce sc obrnuti nZk = 3 puta u odnosu na krivaju, odnosno nz = 4 pula u odnosu na osu
OJ nepokretnog zupcanika.
Kada je z, =

Z2

= Z= 20, tada je i = - J, pa je

2.182.: Kako je

z = 2 Wk;

WZk = Wk'

Stanje

bice W3=Wk+W3k> gde je WZk/W3k=i23'

Stoga je W31<=W2k/iZ3=-Wk/i12.iZJ' Na ovaj nacin moze sc obrazac u prethodnom zadatku uopstiti, pa ce bili:

Wn = (

1-

Tablicna metoda (iii metoda zaustavljanja) sastoji se u ovome: zamislicemo

da je planetski prenosnik kruto tela i da se obrce ugaonom brzinom krivaje (Wk) u dircktnom smeru. Zatim cerna "zaustaviti krivaju" te moramo
saopstiti nepomicnom zupeaniku ("suncu") negativnu ugaonu brzinu (- w k )
kako bi se ponistilo prvo obrtanje, posto ovaj zupeanik miruje. Usled ugaone
brzine -Wk dobice sateliti nova obrtanja prema sprezi zupcanika, a njihove
ugaone brzine jesu relativne ugaone brzine u odnosu na krivaju. Zbirovi daju
apsolutne ugaone brzine svakog pojedinacnog zupeanika. Ovo se obicno radi
shematski, pomocu tablice, Ie se zbog toga i naziva tablicnom metodom. TabJica se daje za ugaone brzine iIi brojeve obrtaja. Za prethodne podatke dobijamo sledecu tabelu:

WZ=Wk+W2k>

+)

I Kr~~;ja

pogon

<.Uk

II vracanje

(1)

Zupcanici
(3)
(2)

"'k

"'k

lIZ

Wk ;

Zbir

gde je i ukupni prenosni odnos sprege zupeanika. Ovaj obrazac vazi

jeve obrtaja
ce biti:

"'k

zabro-

Ilk

= 60 a/min i i = z"z, = 12/36 = 1/3, bice

n3 =

Stanje

ii2

= 60/1 00 = 6/10;

I1 z =(1-10/6)30=
I1 J =

te je n4 = (l

(l

;1'1 - f - ilL' i~j' fj4 - 6/10.

10/2) . 30 =

-"'k

ilJ

(I)

(2)

(3)

(4)

II

11k

"k

nk

nk

nk

llr

't4

'12

-uk
--

"k

in

II'

(1)

(k)

(3)

(2)

30
-30

30

-30(6/1 0) ~
~-50

Zbir

bice numericke vred-

----

30

IT

U prednjem primeru

30

30

30
-30/(-3/10) ~
~

-20

(4)

-30/(2/l 0) ~

100

~-150

130

-120

Krivaja (k) i zupcanik (3) obrcu se u direktnom smeru, a ostali zupcanici u indirektnom smem.

2.184.

Racun sprovodimo tabelarno

-20 o/min;

+ 10/3)30 = 130 o/min;

3/6 - 2/3 - 2flO,

! 20 o/min.

Istu vrcdnost dobijamo skupnim obrascem:

n4 =(1 -l/i)nk=(l- 10j2). 30 = -120 o/min.

i l4

1'
nk ( J..-C.~)

nk

-nk -nk

----

i12

Zupeanici

Krivaja

-120 o/min.

U drugom slueaju je nk=-3 i prenosni odnos i=z3/zJ=15/75=1/5,

pa je n3= -(15) 3 = 12 o/min; n3k= -( -3)/(1/5)=
15 o/min.
I
.
Kada Je prenosni odnos i = 1, tada je 11" = 0, pa poslednji zUpCa~ik
vrsi kruinu t~al1s1aciju. Ovo .ie Fcrgusonov paradoks. On se javlja koo redne
spregc zupclmika planetskog prenosnika kada je broj zupcanika neparan, a
prvi i pos!ednji imaju jednak broj zubaca, Zn=Z,'
i
2.183. ! Postupnom pnmenom prethodnih obrazaca dobijamo:

Ovde su Wn .
ugaonayrzina j broj obrtaja poslednjeg zupcanika. Ukupni
prenosni odrlos raCuna-se od nepokretnog zupcanika.
I

K(t

"'k(l -~) "'k(l-~)I

gde je r redni broj zupcanika.

nosti

Kako je

.11

-~:k I'

"'k

-<.Uk
-<.Uk - . -

Zupcanici

3ja

(4)

I Stanje
'-

Zupcanici

Zj

II

I
I
I

-1

(I)

(2)

(3)

120

30

15

-I

-I

-I

30(120

-15/120

3
-9
.----.---

(5)

(4)
40

10

-I

40/120

-I

-W1l20

-13

300

301

2.185. OVde su prenosni odnosi i z, = - 20/40 = - 1/2; in =

= -1/4; i24 = 25/40 = 5/8; i 25 = 100/40 = 5/2, te su brojevi obrtaja:

n2 =0;

n,=(1+2).40=120o/min;

n 5 =(1-2/5).40=24o/min.

35 o/min.

Ovde ee biti:

2.188. Ovde je n, = nn = 70 o/min, a nepoznat je broj obrtaja krivaje

Prenosni odnos i broj obrtaja krivaje su:
i = i4 , = Z3 z';z. Z2 = 5040/8060 = 5/12;

=5/12;

i =. -nk/(n, -n;.J = -nk/(70- nk)

te vaze uopsteni obrasci:

.

7 nk = - 350, odnosno nk = - 50 o/min .

2.189. Broj obrtaja drugog vratila jednak je broju obrtaja poslednjeg

zupcanika n![=n., pa su prenosni odnos i brojevi obrtaja:
i = (-zz/z,). (Z,/Z3) = - 2080/6030 = - 8/9;

2.190.

Broj obrtaja krivaje je

n. = (J + 9/8)800 = 1700 o/min.

n,,= -800 o/min,

1= (ZZ/Z,) . (-Z4/Z3) = -40 60/120 30= -2/3;

I1U

pa su;

n4 = (I

+ 3/2) ( - 800) "'"

= - 2 000 o/min.

i = Z2 z./z, Z3 = 20.20/21 . 19 =400/399;

---'-

U ovim obrascima treba uzimati ugaone brzi;J~.r (odnosno ~rojeve obrtaja) prvog (wk ) i drugog 'pogonskog elementa (w,) sa svojim pr~dznakom, a
takoae i prenosni odnos, koji ide od prvog (pogonskog) do posl~dnjeg (rad!log) zupeanika.

Brojne vrednosti bife:

2.191. Poluga (p) nasa dena je na isto vratilo na kome se nalazi zup-'
canik (4), te je I1p = n. Prenosni odnos i broj obrtaja su:

a) i=-zz/z,=-12/36=-lj3;

np = n. = (1- 399/400).400 = 1 o/min.

2.192. Obimna brzina kaisa u odnosu na vratilo 0 1 je V, = D w,f2,

a u odnosu na osu konusa frikcionog prenosnika vf= d wf /2, gde je d precnik
konusa na mestu dodira kaiSa i konusa. Kako ove dye obimne brzine moraju
biti jednake, sledi odnos v, = v(= D wd2 = d w.r/2, te je prenosni odnos i 14 =
- w,/wf- diD. Prcnosni odnos para zahvaccnih zupcanika je i'l = Z2/Z" pa .ie
ukupni prenosni odnos i broj obrtaja zupcanika (2) odnosno vratila 0 11 :
l=i'ZiJ4=dz2/lJZl = -Wk/(WZ-Wk);

n 2 = 80 (l + 3) - 100 3 = 20 o/min;

n21' = (J 00 - 80)/( - 1/3) = - 60 o/min:

b) i=I/3;

n;= 80 (1-3)+ 100 3 =

140 o/min;

i
n2k = 60 !o/min.

2.195.

Prcn0311i odnos i broj obrtaja vrntiln Oll (zupcaniJm 4)

jesu;

I
j = Z2

Z4/Z,

Z3 =

20.100/80.30 = 5/6;

WI =Wk'
nIl =n4=800 (1-6/5) +200/(5/6)= -400 o/min.

Za date podatke biee:

d=(R+r)/2=20cm,

relativn?g kretanja

gde su W,k i W2k relativne ugaone brzine zupcanika prema krivaji! (k). Dodirna tacka P oba zupcanika pripada zupcanicima, pa mora imati is:tu relativnu
brzinu prema krivaji, v,k=vzk, to jest w,kR,=w2kRZ' Odavde je odnos
ovih brzina w1dW2k=R2IRj =Z2/Zj =-i,z '= -i, posto je sprega zupcanika spo"
Ijasnja. Zbog toga je:

Prenosni odnos je i=z2z4/z,z,=30.20/50.40=3/JO, pa je broj

n. = (1 - J 0/3) . 15 =
2.187.

2.194. Prenosnik je dlferencijalni. Prema zakonu

apsolutne ugaone brzine zupcanika su:

10/40 =

n J = (J + 4).40 = 200 o/min;

n. =(1-8/5). 40 = -120/5= - 24 o/min;

2.186.
obrtaja

/--20.(iO/6015=4/,1;
=

i~4r\;

n z =(l-'/4).UO=

50 o/min.

2.193. Pumeranjc mivrtkc iznosi s-n6/l, gde je h hod zavojnice, a

broj obrtaja zupcanika (6). Prenosni odnos i broj obrtaja biee:
i=ZZZ4 Z6/ Z,Z,Z5=30.40. 15/30.20.15=2;
pa je pomeranje:
s= 12/2 = 6 mm.

n6 = (1-1/2).1 = 1/2 o/min,

116

Iz obrasca Zit \lgilonH brziucl (,)" vidi sc da nnll imll uva de)". tJ1yj <leo
je isti kao i za planetski prenosnik sa nepomicnim zupcanikom (I), i drugi
koji se javlja zbog obrtanja ovog zupcanika (drugog pogonskog elementa).
Zbog toga tablicna metoda ima tri stanJa. Prva civa ~u iSla kao i za planetski
prenosnik, po~to smatramo da je zupcanik "sum;e" nepokretan. i Posle toga
dolazi treee stanje: zupcaniku "sunce" treba uati njegovu ugaonu brzinu w,
pri nepokretnoj krivaji, te ee sad a biti obicna sprega zupcanikai Tablica se
'
daje i za ugaone brzine i za brojeve obrtaja.

302

303

,
I

Krivaja

Stanje

------------,_._---

(k)

20

30

100

800

800

800

800

800

-800

-200

-800

-800

20/80

20/80

-2400

-2400

-200

-200

20/80

20/80

2.200. Posto su zupcanici (5) i (6) kruto vezani za dobos D, broj

obrtaja je 115 = 116=IID' Krivaja se obrcc istim brojem obrtaja kao i zupcanik
(4), 11k = 114 , Ie postoji odnos:

(4)

80

800
III

(2) Zupcanici (3)

(I)

Jl

,
I

-800

-----

jer je par zupcanika (4) - (3) spregnut spoljasnjom, a par (3) - (6) unutrasnjom spregom.

20 JOO/80 30
-160

Zatim se dobija:

-200
- - -20 - 100/80,30

(n! -Ilk)/(Il~ - ilk)

~ ____ ~~____-_2_0_0_ _-_3_2_0_0_ _-_3_2_0_0_ _ _-_4_0_0_ _~

to jest:

2.196. .Ovde je broj obrtaja krivaje 11k = - 120 o/min, a dnlgi pogonski
element je zupcanik (3), Posto je i'l = n,/1I 2 = - Z2/ZJ = - 25/20 = - 5/4, to je
112 = 113 = - 4 J5 = 40 o/min .. Prefosni odnos i bro j obrtaja iznosice:

odl1osno

= i = Z4 ZJZ3Zs = 40 80/5060 =J6/15;

=

116=

Tablicnom metodom dobice se:

-120 (1-15/16) + 4015/16 =

, Stanje

(-120 + 600)/16 =480/16 = 30 o/min.

2.197. Posto je krtvafa(k) na vratilu 011, to je 11k = 113 = n,/i'3 = - 450 o/min,
jer je in = -Z3/Z1 = -24/36 = -2/3. Drugi pogonski element je zupcanik (5),
pa je IIS'= 1/. =: n 2 /i 24 = 1l 1/i z = - 600 o/min, jer je i 2 = - Z.!Z2 = - 20/40 = - 1/2.
Prenosni odn6s i broj obrtaja iznose:
i

= iS9 =

(-z~/zs) (Z9/Z7) = -75,20/2580 =

,
- 600/( T 3/'1) =

4507/3

4 nOOn

3/4;

n9 =

II

-1050 + 800 ~ - 250 o/mill.

nk =

200 o/min .

Bit)] ulll;laja ZUp6f11ika (5) bit.e:

-I1/r)/Chs-n,J = (J 200 -200)/(i15 - 200) =

i

: I 000 =
I

8 115 + 1 600;

i" = - 60 .7.4/15.12 = - 8;

115 = 600/8 = 75 o/min.

2.199. Ovde je Ilepozilal broj obrlaja krivaje (11,,), pa po~to je zupcanik (3) nepokrctan, bice kao za pianctski prenosnik:
i
IId(1I 1 11,.) --'
11/.10 200 - II,,) - i3J - I,/Z3 -- 16/48 - 1/3;
Ilk - - 600 o/min.
Broj obrlaja vratila On isti jc kao i broj obrtaja zupcanika (5), pa je:
(Il,

-11,,)/(11, Tnk) = (I 200

600)/(17s

600) - i!5 -

72

k (4)

ZS/ZI Z4 = 45 16/16.32 =

= l5/32, odnosno ns = (1 80032/45) - 600 = 680 o/min.

(I)

.I
11k

(2)

11k

"k

-11k

III

I
J

11k

(l +z,/z,)
11,

",

.. '

-Z]/1 1

I
1
j

11k
-11k

-z,lz,
"k (I

+ ",/I,)

_"_,_
---",/z,

-----l;

---

Ilk

",

",

1z nje sledi:

odnosl1o

(5)

"k

-z.)ZJ

(lI j

-450 (1 + 4/3)-

2.198. !anjirasti zupcanik (3) je nepomiean, a zupcaTIl~ (1) Je pogonski element zti krivaju (k), a ujcdno je i drugi pogonski elemeut. Broj obrlaja krivaje iznosi:
i

i ,S = ( - Z2/ZJ) . (ZS/Z2) = - zs/Zj = - 50/15 = _ IOf3 ,

Ils =116 =I1D = -311,/49= -3735/49= -45 o/min.

i36

posto Je

Za date vreuuosli dobija tle

115 -

45 o/l11il1,

11,

III. DINAMIKA

A) DINAMIKA MATERIJALNE TACKE

3.1.

Kinematicke jednaCine kretanja su:

s = 4 + lOt + 4 t 2 ;

v=10+8t;

a = 8m/sed-,

pa je siJa koja proizvodi kretanje:

F=ma=G a/g= 20.8/9,81 = 1600,102 = 16,32 kg,

Jer je l/g = 1/9,81 = 0,l0194~0,102 sec 2 Jm.
3.2.

Kinematicke jednaCine slobodnog pada jesu:

a=g;

y=gt;

v2 = 2gs;

pa su

h=v/12'g,

!
Vu=Vk=

10g= 98,1 m/sec;

h= vk2/2 g=gt;//2= 50 g= 490,50m.

!

3.3.

Kinematicke jedDlIcine slohorlnog padanja jesu:

a=g;

l'-gt;

s=z-gt?/2;

v2~2gs;

h=Vk1/2k,

pa je visina:

h = 16/2g= g. 0, 102~ 0,816 m- 81,6 em,

a vreme padanja:

3.4. Kretanje vode je

brzinom 1'0 = V/3,6 = 20 m/sec.

jednako usporeno

("hUae navise")i pocetnom

,

l.l~

KinelJJalicke jedlla(';ine hjca navlse u bezvazdusnom proslofu Jesu:

I
-g;
v'=vu-gt;
s=z-vot-gt 2 j2;
1'?_V02~ -2gs;
;h~>'02/2g,

pa su:
h = 400/2g= 2000,102 = 20Am;
20 Zbirka zadataka iz mehanike 1

i
307

306
3.5. P~vo telo paJa slobodno, a drugo vrsi kretanja hica navise. U
trenutku sudara oba su teJa presla ukupni put jednak visini padanja (h),
i
te ce biti:
h~hl +h2=gt2/2+vol-gt2f2;""Yol = 201;
ts= T= 2 sec,
odakJe je:
h2 = 40-hl = 20,38 m.
i h! = 4g/2=2g= 19,62m;
3.6. Kl-utost cilindricne zavojne opruge je e = G/Is =1 00/0, I = I 000 kg/em,
gde je Is iz?uzenje opruge (staticki ugib). Prema tome je silaelasticnosti
opruge (elasl\cnog uzeta):

3.1~

Vaga pokazuje pritisak tela na podlogu (vezu). Prema d'Alamberovom principu, mora biti u toku kretanja "ravnoteZa" izmedu aktivne sile
(teze), otpora podloge (F,,) i sile inercije:

. gde je sila inercije proizvod mase i ubrzanja sa negativnim predznakom.

Teza je usmerena nanize, a ubrzanje navise, kao i otpor podloge, te ce biti:
-G + Fn-ma = 0;

F;: -ex= -J OOOx;

.--

UJ2 =

e/m = eg/G;

a nJeno resenJe Je:

<,>:",.4

cos wI + B sin w t;

Kinematicke jednacine ovog pravolinijskog kretanja su:

_'r=201; x=20m/sec 2 ; y=3+5[2; )1=101; y=JOmjsecZ,
pa su projekcijc sile na ose ortogonalnog triedra Oxy:
x=4+IOt 2;

X = mx=Gxlg = 220/9,81
te je sila:

---

19,62cm/sec z. ___ _

3.11.

Fmax=G.

Diferenijalna jcd~~Cina harmonijskog oscilovanja je:

mx=!-ex;
!. .

a= (Fn-G)lm = (Fn- G) giG = 29,81/1 00 = 0, 1962 m/sec 2 =

=

G + Fn+ (-ma)= 0,

Is cos w 1,

Y =my = 210/9,81 = 2.04 kg,

40 0,J02 =4,08 kg;

F= VX2 + yz=

V2ITO =

4,59 kg.

gde je fs amplituda, a pocetna brzina jednaka je nuli.

3.12. Kako je intenzitet sile lil=l-c;j=1-4cl= 16 dyna, koeficijent

proporcionalnosti je e=4. Stoga su diferencijalne jednacine kretanja tacke:

Period psciJovanja iznosi:

T= 2 rr/w = 2

vmTc= 2 rr VG/eg= 2 rr/VIOg = (2;V15). (rr/jlg) = 0,2 VIO 1,003 =

=

jer je

0,2 . 3,162 1,003 = 0,634 sec,

iIi

x+x=O,

Y+y=O.

. Komponentna kretanja suharmonijska oscilovanja po pravima Ox

su resenja ovih jednaCina:

rr!Vg! J ,003.

3.7. Vagoil se krece brzinom 7,2 km/p. Krutost opruge je e= 5 000/0,5 =

= 10 000 kgjc~. Zakon oscilovanja je:/'
' "
'&x+ex= 0;

my+cy=O,

x=A cost+Bsinl;

Oy, pa

y=Ccosl+D sint.

Posta su pocetni uslovi kretanja: t = 0; Xo = 4 cm, Yo = 0; Xo = 4 V3 cm/sec,

4 cm/ses, pa su integracione konstante A = 4; B = 4 V3; C = 0; D = 4, Ie

Yo =

x=A coswl+B sinwt;

sukinematicke jednaCine kretanja:

Integracione ikol1stante odredicemo iz pocctnih uslova krctanja: za 1=0 je

xo-O i vo~'~o-2mhec, te "u A-O, B-v,,/w. Prema tom~ je zakon OSGilovanja x= B s1n UJ I, Ie je B amplituda (najveee izduzenje opruge):
I

tJ.[ = R= Yo/'"

= VO

V(1/2 r.g = 4

VIO 0,319/1 00 =

4,036/100 = 4,036 c m,

Jer na svaku oprugu dolazi telina G/2.

r

Period :je T =

Ilf =.2 ;;:/w = 2 ;;: Ii G/2-~g = 12,65 sec.

3.8. Brzina kretanja je v = 36/3,6 = 10 m/sec.Ona je stvarno pocelna

brzina ovog' jednako ubrzanog kretanja. Kako je v = Vo + aI, ubrzanje je
a = (v - vo)/t,d (30~ 1.0)/10= 2 mjsec Z, pa JC s1la:'

X=4COSI+4V3sint;

Y=4siut;

x 2 _ 2 VX xy + 4 y2_1 n= 0 (eJipsiJ);

x=4(-sint+V3 cost);

y=4 cost;

v2 - 16 (1 - V3 sin 2 t + 3 cos 2 I) ;

x-

-F-:-ma-Galg-l 000 1/,\(-1 0000,J02

)'

~4&int;

al-1G(1IV3~iIl21+3~iIl21),

U POi07!ljn N(x=O; y:--O) je )'=2, pa jc sint-I/2, cost- -V3/2;

sin21= - ]f3/2, te su v=21/ !9cm!sec; a;"'2cm/sec 2 ; aT= -(l6V3 cos2t+
+24 sin2t)lv= 2 V57fl9,; a N = 8jl!9/19cmjser. 2 ; Rk=V2/fl~= 19 )/19/7 em

Kinetil;ka energija lllutcrijall1c la<:'k<: iznosi:

E k =mv 2 j'1.=(Jvl/,1.g=47(;j9'i51 0,31 gem.

