Professional Documents
Culture Documents
Znaczenie kliniczne.............................................................
.50
Podsumowanie....................................................................
..51
6. Ksztat ciaa jzyka..............................................................
....54
Cienki .........................................................................
....55
Obrzknity........................................................................5
5
Blady i mokry...................................................................
55
Normalny kolor .................................................................
56
wieo wygldajcy czerwony.....................................................56
Purpurowy.....................................................................56
Ciemny sinawopurpurowy.........................................................5
6
Cz ciowo obrzknity..............................................................56
Obrzknite brzegi...............................................................57
Obrzknite boki................................................................57
Obrzknity koniuszek...........................................................57
Obrzk pomidzy koniuszkiem a powierzchni rodkow...............................58
Obrzk wzdu szczeliny rodkowej.................................................58
Obrzk polowy jzyka............................................................58
Obrzk po jednej stronie, wysoko umiejscowiony....................................
..59
Jzyk obrzknity w poowie powierzchni............................................59
Jzyk motkowaty...............................................................60
Obrzknita przednia cz jzyka..................................................60
Sztywny.........................................................................
...60
Wiotki .........................................................................
....61
Dugi ............................................................................
..62
Krtki ...........................................................................
..62
Blady i krtki...................................................................6
3
- WCzerwony i krtki ...............................................................6
3
Gboko czerwony, suchy i krtki...................................................63
Obrzknity i krtki .............................................................63
Popkany .........................................................................
.63
Dugie poprzeczne szczeliny.......................................................
64
Krtkie poprzeczne szczeliny......................................................
64
Szczeliny jak kra lodowa"........................................................
64
Szczeliny nieregularne..........................................................
.64
Poprzeczne szczeliny na bokach..................................................
..65
Poduna szczelina w rodku......................................................65
Duga poduna szczelina w linii rodkowe] ..........................................66
Podune szczeliny za koniuszkiem.................................................66
Nalot czarny....................................................................
92
Wielobarwno nalotu............................................................93
94 Podsumowanie.................................................................
.....
8. Diagnoza z jzyka w klinice....................................................
......
Zagadnienia kliniczne w diagnozie jzyka ..........................................
."
Kolor ciaa jzyka zawsze pokazuje stan prawdziwy...................................
."
Jzyk niekoniecznie pokazuje cao stanu..........................................10^
Kiedy jzyk ma przewag nad ttnem i objawami.....................................1^~
Kiedy nie kierowa si jeykiem...................................................
Jzyk moe wykluczy powane problemy Narzdw wewntrznych.....................l(l
Integracja diagnozy z jzyka i z ttna..............................................
'
ie^yk a rokowanie...............................................................
...
Nasilenie czynnika patogennego...................................................
Purpurowy kolor...............................................................10
6
Niedobr Yin...................................................................10^
Operacje chirurgiczne...........................................................
^7
Zamania ko ci ................................................................*"'
Diagnoza z jzyka a terapia zioami.................................................
108
Wzmacnianie Qi ciata a eliminacja czynnikw patogennych...........................
.108
Rnicowanie Niedoborw odek/ ledziona Qi/Yin..................................109
Rnicowanie Gorca w warstwie Qi lub w warstwie Odywczej i Krwi oraz pomidzy Gorcem a O
niem..............................................................^
Diagnoza z jzyka u dzieci........................................................
..nl
9. Historia przypadkw............................................................
.....114
ANEKS...........................................................................
.....147
I. Rnicowanie syndromw zgodnie z zasad Sze ciu Stadiw.........................148
Wstp.............................................................................
148
Wiksze yang .....................................................................
149
Atak wiatru ...................................................................1
50
Atak Zimna ...................................................................15
0
Jasno yang......................................................................15
1
Stadium kanaw Jasno yang...................................................151
Stadium Narzdw Jasno yang..................................................152
Mniejsze yang...................................................................
..152
Wiksze yin.......................................................................
153
Mniejsze yin....................................................................
...153
Stadium Zimna Mniejszego yin ..................................................
.153
Od tumacza
Terminologia i zakres poj w medycynie chiskiej znacznie si rni od terminologii stosow
nej w naukach Zachodu. Medycyna chiska opisuje gwnie dynamik procesw fizjologicznych
i patologicznych, ich wzajemnych oddziaywa i zwizkw. Dlatego terminy z zakresu medyc
yny chiskiej s pisane du liter (mimo, e autor w obecnym wydaniu ju tego nie stosowa
y odrni je od poj medycyny zachodniej i sw uywanych w yciu codziennym. Na przykad
dycynie chiskiej oznacza szczegln jako patologii, a nie luz w znaczeniu zachodnim, Se
ce oznacza cao funkcji przypisywanej sercu, a nie serce w znaczeniu anatomicznym, p
odobnie ledziona oznacza cao funkcji przyswajania i rozprowadzania skadnikw odywczyc
caym organizmie, nie za ledzion jako narzd anatomiczny. Sowa Zimno, Wiatr i Zimno, W
atr i Gorco oznaczaj czynniki patogenne wywoujce okre lone objawy chorobowe, a nie s t
same zjawiska pogodowe, jak wiatr, zimno i gorco.
Chciaabym tu gorco podzikowa Tomaszowi Skowroskiemu za pomoc w tumaczeniu niektrych
uw dzie chiskich i terminw medycznych z jzyka chiskiego oraz Krzysztofowi Romanowski
za wkad w tumaczenie poj medycyny chiskiej.
Elbieta Nowik-Mroziewicz
diuoz
Przedmowa do wydania rozszerzonego
Diagnoza z jzyka jest jedn z najcenniejszych metod diagnostycznych medycyny chiskie
j. Jej podstaw mona si nauczy stosunkowo atwo. Praktyka kliniczna stale j wzbogaca, p
odobnie zreszt jak wiele innych dziedzin medycyny chiskiej. Nawet jeeli lekarz prak
tykuje bardzo dugo, zawsze moe nauczy si czego nowego. I rzeczywi cie, kiedy wykadam
gnoz z jeyka, zawsze ktry ze studentw opisuje jzyk, jakiego dotychczas nie widziaem.
Pikno diagnozy z jzyka ley w jej prostocie i atwo ci bezpo redniego diagnozowania. Przy
wystpieniu penych sprzeczno ci zoonych zaburze badanie jzyka od razu wyja ni, gdzie t
si gwny proces patologiczny. W ostatnich latach stwierdziem rwnie, e badanie jzyka
la na rnicowanie pierwotnych lub wtrnych powanych zaburze emocjonalnych. Uatwia to wy
wa ciwej terapii zioowej.
Poprawione wydanie Diagnozy z jzyka w medycynie chiskiej" zawiera nastpujce nowe i ro
zszerzone tematy: zachodnia anatomia jzyka, diagnoza z jzyka u dzieci, diagnoza z
jzyka a terapia zioowa, kliniczne znaczenie diagnozy z jzyka w zaburzeniach zoonych,
wpyw przyjmowanych lekw na jzyk, nowe historie przypadkw z kolorowymi fotografiami jz
yka.
W wydaniu tym dodano nowy rozdzia o klinicznym znaczeniu diagnozy z jzyka. Zawiera
on szereg wskazwek: jak interpretowa wygld jzyka w zespoach zoonych, jak korzysta
gnozy z jzyka w zaburzeniach emocjonalnych oraz jak czy diagnoz z jzyka z diagnoz z
.
Niektrzy twierdz, e diagnoza z jzyka jest bardziej przydatna dla praktykw leczcych zi
mi, ni dla akupunkturzystw, ja jednak uwaam, e sytuacja lecznictwa na Zachodzie jest
inna ni praktyka stosowana w Chinach, gdzie specjalno ci akupunktury i medycyny zi
oowej s ostro rozdzielone. Spotkaem w Chinach niewielu lekarzy praktykujcych zarwno a
kupunktur, jak i medycyn zioow; przychodzi mi na my l tylko dwch. Jednake na Zachodzi
enimy rol alternatywnych" lekarzy opieki podstawowej, podobnie jak lekarze oglni. Pr
zychodzcy pacjent oczekuje nie tylko pracy na kanaach", typowej dla akupunktury, al
e chce rwnie wiedzie, dlaczego jest chory, jaki jest wpyw diety na jego stan, chce z
na diagnoz (w chiskiej terminologii) i rokowanie. Diagnostyka z jzyka zapewnia bezce
nne informacje we wszystkich tych dziedzinach praktyki klinicznej, niezalenie czy
stosujemy akupunktur, czy zioa. Jeszcze inn korzy ci diagnozy z jzyka jest moliwo
gnozy. Pacjent zaintrygowany diagnoz
z jzyka, po kilku wizytach zaczyna sam codziennie oglda jzyk. Czasami pacjent uprzed
nio leczony zgasza si do lekarza, poniewa zauway gruby nalot lub jak obrzk na jzyku
czsta fascynacja diagnoz z jzyka prowadzi do wikszego udziau pacjenta we wczesnym wyk
rywaniu i leczeniu choroby.
Na koniec kilka sw na temat tumaczenia i pisania du liter chiskich terminw medyczny
ak jak w wydaniu pierwszym, zasad jest tumaczenie wszystkich terminw chiskich, oprcz
qi, yin i yang. W odrnieniu od wydania pierwszego wierz, e obecnie nie ma ju duej pot
zeby, aby pisa terminy chiskie du liter w celu zaznaczenia ich tradycyjnego chiskiego
znaczenia. Jedyny wyjtek to nazwy dwunastu narzdw w Tradycyjnej Medycynie Chiskiej,
ktre nadal mog by niewa ciwie rozumiane. Mam na my li np. to, e zaburzenie Serca w tra
yjnej medycynie nie musi oznacza choroby serca we wspczesnym rozumieniu biomedyczny
m. Napisanie du liter rozwiewa wszelkie wtpliwo ci, w jakim znaczeniu uyto sowa serce
zytelnik bardziej zaznajomiony z terminami chiskimi znajdzie na kocu ksiki krtki sown
k transkrypcji pinyin oraz chiskie znaki,
Przedmowa
Poczwszy od rozproszonych i nielicznych wzmianek dotyczcych jzyka w Ksidze wewntrznej
tego Cesarza do peniejszego wyodrbnienia diagnozy z jzyka w czasie dynastii Ming i Q
ng, stal si ona nieodczn cz ci spisanej tradycji medycyny Chin. Wspcze nie, w Chi
ce Ludowej wydano wiele wanych ksiek, w ktrych zawarto i usystematyzowano wiedz z wcz
e niejszych okresw.
Ksika ta jest pierwsz systematyczn prezentacj po angielsku chiskiej diagnozy z obserw
cji jzyka. Ma ona wany udzia w przekazie wiedzy medycznej Wschodu na Zachd. Giovanni
Maciocia, jeden z najbardziej cenionych europejskich nauczycieli i praktykw medy
cyny chiskiej, przedstawi prac niezwykle warto ciow dla nas wszystkich, ktrzy nauczaj
praktykuj tradycyjn medycyn Orientu na Zachodzie. Opierajc si na kilku najwaniejszych
tekstach chiskich, z niezwykym talentem przedstawi cakowicie now prac - jasny, precyz
jny i dokadny opis podstawowych zasad chiskiego badania lekarskiego. Ksika ta zajmuj
e si gwnie teori, ale przedstawia rwnie do wiadczenia kliniczne wielu wybitnych mistr
iovanniego. Ukazuje ona niezwyk wraliwo kliniczn Giovanniego Macioci i odzwierciedla
ego prac kliniczn zarwno na Zachodzie, jak i w Chinach. Kolorowe ryciny i historie
przypadkw dopeniaj tekst. S wanym wprowadzeniem do praktyki klinicznej. Cenne s nie t
lko ze wzgldu na sw precyzj, ale take dlatego, e przedstawiaj przypadki pacjentw naj
j spotykane przez praktykw zachodnich.
Wielu badaczy zauwayo, e od zarania dziejw wiedza i umiejtno ci medyczne byy przekazy
e midzy kulturami1. Proces ten moe zachodzi powoli, jak midzy Indiami a Chinami2, lu
b szybko, tak jak wprowadzenie medycyny zachodniej do najwikszych miast chiskich w
XIX wieku. W obu przypadkach pojawia si element chaosu i zamieszania, ktry moe spo
wodowa nieprzyjcie si nowych idei. Spotkao to akupunktur w Europie w XIX wieku3 i med
ycyn greck w Chinach w okresie dynastii Tang4. Przejrzysta prezentacja chiskiej dia
gnozy z jzyka w ksice Giovanniego Macioci niewtpliwie przyczyni si, by proces adaptow
ania chiskiej my li medycznej do potrzeb Zachodu sta si atwiejszy, uporzdkowany i bard
iej przystpny.
Ted Kaptchuk Boston
PRZYPISY
1.
Paul U. Unschuld, Western Medicine and Traditional Healing Systems: Compet
ition, Cooperation or Inte-gration?" Ethics, Science and Medicine 3 nr 1 (Maj 19
76): 1-20.
2.
Paul U. Unschuld, The Chinese Reception of Indian Medicine in the First Mi
llennium A.D. JSulletin ofthe History of Medicine 53", nr 3 (Jesie 1979): 329-45.
3.
John S. Haller, Acupuncture in Nineteenth Century Western Medicine". New Y
ork State Journal of Medicine 73 (maj 1973): 1213-21.
4.
Edward H. Schafer, The Golden Peaches of Samarkand: A Study of Tang Exoti
cs. (Berkeley: University of California Press, 1963).
Podzikowania
Ksika ta nie powstaaby bez wsparcia wielu moich nauczycieli, kolegw i przyjaci.
Dr Su Xin-Ming ze Szkoy Tradycyjnej Medycyny Chiskiej w Nankinie, podczas moich dwc
h pobytw w Chinach, nauczy mnie sztuki chiskiej diagnozy. Jestem mu winien wdziczno z
nieskoczon cierpliwo i ojcowskie uczucie, z ktrym przekazywa mi sw wiedz i umiejt
Dr. J.H.F. Shenowi zawdziczam bardzo wiele, szczeglnie w dziedzinie diagnozy z jzyk
a. Podczas jego seminariw w Londynie i prywatnych spotka w Bostonie wspaniaomy lnie n
auczy mnie fundamentw diagnozy z jzyka, jak rwnie kilku bardziej niekon-wencjonalnych
sposobw badania jzyka, ktre wypyway z jego bogatego do wiadczenia.
Dziki Tedowi Kaptchukowi po raz pierwszy zetknem si z medycyn chisk i z diagnoz z j
Jego uwagi i wsparcie w czasie powstawania ksiki byy dla mnie zacht i rdem inspirac
Dr Chen Jing-Hua, wicedyrektor Szpitala Przyja ni w Pekinie, nauczya mnie diagnozy
ze spodniej strony jzyka poprzez badanie y. Jestem jej bardzo wdziczny za podzieleni
e si ze mn tymi informacjami.
Michaelowi Mclntyre chciabym podzikowa za korekt i do wiadczone rady, a Hugh OConnor,
John O'Connor i Danowi Bensky z Eastland Press za umoliwienie wydania ksiki. Linda
Upton przygotowaa ilustracje, za co jestem jej wdziczny.
Chciabym take wyrazi uznanie dla pracy autorw wspczesnych tekstw chiskich zawartych
1
Historia chiskiej diagnozy z wygldu jzyka
Od zarania medycyna chiska zwracaa du uwag na wygld zewntrzny i sposb zachowania si
nta. Uwaano, e wygld zewntrzny odzwierciedla procesy wewntrzne. Z inskrypcji pisanych
na ko ciach wrebnych dowiadujemy si, e diagnoza z ogldania jzyka bya stosowana ju
ch dynastii Shang (XVI w. p.n.e. - 1066 r. p.n.e.)1.
OKRES WALCZCYCH KRLESTW (403 r. p.n.e. - 221 r. p.n.e.)
Mimo chaosu politycznego okres Walczcych Krlestw by czasem wielkiego rozwoju ekonom
icznego i kulturowego. Rozwiny si wwczas wielkie szkoy chiskiej my li filozoficznej (
izm, konfucjanizm i naturalizm2). Gboki wpyw kadej z nich na polityk i spoeczestwo c
ie trwa do dzi . W tym okresie powstay podstawowe teorie medycyny chiskiej, szczeglni
e koncepcja yin-yang i koncepcja Piciu Przemian. Ksiga wewntrzna tego Cesarza^, Ksig
rudno ci^ i Ksiga Materia Mediea Boskiego Rolnika to najwaniejsze teksty medyczne te
go okresu.
Diagnoza z jzyka bya integraln cz ci praktyki medycznej. Oto kilka fragmentw z Ksigi
rznej tego Cesarza po wiconych opisom specyficznego stanu jzyka i ich znaczeniu klinic
nemu:
Je li jzyk jest obwisy, kapie z niego lina, a pacjent jest podirytowany, wybierz Mnie
jsze yin nogi (kana Nerki)5.
Kiedy ttno Serca jest twarde i dugie, to jzyk podwija si w gr i pacjent nie moe mwi
Qi Zamierajcego yin nogi (Wtroba) jest wyczerpane [...] usta staj si niebieskie, a jz
yk zwija si7.
Cytaty pokazuj, e diagnoza pierwotnie opieraa si na ksztacie jzyka oraz e wygld jz
no z diagnoz z ttna i z twarzy. W Ksidze wewntrznej tego Cesarza przedstawiono kilka
nych ksztatw jzyka, jak: zrolowany, sztywny, zwidnity, krtki. Opisane typy jzykw s
e rwnie dzi . Chocia rozwaania ogniskuj si gwnie na ksztatach jzyka, to istniej
lorze nalotu na jzyku:
1 Gdy Gorco zaatakowao Puca [...] cieniutkie woski staj, pacjent ma awersj do zimna, n
t na jzyku jest ty, a ciao gorce8.
Gdy yang Qi jest obfite, a yin Qi niewystarczajce, to niedostatek yin Qi prowadzi
do wewntrznego Gorca, a obfite yang Qi prowadzi do zewntrznego Gorca [...] Jzyk bdzi
palcy, usta i zwidnite, a skra sucha jak suche miso"9.
*
Cytowane fragmenty pokazuj, e rozpoznawano zwizki midzy Gorcem a tym nalotem.
Inne wzmianki w Ksidze wewntrznej tego Cesarza wskazuj, e obserwacj jzyka stosowan
eny rokowania stanu pacjenta. Na przykad: Jeeli poraenie poowicze dotyczy lewej stron
y u mczyzn, a prawej u kobiet (i) je li pacjent moe mwi i porusza jzykiem, on lub ona
zdrowieje w cigu miesica"10. Innymi sowy rokowanie jest dobre, je li jzyk moe si poru
a ze, gdy jest sztywny.
Ksiga wewntrzna tego Cesarza zawiera pierwsze elementy diagnozy z jzyka -szczeglnie
liz jego ksztatu - ale nie ma syntetycznego opisu ciaa jzyka, jego koloru i nalotu.
DYNASTIA HAN (206 r. p.n.e. - 220 r.)
W tym okresie dokonano syntezy wielu zrnicowanych trendw w chiskiej teorii medycznej
. Najwikszy wkad do diagnozy z jzyka mia Zhang Zhong-Jing, autor Rozwaa nad zaburzeni
mi wywoywanymi przez Zimno i Zasad Zotej Komnaty. Zhang powiza zmiany ciaa jzyka i ko
or nalotu z obrazem patologii:
ty nalot na jzyku i uczucie peno ci w jelitach wskazuje na Nadmiarowe Gorco. Je li p
dki przeczyszczajce i oczy cimy z Gorca, ty nalot zniknie n. W zaburzeniach Jasno ci y
(przyt. t. Yang Ming) z zaparciem, uczuciem peno ci brzucha i wymiotami, jzyk ma biay
nalot12. Gdy nie ma oznak Gorca [...] pacjent jest spokojny a jzyk ma liski nalot"
13.
Zhang analizowa zmiany nie tyJko w kolorze nalotu, ale rwnie w kolorze ciaa jzyka Na
przykad: Je li pacjent ma uczucie peno ci w klatce piersiowej, suche usta i sinawy kolo
r ciaa jzyka [...] wskazuje to Zastj Krwi"14. Zhang rwnie, jako pierwszy zaobserwowa
wizki midzy grubo ci nalotu a sil czynnika patogennego, a takzizwi^-^ia ustego i-uv> >.ah:oS koiom nolotu tlel j^zykuL ze stanem Zimna lub Gorca.
Analiza nalotu na jzyku stanowi wedug Zhanga podstaw do rnicowania syndromw chorobow
ch. Rozwaania nad zaburzeniami wywoanymi przez Zimno stay si bezsprzecznie podstaw r
owania i leczenia chorb spowodowanych przez zewntrzne Zimno. Choroby te przewaay w c
zasach Zhanga, przeciwnie ni w p niejszych epo-kach, kiedy przewaay choroby z zewntrzn
go Gorca, jak ospa, Odra, ponica15.
DYNASTIE SUII TANG (581-907)
W czasie trwania dynastii Sui i Tang nastpi bezprecedensowy rozwj ekonomicznv i kul
turowy spoeczestwa chiskiego. W tym czasie wzrastaa w Chinach popularno buddyzmu Isto
ny rozwj odbywa si rwnie w dziedzinie medycyny. Zaoono pierw-SSw?
yCZn- S
Wspara Winiczne zastosowanie akupunktury
Najwaniejsze dokumenty dotyczce diagnozy z jzyka to Rozioaania nad pochodzeniem i ob
jawami chorb napisane przez Chao Yuan-Fanga, wydrukowane na poczt
-2\
I
ku sidmego stulecia, oraz Receptury Tysica Dukatw" Sun Si-Miao (581-682) wydrukowan
e w 652 r. W pracach tych doskonalono dalej obserwacje ksztatu jzyka, jego koloru
i nalotu w rnicowaniu syndromw chorb. Chao opisuje wygld jzyka w wielu fragmentach sw
jej ksiki. Oto kilka przykadw:
W Niedoborze yin Nerek usta s gorce, jzyk suchy, a pacjent odczuwa pragnieniels. U p
acjentw z chorobami z Gorca w Pucach [...] przednia cz jzyka bdzie ta, ciao gor
nich, ktrych jzyk "wypali si" do koloru czarnego, umr19. Gdy nie ma nalotu na przedn
iej cz ci jzyka, nie naley uywa ostrych metod (leczenia)20.
Sun Si-Miao jest z ca pewno ci najsawniejszym lekarzem w okresie wczesnego Tang, a jeg
o ksika wywara ogromny wpyw na p niejsze pokolenia praktykw. W swoich pismach poczyni
wiele obserwacji jzyka:
Je li jzyk jest sztywny i pacjent nie jest w stanie mwi, choroba jest w Narzdach21. W
racowym Niedoborze cigien [...] jzyk bdzie zrolowany22. W syndromach Nadmiaru w Sercu
jzyk bdzie popkany23.
Gdy Narzdy yin s Gorce, na jzyku bd owrzodzenia [...] je li Narzdy yang s Zimne, j
skurczony24.
Je li jzyk jest zrolowany i skurczony patogenne Gorco (pochodzenia zewntrznego) uszko
dzio ledzion25.
Kiedy odek jest zuyty [...] jzyk bdzie obrzknity26.
Gdy wystpuje biegunka, jak w dezynterii, a jzyk jest ty i spieczony, ale pacjent nie
odczuwa pragnienia, wskazuje to na Nadmiar w klatce piersiowej27.
U pacjentw odczuwajcych pragnienie, gardo bdzie palce" i da to w rezultacie suchy jz
28.
Obaj autorzy - Chao i Sun - zwrcili szczegln uwag na jzyk kobiet ciarnych. Obrazuje
przykad z ksiki Chao, Kiedy pd jest niespokojny [...], a u matki obserwujemy czerwon
arz i niebieski jzyk, dziecko umrze, a matka bdzie ya; kiedy twarz matki jest niebie
ska, jej jzyk czerwony i ona lini si, matka umrze, a dziecko bdzie yo"29.
DYNASTIE SONG I JIN (960-1234)
W czasach dynastii Song filozofia konfucjaska bya obecna w kadej dziedzinie ycia spoe
czestwa chiskiego. Wtedy to filozofowie neokonfucjascy my liciele eklektyczni, zinteg
rowali w jednolity system wiele teorii medycyny chiskiej. Filozofia ich zawieraa t
aoizm, buddyzm, naturalizm, legalizm i moizm. Eklektyzm ten rozszerzy si rwnie na me
dycyn. Wielu lekarzy zajmowao si diagnoz z jzyka. Staa si ona tematem studiw specja
cznych. Kontynuowano zapisy obserwacji diagnostycznych:
Gdy wystpuje niepokj, uczucie ciskania w klatce piersiowej, suchy jzyk, pragnienie i
gbokie, lizgajce ttno, wskazuje to na syndrom Gorca30.
Sucho w ustach, suchy jzyk i wolne, gbokie ttno zarwno w przedniej, jak i tylnej poz
i, wskazuj na chorob Mniejszego yin (Nerki)"31.
Pod koniec dynastii Jin, Li Dong-Yuan napisa prac Rozwaania nad ledzion i odkiem91,
ej rozwin teori, e ledziona i odek to najwaniejsze Narzdy ciaa i leczenie powinn
zawsze skierowane na te Narzdy. W odniesieniu do diagnozy z jzyka, szczeglnie uwyda
tni suchy jzyk i powiza go z rnymi czynnikami etiologicznymi. Zgodnie z nauk Li, suc
jzyk z suchym gardem s spowodowane przez nieregularne posiki i przepracowanie; przyc
zyn suchego jzyka z blem w piersiach i okolicy podebrowej jest zastj Qi Wtroby z powo
u czynnikw emocjonalnych,
- 3 a suchy jzyk z gorzkim smakiem w ustach jest symptomatyczny dla Ognia Serca. To z
estawienie jest interesujcym przykadem metody diagnostycznej stosowanej w medycyni
e chiskiej, w ktrej jeden symptom (w tym przypadku suchy jzyk) jest rozwaany wsplnie
z innymi symptomami i oznakami, a jego rne znaczenie kliniczne wynika z rnych kombin
acji tych symptomw. Li Dong-Yuan powiza take suchy lub wilgotny jzyk ze stanem Nadmia
ru/Niedoboru lub stanem yang/yin (rozdz. 4).
DYNASTIA YUAN (1279-1368)
W czasach dynastii Yuan diagnoza z jzyka zaistniaa jako oddzielna specjalno studiw me
dycznych. Pojawio si wiele istotnych ksiek, ktre stay si podstaw przyszej literatu
en temat.
Na pocztku dynastii Yuan praktyk Ao, znany tylko z imienia, napisa ksik Zapis Zotego
ustra 33. Jest to pierwsza ksika po wicona w cao ci diagnozie z wygldu jzyka. Koncent
si przede wszystkim na zastosowaniu diagnozy z wygldu jzyka w zaburzeniach wywoanych
przez Zimno, wedug opisu Zhang Zhong-Jinga w Rozwaaniach nad zaburzeniami wywoanym
i przez Zimno. Zawiera 12 ilustracji. Ksika ta jednak nie rozesza si szeroko. W p niej
zym okresie Yuan lekarz Du Qing-Bi przeczyta j i doceni jej warto . Doda 24 nowe ilust
acje i poprawiona praca zostaa opublikowana w 1341 r. pod tytuem Doktora Ao zapis
Zotego Lustra w zaburzeniach wywoanych przez Zimno u. Omwiono blady, czerwony i nie
bieski kolor ciaa jzyka. Wczono zmiany na powierzchni jzyka, jak czerwone kolce, czer
wone gwiazdki", szczeliny i inne. Opisano biay, ty, szary i czarny nalot na jzyku. Ro
rniono nastpujce ksztaty jzyka: obrzmiay, wiotki, kolcowaty, zbaczajcy i inne. Do k
lustracji dodano opis ttna i zespou chorobowego zwizanego z takim stanem jzyka. Kady
syndrom zanalizowano posugujc si terminami Niedobr/Nadmiar oraz wpywy Gorca i Zimna.
wzgldniono przyczyny chorb, patologi i leczenie zioami. Dodatkowo, Du Qing-Bi omwi z
linicznego punktu widzenia ciko choroby i rokowanie. Ksika ta jest wic kompletnym po
nikiem klinicznym, w ktrym pooono nacisk na diagnoz z wygldu jzyka.
DYNASTIE MING I QING (1368-1911)
W czasie dynastii Ming wydano kilka ksiek o diagnozie z jzyka. Wszystkie opieray si n
a Doktora Ao zapisie Zotego Lustra iv zaburzeniach wy woany ch przez Zimno. Najwyb
itniejsza z nich to Podstawowe metody obserwacji jzyka w zaburzeniach wywoanych pr
zez Zimno Shen Dou-Yuana, w ktrej opisa 135 typw jzyka.
W okresie dynastii Ming, a zwaszcza Qing, czsto wystpoway epidemie chorb z wysypk, ja
ospa, ponica, ospa wietrzna, odr. W medycynie chiskiej uwaa si, e przyczyn takich c
jest zewntrzne Gorco. Studia nad tymi chorobami doprowadziy do odej cia od tradycji
wywodzcej si z Rozwaa nad zaburzeniami wywoanymi przez Zimno z czasw dynastii Han. Pr
ca ta staa si ewangeli" w odniesieniu do rnicowania i leczenia chorb pochodzcych z
z, zarwno z Zimna, jak i z Gorca. Czsto stosowano wwczas maksym metoda nie powinna od
tpowa od Roziua-a nad zaburzeniami wywoywanymi przez Zimno, a zalecenia powinny si ki
rowa (Zhang) Zhong-Jingiem."
cy in lv
riyJu
nor
pieach
urb
e
r.vai do
iGorara
I
Pierwsze odstpstwa od tego dogmatu nastpiy ju w okresie dynastii Song,
kiedy
I He Jian stwierdzi, e w pewnych chorobach pochodzcych z zewntrznego Gorca nie I nale
uywa zalece z Rozwaa nad zaburzeniami wywoanymi przez Zimno. Od-I stpstwo dr He sta
tak sawne, e powstao powiedzenie: w chorobach wywoanych I przez zewntrzne Zimno kieru
si zaleceniami (Zhang) Zhong-Jinga, w chorobach z zewntrznego Gorca kieruj si zalec
eniami He Jiana"36. Niemniej, dopiero w dynastii Qing, z powodu wystpujcych w tych
czasach epidemii, rozwina si zrozumiaa i usystematyzowana teoria rnicowania, diagnoz
i leczenia chorb z zewntrznego Gorca. Bardzo szczegowo badano i analizowano czerwone
jzyki. Z historycznego punktu widzenia, rnicowanie rnych typw czerwonych jzykw by
iem rnicowania chorb z zewntrznego Gorca, tak powszechnych w czasach dynastii Qing.