,p=

F~ma=Ga/g, odnosno G=Fg/a=1009,81/2=490,50kg.

3.9. Qvde je 'vo = 72/3,6 = 20 m/sec,' pa je kretanje jednako usporeno,
v=vo-al, te1jc a=(vo -v)/t=lO/JO=lm/sec' a kocna sila je:

4 (C03t I V3sint);

3.13. CirkuJarno ubrzanje je ac=2'r~+r~=r~ld(r2~)/dl=0, te je r 2

C= const. Zbog toga je radijalno ubrzanje ujedno i tolalno ubrzanje, pa je:

;'= -2R~ sin,cp;

102kg.
20'

,.2;' =

_ 2 CR sinep;

308
3.17.

odnosno

Slicno prethodnom zadatku dobijarno:

Vo = D Vg/2 H

3.14.

;2 =

(b2- Cz)fr2= (k/r)2.

X=Va

Prema tome, diferencijalna jednacina i njen integral jesu:

~=k/r;

rdr=kdt;

r2=ro2+2kt=Cfci;
du=2kdt;

d<p=(Cf2k)du/u;

odnosno

Putanja je logaritamska spira/a.

Kako je r2=ro2+2kt, to je r'~k, pa je '2+rr=0. Radijalno ubrzanje

je ujedno i totalno ubrzanje:
a,=r-r,fl= _(k2+C2)/r3= -b2/rJ, te je sila F,= -mlr/r 3.

3.19. Visina penjanja (H), domet (D) j ukupno vreme I~ta (T..) kosog
hica u bezvazdusnom prostoru bice:
'
H = (v/ sin 2 a)/2g = 36 104 .0,102/8 = 4 590m;

II

= 36 104 .0,102/8 = 31 763 m = 31,763 km;

3.20.

C2

(2 b- r)fr 3 ;

Fr=ma,.

y250

+ 29,814000 = V140 980= 376m/sec =

I 354 km/h.

al =

a, = 1 50'

89 0 10'.

!!

5U

x=vo COSa,

y3/(,:y_y;) = vo 3 cos 3a/(-vog

Ako je V02 =

D,/D2 =

3.16. Ovo je problem horizo~talnog hica u bezvazdusnom prostoru, Ie

vreme leta (T), rl(lm~t (D) i hrzina miflm (VA):

90 0 -

y=O;

x=O;

Y= -g,

cos a) = voz COS'a/g=

104 3 . 0,102/4 = 765 m.

3.22. Ako je a z = 2 a, = 20'., onda su donieti 11 odnosuD,/Dz - ~in 2 a/sin 40'. =

1/2 cos 20'.= 1/(2 - 4 sin 2 a).

3.23.

Sila je. dakle, obrnuto srazmerna cetvrtom stepenu rastojanja;

vk=jlvl+2gH=

sini 2 a)/g =

.. i

v/=v/+2gH;

a2 =

3.21. U temenu(E) putanje

pa Je poluprecnik krivine putanje:

pa su:

=28,57.900/3,6=7146m=7,146km;

= (VOZ

2 a= 3 40';

Rk=v2/a;v=

~1I

Tk = (2 va sin a)/g = 61,2 sec.

1z obrasca za domet sledi:

odnosno

3.15. bto sto je ac=O, bice r2~=C, pa je a=ar Iz jednacine putanje sledi:
~2 =

t=vo t cosa;

V5

r=-bq, sin,!,;

VI +,(2gH/v/) =

Prema zakonu fada (zakona 0 kinetickoj energiji) bice:

m(v2 -vo2)/2= -mgH, pa je brzina udara V2=vo2_2gH. K~ko je, prema
zakonu kosog hica, vreme leta projektila do udara H = va T sin a - gT2/2,
odnosno g'P- 2 voT sin 0'. + 2 H = 0, iii T= (vo sin O'. Vv02 sin 2 a - 2gH)/g, zbog
realnosti vremena potkorena kolicina mora da bude pozitivna, pa je uslov
v/ sin 2 a=v0 2 (1-cos 2 a);)o2gH .. S obzirom na raniju relaciju, bice vo';)ov/+
+ 2 gH. Iz ovog sJedi da je brzina udara v = Va' Elevacioni ugao je
cos a = 100/100
= VS/5 = 0,448, odnosno 0'. = 63" 25'.

Sila je, dakle, obmuto srazmema trecem stepenu rastojanja. Njena je vrednost
F,=lOOO225/1000981=0,23 grama.

r-b= b cos '1';

Vk =Vo

3.18. Neka je va brzina kretanja aviona, a va pocetna br~ina projektija,

onda u trenutku udara projektila u avion moraju biti jednaki ,predeni putevi
u horizontalnom (Ox) pravcu:

Posto je ac=O, to je r2~=const.=C, pa je kvadrat brzine:

. v2=;2 + (r~)2 =;2 + C2/r2 i

50 ~/9,80/20= 50 V0,49 = 35 m/sec;

35 V1+ (2.98/2549) = 35 (1 + 0,08) = 1,0835 = 37,80'm/sec.

Privlacna sila je obrnuto srazmerna petom stepenu rastojanja r = OM.

kvOI =

kyo, onda

Vo//V o/ = l/k 2 = 1/4;

511

odnosi dometa i

vi~ina penjanja:

H.J.Hz =; vo,2/V022 = l/p ~ 1/4.

Dakle, i dome! i visina penjanja povecace se k2 puta, to jest

4 puta.

3.24. Uzmimo koordinatni sistem Oxy sa pocetkom

brda, onda su jednacine pulallja prujek(ila:
1) y=h+x tgO'.I-(g.x 2/2v02 cos 2 0'.,);

2) y = h + x tg a2 - (gx2j2 v02 cos 2 (

gdc je 11 visina brua.

2),

.;-.

11

podnozju

311

310
Kako j~ za Y= 0 do~et x=D jednak za oba projektila, izjednacenjem
prethodnih jednaCina bite:

Y=

!
jer je

D (tg <x, -lg <x 2 )

l/cos21X!~

3.27. Tacka se krece po elipsi poluosa 5 m i 3 m, ubrzanjima

- 4 y. Rad sile iznosi:

D2g (tg 2 IXI - tg 2 "'2)/2 1'0 2,

A=

I + tg 2 IX.

.r (F, d ',;) = S(X d x + Y d y)

= -

4m

[.I: .f:
dx

dY ]

2 m (a

x' =

4 x,

) =

Dome! iznosi:
D=

1'/

(tg (XI -

tg IX 2)/g (tg 2 0: 1- tg 20:2) = 2 v//g (tg 0:, + tg IX z ),

3.28.

pa je, jz jedn~cine I) za y = 0, vis ina brda:

h =D2g (1:+ tg2 0: 1)/2 1'02-D tg IX, = 2 V02 (1 - tg 0: 1 tg IXl)/g (tg IX! + Ig "(2)2.
/_

tg "'2 = (3/3, pa je visina brda:

=

2
h = 1'0 (3 - ~ 3)/r(2 + i/3) = 1'0 2 (9 - 5 j!})/g = 0,35 v02jg = 0,35'104 .0,102 = 357 m.
I
y

1,233 kg.

3.29. Otpor voza je F", = 0,5 G/lOO = G/200, a brzine su VI = 1'0 = 54/3,6 =
15 m/sec i 1'2 ~ 20 m/sec.
Po zakonu rada je ~Ek=A; G(v/-v/)/2g=I,2Gs/200; s=148,7m,

3.30. Krelanje je pravoJinijsko'u smeru Oz-ose, usled dejstva teze i

()tpora vazduha, pa je dinamicka jednacina kretallja:

//

Centrifugalna sila iznosi:

Fe = maN = mR (,)2 = GR (re n/30)2/g ~ GR re 2/g = re 2 /8

Za date fodatke je tg "'I = I,

2 G (a 2 _b2 )/g ~ 16 kgm.

ma=m'z= -mg-bv iIi a= -g(I +~v)=dv/dt;

0' :\~____ _

Prvi integral bice:

~dv
~--= -g~d

f;

J+i)v

Sljk~ 3.24.
\
I

Kako je u trenutku t = pocetna brzina vo, to je konslanta C,

-va je zakon promene brzine kretanja:

Slika 3.25,

'pa je .drugi integral- zakon pula:

z= -1/~-(l +i)vo)e-gll(/g~2+C2=(l +~vo) (1-rgl)()/i~2-(t/g),

Resavanjem ovil~ jednaCina dobijamo presecnu tacku (U):

3gx2 -I00{1x-h'i0=o iIi 3,~2. 1010x. 7'i=0;

x,,=51/}m;

jer je za 1=0 i zo=O, pa je konstanta C z =(I-ovo)/giS 2

Yu= Sm.

U lrenutku zrrustavljanja
penjanja:

Po zakoml ': rada bite:

I
~E1-A;
m(v}

3.26.
a)

1111'//2

ga

Gv//2g,,:;SO kg111.

Ie
Vo

su

vreme penjanja

In (l + 0 1'0)

=-~-----

gi)

gi)2

Za uule pudatke je G ,- 1 kg, 3 = 0,02 sec/J11;

1n 1,02=Jn (102/100) =4,625-4,605=0,25;

Postb je a = 2 m/sec, to je v = at = 21 = 20 m/sec, pa su:

i visina

1 +;) "0 ~ I I 0,2 ~ 1,02;

1/2g=0,051;

T = 1,28 sec;

H~50m.

K = mv = Gv/!? = 220 0, 102"" 4,08 kgsec;

- 2400 0,102/2 ~ 40,80 kglJJ;

c) rad

je ]1=0,

In (1 + is 1'0) .
T=----,

Ie je kineticka energija udata:

Ek

+ avo),

1 +~v

y}

In (I

1 + ~ Vo
".
Jn--=got,

v'

Jed ryacme parabo"e kosog bica i strme ravni u odnosu na triedar Oxy bite: !
i
I) y =h +x tga --cgx 2/2 V 0 2 cos 2 0: = 5 +
x -gx1/50;
2) y=xtg[3=hx/3.
3.25.

50,102= 2,04 kgm.

I
!

~.3t. Saua imamu

jednaCina krclanjll:

mu - "'~ = mg-- by;

sJobodni

pad u

-gadt-

v:uduhu,

oct ll/(I-a);

pa
1) =

Je'

dikrcncijnlna

h/G = helm.

312
zakoni kretanja:

In(l-8v)~

-got;
z~

v=(I-e- gli

')j8;

r/8 + e-gotfg 82 + C z = tf8 + (e- glit - l)/g 82

Za 1=7= 10sec bite z=H=410m.

3.32.

Kr~tanje je pravolinijsko, pa ce biti:

kt = ~ -11v,

(2100 - ktf/4 = d s/d t;

k = b/m = bgjG;

jer je C j = 2 Vv.;;

u=2 viJ-kt;

k=49,81J2100=0,1962~0,2;
smax =

Yo

T= 2 ~Jk=20 sec;

~/3 k= 80/3 = 26,7 m.

3.33. Kretanje je pravoJinijsko, pod uticajem tde i otpora vazduha,

pa Je diferencijalna jednacina:

v=

Posto je ubrzanje a = d I'/d t i 2 v d t = 2 d z, gde je d z = d s, mnoienjem

prethodne jednacine ovim izrazom ona se svodi na diferencijalnu jednacinu
koja razdvaja promenljive:
I'

2 I'd t
- - - = -gdz

dt (1+-01,2)

iii

20vdv
.
- - - = -2g8dz;
(I + 8y2)

lJ trenutku zaustavljilnjil .if.' l:>r.<:ina v=O j visin.1 pf'lnjnnjn

1
Zmax = H = 2 g ~ In (I + I) va) = 0,051 . 100 In 10 = 5, lIn 10= 5,1 . 2,303 = 11,75 m.

3.34.

-hvy~;

d 1'/1,2= (-bjrns) lit --(-b/ms) (d sfv),

Vreme do zaustavljanja iznosi:

3.36. Posto je kretanje jednako ubrzano, to je v = Vo + fll,

ubrzanje a=(v-vo)/I=(l0-5)/10=1/2m/sec2 Dinamicka jednacina
masine je:

F=ma+Fw ;

bds

ms

p= 11 200

3.37. Oscilovanje je amortizovano,

oscilovanja:

mx'= -cx-b.~

jli

pa je
snaga

m~ = Gaig =

1493 KS.

pa je diferencijalna' jednacina

;+2ox+(v 2 x=x+ 6x+25 x=O.

1

Pretpostavimo resenje u obliku x=Ce k " onda je x=Ckekt i :x'=Ck2 ekl "
te dobijamo karakteristicnu jednacinu k 2 + 6 k + 25 = O,ciji su koreni
k=(-6 V36-100)/2= -34i, gde je i=V-J.
Kegenje je:
x-=e- 3t (A cos 4t+B sin 41);

+ 4 e- l l ( - A sin 4 t + B cos 4 t).

T1. -po<:ctnih uslova da jc za t = 0 amplituda
($

cm. JJ

Xo -

Rcm

hr7.ina

Xo = 0

6 em, pu .IC zakon krctanJa:

x = e- j I (!! cos.4 t + 6 sin 4 t).

-b
In l'+lnC1=ln (C l v)=-lns;
m

10/75~

P=Fv/75 [KSj,

gde je F vucna sila. Za date podatke je Fw = I 000 kg,

= 200 10 000,519,81 = 10200 kg, l~ j", snaga:

bICC A

odnosno

uv

20 m/sec,

s = GVo2/2gFw = 1 000 vo2/2 gF,': = I 000.400/245. g = 400 102/90,,= 453 m.

Slicno prethouuom zadatku bite:

ma=md vjd t -

Vo =

pa je predeni put:

ma=mz=cmdvldt= -mg-bv 2 iii dvldt= -g(1 +1)1'2);

radu daju:

vv.; -kt)3Jj3 k.

U trenutku zaustavJjanja je brzina 1'=0, pa su:

b=0,04;

Dinamicka jednacina kretanja i zakon

ma= -F",;

dS=(-1/4k)u 2 du;

s = [21'0 VV;;-- (2

v=6/Vs;
3.35.

ma=mdv/dt= -b~ iji "--kdt= dvIV"V=v-1/2dv;

v=

Za date podatke: b = I ; v o = 3 m/sec;

b+m=3; (b+m)lm=3f2, bite:

m=G/g=2;

Kretanje je
3.38.

op~rlajllte

harmonijsko pravolinijsko oscilovanje.

Ovo je oscilovanje prinudno,

pa je diferencijalna' jedna<:ina:

314

3J5

Opsti integral jednak je zbiru opsteg integrala homo gene jednaCine (slobodnog
oscilovanja) "j partikularnog integraJa x p= C cos I = cos / Ie je:

x = A cos 3 / + B sin 3 I + cos I;

3.42.

X= 3 (- A sin 31 + B cos 3 I) - sin I.

Iz zakona

kinetickoj energiji sledi:

Ie je

Kako su za if = 0 pocetni po\oiaj i pocetna brzina jednaki nuJi, bite A = - I,

B=O, pa su,zakoni kretanja x=cOS(-COS3f;
x=3sin3t-sint.

Jer teZa vrsi pozitivni, a sila F negativni rad.

'x

3.39. Sada je diferencijalna jednacina + 9 X= 6 cos 3 t. Ovo je sJucaj

rezonanse, j~r je kruzna frekvencija poremecajne sile (D) jednakakruznoj
frekvcnciji siobodne oscilacije (w = 3). Zbog toga cerna resenje prinudnog
deja traziti ui obliku partikularnog integrala: xp = Ct sin 3 t, pa je
= C sin 31 +
+ 3 Ct cos 3 {;
'~p = 6 C cos 3 1- 9 Cr..sin 3 t. Kako partikuJarni integra I mora

3.43. Nagibni ugao konusnog klatna jetga = Fc/ G = mR w2 /mg = R w 2/g =

(3/3, pa je, zbog w = 'IT 11/30= 'IT, poluprecnik R = 0,57 m = 57 em, Ie je
vo=Rw= I,79m/sec.

da zadovoljii difcreDcijalnu jednaCinu xp + 9 xp = 6 cos 31, zakon kretanja je:

3.44. Ovde je sin a = RI/ = 3/5; cos <X = 4/5;

80 em, te je T = 2 'IT Vh/g = 2 'IT rf SO/9S1 = I,S sec:
= 600/1S"",34o/min.

xp

Sila u koncu je F=G/cosa=2G(3/3=3,46kg.

x = A cos 3 t + B sin 3 / + t sin 3 t + t sin 3 t.

3.40. b:macimo sa z = Om rastojanje rakete od sredisti Zemlje, onda

je teia obrriuto srazmerna tome rastojanju, F= - emlz 2 , gde je c koeficijent
snizmere. Nil povrsini Zernlje teZa iznosi G=-mg=-cm/R2, pa je C=R2g,'
te je leza F ~ - mgR2/z2.
Prema bkonu

mehanickom radu (kinetickoj energiji) irnamo:

m (v2_-vo2)/2

J:d

Z=

(-m gR

Utremil ku zaustavljanja je v = 0 i z = H
Vo

3.41.

)J: z- dz=mg R
2

2
(

+- ! ).

+ J( = 3 R, te je:

V4 6 370-:]OJ:-9,lSl/3 = I ()3 VlS3,32 rn/see

9, J2 lan/sec.

Dinarnickc jednacine kretanja niz glalku strmu ravan jesu:

mx"f mg

Sill

I
j

Ij
J
I
I

a;

tgo: = 3/4, lz= 100 4/5 =

n=
T = 2 "/w = 60/11;

3.45. Zbog krivine postoji centrifugalna sila Fc= mR (i/, gde je R = Rk

poJuprecnik krivine koloseka, te pritisak na sine gradi sa vertikaloin mali
ugao <x, koji iZIJosi:
tgo:=Fc /G=v 2 /Rg">3sino:=h/s, Ie jc h=v 2s/Rg=cv 2 ,

gde je s sirina koloseka.

Nadvisenje spoljasnje sine iZnQsi:
h= (54/3,6)21,435/5009,8 J = 0,0659 m = 6,59 cm;

3.46.

Fe

Gv 2 / Rg = 459 kg.

Poluprecnik hivine puta je:

R = Rk =v 2 slhg=400 12/0,1 9,SI

48.103 .0,102 = 4 876m.

3.47. Kretanje se vrsi po krugu u vertikalnoj ravni. Prerna zakonu

kinetickoj cnergiji bice:

Prva jednacinil pokazuje da je kretanje niz ravan jednako ubrzano, ubrzanjem

jednacina odreduje normalni otpor strme ravni, Fn = G cos a.
kretanja su:

17. uslova v=O sledi:

t'k =

Co. __ ~~_'~."

x=~=vo + gt sin ~t

<....-...--..........

uzeli

X= s= Vo 1+ (g12 sin 0'.)/2,C

Zo -

mv /R=FN -G cos<p;

2 + 9,8 t/2,

0,20 ill = 20 cm,

Silu u koneu odredujemo iz druge prirodne jcdnacine:

2

te se tacka nalazi na visini 20 em od horizontalnog poloZaja (0).

pocetnom polozaju A - vrhu strrne ravni.

v=2 V'34,8! =2.5,9

(vo2/2g) =0.25 - 0,05

+ (3 z -

FN=G [(vo2/Rg) +(3 cos<p-2 cos 'Po)] = G[(vo2/Rg) +

2 zo)/ R] = 2 (2 . 0,102 + 2) "" 4,40S kg.

Ako je A (z = R) ravnoleZni polozaj, onda je B (z

kruzne putanjc, pa brzina u toj tacki i uslov iznose:

pa je vreme 'spustanja teskog

-1)/4,9 = 2 sec. /

1'0>

R) kriticna tacka

V3gR=3,837m/sec.

316

317

Tada je vB>O, pa ce tacka (telo) preci tu kriticnu tacku

polozaj (Ao).
3.48.

dospeti u pocetni

3.51.

Prema zakonu fada je: .

Prema zakonu fad a je:

U tacki C poCinje kos hitac, pocetnom
uglom ex = 60, dometa:
D

Ovo sledi i neposredno iz uslova t1Ek = m (v} - vA2)j2 = A = 0, jer je rad teze
na celom putu od tacke A do udara u Ax-osu jednak nuli.
3.49.

Iz zakona

= DC = (ve2 sin 2a)/g = 2.R sina,

Prema tome, potrebna pocetna brzina je:

kinetickoj energije bice:

3.52. KugJica ce napustiti kruznu putanju u onoj tacki 11 kojoj je
otpor veze (linije) jednak nuli, te ce biti:

Posto je otpor u tacki B putanje jednak nuli, mora biti:

mVe2/R= -FN+G cos,!,=G cos'!';
R~2,5r.

Prema zakonu

Brzina VB = Vgr je pocetna brzina horizontalnog hica sa pocetkom u

tacki B, pa su jednacine:
z=g;

z = gt + C 3 =

gl;

radu je:

pa je polozaj tacke C odreden uglom:

cos 'fl = (vo2 + 2 Rg)J3 Rg = (2/3) + (vo2/3 Rg).

z=gi 2 /2+C4 =gt 2 j2+h=(gP+r)/2, jer je h=rj2.