W okresie Qing napisano kilka wyczerpujcych prac o diagnozie z jzyka. We wczesnych
latach tej dynastii Zhang Dan-Xian napisa Lustro jzyka w zaburzeniach wywoa-nych p
rzez Zimno37. Ksika zawiera 120 ilustracji i oparta jest na Podstawowych metodach
z dynastii Ming. Pod koniec dynastii Qing, Fu Song-Yuan napisa ksik Zbir jzykw i nal
8, w ktrej odstpi od tradycyjnej dyskusji o diagnozie z jzyka tylko w odniesieniu do
zaburze wywoanych przez Zimno. Wczy do tej pracy omwienie chorb wywoanych przez Go
az rne inne zaburzenia. Fu odstpi take, w istotny sposb, od wcze niejszych tekstw, k
zwyczaj klasyfikoway jzyki zgodnie z kolorem nalotu. Sklasyfikowa on jzyki zgodnie z
kolorem ciaa jzyka. Uwaa, e jest to czynnik bardziej znaczcy ni kolor nalotu. Pogl
przewaa do dzi . Fu w swojej ksice opisa osiem podstawowych kolorw ciaa jzyka: bia
obialy, bladoczerwo-ny, prawdziwie czerwony, gboko czerwony, purpurowy, niebieski
i czarny.
W 1906 r. Liang Te-Yan napisa prac pt. Rnicowanie syndromw poprzez badanie jzyka39, w
ktrej opisa i zilustrowa 148 typw jzyka.
Sawny lekarz z okresu Ming, Zhang Jie-Bing, znany take jako Zhang Jing-Yue, napisa
Kompletny traktat (Zhanga) Jing-Yue i0. Jeden z jego rozdziaw, zatytuowany ..Rnicowan
ie z koloru jzyka", zajmuje si znaczeniem koloru jzyka w rnicowaniu syndromw chorobow
ch. Chen Shi-Duo napisa Sekretne zapiski Kamiennej Komnaty41. Jeden z rozdziaw jest
zatytuowany Do wiadczenie ogldania jzyka w rnicowaniu chorb pochodzenia zewntrzneg
ozdziale tym Chen omawia, jak zmiany nalotu na jzyku odzwierciedlaj patologiczne z
miany w chorobach wywoanych przez zewntrzne Gorco. Stwierdzi, e zmiany nalotu na jzyk
zawsze bd odzwierciedla stan pacjenta, niezalenie czy stan jest lekki czy ciki, czy
est to Niedobr czy Nadmiar, czy te Wilgo czy wyczerpanie pynw ciaa.
Ye Tian-Shi, sawny XVIII-wieczny lekarz, by najwikszym autorytetem w badaniach nad
chorobami z Gorca zewntrznego. W 1746 r. napisa Rozwaania nad chorobami gorczkowymi z
Gorca42. Ye zapocztkowa zasady rnicowania zgodnie z Czterema Warstwami choroby. Do d
zi stanowi one podstaw rnicowania i leczenia chorb gorczkowych z Gorca (Aneks, cz.
Powizaf prawdziwy" lub faszywy" nalot (tzw nalot z korzeniem" lub bez) ze stanem Nied
oboru lub Nadmiaru. Zanalizowa take bardzo szczegowo zmiany nalotu na jzyku w choroba
ch gorczkowych z Gorca. Ye, ktry przywizywa ogromne znaczenie do diagnozy z jzyka, ko
entowa - kady przejaw kliniczny odzwierciedla si na jzyku43.
Wu Ju-Tong w 1798 r. napisa Systematyczne rnicowanie chorb gorczkowych44. Jest to opr
acowanie dziea Ye Tian-Shi oraz pocztek rnicowania chorb zgodnie z Trzema Ogrzewaczam
i, ktre uzupeniaj koncepcj Czterech Warstw dr Ye (Aneks, cz. III). Wu rozszerzy rwnie
astosowanie diagnozy z jzyka w chorobach gorczkowych z Gorca.
W p niejszym okresie Qing, dr Shi Shi-Nan w dziele rda medycyny4*1 zawar rozdzia R
syndromw wedug nalotu na jzyku w rnych chorobach". Shi opisa fizjologiczny proces fo
mowania si nalotu na jzyku oraz patologiczne zmiany nalotu, wystpujce pod wpywem zewn
rznych czynnikw patogennych.
REPUBLIKA CHISKA (1911-1949)
Za czasw Republiki tradycyjna medycyna chiska bya w duym stopniu zakazana przez nacj
onalistyczny rzd. Wspczesna biomedycyna zostaa uznana jako oficjalna medycyna Chin,
mimo e praktycznie nie istniaa na prowincji. Wyksztacone na Zachodzie klasy spoglday
z wyszo ci na medycyn tradycyjn. W konsekwencji, medycyna tradycyjna rozwina si w ty
esie w niewielkim stopniu.
CHISKA REPUBLIKA LUDOWA (1949)
Od powstania ChRL znacznie poprawia si opieka zdrowotna i zdrowie Chiczykw. Nastpi re
esans tradycyjnej medycyny chiskiej. Jest nauczana rwnolegle z medycyn zachodni. W r
ezultacie, badania naukowe w medycynie chiskiej posuwaj si do przodu ogromnymi krok
ami. Istnieje wiele szk wyszych 5- lub 6-letnich tradycyjnej medycyny chiskiej oraz
wiele wielkich szpitali leczcych metodami tradycyjnymi. Prowadzono liczne badania
nad uyteczno ci akupunktury i medycyny zioowej. Od 1950 r. opublikowano wiele ksiek,
Po pierwsze, kolor ciaa jzyka prawie zawsze odzwierciedla prawdziwy stan pacjenta,
szczeglnie przy rnicowaniu wedug kryteriw O miu Zasad. Zoone objawy i oznaki wystp
acjenta mog czsto by przeciwstawne. Na przykad: u pacjenta wystpuj objawy Wewntrzneg
imna, takie jak: blade ciao jzyka, lu ne stolce, dreszcze, ale take szybkie ttno, ktre
jest oznak Gorca. W takiej sytuacji kolor ciaa jzyka jest rzetelniejszym wska nikiem o
ceny prawdziwego stanu pacjenta, poniewa zarwno kolor ciaa jzyka, jak i kolor nalotu
s stosunkowo nieczue na biec zmian i krtkoterminowe zdarzenia. Na przykad, tu prz
ultacj pacjent moe mie denerwujce przeycie, co najprawdopodobniej spowoduje, e ttno
e szybsze i lekko napite, ale nie bdzie zmian ani w kolorze ciaa, ani nalotu jzyka (
oczywi cie, przewleke problemy emocjonalne zmieni wygld jzyka, szczeglnie jego kolor).
Podobnie po wykonaniu znacznego wysiku fizycznego pacjent bdzie mia szybkie ttno, al
e jzyk bdzie wzgldnie nie zmieniony.
- 12 Po drugie, wygld jzyka jest bardzo pomocny przy ocenie dynamiki poprawy lub pogars
zania si stanu pacjenta. Kolor ciaa jzyka jest bardziej przydatny w stanach przewle
kych, podczas gdy nalot jest generalnie bardziej uyteczny w stanach ostrych.
Po trzecie- topografia jzyka - panuje praktycznie oglna zgoda, e rne pola na jzyku od
owiadaj rnym Narzdom.
Po czwarte, diagnoza z jzyka, w porwnaniu z innymi technikami, jest stosunkowo obi
ektywna. Mog by rnice w ocenie czy dane ttno jest napite", czy strunowa-le". lecz g
k jest ciemnoczerwony, to nie ma co do tego najmniejszych wtpliwo ci. Naley jednak p
amita, e niektre odcienie koloru ciaa jzyka mog by bardzo subtelne, np. ocena blado
eskiego koloru ciaa jzyka wymaga pewnego do wiadczenia.
W kocu diagnoza z jzyka, w porwnaniu z diagnoz z ttna, jest raczej atwa do nauczenia
i. Znajomo tej techniki moe by doskonalona poprzez ogldanie jzyka w praktyce klinicz
, jak i przez korzystanie z pomocy wizualnych, jak kasety wideo i fotografia.
Gwne ograniczenie diagnozy z jzyka, w porwnaniu z diagnoz z ttna, to jej relatywny br
k precyzji. Do wiadczony praktyk medycyny chiskiej interpretujc ttno moe wydoby wiele
zczegowych informacji o stanie pacjenta i czsto zidentyfikuje rdo problemu zdrowotneg
. Gruby lepki i ty nalot na jzyku z czerwonymi plamkami na korzeniu wskazuje na zatr
zymanie Gorca i Wilgoci w Dolnym Ogrzewaczu, ale tylko z nalotu nie wiemy, czy pr
oblem umiejscowiony jest w Pcherzu Moczowym, Jelitach, Nerkach, czy te w Macicy. O
cena ta moliwa jest dopiero, gdy we miemy pod uwag ttno oraz inne oznaki i symptomy.
Wicej szczegowych wyja nie o znaczeniu i stosowaniu diagnozy z jzyka w praktyce klinic
nej znajdziemy w rozdziale 8, gdzie omwiono zastosowanie diagnozy z jzyka w sytuac
jach zoonych i przeciwstawnych.
lor lec e ze ie, Jo-uo,
BADANIE JZYKA
Badajc jzyk, by unikn faszywej lub znieksztaconej oceny, musimy pamita 11 kilku wa
ementach. Rzetelne badanie wymaga prawidowego o wietlenia. Naj-epsze moliwe wiato, to
iato soneczne. Sztuczne wiato nigdy nie bdzie cakowicie odpowiednie. Z tego wzgldu,
ey bada jzyk moliwie jak najbliej okna. Je li badanie musi si odby przy sztucznym o
iu, to preferowane jest wiato zwykej arwki, a nie wiato fluorescencyjne. wiato moc
lepsze od sabego. Je li uywamy wiata fluorescencyjnego, to musi mie ono pene spektru
Idealna jest take wolframowa lampa halogenowa.
Naley poprosi pacjenta o wysunicie jzyka tak daleko, jak to jest moliwe, ale bez uywa
ia siy. Jest to wane, poniewa uycie zbytniej siy przy wysuwaniu jzyka zmieni ego kszt
i spowoduje zaczerwienienie si. Pacjent jest proszony o wysunicie jzyka tylko na k
rtki czas - okoo 15 do 20 sekund. Przeduone wysunicie jzyka powoduje tendencj do jeg
aczerwienienia si, najszybciej na koniuszku. Jeeli konieczne jest dusze badanie, nal
ey poprosi pacjenta o schowanie jzyka, zamknicie ust, a nastpnie ponownie wysunicie.
ona to powtarza kilkakrotnie bez obawy o zmian koloru jzyka.
Naley z wielk uwag ocenia kolor ciaa jzyka. Chocia zwykle jest to proste, jednak nie
ch przypadkach subtelny odcie koloru moe sprawi trudno ci. Szczeglnie dotyczy to odcie
ni purpury, jak bladopurpurowy sinawopurpurowy i czerwonawopurpu-rowy. Jzyk niebi
eski najcz ciej nie bdzie mia wygldu jasnoniebieskiego (chocia, w niektrych przypadka
bdzie), ale bdzie to raczej subtelny sinawy odcie.
- 13 s
Konsumpcja kolorowego poywienia i sodyczy moe zmieni kolor jzyka. Naley si upewni,
ent nie spoy takich produktw tu przed badaniem. Ostre poywienie, jak pikle, pieprz tu
recki i curry mog powodowa zaczerwienienie jzyka w krtkim czasie po spoyciu. Palenie
papierosw moe zmieni nalot jzyka na ty.
Wpyw lekarstw na jzyk
Lekarstwa maj widoczny wpyw na wygld jzyka. Wane jest, by mie tego wiadomo , gdy p
unikn bdnych wnioskw w twojej diagnozie.
Antybiotyki. Zmiany dotycz jzyka bardzo szybko. Oglnie powoduj zuszczanie si nalotu w
ty, tzn. mae pola pozbawione s nalotu. W sposb jasny odzwierciedla to fakt, e antybi
otyki maj tendencj do uszkadzania yin odka.
Nie wszystkie jednak antybiotyki wpywaj na jzyk w takim samym stopniu. Najwikszy wpyw
wywouj tetracykliny w mniejszym stopniu - chloramfenikol, gentamy-cyny i pokrewne
aminoglikozydy Zmiany pojawiaj si po 2-3 dniach przyjmowania lekw i utrzymuj si prze
z okoo dwa tygodnie po zaprzestaniu zaywania ich.
Kortykosteroidy. Doustne steroidy powoduj, e jzyk staje si czerwony i obrzknity po ok
dwch miesicach zaywania lekw. Wziewne steroidy wywouj ten sam efekt, lecz po znaczni
duszym czasie codziennego stosowania leku.
Leki rozszerzajce oskrzela. Leki pobudzajce receptory fi2 (salbutamol, terbuta-lin
a itd.), po duszym okresie staego stosowania, mog wywoa zaczerwienie si koniuszka j
Inne leki z tej grupy, takie jak teofilina, maj nawet silniejsz tendencj do wywoywa
nia tych zmian w krtszym czasie.
Leki moczopdne. Diuretyki drastycznie usuwaj pyny ciaa. Mog wic spowodowa Niedobr y
ednak zdarza si to zazwyczaj dopiero po dugotrwaym stosowaniu
- przez lata. W efekcie, po duszym czasie jzyk staje si obnaony z nalotu, co odzwierc
iedla Niedobr yin.
rodki przeciwzapalne. Najbardziej wpywaj na jzyk dwa rodki przeciwzapalne
- fenylbutazon i oksyfenbutazon. Chocia s to rodki przeciwzapalne, paradoksalnie po
woduj pojawienie si czerwonych punktw na jzyku i zmniejszenie si grubo ci ciaa jzyka
yniku przewlekego zaywania - przez lata - jzyk moe sta si obnaony. Inne rodki przec
alne, ktre wywouj podobny efekt, lecz w mniejszym stopniu, obejmuj szeroko stosowane
niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak: ibuprofen, na-proxen, ketoprofen,
fenoprofen, azapropazon i indometacyna.
Wikszo rodkw cytostatycznych, stosowanych w leczeniu nowotworw zo liwych, przyczynia
formowania bardzo grubego, a nawet czarnego i suchego nalotu.
WSKA NIKI DO DIAGNOZY Z JZYKA
Aby systematycznie zbada jzyk, naley dokadnie wiedzie, czego szuka. Istnieje pi pod
wych wska nikw do obserwacji. Wymienione s one niej w kolejno ci badania. Kady z nich z
stanie omwiony szerzej w rozdziaach 5-7.
ywo koloru lub duch jzyka
ywotny wygld wskazuje na zasadniczo dobre zdrowie. Jako ta jest czasem opisywana jak
o Duch" jzyka, aby zaznaczy ywy wygld, niezalenie od wspwystpu- U Im
|ta-koEO-liu
jcych jakichkolwiek oznak patologicznych. Je li jzyk ma ywy kolor, rokowanie jest dob
re, a je li ma kolor ciemny lub zwidnity wygld, rokowanie jest ze. Jzyk o ywym kolorz
est czasem opisywany jako jzyk ycia", a jzyk o ciemnym i zwidnitym wygldzie jako j
ci". Terminy ycie i mier w tym kontek cie nie s dosowne; oznaczaj one wzgldn ciko
zeglnie wana w analizie ywo ci koloru jest uwana ocena korzenia jzyka. Je li korze ma
wibrujcy kolor, rokowanie jest dobre niezalenie od choroby. Je li korze jest ciemny,
suchy i zwidnity - rokowanie jest ze.
Kolor ciaa jzyka
Kolor ciaa dotyczy koloru samego jzyka, pod jakimkolwiek nalotem. Je li nalot jest e
kstremalnie gruby i pokrywa ca powierzchni jzyka, aby oceni kolor ciaa, naley bada
i stron jzyka. Kolor ciaa jzyka odzwierciedla stan Narzdw yin, Krwi i Qi Odywczej.
to pojedyncza najwaniejsza cecha do obserwacji. Prawie zawsze wskazuje na prawdzi
wy stan organizmu. Nie zmienia si pod wpywem okresowych zmian stanu emocjonalnego
lub fizycznego, jak wiczenia fizyczne. Na przykad, je li kolor ciaa jzyka jest bardzo
ciemnoczerwony, to moemy by pewni, e jest to stan intensywnego Gorca, w jednym lub k
ilku Narzdach, bez wzgldu na towarzyszce inne symptomy i oznaki. Je li jzyk jest bardz
o blady lub prawie biay, bez wtpienia jest to stan powanego Niedoboru yang lub Krwi
. Bardzo czsto inne objawy i oznaki kliniczne s sprzeczne. W takich przypadkach ko
lor ciaa jzyka jest ostatecznym wska nikiem diagnostycznym. W rnicowaniu wedug O miu Z
d odzwierciedla on wpywy Gorca i Zimna, Niedobory yin i yang, Qi lub Krwi oraz sta
gnacj.
Ksztat ciaa jzyka
Badanie ksztatu ciaa jzyka obejmuje: sam ksztat, cechy wystpujce na powierzchni jzyk
konsystencj ciaa jzyka oraz wszelkie mimowolne ruchy jzyka. Badajc ksztat, obserwujem
, czy jzyk jest cienki czy obrzknity, dugi czy krtki, czy okre lone cz ci jzyka s o
adanie cech na powierzchni jzyka oznacza ogldanie zmian, takich jak szczeliny i ow
rzodzenia. Badanie konsystencji oznacza obserwowanie, czy ciao jzyka jest gitkie cz
y sztywne.
Badanie ruchu jzyka dotyczy ogldania jakiegokolwiek ruchu wysunitego jzyka. Mog to by
ruchy drenia, trzsienia, ruchy od jednej do drugiej strony, zawijanie si w jakimkol
wiek kierunku oraz zbaczanie. Klinicznie ksztat jzyka odzwierciedla stan Narzdw, Qi
i Krwi. Jest szczeglnie uyteczny przy rnicowaniu stanu Nadmiaru i Niedoboru.
t-je aNalot na jzyku
Nalot naley systematycznie oglda od koniuszka do korzenia okre lajc cztery cechy. Kolo
r nalotu odzwierciedla wpywy Gorca lub Zimna, bardziej ni jakikolwiek inny aspekt d
iagnozy z jzyka. Biay nalot odpowiada Zimnu, a ty Gorcu.
Grubo nalotu odzwierciedla nasilenie wystpujcego w organizmie czynnika pato-gennego;
im silniejszy ten czynnik, tym grubszy nalot. W rnicowaniu odzwierciedla to stan
Nadmiaru lub Niedoboru.
Rozmieszczenie nalotu odzwierciedla rozwj i lokalizacj czynnika patogennego w chor
obach pochodzenia zewntrznego. W chorobach pochodzenia wewntrznego odzwierciedla lokalizacj czynnika patogennego zgodnie z topografi jzyka przedstawion w
rozdziale 4. W rnicowaniu odzwierciedla Wewntrzn lub Zewntrzn lokalizacj choroby.
Nalot jzyka moe mie lub nie mie korzenia". Nalot z korzeniem (nazywany take prawdziwy
nalotem) jest mocno zwizany z powierzchni jzyka, ro nie tak, jak trawa z ziemi. Taki
nalot nie daje si zdrapa. Nalot bez korzenia wyglda jakby by pokropiony na powierzc
hni jzyka, zamiast z niego wyrasta. Mona go zdrapa. Ukorzenienie nalotu bezpo rednio o
dzwierciedla si Qi ciaa. Z punktu widzenia rnicowania jest to pewny wska nik Nadmiaru
ub Niedoboru Qi.
Wilgotno jzyka
Badanie wilgotno ci jzyka wskazuje na stan pynw ciaa. Normalny jzyk jest tylko lekko w
lgotny. Suchy jzyk wskazuje na niedobr pynw ciaa, podczas gdy mokry wskazuje na ich g
romadzenie. Wilgotno jzyka odzwierciedla wzgldny stan yin/yang i Gorco/Zimno.
NORMALNY JZYK
Normalny jzyk charakteryzuje si:
1. Duch. Normalny jzyk powinien mie ducha oraz wibrujcy, ywy kolor, szczeglnie na kor
zeniu.
2. Kolor ciaa. Kolor powinien by bladoczerwony, wieo wygldajcy" jak kawaek wieego
edycynie chiskiej jzyk wyrasta z Serca, co oznacza, e odzwierciedla si na nim stan Q
i Serca i Krwi. Normalny, wiey, bladoczerwony kolor jzyka wskazuje, e jzyk otrzymuje
wa ciw ilo Krwi Serca. W rd Narzdw yang, odek ma najwikszy wpyw na jzyk. od
produkcj normalnego nalotu na jzyku, a take przesya pyny do jzyka. Kolor jzyka bywa
edszy, gdy pyny te nie docieraj do jzyka. Prawidowy bladoczerwony kolor jzyka wynika
z wa ciwej ilo ci Krwi Serca i pynw odka,
3. Ksztat ciaa. Normalny jzyk powinien by gitki (ani za wiotki, ani za sztywny). Nie
moe by popkany ani obrzknity lub cienki, wysunity nie trzsie si ani nie dry. Nie m
dze.
4. Nalot. Prawidowy nalot jest cienki i biay. Nalot jzyka jest zwizany z Qi odka. o
rocesie przemian i trawienia poywienia wytwarza niewielk ilo nieczystych odpadkw lub
n Wilgo". Docieraj one do jzyka i formuj nalot. Obecno cienkiego nalotu wskazuje na
widow funkcj trawienn. Prawidowy nalot jest nieco grubszy na korzeniu ni na pozostae
owierzchni jzyka.
5. Wilgotno . Normalny jzyk powinien by lekko wilgotny, ani zbyt suchy, ani zbyt mok
ry. Zwizane jest to z prawidow funkcj odka, ktry jest rdem pynw ciaa. Kiedy
idowo, powstaje wa ciwa ilo pynw, z ktrych cz dociera do jzyka.
PRZYPIS
1. Dodatkowe informacje na ten temat znajduj si w D.W Beaven and S.E. Brooks, A Co
lor Atlas oftke Tongue in Clinical Diagnosis (London: Wofe Medical Publications L
td., 1988). Rysunki 2-1, 2-2, 2-3 opieraj si na rycinach z tej ksiki. Zostay zaadapto
wane i uyte tu za zgod wydawcy i ilustratora.
- 16 WSKA NIKI DO DIAGNOZY Z JZYKA
ry
.1WSKA NIK
SPECYFICZNE CZYNNIKI
ZNACZENIE KLINICZNE
RNICOWANIE WEDUG O MIU Z
Duch jzyka
Dobre lub zte rokowanie
Ciato jzyka
Kolor Ksztatt Narzdy yin, Krew, Qi Odywcze Narzdy Yin, Krew, Qi
Zimno/Gorco yin/yang Niedobr/Nadmiar
Nalot na jzyku Korze Kolor Grubo Rozmieszczenie
Stan Zimna lub Gorca Sita
czynnika patogennego lub sabo Qi ciata Stan Zewntrzny: wnikanie czynnika patogenneg
o Stan Wewntrzny: lokalizacja czynnika patogennego Sita Qi ciata, szczeglnie Qi otdk
a i Nerek
Zimno/Gorco Niedobr/Nadmiar Stan Zewntrzny / / Stan Wewntrzny Niedobr
/Nadmiar
Wilgotno jzyka
Stan ptynw ciata
Zimno/Gorco yin/yang
Znaki na jzyku -obraz narzdw wewntrznych
Rne cz ci ciaa maj swoje odpowiedniki w innych cz ciach ciaa - jest to jedno z podst
zaoe medycyny chiskiej. W diagnozie z ttna na ttnicy promieniowej mona wyczu trzy
my odpowiadajce stanowi energetycznemu grnej, rodkowej i dolnej cz ci ciaa. Uwaa si,
gnoza z twarzy odzwierciedla stan rnych Narzdw. Ta sama zasada obowizuje w diagnozie
z jzyka. Okre lone cz ci jzyka odzwierciedlaj stan zdrowia innych cz ci ciaa lub okre
arzdw wewntrznych.
Ten system zwizkw mona oglnie wytumaczy przebiegiem kanaw (meridia-nw). Kana zacz
arzdzie wewntrznym i w swoim przebiegu osiga jzyk. Zdrowie danego Narzdu odzwierciedl
a si w specyficznym polu jzyka, przez ktre przebiega dany kana. Niektre kanay (jak np
Puc, Jelita Cienkiego, Jelita Grubego i Pcherzyka ciowego) nie przebiegaj bezpo redn
przez jzyk, niemniej jednak zwizane z nimi Narzdy maj swoje odzwierciedlenie na jzyku
. Kanay te s powizane z jzykiem po rednio poprzez zwizane ze sob kanay rka - noga (
owiednio kana ledziony, Pcherza Moczowego, odka i Potrjnego Ogrzewacza). Wszystkie p
stae kanay pyn bezpo rednio do jzyka.
Drogi kanaw s jednak jedynie cz ciowym wyja nieniem. W medycynie chiskiej jest wiele z
isk, ktre mona opisa jako swoisty rezonans jednej cz ci ciaa z drug. Wracamy tu do id
odpowiednio ci makrokosmosu i mikrokosmosu, ktra jest integraln cz ci teorii Piciu Prz
an. Tak jak ttno, rwnie twarz i jzyk, ucho, oko, druga ko rdrcza i stopa odzwierci
odpowiadaj innym cz ciom ciaa w taki sposb, e nie moe to by wyja nione tylko przez s
Pomidzy Narzdami i jzykiem istniej kompleksowe zwizki fizjologiczne. Wszystkie Narzdy
wewntrzne powizane s z jzykiem w inny sposb ni poprzez ich kanay. Fizjologicznie o
Narzdem najbliej powizanym z jzykiem: Nalot na jzyku jest produktem zachodzcego w
ocesu odparowywania; pi Narzdw yin otrzymuje Qi z odka, dlatego z nalotu mona diagn
stan Zimna lub Gorca i Niedobr lub Nadmiar w Narzdach yin"1. Innymi sowy, nalot na jz
yku moe odzwierciedla stan wszystkich Narzdw w odniesieniu do Gorca lub Zimna oraz Na
dmiaru lub Niedoboru, poniewa nalot jest produktem odpadowym ( mtna Wilgo") aktywno ci
trawiennej odka, ktry z kolei jest rdem Qi i Krwi dla wszystkich Narzdw. Jest to j
drg fizjologicznych powiza Narzdw z jzykiem.
Ksiga Wewntrzna opisuje inny zwizek jzyka z Narzdami: Nerki kontroluj wod, otrzymuj
echowuj Esencj piciu Narzdw yin oraz sze ciu Narzdw yang"2. Oznacza to, e Nerki maj
inne Narzdy wewntrzne, zaopatruj je w Esencj3. Poniewa Nerki s bezpo rednio powizane
kiem (kana Nerek pynie do korzenia jzyka) i dostarczaj Esencj do wszystkich Narzdw,
n zdrowia tych Narzdw moe si odzwierciedla na jzyku. Mona zatem powiedzie, e wszys
rzdy s fizjologicznie zwizane (troch po rednio) z jzykiem poprzez korze Przeduro-dzen
ej Qi (Nerki) oraz korze Nabytej Qi (odek)4. Jzyk odzwierciedla oglny stan zdrowia, p
dczas gdy specyficzne pola topograficzne jzyka odzwierciedlaj stan okre lonych Narzdw.
W diagnostyce istniej dwie gwne metody dostrzegania zwizkw midzy polami topograficzny
i jzyka a Narzdami.
Po pierwsze: jzyk, jak i ttno, moe by podzielony na trzy mniej wicej rwne cz ci. Prz
cz odpowiada Grnemu Ogrzewaczowi, rodkowa - rodkowemu i tylna cz Dolnemu Ogrzewac
ys. 3-1). Serce i Puca s umiejscowione w Grnym Ogrzewaczu, odek i ledziona w rodkow
Pcherz, Nerki, Jelito Cienkie i Jelito Grube s w dolnym Ogrzewaczu. (Szersze omwie
nie rnicowania Trzech Ogrzewaczy - patrz Aneks, cz. III).
- Dolny Ogrzewacz
- rodkowy Ogrzewacz
' Grny Ogrzewacz
Rysunek 3-1
W medycynie chiskiej czsto zwizki funkcjonalne s waniejsze od strukturalnych. Przypis
anie Narzdw wewntrznych do trzech Ogrzewaczy odzwierciedla ich zwizki funkcjonalne z
poszczeglnymi Ogrzewaczami w wikszym stopniu, ni anatomiczne zwizki z dan parti cia
Wyja nia to, dlaczego Wtroba jest czasem uwaana za cz Dolnego Ogrzewacza (wiele jej st
nw patologicznych przejawia si w Dolnym Ogrzewaczu), a czasem za cz rodkowego Ogrzewa
za. Podobnie Pcherzyk ciowy zwykle nie jest umieszczany w rodkowym Ogrzewaczu, poniew
a Ogrzewacz ten jest uoglnieniem, ktre obejmuje funkcj trawienn odka i ledziony.
Istnieje wiele rnych systemw opisywania zwizkw midzy okre lonymi polami na jzyku a p
eglnymi Narzdami. Wystarczy przedstawi dwa przykady (rys. 3-2 i 3-3).
Koniuszek jzyka odpowiada Sercu (HE), rodek - odkowi (ST) i ledzionie (SP), boki - W
bie (LIV) i Pcherzykowi ciowemu (GB), a korze - Nerkom (KI)5.
Korze jzyka odpowiada Nerkom, Bramie ycia (ming meri), Jelitu Grubemu (LI), Jelitu
Cienkiemu (SI), Pcherzowi moczowemu (BL), rodek po lewej stronie odkowi,
I
Rysunek 3-2
rodek prawej strony ledzionie, pole pomidzy rodkiem a koniuszkiem jzyka odpowiada Puc
m (LU), koniuszek Sercu i Osierdziu (P), lewy bok Wtrobie, a prawy brzeg Pcherzyko
wi ciowemu6.