3.53.

Eliminisanjem vremena (I) dobija se linija putanje hica:

Prema zakonu

radu bice:

m (vc'-v/)/2= -Gh';

Ova brzina je pocetna brzina kosog hica u pocetnoj tacki C. Usvojimo triedar C'xy, tad a je jednacina parabo]jcne putanje:

Posto je jednaCina centralnog kruga, poluprecnika R,

xl +Z2 = R2 = 25 r2/4,

presecna tacka (U) putanje hica i kruga dobija se reSavanjem sistema

prethodnih jednacina:
4 x 2+ 4 z2-25 ,.2= 4 (2 rz _r 2) + 4 Z2_ 25 r2= 4 Z2 + 8 rz- 29 r2 = 0,

Z =

3.50.
t1 Ek

Prema zakullu

m (l'l- VA')/2

-mg (R + R cos~) =

VB

= VA2- 3 gR;

VB"'" 10m/sec.

y = - If3 x/3.

Presecna tacka U ima koordinate:

Xu= 20 V3/3"", 11,54 m;

x=(2 j!124)/1O=(1

+ jlTI)/5"", J131 m.

Brzina u polozaju C na putanji je, prema zakonu

radu:
j

ve "",20 m/sec.
t

y=xV3-gx2 /200=xV3-x 2/20, pa je za y= -- 5 m domet x 2 -20 j!3x-lOO=O

odnosno x= 20+ 10 V3. Zbog toga rastojanje od tacke A iznosi AU = 5 V3 +
+X= 15 j!3+ 20 A; 46 m.

Usvojimo u tacki B sistem Bxy, onda je elevacion! ugao a = 60, pa su

jednacine parabole kosog hica precnika BO:
g~ 10 m/sec 2 ;

3 '+ x - 5 x 2 /2, jer je a. = 45"-

Usvojimo u tacki C triedar ex)" onda je:

bjct:~

3 mgR/2;'~

ve 2 = vl+ 2g(R+ R cos ex) =v/+ 3 gR"", 100 + 300= 400;

x=I,66r.

kim:licku j t:JH::tgiji

It' + x tg a. - gx 2/2 ve' cos 1 a.

y=o;

3.54.

r (-I 0,5ji33);

Polozaj tacke udara odredujemo iz uslova:

te su korclli:
z=],87r;

Ve= 2 m/sec.'

3.55 .. Polama jednaCina kruzne putanje sa polom u P je ~ = OM =

2 R cos 'fl. Druga dinamicka jednacina je:
mv2/R~crn

cos'fl-FN=cr"+J/2R-FN ;

Prema zakonu
Yu= -20/3= ~6,67 m.

radu bite:

m (v -v02 )/2= -c
2

Srn d r= -crn+ /(n+ 1),

1

318

319

pa je:

3.61.

F,"/ = (- mVo2/R) + (cr n + 1/ R)[ (1/2) + (2/n + j)].

ma=F-G sinex-Fv.=F-G sinrx-fLG cos ex "",0,

Otpo~

ce biti konstantan kada ne bude zavisio od r, to jest za

vrednost n'+ I +4=0 odnosno n= -5. Prema tome je:

te je:

F,"/=(c/2 Rro4 )-mvo2 /R.

3.56.

Uspon je:
tgoc= -fL+(F/G)= 1/30-0,01 =0,023

Dinamicka jednacina kretanja je:

<

3.62.

ma=m'X=F-fLG=Ga/g, jer je otpor Fn=G,

pa je sila

Otpor voza je otpor trenja, pa je uslov pri jednolikom kretariju:

1/43, to jest 23%0'

Zbog usporenja bice a=(v,-v1 )/t=(54-72)/3,660= -1/12,

pa je:

uzetu:

ma=Ga/g=F-G sin.tX-(1.G cosex=(-lfl2)G/g,

F=G[(1.+ (a/g)J= 20 (0,10+ 20,102)= 6,08 kg.

3.57. ; Prema zakonu

te je vucna sila:

radu, u trenutku zaustavljanja diska bice:

t:..Ek=m(v2-v02)/2=

-mvo2/2=A~~

F = G (sin ex + fL cos rx-l/12g)">!G (tgex + [-L-O,0085) = 0,0025 G = 750 kg.

-fLGs,

3.63.

posto olpor trenja vrsi fad, pa je pocetna brzina:

Vo=

A = G (sin a+ fL cos ex). s= Gh (l + (1.ctg tX)

V2(1.gs =V2. 0,08 9,81 50= 8,85 m/sec.

3.64.

3.58. ! Ovde je

Vo = VA =

0, pa prema zakonu

Rad iznosi:

1002 (l + 0,173) = 234,6 kgm.

Diferencijil1ne jednacine kretanja su:

radu sledi:

i<

a) za kretanje niz ravan: m(v82-v02)/2=mvn2/2=G(sina-fL (;osa).s;

- - - - ---"

b) za I<.retanje po horizontalnom putu: m (vc 2 -

-. /2 = - G. 3 s.

VB2)/2 = .- mvB 2

-- -

pa je ubrzanje tereta:

x=a =g [(2 cos oc- sinoc) -

:-.

~ ....

Uporedivanj9m ovih jednacina dobijamo:

2
vB =

2 gs (sin

IX -

fL cos rx) = 6 fLgs. odnosno (1. = sin a/(3 + cos a) = 1/(6 + (3) =
=

(6- V3)/33 ">!0,J2.

3.65. Oznacimo sa F
jednacine klizanja tela:

pinamicke jednacine klizanja tela niz ravan su:

- F cos a-p. F,,:

my =0 =F.~ F sin tX-(~ cos

V-"'\.'o

3.60.
krel~nja V07.;! nil

Vo

= 17,03 m/sec.

Diferencijalna jednacina
usponu je:

ma=m'X= Ga/g=F-Fw-Gsin oc"<:JF-Fw-Gtg oc= 20 000-2400-- 6UU UUU/6U = 7 6UU kg,

pa je ubfzanje voza:
(/ ~ 7 (.()() S/C _. 7,(,g/600

pritisak tela, onda su dinam;cke

mza=Gz sinrx-(1.2Gz cosa-F,

posto tela klize istim ubrzanjem. Jzjednacenjem uomlnja sledi:

-1- at;

a = 40,37 gh =290;

uzajamni

A) m,G,,=G, sintX-fL1G, cosex+F;

rL,

:3)
-0,37 g;

T= V2s/a~ VI6/0,857 g= J,4sec.

x=at 2/2;

v=at;

3.59.

fL (cos a + 2 sin a) = 0,857 g,

te su:

0,0127 g .. 0, 1216 m/~ec' - 12, I G CUl/~Ij'}.

g (sin oc- fLl cos a) + Fg/G J =

-g(sinrx-(1-l c.osrx)-Fg/G1.
pa je uzajamni pritisak tela:
F= G1 Gz ({Ll - (1.2)
=

COS

rx/(G J + G2 ) =

~\

G, \,

2060 (0,25 -0,10)/280 =

=9/8= 1,125kg.
3.66.

a) Kada

-9,RJ20m!~cc7.

1;lilw

3.6~.

bi Zemlja mirovala, ubrzanje teze bila bi go =

Tvlcdutim, zbog Obllliujl1 jl1Vljll ~;Ij i utiuclj (.clltrifuplnc sile,

320
321

pa je tdina tela vektorski zbir apsolutne teie i centrifugalne sile:

Fe = mr w 2 =mR 6)2

COS

3.69. Kretanje taeke vdanja je prenosno kretanje, ubrzanjem tip, a

klacenje je relativno kretanje. Otpor veze je sila u konen. Osnovna dinamicka
jednacina relativnog kretanja je:

<p,

gde je w ugaona brzina obrtanja Zemlje (6)= 2nJT=2nJ86 164=727 .10- 7 sec-I),
a <p geografska sirina mesta na povrsini ZemJje. Iz trougla sila, prema
kosinusno j teoremi, sledi:

m~ =

m(;,r+ ;,N) =

G+(-

(e za tangencijalni pravac dobijamo:

Posto je R = 6 370 km, to je R26)4 cos 2 <p = 6 3702 }O6. 727 4 .10- 28 eos 2 tpR;O,

m/~= -mg sin<p- map sin '1''''''

odnosno

..

pa je:

'1'+

lZ

prirodne jednacine kretanja dobijamo:

..
<p=<p+W2<p=O;

Period malih oseilacija ovog klatna iznosi:

mv2JR=F.v+mg;

v2= Rg;

= V 6370 jQ39,81

-_P

kada se posmatraju male oseijacije (to jest kada se uzme

b) Uslov je da je na svakom mestu putanje otpor jednak nuli, FN= 0,

pa

g+ a

V=Vo=

ffg=

T = 2n/<,) = 2n VI/(g+ ap) = Ts/

JOZV637 9,81 =

VI + (ap!g).

= 102 .25,239.3,132 = 7 905 m/sec=

= 7,9 km/see.

'J

a:

,
~

Slika 3.66.

3.67.

Slilca 3.67.

Dinamieka jednaCina reJa!ivnog kretanja je:

t-ma"l

Slika 3.69.

m~=m;+( -m;p) + (-m;c)+Fw ,

Slika 3.70.

-+

gde je Fw = Fn olpor veze. Kako je (eenost u relativnoj ravnotezi, to ce biti:

0= m; + ( - m~) +

Fn = 0,

posto voz (supor!) vrsi translatorno preno.sno kretanje. Iz trougla sila

dobijamo:
tg a

map/G = ap/g = 0,5/9,81

0,50",102 = 0,0510;

2 55',

jer je prenosno ubrzanje a p = vp/t= 54/3,6.30 = O,5"m/see.

3.68.

Iz jednacine za relativnu ravnoteZu sledi:

m~>+ ( - m;p) + F" = 0;

pa je

$=

tg a = mg/mr 6)2 = gJr w2 ;

g/w sin a tg a= 9,81/4 n

1
r

= g/w 2 tg a: = $ sin 0:,

0,5 )13/3 = 9,81. )13/2

n2 =

87 em.

3.70. Ovde je Zemlja slIport koji vrSl obrtno kretanje oko ose S-N
ugaonolll brzinom w = 727 10-) sec-I. Vektorski predstavljcna, ova !:JIzin;; j~
kolinearna sa oom Zcmljc i lIsmt!ft:lJa je' od juga ku severu, pa je Korioli"ovo ubrzanjl):
;c=2[;,

-;rl=(-2(,)VrSin600),~,

gde je

To

ort pravca O'm.!

Pritisku je iziozena spoIjasnja (istoena) sina:

Fp = (-mad = (G. 2 w vrsin 60 0)/g= 400 10 3 .727.20. V}/107. 2. gR1

3.71.

Iz osnovne dinamieke jednacine reJativnog kretanja

m;'=F+( -m;p) + (-m;c) +Fn=G + (-m;p) +F"

2J Zbirka zadaraka. iz mehanike I

kg ..

322

323

3.75. Ovo je problem rikoseta,

odskok posebno:

dobijamo relativno ubrzanje i otpor veze;

Fn = G [cos a

-l-

(ap/g) sin

aJ.

a) prvo padanje: vI =,2gh l

Usvojimo u pocetnom polozaju Ao triedar Aoxy sa + y-osom,

usmerenom nanize, i + x-os om,
usmerenom nadesno, onda, zbog

prvi odskok;

..

+ h2 =

hI

drugj odsko k:

ukupni predeni put: S2 = h2 + h3 = (1

Uopste, predeni put r-tog pada

x/A ~ y/B;

Y = B(z/2;

y = Bf;

vl'=-kv l ;

hz=k2h,;

+ k 2 h, = hj (1 + k2);

v2'z = 2 gh z' = 2 gh] ~ k 2 1'2 2 ;

x=At 2 /2;

x=At;

y:= (g sin C< -ap cos CI.) sin IX = B;'

3.72.

Sj = hJ

pad

b) drugo padanje: v/=2gh2 =v J'z;

;0 =;,

.~=(g sina-ap cos C<) cos c<+ap=A;

k=(vZ'-VI')/(VI-V2)=-V.'/VI;

VI'2=2ghl'=2gh2=PVI2;

ukupni predeni put:

odnosa
+;p, dobijamo projekcije apsolutnog ubrzanja, brzine
i putanju;

Slika 3.71.

pa cerna razmotriti svaki

h3 = k 2 h2 ;

+ k 2) h2 =

(l

J odskoka

+ k2) k 2hI"

bice:

s, = (I + k 2) k Z ,_2 hi'

Bx-Ay=O (ap30lutna putanja je pram linija).

pa je ukupni predeni put do zaustavljanja

Iz osnovne dinamicke jednacine

S= 'i"Sr=SI+S2+'"

m;r=G+( -m;p)+( -mac)+FJL+F~'

T=l

dobijamo:

I +k2
n
1
+k6+k8+ .. ']=--h j , jer je l k 2'-2=_2
l-k
r~1
I -k z

ar={g sin C<- tJ-g cos a-ap cos a)=A, p"l je vr=At + C= At.

Apsolutne komponentne brzinei apsolutna pomeranja iznose:

zbir geometrijskog konacnog opadajuceg reda prvog clana I i koeficijenta k2.

3.76.
a) t;

+sn-,+s.=(1 +k2)!lt'ink2'-2=h, \1 +k1)II +k2+k4+

r=l

(A sin C<) t 2 /2,

Posmatracemo postupno par masa, te ce biti:

a) za prvi par: in] v, = m, v/ + m z V2'; v2' -

VI'

=kv,; vz' = (I

+ k) m, vd(m l + mz);

pa
jc k

O. Zb::Jg tOgl, a prem 1 z"lkonu

0.

V3'

(m 2 +m3)=(1 +k) m2 v,' =(1 +k)2 mJ mz v,/(m l +mJ.

Uopste ce za n-ti par masa biti:

Vn'=(I+k)n-I~.~.~ . . . . mn-j v
t
m,+m 2 11t2+m3 m3 +m4
m.-j+m n

3.74. Sid"lT je pl"lstic:m (kovanje), pa je v2 =0.

a) Brzina udara maljau nakovanj;

vl=V2,r;h=lh.9,8~=4,429

,
b) kineti6b eriergija udlra: Ek = A = GJ h = 1 000 kgm = 1 tm;
c) zajednicka brzina posle udara:

v/ =

V2' =

G j vJ/(G j

+ Gz) =

Za date podatke bice:

m/sec;

1,11 rn/sec;

3.77.

/',. E k = Adk = G, G2 v//(G, + G2 ) 2 g = 747 kgm;

y) =

Alk/Ek = 747/1 0))=0,747 III 74,"'10.

2m

3m 3m

Ovde je

V2 "'"

Gubitak energije iznosi:

2]"

_VI'
9

0, pa su odlazne brzine:

d) gu~jtak energje pri u~hru (i3brisSeil el~rijl pri udaru):

e) ste;J~11 kOfl~1103ti cekica

v] = 4 ' - ' - ) ' 1 =

324

325

3.78.

Ovde je brzina druge kugle Vz = - VI i vz' = 0, pa je

3.82. Ovde je moment inercije konusa Jz=3 MR2/10, a aksijalni moment

inercije novog tela bice:

J: = 3 MR2/10 -- 2mr j5 = Jz [I -(4j3) (mJM) (rjRfJ = 0,98 J"

2

odnosno

jer su r/R=lj2;

(ml-mZ)VI=-2mlVI iii m 1 jm z =I/3.

m 2 m (l-k2) v//2 3 m=mv/14;

3.80.
VI'

Sudar je kos, pa posto su

cos ~I =

VI

cos

(XI -

z = 0,

(I +k) (v, cos <Xl -

vz' cos ~z = Vz cos (Xz + (J

+ k) (VI cos I -

3.83.

Dakle, moment inercije tela povecace se za 45 %.

p.= I, bice:

~-'-:

Vz

cos (Xz)/(1

+ p.) = (v, cos (X,)/4;

Vz

cos z)/(1

+ p.) = 3 (Vj cos ,)j4;

cos a l

sin
=

cos 2 a l (0,25 - 4)

II'

nog konusa:
M =MJ-Mz =

1 = 0,25 cos z (x, + 4 sin z a l

Ovde je odnos R/r=2 i H,jH z ';"'R/r=2;

3.84.

0,5 cos a l

~, =

2 sin a l

+ (4mj3 M)] = 131,/9= 1,45 .lx

J; = J z + 2 mRZj5 =Jz [1

lz ovih jednaCina dobijamo:

COS ~j =

Obratno prethodnom zadatku bice:

k= 1/2.

1'/ = vt/2,

2%.

Aksijalni moment inercije umanji se za

3.79. Kineticka energija pre sudara je Ek = m l v//2, a posle sudara

e Ek '=Ek /2=m l v//4. Gubitak energije iznosi:

1/3 p']l;(R2 H 1-r2 Hz) =

7 MI/8 = 7 p R2 -;r; HII2,

pa je m~sa zarublje-

Ml (1-M;)M1)=M1 (l-'-i"'H._,

1<'

it~

jer je vis ina konusa H ~HJ

moment inercije:

,,
Jz= 3 M, R Zjl0-3 M 2 ,Zjl0= (3 MI R2jl0) (I-M2 r2/M] R2) = 3lJz1 j32=

+ 4 = 4 - (15 cos z (XI)14;

= 93 M R 2/280,

V4/5 = 2115/5 = 0,8944;

3,85.

gde je M masa zarubljenog konusa.

Aksijalni moment inercije novog tela bice:

Jz = (M] R2_ M2 RZ)j2 +m z ,z/2= 15 M j R2J16+ m z R2/8 =M R2 [IS +

j

B) DlNAIVITKA MATERIJALNOG SISTEMA. MOMENT! INERCIJE I

CENTRIFUGALNI MOMENT!

+ (Yz/YI)J/32 = 6253,1450 (IS 7,85 + J 1,30) / 32 980= 407 gtrosec z.

3.86.

3.81. Usvojimo u temenu 0 triedar Ox)'z sa Oz-osom kao geometrijskom osom, onda su aksijalni momenti inercije konusa:

Prema Steinerovoj leoremi bice:

J",= MRz/4 + M (R + l)Z + mlZj3 = M R2 Oj4 + 16 + 9/6) = 71 MR2j4;

Jz= S p(x2+yZ)dA.dz=p
v

J,,=Jy =

Jlo,dz=(p-;r;/2) Ju dz=3 MRZjlO;

4

fv p(yz+ zZ)dA. dz= plsv y2 dA + r SdA] dz= p I(Jx' + A' ZZ) dz=
'0

= p [(1o'(Z) + A' Z2)

dz~ 0,5 Jz +p-;r;JUZ ZZ dz =3 MRZj20 + 3 MHZ/5.

Teziste
(0). pa

SU,

konusa (C) nalazi se na Oz-osi na udaljenju zc=3 H/4 od vrha

prema Steinerovoj teoremi. glavni centralni momenti inercii~:

. .rj-.rz~.l"

12

Mz~-3MRZ[tJ

po~tavljenog

(HIR)zJjfiOj

jalni moment za Oz-osu:

H

Jz=p Slo, dz=(p ab/12) (a Z+b2) Sdz=M(a2+b Z)j12,

v
0
gde je M

Posto je dijagonaia d _ (a 2 -)- bZ + C2)l!2 i kosinusi smera i cos fI. = aid,

cos ~ = bId; cos y = c/d, moment inercije. za dijagonalu iznosi: !

+ CZ (aZ + b2 )Jjl2 d l
H=2R,

p abc masa paralelepipeda. Analogno bite:

J d = Jxcos 2 fI. + J y cos 2 f:l + Jzcos>' y=M

uslova Jl=JZ-JJ slcdi:

4+(V=8;

II

3.87. Poprecni presek upravan na Oz-osu je pravougao~ik, stranica

a i b, pa .ie poJarni moment inercije pravougaonika (a!J3 + 0 3 b)/12, te je aksi-

= M

ta 2 (b 2 + 2) + b2 (a" + ~) .J.

(a l b Z+ a1 c1 + b 1 c1 ) j6 (a 2 + b2 + c 2),

jer su J x , J y i 1 z glavni momenti inercije.

327
326
)

3.91.

Za date podatke je:

Prema zakonu

kretanju sredista materijalnog sistema bite:

yc=g

Jd=G J4.36/649g=700 84/49 981 = 120/98 = 1,2 gcmsec 2

drugoj Guldinovoj teoremi, masa torusa je M = p V =

R r2, gde jep specificna masa.

Ugao odredujemo iz jednacina:

torus ravni upravncm na geometrijsku

Ot-osu,'~obicemo kao presek kruzni prsten, debljine
2s=2rcgsp, narazdaljini z=rsinq:>od osnovneravni.
polupre~~ici krugova Sil R + siR - s, pa je po larni
moment,~lnercije prstena za polO':
,~

S S

~
\

10 ,

-. o:~

= ~1t/2)

'I'

I,
/
,

"'---f- -('

[r R

+ 5)4_ (R _5)4] =

4 7(R 5 (R2 + 52) =

yc=(Jcos<p)j2;

Slika 3.88,

kretanju sredista sistema bite:

Jc~= (GIP + G 2 q) =0;

GIp=GZq;

JC=(G Ip 2+Gzq 2)/g;

p=20cm,

S cos 2n q> d <p =

3
_I_._.5_'_'_'_'_(,,-2_'_I-_I~) n:
2
2,46 2it

3,89. Ma~a plocice je M = p ab, a elementarna masa je dM = p x oy,

lz sIicnosti trou;glova sledi odnos x/a = (b- y)/ b, pa je centrifugalni moment:

Sr' dy. (x/2). y =0,5 Jx

p

Y dy= (p a2/2b Z) (b- y)2 ydy=

o
'

3.90. MUSil plocicc jc M '11:/4, U clcmentuma mU3f.! dM - p x dy,

gde je x 2 + y2=,R2, pa je centrifugalni moment:
i
,

x C =Cl t+C2 ;

Yc=gt+C3 ;

yc=gt 2/2+C 3 t+C4 ;

<p=w=const.

posto su koordinate sredista masa

onda su:
Cj=O;

C 2 =20cm;

C 3 =yco=-2Yzo/5= -lOcm/sec;

C4 =O;

gde je uzet triedar Oxy u prvoj masi (m l ).

Zakoni kretanja sredista masa jesu:
Xc ~

20 - const;

UJo=25/50= Ij2sec- l .

Srediste se, dakle, krece pravolinijski po Yerlikali, jedllako ubrzano, a stap

se obrce ugaonom brzinom wOo
Sila u stapu iznosi:

~ksjjal!li

q=30cm,

"

J",y= p,xdy (x/2). y =0,5 p (R2_ y2)y dy= P R4j8 = MR2/2.

,

p+q= 1;

Posle integralisanja sledi:

Iz pocetnih uslova odredujemo konstante;

n/2

Posto su

duzine I.

My~=GI+G2;

XC=C I ;

jer je integral

Jx;;= p

Prema zakonu

R-

Yc= (-1/2) (~sin <p +q,z cos 1') =g,

Yc=( -I~sin<p)j2;

isti kao i zakon oscilovanja matematickog klatna mase m

,,/2

Jz=p 510dz=2.4n:R,zS (R2+rZcos <p)cos q:>,dq:>=

o

Xc= (lJ2) C? cos <p-?z sin '1') =0;

<p+(g//)sin<p=O,

Pos~o jez=rsinq:>, to je dz=rcos<p,dq:>, pa je aksijalni moment inercije:

2

(l~cos q: /2;

pa je zakon promene ovog ugla:

3.92.

= 41t R r COS~q:> (R2 + ,2 cos 2 'P) .

Xc =

x c '= (I sin q:/2;

P~~secimo

_./'

momenti inercije za koonlinalJJe ose

Jx=Jy = p R4'11:/i6 =MRz/4,

Ilksijalni moment za osu simetrije iznosi:

3.93. Oznacimo sa i; sile u uzadima i sa

ontia stl d.i1l3mii'ke jedllRi'ine za pojedine mase:

ILj

otpore trenja ravni,

329

328
Prema zakonu

iii

kinetickoj energiji

(0

mehanickom radu) sl~di:

odnosno
(G1 + G2 cos2 <p) 2//2 g = G 1 ZI-G2 (ZI -:- R cos'Vl>.llS <p.

posto se sva tela kreeu istim ubrzanjem Q. Iz ovog sistema od tri jednacine .
odreaujemo nepoznate: ubrzanje (a) j siJe u uzadima (F1 j F2)' te su:
Q

= g [(G, sin a-G} sin~) - rL(G, cos a

Kada je

+ G2+G3 cos ~)J/(G, + Gz + G}) ~

vI 2/2g= v//g= R (2-v2 + 1) =

VI =

(3 -

V2) R,

6,22 m/sec.

3.97. Kretanje klina je wenosno kretanje, a kretanje tereta (2) je

relativno kretanje. Posto nema sila u pravcu Ox, to jz zakon~ 0 kolicini

F2 = G3 [(a/g) + sin ~ + fL cos ~J = (5 V3 + 6) G}/20 = 0,733 G}"", 4,22 kg.

kretanja sistema, zbog odnosa ;: = ;,+ ~, sledi:

3.94. Primenicemo zakon 0 koJicini kretanja sistema. Posto je sistem

u pocelnom stanju bio u miru, to ce biti:

Kcx="ZKix=O,

G 1 VI + G2 Vo cos a)/ g = 0,

GI vp+Gz(v,cosa+vp)=O;

vp= -v,G2 cosa/(G I +G 2 )=

pa je brzina trzaja lafeta:

-2V3 1',/5,

pa je vp usmereno nalevo, to jest klin se krece nalevo, u smeIiU - Ox-ose.

VI = (G 2 Vo cos a)/G I = 100, 1000.113/20000.2 =

5V3/2 = 4,325 m/sec,

3.95. Posto ne dejstvuju horizontalne sile, onda je po zakonu

Cini kretanja sistema:

Prema zakonu

(:
0

kinetickoj energiji dobijamo:

koligde je:
v/ = v/ + v/ + 2 v, vpcos (1800 -a) = v/ + v/ -2 lOr vpcos a = 7 v,z/25 = 7 v/112,

xc= const,

te je:

te se ldiste sistema kreee po vertikali.

v/=6gs/5;

Pri podizanju terel G z se krece udesno, pa se camac (plovna dizalica)

mora kretati ulevo, te iz uslova pre i posle podizanja sledi za sistem Oxy
koji se, pretpostavimo, pomeTi "udesno" za x:

Ubrzanja su:

(G I c- Gzl sin a)/(G I + Gz ) = [G 1 (c + x) + G2 x]/(G I + G2 )

Q,

te JC pomeranje:
X=

/-

odnosno

F, =G 1 [sma-fLcosa-(a/g)] =(6 V3 + 3) Gd20=0,669 G1 "'" 6,7 kg;

= (-

..

H = R, tada je <p = 45 0 i bice:

(1 +2 2/4)

=g (51/3- 3)/5 (6 + 113) = (V3 -- l)g/5 = 0,146 g;

Kcx ="Z K ix

21 =

5 g/4;

IL JiuUluii:k.t jt:ll11:1cine j d,\! h/Jl(,!?

-G2 Isinal(G 1 +G 2 )= -34.0,5/18=' 113m.

:m 2 ; , =

O + (-m
2

2 ;;;)

(>tPM

rllvl1i:

+Fwn;

Plovna dizalica se, dakle, pomera ulevo :>:a x = 0,11 m.

3.96.

Oznacimo sa

Zj

koordinate tereta

odnosu na pravu OK, a sa

Otpor poda iznosi:

I duzinu u7.eta i uzmiino da je s = AK, onda iz trougla AKO sledi:

s cos <p =

ZI;

ZI =

Fn=G J + F;"n

(1- Z2) cos <p.

;1 tg <p + z; 9/cos 2<p = 0 ,

Ie su:
ZI

cos 'P =

ex =G 1

+ 3 GI /2 =

3.98. Prema d'Alemhertovom principll. 7.a vreme Kretanja

ravnoteza izmedu aktivne sile, sile veze i sile inercije.

Diferenciranjtlll JuuijLllJJU brzine pomeranja tenta:

<p=(-z, sin<pcos<p)/ZI;

COS

Z2

Ovaj Se llslov moze prikazati i u moment nom obliku, te skdi:

F-Ga/g=O;

.330

331
gde je F pogonska sila na zadnjem
tocku, F, otpor zadnjeg tocka i fL
koeficijent trenja izmedu tocka
puta.
Momentne jednacine odredice
otpore oslonaca (pritiske tockova):

Uzajamni pritisak klina ua plocu odredicemo

kretanja jedne ploce:

1Z

dinamicke jednacine

Posto su
sinI5o=V2(V3-I)/4, cos J5o=VI(V3+ 1)/4, toje
o
tg 15 =(V3-1)/(V3+ 1)=2-V3, pa su:
Fn= 15

y=(2+V3)g/4;
m=G/g,
gde je sila iriercije l'j=-ma=-Ga/g, te su:

VI (V3 -1)g/2 = 76,52 kg.

C) DINAMIKA KRUTOG TELA

3.101.

Ako je Fp=Fz , onda ubrzanje mora da bude a=(lz-I\)g/2h.

3.99. Ukupan broj koturova Arhimedove (arilmelitke) ko/urate je n = 6.
Zamislimo da i smo presekli .. ; uiad, onda iz ravnoteze donjeg" deIa sIedi
nFu= G = nF, jer mora biti F = Fu, gde je Fu sila u uZetu. Pr(ma tome je prenosni odnos i "" F/G = I/n = 1/6. U ovom odnosu stoje i pomeranja Z,!'!I = .1/6,
jeT je po zakohu fad a., Fz, = Gz z , odnosno Zz = zt/n. Zbog toga je i Zz = zJ!n,
pa je premalz*konu: 0 kinetickoj energiji

Aksijalni momenti inercije za Oz-osu iznose:

a)

po!ulopte:

J Z1 =J1 =2 MI RZ/5 =2(2 p R3 rr/3). R2j5 =(p. 4R5 rr /15);

,b)

vaJjka:

J Z2 = Jz = M2 R2/2 = (p RZ re 2 R) R2/2 = (p. R5 re);

c)

konusa:

J Z3 =J3=3 M, RZ/IO = 3 (p R2 re 4 Rj3). R2flO = (p. 4 RS re/IO),

pa je ukupni aksijalni moment inercije tela:

Jz=LJzi=pRSre(8+30+12)/30=5y",R5rr/3g,

jeT je P=Ym/g.

Za date podatke je:

D. Ek = (.Fj~12+ G ;})/2g= (F+ Gjn2 );/j2g=Fz -G Zz = (F -G/n) z\'

j

Jz= 5 (7,85/10'), 105 .3,14/3.981 =4,2kgcmsec 2

odnosno
=

Posto' je ugaona brzina 6) = ren/30 = 4n:, energija j zamah su Ek = Jz w 2/2 =

z
8 re Jz= 331,30 kgcm;
L z =Jz w = 4n:Jz = 52,75 kgcmsec.
;

Diferenciranjem dobijamo:

2.2\ ZI =Cz\;

iZ' =Cf2;

II

ZI =gnVn-G)! (Fn2+G)=6g (6F-G) / (36F+G)

i':;'z= -~J!n.

Za F=I/2t,

G=2t i n=6bice z\=3gjlO i z2~-g/20.

Za jednolll\o krctanje mOra bili

Zl =: 0

3.102. Masa Zemlje je

M T =pVT =p4R3 n:/3=5,5246370 3 IOlS.

3,14/3 = 6,1 1027 gram-rnase, jer je gustina p = 5,52 gmase/cm3, a poluprecnik

Zemlje je R=6370km=637010 5 cm. Ugaona brzinaobrtanja Zemlje je
(;) = 2 re/T = 2 re/24 . 6060 = 2 re/86 400 = 727 . 10- 7 sec-I. Smatrajuci Zemlju lop
tom, dobijamo:

Ek - J (;)2/2 = 2 M r R26)2/2. 5 ~ M r R2 6)2/5 = 6,1 .1027 .6370 2 .10'0.727'/5.

utlllu~llu Fn = G, iii FIG = 1//1 "'" I/G.

=2,6

'10 36

g mase

cm/sec2

= 2,6

1036

erga = 2,6

1036/10 7

IO'4~

Joule =

= 2,6 10 2?j9,81 = 2,7 1026 kgm,

3.100.

jer je 1 kgm=9,81 Joule =' 9,81 Nm.

Posto Sil pomeranja u odnosu y tg 0( = x, bice
za kineticku eriergiju u funkciji od brzine y:

x= ytgp:,

3.103. Olucena topovska cev je 73vojna, du'iine hoda [h = 10m, juzine

v = vo= Vs =600 m/sec. Posto je, prema zakonu zavojnog kretanja, z = l's t;
<:jl=wt;
!=zfq;=v,/w=h/2n:, to je w=2n:V,/h=2revlh.

pa dobijamo izraz

(G + 2G I tg2 O() y2/2 g = Gy,

Preroa Konigovoj tel)rerni, kinp.tii'kn p.nP.Teij:1 er::ln::ltp. jp.{in::l kn jP. kinej kinetickoj energijl obrtanja
oko teziSne geornetrijskc ose, Ic iznosi:

tickoj energiji translatQrnog kretanja sredista

te diferencirauJem sledi ubrzanje:

y' = Gg/(r; + 2 G

tg2 O();

X=Y tg a;

'u=211; v/h.

332

333
Mase i mamenti inercije delova granate i ukupne granate su
3.107. Posta je /l' = 10 o/sec, to. je
kretanja sredista je v = 36/3,6 = 10m/sec.

M 2 =G/4g;

II

= 600 o/min

Ek = Mv 2/2 + 2MR2C;//2 5 =GC5 v2 +2R2 (

3.108. Prenosni odnos je i = W I /W 2 = R z/ RI = 2, pa je W z = wl/2, gde je

3 re sec-I. TransJatorna brzina kaisa je Vu = R, Ulr,:;;:p;-je kineticka energija sistema:

U) =

WI =

2]t sec-'.

Ek =JI w//2+ J 2 wl/2 + G u

Ek =Jw' /2=[2. 2MR2/5 + 2 M (/+ R)2+m (21)2+m(2l)2/12] w'/2 =

Prema Steinerovoj teoremi, moment inercije konusa bi6e:

J) =J2 + M (H/4)2= 3 M(R2+ 4 H') 20-M(3 H/4)'+ M(H/4)' = 15 MR2/4,

gde je M ~asa konusa. Posto je M = p R2 rc 6 R/3 = 2 P R3 rc, to je masa polulopte m = p2 r 3 re/3 = p RJ refl 2 = M/24 , pa je ukupni moment inercije:

3.109.

Prema zakanu

J, - J 2 = 15 MR2/4 - 2 mr' /5

iG u ) R/ w l ' /4 g

kinetickoj energiji

jer obrtni moment vrsi rad na pomeranju

9G 1 Dl'WI w,fl6g=lJIIw l

899 M R2/240,
3.1l0.

WI

=
=

R/ w l z/2 g= (G I + G, +

:130 kgcm,

jer je odnos tdina koturova G1/Gz';'CRdR2)1= 1/4; Ga =4G 1

MR2 (4/5 + J 8 + 16/12) 4 rc l /2 = 604 ,,2 GR2fl5 g = 50 kgcmsec2.

Jy

IIOg=

= 0,102 (500 + 8 re ) = 59,06 kgm.

+ 9 .0,22]tl/5 10' ]/2.9,81 = 3 672 000 kgm.

3.104. Obrtanje se vrsi oko Oz-ose ugaonombrzinam

KoristeCi Sleinerovu teoremu, dabice se energija:

3.105.

2)

Ek = Gv2/2g + (9 GR2/20 g). (2 n; v/W/2 = Gv2 [1 + 9 R2 n;2/5 h 2]/ 2 g =

20 re. Brzina

Prema K6nigovaj teoremi, kineticka energija je:

Kineticka energija iznosi:

= 20036 104 [I

W =

'P,.

~ice:

Diferenciranjem slcdii:

161JI1g/9 GI Dj2= 16 J 9,81/9 10 d6/100)2=

70 sec- ' ;

Prema zakanu

radu, u trenutku zaustavjjanja bice:

i kineticka encrgija:

Ek = Jy (,)2/2 = 899 MR' 16re' j240. 2 = 7,85.899.2.5 5 .16.3,142/240.2.981 =

pa je pacetna brzina:

= 45 000 gcm= 45 kgcm.

VB =

3.106. Kada se znaju momenti inercije i centrifugalni momentl za tri

upravne osc kraz tacku 0, onda je moment inercije za neku asu Ou kroz
.I" = J" cos' ()( + fycos 2 ~ +.Iz cos ' Y - 2 (JXY cos ()( cos ~ + Jxz cos a cos y +

L,=J(0+ mva R =Jw+m(vr+vp)R=MR2w/2+MR2(wr I w)/2',=O,

+ JyZ cos!' cos y),

0:,

pa je ugaana brzina obrtanja ploee:

{3 i y uglovi koje osa Ou gradi sa koardinatnim asama.

Uzmimo da je osa OA (Ou-osa) u ravni Oxz i da je 26 ugao olvora

konusa, onda jc tgB-R/II-I/6,
sinS-VJ7/37;
cosO=6V31/31, pa su
kosinusi smera cos D:= sin fl, cos ~ = 0 j cos y = cos fl. Posto je osa Oz osa
simetrije, centrifugalni momenti su .TTZ = J.vr = 0, pa je moment inercije
za navu osu:
J" =J" sin ' S +J. cos 2 (),
gde Sll
J" = 3 M (R2 + 4 H2) / 20-[83 mr' /320+ m(H- 3 1'/8)2J = 41 MRz/2,
Jz = 3 MRz/1O - 2 mrz/5 = 71 MR2/240.

V3 GI/2J = V9 gl/2 = 12 Vi = 1231,32/100 = 3,76 m/sec.

3.111. Posto je ovo obrtanje ako nepomicne ose Oz, primenicema

zakon 0 zlmahu, dL,/dt = 'ill. = 0, jer su sile paralelne asi Oz. Kako je ~
pocetku kretanja sislein bio u miru, anda je i zamah jednak uuli, te sledi:

IU laCk1J:

gde su

I Wo ';=/

Wp=W=

-w r /2= -reflO

-j30/min,

11=

tf~:"

jer je rclativna uganna hr;>;inCl ('I,-II/R-2'ITrj'''':'IT/~5ecl.

,

. IIlr;

Ploca se, dakle, obr6e u suprotnom smeru!fod smera

3.112.

) il.s!

Prema zakonu

'

radu, za trenulak; z~ustavljarija

MR' (h)2-c')o2)/4= -MR2 wo2/4=

te je bruj obrtaja do zat:stavljanja:

-9n'P":' -FR'P
,

,
N = G R wo2 f8 Fgre = 100 . 50 (4011:)2/8 re . 981 100 = 10,2 rc = 32,028"", 33

tacke.

335

334
je tIl = 2 rc N

120 rc, te ce, prema za-

Za dVa razlicita tereta bite:

konu rada,
J = 240 IJllrc/w/=240. 100 .rr:/3 600n2 =

=20/3n2 =2,123 kgmsec 2

B J = 2 hAdRTI2;

w2 T/ =B2 T"//A 2 =2 h/R;

B z = 2 hAzIRT/.

Oduzimajem druge jednacine od prve dobice se:

3.114. Ovde je Wo = 12 Te. Pas to je obrtanje jednako usporeno, ugaono

usporenje u trenutku zaustavljanja je w=wo-w/=O, ,'u= wO/tk = 12Te/5 60=
= Tel25 sec- 2 Prema zakonu 0 zamahu bice:
J (.) = 'ill = 1Jll"

WI T I 2 =B, Ti2/AI =2h/R;

pa je moment inercije zamajca:

5 GR2 W/6g = 5327 60 2'Te/6 98125 = 40 rc = 125,60 kgcm,

J = (G 1 -G 2) -2 h [(G 1/T/) - (GzIT/)]I g. R2 .

M=Mv+ M

r=: 4Mv/ 3 ;

3.117.

Momenti inercijekruzne plocice za navedene ose jesu:

G,=G/4;
pa su periodi

3.115.

. Jd w/CIJll-bw) = (Jib). [-bd w/(IJll- bw)] =

(J/b) In CfJII-bw) = -I+CI

iIi

dt;

'lri

ll

b w= IJll

[1_e- b11J ],

w=B/A=const.;

zakoni:'

,;) =

BIA

const.;

gde je T vrelTIe spllstanja tereta.

B=(GR-IJR,,),

81 = 8Z '

T)/Tz = VUHI G 1 SI) / (J12 1(G Z s2) =

gde je 1= MR2/2 =GRz/2 g.

Diferenciranjeln sledi:
Aww=Bw;

Tezista oba diska se poklapaju, pa je

lovanja u odnosu:

_?'

3.116. bvo je eksptlrimenlalni metod za odrtluivanjc momcnata illcrcijc

zamajca za Iljegovu geometrijsku OSU. Prema zakonu 0 radn bice, uopste
uzev:
Gf/2g +Jw2/2 = Gz-fJR" tIl, gde je z=Rrp i v=Rw,
odnosllo

5U

odnosu:

3.118. Neka je G1 tez;na diska, onda je tezina drugog diska Gz = (M,"-m)g=Gi (l-'F)=3 Gd4, gde je tj;=rIR= 1/2, pa su momenti inercije
za istu osu (l):

U pocetkn
, kretanja (to = 0) je Wo =0, pa. je C 1 = (J/b) In 1Jll, te je zakon
promene:
CJIl-b w) I IJll = C bl / f ,
['(1Jll -b w) I IJR] = -bt/l;

pa

Diferencijalna jednacina obrtanja je:

Ova jednacina razdvaja promenljive, pa se lako integrali:

odnosno

211

0/TI2)-0/T22)

Tocak se' sastoji jz venca (mase Mv) j rebara (mase M, = M,/3), pa je

ukupna masa j moment inercije:

3.111).

jIJ Il Gz S, / J 12 G I SI =

V3 323 1/2394. I = 11r2/l3 = 0,96.

Povrsina i po!ozaj tezista poluprstena bice:

A = (R2_{2) Te/2 = R'rc (l_tj;2) = 3 R2 Te /8;

I
!