Drugi przykad jest prawdopodobnie najczstszym schematem topografii jzyka z wyjtkiem
dwch szczegw Odpowiednio odka z lew, a ledziony z praw stron rodka jzyka nie
niona. Mwi si natomiast, e rodek jzyka odpowiada odkowi, a pole wok rodka ledzi
uwaa, e potwierdza si to w praktyce klinicznej. Dlatego w ksice tej opisane s nastpu
pola: koniuszek jzyka odpowiadajcy Sercu, pole pomidzy koniuszkiem a rodkiem - Pucom,
rodek odkowi i ledzionie, korze -Nerkom, Jelitom, Pcherzowi, u kobiet Macicy, lewy
eg
odpowiadajcy Wtrobie, a prawy brzeg - Pcherzykowi ciowemu (rys. 3-4).
Obserwacja brodawek na jzyku - to druga metoda badania zwizkw midzy topografi jzyka a
Narzdami. Jak stwierdzono, wedug wspczesnej biomedycyny, brodawki jzykowe s to mae w
oso ci bony luzowej jzyka, pokrywajce jego powierzchni grzbietow. Wyrnia si pi
i ciaste, nitkowate, grzybiaste, okolone i okalajce. Staroytni chiscy autorzy rozpozn
awali tylko 2 typy brodawek i, co charakterystyczne dla chiskiej medycyny, widzie
li zwizki midzy nimi a pewnymi wewntrznymi Narzdami. Ten sposb my lenia ilustruje nast
jcy tekst z Prostych nauk diagnozy z form ciaa i koloru twarzy.
Drobne czerwone ziarenka na koniuszku jzyka oznaczaj, e Qi Serca chwyta pyncy w gr P
dziwy Ogie Bramy ycia8, je li na rodku jzyka znajduRysunek 3-3
j si biae, mikkie kolce, tak delikatne jak wosy, wskazuje to, e Qi Puc utrzymuje
Prawdziwy Ogie Bramy ycia, wwczas gdy on zstpuje9.
Z klasycznego, chiskiego punktu widzenia, kiedy fizjologiczny Ogie Bramy ycia
czy si z Sercem, to na koniuszku jzyka bd brodawki bladoczerwone, a kiedy czy
si z Pucami, w rodku jzyka bd mikkie, biae brodawki. Zdrowy, bladoczerwony koniusze
a i mikkie, biae centrum wskazuje wic na zdrowie w Sercu, Pucach i Nerkach (poniewa B
rama ycia jest zwizana z yang Nerek).
\ Sl Kl
/ BL
U
/
Im 1 la 1
ST SP
X
LU ^
Rysunek 3-4
-20I
'111 roniidPRZYPISY
Zhou Xue-Hai, Simple Study ofDiagnosis from Body Forms and Facial Color (Xing se
wal zhen. jian Mo) (1894). Cytowane w Beijing College of Traditional Chinese Me
dicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine {Zhong yi she zhen) (Beijing: Peopl
e's Medical Publishing House, 1976), str. 8. Yellow Emperor's Inner Clasic: Simp
le Questions (Huang di nei jing su wen) Beijing: People's Medical Publishing Hou
se, 1963) str. 6.
Esencja (jing) jest cz ciowo dziedziczona od rodzicw, determinuje nasz konstytucj i po
tencja! biologicznego rozwoju. Esencja przechowywana jest w Nerkach.
Przedurodzeniowa Qi, dosownie Przedniebiaska Qi" (xian tian zhi qi) oznacza podstaw
konstytucji istoty ludzkiej. Jest to inny termin dla Esencji otrzymywanej od rod
zicw i przechowywanej w Nerkach. Nazywana jest przedurodzeniowa, poniewa powstaje
przed urodzeniem. Qi Nabyta, dosownie Ponie-biaska Qi" (hou tian zhi qi) odnosi si d
o Qi i Krwi, ktra powstaje w wyniku aktywno ci odka i ledziony po urodzeniu. Poniewa
ki przechowuj Esencj, a ledziona i odek produkuj Qi po urodzeniu, s nazywane odpowi
Korzeniem Qi Przedurodzeniowej i Korzeniem Qi Nabytej. Jian Bi-Hua, Mirror of M
edicine (Yi jing) (1641). Cytowane w Tongue diagnosis in Chinese Medicine, str.
8.
Lian Te-Yan, Differentiation of Syndromes by Examination of the Tongue (She jian
bian zheng) (1906). Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 8.
Guangdong College of Traditional Medicine, Chinese Medical Diagnosis (Zhong yi z
hen duan xue) (Shanghai: Shanghai Scientific Publishing House, wyd. 6, 1979), st
r. 14.
Koncepcja Bramy ycia (ming men) zajmuje chiskich lekarzy od wiekw. Gwne rda informa
otyczce tej koncepcji to: Ksiga trudno ci, Receptury tysica dukatw i Skarb medycyny (Y
i gui) napisana w 1687 r. przez Zhao Xian-He. Wiele dyskutowano na temat, czy Br
ama ycia odpowiada prawej Nerce (jak w rozdziale 36 Ksigi Trudno ci), czy umieszczan
a jest midzy dwiema Nerkami (jak w rozdziale 66 Ksigi trudno ci i w Skarbie medycyny
). Zasadniczo Brama ycia odpowiada Ogniowi Nerek. Jest to Ogie fizjologiczny (dlat
ego nazywany jest Prawdziwym Ogniem Bramy ycia), ktrego funkcj jest ogrzanie Serca,
aby da schronienie Duchowi (tl. Shen), ogrzanie odka i ledziony, aby wesprze ich fun
cj trawienn, ogrzanie Pcherza i Dolnego Ogrzewacza, aby wesprze ich funkcj przetwarza
nia i wydalania pynw. Kiedy jest za mao Ognia Bramy ycia, cierpi Serce, a odek i le
a nie mog trawi poywienia, Pcherz i Dolny Ogrzewacz nie mog przetwarza pynw, Esencj
erkach staje si zimna, macica staje si saba i zimna, co powoduje bezpodno i przewlek
pawy. W pewnych wspczesnych tekstach uproszczono koncepcj Bramy ycia, traktujc j jak
dmienne wyraenie dla yang Nerek. Z rozumowania tego wynika, e poniewa yin Nerek jes
t materialnym substratem yang Nerek, to nie mog one by jednoznacznie rozrnione. Tak
wic, Brama ycia oznacza tu zewntrzny przejaw yang Nerek i jej efekt jest wyra nie wid
oczny w stanach patologicznych, takich jak zmniejszenie si fizjologicznego Ognia.
Simple Study ofDiagnosis from Body Forms and Facial Color. Cytowane w Tongue Dia
gnosis in Chinese Medicine, str. 7.
Kit
ie ta
Osiem Zasad w diagnozie z jzyka
Diagnoza syndromw chorobowych wedug O miu Zasad jest, by moe, jedn z podstawowych meto
w medycynie chiskiej. Suy analizowaniu patogenezy chorb i racjonalnej interpretacji
typw dysharmonii. Badanie jzyka jest bardzo wan cz ci tej metody. Jak zauwaono w ro
le 3, kolor ciaa jzyka jest jednym z filarw diagnozy i jest szczeglnie wany przy rni
aniu syndromw wedug O miu Zasad. Rwnie istotny jest nalot na jzyku, szczeglnie w rozr
u Stanu Zewntrznego od Wewntrznego oraz syndromw Gorca od syndromw Zimna.
Aby powiza diagnoz z jzyka z rnicowaniem syndromw wedug O miu Zasad, bdziemy konce
a najcz ciej wystpujcych typach jzyka w kadej kategorii tego rnicowania, tzn. Stan Z
ny/Stan Wewntrzny, Gorco/Zimno, Nadmiar/Niedobr, yin/yang. Podej cie to w pewnym sens
ie jest sprzeczne z duchem chiskiej diagnozy, ktra czy obserwacje wszystkich czterec
h metod diagnostycznych. Co wicej, tak jak musz by zintegrowane cztery metody diagn
ozy, tak wszystkie kategorie rnicowania, zgodnie z O mioma Zasadami, musz by postrzega
ne jako cao . Sprawia to, e uoglnienie jest trudne. Na przykad, jak bdzie1 wyglda j
ndromie Zewntrznym zaley od tego, czy syndrom jest Nadmiarowy czy Niedoborowy, Zim
na czy Gorca. Jednak przedstawienie znakw na jzyku w kadej kategorii O miu Zasad pozwa
la zrozumie ich zasadnicze cechy. Naley przy tym pamita, e w praktyce klinicznej, obs
erwowane cechy bd bardziej zoone.
STAN ZEWNTRZNY
powoduje ich gromadzenie si na jzyku. W mniej czstych przypadkach powanego i dugo trwajcego niedoboru yang jzyk moe by suchy, nie za wilgotny.
ieje si tak, poniewa yang Qi jest w takim Niedoborze, e w ogle nie transportuje pynw.
Zimno Nadmiarowe
Stan ten narasta z nadmiaru yin lub Zimna. Nadmiar moe by zewntrzny lub wewntrzny. F
orma zewntrzna to Wiatr i Zimno. Bya ona ju omawiana poprzednio. Wewntrzny Nadmiar Z
imna przejawia si na jzyku jako blade ciao i gruby, biay nalot, w cao ci wilgotny i na
cz ciej liski. Ciao jzyka jest blade, poniewa Nadmiarowe | Zimno blokuje cyrkulacj ya
Qi, ktra nie jest w stanie unie Krwi do jzyka. Nalot jest gruby. Grubo nalotu jest je
n z kluczowych cech rozrniajcych Zimno Nadmiarowe od Niedoborowego. Nalot jest take b
iay, w cao ci wilgotny lub liski. Kiedy Nadmiarowe Zimno blokuje cyrkulacj yang Qi, to
yang nie przetwarza i nie transportuje prawidowo pynw. Powoduje to ich gromadzenie
si na jzyku. W obu przypadkach, zarwno Nadmiarowego, jak i Niedoborowego Zimna, jzy
k moe take by niebieski. Zwykle zdarza si to w przewlekym zatrzymaniu Zimna. Rwnie p
urowoniebieskie ciao jzyka moe wskazywa Zimno. Zdarza si to w przypadkach przewlekego
zatrzymania Zimna, kiedy cyrkulacja jest zablokowana i wystpuje zastj Krwi.
GORCO
W stanach Gorca ciao jzyka jest czerwone lub ciemnoczerwone. W stanach Nadmiarowego
Gorca nalot bdzie ty, podczas gdy w stanach Niedoborowego Gorca w ogle nie bdzie n
. W obu przypadkach jzyk bdzie suchy. Oglnie mona powiedzie, e im ciemniejsze ciao j
oraz im ciemniejszy ty nalot, tym wiksze jest Gorco.
Gorco, w zaleno ci od miejsca jego koncentracji w ciele, bdzie si przejawia w rny sp
a Gorco Serca wskazuje czerwony koniuszek jzyka z czerwonymi punktami. Gorco Wtroby
przejawia si czerwonymi bokami i obustronnym tym nalotem. Na Gorco odka wskazuje gr
nalot, czsto z czerwonymi punktami dookoa rodka jzyka. Gorco Plu czsto pojawia si j
ienki, ty nalot w przedniej cz ci jzyka. We wszystkich tych przypadkach jzyk bdzie s
Brzowy, szary i czarny nalot take moe wskazywa Gorco. Wystpuje on w stanach ciszyc
e z tym nalotem. Suchy, brzowy albo czarny nalot czsto widzimy w przypadkach ekstrema
lnego Gorca w odku i Jelitach, z zatrzymaniem wysuszonego stolca.
NIEDOBR
Stan Niedoboru cechuje niedostatek energii ciaa. Kady z Niedoborw Qi, yang, Krwi i
yin charakteryzuj okre lone cechy na jzyku.
Niedobr Qi
W stanach Niedoboru Qi ciao jzyka moe by tylko lekko wiotkie, bez adnych innych oznak
. Je li Niedobr nie jest zbyt duy, ciao jzyka moe wyglda normalnie. Wygld jzyka w
ch Qi bdzie rni si w zaleno ci od tego, ktry Narzd jest najbardziej dotknity.
- 26 " vNiedobr Qi puc. Puca kontroluj Qi i oddychanie. Jest to Narzd, ktry razem ze ledzion
t najcz ciej dotknity przez Niedobr Qi. Patologiczne oznaki to: krtki oddech, saby go
spontaniczne poty. Jeeli Niedobr Qi Puc nie jest zbyt duy, to moe si nie ujawni na j
. W dugo trwajcym Niedoborze ciao jzyka moe by lekko obrzknite w przedniej cz ci p
iuszkiem a rodkiem. Moe to by jedyny znak Niedoboru Qi Puc, poniewa ciao jzyka bdzi
kolor normalny lub lekkoblady i nie bdzie innych zmian. Czasem w polu Puc (pomidzy
koniuszkiem a rodkiem jzyka) wida cienki biay nalot, take lekko wilgotny. Wskazuje t
o na zatrzymanie Zimna w Pucach, ktre pozostao z nieprawidowo leczonego wcze niejszego
ataku Wiatru i Zimna.
Niedobr Qi ledziony. ledziona zarzdza fizjologicznymi przemianami oraz transportem py
nw i esencji z poywienia. Jest to Narzd, ktry atwo bywa dotknity przez Niedobr Qi. G
bjawy wskazujce na Niedobr Qi ledziony, to: ospao , brak apetytu, rozpieranie w brzuch
. Na jzyku bd zaznaczone odciski zbw, bdzie on lekko obrzknity, najcz ciej blady,
i nie ma objaww Zimna. Jeeli stan jest lekki, moe nie by adnych zmian na jzyku.
Niedobr Qi odka. odek przetwarza i oddziela poywienie od pynw. Maa ilo mtnej
po tym procesie, pynie do jzyka i tworzy nalot. Cienki biay nalot jest prawidowy i w
skazuje, e odek funkcjonuje prawidowo. W Niedoborze Qi odka dochodzi do zaburzenia
su trawiennego i w rezultacie mtna Wilgo nie jest transportowana do jzyka. Na stan
ten wskazuje zarwno cieszy nalot w rodku jzyka, jak i nalot bez korzenia.
Niedobr Qi serca. Serce kontroluje Krew i naczynia Krwiono ne. Niedobr Qi Serca obja
wia si nieregularno ci krenia, co powoduje palpitacje i krtki oddech podczas wysiku f
cznego. Ciao jzyka bdzie blade (nawet jeeli nie ma objaww Zimna), poniewa Niedoborowe
Qi Serca nie jest w stanie unie Krwi do jzyka. W powaniejszych przypadkach Niedoboru
Qi Serca koniuszek jzyka bdzie lekko obrzknity, a ciao blade. Stan ten czsto spowodo
any jest przez traumatyczne przeycie, ktre rozproszyo Qi Serca.
Niedobr yang
W Niedoborze yang ciao jzyka bdzie blade, poniewa Niedoborowe yang Qi nie jest w sta
nie unie Krwi do jzyka. Bdzie on take w cao ci wilgotny, gdy Niedoborowe yang Qi nie
ransformowa i transportowa pynw, co powoduje ich akumulacj na jzyku. Nalot bdzie cie
, poniewa jest to stan Niedoboru i biay, bo powstao Zimno w wyniku niedostatku yang
Qi. Wygld jzyka rni si w zaleno ci od tego, ktry Narzd jest najbardziej dotknity.
Niedobr yang ledziony. W ledzionie atwo wystpuje Niedobr yang, czsto spowodowany nad
rnym spoywaniem zimnego, surowego poywienia. Objawy kliniczne s podobne do objaww Ni
edoboru Qi ledziony, opisanych wyej. Dodatkowo wystpuj dreszcze i bardzo lu ny stolec.
Jzyk bdzie zdecydowanie blady lub bardzo blady, moe by nieco obrzknity, poniewa Nie
yang ledziony moe prowadzi do zatrzymywania Wilgoci. Jzyk bdzie take w cao ci mokry
alot - biay. Je li wystpi Wilgo, jzyk bdzie raczej obrzknity; w innych przypadkach c
ta nie wystpi.
- 27 Niedobr yang Nerek czsto towarzyszy Niedoborowi yang ledziony i zawsze wskazuje na
stan bardziej powany. Wystpuj tutaj kliniczne objawy Niedoboru yang ledziony, ale do
datkowo ble plecw, dreszcze, zawroty gowy, bardzo lu ne stolce we wczesnych godzinach
rannych i wielkie zmczenie. Jzyk bdzie bardzo blady, obrzknity i w cao ci mokry. Nal
bdzie biay. Wygld jzyka w Niedoborze yang ledziony i yang Nerek jest zasadniczo taki
sam. Nie mona ich atwo rozrni, chocia czasami w Niedoborze yang Nerek jzyk bdzie ba
j mokry i bledszy ni w Niedoborze yang ledziony. Rnicowa naley na podstawie innych oz
ak klinicznych.
Niedobr yang Serca. Objawy kliniczne w Niedoborze yang Serca s takie same, jak w N
iedoborze Qi Serca; dodatkowo wystpuj dreszcze, zimne donie i jasnobiaa cera twarzy.
Jzyk bdzie blady, jego koniuszek moe by bledszy, albo nieco bardziej wilgotny ni res
zta jzyka. W powanych i przewlekych przypadkach Niedoboru yang Serca wystpuje zastj K
rwi w klatce piersiowej, powodujc bl i sinic ust. W takiej sytuacji jzyk bdzie sinawo
-purpurowy (blady jzyk przemieni si w purpurowy). Na zastj Krwi w Sercu bd wskazywa
purowe kropki na bokach, pomidzy rodkiem a koniuszkiem jzyka (rys. 4-4).
Rysunek 4-4
Niedobr Krwi
W Niedoborze Krwi ciao jzyka bdzie blade i lekko suche. Krew i pyny maj to samo rdo
tego Niedobr, ktry powoduje blado jzyka z powodu braku Krwi, jest take przyczyn wzgl
sucho ci, poniewa mniej pynw dociera do jzyka. I znowu wygld jzyka w stanach Niedobo
Krwi bdzie si rni w zaleno ci od Narzdu najbardziej nim dotknitego. Najcz ciej wys
my to Niedobr Krwi ledziony i Niedobr Krwi Wtroby.
Niedobr Krwi ledziony. ledziona jest rdem Krwi. Krew wytwarzana jest z esencji, ktr
ona ekstrahuje z poywienia. Niedobr transformacji poywienia przez ledzion czsto prowa
zi do uoglnionego Niedoboru Krwi. Jzyk bdzie wtedy blady i suchy. Je li Niedoborowi K
rwi ledziony towarzyszy Niedobr Krwi Serca, to koniuszek jzyka bdzie jeszcze bledszy
. Niedobr Krwi ledziony objawia si drtwieniem, zmczeniem, blado ci twarzy i zawrotami
y. Je li towarzyszy mu Niedobr Krwi Serca, pojawi si bezsenno i palpitacje.
Niedobr Krwi Wtroby. Kady Niedobr Krwi moe dotyczy Wtroby, poniewa Wtroba przechow
w. Na Niedobr Krwi Wtroby wskazuj bledsze boki ni pozostaa cz jzyka jzyka. W powa
lekych przypadkach, szczeglnie gdy stan przechodzi w Niedobr yin, boki jzyka mog mie
awet odcie pomaraczowy. Objawy kliniczne to: zawroty gowy, drtwienia, blada twarz, k
ruche paznokcie, a u kobiet skpe miesiczki.
-28I
ze
ng
ve
mn ng
KlOQi
nie kony
zy-
rwi
Itar\vi botka
-a-st
Ali
lajpny
st ia tdy |ko-m, \vi
I.ZO:an
Niedobr yn
Niedobr yin zakada zmniejszenie si Esencji yciowej - substancji odywczej cia-ta. Jest
to wic najpowaniejszy z Niedoborw. Powstaje zwykle po dugim okresie, w stanach chro
nicznych spowodowanych nieregularnym odywianiem si, przepracowaniem i lub nadmiern
aktywno ci seksualn. Stan ten moe si pojawi w ostrych przypadkach jako wynik wypalenia
pynw ciaa przez zewntrzne Gorco. Zdarza si to, na przykad, w przebiegu poliomyelitis
iedy po wysokiej temperaturze nastpuje parali, zwizany ze zwidniciem mi ni i cigien
wa Gorco wyczerpao pyny Yin.
W przewlekych przypadkach Niedobr yin dotyczy gwnie odka, Puc, Serca i Nerek. Ponie
dobr prowadzi do wyczerpania pynw, ktre chodz ciao, Ogie moe dominowa i wyrwa si
li. Taki stan Niedoboru yin, w ktrym wystpuje Nadmiar Ognia, nazywany jest Ogniem
albo Gorcem z Niedoboru lub Pustym Ogniem" albo Pustym Gorcem". Prawie zawsze powodu
je to, e jzyk staje si czerwony lub ciemnoczerwony. Poniewa odek jest rdem pynw
yin odka jest czsto pierwszym stadium uoglnionego Niedoboru yin. Jzyk bdzie zuszczo
tzn. nie bdzie w ogle mia nalotu, albo bdzie to nalot bez korzenia. Brak pynw yin, po
stay w rezultacie Niedoboru yin, prowadzi do wysuszenia jzyka.
Niedobr yin odka jest czsto pierwszym stadium uoglnionego Niedoboru yin. Nie wystpuj
u Gorco z Niedoboru, a jzyk nie jest czerwony. Na jzyku moe by nalot bez korzenia, po
niewa przy Niedoborze yin odek nie produkuje nowego nalotu, a stary nalot traci korz
e. Po tym stadium wystpuje cakowity brak nalotu w rodkowej cz ci powierzchni jzyka. O
ki kliniczne Niedoboru yin odka mog si rni, ale najcz ciej wystpuje: sucho w us
bl w okolicy nadbrzusza, pragnienie z towarzyszc czsto niemono ci picia, albo pragnie
picia ciepej wody lub picie maymi yczkami, utrata apetytu i suchy stolec.
Niedobr yin Nerek jest to czsto bardziej zaawansowane stadium Niedoboru yin odka w pr
zebiegu stanw przewlekych. W wyniku Niedoboru yin Nerek czsto rozwija si patologiczn
y Ogie, poniewa pyny yin nie kontroluj Ognia. Jest to Ogie, albo Gorco z Niedoboru, k
y w powanym stanie jest take nazywany nieujarzmio-nym Ogniem". Gdy wystpuje Gorco z N
iedoboru yin, jzyk bdzie czerwony lub ciemnoczerwony, suchy i zuszczony (cakowicie b
ez nalotu). Na jzyku czsto pojawia si gboka szczelina w linii rodkowej, ktra siga d
o koniuszka. Im gbsza szczelina, tym powaniejszy i bardziej zaawansowany jest stan
Niedoboru yin Nerek. Inne objawy kliniczne mog by zmienne, ale zwykle wystpuje: szu
m w uszach, zawroty gowy (zawirowania), guchota, ble plecw, popoudniowe i wieczorne g
orczki, sucho w ustach w nocy, sucho krtani, zmazy nocne, poty nocne, bezsenno i zab
enia pamici.
Niedobr yin Serca prawie zawsze rozwija si z Niedoboru yin Nerek. Jzyk bdzie czerwon
y, zuszczony i suchy. Dodatkowo, koniuszek jzyka bdzie czerwieszy i bardziej suchy n
i reszta jzyka, co wskazuje na powstanie Niedoborowego Ognia Serca z powodu Niedob
oru yin Serca. Objawy kliniczne bd podobne do objaww Niedoboru yin Nerek; dodatkowo
wystpuje bezsenno , niepokj psychiczny i palpitacje.
Niedobr yin Puc moe prowadzi lub by konsekwencj Niedoboru yin Nerek. Typowe objawy kl
niczne, to: pocenie si w okolicy mostka, doni i stp (nazywane gorco w piciu centrach"
lub gorco piciu serc"), popoudniowe i wieczorne gorczki, sucho
- 29 garda i saby kaszel z niewielk ilo ci plwociny, ktra moe by podbarwiona krwi. Jzyk
rwony, zuszczony i suchy i moe mie jedn lub dwie szczeliny w polu Puc.
NADMIAR
W stanie Nadmiaru energie organizmu s jeszcze ywotne i reaguj na czynniki patc
genne niezalenie od tego, czy czynniki te s umiejscowione w zewntrznych, czy we-j
wntrznych warstwach ciaa. Objawy i oznaki stanu Nadmiaru cechuje wic walka mi-!
dzy energiami ciaia a energiami patogennymi. Objawy wystpuj nagle i oprcz \ravyct'
iedy yang ledziony, yang Nerek oraz w pewnych przypadkach Qi Puc s w Niedoborze, pyn
y nie mog by ani przetwarzane ani transportowane. Po duszym czasie mog si zag ci, s
dziej yin i wytworzy luz. Kliniczne objawy luzu rni si zalenie od lokalizacji i nat
zu, czy jest bardziej substancjalny czy niesubstancjalny. Uoglniajc, gruby, liski i
tusty nalot na jzyku zawsze wskazuje na obecno luzu.
momacza I za-ika by
nie
ak-ico
PODSUMOWANIE
Uwana analiza koloru ciaa jzyka, jego ksztatu oraz koloru, grubo ci i rozmieszczenia n
alotu na jzyku pozwala na wycignicie wnioskw o charakterze syndromw chorobowych z pun
ktu widzenia rnicowania wedug O miu Zasad.
- W stanach Zewntrznych - patrz na nalot. Jego rozmieszczenie w przedniej cz ci i do
okoa rodka potwierdza stan Zewntrzny. Grubo daje wskazwki o nasileniu czynnika patoge
nego (im grubszy nalot, tym silniejszy czynnik patogenny).
- W stanach Wewntrznych - patrz na ciao jzyka. Jego kolor i ksztat wyra nie odzwiercie
dlaj kad dysharmoni wewntrzn.
- W stanach Zimna - patrz na kolor ciaa jzyka (blady) i nalotu (biay).
- W stanach Gorca - patrz na kolor ciaa jzyka (czerwony) i nalot (ty).
- W stanach Nadmiaru - patrz na ksztat ciaa jzyka (obrzknity, sztywny) i grubo nalot
gruby).
- W stanach Niedoboru - patrz na kolor ciaa jzyka (blady w Niedoborach yang i Krwi
, czerwony w Niedoborach yin), ksztat ciaa jzyka (wiotki, cienki) i nalot (brak nal
otu lub nalot bez korzenia).
I
RNICOWANIE WEDUG O MIU ZASAD
STAN
SPECYFICZNY CZYNNIK
ZNAKI NA JZYKU
Zewntrzny
Wiatr i Zimno: nalot biaty i cienki Wiatr i Gorco: nalot
cienki i biaty w stadium pocztkowym, potem tty
Wewntrzny
Zmienny kolor i ksztatt ciata jzyka
W poowie stan Wewntrzny, W potowie stan Zewntrzny,
Biaty nalot tylko po jed
nej stronie, lub biaty z przodu, szary lub czarny z tytu
Zimno
Biaty nalot Niedobr: blade ciato
Gorco
Czerwone ciato, tty nalot Niedobr: brak nalotu
Niedobr
Qi Yang Krew Yin
Ptuca: Ciato lekko wiotkie, z przodu lekko obrzkn
ite ledziona: odciski zbw odek: brak nalotu w rodku Serce: blade ciato Biade ciato
na: blade ciato, biaty nalot, wilgotny Nerki: blade i obrzknite ciato, biaty nalot
Serce: blade ciato, sinawopurpurowe w powanych przypadkach ledziona: blade ciato,
lekko suchy Serce: blade ciato, koniuszek bledszy Wtroba: blade ciato, bledsze b
rzegi otdek: brak nalotu w rodku, suchy, szerokie szczeliny w rodku Nerki: czerwone
ciato, suchy, brak nalotu, szczeliny Serce: czerwone ciato, czubek czerwieszy, br
ak nalotu w przedniej cz ci Ptuca: czerwone ciato, brak nalotu, szczeliny w przedni
ej cz ci
Nadmiar Stan Zewntrzny Stan Wewntrzny Gruby nalot Zimno: blade ciato, gruby lis
ki i biaty nalot Gorco: czerwone ciato, gruby i tty nalot Zastj krwi: purpurowe ciat
o luz: gruby, liski i ttusty nalot
Duch jzyka i kolor ciaa jzyka
W czasie badania jzyka musimy rozway pi kluczowych aspektw. S to: duch jzyka, kolor
jzyka, ksztat ciaa jzyka (wczajc konsystencj i ruchomo ), nalot na jzyku i wilgot
DUCH JZYKA
Mimo takiej nazwy, ten aspekt jzyka nie ma znaczenia metafizycznego. Duch", w tym
znaczeniu oznacza niezdefiniowany wygld, ktry jest zwizany ze zdrowiem i wi-talno ci.
Chiskie sowo shen, oznacza rwnie wygld" lub wyraz". Posiadanie lub nieposiadanie she
otyczy rwnie innych elementw diagnozy, jak oczy, cera i ttno. Mwi si o jzyku, e ma
, kiedy wyglda rozkwitajco, a nie ma ducha, gdy jest zwidnity. Rozkwitajcy, to znaczy
majcy witalno i blask. Nawet w chorobie, jzyk z takimi atrybutami wskazuje, e stan t
en bdzie atwy do leczenia (fot. 1 i 17). Jzyk bez ywotno ci i blasku (tzn. bez ducha)
wskazuje, e choroba bdzie trudna do leczenia (rys. 13, 23 i 27). Przewodnik rnicowan
j lub Krwi. Ten system rnicowania udoskonalono we wczesnej dynastii Qing (Aneks, c
z. II). Rnicowanie wedug Czterech Warstw stanowi podstaw analizy objaww klinicznych,
rokowania i leczenia chorb gorczkowych z Gorca. Kada z Czterech Warstw przedstawia rn
stopie gboko ci, na jak do ciaa wnikno Gorco. Poziom Ochronny jest najbardziej pow
wny, a poziom Krwi najgbszy i najpowaniejszy.
We wszystkich chorobach wywoanych przez zewntrzne Gorco kolor ciaa jzyka bdzie czerwo
y. Kolor ten zawsze wskazuje na Gorco zarwno z Niedoboru, jak i z Nadmiaru. Badani
e koloru ciaa jzyka dostarcza rzetelnego wska nika do oceny oznak klinicznych w rnicow
aniu zgodnie z Czterema Warstwami. Zmiany koloru, podobnie jak wygld plamek, s uyte
cznym kryterium do oceny rozwoju choroby i rokowania.
Rozmieszczenie czerwieni na powierzchni jzyka i jej zmiany dokadnie odzwierciedlaj
rozwj choroby. Na poziomie Ochronnym tylko koniuszek jzyka bdzie czerwony wskazujc, e
patogenne Gorco jest ulokowane w powierzchownych cz ciach ciaa. W stadium Qi cay jzyk
jest czerwony. W stadium Odywczym i Krwi kolor jzyka jest ciemnoczerwony z czerwon
ymi i lub purpurowymi plamkami. W przewlekych stanach Wewntrznych cakowicie czerwon
y jzyk zawsze wskazuje, e Gorco znajduje si w warstwie Odywczej i w warstwie Krwi. Go
rco to niekoniecznie musi pochodzi z ataku Gorca zewntrznego.
Objawy kliniczne, ktre towarzysz czerwonemu jzykowi, rni si w zaleno ci od konkretn
nu i od miejsca lokalizacji Gorca. Oglne oznaki Gorca to: zaczerwienienie twarzy i
oczu, gorczka, pragnienie, suche usta, zaparcie, ciemny mocz i szybkie ttno. Poniej
opisano objawy kliniczne dla rnych rodzajw czerwonych jzykw, gdy czerwone s tylko ok
e lone pola jzyka.
Gorco zatrzymane wewntrz, na ktre wskazuje czerwony jzyk, moe by Nadmiarowe albo Nied
borowe, zalenie czy jzyk ma nalot, czy te nie. Jest to pierwsza rzecz, na ktr musimy
pooy nacisk, gdy widzimy czerwony jzyk. Nalot z korzeniem (jakikolwiek jest jego kol
or) jest zwizany z Gorcem Nadmiarowym. Gdy nie ma nalotu (lub nalot jest bez korze
nia) wskazuje to na Gorco Niedoborowe. Niej omwiono znaczenie kliniczne czerwonego
jzyka z nalotem, chyba e zaznaczono inaczej.
Specyficzne kliniczne znaczenie czerwonego jzyka, poza tym e wskazuje Gorco, zaley o
d innych oznak i rozmieszczenia koloru na jego powierzchni. Powinno by interpreto
wane z uwzgldnieniem topografii jzyka: koniuszek odpowiada Sercu, boki Wtrobie i Pch
erzykowi ciowemu, rodek odkowi i ledzionie, pole midzy koniuszkiem a rodkiem odpo
m, a korze Nerkom.
I
mja-rat 4a-: me zj
Jak
my
Uraz
rwie
snej
aw
SaBo
>zy
:vka
jak ny porrie->ny da.
;est
ach si
atazer-zyb-kw,
nia-ecz, faki-Jub rnie
o-m
Czerwony koniuszek wystpuje zazwyczaj w Ogniu Serca. Im jest on ciemniejszy tym s
tan powaniejszy. Jeeli cay jzyk jest czerwony lub ciemnoczerwony, a koniuszek jeszcz
e czerwieszy, oznacza to obecno Gorca w warstwie Qi lub w warstwie Krwi oraz Ogie Ser
ca. Stan ten zwykle towarzyszy przewlekym problemom emocjonalnym, jak depresja, s
tumiona zo , al. Emocje te, wystpujce przez dugi czas, powoduj stagnacj Qi; staje
ita". ci nita Qi doprowadza do wzrostu Gorca, tak jak zwikszenie ci nienia gazu (podob
o w naturze do Qi) prowadzi do wzrostu jego temperatury.
Gorco czsto tworzy si w klatce piersiowej, ktra jest siedliskiem Qi i gdzie mie ci si
erce. Prowadzi to do Ognia Serca z objawami niepokoju psychicznego, draliwo ci, bez
senno ci, uczucie ciskania w klatce piersiowej, depresj oraz czerwonym jzykiem z czer
wieszym koniuszkiem (fot. 18 i 47).
W mniej powanych przypadkach, kolor ciaa jzyka bdzie normalny, a tylko koniuszek cze
rwony. Tu rwnie wystpuje Ogie Serca, ale w agodniejszej formie, spowodowany przez mni
ej intensywne problemy emocjonalne. W niektrych przypadkach kolor ciaa jzyka bdzie n
ormalny, a tylko koniuszek lekko czerwony. Czsto spowodowane jest to brakiem snu
i niekoniecznie wskazuje na Ogie Serca. Chiskie badania pokazuj, e istnieje istotna
korelacja pomidzy bezsenno ci a czerwonym koniuszkiem lub czerwonymi punktami na kon
iuszku4. W badaniach wykazano, e u 80,6% osb cierpicych na sen zaburzony przez sny
wystpuje czerwony koniuszek lub czerwone punkty na koniuszku i te same oznaki wys
tpuj u 78,7% osb z bezsenno ci. W przypadku wsp-w stepowania bezsenno ci i snu zabur
przez sny odsetek ten wzrasta do 85,2. Ciekawe, e badania wykazay, i liczba punktw n
a koniuszku mniejsza ni 10 nie ma znaczenia klinicznego.
Naley rozrni czerwony koniuszek spowodowany przez Ogie Serca od podobnego objawu, ktr
go przyczyn jest Gorco w Pucach. Jeeli sam czubek jest czerwony, a skazuje to na Ogi
e Serca, ale je li wiksze pole na koniuszku jest czerwone i pokryte cienkim, tym nalot
m, wskazuje to na Gorco w Pucach.
Czerwone boki. Boki jzyka czerwiesze ni jego czerwone ciao, mog by take lekko obrzk
wskazuj yang Wtroby lub Ogie Wtroby. Stan ten, podobnie jak Ogie Serca, powstaje zwy
kle w wyniku dugo trwajcych problemw emocjonalnych, szczeglnie dugotrwaego przeywani
i i alu. Pacjent najprawdopodobniej bdzie draliwy, skonny do zo ci, bdzie mia ble i
y gowy, gorzki smak w ustach, zaparcie, ttno strunowate oraz czerwony jzyk z czerwo
nymi bokami (fot. 2 i 7). Nie naley myli tego typu jzyka z innym, w ktrym boki s obrz
nite na znacznej powierzchni, ale kolor ciaa jzyka jest zazwyczaj normalny (fot. 8)
. S to oznaki przewlekego Niedoboru Qi i yang ledziony. Jest to dobry przykad ukazujc
y, e to samo pole jzyka jest zwizane z dwoma rnymi Narzdami i stanami, ktre mona ro
gldniajc rn kombinacj znakw na jzyku.
Czerwony rodek. Pole centralne jzyka odpowiada odkowi i ledzionie. Jeeli rodek jzy
czerwony, a pozostaa cz jzyka ma normalny kolor, zwykle wskazuje to na Ogie w odk
20). U pacjenta stwierdzamy wwczas takie objawy, jak: :czucie pieczenia w nadbrz
uszu, pragnienie, zaparcie, suche usta, obrzk i bl dzise raz szybkie ttno.
Czerwonawopurpurowe centrum jzyka wskazuje na zastj Krwi w odku z obja-1 ami znaczneg
o kujcego blu w nadbrzuszu, wymiotami ciemn krwi, krwawieniami dzise oraz uwiziony
(jest to gbokie i ukryte ttno, ale strunowate i du-_:ie, wyczuwalne na gbokim poziom
e).
- 37Czerwony i zuszczony rodek wskazuje np. Niedobr yin odka prowadzcy do Gorca z nast
objawami: sucho w ustach, uczucie pieczenia warg, pragnienie z potrzeb picia ciepych
pynw albo picia maymi yczkami5, suchy stolec, suche gardo, bl w nadbrzuszu oraz szyb
ie, cienkie ttno (fot. 20). Stan Niedoboru yin odka jest czsto spotykany w praktyce k
linicznej. Powstaje w wyniku przewlekego przepracowania z nawykami do nieregularn
ego jedzenia, jak np. jedzenie p no w nocy, nieregularne posiki, jedzenie w po piechu
lub martwienie si podczas posiku. odek jest rdem pynw ciaa, a wic Niedobr yin
tanu ich wyczerpania ze wzgldnymi objawami sucho ci. Niedobr yin odka czsto poprzedza
edobr yin Nerek. W tym momencie czerwony i zuszczony staje si cay jzyk, a nie tylko r
dek, jak w przypadku Niedoboru yin odka.
Czerwony korze. Nie zdarza si, by czerwony by wycznie korze, poniewa wskazuje on tyl
na Niedobr yin Nerek. Yin Nerek jest podstaw energii yin caego organizmu. Kiedy yin
Nerek jest w Niedoborze, w Niedoborze jest cao yin ciaa, a wic cay jzyk staje si c
ny i zuszczony. Jednake zdarzaj si przypadki, kiedy tylko korze jest czerwony i zuszc
ony (fot. 43). Je li cay jzyk jest czerwony, a korze czer-wieszy i zuszczony, wskazuje
to na Niedobr yin Nerek z przewag patologicznego Niedoborowego Ognia Nerek. Wystpuj
wwczas nastpujce objawy: zaczerwienienie policzkw (w okolicy jarzmowej), niepokj psyc
hiczny, poty nocne, gorczka popoudniowa, bezsenno , skpy ciemny mocz, suche gardo w no
y, suchy stolec, nadmierne pragnienia seksualne, zmazy nocne oraz szybki, cienki
puls.
Czerwony i mokry. Czerwony jzyk wskazuje Gorco i zwykle bywa take suchy, poniewa Gorc
o wysusza pyny ciaa. Niemniej, nie tak rzadko, widujemy jzyk czerwony, a take wilgot
ny (fot. 2). Ten typ jzyka zwykle pojawia si, kiedy wystpuje zarwno Gorco na poziomie
Odywczym, jak i zatrzymanie Wilgoci. Sytuacja ta czsto wystpuje, kiedy wspistnieje W
znoszce si yang Wtroby lub Ogie Wtroby, ktry powoduje zaczerwienienie jzyka, wraz z
doborem Qi ledziony, prowadzcym do tworzenia Wilgoci. Faktycznie, Niedobr Qi ledzion
y moe by czsto wywoany przez Wznoszce si yang albo Ogie Wtroby.
Czerwony, mokry jzyk moe take wskazywa na Niedobr yang Qi z faszywym yang unoszcym"
grze. Jest to raczej rzadki stan ekstremalnego Niedoboru yang Qi. Energie yang i
yin oddzielaj si od siebie. Niewielkie yang, ktre pozostao w ciele, unosi si ku grze
i powoduje zaczerwienienie jzyka. W tym samym czasie, w wyniku Niedoboru yang Qi
wystpuje osabienie przemian i transportu pynw, co powoduje gromadzenie si ich na jzyk
i jzyk staje si mokry. Jest to stan Prawdziwego Zimna (przejawiajcy si jako mokry jz
yk) i stan Faszywego Gorca (odzwierciedlony przez czerwony jzyk). Jzyk bdzie take mi
, saby i wiotki, co jest oznak Niedoboru (w tym przypadku Niedoboru yang).
Na koniec, je li czerwony jzyk jest tylko lekko wilgotny, to po prostu Gorco nie prz
ebywa w ciele wystarczajco dugo, aby wysuszy pyny. Jest to pomy lna wskazwka w przeciw
estwie do sytuacji, w ktrej jzyk jest zarwno czerwony, jak i suchy. Objawy kliniczne
w przypadku czerwonego i mokrego jzyka bd zwykle takie, jak we Wznoszcym si yang Wtr
by i Niedoborze Qi ledziony z zatrzymaniem Wilgoci. Objawy obejmuj: ble i zawroty go
wy, tendencj do szybkiego wpadania w gniew, zaczerwienienie twarzy, rozpieranie w
brzuchu, ze trawienie, tendencj do pozostawania luzu w nosie, albo w klatce piersi
owej oraz lizgajce, strunowate ttno.
do ^F
Czerwony i suchy. Jzyk czerwony, suchy z nalotem wskazuje Nadmiaro
we Gorco
uenie I
wewntrznych warstwach ciaa. Je li taki sam jzyk nie ma nalotu, wskazu
je to na Niegarbr yin z wyczerpaniem pynw ciaa i Niedoborowym Gorcem. Sucho w obu
h
adka
\
mach ma rn przyczyn. W przypadku wewntrznego Nadmiarowego Gorca, su
racoI
i jest rezultatem wypalania pynw ciaa przez Gorco. Jzyk ma ty
Miar't. 18). W przypadku Niedoboru yin sucho jest spowodowana wyczer
paniem pynw
rila, ktre s cz ci yin ciaa. Jzyk jest bez nalotu. Ten ostatni typ j
zuje
lia ze
dugo trwajcy Niedobr yin Nerek; pyny ciaa zostay wyczerpane, poni
wa zmnieji Nelo si ich wytwarzanie przez Nerki (fot. 26).
>:. jak ^_ Pozostae kliniczne objawy Nadmiarowego Wewntrznego Gorca rni si w zale-I
od stanu i miejsca, w ktrym Gorco jest zlokalizowane. Oglne oznaki Nadmiaro-Wewntrzn
ego Gorca to: zaczerwienienie twarzy i oczu, zazwyczaj gorczka, za-f\va iicie, ciem
ny mocz, pragnienie i szybkie, pene ttno. Objawy kliniczne Niedoboru yin ,)r- I tai
y opisane uprzednio. ic
fc
!ko B Czerwony i byszczcy. Czerwony jzyk, ktry ma wygld jasny i byszczcy, jak lu-:er
>. zawsze wskazuje na stan Niedoboru yin i brak pynw ciaa. Ten typ jzyka moe ie pojawi po obfitych potach w przebiegu ostrej choroby. Odzwierciedla pogorsz
enie
nilu zwizane z wyczerpaniem pynw yin. W przewlekych przypadkach moe si pora,
\i w p nych stadiach dugo trwajcej choroby, ktra osabia pyny odka i Nerek ti
>t. 11). Je li, dodatkowo, czerwony i byszczcy jzyk ma suchy korze, wskazuje to n
a i'dobr yin Nerek. Je li tylko centrum jzyka jest suche, wskazuje to na Niedobr yin
ildka.
Ten typ jzyka moe take si pojawi w wyniku nadmiernego uywania osuszaj-ny; di zi
W medycynie zachodniej taki jzyk moe si pojawi w przebiegu te-;0- ^b raPu antybiot
ykami, ktre z punktu widzenia fizjologii chiskiej uszkadzaj pyny yin oladka i Jelit.
ta- B Objawy kliniczne w stanach przewlekych, w ktrych wystpuje ten typ jzyka, to ob
-:\\y Niedoboru odka i/lub Nerek. Objawy Niedoboru yin odka to: sucho si ^ ustach,
enie, uczucie palenia ust z pragnieniem picia ciepych pynw albo picia maymi ykami, su
cho garda, utrata apetytu, zaparcia z suchym stolcem oraz szybkie, >ym H c'en^e ttno
. Niedobr yin odka czsto przenosi si do Jelita Grubego i w tych przy-ang H padkach po
awia si zaparcie z maymi suchymi stolcami, ktre przesuwaj si z trudem. ele, H "^an te
Pcherzu, wystpuj objawy: uczucie pieczenia w czasie oddawania moczu, ciemny, mao ob
fity mocz oraz szybkie, strunowate ttno w proksymalnej lub dalszej pozycji na lew
ym nadgarstku. Stan ten czsto pojawia si u udzi z rozpoznaniem biomedycznym zapalen
ia pcherza moczowego lub cewki moczowej. Jeeli Gorco wystpuje w Jelitach, jzyk bdzie
zerwony, nalot ty i czerwone punkty na korzeniu, jak wyej. Z tym stanem bd zwizane n
ujce objawy: bl w dole brzucha, zaparcie, ktre moe wystpowa na zmian z biegunk, kre
tolcu, pieczenie odbytu, ciemny mocz oraz szybkie, pene i strunowate ttno w obu pr
oksymalnych pozycjach.
- 41 Diagnoza u kobiet jest trudniejsza, poniewa w Dolnym Ogrzewaczu umiejscowiona jes
t te Macica. Z punktu widzenia biomedycyny, Gorco w Dolnym Ogrzewaczu u kobiet moe
pokrywa si z zaburzeniami pcherza, jelit, macicy, jajowodw i jajnikw. Czerwony jzyk z
czerwonymi punktami na korzeniu jest rzeczywi cie czsto spotykany w zapaleniach jed
nego z narzdw miednicy.
Diagnoza z jzyka moe by uyteczna w rnicowaniu przypadkw prawdziwej infekcji od stan
alenia nieinfekcyjnego. Czsto u pacjentki mog wystpowa objawy infekcji, ktre wspczes
biomedycyna przypisuje patogennym organizmom i leczy antybiotykami, podczas gdy
w rzeczywisto ci stan ten jest spowodowany kombinacj Niedoboru i Zastoju Qi, powodu
jcego bl brzucha. W wikszo ci przypadkw prawdziwej infekcji jzyk bdzie czerwony, nalo
ruby, ty i najprawdopodobniej tusty, bd tak-1 e czerwone punkty na korzeniu jzyka.
nie ma infekcji, jzyk nie jest czerwony, nalot nie jest gruby (chocia moe by ty) i n
orzeniu jzyka nie wystpi czerwone punkty. Dodatkowo, zarwno ttno, jak i inne objawy b
wskazywa na stan Niedo- j boru.
Jzyk czerwony z czerwonymi plamkami, ktre s wiksze ni punkty i mog by czerwone, ciem
zerwone, purpurowe lub czarne. Plamki wskazuj Gorco z Zastojem Krwi. Ciemnoczerwon
e lub czarne plamki wskazuj na wikszy stopie Gorca ni plamki czerwone, podczas gdy pl
amki purpurowe wskazuj wikszy stopie Zastoju Krwi ni czerwone. Rozmieszczenie plamek
pozwala praktykowi na zlokalizowanie problemu, podobnie jak w przypadku czerwon
ych punktw.
Na koniuszku - czerwone plamki na koniuszku jzyka wskazuj na wystpowanie Gorca i zas
toju Krwi w Sercu. Zwizane jest to zwykle z dugo trwajcymi problemami emocjonalnymi
, jak lk i smutek. Objawy obejmuj: kujcy lub ostry bl w klatce piersiowej, purpurowe
usta, palpitacje, poty, zibnicie koczyn, szczeglnie rk, oraz wzowe ttno.
Na bokach - czerwone plamki na bokach jzyka wskazuj Gorco i zastj Krwi w Wtrobie. Wtr
ba przechowuje Krew i kiedy Qi Wtroby jest ci nite, moe to doprowadzi do stagnacji Qi
roby. Po duszym czasie spowoduje to zastj Krwi Wtroby. Sytuacja ta zazwyczaj jest sp
owodowana przez dugo trwajce problemy emocjonalne, takie jak stumiony gniew i al.
Objawy kliniczne s nastpujce: bl w okolicy podebrowej albo w dole brzucha, stay i wi
jcy lub kujcy. Je li wystpuje jakie krwawienie (jak miesiczkowe, nieprawidowe krwawi
maciczne lub krwawienie z przewodu pokarmowego), krew bdzie purpurowa lub brzowa i
moe zawiera skrzepy. Zastj Krwi w Wtrobie czsto dotyczy ukadu pciowego u kobiet. Je
przyczyn bolesnego miesiczkowania, z krwi miesiczkow ciemn, ze skrzepami i silnego b
Cikie i dugo trwajce przypadki zastoju Krwi Wtroby u kobiet mog prowadzi do tworzen
si mi niakw macicy, a nawet raka. We wszystkich przypadkach zastoju Krwi Wtroby ttno b
ie strunowate lub uwizione.
Na korzeniu - czerwone plamki na korzeniu wskazuj zastj Krwi w Dolnym Ogrzewaczu,
tzn. w Pcherzu, Jelitach lub Macicy (fot. 12). Etiologia i objawy kliniczne s taki
e same, jak w przypadku czerwonych punktw na korzeniu. Jedyna rnica polega na tym, e
w przypadku wystpowania plamek bdzie zarwno zastj Krwi, jak i Gorco. Rwnie bl bdz
ziej intensywny i trway, o charakterze przewlekym i widrujcym lub kujcym.
Jeeli problem dotyczy Pcherza, u pacjenta moe wystpowa intensywny bl podczas oddawani
moczu. Mocz moe zawiera krew, a ttno bdzie strunowate w proksyI
liona Dbiet mvo-lapaj inf an-I Xieriwej |takbon -dorzerdam-ni
I. potnie ami
>rsio(1:0 we
WIzi
.:icja
jak
. sta-i-oraizie yczy acz-stoju
: ra-iwirrze-ta-na
co.
Ipod-Bksymalnej pozycji na lewym nadgarstku. Je li zaburzone s Jelita, u pacjenta moe wystpi ku
y bl w podbrzuszu, ciemna krew w stolcu i zaparcia z blem. Ttno bdzie stru-nowate w
pozycji proksymalnej na obu nadgarstkach. Jeeli zaburzona jest Macica, pacjentka
bdzie miaa bolesne miesiczki z silnym kujcym blem. Bl moe by wikszy przed miesic
niejszy w trakcie. Krew miesiczkowa bdzie ciemna, ze skrzepami, a pacjentka bdzie m
iaa strunowate ttno.
Czerwone punkty w chorobach pochodzenia zewntrznego maj szczeglne znaczenie w choro
bach wywoanych przez atak Wiatru i Gorca lub Wilgoci i Gorca. Rozmieszczenie, inten
sywno koloru i liczba punktw dokadnie odzwierciedlaj intensywno oraz lokalizacj zew
go czynnika patogennego.
Jak ju poprzednio wyja niono, zewntrzna cz jzyka odpowiada zewntrznym I warstwom cia
. skrze, mi niom i kanaom. rodkowa cz powierzchni jzyka odpowiada wewntrznym warst
tzn. Narzdom. W planie pionowym przednia cz jzyka odpowiada grnej cz ci ciaa (Ogrze
y), rodkowa cz - rodkowej cz ci ciaa ( rodkowy Ogrzewacz) i korze - dolnej cz ci c
zewacz). W odniesieniu do chorb pochodzenia zewntrznego, przednia cz jzyka, oprcz zw
z Grnym Ogrzewaczem, odpowiada take zewntrznej warstwie ciaa. Na przykad, cienki, bi
ay i mokry nalot w przedniej cz ci jzyka moe wskazywa, e Wiatr i Zimno atakuj Grny
cz; ale moe take to, e zewntrzny czynnik pato-eenny jest umiejscowiony w zewntrznych
warstwach ciaa.
Czerwone punkty czsto pojawiaj si wtedy, gdy wystpio zewntrzne Gorco. Mo-e pojawia
zerwonym, normalnym, a nawet bladym jzyku. Zaley to od stanu pacjenta sprzed ataku
przez czynnik zewntrzny. Jeeli u pacjenta wystpowa Niedobr Krwi lub yang przed ataki
em zewntrznego patogennego Gorca, to czerwone punkty pojawi si na bladym jzyku. Je li
atogenne Gorco nie zostanie usunite, lecz pozostanie w ciele, jzyk bdzie mia tendencj
do zmiany koloru na czerwony.
Z przodu - czerwone punkty z przodu jzyka (na polu wikszym ni sam koniuszek) wskazu
j na atak zewntrznego patogennego Gorca, w pocztkowym stadium, kiedy zaatakowany jes
t tylko Grny Ogrzewacz i zewntrzne energetyczne warstwy ciaa (fot. 36). W" przypadk
u chorb z zewntrznego Wiatru i Gorca, odpowiada to warstwie Ochronnej w systemie rnic
owania wedug Czterech Warstw, a Stadium Grnego Ogrzewacza, gdy rnicujemy zgodnie z T
rzema Ogrzewaczami (Aneks, cz. II i III). Z punktu widzenia biomedycyny stan ten
czsto wystpuje w zapaleniach garda, infekcjach grnych drg oddechowych z gorczk i pr
grypie. Moemy uwaa, e wszystkie te stany s wywoane przez zewntrzny Wiatr i Gorco i
awiaj si czerwonymi punktami z przodu jzyka. Szczeglnie czsto widujemy to u dzieci, u
ktrych na jzyku atwo tworz si czerwone punkty.
Gdy koncentrujemy si na rokowaniu, to czerwone punkty z przodu jzyka wskazuj, e Gorco
jest jeszcze w zewntrznych cz ciach ciaa, jest wic atwe do usunicia. Czerwone punkty
zybliajce si do rodka jzyka wskazuj, e zewntrzne Gorco wnikno do wewntrz ciaa.
bardziej niebezpieczny i trudniejszy do usunicia.
Na bokach - czerwone punkty na bokach wskazuj take, e Gorco pochodzenia zewntrznego d
otkno tylko zewntrzne energetyczne warstwy ciaa (fot. 36). W przypadku ataku Wiatru
i Gorca punkty te odpowiadaj warstwie Ochronnej Czterech Warstw ciaa. Rni si to od cz
rwonych punktw z przodu jzyka tym, e ta ostatnia sytuacja wskazuje na lokalizacj Wia
tru i Gorca w Grnym Ogrzewaczu, i dotyczy zewntrznych energetycznych warstw ciaa kon
trolowanych przez Puca. Czerwone punkty na bokach
wskazuj na obecno Wiatru i Gorca w zewntrznych energetycznych warstwach ciaa, a nieko
iecznie w Grnym Ogrzewaczu. Jeeli czerwone punkty kieruj si do wewntrz i ku rodkowi j
ka, oznacza to, e czynnik patogenny wnikn gbiej do rodka i sta si objawem Wewntrzn
Na lewo lub na prawo od centrum - czerwone punkty na lewym lub na prawym boku rod
kowej cz ci jzyka (fot. 10) wskazuj, e Wiatr i Gorco pochodzenia zewntrznego znajduj
stadium po rednim, ktry nazywamy Pwewntrzny, Pzewntrz-ny". Okre la to lokalizacj c
adium pomidzy stanem Zewntrznym a Wewntrznym. Stan ten nazywany jest te syndromem Mn
iejszego yang (t. Shao Yang), gdy rnicujemy syndromy wedug Sze ciu Stadiw (aneks, cz.
). Syndrom Mniejszego yang jest typowy dla kanaw Potrjnego Ogrzewacza i Pcherzyka ci
go, z towarzyszcymi objawami, jak: gorzki smak w ustach, suche gardo, zamazane wid
zenie, naprzemienne dreszcze i gorczka (kluczowy symptom), bl w okolicy podebrowej
oraz stru-nowate ttno. Na jzyku bd wystpowa czerwone punkty albo po prawej, albo po l
wej stronie (ale bardziej typowo po prawej) i pojawi si biay liski nalot tylko po p
rawej stronie. Ten typ objaww obserwujemy zwaszcza u dzieci, ktre czsto choruj na zap
alenie ucha lub garda. Syndrom ten moe take rozwin si z syndromu Wikszego yang (t.
ang), a wic z ataku Wiatru i Zimna. Jest to do typowa sytuacja u dzieci, gdy z powan
ego przezibienia z gorczk i kaszlem (syndrom Wikszego yang), rozwija si p niej bl uc
aprzemienne dreszcze i gorczka oraz wymioty (syndrom Mniejszego yang - t. Shao Yan
g). Czerwone punkty po obu lub po jednej stronie jzyka czsto widzimy w chorobach w
ieku dziecicego z wysypk, jak: ospa wietrzna i odr.
Bladoezerwone lub biae punkty - na jzyku mona znale bladoczerwone lub biae punkty. Bl
doczerwone punkty czsto widzimy dookoa rodkowej powierzchni jzyka. Zwykle znajdujemy
je na normalnym lub bladym jzyku i wskazuj one na obecno bardzo lekkiego Gorca w o
ale z Niedoborem Qi odka i ledziony.
Biae wklse punkty nie wskazuj Gorca, ale Zimno. Moemy je take znale wok rodkowe
jzyka. Wskazuj one na wystpowanie Zimna w odku, (patrz fot. 14).
Czerwony z kolcami. Mwimy, e jzyk ma kolce", gdy brodawki s wiksze ni normalnie i wy
jak rogi lub sztywne wosy szczotki. Najcz ciej znajdujemy je na czerwonym jzyku (fot
. 27). W Rozwaaniach nad chorobom i gorczkowymi z Gorca powiedziano: Bez wzgldu na ko
lor ciaa jzyka, kolce wskazuj Gorco w Grnym Ogrzewaczu"6. Mwi si, e niektre z brod
wstaj z Ognia Bramy ycia, ktry pynie z dou do gry, aby dotrze do Puc. Proces ten po
e tworzenie si mikkich, biaych jak wos brodawek w centrum jzyka. Kolce, o ktrych tu m
my, s to patologicznie zdege-nerowane normalne, mikkie, biae jak wosy brodawki. Kolc
e tworz si w wyniku aktywno ci patologicznego Gorca, zazwyczaj w Pucach, ktre kontrolu
tworzenie si normalnych brodawek. W praktyce klinicznej kolce mog take wskazywa Gorco
w rodkowym Ogrzewaczu, szczeglnie w odku.
Kolce wskazuj zatem na wystpowanie Gorca w warstwie Odywczej, zarwno w Grnym (Puca),
k i w rodkowym Ogrzewaczu (odek). Lokalizacja i objawy kliniczne towarzyszce kolcom r
si zalenie od lokalizacji choroby.
Gorco w Grnym Ogrzewaczu odpowiada Gorcu w Pucach. Kolce bd zlokalizowane bardziej w
olu pomidzy koniuszkiem a rodkiem jzyka. Moemy je take znale wzdu rodka jzyka lu
poniewa pola te mog take odpowiada klatce piersiowej. Inne oznaki kliniczne to gorcz
ka, szybki oddech, kaszel z t plwocin, pragnienie, sucho garda oraz szybkie, pene
my take znale kolce
- 44 \voklku.
norzeri:\viefc'\va:doijak
egeaksi
urco
D\vno kliilizoile
tda
.wo-
ilce
w przypadkach przewlekych, jak przewlekle zapalenie oskrzeli z kaszlem, z tym luzem,
pytkim oddechem oraz z szybkim, lizgajcym ttnem.
Gorco w rodkowym Ogrzewaczu odpowiada Gorcu w odku (fot. 27). Kolce znajduj si w ce
jzyka i najcz ciej wystpuje szeroka szczelina w rodku z tymi kolcami wewntrz niego
nt miewa bl w nadbrzuszu, wymioty, odczuwa gd, ma obrzknite i krwawice dzisa, zapar
pragnienie oraz szybkie, pene ttno. Z punktu widzenia biomedycyny, u pacjenta z ta
kimi objawami najprawdopodobniej wystpuje lub rozwija si wrzd odka.