Zbog toga su, periodi osci-

AYe =

AI YI-A,Yz-=

=2 (R3_ r 3) f3

tj; = rlR = 1/2;

(R 2 1t/2). (4 R/3 rc) - (r 2 Te/2) (4 r/3 rc) =

2R3 (J _tj;3) f3

7 R 3 /J2;

Yc= 14 R/9 Te.

Masa poluprstena je !v! = pO A, gue je p" specificna masa rayne povrsine

(:;likc), pI! 3U momcnti incrcije, prenu SLeiut:lUvuj tt:urerni;
J 1 =Jx-MYe2+M(R-Yd'=Jx+MR2-2MRyc=Jx+MR (R-2yc) =
= p" (J<4-r")rcl'd +MR2~ 28 M R2/9 = (81 rc-1] 2) MR2/144 Te;
J 2 = I n -MYc2 + M(R- Yd2~Jo +MR2-2MRYc=(I261t-112) MR2j1441t,

jer je J o =Jx +Jy =21,,=2.5MR2/16=5MR2/8.

336

337
Periodi oscilovanja, zbog toga sto je Yc isto, stoje u odnosu:
T.JT 2 =

VJ

3.120.

Masa kvadrata je M

vesanJa, to
Ie ce bili:

fJ2 = V(8! n- I 12)/ (126 n -112) = 142,34/1S3,64R:> 1,13.

=

Uslov ekstremurna daje izvod

dTfds = 0,

p" a 2 , pa su momenti inercije:

II =Jx + M (d/2)2= Ma 2JI2 + M (a V2/2)2

J 2 = 10 + M (d/2)2

jest zavisi od s.

dT/ds=O;

7 Ma 2/12;

2Jx + M(a ti/2)2 = Ma 2 /6+ Ma 2/2

gde je ic sopstveni centralni poluprecnik inercije klatna.

2 Ma 2 /3.

U ovom primeru irnacemo dye jednacine:

Odnos perioda oscilovanja klatna bice:

2 Ms=Ml/2+M (1+ R) = M(3/+ 2 R)/2;

TI/T2 = ViP2 = V2I/24 =

3.121.

V7f8 .

Ms2 =Ic = M[2/12 + M (s-I/2)2 + 2 MR2/5 + M (R + I-sF.

odnosno

Dinamicka jednacina oscilovanja je:

[(mF/3 + MR2 + M (l + R)2] ~ =

k= fiR;

s= R(3kf 2) / 4;

[mgl/2 + Mg (I + R)] <[',

k2/12+ (k+ 2)2/16+ 2/5 + (k+ 2)2/16=(Jk+2)2/S.

Sredivanjem se dobija kvadratna jednaCina i feSenje: ,~-'

odnosno
IS MR2~= (-19 MgR/4)<[';

0/+ (19 g/72 R) <[,=0;

k=O,4.
3.125. Odnos masa
je
Ml/M2 =GI /G 2=R2 n /(a 2 V3/2) =
a2=2TCR2V3/3. Momenti inercije su:

3.122. Redukovana duzina fizickog kiatna je lr =J/ Ms = (MF/3)/M (l/2) =

=21/3, pa je per:od oscilovanja T I =2",ViJi=2rr:V21/3g.

1.:

pa

je

Dodavanjem masa rnenja se moment inercije, pa i period. Polozaj

tdista je:

(M + M/2 + 1.1/4) s = 7 Ms/4 = 1.11/2 + (M/2). (2//3) + MI/4 = 13 MI/l2;

5=13//21;

Periodi oscilovanja su u odnosu:

Ms= 13MI/21.

TIIT2

Moment inercije je:

VIII G

S2/G , S, . J 12 = VIII S2/J12 Sl =

~ ~4/,/h 1/3 = ~4!l/ 10,89= 2/ V3,30 =

J' = M /2/3 + (M/2) (2//3)2 + (M/4) [2 = 29 M/2/36,

pa je 7 2 = 1,107 T I ,

pa je period oscilovanja:

3.126.

T2 - 2 ",VJ'{Mgs -2rr: V29. 211/36-:-iT g ,

,/4 R V3/3 a =

20/IS,17 = 1,107,

te je T 2 >71

Ovde su 0,=0;
xc=O;
1..,=0;
po.;'11 kinr.tii'ki otpofi Idi~!a;

Yc=h/2;

=h/2;

I y , - M),c; zc- Mbh/4.

a promena perioda:

y~ = -M w 2 Yc+ JyZw 2/h = -Mbw 2 /4

Y~.

Postv plvCim iJlla ravan simeuije upravnu na Az OSll i rezultanta sila

inercije dejstvuje u tezistu, veJicine r,j= Fe = Mb w 2 /2, kinetii.'ki otpori su dYe
paralelne sile, supm!noe ~mr.ril nn centri[ ugaln e sile, jatine Gb w2/4 g -+ 1,81 kg.

2Ms= M(R+ 1/2) = 7 MR/2;

3:124. Prema Steinerovoj teoremi je J y = J c + MS2, gde je J c sopstveni

moment inercije klatna za osu c paraJelnu y-osi, a s je rastojanje tdista C
od osc oscilovanja Uy. Sloga period malill oS(,;jjacija zavisi od polo:taja ose

J.
f

3.127. OVdCSllXc=O; yc=b/J; Zc h/3; llf=p"bh/2; (,J~WI=TCI;

<['=(,,[2/2; ,?-16.2rr:=nT2/2; ':J'=8sec; Jxz=O.
Uzmimo eJe~entamu
povrsinu d A = yd z paraJelnu A)"-osi, onda sIedi odnos y/b~, (h-- z)/II, :odnosno
y = b (h - z)/h, pa je centri[ugaloi moment:

Jyz=p"J dA(yz/2)=p" y 2 zctz/2= (p"b2/2

jer je

lHaSa

M ~ p" bh/2.

22 Zbicka zadalaka iz. .m.ehanike 1

-z)2 z dz=MbhJ12,

338

339
Komponentni kineticki otpori su:

Posto su ose 1) i ~ glavne ose, to je J~r,

0, pa je:

X~= -lv!wYc+0Jy:!h= -Mbrr;/4;

X~= -wJyz/h = -Mbn/12;

Jer su sin (1. = bid, cos a =h/d.

Y~ = -M w Yc+ Jyzw2/h"~ -16 Mbrr;2;

2

z,

y~= -16Mbrr;2/3.

3.128.

oj

brzina je Wo = 6 rr;;
W=wo+wl;
-36rr;2=2W202 rr;
o
W= - 9 n/20 sec- 2 U trenutku N = to obrtaja bice
ugaona brzina W Z = 36 rrz - 9 rr;. 20 rr/20 = 27 rr2 .

Slika 3.127.

Pocetna ugaona
W2-w 2 =2<1cp;

mB

b)

. Koordin~te tdista su:

zc=~R;
I

(J8Rz-R2 rr/2)Yc=18R2.3R/2-(R2 rr/2)(3R-4 R/3rr);

Yc=[(166-971:) R3/6jf[(36-rr) R2/2] =(166-9 rr) R/3 (36-rr).

Centrifugalni momenti su:

M=p"A=p"(36-n)R2/2;

Jxz=O;

lyz=p"lyz;

- (R2 rr/2). 3 R: (3 R -4R/3 n) = (166- 9rr) R4/2;

lyz=18R2.3R.3R/2Slika 3.130.

lyz = M R2(l66 - 9 rr)/(36 - rr).

Kineticki: otpori su:

X~ = 9 GR rr'(J6~f,-c)/20g (36 -71:)6;

1

Kako su xc=Yc=O;
w=O;
komponentni kineticki otpori bice:

X; = 3 rr J yz /40 R;

y~ = -2h 2 GR (166 - 9 rr)/g (36-rr). 6;

3.131.

3.130. Sopstvcni (ccntralni) momenti inercije pravougaone plocice su

J." =Mh 2 /12,lr, = Mb 2 /1 2. Da bismo nas]i ccntrifugalni moment JyZ' uocimo
formule transformacija koordinala"l1 i ~ u kOQrdinate Y i z (slika) kojc slcdc
iz razJaganja oitova pravaca:

y -"1 cos a + ~ sin 0:;

ly~ =

p" In

+1) ~COs~(1. + ~2sin

p"
<X

Syz dA ~"p" S( _1)2

<X

-1)

~ sin' (1. +

cos 0:) dA =sin 2a ( l" -1::,)! 2+ J~::. cos 2 a.

Posto je stap u pocetku kretanja bio u miru, to je

pa su koordinate tacke B stapa:

Xc = C) =

0;

Xc

(I cos a)/2,

= C z=

(xB - 0,5 I cos (1.)2 + YB z/4 = (lf2)2.

I
i

sin (1. cos

kretanju sredisla sistema bite:

Ejiminisanjem ugla 'P rlohija se putanja kraja B stapa AB:

Centrifugalni moment iznosi:

YB=/sinrp.

j-: {cos a + k' sin a;

sin 0: + ~ cos (1..

Prema zakonll

lc ~ = (FA' I cos rp)/2.

=

= - 1)

H =2c+d= 150cm,

Y~= - 9 rrZ lyz/2 R.

3.129. Rugle su izlozene centrifugalnim silama Fe = (GI W Z sin a)/2 g,

koje stvaraju spreg momenta 'lJ1 j = Fe I cos (1.. T otpori oslonacamoraju biti
takvi da uravnbteZavaju ovaj spreg sila inercije, te je:

w=2rrsec- 1 ;

3.132.

Dinami~ke jednacine ravnog kretanja stapa AB jesu:

gde su:
Xc =

(l cos 8)/2;

yc=(lsin 8)/2;
22'

Xc = - (I

esin 8)/2;

Yc= (Ie cos 8)/2;

;'C =

-I

esin 8 --I 8 cos 8)/2;

2

Yc = (leeos 8 _/8 z sin 8)/2.

34]
Unosenjem ovih vrednosti u (reen prethodnu jednacinu, zbog toga sto
1t

..

..

3.134.

je <jl=--8 i <p= -8,

2

a) Pri kJizanju je:

dobijamo:

Ma=Mgsina;
b)

odnosno

~= - e= -d 8/dl = (3gcos 8)/2 !

iIi

3 (gcos8/1) d 8= -2

ed 8,

t,.

a=gsina;
v=gtsina;
s=(gt 2 sin a)/2 b hj /sin a;
2
hI = (g12 sin rx)/2;
/2 = 2 ht/g sin 2 <x.

Pri' kotrljanju je:

Ek =J w2/2+Mv2j2=A= Mg s sin 0:;

v=vc=Rw;

s=R<p,

pa je

pa je

w = (2 Mg Rsin rx) 'P/(] + MR2) = k 'P.

- 82 = (3 g sin 8)/1+ C 1 = 3 g (sin 8-sin 80)//= _~2 = -w 2

Diferenciranjem dobijamo:

Stap ce se odvojiti od vertikalnog zida kada bude otpor zida jednak

nuli, FB = 0, to jest kada bude ugao 8 = ~, odnosno

-'8 = iF cos 8/sin 8 = (3 gcos 0)/.2/;

w=kj2;

w=kt/2;

82 = (3 g sin 8)/2/ = 3 g (sin 80- sin 8)/1~

Uporedenjem vremena sledi odnos vis ina spustunja teZi~ta:

iIi
sin 8 = (2 sin 80 )/3.
U poloz.aju kada je 8 = 45 0 bite:

8'=
Xc =

Oznacimo sa Mi mase punog i izbacenog dela valjka, onda je masa

supijeg valjka i moment inercije:
. _~-

{)2 = 3 g(V3 - Vi)/21;

-3g!l2/41;

r/R =

3 g (3 - J!6)/8;

J,;= 1/2;

Yc= -3g(J!6-I)/8,

pa su otpori ravni:

pa je odnos vis ina spustanja:

FB =3(3-J!6)G/8.

3.135.

3.133. Trenurni pol prinudnog ravnog kretanja stapa AB je u sredistu

kugle (0), pa je dinamicka jednacina kretanja:
Jp~=QTI=Mgs cos<p

gJ"

iIi

q,=kcos<p,

Prema zakonu

kinetickoj energiji bite:

Kako je vc=Rw i v=2Rw, to j~ vc=v/2, pa ce biti:

~1I:

s=V55RJ8;

+ M S 2=29MR2J32;

/SS g/29 R.

k= Mgs/Jp =4 1

Mnozenjem prethodne diferencijalne jednacjne identitetom. 2 ~ d 1=.2 d 'P,

ona se svodi na jednaCinu koja razdvaja promenljive:
~2 = 2 k sin 'P + C = 2 k (sin <jl- sin <jlo) = w 2

U nnjnizcm poJoznju stapn je ugao <p = 900, pa su:

w2 =

2 k (1- 3/8) = 5 kJ4;

aCN=sw2 = 5 ks/4 = 275 g/232.

Ij
I

Diferenciranjem dobijamo ubrzanje:

2 l'a = 8 gvJ7 ;
3.136.

Prema zakonu

a = 4 g/7,

jer je v =

s.

kinetickoj energiji bite:

pa diferenciranjem sledi ubrzanje 2 va = 2 gv/3;

*=1'.

a=g/3, jer jP.

Prema d'Alembertovom principu, za vreme kretanja moraju! da budu
"u ravnotdi" aktivna sila, sila veze i sila inercije. Posto je uze jed no, a
zanemarujemo masu kotura, za teret tezine G bite:
->

....

....

F+Fj+Fw=O;

G+( -Md}-F:=O;

6-G/3 = 2 G/3 = Eu'

342

343
3.140. Ako se prvi kotur zaokrene za ugao cp, onda se i taeka B prccage AB zaokrene oko tacke A za isti ugao <p, pa je pomeranje tdista C
tereta -z,=zJ/Z=Rcpj2. Odnosi ubrzanja tercta Sll aJia 2 -1/2. Prema zakonu 0 kinetickoj energiji bice:

3.137. a) Ovo je problem A twoodove masine. Oznacimo sa G J = 2 G

leZinu prvo~ (ereta, a sa G2 = G teZinu drugog, onda je po d'Alembertovom
principu za :nazuacene preseke:
i

(G I z/+ Gz z/)jZg= 5 GR Z w 2 /8g=G I z, +G2 Z2 =GR cp (I - 1/2) ~

->

=GR<p/2,

->

gde je Fui = F; = F, jer je U oba dela uzeta

sila iSla, a prelpostavljeno je da je ubrzanje
tereta G1 usmereno nadole. 12 ovih jednacina
dobijamo ubrzanje i silu u uZetu:
a~' (G I

F= Fu =

Diferenciranjcm dobijamo ugaono ubrzanje

Prerna d'Alembertovom principu, sila

+ M 2 ) = g/3;
2 G, G2!(G 1 + G 2) = 4 G/3.

w= G

a= IOg/3];

Posto je ubrzanje tereta tangenc ijalno ubrzanje (aeke na obodu kotura, to je

a = R ~ = R W, pa dobijamo sistem jednacina:

FI

fz G/31;

F2 = 41 G/3J.

w=g/3 R

Diferendranjem uubijarno ugaono ubrzanje

I

3.139. Prcma zakonu

kinetickoj energiji

!J!!-l!://}!!.+ (J

a=Z (1-IL)g!5=g/5;

II

jer je w=cp.

bi~e:

I) F]-2G+(-2MR~)=0;

2) (F2-F,)R+(-MR'~!2)=0;

3) G+F3-F2+(-MR~)=O;

-1- - - - ' - - -

5) F J

momentl inercije

4) G-F3-M(R~+y)=O;

Fc- G= G [(y/!) -I}.

gde je ~ = ~ ugaono ubrzanje,

ubrzanje oscilatornog kretanja usJed dejstva
opruge, Fe sila u opruzi,. y izduzenje opruge. Sredjivanjem dobijamo:

J 2 =4GR2/10 g .

F,=2G-2M.IZ
g /l9= 14Gj19=28
kg;
.
.

F,= (3+Z(.1.) G/5= 16 kg.

3.142. Pretposlavicemo da Je obrtanje kotura nadesno, to jest

da se tereti G2 i G3 spustaju, onda je, prema d' Alembertovom principu, za
:svaki deo sistema:

+Jz) (tl2jZ=

Difercnci~anjem dobijamo ugaono. ubrzanje w= 6 gjl9 R = 31 sec- 2 , pa SD ubrzanja

a2 ~ R2 W= 12 g / 19;
a J = - 6 g /19. Kada
poznajemo Veiil:illl' i 3mcrovc ubl'z<lnja, UlltJu
po d'Alembertovom principu odreduiemo sile
U ULUU iwa:

2Fz -2F]-Ga/g=O,

te su:

-19 GR2(tl2/1f g- 3 GR <p,

F2 + Ga/g = G;

F,-Gajg=(.1.G;

3.138. Posto su koturovi nasadeni na istoj osovini, oni imaju isto

ugaono ubrzanje, pa su z2=R2 <P=2R<p, ZJ= -RJ<p= -Rcp. Prema zakonu
o kinetickoj energiji bice:

uzetu iznosi:

R2 w/2 g = 'ill = (FI -F2) R.

Posto je ubrzanje a ujedno i tangencijalno ubrzanje, to je a = R W, pa dobijamo:

JI=GR1ilOg,

G1 +( -M1a)-F1 =0, . -G2 + (-M2a) +F2 =0;

Slika' 3.137.

3U

ubrzanja tereta:

3.141. Posto se i kotDr obree, sile u delovima Dzeta nisll jednake.

Oznacimo ih sa Fui = F j , onda, prema d' Alembertovom principu, za pojedine
tcrete j kotur sledi:

uzeta nisu jednake, te ce jednacine da budu:

jer

-Rwj2.

F=F,,= 3 G!S = 60 kg.

b) Zbog obrtanja kotura, sile u delovima

6 Ek ~ A;

V 2 =Z2=

w =<p;

G2 )/(M,

jer su brzine l'J=i,=Rw,

11
F.
F.t
~lil

2;'i

......

;:

----

F,

1 - -..

f
!. .l

Slika 3.139.

ta

II

,I

I
~

F 2 -5 GR~/2g= 2 G;

F, -F2-GR~jg= -G;

-G (R~+ ij)/g= G (y- 21)//;

F,-Gev-l)jl.

iii

R~~ -2g(21-y)j'II:

).'~g(21

y)/I

Rrp-

pa je diferencijalna jednacina k retanja treceg tereta:

.;; I

(9gf7l)y= IRg/7.

9 g(y- 21)/7/,

345

344

3.145. Tocak vrsi ravno kretanje, stap AB translaciju, a rad: vrsi samo
otpor trenja (F,;) i spreg otpora kotrljanja <rRk te, po zakonu 0 radu, u
trenutku zaustavljanja, sledi (w = 0, V = 0) :

OscilovanJe je prosta prinudna oscilacija bez otpome sile, a resenje je:

y

A cos 0) 1 + B sin 0) t + 2 I;

Posto su pocetni usJovi kretanjOa za t o.~ 0 je y = /, a

B = 0, te su zakoni kretan ja:

y=

0, konstante su A = -I

R ~ = 2 g (y - 2/)/71 = - (2 g cos 0) 1)/7;

v = 2 /- I cos 0) t ;

R<p= (2g cos 0)t)/7 0)2+ C2 =

Tocak se sastoji iz venca (bandaza, sine) i rebara (zbica), pa mu je mas a

moment inercije:

2g(J-cos 0) t)/7 w2.

3.143. Otpor protiv kotrljanja dejstvuje uz strmu hrapavu ravan, pa su

dinamicke jednacine ovog prinudnog ravnog kretanja:

Mxc=G sin o.-Fk

kG sin a.;

Mv=3 M14;

M,=Mj3;

'G,=3G/4;

G,=G/4;
Zatim su:

Kako su xc=R<p i Yc=R, bice ;~=R~ i Yc=O, pa iz prve

trece jednacine odredujemo otpor protiv kotrljanja, a iz druge normalni otpor:

FA =

M=My+M,=M.+Mv/3=4M,!3;

J1[1

+ (MR IJJJ = 1/[1 + (R2/i})J;

2

1Jl1k =f(G + G14) = 5 Gf14,

x=R<p;
pa ce biti:

P" =G cos t/.,

(Gv 0 22 g) (1 + 5/6 + 1/2) = 7 GVo2/6 g = (G/4) (fi + 5 fiR) x,

gde je J c sopstveni (centralni) moment inercije vaJjka za geometrijsku osu.

Usiov Cistog kotrljanja bez klizanja je da je otpor protiv kotrljanja
manji ad otpora protivklizanja, to jest:

odnosno

x = 14 v0 2/3 g (fi + 5 fiR)

gde je ic sopstveni poJuprecnik inercije valjka.

3.146.
kugle bice:

Prema zakonu

56/3 g (0,1

x= 101 vo2 R/140/g= 7,1 m,

jer su:

J c = M, R//2- M2 R//2= M, R/(I-t4)/2 =

56/0,45 g = 12,69 m.

kinetickoj energiji, u trenutku ~ustav!janja

~Ek=A;

Masa i moment inercije supJjeg valjka su:

+ 0,05) =

- -~
;-

J=J,,= 2 (Ml

M = M, - M z = M, (1 - <j;3);

R2~,M2 r 2 )/5=
;

=MR,2(1 +,P)/2,

pa je

R7./i/ = 2/(1 + t2) = 32/25;

tga=0,0285;
3.]44. Ovde je sin
kinetickoj energiji:

t/.