Czerwony jzyk z purpurowymi plamkami w rodku wskazuje Gorco z zastojem Krwi w odku. S
an taki jest spowodowany przez ze nawyki dietetyczne, takie jak: jedzenie w po piec
hu, zdenerwowanie podczas jedzenia lub podjcie pracy bezpo rednio po zjedzeniu posik
u. Stanowi temu czsto towarzyszy wiele stresw i zmartwie. Objawy kliniczne to: bl i
rozpieranie w nadbrzuszu, bl o staym i widrujcym charakterze, wymioty ciemnobrzow krw
zaostrzanie si blu pod wpywem ucisku, kwa ne odbijania, zaparcie oraz pene, napite t
.
Czerwony i ziuszczony jzyk nie ma w ogle nalotu. Wyglda jak skra wieo oskubanego kurc
aka. Kiedy osabione jest Qi odka, nalot nie tworzy si i z czasem znika cakowicie (fot
3, 13, 48, i 59). Zuszczony w cao ci jzyk wskazuje, e dugo trwajcy Niedobr dotyczy
erek, jak rwnie, e wystpuje Gorco z Niedoboru yin.
Zwizek midzy yin odka i yin Nerek jest jednym z istotniejszych. odek jest rdem w
nw ciaa, natomiast Nerki kontroluj przemiany tych pynw. Pyny yin odka i Nerek maj
mo rdo, a przewleky Niedobr yin odka moe by przyczyn Niedoboru yin Nerek. Niedob
mona traktowa jako p niejsze i cisze stadium Niedoboru yin odka. Stan ten jest rezu
zych nawykw dietetycznych (nieregularne jedzenie, jedzenie p no w nocy, nadmierne spoy
wanie kwa nych pokarmw), przepracowania oraz ycia penego stresu i lku. Niedobr yin oka objawia si brakiem nalotu, a Niedobr yin Nerek - czerwonym kolorem ciaa jzyka. In
ne objawy kliniczne zale od tego, ktry stan przewaa.
Ciemnoczerwony
Znaczenie kliniczne jzyka ciemnoczerwonego (nazywanego take gbokoczerwo-nym) jest ta
kie samo jak jzyka czerwonego. Ciemniejszy kolor wskazuje powaniejsze ; zaawansowa
ne stadium Gorca. Im czerwieszy odcie czerwieni, tym wicej jest Gorca. Tak wic to, co
zostao powiedziane na temat rnych typw jzyka czerwonego, udnosi si rwnie do jzykw
erwonych.
Chiskie badania 300 przypadkw ciemnoczerwonego ciaa jzyka wykazuj wysok korelacj z c
obami przewodu pokarmowego u ludzi powyej 40 roku ycia. Badania i-ksperymantalne s
twierdzaj take, e mikrocyrkulacja w ciemnoczerwonych jzykach jest lepsza ni w purpuro
wych, ale gorsza ni w czerwonych7. Koreluje to dokadnie z tradycyjn chisk ocen ciko
nu, w ktrej ciemnoczerwone ciao jzyka plasuje si pomidzy czerwonym a czerwonawopurpur
owym.
Ciemnoczerwony jzyk z such powierzchni centraln i nalotem wskazuje Gorco z Nadmiaru n
a poziomie Odywczym lub Krwi. Stan ten jest specyficznie umiejscowiony w odku, wwczas
gdy wystpuje Ogie odka. Sucho jest rezultatem Ognia walajcego pyny ciaa. Stan te
owodowany nadmiernym spoywaniem poywieia rozgrzewajcego i pikantnego albo tustego i smaonego. Moe by te rezultatem
admiernego spoywania alkoholu.
Ciemnoczerwony jzyk suchy w rodku i bez nalotu wskazuje na Gorco powstajc z Niedobor
u yin Nerek i odka. Sucho jest zwizana z wyczerpaniem pynw ciaa. |
Naley zauway, e dwie rne przyczyny w dwch rnych przypadkach daj w re zultacie suc
est Gorco z Nadmiaru, sucho jest spowodowana wypalanie! pynw ciaa przez Gorco. Kiedy
st Gorco z Niedoboru, sucho powstaje w wyni wyczerpania pynw yin z uoglnionego Niedo
u yin odka i Nerek. Przyczyn cier, noczerwonego, suchego i zuszczonego jzyka jest pra
ie zawsze przepracowanie, tzn dugie godziny pracy bez odpowiedniego wypoczynku or
az nawyki nieregularnego je dzenia.
Objawy kliniczne przy wystpowaniu nalotu obejmuj bl w nadbrzuszu, krwawieni^ z dzise,
uczucie palenia w nadbrzuszu, niepokj, pragnienie, zaparcia oraz pene, sze rokie
i szybkie ttno. Objawy kliniczne stanu bez nalotu obejmuj pragnienie i sucho w usta
ch w nocy, ble okolicy krzyowej, szum w uszach, gorco w piciu sercach, nocnd poty, g
orczki popoudniowe, wypieki w okolicy jarzmowej, a ttno jest szybkie i cienki^ lub
powierzchowne i puste.
Purpurowy
Purpurowy jzyk zawsze wskazuje na zastj Krwi. Jzyk przeksztaca si w purpun wy dopiero
po duszym czasie, kiedy proces patologiczny trwa ju dugo. S dwa podsta wowe typy jzy
a purpurowego: sinawopurpurowy i czerwonawopurpurowy. PierwszjJ powstaje z blade
go jzyka, drugi z czerwonego lub ciemnoczerwonego (rys. 5-2).
BLADY
ZIMNO BLOKUJE RUCH KRWI
SINAWOPURPUROWY
CZERWONY/CIEMNOCZERWONY
GORCO ZAGSZCZA KREW
CZERWONAWOPURPUROWY
Rysunek 5-2
Znaczenie kliniczne jzyka sinawopurpurowego i czerwonawopurpurowego jest ta-1 kie
samo, jak jzyka bladego i czerwonego, lecz dodatkowo wskazuje na zastj Krwi. I Pr
zyczyny zastoju Krwi s rne dla kadego z odcieni jzyka. W przypadku jzyka si-j nawopur
urowego zastj jest zwizany z zablokowaniem przez wewntrzne Zimno.I W przypadku jzyka
czerwonawopurpurowego zastj jest zwizany z Gorcem we Krwi.] ktre powoduje krzepnicie
i stagnacj Krwi. W rd tych dwch podstawowych typw j-| zyka purpurowego naley wyrni
dmian.
Czerwonawopurpurowy jzyk jest zazwyczaj suchy. Wskazuje na ekstremalne Gorco] na p
oziomie Odywczym i Krwi z zastojem Krwi i zuyciem pynw ciaa (patrz fot. 2l.[
27, 48 i 59).
Je li cay jzyk jest purpurowy, w Narzdach jest ekstremalne Gorco8.
Je li jzyk jest purpurowy, suchy i popkany, wskazuje to na ekstremalne Gorco, ktre jes
t j
trudne do leczenia9.
Dugo trwajce zatrzymanie Gorca w ciele uszkadza Qi i pyny ciaa. W wyniku wyczerpania
pynw Krew traci zdolno ci odywiania i nawilania. Podobnie Qi nie moe
w^p
?o i czerwonawopurpurow^p dodatkowo wskazuje :
" >dcieni jzyka. W przyj iko
waniem przez wewntr^ stj jest zwizany z Go-" -^ id tych dwch podstaw
cny. Wskazuje na ekstre zuyciem pynw ciaa (
kstremalne Gorco8. uje to na ekstremalne Go
zkadza Qi i pyny ciaa. W a i nawilania. Podobnie
y
:n>\\v. Oglnie znaczenie kliniczne tego typu jzyka jest ta-awopurpurowego, z tym e
ciemniejszy kolor wskazuje na jem Krwi (fot. 13). Ten typ jzyka ma dwa warianty suchy
<rpurowyi SHcAjwskazuje na Gorco we Krwi i zastj Krwi. same. jak w przypadku jzyka
czerwonawopurpurowego i zosta-od lokalizacji Gorca i zastoju w Sercu lub w Wtrobie
.
urom i mokryjzyk wskazuje na Gorco na poziomie Odyw- p jzyka rni si od suchego gbo
ej znajduje aomie Odywczym jest to bardziej powierzchowny poziom pe-. Poniewa Krew
i pyny ciaa maj to samo pochodzenie, to bdzie miao tendencj do spalania pynw ciaa
ultacie jzyka. Jeeli Gorco jest tylko w warstwie Odywczej, pyny ze naruszone i std mo
ry jzyk. Wystpi jednak zastj Krwi, nie moe porusza Krwi. Z wyjtkiem tej rnicy obja
dobne. Objawy te zostay opisane wyej dla jzypuro:< 'dsta-V;-\vszy
-t tai\rwL
,czyka siZimno.
i we Krwi.'
e Gorcol ,;z fot. 21,1
ktre jest
niku wy-1 nie moe i
podj swojej funkcji poruszania Krwi. W rezultacie powstaje zastj Krwi i purpurowy k
olor ciaa jzyka. Wyczerpanie pynw ciaa take osusza i czasami przyczynia si do pkani
a. Objawy kliniczne znacznie si rni w zaleno ci od dominujcej patologii. Oglne sympt
oznaki zastoju Krwi obejmuj: stay bl o charakterze kujcym lub widrujcym, krwawienie
esiczne ciemnopurpurow krwi ze skrzepami, nasilanie si blu w nocy oraz ttno strunowat
, uwizione lub szorstkie. Dodatkowo przy tych objawach oglnych wystpuj rne oznaki Gor
w zaleno ci od lokalizacji Gorca w ciele.
Czerwonawopurpurowy koniuszek jzyka wskazuje na zastj Krwi w Sercu z Gorcem. Jest to
stan powany, ktry zazwyczaj pojawia si po dugim czasie. Z punktu widzenia biomedycy
ny czsto towarzysz mu objawy choroby wiecowej i chorb naczy wiecowych. Podstawowe obj
wy kliniczne Gorca z zastojem Krwi w Sercu obejmuj: bl w klatce piersiowej o charak
terze ostrym lub kujcym, ktry moe promieniowa do plecw albo wzdu przy rodkowej powi
lewego ramienia do maego palca, ucisk w piersi, palpitacje, purpurowe usta, nage
czerwienienie si twarzy potrzeba otwierania okna, aby odetchn wieym powietrzem, oraz
wzowe i uwizione albo szorstkie ttno: moliwe jest szerokie ttno w lewej dystalnej poz
cji. Na koniuszku jzyka bd take wystpowa czerwone lub purpurowe plamki wskazujce na
tj Krwi w Sercu.
Czerwonawopurpurowe boki - czerwonawy kolor z purpurowymi lub czerwonymi plamkam
i na bokach jzyka wskazuje Gorco i zastj Krwi w Wtrobie. Zazwyczaj jest to konsekwen
cja dugo trwajcej stagnacji Qi Wtroby. Jest to raczej czsty stan patologiczny. Qi i
Krew Wtroby maj du skonno do stagnacji, szczeglnie u kobiet. Objawy kliniczne tego
obejmuj: bl w okolicy podebrowej, ble gowy o charakterze kujcym w okolicy skroni i
u, zawroty gowy, szum w uszach, gorzki smak w ustach, ble w podbrzuszu o krccym lub w
idrujcym charakterze i staej lokalizacji. U kobiet wystpuj bolesne miesiczki, bl i na
icie piersi przed miesiczk, napicie przedmie-siczkowe, miesiczki nieregularne z krwi
emnopurpurow ze skrzepami oraz strunowate ttno. Najczstsz przyczyn tego stanu jest pr
zeywanie zo ci przez dugi okres, frustracja, tumienie uczu wraz z nadmiernym spoywani
pikantnych i/lub tustych pokarmw i/lub alkoholu.
Ciemny czerwonawopurpurowy. Oglnie znaczenie kliniczne tego typu jzyka jest takie
samo, jak jzyka czerwonawopurpurowego, z tym e ciemniejszy kolor wskazuje na ekstr
emalne Gorco z zastojem Krwi (fot. 13). Ten typ jzyka ma dwa warianty - suchy i mo
kry.
Jzyk ciemny czerwonawopurpurowy i suchy wskazuje na Gorco we Krwi i zastj Krwi. >zn
aki kliniczne s takie same, jak w przypadku jzyka czerwonawopurpurowego i zosta- op
isane wyej. Zale one od lokalizacji Gorca i zastoju w Sercu lub w Wtrobie.
Ciemny czerwonawopurpurowy i mokry ]zyk wskazuje na Gorco na poziomie Odywvm i zastj Krwi. Ten typ jzyka rni si od suchego gboko ci, na ktrej znajduje Gorc
poziomie Odywczym jest to bardziej powierzchowny poziom pet racji ni Gorco we Krwi. Poniewa Krew i pyny ciaa maj to samo pochodzenie, to brco
poziomie Krwi bdzie miao tendencj do spalania pynw ciaa, w rezultacie tego pojawi si
cho jzyka. Jeeli Gorco jest tylko w warstwie Odywczej, pyny
da nie musz by jeszcze naruszone i std mokry jzyk. Wystpi jednak zastj Krwi, zniewa
iona OJ Odywcza nie moe porusza Krwi. Z wyjtkiem tej rnicy obja-ry kliniczne w obu wy
adkach bd podobne. Objawy te zostay opisane wyej dla jzyi czerwonawopurpurowego.
Czerwonawopurpurowy i rozdty (rozszerzony - przyp. tum.) jzyk (patrz fot. 211 wskaz
uje zwykle na Gorco i zastj Krwi, najcz ciej w Wtrobie i/lub w Sercu, spowodowany nadm
iernym spoywaniem alkoholu przez dugi czas. Jzyk jest zwykle czerwieszy na bokach i
na koniuszku oraz rozdty z powodu ekstremalnego Gorca j w Sercu. Poniewa jzyk wyrasta
" z Serca, ekstremalne Gorco w tym narzdzie mo-l e powodowa obrzk jzyka (taki jzyk m
nie pojawi si z powodu cakowicie odmiennych przyczyn, patrz rozdzia 6). Objawy klinic
zne s takie same, jak po-J przednio opisano w przypadku Gorca w Wtrobie i Sercu z z
astojem Krwi. Bd takn e wystpowa objawy intensywnego Gorca (poniewa alkohol jest bar
gorcy).! jak bardzo czerwona twarz (lub twarz czerwonawopurpurowa, wskazujca na z
astj I Krwi dodatkowo do Gorca), pragnienie, zaparcie, ciemny mocz oraz szybkie, s
zerokie ttno.
Sinawopurpurowy
Jzyk sinawopurpurowy (patrz fot. 14 i 22) powstaje z jzyka bladego w bardzo dugim c
zasie. Wskazuje na wewntrzne Zimno z zastojem Krwi. Wewntrzne Zimno jest si zaciskajc
uniemoliwiajc swobodny przepyw Krwi. Jzyk sinawopurpurowy, tak jak blady, moe by sp
dowany nadmiernym spoyciem zimnego i surowego poywienia oraz przewlek ekspozycj na zi
mne i wilgotne rodowisko przy wystpujcym w tle Niedoborze yang. Objawy kliniczne to
warzyszce jzykowi sinawopurpurowemu s zwizane gwnie z dugo trwajcym Niedoborem yang
ewntrznym Zimnem i zastojem Krwi. Objawy te obejmuj: dreszcze, zibnicie koczyn, sinaw
y odcie ust, bl brzucha, lu ny stolec, jasny obfity mocz, pocenie si, impotencj u mcz
, bolesne miesiczki u kobiet oraz gbokie, uwizione, wolne albo szorstkie ttno. Inne o
bjawy kliniczne zale od miejsca lokalizacji Zimna.
Sinawopurpurowy koniuszek jzyka wskazuje Zimno i zastj Krwi w Sercu, zwizane z dugo
trwajcym Niedoborem yang Serca, Niedobr taki prowadzi do wewntrznego Zimna w klatce
piersiowej i w konsekwencji do zastoju Krwi, co wynika z osabienia poruszania Kr
wi przez yang Serca. Objawy kliniczne to: dreszcze, zimne donie, sinawopur-1 puro
wy odcie ust, kujcy bl w klatce piersiowej, promieniujcy do plecw albo wzdu przy ro
powierzchni lewego ramienia do lewego maego palca, spontaniczne poty palpitacje o
raz wzowe, gbokie ttno.
Sinawopurpurowa powierzchnia rodkowa jzyka wskazuje na Zimno i zastj Krwi w ledzioni
e zwizane z osabieniem ruchu Krwi w wyniku przewlekego Niedoboru yang ledziony Oznak
i kliniczne obejmuj: dreszcze, sinawy odcie ust, zibnicie koczyn, bl brzucha, wodnist
stolce, utrat apetytu oraz wolne, gbokie ttno.
Sinawopurpurowe boki w polu rodkowym wskazuj na zastj Krwi w klatce piersiowej, ktry
moe dotyczy Serca i/lub Puc (rys. 5-3). Zazwyczaj pojawiaj si na tle Niedoboru yang
Serca. Objawy kliniczne obejmuj: sinic ust, kujcy bl w klatce piersiowej, depresj i l
uczucie ciskania w klatce piersiowej, dreszcze oraz szorstkie ttno.
Rysunek 5-3
.21)
por-kle
raca
* niowipoaklerodluft sitak
r,\ietle
wi1'jem
Ucha,
Lvzki
zadane
ego
,po:>ur:: Ilu
:)oty,
Sinawopurpurowy korze wskazuje na Zimno i zastj Krwi w Dolnym Ogrzewaczu. Zwizany j
est z dugo trwajcym Niedoborem yang Nerek, ktry czsto jest ciszym stanem rozwijajcym
z Niedoboru yang ledziony. Niedobr ten prowadzi do tworzenia -i wewntrznego Zimna, k
tre blokuje ruch Krwi i prowadzi do jej zastoju. Objawy kliniczne obejmuj: dreszcz
e, zibnicie koczyn, obrzki, impotencj, wodniste stolce, jasny i obfity mocz, ble brzu
ha, albo ble plecw w okolicy ld wiowej oraz gbokie, uwizione, wolne ttno. Dodatkowe
y u kobiet obejmuj: bolesne miesiczki z silnym kujcym blem (zwizanym z Zimnem w Dolny
Ogrzewaczu i zastojem Krwi), bezpodno i op niajce si miesiczki ze skrzepami we krwi
iczkowej.
Sinawopurpurowy i bardzo wilgotny jzyk, w powanych przypadkach prawie kapicy, wskaz
uje na wewntrzne Zimno z Niedoboru Yang, prowadzce do zastoju Krwi. Specyficznie w
skazuje wewntrzne Zimno w Wtrobie i w Nerkach, ktre prowadzi do sztywno ci cigien i ko
, kontrolowanych odpowiednio przez Wtrob i Nerki. Objawy kliniczne odzwierciedlaj p
atologi stanu wewntrznego Zimna w Wtrobie i Nerkach, dotyczc cigien, ko ci i oglnie
uchowego. Oznaki obejmuj: dreszcze, purpurowe zabarwienie jzyka, bl i uczucie zimna
w koczynach, atrofi mi ni koczyn, trudno ci w poruszaniu si, a nawet niedowad oraz g
uwizione ttno. Stan ten w medycynie chiskiej odpowiada zaburzeniom o typie atrofii
(wei) i charakteryzuje si atro-fi mi ni i trudno ciami w poruszaniu si lub niedowadem.
Niebieski
Niebieski jzyk wskazuje na zakrzepie wewntrzne Zimno, wynikajce z ekstremal-Inego N
iedoboru yang z zastojem Krwi. Przyczyny takiego stanu s takie same, jak ' w przy
padku jzyka bladego: nadmierne spoywanie zimnego, surowego poywienia lub dugi czas e
kspozycji na zimno i wilgo przy wystpujcym w tle Niedoborze yang. Objawy kliniczne
obejmuj: dreszcze, zibnicie koczyn, wodniste stolce, jasny i obfity mocz, bl dolnej o
kolicy plecw. Dodatkowo u mczyzn wystpuje impotencja, a u kobiet bolesne i op nione mi
siczki ze skp, ze skrzepami, krwi miesiczkow.
Niebieski jzyk bez nalotu jest zawsze oznak zagroenia. Niebieski kolor ciaa wskazuje
zakrzepe Zimno wewntrz z zastojem Krwi, a brak nalotu wskazuje na cakowit zapa Qi i
rwi. Jest to jeden z tych rzadkich przypadkw, w ktrych brak nalotu zwizany jest z e
kstremalnym Niedoborem yang, bardziej ni z Niedoborem yin. Objawy kliniczne bardz
o si rni i s trudne do uoglnienia. Czsto wystpujce oznaki i objawy obejmuj: dresz
zibnicie koczyn, oleiste poty, bl dolnej cz ci plecw, bl brzucha, wodniste stolce, j
i obfity mocz, trudno ci w poruszaniu koczynami lub nawet niedowad, ekstremalne znuen
ie oraz gbokie, wolne, cienkie lub rozproszone tt-i no (t. ttno SAN - powierzchowne,
szerokie, ekstremelnie sabe - stan krytyczny). Inne ' oznaki u mczyzn obejmuj impote
ncj, a u kobiet - op niajce si, bolesne, skpe miesiczki ze skrzepami we krwi.
Niebieska powierzchnia centralna, liski i tusty. Niebieski kolor tylko na powierzc
hni centralnej jzyka wskazuje na obecno Zimna wewntrznego, specyficznie w odku i w
onie. Jest to rezultat ekstremalnego Niedoboru yang odka i ledziony. Niedobr yang led
iony w tym przypadku przyczynia si do tworzenia Wilgoci i luzu gromadzcych si w klat
ce piersiowej. Objawy kliniczne obejmuj: uczucie ci nicia w piersiach, rozpieranie w
brzuchu, kaszel z obfit gst, bia plwocin, utrat apetytu, zmczenie, lu ne stolce, zibnicie koczyn, nudno ci i wymioty, uczucie ciko ci w caym cie
gbokie, cienkie i wolne ttno.
Niebieski kolor jzyka u kobiet w ciy moe wskazywa na zagraajce poronienie. Opisa to
mym stuleciu Chao Yuan-Fang w Rozwaaniach o pochodzeniu i objawach chorb10. Chao z
aobserwowa, e niebieski kolor jzyka i czerwona twarz u kobiety ciarnej wskazuj na zag
aajc mier podu i przeycie matki, podczas gdy czerwony kolor jzyka i niebieska twarz
zuje na mier matki i przeycie dziecka. Kiedy obserwujemy niebieski jzyk u kobiety cia
nej naley jej poda leki zioowe lub zastosowa akupunktur, aby wzmocni i ogrza Qi i Kr
nawet jeeli nie wystpuj inne objawy.
Biae Pcherzyki
Mae, biae pcherzyki, zazwyczaj spotykane na przedniej i rodkowej powierzchr jzyka, ws
kazuj na wystpowanie Wilgoci. Wygldaj jak czerwone punkty i tak jak one wyrastaj z po
wierzchni jzyka, ale maj biay kolor (fot. 54).
POWIERZCHNIA PODJZYKOWA
Badanie powierzchni podjzykowej, a zwaszcza dwch y po obu stronach wdzi-1 deka, powi
by cz ci rutyny diagnostycznej. Kliniczne znaczenie oznak na tej cz-| ci jzyka czst
naa informacje uzyskane z badania powierzchni jzyka.
Metoda badania
Podobnie jak przy badaniu powierzchni jzyka, naley zadba, aby jzyk nie by unie-1 sion
y ze zbyt du si, gdy moe si to przyczyni do szybkiego poszerzenia obu y. Podniesi
, aby pokaza jego spodni stron, nie jest atwe i moe powodowa ' zmieszanie pacjenta. N
jlepsz metod jest poproszenie pacjenta, aby podwin jzyk do gry i delikatnie trzyma! c
ubek jzyka na podniebieniu. Czsto uyteczna jest demonstracja. W badaniu koncentruje
my si na dwch yach po obu stronach wdzideka. Naley zaobserwowa ich ksztat i kolor
0).
Znaczenie kliniczne
yy rozszerzone, ale nie ciemne, wskazuj na stagnacj Qi. Jeeli s ciemne, wskazuj na z
Krwi i im ciemniejszy kolor, tym zastj powaniejszy. Chocia stan ten moe wystpowa w k
ej cz ci ciaa, te dwie yy odzwierciedlaj najcz ciej zastj Krwi w Grnym Ogrzewaczu,
rcu lub Pucach. Jeeli tylko jedna ya jest poszerzona, oznacza to, e zastj Krwi wystp
zasadniczo po jednej stronie ciaa (patrz fot. 39).
Naley zaznaczy, e yy mog by ciemne, wskazujc zastj Krwi, nawet, gdy sam kolor cia
e jest ani ciemny, ani purpurowy. Jeeli yy podjzykowe s ciemne a pozostae ciao jzyk
jest ani ciemne, ani purpurowe oznacza to, e zastj Krwi trwa krtko, nie jest zbyt
powany i dotyczy gwnie Grnego Ogrzewacza. Badanie y podj^aburze Qi i Krwi, zanim zmiany wy-. y; rozszerzone .erwonawopurpuczenie, lu ne stolce, zibnicie koczyn, nudno ci i wymioty, uczucie ciko ci w caym cie
gbokie, cienkie i wolne ttno.
Niebieski kolor jzyka u kobiet w ciy moe wskazywa na zagraajce poronienie. Opisa to
mym stuleciu Chao Yuan-Fang w Rozwaaniach o pochodzeniu i objawach chorb10. Chao z
aobserwowa, e niebieski kolor jzyka i czerwona twarz u kobiety ciarnej wskazuj na zag
aajc mier podu i przeycie matki, podczas gdy czerwony kolor jzyka i niebieska twarz
zuje na mier matki i przeycie dziecka. Kiedy obserwujemy niebieski jzyk u kobiety cia
nej naley jej poda leki zioowe lub zastosowa akupunktur, aby wzmocni i ogrza Qi i Kr
nawet jeeli nie wystpuj inne objawy.
Biae Pcherzyki
Mae, biae pcherzyki, zazwyczaj spotykane na przedniej i rodkowej powierzchni jzyka, w
skazuj na wystpowanie Wilgoci. Wygldaj jak czerwone punkty i tak jak one wyrastaj z p
owierzchni jzyka, ale maj biay kolor (fot. 54).
POWIERZCHNIA PODJZYKOWA
Badanie powierzchni podjzykowej, a zwaszcza dwch y po obu stronach wdzi-deka, powinn
y cz ci rutyny diagnostycznej. Kliniczne znaczenie oznak na tej cz ci jzyka czsto pom
formacje uzyskane z badania powierzchni jzyka.
Metoda badania
Podobnie jak przy badaniu powierzchni jzyka, naley zadba, aby jzyk nie by uniesiony z
e zbyt du si, gdy moe si to przyczyni do szybkiego poszerzenia obu y. Podniesieni
by pokaza jego spodni stron, nie jest atwe i moe powodowa zmieszanie pacjenta. Najlep
z metod jest poproszenie pacjenta, aby podwin jzyk dci gry i delikatnie trzyma czube
yka na podniebieniu. Czsto uyteczna jest demonstracja. W badaniu koncentrujemy si n
a dwch yach po obu stronach wdzideka. Naley zaobserwowa ich ksztat i kolor (fot. 40
Znaczenie kliniczne
yy rozszerzone, ale nie ciemne, wskazuj na stagnacj Qi. Jeeli s ciemne, wskazuj na z
Krwi i im ciemniejszy kolor, tym zastj powaniejszy. Chocia stan ten moe wystpowa w k
ej cz ci ciaa, te dwie yy odzwierciedlaj najcz ciej zastj Krwi w Grnym Ogrzewaczu,
rcu lub Pucach. Jeeli tylko jedna ya jest poszerzona, oznacza to, e zastj Krwi wystp
zasadniczo po jednej stronie ciaa (patrz fot. 39).
Naley zaznaczy, e yy mog by ciemne, wskazujc zastj Krwi, nawet, gdy sam kolor cia
e jest ani ciemny, ani purpurowy. Jeeli yy podjzykowe s ciemne a pozostae ciao jzyk
jest ani ciemne, ani purpurowe oznacza to, e zastj Krwi trwa krtko, nie jest zbyt
powany i dotyczy gwnie Grnego Ogrzewacza. Badanie y podj-zykowych pozwala wic na wc
rozpoznanie zaburze Qi i Krwi, zanim zmiany wystpi na samym ciele jzyka. Naley rwnie
wrci uwag na ksztat y; rozszerzone yy zazwyczaj wskazuj stan Nadmiaru, a cienkie iedoboru. Czerwonawopurpu-50fvm H rowe i byszczce yy wskazuj Wilgo i Gorco na poziomie Odywczym. tawe yy
ujc do gry (fot. 55). Biae i liskie yy wskazuj na wystpowanie Zimna i Wilgoci, co
dujemy w zespoach Bolesnego Zablokowania.
PODSUMOWANIE
Podsumowujc naley stwierdzi, e kolor ciaa jzyka jest prawdopodobnie pojedynczym najwa
ejszym aspektem diagnozy z jzyka. Pozwala uzyska bezpo redni i jasny obraz stanu pat
ologicznego. W przypadku wystpowania jakichkolwiek wtpliwo ci diagnostycznych, zwizan
ych ze sprzecznymi obserwacjami, kolor ciaa jzyka prawie zawsze pokazuje prawdziwy
stan pacjenta.
- Jeeli ciao jest blade, wskazuje to Niedobr yang lub Krwi w zaleno ci czy jest take
he, czy lekko mokre.
>- Jeeli ciao jest czerwone, wskazuje to na obecno Gorca. Bdzie to Gorco Nadmiarowe,
y wystpuje nalot, lub Gorco z Niedoboru yin, jeeli nie ma nalotu. Czerwone punkty l
ub plamki wskazuj Gorco i zastj Krwi.
>- Jeeli ciao jest purpurowe, wskazuje to na zastj Krwi z wewntrznego Zimna, '< gdy
jest sinawopurpurowe lub z Gorca, gdy jest czerwonawopurpurowe.
> Jeeli ciao jest niebieskie, wskazuje to na zastj Krwi z wewntrznego Zimna.
ny wytrzone
arpu-
PRZYPISY
Cao Bing-Zhang, A guide to Tongue Differentiation (Bian she zhi nan) (1920). Prz
ypis dostarczony przez Su Xin-Minga.