6/1S = 21S,

0.=

}03S'.

t/. -

t/.-

Xc =~ (R- ecos <p) + e~2 sin <p;

(I

Yc= e<psm<p;

Yc=R-ecos<p;

fFn <p= Fs (cos t/. 1 fsin aIR) -Gfs/R,

<rRk =Fn= f(G- Fsin t/.);

Yc= e~ sin <p + e ~2 <;:0$

, <p.

Posto je brzina sredista v=vu=Rw=Rtp, jcr jc dodirna tacka (P) locka

pUla trenutni pol, to je ~=Oo Dinamicke jedllacine su:

m1k ,p=

Jc~= Fk (R - e cos<p) + Fe cos

jer su moment otpora kotrljanja i normalni otpor:

Posto je ~ = 0,

Fn e sin <po

treca jednacina postace:

Fn=p-Fsin IX;

v=vc=Rw.

Za date podatke bice:

(R-ecos <p) (F -M:rc) +Fe cos <p- (G + ltiyd e sin<p= 0,

odnosno

3200 1,22/4.9,81 +200 S (1/230)=F.

0

pa je F= 8,38 kg.

ParaUldarskt: jednacine kretanja sredista tocka jesu:

xc=R<p-esin<p;

cos a. = V2115, pa je prema zakonu

(Mv/+ J0)2)/2=3 Mv z/4= 3 Gv2J4g= Fscos

- Fscos

3.147.

k=25/57;

sd2T/s +O,S 2IS, 30),

FR= Me.f sin <p' (R - e cos<p) + Me z ~2 cos <p sin <p + Ge sin
2

=Ge[v + Rg) sin <pJIRg,

pa je F=550sin<p.

tp:=

346

347

+ F na valjku,

3.148. Uticaj zatege zamenimo silama - F na tocku

tada su diferencijalne jednacine kretanja tocka j valjka:

Zbog toga sto je R + r= 3 R/2

c = (9/4) / (9/4 + 4 -[- 15/8) = 18/65;

z'= 18g/65;

F=141/J3Rellkg.

3.150. Posto se kotur obrce, sile u oba dela uzeta nisu jednake. pa su
dinamicke jednaCine kretanja:
Posto je 'xl=xZ=XC=Rl'fl=Rz'fz' to je 'f1='fZ='f.
eliminisanjem otpofa protiv kotrljanja dobijamo:

pa je xj=R'f, te

a) valjka:

b) kotura: fo/=GR2~/2 g

; [M, + (1z/ RZ)] = G2 sin 0: + F.

[(G) + G,) RZ sin

F = [(Gz/g)

52sin 0:)/13 =

= (-

F z = F),

Odavde dobijamo:

0:/ J3 =

x= 2 (2 sin a-I) g/9 =0, 162g;

-4 )/2 eV3-1)/4= -112 eV3- J)= -1,03 kg.

~osto je kotur nepohetan, sila u oba dela uzeta je ista

1.149.
=

- G2 sin

F2 =(7 + 4 sin 0:) G/9.

(Fj =

3.151. Posto je x=z=R<p, to je v=x=z=R~=Rw,

:zakonu 0 kinetiekoj energiji:

pa' su difereneijalne jednacine kretanja sistema tela:

Dodirna ~acka P je trenutni pol, pa su brzine i ubrzanja:

=

ubrzanja x

otpord kotrljanja Fk dobijamo

Gz-JG, z/R + Gu z (z + 2 h)/2/.

h+z

~'. (G) (R + r)/g + Gz RZ/(R + r) g + Jf(R + r)] = G 1 (R + r),

odnosno

Au=

z =cg;

Au=q (h +z) (h + z)/2-qh. h/2= q (Z2 + 2 hz)/2= G u z (z + 2 h)/2/.

Mase pojedinih delova kalema iznose:

=

Kvadrat brzine bice:

P R3 rr:; .

v = 12 [G-JGt/R + G u (z + 2 h)/21]gz/[9 G)
Z

= 2 !til + 1n2 + Ill) = P R' IT (2 + 1/2

v = 1,44 IIl/5er..

1/4) - 9 p R' IT/4 - Gtig.

3.152. Posto ne dejstvuju ,sile' u + Ox praveu, onda prema zakonu

kuJicini krctanja matcrijalnog sistem.a sledl:

Moment inereije kalema je:

J =Jc = 2 (rn) R2/2)

+ 5 G z + 6 Gu + 6 G],

odnosno za date podatke:

pa je masa kalema:
lvI2

Ovo se moze izracunati i bez integrala, kao razJika radova dcla uzeta (h + z)
i dela uieta h, te je:

F=Gl-(Gl~/g)=G)(l-C).

= p R2 rr: . R

J qudU=.i...[U2J~+Z=.i...[(h+z)2_hZJ=
G (z2+2hz).
2
2
21

Si]a u uzctu iznosi:

=p

je prema

Oznacimo sa q = Gull tezinu duznog metra uzeta (kg/m) i sa u rastojanje

tezine d Gu = q d U od prave 0 P2' onda je rau te2.illt: deJa u2.ela;

ubrzallje

tereta (G l ) :

mj

pa

v2 (3 G,/4 + 5 Gz/12+G u/2+ G/2)/g=A) + Az + A3 = Gz-

- 'JTI k ,?+ A
te je ;;=Rz/(R+r).
Elimjnjsa~em

(F)- F2) R;

Medutim, ovde je x = R 'P = z, pa je z = x, te slede jednacine

3 Gx/g+Fr =2Gsino:;
Gx/2g-F\+Fz=O;
Gx/g-F2= -G.

o:J / [(MJ + M,) 1(2 + (1, + l z)] = (8g sin 0:)/13;

+ (G,/2 g). (8 g sin 0:)/13 - (G, sin 0:) =

c) tereta: Gzig=F2 -G.

Posto su' momenti inercije 1) = 5 G j R2/6 g i 12 = Gz R2/2g, to jest

J) = J, = G2 R2/2 g, to iz prethodnih jednacina dobijamo ubrzanje i silu u zalezi:
; =

(2G/g)x=2Gsina.-F)-Fk ;

+ (m z r2/2) + (m) s2/2) = R2 (m) + m,/8 + m3/32) =

K c." = bKix= G1 v,,/g+ G2 (vr cos 0: + vp)/g =0;

R'rr:/12X =])5 M z R2/32\} = 15<1z W/32g.

vr/4,

te je kretanje klina na/eva.

Vp=

-(Gzv,coso:)/(G)+G z)=

348

Izrnedu ubrzanja postoje odnosi a2 = (R - r) 0,; te je w= ~ a2/(R - if

Oznacirno sa D dodirnu tacku uzeta i bubnja, onda jc po zakbnu ravnog
kretanja:

Kinernaticke jednacine reJativnog kretanja vaJjka (2) jesu:

a,=Rw;
= 16 v/+v/-4

pa je prerna zakonu

v/= 13 v/,

-)-

-+

--"0

.~

aD =aO+aD=a 2 ;

radu:

Posto je G j = 3 G/2,

3 G [(aj/g) + sinlX]/2 = F -Fk;

odnosno
Gv/(l

G2 = G, bite:

+ 13 + 10)/2g= GssinlX,

jer je 1=G2 R2(1 +t2)/2g=5 GR2/8g.

pa

F=61 G/60=61 kg;

Diferenciranjem se dobija prenosno ubrzanje:

Fk~FIL = fLFn;

Ono je usrnereno naleva, to jest u smeru - Ox-ose.

1w=2G.R2 W/2g=FR-'HI;

Xo= -FcoslX;

Y o =2G+FsinlX;

a3 =Rc:',2=5RwP,

gde su R, r i 2 r poluprecnici. Prerna tome je ubrzanje ~ = 2 r 0,2

2) Ga/g=G-F.

GRa/g =FR - 'HI;

22 j/3/135 = 0,28.

w2=(R+r)wj/2r;

Yo -2 G-FsinlX= 0;

Posto je ubrzanje a tereta G jednako tangencijalnoffi ubrzanju tacke na obodu

dobosa, a=aT=Rw, bice:

f1.= Fk/Fn =

3.155. a) Ubrzanja. dobijarno iz ovih kinernatickih odnosa' za dodirne

tacke DiE:

3.153. Ozilacirno sa F silu u uzetl!, onda su dinamicke jednacine za

bubanj i teret:
My

Fk =22G/60=22kg.

Uslov cistog kotrljanja bez kJizanja je:

a p = (- g sinlX)/6 = - jI3 gil 2 rn/sec 2 .

I) Mi =Xo+ Feos IX= 0;

Ga j/4g=G-F,

su:

.~,

F=G-Gajg

Za date vrednosti su:

a/g = 49/980 = 1/20;
F= 57 kg;

F= 19 G/20;

'HI- 9 GR/10;

Xo=' -57113/2,,= -49,30kg;

G = 540/9 = 60 kg

Yo = J 20+ 57/2 = 148,5 kg.

I
I

I,
Slika 3.153.

SJika 3.154.

3.154. Ovdc su R=20Clll, J"= 15cm. 01.11acilllO sa F ~i1u U uLelu uIHJa

su dinamicke jednacine kretanja kotma cekrka i tereta:
'

I
j

I
f

Slika 3.155.

b) Dinamicke jednacine za svaki bubanj

I) Gj x/g=G j sin ct.-Fj-Fk ;

za teret jesu:
1j Wj =Fk R-Fj r;

2) J 2 w,-Fj 2r-Fl ,R;

Posta su momenti inercije bubnjeva 1j = 'G, i//g, J2 = (;2 F//g, eJiminisanjern iz prve jednacine otpora protiv kotrJjanja Fk dobijamo sist(!ffi jednacina:

350

351

odnosno

odnosno
/j.

Resavanjem ovog sistema jednacina dobijamo:

(G/2 + y/2 + G + G + G)/g= 4 G/g;

Mxc =

[(GI2).

3.158. Oznacimo sa F sile u rucicama MC i MC', onda iz jednacine

za ravnoteZu mufa (M) dobijamo:

MiXi= [(G/2). 2 Rsin <p

+ G (R/~). sin <p + 2 G R sin <PJ/g = (7 GR sin rp)/2g;

=

Djferenciranjem dobijamo:

Dkupna masa sistema i koordinate sredista masa jesu:

~ Y/= -

MYe=~MiYi=

'2 R cos cp + G (R/2) cos rp + 2 G R cos cp]/2g = (7 GR cos rp)/2g,

Komponbntne brzine
cosq:/8;

eenlra/lli

\-~-~~d_~=.~s_~./

1!

Eliminisanjem. ugla rp iz ovih jednacina dobija se putanja sredista;

xc2 + Yc 2 = (7 R/8)',

Gm+2Fcos<p=0;

Sila inercije kugle je centrifugalna sija Fe = (G 2/ sin rp) w 2/g, a u poJuzi

dejstvuje aksijalna sila F'. Da bismo izbegJi odredivanje ',ove sile, izrazi
cemo d' Alem'Jertov princip u obliku mClmenata, pa je z'Jir momenata aktivne
sile, sile veze i sile inercije za istu momentu tacku jednak nuii, te ce biti:

Yc=(7 Rcosrp)/8.

:<:c=(7 R

e.

F,= 156kg.

F j = 72kg;

3.156.

+ G R2 wo'/6 g =GR' W 0 2 (1/2 + 1/12 + 1/2 + 1!6)/g= 5 GR 2wo2/4 g= 'II1k

x"" -3,91 m/sec';

Wz = -48,93 sec- z ;

E k ';" G (2 R w cos q:2/8 g + G (2 R 00 sin <p)2/8 g+ GR2 wo2f12g + GR2 wo'/2g +

krug, poluprecnika 7 R/8 = 7 cm.

~

kolicina kretanja sredisla bice:

)Ie = (- 7 R 00 sin cp)/8;

Vc = 7 R 00/8 = const. ;

Ke = MVe= (4 GIg) (7 R 00/8) = 7 GR w/2 g = const.

M,4 = -G 2Isin<p-F. 21cos cpsin<p+F'O +Fc' 2Icos<p= -G 21sinrp-G m 2/ cos q:> sin cp/2 cos rp + G 2/sin cp. w' 21cos cp/g = 0,

odnosno

cosq:>=(2G+Gm)gj4Glw'= 10981j8.1216n2 = 10100/81216=

Trenutni' pol se nalazi u P, pa su, u naznacenom polozaju, brzine:

= 125/192=0,652;

vA=APw= 2 Rwcos '1';

vA/2 R cos cp;

w=
VB =

BP W

2 R (,) . sin 'I' -

VA

tg (p;

vs= PS 00 = R Wo = v A I2 cos '!'&Jo,

te jc kindiCka t:m:, gija t:Iips\)grafa:

B'<*-----'""~

Ek =MA vA '/2

M B vB 2/2 l-ll wD2/2-1-

+ Ml 1'//2 + 12 wi /2 - GJ'A" [(1/4) +

+ (tg 2 cp)/4 + 0/6 + (1/4 cos 2 <p) +
?..L:..-+=-----~::::-E~.-~

I!

rp=4915';

w=4n.

3.159. Sila elaslicnosti opruge iznosi F. = cz = c (21- 21 cos <p) = 2/ c (1-cosrp) i usmc:rena je nanize ka ravnoteznom poloZaju regulatora. Slicno prethodnom zadatku, iz uslova ravnote:le mufa j momentne jednacine sledi:

-Gm + 2Fcos rp-Fq=O;

~M.J.=

-G/sinrp-F 2/coscp sin 'P+ Fclcoscp=O,

F=[G m + 2/c(l-cosrjl)]/2 cos'!';

F<=G(p Ilsin(p)r,)2/g ,
pa je uslov:

+ (l/3)]ig= 5 GV./Jl2g=

w 2 =gtg 'P [G + Gm + 2 Ie( I - cos cp)] / [G (pi-

= 54 100/12981 = 0,170 kgcm,

+lsinrjl)J.

jeT su J, = GR2/3 g;

3.160.

1,=2G.(2R)212g=2GRz/3 g.

Kc-~ K I -li11 VI + M2~;2=(G~;' +2G;')/g.

000 = - w.. kinetRku energiju izrazicemo

prema zakonu 0 radu:
~o2/2 + M2 vs 2/2 + I, 00 2/2 = A = 'J1(k e=

Kolicina kretanja je:

-,

Ovde jc

Vj

brzinll srcdista locka ekscentm,

ujcUUlJ ju i pn;U()~IlU LI Lillll, Jok jt: -;:: (lp~('

lutna brzina icretanja stapa AB. Projekcije

l!

Slika 3.160.

iff

Ii.

352

3.164. Ovde su obrtni moment i broj ; o~taja 'ill =

= 50 x, pa zavisnost x/6 + yl3 = 1 postaje!11/300 + '.
:f
"
=(300-n)/5.
'i
!
Snaga je:
my

vektora koliCine krelallja na k(,lordinatne ose bite.:

= (5 GR w sin cp)/g;

3.161.
tezine stoje

li

= Un' X

Ky = (GR w sin <p)/g + (2 G 2 R w sin rp)/g=

Kx= -(GR wcosip)/g;

353

'f,

rp=W{.

Posto su kaisnici diskovi od istog materijala

odnosu kvadrata poJuprecnika, te su:

P='1TInj716,2=n(300-n)/3581,

iste debljine,

[KS).

Uslov ekstremuma je:

dP/dn=300-2n=0;

R,'=R'/2;

R/=2R'/3;

R/ = R2/3 ,

gde je R J = R.

pa je P max = 150 /3 581

n = 150 o/min,
Slika 3.164.

6,3 KS.

PomoCll prenosnog odnosa dobijamo ugaone brzine:

3.165. Posto je poloZaj kulise odreden e!ongacijom X = R cos w t,
brzina X= V = - R (,) sin <p, gde cp = W I. Kineticka energija i'znosi:
iJ4 =

ilZ . i34 =

to je

wdW4 = R z R4/ RI R 3 ;

Kineticka energija prenosnika je:

w=4rr;

E k = J I w[2/2+Jz w//2 + J 3 w//2 +J4 wl/2+ Gu (R/W[2+ R/w/)/2g=

=

G R2 w 2 (112

. n:

/72.9,81.100=32500/12"",2708kgcm=27,08kgm,

jer je 1tZ/9,81"",1.
Posto su brzine

3.162. Odnos ldina kaisnika je G j /G 2 =2=R[z/R/, pa je R/=R[zI2=

= RZ/2. . Prenosni odnos je i = wdwz = R2/ R 1 , pa jew/ = 2 w/ = 2 wZ, gde je
U)[ = w = <p) =' rp.
Prema zakonu

l'B=

W=

-VA

,
cosO/leost;

momenti inercije

Difel enciranjem se Jubija:

J3 GR2 ww/ 12 g -

Prema zakonu

energija ce da bude:

'ill w,

to jest

w- 12 'ill g/13 GR2.

radu bite:

Posto je prenosni odnos i = WdW2 = Z2/ZI = 30/20 = 3/2, to je w/=9U)//4.

Zbog prenosenja sllage bez gubilka mOla bili 'ill l wI = '1TI z wz , pa je radnj
moment 'JII 2 =')TI 1 i=3 I l /2;
'))(1=\)](' Stoga rlohijamo:

w/ (11 p +)2 + (j R 21g)11. = 'J11 i Diferenciranjem, vodeci racuna da je

pa je u brzanje terela:
2 ,

y=

v = 1< U>z,

Uy.

dohijamo Ileaono 11 hTnlllj"

50 rc2 GR2

Ek =

----

0+ t

3 g cos 2 tj;

[13 cos2 tV

+ 4 cosz 0 + 12 cos 0 cos <jJ cos (0 +

(~) + 30 :;i11 2 (0

+ t)]

Za dale podalke su; sin.y=sinO/4=Y3/8;

cosq,-Y6I/8; ,t=1225';
72 0 25';
sin (0 + t) = 0,953;
cos (0 + t) = 0,302, pa je energija:
i

Ek = 50.3.0,22 (13.0,955 + 1 + 120,50,977 . 0,302 + 300,908) 'c" 254,76 kgm.

-v,., sin (0 +t)/cost;

kinetickoj energiji imacemo;

odnosiio

3.163.

Ovde je kineticka energija:

3.166.

+ 1/4 + 4/9 + 2/9 + 7/18)/2 g = 65 G R2 w2/72 g = 65.30.400.20 .

E kmax = 8 GR 2 w 113 g = 412 kgcm.

3.167. ::iila Pi1T110F, pritiska je F=lY1';p/4..,~ 1413 kg, a post'u je 0= 60,

12 25', sHe ce bili:
i
.

F. = F/cos tj; = 1 413/0,977 = 1 413 (1 + 0,023) ~ 1 445 kg;'

PS';"'Ptg<jJ= 1 413 0,216/0,977 = 1445 ~0.216~ 312 kg; i
23 Zbirka 2adataka lz. mehanike 1

354

355
F T = F,sin (6 +~) = I 4450,953 = I 377 kg;
FN= Fs cos (6 +

t) =

Za date podatke bite:

I 4450,302 = 436 kg.

Za odrecJivanje sila inercije potrebno je poznavati ubrzanja. Ubrzanje

rukavca A krivaje iznosi a A = R "'0' = 0,204 rr2 = 7,89/sec 2, a ubrzanje td:ista
krivaje je G 1 ='aA/2=3,94m/sec2 , pa je sila inercije krivaje FJI=FCI=GaJig=
= J,2kg.

pa su:
cu 2 = cu d(l

+8/15)~,

15 .4n:/23 = 60n:/23 = 2,608n:;

L'l Ek = 32GR2 n: 2/23 g= 32.50.0,18 2. rr z/23 g = 216 kgm.

3.169. OznaCimo sa Fk olpor
od kotrljanja na zadnjem tocku, onda
su jednacine kretanja automobiIa:

F
-<:

'--'-'G

Fi,

'ZMA=FB / +F(h+ R)-

F;.'L

Q:

[2, - - . . - , - - -

i
I, ----I

Slika 3.169.

-G/,=O,

te je
n

F=Fk= fL, I) G/[I+fL, (h+ R)}=O,7 180 2000/(300 + 0,770) = 252 000/349=

Slika 3.167.

pa je usporenje a = Fk/ M = Fkg/G = 0,361 g= 3,54 m/see 2

= 722 kg,
Posto je ugaana brzina obrtanja aka trenutnog pala '" = - R "'0 cos 6/1
. cos = - "'0 cos 8/4 cos t = - 0,26 rr, to je relativno normalno ubrzanje tacke
B u odnosu na tacku A spojne poluge a~N=lcu2=0,60m/see2, te se ubrzanja
td:ista spojne poluge i ubrzanje ukrsne gJave mogu odrediti i graficki. Prema
tome, sile inereije'spojne po]uge iukrsne glave jesu:,

Jz dinamickih jednacina za ravnotezu tocka imacemo:

pa je kocni prilisak:
FII=Fk R/41J. 2

fj,=G,(l2!g=G Z(lC!g= 12 5,8/9,81 =7,lOkg;

F;, = G, aR/:'; = 304,8(9,8 I

3.170.

14,69 kg.

Si!a inereije spojne poiuge dejstvuje u tacki K, koju mozemo lako odrediti graficki poinocu Hyghensovog centra (H) stapa AS koji se nalazi na
21/3 ;'160i3 = 53,3 em od tacke vesanja A. Kroz C2 treba povuci pravu parad":.'

is'~ ~

. .~-

lelnu ubrza.njU(1,j, a "kr07: H

paralclnu sa ac IZ plana ubrnnja.
i ~;_:~i;~~,~
3.1 -~.
ostO'
ukljucivanju
ne dejstvuje neki moment, primenicemo
j'o.,l;;r, ,~tl_
"\
?--F
zakon 0 zamahu L]'da" je on ostaqJ;nepromenjen pre j posle ukljucivanja spojnice koju 3ml1t~llmo c:~rutirri tclom,fpa jc:

prj

,';',
!

L, = J,

W, =

':jm
(J) + J 2J. cu 2 ;
;;~

CU z =

722 40/4, 0,35.20-1 031 kg.

Ugaono ubrzanje bice:

6J=2g(F,
=

Po~to

je

(J-w[

L= J

54,50 sec-

500g/9-545,

w= GR2 N/2 g =

F 2 )/GR=200.2g!J20,O,6=

to'$11

120.0,6 2 .50 g12. 9 g= 120 kgJllsec:

E k =Jw"/2=GR1 CU 2/4g = 1200,6 z 25104 .g z/48I .g=327 OOOkgm.

3.171.

Prema zakonu

J, cu,/(J, + jz) .

Gubitak kineticke energije je:lrazlika kinetickih energija pre

civanja spojnice, te je:

f=

kinetickoJ encrgiji slcdi:

G, R2 ",2(4 g + Gz v2/2 g = \]TI <p-(G 2 sin + F.,.) s.

posle uklju-

Posto su: s=Rrp;

brzine bice:

23'

~=

R ~ = R u);,

F" =11 F" = fL G2 cos IX, kvadrat ugaone

357
356

w=kj2

2 w& =k w;

2g pm -Gz R(sin a + fLcOS a)]j[R2 (G J + 2 G~] =

29,81 [20.- 1000,2 (V2 .1,1)/2J/0,2 220 = 9 sec2

-Gyc+ 3 Gs/2.
Stavimo'da je OA=x A , onda slede odnosi!

Otpod protiv kotrljanja iznose:

3.172.

XA

+ 1cos <p=OD+ scos <p=l+ seoS ex i

FkI =(Gcosoc)ffR;

pa prema zakonu

S=

radu dobijamo:
Xc = XA

G! v2/2 g + 11 w 2/2 + 12 w 2/2 + G3 v2/2g + 13 (ij2j2 ;. [(G! sina -GJsin~) - (Fl k + F2k )]s,

Posto su:

Xc

+ (I cos rp)J2;

x~ -(I w sin rp)/2;

xA =scos oc+/ ws'in q>;

'.

xA =

1w (cos rpctg a+ sin '1'),

Fw2 (cos 2 <p ctg 2 a+ sin <p cos <p- ctg ~ + 1/4).
.

+ ,]/)/2 g = 5 GR2/8 g, bice kvadrat brzine:

C(

>= VS9/25

1,89 rn/sec.

w-<p.
0

cosa=4/5;

DK= 10m;

3.173. Oznacimo sa s relativno pomeranje uzeta, a sa R<p prenosno

pomeranje valjaka, onda su apsolutna pomeranja i apsolutne brzine:

Prema zakODU

GI (-sin <p+ 3 sin q>/sin oc)/2.

Za naznacene brojne vrednosti bice:

pa je za date podatke brzina:

3 J43,27 9,SI 2/9525 = S9/25;

+ sin 'I' cos <p etg IX + 1/4 + 1/12+ 3 cos 2 rp/2 sin 2 a)/2 g =
i
=

Yc = (l w cos <p)/2;

Yc ~ (l sin <p)/2;

GF w 2 (eos 2 <p ctg 2

(v 2 = 24 g[({3 - 1)- f(V3 + l)/R] s/95.

~ cos <p/sin IX ;

Stoga su kineticka enetgija i rad:

s=Rq>;

pa je:
ve2 = XA2_XA wi sin rp + (l wj2Y =

jer se valjak (V) obrce u suprotnom smeru od obrtanja tocka.

13 = GR2 (1

OD i DK, to fad
i

3.174. Posto su otpod FA i Fe upravni

vrse sarno tdine, pa je po zakonu 0 radu:

pa diferenciranjem dobijarno ugaono ubrzanje kotura:

sin rp = 5 sin a/8 = 3/8;

odnosno

ili :

cos <p = Jf55/S,

pa su ugaona brzina i brzina kraja B stapa AB:

w2 (55. 16/8.9 + 3 . Jf55 - 4/883 + 1/3.3.55.25/2.8.9) = g (33 i 5/8.3-

~3/8)II=12gI81i

W,

kinctickoj encrgiji sledi;

Mx//2+ MR2 w 2/4 + Mxl/2 + MR2 w 2/4= Mg (Xl sin a-x, sin (3)

s=5rni

ctga= 4/3;

sina=3/5;

V:"j8sl:c I;

V1l=

s= 1(,) VSS/R. (3/5) =

=2,57 m/see.
3.175. Oznacilllo sa H = 5 III visinu spustanja uz-cta kada je dizalica u
stanju mirovanja, sa h = 5 m visinu spustanja u radu, sa q dz tezi~u elementa
dz uzeta na visini z, onda tezina uzeta vrsi rad:
Hlh

2;2

+3 R2 w~

,2 gs (sin (.( - sin

{3h 2/.!R 'i' (Sill a+ ~iu~).

Diferencininjem prethodnog izraza po s posto on zavisi od vrernena (I);

dobi6emo:
'

~s=g(sin a-sin (3)/2 =g(V2-1)/4~0,1 g, em/sec2 ;

q; =

~=g (sin:oc + sin ~)/3 R =g (V2+ 1)/6 R~0,04 g, sec- z.

Silu u uZetu odredujemo po d' Alembertovom prineipu za prvi valja:k

F= GR &/2g=G (sinoc+sin {3)/6 = 2,41 kg.

A"o~

Jqz dz

q [(U + h)2 - W]/2= qll (2 H + h}/2.

If

Brzina uzeta je v = R 1 w, pa je rad kocne sile F = Fk pri obrtanju ko!

tum (K) za ugao <p jednak radu sprega 'JJJ.<p=FRh/R 1

Prema zakonu

6. E k = A;

kinetickoj energiji(radu) bice:

(2.5 G, R,2 w 2 /2 6g + Gy 2/2 g+ Gu y2/2g):

=Gh+qh(2H+h)/2-FhR(RI>

i.

pa je kocna sila:

F"" RtlG+ q (2 H +h)/2 +v2 (5 G! + 6G + 6 Gu )/6 ghJIR = 1 28f kg,

358

359

3.176. : Ozhacimo sa

Zl

koordinatu tezista tela G1 u odnosu na pravu

0-0, a sa 2, koordinatu sredista O? kotura K z , onda su duzina uzeta i od-

nos ubrzanja,:

3.178.

ii, =

RzIR, =

Ugaona brzina krivaje je .Wk = 901(/30 = 31(, a prenosni odnosi su

- I;
il3 = R3/Rl = 1, pa je preilla tablicnoj metodi:

1= Z, + z,'-k+ z, + 2 R1(;

,
I

F,

",'L.+:~
4~/-t~." -

F,

F:

F"

Ja,

hji

IG;

Zamislimo da smo prekiniJli uze, a

njegov uticaj zamenili siJama F;, koje su
razlicite zbog obrtanja koturova, (K;), i
pretpostavimo da su ubrzanja kretanja
tereta usmerena nanize, tada prema d' Alembertovom prindpu sledi:

tG~

k
U>k

"'k

II

-Wk

-Wk

"'k

(Ok

Wk

-Wk/i,,=Wk

-Wk/il3= -Wk

Wk

Ovo je siucaj Fergusonovog paradoksa, jer poslednji zupcanik vrsi kruznu translaciju.
Kineticka energija iznosi:
Ek=M, ]12'/2 +J,w2'/2+M3 v//2+Jk 03//2=G (2 R03k )2/2gj GR 2 (2 03d 2j4g +.

Gt

S!anje

3) G + G2 - F, - F3 + [- (M~ M,) a,l = 0;

+ G (4 R 03k)'/2 g + (3 G 16 R2/6g) wk .'/2 = 15 GR'03/lg=

Slika 3.176.

Posto j~ aj=Rw\ i a,='Rw,=-a l /2;

prethodnejednacine bice:

(,),=adR;

w,=G,IR=-at!2R;

3.179.

15 5 . 6491('/1009,81

Iz zakona

392 kgcm.

radu, diferenciranjem sledi:

J,=J2=GRz/~g,

(GrG,)ad2g-F,-F3 = -2G;
;

" .

3.180. Ovde je nepokretni zupcanik (3). Sa slike se vidi da je poluprecnik nepomicnog. zupcanika R3 = RI + 2 R" pa sledi:

Iz 0vOg isistema od cetiri jednacine odredicemo cetiri nepoznate: ubr. zanje a l i sHe: F" F, i F3 One izuuse:
az = -'-4 gl25 (nanize);
G/25 = J5kg;

Za mase biee M2/Ml =Rz'IR/= 16, pa je M 2=J6M j

Prema zakonu io radu macemo:

F3 = 28 GI25 = 14 kg.

sa spoljaslljim .Lahv.1tanjelll., pa su ugaona

JleVj2/2+M2V2212 I J2c.)//2~JIW/12+g M 1 (R 2 03J' I

+ 256 J,. w//2 64 =

J 2 =G,R//g;

9 J, w//2 = 2ilk'f'k-2il1 'PI'

pa diferenciranjem sledi ugaono ubrzanje:

Prema za;konu

radu biee:
te je

ill posle difere~ciranja:

3.181. Ovde je i12~R/R~ I, pa'jc -wd(wZ-wk)-I, to jest 03t~O.

]I, = I Wk' Prema zakonu 0
radu biee:

15 G2 R/ u3F/2g = 2ilk 'P;

.- 327'~ 16/100 = 52,32 sec'.

pa diferenciranjem dobijamo ugaono ubrzanje:

t"k

-:I 2ilk R/(,J G +G!,) [2-3, I 000 981/70, ]00 2

_ ..

2 943/700

-~

4,1(is",,-2,

360

361

.=

3.182. Ovde su prenosni odnosi i '2 = i13 = -Z2/Z, = -1/3;

i1
z./z, Z3 = 8/9. Osim toga, brzine su 1'2 = 1'3 = (RJ + R 2 ) W k , gde su R; po!uprecnici deonih krugova zllpcanika. Tablicnom metodom dobijamo:
= Z2

1-'

Slanje

2; 3

"'k

Wk

Wk

Wk

-w k

-wk/(-1/3)

-wkl(8/9)

1:

Wk

Prema zakonll

-wk/8

Wk

F= Fo R/l = Gd(h + Ii drc)/21

v/ + 1, w/)/2 + J. w//2 =

U ovom primerll iz ravnotde cekrka s]edi:fJbdnos:

t!~
Gj R=F2 r, iii F2 =G j R/r=G, 2R/2r=50.50j25=100kg,.
G = 250 kg na platformi zavrtnja umanjuje na 250 -100 = I
trebna sila:

C w//2 = 'ill k <flk + 'ill. <fl.,

F= 1505 (0,8 + 0,1553,14)/250. (5 3,14- 0,15) = 1,53kg.

Dakle, za podizanje tereta tdine G = 250 kg treba dejstyovati
silom
,
vee om od 1,53 kg, upravno na kraj rucice duzine i.

+ R2)2+ 32 (J2+ 13 ) +1./64'

Diferenciranjem dobijamo ugaono ubrzanje:

3.183.

?drc - [1).

Za pokretanje (podizanje) tereta potrebna je ondajvcCa Siia od 1[.

gde je konstanta:

C =lk + 2 (m 2 + m3) (R,

+ fL d7t)/(dn- iL),

-~ ~;-~;

kinetickoj energiji bice:

1k w k2/2 + 2 (m2 1'/ + 12 W/)/2 + 2 (m,

Fo = G tg (ex + p)= G (fL +tg ex)/O- fL tg ex) =G (h

gde je fL = tg P koeficijent trenja, ex nagibni ugao zavojnice, tg ex = hid; h hod

zavojnice, d srednji precnik zavrtnja. Umesto neposrednog dejstva sHorn Fi>
Ilpotrebljava se sila F koja dejstvuje na ruCicu" duzine I, pa stvara moment
FI = Fo R koji obrce. vrcteno. Prema tome, sila ce biti:

II

trenja (p) sa normalom ravni, te je sila:

3.185. Na mestu dodira papuce

tocka javlja se olpor trenja (FI'-)' pa
iz uslova za ravnoteiu cekrka i poJuge
DAB sJedi:

Prema Eulerovom obrascu imacemo:

!]1( = (r]- F2) R = F2 (elL" -1)

Gr-FIL R=O;

1;

M0

Fn . 20 +

IF" lO-F 70=F(20/fL" 10)-

Ugaono ubrzanje je:

-770=0.

w= 'illil = 2g F, (elL" -l)/RG (elm + 1).

talno,

Za date brojne vrednosti bice:

3.184. Zavojnica je strma ravan, a obimna sila }'o dejstvuje horizonto jest paralelno osnovi ravru. Tutalui utpor ravlli gradi ugao

FIL

=Gr/R=G2r/2R=
20020/40= 100kg;
G

F = 100 (20/0,25 + 10)/70 =

Slika 3.185.

"'" 900/7 = 129 kg.

G

Ako je kocna sUa m.anja od 129 kg, nastupiee spustanje tereta tdine200 k.~.
3.186.

G,

a)

c)

Slika

3.18~.

p=

Pi =

Teorijska onaga sya tri vodopada iznosi

{l OOOQ. 1; H i )/75 = 1000 85 (20 + 15 + 10)/75 = 51 OOOKS= 36 760 kW_

3.187. Rad vrsi otpor kretallja kola, pa j" jJutrebna snaga;

od efektivne snage:

ZIl

5%

P~ 1,05 Pc= 1,0) lW 0,02818/3,675 = 896 KS "'" 89G/I,J(i~ 659 kW.

veta.

362
3.188. Shaga je fad u jedinici vremena, pa je skalarni proizvod sile i
brzine, odnos~o pri pravolinijskom kretanju proizvod sile i brzine, te je:
2

:P=(F, v)=Fv=Fw v=0,9v .v!75=768KS,

v=V768.7510/9=40m/sec=40.3,6= 144km/h.

2.189. Sitepen korisnosti iii koeficijent korisnog dejstva jeste odnos

efektivne (P e ) j teo[ijske snage (P = Pi), posto se uvek javljaju gubici. Prema
tome je:

~40. 103 . 30/24. 3 600 . 75)/30 =' 324 . 3 . 105/3 . 75 . 24 . 36 . I OJ =

. =

3.190.

300/600= 1/2 =0,50 = 50%'

D. Ek -=:A;

2 G R 2w Zj4 g + (G J + G 2) v2/2g =

I
(6] +G, +G )v /2g= [\]]+ (G -G
z

Fw = Pe/v= Y) F/v = 0,65000.75/10 (I ,85/3,6) = 45 000 kg = 45

3.195.

a=~!C'" ~(~/;i; +Gz -

I)

G1 Z + G z Z

\ ] ] 'P-

3.196.

Ovde

F~ Ap = 700 kg;

5U:

RJz/R;

jer je obrtni m'omentr,{t

'.

.~.

F.k -

A;

i
I

9J7 cp- {/I

nin'~

Efektivna snaga iznosi:

3.198. Prenosni odnos je i = -WI/W2 = ZJZI = - 3/2, pa 5U

ugaona
ubrzanja u istom odnosu: wJ/w 2.= - 2/3, te je w2 = - 3 wJ/2. Zbog toga sto
je, prema zahtevu, llgaona brzina WI = WI t = 10 WI = 1200 n/30 = 40 n. biee
2
ugaono ubrzanje WI = 4 re, pa je ugaono ubrzanje 2 = - 6 n sec-

JI

w12

kinetickoj energiji biee:

/2 + J 2 w//2 - (4 J, + 9 Jz) w//8 -

== ((I]]/R) - G j

kinetickoj

Sill

0:] X.

Za datepoJatkc jc x=AB/2-(i-2Rre)/4=(400--12t1)/4-68,5cm, pa
jc hr7:ina:
= 2981 (597 - 500).68,5/1020= J 2 "775;

Fr= 679 kg.

Qll= (4 J 1 + 9 J 2 ) n
0

Hrzina Je i v = R w, a moment incrcijc iznosi J = GR2j2g, te je kvaurat

rbrzine:
v2 = 2g [(\]]/ R) - G J sin 0:.)] x/(G + G J ).

1'2

1f6T/8 = 0,9763 ;

l' =

'1l(1

'PI =

'lTI 'Pl'

Diferenciranjem dobijamo:

..

P=A p(sn/60)j75 = Apsn/60 . 75= 100 70,24120/60.75 =4,48 KS.

71620P/Il~,7162020/120-11937kgc!ll.

(2 J 1 ~)2 I G I I'2/g )/2

cos ~

Snaga iznosi:

Prema zakonu

OznaCimoi sa x = R cp put tereta, onda je prema 7akonu

-energiji:
;

D.

V3/8;

0lbrtni momcnt pogo~skog kaisnika iznosi:

IJI!,~\]]

(sin 6)j4 =

= 45,22 KS = 33,24 kW.

\]]=7!120P/n=71620.15/~O=I!937kgcm i'l17/R=1193,7kg.

3.192.

Fe=1) P= Y)' (D2 n /4) p. (2 sn/60)/75 = 0,90400.3,14520,6. 120/46075 =

v2 = cz.

,274g= 12,50m/sec2 .

f,;,SOO+400)

sin t

0 = 60;

FB =156kg;

3.197.

G t + G2 ) =g (I 193,7 + 800 - 400)/(50 +

.. '

I;i!~

t.

P,=1)P =0.20 0,66 J,5 427 (1800/2 60)/75 = 17 KS.

Difeni:nciranjen). dobijamo ubrzanje tereta:

'd

brzine,

Efekt:vna snaga motom je:

!OKS.

3.191. Oznacimo sa z = h podizanje tereta G J , ouda je brzina podizanja

Z = d (R rp)/dt = R = R w. Prema zakonu 0 kinetickoj energiji biee:

11i

P = P.!'1) = 1000 1,5/0,8 1075 = 2,5 KS.

sin <jJ = 0,2165, pa su sile:

Pqtrebna teorijska snaga je:

P=Pe h=[2400. 5 (3/60)/75]/0,8 =2 40053/0,8.60 75

v=

Teorijska snaga motora je:

3.194. Posto je pri pravolinijskom kretanju snaga proizvod sile

J~~=-

v3 =76875/0,9;

Pe/ P = (3

3.193.

t.o je otpor broda:

pa je brzina vsznje:

1) =

363

11 3 em/sec = 1, 13m/sec.

(4 GI

Rl21

9 (J2 Rl);r/2g-

= 19G I R J n/2g.

Potrebna snaga iznosi:

p=lJ!1wj /75 = 19 G1 R?40 n 1 /75 2g-19 SUo U,15 2 . 40/150=

=5,7KS, jer je T;2/g~1.

3.199. Rad 7amajca jeAz = J t",z '0 = J (nn/30)2 '0, gae je .T moment inercije, II o/min i (; slepen nemvnomernosti. Kod zamajca ubljka lui:ka moment

inen;ije iznosi:
J = M, R2 , M r R'/3 = 10 M, W/9 ~ 103 GR2/4 9 g=' 5 GR2/6g= 5 GD2/24 g,

364
gde je G=G v +G,=4G)3 tdina tocka. Prema torne je rad zamajca
A, = (5 GD2/24 g). (n n/30)2 3 = GD2

on /4

320 = 200.1,22 .0,15 .

. 90 2/4 320 = 81 kgm.

3.200.

Ovde su:
n = 573 o/min;

aA = R (,j20 = 36 000 ern/sec

VA =

360 rn/sec2;

(Uo

600 ern/sec = 6 m/see;

A= R/l = 1/5;

F= 20010 = 2000 kg
(J0

A' .,--

, - - - -_ _ _ : B'

Fr

30

1180

60

1960

90

2040

120

1600

150

840

180

L
ut::;

42cm
1cm

TABLI

7620

RJ(

J(

5=(;=60 m
'7f

A = 26{j-7620
= 798kgm

F r ,,- 1266kg
A z = 180kgm

1 - - - - - - - 2fl1r----------i
SJika. 3.200.

Tangencijalna sila F~= Fsin (6 + <})/cos <} = FVn/vA moze se odrediti i grafii::ki, le se dobija dijagram rada tangencijalne sileo Kada se prenese i konstantui otpor nxlukovan na nlkavac krivaje F Tu = A/2 R 1t = 798/0,20.3,14 =
= 1 266 kg, dobija 51: rad zam~jca A, = 180 kgm. Zamajni moment iznosi:

Z = GD2 = 4 320 A;/3 n2 = 4 320.180/(1/50).5732,

pa je teiina 7.amajca:
G -4320.180.5015732.0,82, 180 kg.