Fu Song-Yuan,^4 Collection ofTongues and Coatings. Cytowane w Beijing College of
Traditional Chinese Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Zhong yi sh
e zhenj (Beijing: People's Medical Publi-shingHouse, 1976), str. 17.
Termin Krew w medycynie chiskiej odnosi si nie tylko, jak sowo krew po angielsku, d
o pynu eiala, ale ma znacznie szersze znaczenie. W medycynie chiskiej Krew tworzy
si z esencji z poywienia, ktra jest wyekstrahowana przez ledzion. Proces powstawania
Krwi odbywa si dalej w klatce piersiowej w wyniku aktywno ci Puc i Serca. Funkcj Krwi
jest odywianie i nawilanie. Ruch Krwi zaley od popychajcego dziaania Qi, a Qi, z kol
ei, zaley od odywczego dziaania Krwi. Zwizek ten wyraony jest w powiedzeniu: Qi jest
owdc Krwi, a Krew jest matk Qi". Jeeli przez pewien okres wystpuje stagnacja Qi, rezu
ltatem bdzie zastj Krwi. Dodatkowo Krew uczestniczy we wzajemnej wymianie i przemi
anie pynw w ciele. Krew i pyny tworz si z poywienia oraz picia i nale do yin. Ponie
w i pyny wzajemnie wymieniaj si, jak rwnie maj to samo pochodzenie, skrwawianie i wyp
canie uwaane s za wzajemnie wykluczajce si metody lecznicze. W rozdziale 18. Osi Duc
howej powiedziano (aby uzyska) wicej krwawienia, nie wywouj potw, (aby uzyska) wicej
cenia, nie skrwawiaj". Stan Niedoboru Krwi w chiskiej medycynie nie ma odpowiedni
ka we wspczesnej biomedycynie. Anemia bdzie w wikszo ci przypadkw opisywana jako Niedo
Krwi, ale moe by Niedobr Krwi bez anemii. Niedobr Krwi wystpuje czsto u kobiet i mo
y zwizany z niewystarczajcym spoywaniem wzmacniajcego Krew" poywienia, przepracowani
lub z dziedzicznym osabieniem. Niedobr Krwi, szczeglnie u kobiet, ma ogromne znacze
nie, gdy dotyczy tego, co wspczesna biomedycyna nazywa problemami hormonalnymi. Qi
Ying-Jie, Observation of the Tongue in Insommia". Journal of Traditional Chinese
Medicine (Zhong yi za zhi), 28, numer 3 (1987):68. Su Xin-Ming, rozmowa osobist
a.
6. Ye Tian-Shi, Discussion of Wam-febrile Disease. Cytowane w Tongue Diagnosis
in Chinese Medicine. \ str. 25.
7. Jia Yu-Hua, Clinical and Eiperimental Research into Dark Red Tongue". Journa
l of Traditional CM- ' nese Medicine (Zhong yi za zhi) 33, numer 5 (1992): 46.
8. Liang Te-Yan. Differentiation of Syndrom.es by Examination of the Tongue. C
ytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine str. 26.
9. A Colleetion of Tongues and Coatings. W Tongue Diagnosis in Chinese Medicin
e str. 26. 10. Patrz rozdzia 1, przypis 29.
i
I
KOLORY CIAA JZYKA
KOLOR CIAA
ZNACZENIE KLINICZNE
5 ady Niedobr Krwi (lekko suchy) Niedobr yang (mokry)
= ady, jasny i byszczcy
Niedobr Qi i Krwi, szczeglnie odka i ledziony
Czerwony
Gorco w warstwie Odywczej lub w warstwie Krwi (z nalotem) Niedobr y
in z Gorcem (bez nalotu)
.".zerwony i mokry
Gorco z zatrzymaniem Wilgoci
Czerwony i suchy
Gorco z Nadmiaru, wypalajce ptyny ciata (z nalotem) Gorco z
Niedoboru yin i wyczerpanie ptynw ciata (bez nalotu)
1 Czerwony i byszczcy Niedobr yin odka i/lub Nerek
Czerwony i szkaratny
Niedobr yin Ptuc lub Serca
I Czerwony z czerwonymi piamkami 1
iub punktami
Gorco z zastojem Krwi
1 Czerwony z kolcami Gorco w warstwie Odywczej lub w Grnym lub rodkowym Ogrzewacz
u
1 Czerwony z purpurow plamk 1
w rodku
Zastj Krwi i Gorco w otdku
[ Czerwony i ztuszczony
Gorco z Niedoboru yin odka i Nerek
1 Z emnoczerwony z suchym centrum
Poncy Ogie odka lub Niedobr yin odka z Go
1 Czerwonawopurpurowy Gorco i zastj Krwi
1 Czerwonawopurpurowy i rozszerzony
Ekstremalne Gorco z Zastojem Krwi i zatru
cie alkoholowe uszkadzajce Serce
5 -awopurpurowy Zastj Krwi z powodu Wewntrznego Zimna
1 S"awopurpurowy i wilgotny
Zastj Krwi z powodu Wewntrznego Zimna usztywniajceg
o cigna i ko ci
1 *. eoieski
Powane Zimno Wewntrzne z zastojem Krwi
1 \ eoieski bez nalotu Powane Zimno Wewntrzne z zastojem i wyczerpaniem Krwi
N ebieska powierzchnia centralna
Niedobr yang ledziony z zatrzymaniem luzu w
klatce piersiowej
\ eoieski u kobiet w ciy
Stan zagraajcy poronieniem
= ;zszerzone yy podjzykowe Niedobr i stagnacja Cii, Zastj Krwi (je li yy s rwnie
Ksztat ciaa jzyka
Nastpn najwaniejsz cz ci diagnozy z jzyka, po badaniu koloru ciaa jzyka, jest bada
u ciaa jzyka. Przez ksztat rozumie si tu nie tylko fizyczne kontury jzyka, ale take j
go konsystencj, utkanie i ruchomo . Normalny jzyk nie jest ani zbyt cienki, ani zbyt
obrzknity. Jest mikki i gitki, ale nie jest wiotki. Jego forma zwa si w kierunku kon
zka. Jego powierzchnia nie jest popkana. Normalny jzyk moe by atwo wysunity, nie dry
nie trzsie si oraz nie jest mimowolnie ani sztywny, ani nieruchomy.
Z punktu widzenia O miu Zasad identyfikacji syndromw, ksztat jzyka odzwierciedla Nied
obr lub Nadmiar w ciele. Dodatkowo, odzwierciedla stan Narzdw, Qi, a szczeglnie Krwi
. Ksztat ciaa moe take sugerowa obecno pewnych czynnikw patogennych, jak Wilgo, l
atr. Jednake znaczenie kliniczne wikszo ci ksztatw jzyka zaley jeszcze od koloru cia
a, ktry jest najwaniejszy i ma fundamentalne znaczenie w diagnozie z jzyka. Interpr
etacja znaczenia okre lonego ksztatu jzyka wymaga odniesienia do koloru jego ciaa. Na
przykad, cienkie ciao jzyka wskazuje na Niedobr Krwi, jeeli jzyk jest blady, lecz Ni
dobr yin, gdy jzyk jest czerwony.
Jeeli zawsze naley odnie si do koloru ciaa jzyka, to po co obserwowa ksztat jzyka
wsze, umoliwia to zebranie wicej informacji ni tylko z samego koloru jzyka. Po drugi
e, poniewa zmiana ksztatu jzyka wskazuje na bardziej powany stan, ni w przypadku, gdy
ksztat jzyka nie uleg zmianie. Na przykad, czerwony i zuszczo-ny jzyk wskazuje na Ni
dobr yin, lecz jeeli jest take cienki, to oznacza ciszy stan | i gorsze rokowanie. Da
lej, kiedy kolor ciaa jzyka bdzie normalny, lecz jego ksztat wybitnie nienormalny, t
o wa nie ksztat ciaa jzyka staje si waniejszym wska nikiem prawidowej diagnozy (fot.
W rozdziale tym bdziemy omawia nastpujce ksztaty jzyka: cienki, obrzknity, cz ciow
, sztywny, wiotki, dugi, krtki, popkany, obwisy, zbaczajcy, zdrtwiay, ruchomy, drc
owany, z zaznaczonymi odciskami zbw, owrzodzony oraz pokryty ranami.
i
1
CIENKI
Cienki jzyk oznacza, e jest on cieszy ni normalny i wyglda jak zmniejszony i patrz fo
t. 7 i 17). Konsystencja ciaa jzyka wynika z normalnej ilo ci pynw ciaa docierajcych
jzyka. Pyny tworz ciao jzyka. Cienkie ciao jzyka zawsze sugeruje Niedobr yin lub Kr
pynw. Czasami jzyk moe by tak cienki i tak, w momencie badania zmniejszony, e powstaj
gie bruzdy wzdu powierzchni jzyka. Znaczenie kliniczne cienkiego jzyka zaley od jego
koloru. Je li jzyk jest zarwno blady, jak i cienki wskazuje na Niedobr Krwi. Cienki i
czerwony jzyk wskazuje Niedobr yin. Oglne objawy kliniczne Niedoboru Krwi i Niedob
oru yin zostay opisane w rozdziale 5. Specyficzne objawy i oznaki bd zaleay od okre lo
ego stanu i dotknitych Narzdw.
untu-st ani
izw-mo-.vny,
:ier:-vw :o ci
i ma
i.nego
i!o j; jest
?ztat iloru <tan,
stan
-wy-dem
-ity,
:dr-iraz
OBRZKNITY
Obrzknity jzyk jest rozdty i wikszy ni normalny. W powanych przypadkach moe wypeni
a. Normalna grubo i ciao jzyka odzwierciedla prawidow Ilo Krwi i pynw. Jeeli jz
ity, oznacza to, e do jzyka dociera zbyt duo pynw z powodu dwch rnych przyczyn. W
k
>si
Niedoboru obrzk spowodowany jest Niedoborem Qi, co z kolei przyczynia si do gromad
zenia pynw. W stanach Nadmiarowych, obrzk spowodowany jest Nadmiarem lub stagnacj Qi
, ktra gromadzi si w jzyku. Gwne kryterium, przy rnicowaniu obrzku nie- ^H z Niedob
obrzkiem z Nadmiaru, jest kolor ciaa jzyka. Je li ciao jzyka ma blady kolor, to obrz
ynika ze stanu Niedoboru, ale je li kolor ciaa jest czerwony lub purpurowy, to obrzk
pochodzi ze stanu Nadmiarowego. Istnieje kilka odmian cz ciowo obrzknitego jzyka.
Obrzknite brzegi
Jzyk obrzknity na brzegach, z wielkim i tustym obrzkiem bardziej skoncentrowanym w je
go -rodkowej cz ci, ma na og blady lub normalny ko-".'ir (fot. 8 i rys. 6-2). Obrzk ws
kazuje na Niedobr Qi .ab yang ledziony. Je li jest to Niedobr yang ledzio-:iy brzegi b
take mokre. Taki typ jzyka czsto widzimy w praktyce klinicznej. Objawy kliniczne Ni
edoboru Qi ledziony zostay opisane wyej.
ame
Sieli, wy-:'zu-icia rucie zga-znazone
tcich
-iertaki
>zgocczne
zaiz za-127).
tizuje
Rysunek 6-2
Obrzknite boki
Jzyk z obrzknitymi bokami jest zwykle czerwony lub purpurowy. W tym typie obrzku obs
erwujemy i-ienki pasek wzdu caej dugo ci po obu stronach jzyka. Rni si od obrzkni
egach tym, e
ibrzk jest rozmieszczony bardziej rwnomiernie wzdu caej dugo ci ciaa jzyka i rozsze
niej gboko ku powierzchni rodkowej jzyka (fot. 2, 7. 12, 23 i rys. 6-3). Ten typ obr
zku wskazuje wzno--zce si yang Wtroby lub Ogie Wtroby. W tych przypadkach ciao jzyk
e czysto czerwone,
finnoczerwone lub purpurowe (jeeli bdzie rwnie
_lstj Krwi). Inne oznaki kliniczne, to: zawroty i ble
:owy zamazane widzenie, draliwo , sucho i gorzki smak w ustach, zaparcie, ciemnoty m
strunowate ttno.
Rysunek 6-3
Obrzknity koniuszek
Jeeli ciao jzyka ma normalny ksztat, a obrzknity jest sam koniuszek, wskazuje to na p
oblem z Sercem. Dokadne znaczenie kliniczne zaley od innych cech jzyka, zsto szczegl
ie od koloru ciaa. Jeeli kolor ciaa jest czerwony lub ciemnoczerwony, to agno- .orzk
nity koniuszek wskazuje na poncy Ogie Serca. W takim przypadku koniuszek lach ^B jes
t zwykle take czerwieszy ni pozostaa cz jzyka. Jeeli normalny jest kolor cia-tanie
ta. obrzknity koniuszek oznacza Niedobr Qi Serca (patrz fot. 18 i 21).
- 57 Objawy kliniczne poncego Ognia Serca obejmuj: pragnienie, gorzki smak w ustach, bez
senno , draliwo , uczucie ciepa caego ciaa, zaczerwienienie twarzy, owrzodzenia jamy
j lub warg oraz szerokie, szybkie ttno. Objawy kliniczne Niedoboru Qi Serca, to:
palpitacje, krtki oddech po wysiku fizycznym, blada cera oraz mikkie lub puste ttno.
Obrzk pomidzy koniuszkiem a powierzchni rodkow
Jzyk obrzknity w polu pomidzy koniuszkiem a powierzchni centraln (odpowiada Pucom) b
mia normalne ciao a obrzk tylko w polu Puc, albo ciao jzyka bdzie obrzknite z wi
zkiem w polu Puc (fot. 7 i 12). Taki ksztat ciaa obserwujemy prawie zawsze na jzyku o
kolorze bladym lub normalnym. Tego rodzaju obrzk wskazuje na Niedobr Qi Puc z zatr
zymaniem Wilgoci luzu w Pucach. Obserwujemy to czsto w przewlekych przypadkach Niedo
boru Qi Puc i ledziony, prowadzcego do powstawania i gromadzenia luzu w Pucach. Klini
czne oznaki obejmuj uczucie ciskania w klatce piersiowej (tzn. uczucie duszno ci lub
pyny ciaa s inne w zaleno ci od Narzdu, w ktrym pierwotnie wystpia cho-- >ba. Bd
tpoway objawy i oznaki niedoywienia cigien, mi ni i kana- >\\. jak: sztywno mi ni
burzenia ruchu i trudno ci w chodzeniu.
Oznaki poncego Ognia Serca, to: bezsenno , pragnienie, gorzki smak w ustach, raliwo ,
itacje, owrzodzenia w ustach, zaczerwienienie twarzy oraz szybkie, falowe (ttno H
ong, przyp. tum.) ttno.
Objawy bdce nastpstwem udaru z Wiatru obejmuj poraenie poowicze, asymetri twarzy, be
iw mow, sztywno mi ni i zbaczanie jzyka.
WIOTKI
Jzyk taki jest zwiotczay i nie moe atwo si porusza (fot. 7). W powanych przy-e si ^
h jest on pomarszczony, z wieloma liniami na powierzchni. Naley odrni jzyk jach. ^Hir
iotki od normalnego, ktry take jest mikki, ale nie zwiotczay. Normalny jzyk jest
^rdziej gibki i ruchomy ni wiotki. dzia. ^H
Wszystkie typy jzyka wiotkiego
rozwijaj si w wyniku nieprawidowego odywia-.edlis- ^H|ja oraz niedoboru pynw ciaa.
cowaniu syndromw poprzez badanie jzyka wone ^Marwierdzono: Kiedy mi nie s mikkie, j
st wiotki"6.
Blady i wiotki jzyk wskazuje, e Qi Serca i ledziony, a take Krew jest w Niedobo- ^^^
Jeeli za mao pynw i Krwi dociera do jzyka staje si on wiotki. Stan ten spowo-ciaa
lowany jest pierwotnie przez Niedobr Qi ledziony, ktra produkuje za mao Krwi i nie-u
iacji ^Blostatecznie porusza pyny. Niedobr Krwi wpywa w rezultacie na Serce (Serce
zawsze ezer- ^Bfest osabione przez Niedobr Krwi) i dalej na jzyk. Niedobr Qi ledziony
i Serca oraz >ncy ^^Hnvi prowadzi do niedoywienia tkanki mi niowej i kanaw, co w rezu
tacie powoduje r- ^^Mslabienie koczyn, a w cikich przypadkach atrofi mi ni. Inne obj
liniczne, to: -tpu- ^p^Pitacje, bezsenno , sabe koczyny, uczucie zmczenia, utrata ape
u, lu ne stolce, admierna senno i mikkie ttno.
Jzyk czerwony i wiotki oznacza, e Gorco uszkodzio pyny ciaa. Moe to dotyczy Gorca
boru lub z Nadmiaru, w zaleno ci od tego, czy wystpuje nalot na jzyku czy te nie (fot.
7). Oba przypadki wiotkiego i czerwonego jzyka wskazuj, e Gorco je^ raczej intensyw
ne. Uszkodzenie pynw ciaa przez Gorco prowadzi do niedoywieni;, i cigien i kanaw,
ajc je pynw yin i Krwi. Moe to take doprowadzi do osa- J bienia koczyn lub, w cik
adkach, do atrofii mi ni i zaburze chodzenia.
Jzyk czerwony z nalotem wskazuje na obecno Gorca z Nadmiaru, ktre moe byc I w Pucach
ercu, Wtrobie lub w odku. Objawy kliniczne Gorca w tych Narzdach zostay opisane popr
nio. Najczstszy stan, w ktrym pojawia si jzyk wiotki, czerwony i z nalotem, to Gorco
wnikajce do Puc. Kiedy zewntrzne Gorco wnika do Puc i nie jest prawidowo leczone prze
uwa si do wewntrz. Wypala ono pyny ciaa i zaburza rozpraszajc pyny ciaa funkcj Pu
m jest zmniejszenie si ilo ci pynw cia-| a. Objawy kliniczne tego stanu, to: suchy kas
zel, lub kaszel z niewielk ilo ci ropnej tej plwociny, krwawienia z nosa, bl garda,
ustach, gorczka, niepokj, zaczerwienienie nozdrzy oraz szybkie, pene, szerokie ttno
.
Jzyk gbokoczerwony, wiotki i bardzo suchy wskazuje na ekstremalny Niedobr yinl Nerek
, prowadzcy do znacznego wyczerpania pynw ciaa przez Gorco. Gbokoczer-I wony kolor r
ija si z Niedoborowego Ognia, a sucho i wiotko - z niedostatku py-l nw. Jest to stan
rdzo ciki. Inne oznaki kliniczne Niedoboru yin Nerek zostay opisa-[ ne ju wcze niej. K
ady typ wiotkiego jzyka zwizany jest z niedoborem pynw i niedo-l ywieniem kanaw. Z
u widzenia rnicowania wedug O miu Zasad, wiotki jzyki zawsze oznacza stan Niedoboru, a
le moe take pojawi si w poczeniu ze stanem Nad-j miaru, takim jak Gorco.
DUGI
Dugi jzyk jest raczej wski przy normalnej szeroko ci. Wysunity, wystaje dalej I z ust
ni normalny, tak e wyra nie widoczny jest korze. Uoglniajc, dugi jzyk wska-1 uje Go
e wic rwnie czerwony. Zazwyczaj kojarzony jest on z Ogniem w Ser-1 cu. Z punktu wid
zenia medycyny chiskiej (ale nie wspczesnej biomedycyny) wskazuje I na konstytucjon
aln tendencj do problemw z Sercem. Jeeli jzyk jest dugi i czerwol ny a koniuszek obrz
ity i czerwieszy ni ciao jzyka, wskazuje to na wystpowank-1 luzu i Ognia w Sercu. Os
w tym stanie bdzie miaa tendencj do czstego wysuwania i chowania koniuszka swojego
jzyka, jakby na sposb wa. Inne objawy kliniczne [ obejmuj: bezsenno , niepokj psychi
niekoherentn mow, niekontrolowany miech, zaczerwienienie twarzy, sucho w ustach, pra
gnienie, owrzodzenia w jamie ust-| nej, ciemnoty mocz oraz szybkie, pene i szerokie
ttno.
KROTKI
Krtkiego jzyka nie mona w peni wysun z ust. Wyglda jak skurczony. Istniej i dwie po
owe przyczyny takiego jzyka: jedna z Niedoboru, druga z Nadmiaru. Jzyk moe by krtki z
powodu wewntrznego Zimna, ktre usztywnio cigna i mi nie tak. e mi nie kontrolujce
nie s w stanie go wysun, lub z powodu nadmiaru | Gorca, ktre wyczerpao pyny ciaa ta
yk straci sw gitko i nie moe by wysunity z ust. Wystpuj cztery typy krtkiego jz
zerwony, gbokoczerworr suchy, obrzknity.
- 62 r.czyc rzyku, ro jest
osa> :e by
-rwo-.< i nie
surza cv ciaj, zar yin k>czer-ku plyipisat niedoi jzyk
i NadBlady i krtki
Blady i krtki jzyk wskazuje na Niedobr Qi i yang, co prowadzi do tworzenia si wewntrz
nego Zimna, ktre usztywnia i zaciska cigna i mi nie. Jzyk jest blady z powodu Niedobor
yang, a krtki z powodu Zimna, ktre usztywnia mi nie. Stan ten jest zwykle zwizany z N
iedoborem yang ledziony i Nerek. Objawy i oznaki tego stanu zostay ju opisane.
Czerwony i krtki
Czerwony i krtki jzyk pojawia si w wyniku ekstremalnego wewntrznego Gorca, ktre porus
a Wtrob i wywouje wewntrzny Wiatr. Wiatr zaciska i paraliuje, dlatego jzyk jest krtk
ci nity. Ten typ jzyka czsto wystpuje po ataku udaru z Wiatru, a take czsto pojawia
zed jego atakiem, jest wic wanym znakiem prodromalnym. ~\-powe dla takiego krtkiego
jzyka jest zbaczanie w jedn stron, co jest kolejnym
^kazaniem na wewntrzny Wiatr. Wi
j informacji na temat udaru z Wiatru znajduje si w rozdziale omawiajcym jzyki zbacz
ajce.
Gibokoczerwony, suchy i krtki
Gbokoczerwony suchy i krtki jzyk wskazuje, e ekstremalne Gorco uszkodzio
pyny ciaa i nie mog one odywia jzyka, a wic nie mona go wysun. Zwizane jest
! In z Gorcem w Wtrobie. Objawy kliniczne opisano powyej. Je li jzyk nie ma nalotu
[i jest gibokoczerwony suchy i krtki wskazuje to, e ekstremalny Niedobr yin pynw
lie pozwala na jego wysunicie (fot. 3).
^ dalej
t -.vskav Serazuje
erwovanie
>uwa:iiczne
owany
te ust|I<tniej
Jzyk lie tak, dmiaru by wy-trwony
Obrzknity i krtki
Obrzknity i krtki jzyk wskazuje na zatrzymanie Wilgoci i luzu w cignach : mi niach,
emoliwia wysunicie jzyka. Jest to zwykle zwizane z Niedoborem | yang ledziony i/lub P
c - transformacja pynw zostaje zaburzona, co powoduje gromadzenie i formowanie Wil
goci i luzu.
POPKANY
Jzyk popkany jest czsto spotykany w praktyce klinicznej. Pknicia (t. szczeliny) | na
owierzchni jzyka s podobne do tych, ktre powstaj w glebie po dugim okresie su-zy Pkni
a mog bardzo rni si liczb i gboko ci. Mog to by tylko lekko wi-zialne linie lub
zczeliny. Czasami wiotki jzyk moe by tak mikki, e na pomarszczony wygld z liniami na
owierzchni; naley uwaa, aby tego rodzaju li-[ lii nie pomyli z pkniciami.
Znaczenie kliniczne szczelin zaley od koloru ciaa jzyka, ich lokalizacji, ksztatu :
jiboko ci. Najczstsz przyczyn pkni jest sucho z powodu wyczerpania pynw da lub y
opisano w Zbiorze jzykw i nalotw: Kiedy Serce jest pene... itnirco powoduje pknicia
yku"7. Najczstszy typ popkanego jzyka ma gbok [szczelin w rodku, sigajc koniuszk
iedlajc nadaktywno Ognia Serca. Wypisy z Poradnika rnicowania z jzyka opisuj wiksz
anego j-i rvka:
Rysunek 6-9
Popkany jzyk wskazuje wyczerpanie Krwi. Im mniejsza ilo i bardziej powierzchowne s sz
czeliny, tym agodniejsza choroba. Im wicej i im gbsze s szczeliny, tym powaniejsza ch
roba. Poprzeczne szczeliny wskazuj Niedobr yin; je li szczeliny s jak kwiaty lodu, to
wskazuj Niedobr yin zwizany ze starszym wiekiem. Jeeli jzyk jest blady i ma szczelin
y to wskazuje Niedobr ledziony z zatrzymywaniem Wilgoci... Jeeli cay jzyk jest gboko
erwony bez nalotu i s na nim krtkie poprzeczne szczeliny, wskazuje to Niedobr yin z
uszkodzeniem pynw ciaa... Krtkie, nieregularne szczeliny wskazuj sucho odka z us
m pynw i Gorco z Nadmiaru w odku8.
Diuge poprzeczne szczeliny
Dugie poprzeczne szczeliny zasadniczo wskazuj Niedobr yin. Najcz ciej (ale nie wyczni
obserwujemy je na czerwonych jzykach bez nalotu (rys. 6-9). Moemy je take zaobserwo
wa na jzykach o normalnym kolorze; w tym przypadku stan jest lejszy, ni gdyby jzyk by
l czerwony i bez nalotu. Jeeli jzyk jest czerwony Niedobr yin wychodzi z Nerek. Je li
jzyk ma kolor normalny, Niedobr wypywa z odka i/lub Puc.
Krtkie poprzeczne szczeliny
Znaczenie kliniczne krtkich szczelin jest podobne do znaczenia dugich (rys. 6-9).
Wskazuj take na Niedobr yin, ale najcz ciej s obserwowane na jzykach czerwonych bez n
tu. Krtkie poprzeczne szczeliny wskazuj rwnie Gorco wynikajce z Niedoboru Yin.
Szczeliny jak kra lodowa"
Szczeliny wygldajce jak kwiaty lodu obserwujemy czsto u ludzi w starszym wieku (fot
. 13 i rys. 6-10). Oznaczaj stan Niedoboru yin zwizany z wiekiem. W starszym wieku
czsto rozwija si Niedobr yin, poniewa energia Nerek wyczerpuje si w cigu ycia. W ta
przypadku jzyk moe by czerwony lub nie. Je li jzyk ma kolor normalny szczeliny nie ma
j wikszego znaczenia klinicznego, jeeli jednak jzyk jest czerwony i bez nalotu, szcz
eliny wskazuj na zaawansowany stan Niedoboru yin z Gorca. U osb, u ktrych pojawi si t
ki Niedobr, mog wystpi poty nocne i ble w stawach. Jest to efekt wyczerpania pynw yi
ktre nie mog ju prawidowo odywi cigien i kanaw. Ten typ jzyka czsto wystpuje u
emami zwizanymi z menopauz.
Szczeliny nieregularne
Krtkie, nieregularne szczeliny (fot. 25 i rys. 6-11) wskazuj na Niedobr yin odka. o
st rRysunek 6-10
Rysunek 6-11
Rysunek 6-12
: iem pynw ciaa i nieprawidowe funkcjonowanie czsto prowadzi do niedoboru pynw aaia,
to by pierwsze stadium Niedoboru yin. W takim przypadku jzyk bdzie mia 3lor normaln
y.
Poprzeczne szczeliny na bokach
Poprzeczne pknicia (fot. 34, 57 i rys. 6-12) mog ijawi si na jzyku o normalnym kolorz
. Zawsze -kazuj na dugo trwajcy stan Niedoboru Qi lub yin ledziony. Szczeliny s na bo
kach i zazwyczaj tylko rodkowym polu jzyka. Je li boki s popkane, a tak-_ mokre i l
pokryte pian, odzwierciedla to dugo - vajcy stan Niedoboru Qi ledziony. W tym przypadn
ie jest ona zdolna do przetwarzania i transportu iynw, co powoduje gromadzenie si py
nw w jzyku. Jeeli jzyk jest suchy lub tylko suche s boki, po-rzeczne pknicia wskazuj
Niedobr yin ledziony, zejawy tego Niedoboru, to: sucho w ustach niech !o picia, uczuc
e gorca na twarzy, suche wargi, suche ilce, brak apetytu, uczucie dyskomfortu w brz
uchu |i zmczenie. Kluczowym objawem tego syndromu s [zwaszcza suche usta.
Poduna szczelina w rodku
Szeroka, pytka szczelina w linii rodkowej, w rodkowym polu jzyka (fot. 25 i rys. -:
4) wskazuje na Niedobr Qi odka, je li znajduje si na jzyku o normalnym kolorze nalote
Na jzyku o normalnym kolorze bez nalotu wskazuje na Niedobr yin odki. W tym ostatnim
przypadku oznacza to, e Niedobr dotyczy tylko odka i nie osi-l jeszcze Nerek. Jeel
na Serce i narastajcego do Ognia Serca. Jzyk taki jest sztywny z powodu Wiatru i
suchy z powodu Gorca. Jeeli jzyk jest obwisy, gl-'okoczerwony i dugi, a pacjent niepr
ytomny, majaczy lub mieje si w sposb niekon-:: i iowany wskazuje to na zatrzymanie O
gnia i luzu w Sercu. Jest to przypadek Ognia i luzu, ktry zamiewa Serce. Stan ten na
zywamy rwnie zamgleniem wiadomo ci". Jzyk obwisy i zdrtwiay wskazuje na Niedobr Qi
aj w Sercu. Jeeli jzyk I dziecka jest cakowicie obwisy, tak e nie moe by w ogle cof
wskazuje to na powan zapa Qi Serca.
JZYK ZBACZAJCY
Jzyk, ktry po wysuniciu zazwyczaj zbacza w jedn stron, zwykle (ale nie za- vsze) wyst
z asymetri twarzy (fot. 51). Zbaczajcy jzyk oglnie wskazuje Wiatr, zewntrzny lub wew
ntrzny. Zewntrzny wiatr moe wnika do kanaw twarzy i powodowa jej parali ze zbaczani
t, niemono ci uniesienia powiek i czasami ze zbaczaniem jzyka po wysuniciu.