Posto je G=G,+G,=4G../3. to je teZtna venell G,.=3G/4=135kg; a tezina

rebara .ie Gr -G/4=45 kg.

It,

,
I

Tablica I

OBRASCI
Obrazac

obrasca
1)

STATIKA

J.

Dve suprotne siJe

2.

Rezultanta sistema kO]lne"

amih sila

.~

3.

4.

Fy

;-=n--+

~~

2:

Fi = F,

+ ... + Fi + . ; . + Fn

;=1

KosiJiusna teorema

I
I

sinusna teoremn

1F 1/sin B= F,/sin a. - F,/sin 0;

Pravilo 0 paralelogramu J
trouglu siJa

Pravijo

F, = F]

F,2=Ft '+F2'+2Ft F 2 cosl)

0"; IX + f3

Fy 2 = FI2 + F,2;

pravougaoniku

siJa

+ F2 = F2 + F J

sin IX = cos f3 = F,!F, ;

I)

= ex: + f3 = 1t!2

'!~:.;;,~:..

5.

Projekcija sile na osu

6.

Sistem snce.lnih silll u ravni

-

~"l

...:.

~"".

X=(F, i)=Fcosa.;

Y =Fcos

rezultanta

y -x Ig ex:,- Yy x/X,;

napndna linija rezultante

Y,
uslov za ravnolezu

~ F,

(:0$ ", :

2: X,=O;

Y,

~F,

sin I'f.,

f3

369

368

',Rednil
broj

Znacanje obrasca

Obrazac

I-----"t-------+------7.

8.

9.
10.

DYe paralelne sile

-:- istog smera

F1/q =Fjp= Fr/p +q

F1/q = F21p;"" Frlq - p

suprotnog smera

I
\

I-~~~'I
--,-13.

analiticki Izraz

promena pri promeni

momcntne tacke

M~=xY-yX

IX

M,,=YZ-zY;

projekcije

14,

Moment sile za osu

15,

Spreg sila

16.

Redukcija prostornog sistema

sila

1]11 = Fr = 12 Au I

X,=LXi ;

momentno praYilo -

napadna linija
tante

odsccci

uslov svodenja sistema

na silu

uslov svodenja na spreg

uslov za ravnoteZu

rezul-

Prostorne koordinate sile

Yr=L Y/

M~r =LM:i;
x/a +y/b = I;

xY,-yXr=L Mo;

glavni vektor

projekcije
glavni moment

a=LMo/Y,;

b=-LMo/X,

L M=O,

glavni momenti za ose

F,7'=-O

lJII y = ~ (z/X,-xIZ,);
F,=O;

'1I1z = L (Xi Y i - Yift)

~ Yi""O;

LX/=O;

x=

F cos

a;

(XI
=

Yj-y/Xj=O

F cos (:';

F cos I

17.

F=VX2+ P+Z2

promena glavnog momenta pri promeni

nchl kcione tacke j

Usloyi svooenja sistema

-

nil

1) Fr 7'=-O;

'gjuvni vektor

2) Fr=FO;

Sistemprostornihsucelnihsila
-

glavni vektor-rezultanta
kosinusi smera

X,=~Xi;

18,

Z,=~ Zi

cos a, - X,I F,;

cos

~,-

usloy za ravnotdu

LY/=O;

Fr=O;

na glayni moment-spreg

'ill 0 = 0;
lJII o 7'=-O;
lJII o = IJII,

UsJovi za ravnotezu
pro~tonlUg sist~llHl

sila

Y,/Fr ;
sila i momenata

cos I, = ZrlFr
-

My=iX-xZ;

intenzitet

Rayan sistem proizvoljnih

sila

kosinusi smera

z
YZ

M~. = M~- (xo Y - YoX)

Spreg sila

k
y

M~= Fh=12Au I

yrednost

jacina sile

M~ =[;:: )=\ ~

Moment'sile za tacku
o (pol)

Obrazac

Znacenje obrasca

''.

L M =~

12.

Moment sile za tacku

-,- rezultanta

11.

Xic~O;

LM,,=O;

L; Z/=O
24 Zbirka zadataka iz mehas.i.ke 1

Yi~O;

L My=O;

F;.!. rIDo

370

371

Red~il

Znacenje obrasca

bro]

Obrazac

Rednil
broj

Znacenje obrasca

29.

Radijalna i cirkularna brzina

30.

Radijalno i cirkuJarno
ubrzanje

Obrazac

n~ornenata

A, B i C ne Ide na jednoj pravoj

19.

T
.I.

Vr=r;

renJe ,

F "0 = f.!.o Fn

prj klizanju (Coulomb)

pri kotrljanju (otpor
pl'otiv kotrljanja)

;. =

ac=2;~+r;P=r-' d (r2~)fdt

Transformacije koordinata

31.

(;-r~)~

x=r cos rp;

y=r sin 'P

u~]ov cistog kotrljanja

brzina

X=vrcos <P-Pc sin <p;

Eulerov' obrazac

y=v, sin '1'+ Pc cos<p

sila trenja
i

ubrzanja

x=ar cos 'P-ac sin 'f';

y=a r sin '1'+ ac cos <p
-->

II. KlNEMA TIKA

32.

Translatorno kretanje
kmtog tela

33.

Obrtanje tela oko nepomicne

ose (kruzno kretanje)

-->

--+

VA=vB = " , =vM "

s=r;
vs =D.s/6.t;
22.

Ubrzanj\!

23.

PravoJin)jsko kretanje

a=O;

je9noliko

jednako promenljivo
(ubnano III usporeno)

v=c=const.;
a=const;

S=vl=c(

Ugaona brzina
ubrzanje

25.

Tarigen<iijalno ubrzanje

s-sQ+vQ t+at 2 j2;

26.

Kvadrat brzine

17.

Normalno

ar

jednoliko

jednako

w=O;

prornenljivo

(ubrzano iii usporeno)

v2 -v0 2 =2as

W":'CODSt.;

<p=wt; <V=irnj30

w=const.;
<P

<Po + we / + ~ /2/2

w2-w/~2<il'f'

v=vo+al;

ugaono

24.

34.

Kaisni prenosnici

35.

Zupca&ti prenosnici

Yy)/v

dv/dt = d 2 sld!2 = (.;,.; +

v2= 5?+y2

redna sprega

zm-D

t Willis)

- paralelna sprega (Willis)

(centripetalno)

i= l/k= (- l)P W1/W" =

(-ljP[llz2k/llZ1k_J];

k=1,2, ... ,n

UbI7,(l,idt'

28.

Poluprecnik krivine

R k - v21aN = v3/(;y_ j;":;;) =

=

(If y'2)JI2/y" =

Zuvojno krctunjc

36.

1/K
24"

x R (;O~ !jl;
Y ~ R sin '1";
;: - ". t;
<p=w t;
z= v, <p/w=/<p=h 0//2 n;
a,=O; a=ca N =Rw2

373

372
Rednil
. broj

Znacenje obrasea

37.

Tacnost merenja mikrometra

38.

Puzni prenosnik

39.

Relativno kretanje
-

~Rednl-1

broj

ObrazaL

46.

Znacenje obrasC'd

Obrazae

Evolventa kruga

X=

R (cos 'P+<P sincp);

Y= R (sin Cp-'P cos cp)

47.

Centricni klipni mehanizam

-

apsolutna brzina

poloz.aj ukrsne

xs=R cos 6+ I cos~;

glilVe

sin <V=cos 'P=A sin6

-

apsoiutno ubrzanje

-+

aa=a, +a p + 4 c = a,T+ a,N+ apI, + a pT +

brzina ukrsne gJave

ubrzanje ukrsne glave

ac =2[wp, v,l;

wp=O;
40.

as =

-+-+

Coriolisovo ubrzanje

Ys= -VA [sin (0+ <jJ)jcos t);vA=R wo:

+ cos

4C=O ako je

v,=O;

brzina

ubrzanje

VA

;;pl!r-;:

Ravno kretanje krutog tela

-

a A [cos (6 + t)(cob <jJ

Vir;

V1,= 1 w (J.. I)

48.

Kulisni mehanizam

49.

Planetski prenosruel

50.

Difereneiialni prenosnici

Wo

Ojeos3

<jJj

,
cos Oleos 11'

" i

-wkl(wn-wk) = -n"/(nn-n~)=i=

I=AB;

41.

Trenutni pol (pol brzine)

vA=APw;

42.

Rulcte

43.

Cikloida

44.

Epicikloida

vs=BPw;

vs/vA=BP/AP

m.
x=R(<p-sin<p);

Y= R(I-eos <p)

51.

Y = c sin <PJ -

R2

+ R7, cos (cIR 2) 'PI;

c-R\-R2

52.

Pravolinijsko kretanje

F=ma;

c sin 'Pj- R2 sin (cj R2) <PI

IM=py;

p-y/g

a=f(t);

v=[r adHC

s=JYdI+C2

jednako promenljivo
(to = 0)

v = Vo + at;

a = const.;

s=.I'o+v o l+atYl- .

x= C':OS 'PI

G=mg;

G-,V;

sin (cIR 2)'!'};

c=R 1 +R2
Hipoeikloida

-+

F=ma;

x=(R I +RJ cos <PI-R2 COS [(R t +

+ R2 )/R;J'PI

45.

Newtonovi zakoni

DINAMIKA

a ..... COH~t.;
.I' = So

+ 1'0 (r -

10)

+ a (t

(0)2/2

j ;

374

375

Rednil

i! Znacenje obrasca

broj

Redni/
broj

Obrazac

Znacenje obrasca

Obrazac

53.

Siobodno padanje i hiei

-

sJobodno padanje (pad)

- uz ravan
a=g;

v=gt;

vk=gT=V2gH

hitae nanize

Q=g;

Fn = G cos
58.

z=h=Vo l+gt 2/2

v=vo+gl;

a=

F sin

f3

uz ravan

IX -

f3 - FiJ. = const;
F sin 13

mx=Fcos f3-G sin IX-FiJ. =consL

Fn = G cos a.-Fsin f3

x=v= -R6)sincp;

59.

Konusno klatno

. Vo = R 6) =R Vg/H;

Fn= G/cos a.;

R 6)2 cos q>';" - 6)2 x;

T=2rr/6)=2rrVH/g;
60.

n=30Vg/H/rr

mR~= -mgsin'f';

Kruzno kretanje teske tacke

Horizontalni hitac
X=Vot;

y=gt 2/2;

D2 = 2 vo H/g;

!putanja

:domet

gx2/2 Vo 2;

T=D/v o

y=

X=' vo cos e<;

Vo

problem loopiriga

Yo=R;

sin <X - gt

+ 2g (y-R);
FN - G [VA2 + (3 Y -2 R) gJ( Rg
2
V =V A 2

y= vo! sin a.- g/2/2

y=xtg e<-gx2/2Yo2COS 2 e<

()=vo2 sin 2 a/g;

;Vlsma penJanJa

Dill .. = vo2/g;

H = vol

sin 2

Hmax=vo2/2g;

my= -mg;

Kos pitac
-komponentne brzine

imesui ugao ([3)

x.=2 V0 2 COS

IX

e<=450;

61.

f ~--gsin<pR; -gcp;

Matemati(ko klatno

IX/2 g;

'f'= A C<)~ 6) t + H ~in w t = 'Po cos w t;

a.=90 o

sin (a.-[3)/gcos ~;
62.

Yu=xu t g[3

57.

G sine< - F cos

x = A cos <p + B sin <p;

;; =

56.

Fn = G cos
-

x= R cos <p;

55.

m;

niz ravan

Z=H=V02(2g;

PravQiinijsko harmonijsko
oscilovanje
!-'
_\,

IX -

Kretanje po hrapavoj strmoj ravni

-

hitae navise
v=O;

ma=Fcos f3-G sin a. = const.

Z=h=g/2/2;

Nadvisenje spoljasnje
u krivi'ni

sine

1,435m;

Kretapje po glatkoj strmoj

ravhi

I 63.

.- :mz fUVUn

S=VO I+(gt 2 sin IX)/2;

Fn=Gcoso:;

Rclutivno krctanjc
-

relat:vna ravnoteZa

Rk = 80;

150 i 250 m.

377

376

I_Rb_~_:~j7il___-___z_n_a_ce_n_j_e_O_b_r_a_s~______~___._________O_b_f_a_Za_c____________

I 64.

Rednij
broj

71. \' Obrtanje tela

micne ose

Dinamicki zakoni za materijalnu tacku

->

o momentu
kretanja

72.

K=mv;

o kolicini kretanja

Fizicko klatno

!A= J(i,

66.

Snaga

I P=dA/dt=(F,->~v)=Wlw;
I

67.

Sudar

d7)=

Jdx+ Ydy+Zdz;

per:od oscilovanja
redukovana duzina

-+

i
i ~2~~~~':/~v:~;~;I _V2)~ ~~: J

74.
I

k :'
V2'

V2

t;

i,=J/Ms= (1c+ MS2)/Ms~ s+ i//s>s

+ (l + k) (v 1 - v2 )/(I + ~);

MYc=L Y;;: J c ,p=lJ1l c

Ek = MVc2/2 + J e c),2/2 .

mlvl+m2vZ=mlvl +m 2v2

q>o cos w

t=';

2 TC/W = 2 TC VJIGs

Mxc= L: X;;

Ravno kretanje tela

----+,

A=Wlq;

73.
-+

U)

6 => w t

Ek - E kO = 6 Ek = A

Mehanicki rad sile

-- odlazne brzine

nepo-

q> = A cos w [+ B sin

o kinetickoj energiji

-- koeficijent sudara

oko

-- jednaCina

kolicine

-- upravni centralni sudar

Obrazac

Znacenje obrasca

75.

Uslov kotrljanja bezklizanja obrtnog tela po hrapavoj strmoj ravni

Fk ,;, Gk sin a. ~ FtL

tgCf.~fL/k;

~ G cos a

k=l/[l4-(R/iYl

(Ul 2 Xc

Kine(cki pritisci

+ wyc) ~ (W2J"z +

-- gubitak" kineticke energije

6?

Dinamicki zakoni za materijalni sistem

-- zakon
dista

y~ =

kretanju sre-

kolicini kre-

-- zakon

zamahu

zakoll
energiji

I.l

kinctickoj

\
69

D'Alembertov princip

1-

Lc=:L

[7"

Kc=M ac=F,

Translacija tela

76.

mi~]; Lc=L [~, ~l=c

Sile u delovirna
mthanizma

klipnog

M-;c=:LFj=F,;

Ek=MvC 2/2

D [em];

prat=kg/cml]

F T = Fsin (6 + 0/)/C05 t};

PN

Ek=As+A.

F+Fw+( -m~)=F+Fw+ ~=O

F=D2 TCp /4;

Fs = F/cus,y;

Ph ~ HAs + Eku = Mv,}/2 + L m/s?/2

LMo=[r: ;+Fw+~l=O

I
1 70.

Kc=Mv6

ZA=Ze=O

-+

-+

-- zakon
tania

- (w 2 J yZ -;.,., Jxz)/Ji;

77.

FC()[J

(6 + ')/cos 'P

Snaga masina

a) parne

rnasine

duplog

P =D2rrp 2 sn/4 4 50q

df:jstva
b) cetvorotaktni

sus

[KS]

motor

P=D2 rtpsn N/36000

[KS]

.378
379
,Redni/

Tablica II

. broj
Znacenje obrasca
Obrazac
: I - - - - ' - - - ; - - - - - - - - - - - - - t - - - - -_ _ _ _ _ _ __

c) dvotaktni Dlotor sus

P=D2rrpsnN/l 8 000

d) jflcina vodenog Dllaza

p= J 000 QHf75

e) klipna pUDlpa

p = GHn/4 500

[KSJ

[KS]
[KS],

GEOMETRUSKE I MEHANICKE VELICINE

VeliCina

Q [Dl 3/secJ

Duzina, put

G [lit/obrt]

Povrsina

P = G 11: n (Rv, cos <Xl - rv z cos 2 )/2 250 g

11:

-;,;aDlajni DlODlent

80.

ns/30 =

G[kg];

11:

n/30
D [Dl]

za zaDlajac obLka venca

,
;-:a zaDlajac oblika tocka

GDz = 24 gJ/5

;z:a z3Dlajac oblika diska

GD2= 8 gJ = 7 200 Azlo n Z

GD2= 4 gJ = 3600 Ar/o n Z

=

4320 Ar/o n 2

Redukcija Dlasa klipnog rriebanizDla na rukavac krivajei i klizac

a) DlaSe krivaje
b) ~pojne poluge .

i
t.) J.ilizaca
-

pkupno na rukavac

M;A =Mt/3

M;A

M z/3;

Dl; CDl; kDl

L3

.:<;(3;1';8

/;T

s; sec; min; h

v; c;s; x

L/T

m/sec; km/h

<p;{J)

....
a; s; x

liT

l/sec

L/T2

<p;w

1/T2

m/s ec 2
1/sec2

m;kf

M;FT2/L

p;

M/U;FT2/L'

kg mase; kg sec 2/m

kg sec z/m4

F;G

ML/Tz; F

N (newton); kg; t

1m

FlU

kg/dml; kg/m 3

M{,

FL

kgm; kgcm; tm

P-

ugaona

Ubrzanje linijsko

,
,'.

ugaono

Masa
-

specificna

Sila, teiina
Specificna tezina
Moment sile, moment
sprega

pri kli7.anju

..

pri kotrljanju

f;E

em;mm

Kolicina kretanja

ML/T;FT

kg sec

Impuls sile

FT

kg see

M;o =M)

Zamah

M: ;;"(MJ +M2 )/3

Rad sHe (mehanicki fad)

------'------------ -

Energija kmeticka
-

potencijalna

Snaga
Stepen korisnosti

Koeficijent trenja

Fupno na klizac

!,

I; L; s;x
A2; S

Vreme

Ws =

Jedinica

Ugao

0= ({J)max - w';'in)/{J)s

srednja
ugaona brzina
,

Dimenzija

Dl2; cm 2
3
m ;cm 3;dm 3
rad; 0 ' "

A z = J ({J)m;c wm~n)/2

Oznaka

Zaprernina

Brzina Jinijska

nosti

1-0

FLT

kgmscc

A;W

ML2/T2;FL

Nm; kgm; kgcm

Ek

FL

kgUl

E,,;n;-U

FL

kgm

FLIT

kgm/sec; KS; kW

7J

L4

em 4

MU;FLP

kgmsec Z

Moment inercije i
cenlrifugalni moment

geometrijski

Ix; i xy

maseni

Jx;JXY

381

380

.,
Tablica
TEZISTA SLIKA

"

eRAVNlH

Slika

Xc

\'2B\
I

"'.0

P:::

T2

T,

bh/2

(Xl

+ Xl + x 3 )/3

(Yl

---.!...

c.'

2.

z\

R2 a

lJiit
"

I
C,'.
-c'
0)...7;_ .:'=:-:~ ,-.
/
-~!i
T,

,x

3.

R21':/2

T
3

:
1J
..

III

~~

~: .. ~

Zc

4.

R131ri

+X3 +x4 )j4

' i-=4

i"",,4

2: y)4

: 2:

i=1

' i=l

zt/4

BHI3
B=R2 rc

0/ =

R 2 7t/t!

+Xz +

3H!4
: zc' =Hj4

4 R/3rt

lIf

'/'
oR'

(Xl

BHj3

(2 R sin a)/3 IX

3.

<1 R/3

1t

:c:,~
A

fjR

v v2 =
1-

=1t(R2Hl_r2

HJ/3

.3..

ty
6.

Zc

IY

5.

Yc

(a + 2 b)h/3(a + b)

(a+b)h/2

1.

~1:i~r-7
-.::- -i x:,:~.',
L x~

-WM~~
I

+ Y2 + Y3)/3

yl

4.

Xc

oL.- ___
2.

I
I

yl

Slika

'0, I-<

Yc

J--~~

1.

- --;-

TEZISTA TELA

POVRSINA)

- -,

Rednil
hroj

___ ,r"--'

Tablica IV

R 2 a.
- (R2 sin 2 IX) /2

4R

~inj IX

.:-:

3 (2a-sin 20()

~~i.

5.

~~

2 RJ 1':/3

\)

3 Rj8

382

Tahlica V

MOMENTI lNERCJJE SUKA(RA VNIH POVRSINA)

Redni/
broj

Slika

Iy

Ix

fo

,/;f

Iy

I.

bh

L
b-l
y!

b3 hl12

AW+hZ)
---12

ctjl2

ct/6

b~h~o

rt --DIJ~

2.

Wjl2

a2

[['1/12 .

!--b---l
yl

3.

~
~-~

P i

'0

J_

--b

4.

bh/2

h(p3+ q3)

bh 3j12

12

Ix+ly

a 2 V3/4

a4 V3j96 = Aa 2/2

Aa2/12

R 2 n:

R 4 n:j4=AR2j4

R 4 n:j2

R4 (1- tjJ4)j4

R4( 1 :- <jJ4)j2

2 Rn:o

R3n:!Y

2 R3 no

RZn/2

R4 n/8

R4 n/4

yt
5.

$~
,

O.

y!

tjJ= fjR

.d.

6.

R2jt

7.

8.

'$

. R
otx

(1 _ <j;2)

-5

R4 n (

h, =-8-

64)
1- 9n 2

I
f

lc=h, +Iy

I
;