Wewntrzny Wiatr ma cakowicie odmienne rdo i natur. Zazwyczaj rozwija si z Niedoboru
Nerek i nadaktywno ci yang Wtroby, ale moe by take efektem Niedoboru Krwi Wtroby. Kli
iczne oznaki wewntrznego Wiatru, to: drenie, tiki i skurcze, zawroty gowy, drtwienie
i zbaczanie jzyka. Udarowi z Wiatru zawsze towarzyszy Wiatr \\ ewntrzny, chocia wy
stpuj tu rwnie inne czynniki patologiczne. Wewntrzny Wiatr moe dotyczy tylko kanaw
ystpuje wwczas utrata przytomno ci, a jedynie czsto przemijajce pogorszenie ruchu kocz
n i drtwienie. Kiedy wewntrzny Wiatr osi-ea Narzdy, wystpi naga utrata wiadomo ci or
ne zaburzenia, po ktrych wystpuje poraenie poowicze i asymetria twarzy. W kadym przyp
adku moe wystpi zbaczanie jzyka. Poradnik rnicowania z jzyka tak charakteryzuje objawy, ktrym towarzyszy
zbaczajcy jzyk:
Jzyk purpurawoczerwony i zbaczajcy oznacza Wiatr Wtroby. Blady i zbaczajcy oznacza u
dar z Wiatru. Je li jzyk zbacza i wystpuje parali twarzy to oznacza, e (zewntrzny) Wia
r wnika do kanaw9.
Zbaczanie jzyka moe by te spowodowane stanem Niedoboru, w przeciwiestwie do opisanych
stanw Nadmiaru (lub Niedoboru powikanego Nadmiarem). Na przykad, gdy wystpuje powany
Niedobr Qi lub Krwi Serca, do jzyka dociera niewystarczajca ilo Qi i Krwi. Mi nie j
staj si leniwe i wysunity jzyk moe zbacza.
Rong Chun-Nian (1800-1881) opisa jzyk jako cigno mzgu" i powiza pewne patologiczne
y jzyka ze stanami mzgu, takimi jak gorco mzgu"10. Opis jzyka Ronga jako
cigna mz
erdza zachodnia anatomia - nerw ruchowy jzyka to 12. nerw czaszkowy. Uszkodzenie
drogi jego przebiegu, pomidzy kor ruchow a pniem mzgu, moe prowadzi do zbaczania jzy
JZYK ZDRTWIAY
Zdrtwienie jzyka jest ci le zwizane ze zmniejszeniem si Krwi i Qi Odywczej docierajc
odywiajcych jzyk. Jeeli jzyk jest okresowo obwisy i zdrtwiay, to wskazuje na Niedo
i Serca. W takim przypadku Krew Serca nie dociera do jzyka i nie odywia go. Zdrtwiay
jzyk i zawroty gowy oraz zamazane widzenie wskazuj na wewntrzny ruch Wiatru Wtroby.
Szczeglny przypadek przedstawia jzyk ze liskim nalotem, zdrtwiaymi kcikami ust i obfi
produkcj plwociny. Wskazuje to na obecno Wiatru i luzu.
JZYK RUCHOMY
Ruchomy jzyk, je li jest wysunity, to porusza si wolno od jednej do drugiej strony, l
ub porusza si bez przerwy i przy wysuwaniu mona zaobserwowa tylko ma cz jego ciaa.
yk wskazuje na obecno wewntrznego Wiatru powstajcego w Wtrobie. Wiatr moe mie rn
Czsto obserwujemy go u pacjentw po epizodach na-czyniowo-mzgowych. Gdy Wiatrowi Wtro
by towarzyszy Ogie Serca, wwczas ruchomy jzyk bdzie take gbokoczerwony i suchy. Na d
tkowo wystpujce Gorco w ledzionie wskazuje jzyk ruchomy, czerwony, obrzknity i suchy
bokach. Niezbyt czsto Ogie Serca i Gorco w ledzionie mog wystpowa razem.
JZYK DRCY
Naley odrni jzyk ruchomy od drcego. Ruchy jzyka ruchomego s wolne, lecz o duej am
, natomiast dla wysunitego, drcego jzyka charakterystyczny jest ruch szybki o maej am
plitudzie. Znaczenie kliniczne drcego jzyka zaley od koloru ciaa jzyka. Drcy jzyk
jcz ciej blady lub bladoczerwony. Wskazuje to na Niedobr Qi i Krwi, zazwyczaj wspistni
eje rwnie Niedobr yang ledziony. Je li drcy jzyk jest czerwony i suchy, wskazuje to
stremalne Gorco wewntrzne, ktre wywouje wewntrzny Wiatr. Drcy, gbokoczerwony i trz
yk oznacza ToksyczI
i :owac:iacza * Wiatr
oceny czasu trwania choroby np. czerwony jzyk bez nalotu wskazuje Niedobr yin, ale
je li jest take cienki oznacza, e Niedobr yin trwa ju dugo.
Obie cechy s wane przy ocenie rokowania i dugo ci leczenia.
Z wyjtkiem rzadkich przypadkw, znaczenie kliniczne ksztatu jzyka zaley od koloru ciaa
jzyka. Na przykad, nie mona mwi o znaczeniu cienkiego jzyka w oderwaniu od jego kolor
. Biorc pod uwag rnicowanie zgodnie z O mioma Zasadami, ksztat jzyka dostarcza wyra n
formacji o stanie Nadmiaru lub Niedoboru. Jzyk cienki, wiotki, popkany, z zaznaczo
nymi odciskami zbw wskazuje na stan Niedoboru. Jzyk obrzknity, sztywny, dugi i ruchom
wskazuje na stan Nadmiaru. Inne ksztaty jzykw, jak krtki, obwisy, zbaczajcy, zdrtwi
drcy, owrzodzony i z ranami, mog wskazywa Nadmiar lub Niedobr w zaleno ci od koloru c
PRZYPISY
1. Cao Bing-Zhang, A Guide to Tmigue Differentiation. Cytowane w Beijing Colle
ge of Traditional Chinest Medicine, Tongue Diagnosis in Chinese Medicine (Zhong
yi slte zhen) (Beijing: People's Medical Publi-shingHouse, 1976) str. 32.
2. Su Xin-Ming, rozmowa osobista.
3. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions (Huang di net jing stt wen
) (Beijing: People's Medical Publishing House, 1963) rozdz. 74, str. 512.
4. Przypisywane Hua Tuo, Classic of the Central Treasure (Zhong cang jing) (Dy
nastia Han). Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 33.
5. Sun Si-Miao, Thousand Ducat Prescriptions, rozdz. 22. Cytowane w Tongue Dia
gnosis in Chinese Medicine, str. 33.
6. Liang Te-Yan, Differentiation of Syndromes by Exam ination of t/te Tongue.
Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese Medicine, str. 26.
7. Fu Song-Yuan,^4 Collection ofTongues and Coatings. Cytowane w Tongue diagno
sis in Chinese Medicine, str. 26.
8. Cao Bing-Zhang, A Guide to Tongue Differentiation. Cytowane w Tongue Diagno
sis in Chinese Medicine str. 33-34.
9. A Guide to Tongue Differentiation. Cytowane w Tongue Diagnosis in Chinese M
edicine str. 34-35.
10. Hu Ming-Can, Rong Chun-Nian's Tongue Diagnosis". Journal of Traditional Chi
nese Medicim (Zhong yi za zhi) 30, numer 12 (1989): 13.
11. Qian Xin-Ru, ,Analysis of Clinical Observation of Patients wit/t Tooth-mar
ked Tongue". Journal o" Traditional Chinese Medicine 32, numer 1(1991): 33.
I
i. Chinese cal Publi4-35. Medicine
unial of
KSZTATY JZYKA
KSZTAT CIAA ZNACZENIE KLINICZNE
Cienki Niedobr Krwi (blady) Niedobr yin (czerwony)
Obrzknity
Niedobr yang ledziony i/lub Nerek z Wilgoci Wilgo i Gorco w otdku i
rco Serca i otdka (czerwone ciato jzyka) Zatrucie alkoholowe (czerwone ciato jzyka) T
oksyczno
Obrzknite brzegi
Niedobr Qi ledziony
Obrzknite boki
Wznoszce si yang Wtroby lub Ogie Wtroby
Obrzknity koniuszek Ptoncy Ogie Serca (ciato czerwone) Niedobr Qi Serca (normal
ny kolor)
Oorzk pomidzy koniuszkiem a rodkiem Niedobr Qi Plu z zatrzymaniem luzu
Tcrzk wzdtu szczeliny rodkowej
Ptoncy Ogie Serca (czerwone ciato) Niedobr Qi Se
(normalny kolor)
.'. ootowie obrzknity Osabienie kanatw
Cz ciowo obrzknity na bokach Niedobr lub stagnacja Qi w klatce piersiowej
Icrzk potowy powierzchni
Niedobr Qi Ptuc
'.''otkowaty
Niedobr otdka, ledziony i Nerek
Sztywny Zewntrzne Gorco wnikajce do Osierdzia (ciato czerwone lub ciemnoczerwone) G
orco uszkadzajce ptyny ciata (ciato czerwone) Ptoncy Ogie Serca Wiatr Wewntrzny (kolo
r normalny)
.'. otki
Wyczerpane Qi i Krew (blade ciato) Ekstremalne Gorco wyczerpujce p
tyny (ciato czerwone) Niedobr yin Nerek z Gorcem (ciato gtboko czerwone)
"-gi Ptoncy Ogie Serca luz i Ogie w Sercu
<-tki Niedobr yang ledziony, Wewntrzne Zimno (ciato blade) Gorco wzbudzajce Wiatr W
roby (ciato czerwone) Niedostatek ptynw ciata zwizany z Nadmiarowym Gorcem (ciao cze
rwone z nalotem) Gorco z Niedoboru (ciato czerwone bez nalotu) Niedobr yang ledzion
y z Wilgoci i luzem (ciato blade ze liskim nalotem)
cd. tabeli z s. 71
KSZTAT CIAA ZNACZENIE KLINICZNE
Popkany
Poprzeczne pknicia: Niedobr yin Pknicia jak kra lodowa": Niedobr yin
iekiem Pknicia nieregularne: Niedobr yin odka Poprzeczne pknicia na bokach: Niedob
ziony Poduna szczelina w rodku: Niedobr yin Serca lub poncy Og;-Serca Poprzeczne szcz
liny za koniuszkiem: Niedobr yin Puc Bardzo gboka szczelina centralna z innymi maymi
pkniciami Niedobr yin Nerek z Gorcem
Obwisy Wewntrzne Nadmiarowe Gorco (ciato czerwone) luz i Ogie zamiewajce Serce (ciat
czerwone ze liskim nalote' Niedobr Qi Serca (ciao blade)
.
Zbaczajcy
Zewntrzny Wiatr wnikajcy do kanatw (normalny kolor) Wewntrzny Wiatr
Wtroby (kolor ciata normalny lub czerwony) Niedobr Qi Serca (ciato blade)
Zdrtwiay
Niedobr Krwi Serca (ciato blade)
' Wiatr Wtroby (kolor ciata normalny lub czerwony) Wiatr i luz ( liski na
lot)
Ruchomy Ogie Serca i Wewntrzny Wiatr (ciato czerwone) Gorco w ledzionie z wyczerpani
em ptynw ciata (ciao czerwone i suche)
Drcy Niedobr Qi ledziony (ciato blade) Ekstremalne Gorco wywoujce wewntrzny Wiatr
czerwone ciato Zapa Qi Serca i ledziony (ciato blade) Zapa yang (ciato blade i cienki
e)
Zrolowany
Gorco z Nadmiaru (koniuszek zrolowany w gr) Gorco z Niedoboru (koniu
szek zrolowany w d)
Serca (ciato czerwone)
yin Nerek (ciato czerwone i zluszczone)
cd. tabeli z s. 71
KSZTAT CIAA ZNACZENIE KLINICZNE
Popkany
Poprzeczne pknicia: Niedobr yin
1 Pknicia jak kra lodowa": Niedobr yin zwizany z wiekiem Pknicia nieregularne:
dobr yin odka Poprzeczne pknicia na bokach: Niedobr Qi ledziony Poduna szczelina
iedobr yin Serca lub ptoncy Ogie^ Serca Poprzeczne szczeliny za koniuszkiem: Niedo
br yin Ptuc Bardzo gboka szczelina centralna z innymi maymi pkniciami: Niedobr yin N
k z Gorcem
Obwisty Wewntrzne Nadmiarowe Gorco (ciato czerwone) luz i Ogie zamiewajce Serce (ciat
czerwone ze liskim nalotem* Niedobr Qi Serca (ciao blade)
Zbaczajcy
Zewntrzny Wiatr wnikajcy do kanaw (normalny kolor) Wewntrzny Wiatr Wt
oby (kolor ciaa normalny lub czerwony) Niedobr Qi Serca (ciato blade)
Zdrtwiay
Niedobr Krwi Serca (ciato blade) Wiatr Wtroby (kolor ciata normalny lub c
erwony) Wiatr i luz ( liski nalot)
Ruchomy Ogie Serca i Wewntrzny Wiatr (ciao czerwone) Gorco w ledzionie z wyczerpaniem
ptynw ciata (ciato czerwone i suche)
Drcy Niedobr Qi ledziony (ciato blade) Ekstremalne Gorco wywoujce wewntrzny Wiatr
czerwone ciao Zapa Qi Serca i ledziony (ciato blade) Zapa yang (ciato blade i cienkie
Zrolowany
Gorco z Nadmiaru (koniuszek zrolowany w gr) Gorco z Niedoboru (koniu
szek zrolowany w dt)
Z zaznaczonymi odciskami zbw Niedobr Qi ledziony
Owrzodzony
Ptoncy Ogie Serca (ciato czerwone) Gorco Serca z Niedoboru yin Nere
k (ciato czerwone i ztuszczone) Gorco ledziony i Nerek (ciao czerwone)
Pokryty ranami Gorca Toksyczno w kanale Serca (ciato czerwone) Gorco z Niedoboru (c
iao czerwone i ztuszczone)
jgien
Nalot jzyka
t :tem)
Nalot jzyka (inaczej nazywany kouchem" albo oboonym jzykiem") skada si Fczubkw br
kowych. Jest to nabonek sterczcy na grzbiecie jzyka. Istnieje pi typw brodawek, ale n
lot tworz gwnie brodawki nitkowate. Z punktu widzenia Kedycyny chiskiej nalot to fiz
jologiczny produkt uboczny trawienia poywienia i pynw przez odek. Badanie nalotu jzy
to bardzo istotna cz diagnozy z jzyka w medy-L cynie chiskiej. Jest to tak wany eleme
t badania lekarskiego w Chinach, e praktyk, iedy prosi pacjenta o pokazanie jzyka,
czsto mwi Pozwl obejrze twj nalot na j-liyku" (Kan-kan she tai).
FIZJOLOGIA NALOTU JZYKA
Funkcja trawienna zaley od przemian i transportu poywienia przez ledzion oraz i: afo
)
^T
! fermentacji i dojrzewania w odku. W medycynie chiskiej proces trawien
ia to bul-_ 'tanie, fermentowanie ( gnicie i dojrzewanie") i gotowanie jak w kociok
u. Procesowi temu varzyszy Wilgo i to, co medycyna chiska nazywa mtnym pynem". W proc
esie tra-enia niewielka jego ilo wstpuje do jzyka i tworzy nalot.
Nalot jest wic rezultatem procesu fizjologicznego i jego obecno na jzyku wskazu-na p
rawidowe funkcjonowanie ledziony, a przede wszystkim odka. Normalny j-2yk musi mie n
t. Teksty chiskie mwi, e nalot jest przejawem Qi odka i e zdrowa osoba powinna mie
cienki jak trawa rosnca z gleby.
Normalny nalot jzyka jest cienki, biay i lekko wilgotny. Jest cienki, poniewa tylk
o ".lowielka ilo mtnej cieczy pynie z odka do gry jako produkt uboczny trawienia.
ot jest nadmiernie gruby, to wskazuje, e w odku jest zbyt duo mtnej cie-y lub proces
rawienia jest nieprawidowy. Jeeli nalot jest zbyt cienki lub nie ma go ale, to tra
wienna funkcja odka jest powanie zaburzona.
Nalot jest zbyt gruby, gdy pokrywa ca powierzchni jzyka, tak e nie wida spod niego ci
jzyka. W Komentarzach do rozwaa nad chorobami wywoanymi przez Zimno1 opisano, e norm
alna grubo nalotu jest tak maa, i wida ciao jzyka tak jak mona zobaczy ziemi mid
owan traw. Wykorzystujc dalej t analogi mona powiedzie, e nalot jest zbyt cienki, g
zypomina nagie aty na trawniku.
odek jest rdem pynw. Lekko wilgotny nalot wskazuje na podstawowy normi ny stan pyn
boi si" sucho ci i gdy staje si suchy ma to wplyi na ilo pynw w caym ciele. Druga
ystpuje wtedy, gdy odek nie trai prawidowo poywienia; poywienie i pyny zalegaj, na
jzyku staje si zbyt wj gotny a nawet liski.
Klinicysta powinien zaobserwowa rozmieszczenie nalotu. Normalnie istniej wielkie rni
ce w jego grubo ci na rnych polach powierzchni jzyka. Powinien by i cieszy na koniuszk
i brzegach jzyka, nieco grubszy w rodku, a jeszcze grubszy na I reniu. Poniewa nalo
t odzwierciedla stan odka, naturalne jest, e nieco grubszy i lot bdzie znajdowa si w
ku jzyka, w polu odpowiadajcym odkowi. Korze j| zyka odpowiada Jelitom, ktre uczestn
w procesie trawienia przez odek. Por wa Jelita oczyszczaj substancj, ta naturalna mt
ciecz odzwierciedli si jako grul szy nalot na korzeniu.
KLINICZNE ZNACZENIE NALOTU JZYKA
Chiska literatura medyczna, od najwcze niejszych czasw, a szczeglnie od cza-ukazania
si Rozwaa nad chorobami wywoanymi przez Zimno w okresie dynastii H;; opisuje zwizki p
omidzy zmianami nalotu na jzyku a patologicznymi zmianami w oym nizmie czowieka. W
jednym z tekstw medycznych stwierdzono Nalot na jzyku pochoc z parowania Qi odka. Pon
ewa Pi Narzdw yin otrzymuje Qi z odka, mona z lotu pozna stan Nadmiaru lub Niedob
a lub Zimna (wszystkich Narzdw)"2., niewa nalot jzyka formuje si jako produkt uboczny
w procesie trawienia, to jego gri b , konsystencja i kolor bezpo rednio i dokadnie wyr
aaj stan funkcjonalny odk i ledziony. Nalot odzwierciedla rwnie stan innych Narzd
jak Nerki, Jelita, Wtroba, Pcherzyk ciowy, Pcherz i Puca. W rozdziale tym omwimy s
e zwizki pomidzy okre lonym nalotem a patologicznymi stanami tych Narzdw.
Nerki rwnie odgrywaj istotn rol w tworzeniu si nalotu. Jedn z funkcji Nert jest o
wanie" pynw ciaa i przesyanie ich do gry. Cz produktu z tego procesu pynie do gry
a. Bierze tu udzia, wsplnie z produktami odka i ledziony, w formowaniu si nalotu. Za
, cakowity brak nalotu wiadczy nie tylko o Nie-1 doborze odka, ale rwnie i Nerek.
Nalot jzyka, poza odzwierciedleniem stanu Narzdw, jest niezwykle wany, poniewa pokazu
je nasilenie i gboko rnych czynnikw patogennych (Wiatru i Zimna. Wiatru i Gorca, Wi
itd.). Jest to najprawdopodobniej podstawowe znaczenie kliniczne nalotu. Jego o
bserwacja ma yciowe znaczenie w ostrych chorobach pochodzenia ze-, wntrznego. Nalo
t jzyka moe dostarczy take informacji o rnych stanach wewntrz-1 nych organizmu, jak
rzymywanie poywienia, Wilgoci, luzu, Gorca i Zimna. W kocu, nalot jzyka moe da bezpo
i informacj o stanie pynw ciaa. Biorc pod uwag rnicowanie wedug O miu Zasad, bada
pozwala klinicy cie rozrni pomidzy stanem Niedoboru i Nadmiaru, Gorcem i Zimnem, stane
Wewntrznym i Zewntrznym oraz stanem yin i yang.
NALOT JZYKA W OSTRYCH CHOROBACH POCHODZENIA ZEWNTRZNEGO
Badanie nalotu jzyka jest szczeglnie wane w ostrych chorobach pochodzenia zewntrzneg
ych stadiach nalot jzyka bdzie cienki i ty, odzwierciedlajc obecno Gorca. Bdzie t
bo Gorco uszkadza pyny ciaa. Inne objawy obejmuj: awersj do gorca, obfite poty, bl
, suche wargi, pragnienie oraz szerokie, szybkie ttno.
Zimno
Zewntrzne Zimno moe bezpo rednio, bez uprzednich zmian w zewntrznych warstwach ciaa, z
aatakowa odek, Macic i Jelita. Nalot w tych przypadkach bdzie gruby, odzwierciedlajc
tensywno czynnika patogennego, ktry jest ju wewntrz. Nalot bdzie take biay z powodu
a i moe by wilgotny, co wskazuje na zablokowanie przez Zimno normalnego ruchu pynw.
Naley podkre li, e chocia Zimno jest pochodzenia zewntrznego, to wnika bezpo rednio do
rza ciaa i dlatego przejawia si jako Zimno wewntrzne. Naley odrni zaburzenia tego ty
od ataku Wiatru i Zimna, ktre wnikaj do wewntrz poprzez zewntrzne warstwy ciaa.
Objawy kliniczne rni si w zaleno ci od umiejscowienia Zimna. Pierwszym z nich bdzie b
nadbrzuszu (z mdo ciami i wymiotami) lub bl brzucha (z biegunk), zalenie do umiejscowi
enia Zimna w odku lub w Jelitach, czy te w Macicy. We wszystkich trzech przypadkach
ttno bdzie wolne i napite. U kobiet silny bl brzucha z biegunk moe pojawia si w cza
iesiczki; wystpuj wwczas skrzepy w krwi miesiczkowej.
Wilgo
Zewntrzna Wilgo moe zaatakowa odek, Jelita albo mi nie i kanay. Nalot jzyka bdzi
odu Wilgoci, jak rwnie tusty i liski, poniewa Wilgo uniemoliwia przetwarzanie i tra
t pynw. Objawy kliniczne rni si w zaleno ci od umiejscowienia Wilgoci, ale zazwyczaj
uje uczucie ciko ci, rozpieranie w brzuchu, uczucie braku powietrza, lu ny stolec oraz
lizgajce, pene ttno.
NALOT JZYKA A OSIEM ZASAD
Z punktu widzenia rnicowania zgodnie z O mioma Zasadami, nalot na jzyku moe dostarczy
okadnych informacji o naturze choroby. Jest to szczeglnie istotne w przypadkach os
trych chorb pochodzenia zewntrznego.
ftrzne3rzkaczon
^twie tylko obec--jmuStan Zewntrzny
Zewntrzne warstwy ciaa odzwierciedlaj si na trzeciej przedniej cz ci jzyka lub I aa b
gach. Nalot w stanach Zewntrznych moe by bardziej skoncentrowany na tych Idolach.
f^v
Stan Wewntrzny
Wewntrzny stan ciaa odzwierciedla si na rodkowej powierzchni jzyka. W po-akowych stad
iach inwazji przez zewntrzny czynnik patogenny, nalot moe by uloko-uiiy na brzegach
jzyka (rys. 7-1). Jeeli czynnik patogenny nie zosta usunity, moe likn gbiej do Na
zas nalot na powierzchni rodkowej stanie si grub(moe take, chocia niekoniecznie, sta si ty). To przesunicie wystpi tylko przypadk
a czynnika patogennego do wewntrz. Nalot na jzyku odzwiercietake przewleke stany wewntrzne. W takich przypadkach, gruby nalot w rodku :>e wskazyw
a na zatrzymanie poywienia lub Wilgoci w odku.
i warne gru-Nalot rwanie i pocho-i si ja-Jimna,
*"szym link), te\: We zucha ikrwi
dot j-unie-ei od brzuyku mo-istotne
Rysunek 7-1
Niedobr
Stany Niedoboru odzwierciedlaj si na jzyku jako cakowity brak lub niedostatek otu. N
alot niedostateczny lub nalot bez korzenia wskazuje na Niedobr Qi odka. kowity brak
nalotu, gdy kolor ciaa jzyka jest czerwony wskazuje zarwno na Nie->r yin odka, jak i
rek. Jeeli nie ma nalotu, a ciao jzyka jest blade, wskazuje :ia Niedobr Krwi. Jeeli n
ie ma nalotu, a ciao jzyka ma normalny kolor, rozpoznajmy wwczas Niedobr yin odka.
Nadmiar
Gruby nalot na jzyku zawsze wiadczy o stanach Nadmiaru (stan Nadmiaru moe i oczywi ci
e wspistnie z jakim stanem Niedoboru). Gruby nalot wskazuje na obecno I rz>"nnika pat
gennego, walczcego z energiami ciaa. S one jeszcze wystarczajco sil-ae. by odeprze at
ak. Wystpowanie lub brak nalotu jest istotnym elementem rnicowa-aui midzy stanem Nad
miaru i Niedoboru. Na przykad, je li kolor ciaa jzyka jest czerwony lub gbokoczerwony,
obecno nalotu (zarwno grubego, jak i cienkiego) wykazuje Nadmiarowe Gorco, podczas g
V
1 J\
V
3. Nalot zaczyna wszdzie tre-ci korze, wskazujc cisz. Niedobr Qi otdka.
4. rodek stracit nalot w cato c (tzn. stat si ztuszczony), poc-czas gdy reszta jzyka
ma nalot bez korzenia, wskazujc na Niedobr yin otdka.
Rysunek 7-2c
Rysunek 7-2d
I
tkana-- W tej r-k. Na a na m. znik-; jeeli i mtna w od-wpo-kosy-kowo > stanu
brak liedla i odki poka- ztusz-ityka-.:ikach
cienki,
<orze edobr
- :zie tra-4L :iszy
5. Moliwy wariant jzyka, gdy rodek staje si czerwony i wskazuje na Niedobr yin o-tdk
Niedoborowym Gorcem (fot, 12 i 20).
Rysunek 7-2e
Jzyk stat si ztuszczony
oato ci, tracc caty nalot
^ub bez szczeliny otd wskazuje na ciszy Nie:or yin otdka (fot. 25).
Rysunek 7-2f
Rysunek 7-2g
Jzyk jest w cato ci ztusz:zony i czerwony (z lub bez
zczeliny otdka), wskazu; zarwno na Niedobr yin
:'dka, jak i Nerek, ktry
: prowadzi! do Gorca (fot.
3, 24 i 59).
Rysunek 7-2h
Grubo nalotu
Rysunek 7-2i
Gruby nalot oznacza zawsze, e obecny jest czynnik patogenny, a zatem istnieje sta
n Nadmiaru. Wzgldna grubo nalotu daje bezpo redni i dokadn wskazwk o nasileniu oddz
czynnika patogennego. Im grubszy nalot, tym czynnik patogenny silniejszy. Czynniki, ktre mog przejawia si grubym nalotem, to: zatrzymanie poywi nia, W
lgo, luz, Wiatr i Zimno albo Wiatr i Gorco, Zimno lub Wilgo i Zimno oraz Lt nie Gorco
.
Grubo nalotu odzwierciedla tylko si czynnika patogennego, niezalenie czy jes on zewnt
zny, czy wewntrzny. Zasada ta dotyczy tylko grubego nalotu z korzeniem. Je li nalo
t nie ma korzenia jego znaczenie kliniczne jest odmienne (patrz omwienie nalo-| tw
z lub bez korzenia powyej).
Cienki nalot wskazuje, e czynnik patogenny jest saby, a choroba w stadium poczi-l k
owym, jednak cienki, biay nalot jest normalny, czsto wic nie mona oceni, czy jest tol
nalot patologiczny. Praktyk w takich przypadkach musi rozway inne elementy, jak r
oz-l mieszczenie nalotu albo ttno. Dzieje si tak, na przykad, we wczesnych stadiach
inwa-l zji Wiatru i Zimna, gdy nalot jest cienki i odzwierciedla sabo czynnika pat
ogennego.l W tej sytuacji analiza tylko jego grubo ci i koloru jest nieprzydatna.
Naley zaobserwo-l wa rozmieszczenie nalotu, ktre w pocztkowych stadiach zewntrznego a
taku moel przewaa na trzeciej przedniej cz ci jzyka lub dookoa centrum jzyka (rozmie
- nie nalotu i jego znaczenie kliniczne bdzie omwione w wikszym zakresie dalej). Jeel
i nalot odzwierciedla nasilenie czynnika chorobotwrczego, to zmiana nasilenia teg
o czynnika przejawi si w zmianie grubo ci nalotu. Fakt ten jest nadzwyczaj istotny
w praktyce klinicznej. Pozwala oceni rozwj choroby i ustali dokadne rokowanie.
Znaczenie kliniczne grubo ci nalotu na jzyku opisuje nastpujcy fragment z Poradnika rn
cowania z jzyka.
Jeeli nalot jzyka jest brudny i cienki, oznacza to, e Qi ciaa jest sabe; jeeli jest
dny i gruby, to znaczy, e czynnik patogenny jest silny. Jeeli nalot jest cienki, c
zynnik patogenny dopiero zaczyna si przejawia; jeeli nalot jest gruby, czynnik pato
genny jest gboko wewntrz"4.
Tak wic, je li nalot staje si cieszy - Qi ciaa zdrowieje albo czynnik patogenny jest u
suwany. Jeeli nalot staje si grubszy, jest to znak, e czynnik patogenny staje si sil
niejszy. Gdy wystpuje gruby nalot, leczenie powinno by skierowane na usunicie czynn
ika patogennego, gdziekolwiek on jest. Jeeli uywamy zi, naley wybra tak receptur, k
unie dany czynnik chorobotwrczy. Jeeli stosujemy akupunktur, naley uy metod drenujcy
(znanych take pod nazw rozpraszajce lub redukcyjne). Nalot jzyka zmieniajcy si z cien
iego na gruby wskazuje, e czynnik chorobotwrczy staje si silniejszy i moe wnika do we
wntrz. W ostrych chorobach pochodzenia zewntrznego czsto obserwujemy raczej szybk zm
ian nalotu z cienkiego na gruby - w cigu jednego dnia lub nawet godzin. W chorobac
h przewlekych, zmiana cienkiego nalotu na gruby trwa wolniej -w cigu tygodni, lecz
je li w przebiegu tej choroby nalot nagle zmieni si z cienkiego na gruby, oznacza
to powane osabienie energii ciaa i wniknicie czynnika chorobotwrczego gbiej do wewn
W takim przypadku leczenie powinno by skierowane na usunicie czynnika patogennego
i jednoczesne wsparcie Qi ciaa, w przeciwiestwie do wikszo ci przypadkw grubego nalotu
, wymagajcych usunicia czynnika patogennego.
Oglnie mwic, zmiana nalotu z grubego na cienki wskazuje na pozytywny przebieg choro
by, na zmniejszanie si intensywno ci czynnika patogennego. Jeeli jednak nalot nagle
zmieni si z grubego na cienki, odzwierciedla to nag zapa Qi odka zarwno w przebieg
ostrych, jak i przewlekych. Jest to zawsze zy znak i oznaka zego rokowania. Leczeni
e powinno mie na celu szybkie i silne odbudowanie i odratowanie" Qi odka.
Bardzo wane jest rozrnienie przypadkw, w ktrych nalot staje si cieszy, co moe by z
popraw stanu zdrowia i zmniejszaniem si czynnika patogennego ( prawdziwie cieszy") o
d tych, w ktrych wystpowanie cieszego nalotu oznacza ponz Letrzy jest tra. Je-naloHjczt-;;est to ak rozinwa-"inego. serwomoe szcze-. Jee-ia tego >totny
zPo' rudny ..o-enny j i wewny jest
Mlniej- nnika e. kt-1 metod : zmie-liejszy obser-ib na-.niej --agru- zego aicie iszo ci
rebieg nalot rwno i zego lanie"
. co moennego
acza po[garszanie si stanu ( faszywie cieszy"). Prawdziwie cieszy nalot na jzyku zmienia I si
grubego na cienki, ze sztywnego na mikki, z gstego na rzadki. Staje si cieszy od I
koniuszka do korzenia i nowy, cienki, biay nalot pojawia si pod spodem. Wszystkie
te |oznaki wiadcz o usuniciu czynnika patogennego z ciaa i o odbudowaniu Qi odka. Is
ej rne warianty pojawiania si faszywie cieszego nalotu, oprcz nagej zmiany nalotu g
o na cienki. Wszystkie oznaczaj pogorszenie stanu. Kiedy nalot lika, a nowy si nie
tworzy, natomiast jzyk jest zuszczony i przypomina lustro, wska-uje to na zapa Qi o
. Kiedy nalot zuszcza si, ale pozostaj aty, wygldajce ak tofu lub twaroek rozrzucony
jzyku, oznacza to zapa Qi odka i wyczerpanie pynw. Kiedy znika cay gruby nalot z
jzyk pozostaje tusty lub ma czerwone plamki, jest to jeszcze jeden typ faszywego,
cieszego nalotu. W cigu jednego lub [<hvch dni utworzy si nowy gruby nalot. Na konie
c, kiedy znika gruby nalot, a powierzch-|nia jzyka jest l nica i sucha, oznacza to w
yczerpanie Qi odka.
Rozmieszczenie nalotu
Rozmieszczenie nalotu na powierzchni jzyka ma inne znaczenie kliniczne w choro-Ib
ach pochodzenia zewntrznego ni w chorobach spowodowanych przez czynniki we-[wntrzne
. W chorobach pochodzenia zewntrznego rozmieszczenie nalotu wskazuje [miejscowieni
e i gboko czynnika patogennego. W pocztkowych stadiach choroby I Kalot bdzie bardziej
skupiony na zewntrz (dookoa powierzchni centralnej) albo przedniej cz ci jzyka. Dale
zmiana rozmieszczenia nalotu jest wanym znakiem do I oceny nasilania si lub ustpowa
nia czynnika patogennego. Na przykad, je li nalot po-Irztkowo pojawi si na przedniej
cz ci lub na zewntrznej powierzchni jzyka (wskazu-I )ac inwazj czynnika patogennego do
Zasadami, prawidowa analiza nalotu jzyka jest szczeglnie przydatna w rozrnianiu stan
Wewntrznych od Zewntrznych i Niedoborowych od Nadmiarowych. Z drugiej strony, ana
liza koloru nalotu w bardzo bezpo redni i prosty sposb jest bardziej przydatna w rnic
owaniu stanw Gorca i Zimna. Jest to podstawowe znaczenie koloru nalotu w praktyce
klinicznej. Dodatkowo, w przebiegu ostrych chorb kolor nalotu odzwierciedla take p
rzemian choroby Zewntrznej w Wewntrzn.
Nalot jest bardziej odzwierciedleniem stanu Narzdw yangj Narzdw yin, a jego kolor dok
nie odzwierciedla Gorc lub Zimn natur choroby. Analiza koloru nalotu ma drugorzdne zn
aczenie w diagnozowaniu chorb Narzdw yin. Dla tych chorb waniejsza jest analiza kolor
u ciaa jzyka.
W stanach ostrych analiza nalotu i jego koloru ma znaczenie podstawowe. W stanac
h przewlekych waniejsza jest obserwacja koloru ciaa jzyka. Nalot jzyka atwo zmienia s
pod wpywem krtko dziaajcych czynnikw, ktre nie oddziauj tak szybko na kolor ciaa j
przykad, pacjent moe mie przez lata blady jzyk z powodu Niedoboru yang. U takiego p
acjenta moe rozwin si gruby, ty nalot w wyniku spoycia zepsutego poywienia, z obja
orobowymi, jak: lu ne, cuchnce stolce, bl brzucha i lekka gorczka. W takim przypadku
stan ostry, spowodowany przej ciowym zatruciem zepsutym poywieniem, pojawi si jako g
ruby, ty nalot na jzyku, ktry teoretycznie nie powinien wystpowa razem z bladym kolo
ciaa jzyka. Jest to jednak sprzeczno pozorna. Blady kolor ciaa jzyka odzwierciedla s
an przewleky, podczas gdy nalot - wspistniejcy stan ostry.
Analiza koloru nalotu jzyka moe da informacje dotyczce rozwoju choroby pod warunkiem
, e nalot bdzie regularnie obserwowany. Zmiana koloru nalotu z biaego na
r odt li-lata poije si
llgTOHdkach
;orco .lylub
idstazcy srdziej
liski irdziej
: i tu- narorco, [ot jest
icen :iergii
tglnie ych od |i prosty Ipodsta-<trych
trzn.
.a jego nalotu horb
f-'.ariach mienia bko na
f powodu
> w\Tiiku
stolce, fiowym ry teo> jednak
idczas
:iy pod i'ego na
T"tty odzwierciedla oglnie przemian stanu Zimna w stan Gorca. Mona take zaway rozwj
oby z Zewntrz do Wewntrz. Dalsze zmiany w kierunku od i-jitego przez szary do czar
nego s wskazwk, e czynnik patogenny nadal oddziauje ^. gbszych warstwach ciaa. Zmia
lotu w kierunku przeciwnym od czarnego przez -ary, ty do biaego wskazuj na popraw st
i ustpowanie czynnika patogennego. Hozwj ten opisany jest w Poradniku rnicowania z
jzyka:
Kiedy czynnik patogenny atakuje ciao, Narzdy trac wewntrzn harmoni, co odzwierciedla
alot jzyka. Jeeli nalot jzyka jest biay - choroba jest Zewntrzna; jeeli nalot jzyka
t ty choroba jest Wewntrz. Jeeli jest szaro-czarny, choroba jest w Nerkach. Je li nalo
zmienia si z biaego przez ty, szary do czarnego choroba postpuje. Jeeli nalot zmien
si w odwrotnym kierunku, wraca zdrowie7.
Kolor nalotu jzyka nie tylko dokadnie odzwierciedla Gorc lub Zimn natur I choroby, al
take jej Wewntrzny lub Zewntrzny charakter oraz stopie penetracji I choroby. Sam ko
lor nalotu nigdy nie moe by traktowany jako rozstrzygajcy. Jzyk moe nie mie tego l
oczarnego nalotu w gbokiej chorobie Wewntrznej. Cz :ych stanw powoduje tworzenie si
ego, biaego nalotu, co oznacza, e choroba jest Wewntrz, ale ma natur Zimna. Jeeli w g
kiej chorobie Wewntrznej nalot jest ty aib szaroczarny, wskazuje to na jedn z chorb z
Gorca. Chocia nalot zawsze odzwierciedla Zimn lub Gorc natur stanu, jest przydatny do
oceny stopnia wtargnicia czynnika patogennego tylko wwczas, gdy zmiany w przebiegu
choroby s obserwowane regularnie. Omwimy cztery kolory nalotu jzyka: biay, ty, szar
czarny. Ich znaczenie est w Chinach oglnie znane. Nalot brzowy, czsto spotykamy w
praktyce klinicznej, nie edzie jednak omawiany oddzielnie, poniewa ma takie samo z
naczenie kliniczne, jak nalot ty.
Nalot biay
Lekko wilgotny, cienki i biay nalot jzyka jest normalny. Kiedy analizujemy biay
;ilot, musimy najpierw zaobserwowa jego grubo i wilgotno . Wskazuje on na stan
aoogiczny gdy jest zbyt gruby, zbyt cienki, zbyt mokry lub zbyt suchy. W niektrych
-aiiach nalot jest cienki, biay i tylko troch zbyt mokry. Nie mona go w tych przypa
drli odrni od normalnego. Na przykad, we wczesnych stadiach Wiatru i Zimna
r ichodzenia zewntrznego nalot jest cienki, poniewa czynnik patogenny jest w warst
I wach zewntrznych i wa nie zacz dziaa; biay, poniewa jest to Zimno i lekko wilgotponiewa Zimno blokuje ruch pynw. Oglnie mwic, biay nalot ma trzy podsta- Mwe znaczenia kliniczne.
Zimno. Przede wszystkich biay nalot wskazuje (z rzadkimi wyjtkami) syndrom ' Zimna
. Niezalenie od stanu, jeeli nalot jest biay, to oglnie przyczyn jest Zimno. Moe
tn by Zimno Niedoborowe lub Nadmiarowe, moe by Wewntrzne lub Zewntrzne, w :leno ci od
nych oznak. W rzadkich przypadkach biay nalot zwizany jest z Gor-t ivm. W medycynie
chiskiej nic nie jest absolutne.
Stan Zewntrzny. W chorobach pochodzenia zewntrznego biay nalot wskazuje laa wystpowa
nie stanu zewntrznego. Kiedy choroba jest ostra, wskazuje on, e czyn-' 5ik patogen
ny jest jeszcze w warstwach zewntrznych i nie wnikn do wewntrz. Gdy
.niknie, pojawi si ty nalot. Biay nalot moe pojawi si w niektrych, nie i spowodo
rznie, stanach Wewntrznych. Interpretacja jest wwczas odmienna.
Choroby Plu /Jelita Grubego. Biay nalot odzwierciedla take choroby Puc . i Jelita G
rubego. Biay nalot na sztywnym ciele jzyka oznacza stan Nadmiaru w Pucach
i Jelicie Grubym. Na mikkim, wiotkim jzyku wskazuje on stan Niedoboru w tych Narzda
ch. Jeeli nalot jest biay i suchy, moe to wskazywa na sucho w Jelicie Grubym z nadakt
wno ci Ognia lub Niedobr yin Puc z Gorcem. Samo badanie biaego nalotu nie wystarcza, a
y postawi diagnoz. Naley rwnie wzi pod uwag inne oznaki kliniczne.
Nalot biay i cienki. Jednolicie cienki, biay i lekko wilgotny nalot jest normalny.
W zewntrznym ataku Wiatru i Zimna, Wiatru i Wilgoci oraz Zimna i Wilgoci nalot t
ake moe by cienki, biay i lekko wilgotny. Ten typ nalotu nie ma zatem szczeglnego zna
czenia klinicznego, poza wskazywaniem na obecno syndromu Zimna, jeeli w ogle istniej
e jakie zaburzenie. Pogld ten zosta przedstawiony w Zestawieniu pogldw na zaburz/ -ni
a wywoane przez Zimno: W zewntrznym ataku Zimna nalot nie pokazuje zmian, jeeli pato
genne Gorco wniknie do wntrza, nalot zmieni si w ty"8. Jeeli bierzemy pod uwag tylk
roby pochodzenia zewntrznego, cienki, biay nalot wskazuje, e czynnik patogenny nie
wnikn jeszcze gboko.
Nalot biay, cienki i liski czasami opisuje si, e wyglda jak zupa ryowa Spowodowany je
t przez atak Zimna i Wilgoci. liski i oleisty nalot zdecydowani* wskazuje na prze
wag Wilgoci w warstwie Ochronnej (rnicowanie wedug Czterecl Warstw). Jest ona zwizana
z odkiem i Pucami. Poniewa Narzdy te nie mog;; rozprasza pynw, tworzy si liski
n z chiskich tekstw medycznych wyja nia: Gdy zewntrzny czynnik patogenny atakuje warst
w Ochronn, Qi Ochronni idzie do odka i Puc; jeeli nalot jzyka jest biay pyny o
a przemianom i patogenne Zimno zmienia si w Wilgo"9.
Nalot biay, gruby, liski zazwyczaj wskazuje na stan wewntrznej Wilgoci lub Zimna z
zatrzymaniem poywienia w odku. Biay kolor sugeruje nie tylko Zimno, ale take, i stan
n nie trwa zbyt dugo (gdyby trwa dugo, nalot byby ty lub brudno szary). Moe te by
em ataku zewntrznego Zimna, ktre ulego przemianie w wewn-1 trzn Wilgo.
Nalot biay, cienki i suchy moe powsta jako rezultat kilku rnych stanw Wewntrznych lu
ewntrznych. W stanach Wewntrznych cienki, biay i suchy nalot moe by spowodowany przez
Niedobr Krwi i w takim przypadku ciao jzyka bdzie blade. Moe take powsta w wyniku N
oboru yang, kiedy yang Qi jest w takim Niedoborze, e nie moe porusza pynw i wtedy nal
ot staje si suchy. Normalnie w Niedoborach Yang nalot bdzie mokry.
W stanach Zewntrznych biay, cienki i suchy nalot wskazuje, e pyny Puc zostay uszkodzo
e przez Wiatr i Zimno lub Wiatr i Gorco oraz e czynnik patogenny jest jeszcze w wa
rstwach zewntrznych. W tym przypadku wystpi gorczka i awersja do zimna. Jeeli jest g
orczka, a nie ma awersji do zimna, to zewntrzny czynnik patogenny zosta usunity, ale
pyny Puc s nadal uszkodzone. Ocena, czy suchy nalot jest spowodowany przez atak ze
wntrznego czynnika patogennego, czy przez wewntrzne Gorco, jest prosta - w tym osta
tnim przypadku wystpi pragnienie. Gdy zadziaa) zewntrzny czynnik patogenny i wystpi s
uchy nalot, nie naley prowokowa potw (jest to normalne postpowanie w zewntrznych atak
ach), poniewa pyny Puc s ju zaburzone. Cienki, biay i suchy nalot wskazuje take na z
rzny atak Sucho ci. Jak mona oczekiwa, stan ten pojawia si przede wszystkim w gorcym i
suchym klimacie.
w tych 1 w Jelicie te biaego ag inne
-:iy. W ze-ike mo::iaczenia
.-:niejejazaburze> zmian, jei bierzemy uje, e
t ryowa, (j-iowanie | zterech mog i*- cznych chronne ulega
> Zimna
j take,
szary).
wewnstanw iiy nalot bdzie | w takim
w Nie zostay fnny jest ?rsja do lik pato-lalot jest mtrzne ddzialai potw s ju ^cho ci. k
Nalot biay, gruby i mokry spotykamy w atakach zewntrznego Wiatru i Zimna, kiedy
\ nnik patogenny jest silny, co odzwierciedla si grubo ci nalotu. Wystpuje to w syn: omach Wikszego yang (t. Tai Yang) lub Mniejszego yang (t. Shao Yang). W stanach
. wntrznych biay gruby i mokry nalot wskazuje na zatrzymanie Zimna i Wilgoci we:itrz, zwyke w rodkowym Ogrzewaczu.
Nalot biay, gruby i suchy zwykle spotykamy w stanach Wewntrznych i jest on zwi-;iiy
z zatrzymaniem mtnych pynw i z Gorcem. Jest to jeden z nielicznych przypad- '\v, kie
dy biay nalot oznacza Gorco.
Nalot biay, gruby i tusty (taki tusty nalot nazywany czsto lepkim, autor jednak ..;:
uva lepki nalot w innym znaczeniu - przyp. tum.) spotykamy w chorobach Wewn-znych
i wskazuje on na Niedobr yang odka i ledziony, ktry prowadzi do zatrzy-\wania poywie
i Wilgoci. Nalot jest zwykle grubszy w rodku i ma korze.
Nalot biay, gruby i tusto- liski, bardzo podobny do poprzedniego, lecz jest bardziej
:ski, wyglda na bardziej gadki i oleisty Moe wystpowa te w chorobach ewntrznych i w
zuje na Niedobr yang ledziony z zatrzymaniem Zimna, Wilgoci --luzu. Czasem opisuje
si go, e wyglda jak tofu albo, uywajc zachodniej analogii, \ jak owTsianka lub twarg
Nalot biay, gruby i tusto-suchy. Chocia wydaje si to sprzeczne, e nalot jest - rwno t
ty, jak i suchy, to jednak taki typ nalotu czsto wystpuje w praktyce kli-znej. Ter
min tusty oznacza tu, e nalot ma szorstki, lepki wygld. Taki nalot moe by ikry i lisk
(opisuje si go wwczas jako tusto- liski) lub suchy (opisuje si go jako >to-suchy). Tu
to-suchy nalot oznacza jeden z dwch moliwych stanw. Po pierwsze, e to by Niedobr rod
ego Qi i pynw odka. Niedobr ten prowadzi do jr.vorzenia si Wilgoci. W tym samym czas
pyny odka s wyczerpane, co daje suchy I Balot. Druga moliwo , to wewntrzne Gorco z
orco powoduje sucho I Balotu, a luz powoduje, e jest on tusty.
Nalot biay, szorstki i popkany wystpuje tylko w chorobach pochodzenia I zewntrznego.
Czsto spotykamy go w ataku Letniego Gorca, ktre uszkadza Qi i daje wzrost Gorca w w
arstwie Qi (rnicowanie wedug Czterech Warstw). Nalot jest ' popkany z powodu Gorca, a
le nie jest suchy, poniewa Gorco jest jeszcze w stadium I (ji. tzn. jest jeszcze r
aczej powierzchowne. Stan taki obserwujemy gwnie w klimacie [giircym.
Nalot biay, lepki i tusty, z przylegajcym miejscami lepkim pynem zwizany jest ^ Wilgo
ci lub luzem z powodu Niedoboru Qi lub yang ledziony. Wystpuje take, gdy j zewntrzna
ilgo zablokowaa warstw Qi w przebiegu chorb pochodzenia j zewntrznego.
Nalot biay i jak puder wyglda jakby na powierzchni jzyka by posypany pudrem it. 23).
Wystpuje w cikich stanach, jak sezonowe epidemie Zewntrznego Gorca, iksyczno Wewnt
czynnik patogenny ma Gorc natur. Poza takimi przypadkami, jeeli w przebiegu choroby
przewlekej pacjent jest regularnie obserwowany i nie ma objaww Zewntrznych, to mona
bezpiecznie stwierdzi, e ty nalot wskazuje na chorob Wewntrz.
Choroby odka/ ledziony. Nalot ty wskazuje na chorob odka i ledziony, je li jes
uje na stan Nadmiaru odka i ledziony.
Bladoty nalot jzyka jest biay i cienki na powierzchni rodkowej i bladoty na zewnt
ach jzyka. Oznacza to, e choroba jest w trakcie przemiany z Zimnej w Gorc i z Zewntrz
nej w Wewntrzn. Je li nalot jzyka jest cienki, jasny : ty wskazuje na Gorco w Puca
eszcze nie dotaro do odka"10. Jasnoi-iv nalot czsto spotykamy w ataku Wiatru i Gorc
Wiatru i Zimna zmieniajcego si do Gorca. Jeeli nalot jest jasnoty ale gruby, wskazu
to na zatrzymanie Wilgoci : Gorca w rodkowym Ogrzewaczu i stagnacj Qi. Jest to czsto
spotykana choroba Wewntrzna.
ty i liski nalot widzimy czsto w praktyce klinicznej. Wskazuje na obecno Gorca i Wi
. Moe wystpowa w przypadkach taczki.
Brudnoty nalot te jest spowodowany przez Gorco i Wilgo zwykle w odku i Jelitach. B
ygld wskazuje na dugotrwae zatrzymanie Gorca i Wilgoci.
ty, lepki i tusty nalot odzwierciedla obecno Gorco i luzu. Jeeli ty kolor
jest bardzo ciemny, a nalot bardzo gruby, oznacza to wielkie Gorco, a z nim Wilgo
raz to, e Gorco jest pierwotne, a Wilgo wtrna. Jeeli ty kolor jest jasny, a nalot
v ienki, wskazuje to na wielk Wilgo, a z ni Gorco, przy czym Wilgo jest pierwotna,
. Gorco wtrne.
Suchy i ty nalot odzwierciedla obecno Gorca, ktre uszkodzio pyny ciaa. Moe pojaw
Gorca zewntrznego lub wewntrznego. W obu przypadkach, obecno samego nalotu wskazuje,
e jest to Nadmiarowe Gorco.
ty korze z biaym koniuszkiem. Nalot ten pojawia si jako biay i zaczyna si zmienia
czynnik patogenny wniknie gbiej, zmieniajc si w Gorco.
te obustronne pasma na biaym nalocie pojawiaj si na obu bokach jzyka, podczas gdy po
tay nalot jest biay. W przebiegu ostrych chorb wskazuje to, e czynnik patogenny wnik
a do wewntrz. W przebiegu przewlekych chorb wewntrznych wskazuje na Gorco w odku i
ach.
Grube, obustronne, te pasma i ty nalot. Dwa grube, te pasma nalotu wystpuj po ob
ka (fot. 4). Wskazuj na Gorco w Wtrobie i Pcherzyku ciowym.
irubsze, te pasma nalotu po bokach s take czsto lisko-tuste, co oznacza, e iprc
uje Wilgo.
Nalot pty, pbiay. Jzyk podunie podzielony na nalot ty i biay wskazuje na Gor
zyku ciowym. Bardziej ty nalot po prawej stronie
>dpowiada wikszemu Gorcu w Pcherzyku ciowym, natomiast taki nalot po lewej -tronie
owiada wikszemu Gorcu w Wtrobie.
Nalot szary
Szary nalot zawsze okre la stan Wewntrzny. Spotykamy go zarwno w stanach Gorca, jak i
Zimna. Oznacza on, e choroba trwa dugo, niezalenie od jego innych znacze. Innymi sow
y, szary nalot rozwija si po duszym czasie z tego lub z biaego nalotu. S tylko dwa
awowe typy szarego nalotu - szary i suchy zwizany z Gorcem oraz szary i mokry spow
odowany przez Zimno.
Szary, mokry i liski nalot wskazuje Zimno i Wilgo w ledzionie. Zazwyczaj roz si z na
lotu biaego.
Szary i suchy nalot wskazuje na dugotrwa obecno Gorca, ktre uszkodzi] pyny ciaa i
znacza, e jest to Gorco z Nadmiaru.
Nalot czarny
Ocena kliniczna czarnego nalotu jest podobna do szarego. Moe reprezentowa syiL1 dr
om zarwno Gorca, jak i Zimna, ale zawsze oznacza, e choroba trwa dugo. Czarny] nalot
rozwija si z tego lub szarego. Czarny i suchy oznacza Gorco, a czarny i mo - Zimno.
Czarny, liski i tusty nalot pokrywa cay jzyk i jest raczej gruby. Oznacza zatrzy- j
manie Zimna oraz Wilgoci w odku oraz Jelitach.
Obustronne czarne pasma na biaym jzyku. W tym przypadku nalot generalnie je-biay po
za cienkimi, czarnymi pasmami na bokach jzyka. Moe to oznacza, e zewntrzne Zimno wnik
no do odka, ktry jest w Niedoborze. Nalot bdzie take mokry. W pracy pt. Lustro jzy
burzeniach wywoanych przez Zimno znajdujem tak interpretacj: Taki jzyk pokazuje, e cz
nnik patogenny stadium Wikszego yany i Mniejszego yang dotar do odka. Zatem, Qi Ziemi
jest kracowo sabe i prowadzi do lodowato zimnych koczyn i zaciskajcego blu w klatce
piersiowej"11. Taki typ nalotu moe take odzwierciedla obecno Gorca, a nie Zimna - ww
s nalot bdzie suchy.
Biay nalot, ezarne punkty. Kiedy czarne punkty s porozrzucane na powierzchni biaego
nalotu, ktry pokrywa cay jzyk, oznacza to zatrzymanie Gorca wewntrz po ataku zewntrz
ego czynnika patogennego. Biay nalot odzwierciedla obecno czynnika patogennego, pod
czas gdy czarne punkty oznaczaj, e zmieni si on w Gorco i niedawno wnikn do wewntrz
zasem cay nalot bdzie czarny.
Biay nalot, czarne kolce. Kolce s jak futro sterczce z nalotu. Jeeli jzyk nie jest su
chy, a kolce mona zdrapa, pacjent ma pragnienie, ale nie moe pi i odczuwa gorco ciaa
o taki jzyk wskazuje na stan prawdziwego Zimna i faszywego Gorca. Z drugiej strony,
je li nalot jzyka jest suchy, kolce s szorstkie i mona poczu ich kucie rk. a pacjen
zuwa gorco - wskazuje to, e stan patogennego Zimna przemieni si w Gorco.
Czarny w centrum, biay i liski na bokach i koniuszku wskazuje na Niedoborowe Zimno
z Wilgoci spowodowane przez Niedobr yang ledziony.
- 92 I
di Go1 znao na'rcem
odzio
u1 syn-zarny nokry
atrzy;e jest e ze-^ mo-1 ujemy
vadzi -p nabdzie
f.ni bia-po ata-:ynnika "iedaw;est su-jorco Jrugiej -' rk, -. w GoDorowe
Plbiay i liski, pity i czarny. W takim przypadku jzyk jest podzielony podunie fi
ski nalot po jednej stronie oraz ty i czarny po drugiej. Jeeli ty i czar-' jest po l
j stronie, to oznacza Gorco w Wtrobie, jeeli po prawej stronie jest -ly i czarny, ozn
cza to Gorco w Pcherzyku ciowym.
te boki, czarny i tusty rodek. Taki nalot wskazuje na zatrzymanie Gorca i Wilgoci wew
rz. Jest czsto spotykany u alkoholikw. Oznacza, e Gorco pozostaje w Zo-ldku. Gorco o
dparowuje pyny, ktre kondensuj si i wytwarzaj Wilgo w ledzionie.
Nalot czarny, suchy i popkany odzwierciedla powane i niebezpieczne zwidnicie oraz wy
czerpanie yin Nerek; pyny ciaa zostay wypalone przez Gorco. W rzadkich i ekstremalny
ch przypadkach taki nalot moe powsta w wyniku prawdziwego Zimna z Niedoborem yang,
mimo e jzyk jest suchy. Zdarza si tak, gdy yang Qi nie moe poruszy i odparowa pynw
powoduje suchy nalot. Nie naley tego stanu pomyli z syndromem Gorca - jest on w rze
czywisto ci spowodowany przez Zimno. Praktyk powinien zauway inne oznaki, takie jak:
brak pragnienia i skpy oraz jasny mocz.
Wielobarwno nalotu
W praktyce klinicznej czsto wystpuj jednocze nie dwa lub wicej kolorw nalotu. Patologi
zna ewolucja nalotu w przebiegu choroby moe tylko cz ciowo zmieni kolor. Rne cz ci j
g by pokryte starszym i bardziej aktualnym nalotem. Ma to czsto spore znaczenie w o
cenie rozwoju choroby. Analiza kolorw nalotu na rnych cz ciach jzyka pozwala czasem pr
ktykowi oceni przeszo i dalszy rozwj choroby. Poniej przedstawimy przykady kombinacj
ch kolorw, ktre mog wystpowa na I tym samym nalocie jzyka.
Biay 1 ty. Gdy analizujemy zaburzenia pochodzenia zewntrznego stwierdzamy, e biay ko
odpowiada stanom Zewntrznym, a ty - Wewntrznym. Biay take wskazuje Zimno, a ty li wic nalot jest cz ciowo biay, a cz ciowo ty, to w skazuje, e stan wa nie si zm
ego na Wewntrzny lub vice versa. Jeeli nalot jest gwnie biay ze ladami tego, oznac
choroba jest Zewntrzna, ale niedugo zmieni si na Wewntrzn. Je li nalot jest gwnie
mi biaego, tu choroba wa nie zmienia si ze stanu Zewntrznego w Wewntrzny albo wa nie
a si ze stanu Wewntrznego, a Wewntrzne Gorco zanika.
Nie mona oceni, w ktrym kierunku rozwija si choroba bez codziennego badania jzyka. Da
lsze wnioski wycigamy na podstawie umiejscowienia nalotu o rnym kolorze. Je li nalot
jest biay w rodku, a ty dookoa, to czynnik patogenny wa nie wnika do wewntrz i uleg
ianie w Gorco. Wska nik ten powinien by poparty innymi oznakami. Jeeli pacjent nadal
Przedstawmy odmienn sytuacj. Osoba moe czu niepokj i znaczny lk, ale jeeli jzyk jes
dy to wskazuje, e Duch jest niespokojny z powodu uoglnionego Niedoboru Qi i Krwi.
Niedobr oddziauje na Ducha i przyczynia si do zaburze emocjonalnych a nie na odwrt.
Szczelina Serca, opisana w rozdziale 6, jest innym rzetelnym wska nikiem problemw e
mocjonalnych. Jeeli osoba jest pod wpywem znacznego emocjonalnego stresu z silnym
lkiem i niepokojem psychicznym oraz ma czerwony jzyk, to wystpowanie tej szczeliny
wskazuje, e pacjent ma konstytucjonaln tendencj do zaburze Serca i choronr ciaa -eliko-, :ominuiuag Ne-ilaj na
lia poty ? do Z i byt
arwno zasto- rednio daje si I gorca.
rtelnym
ki renia
Kade
"" ruch
.lrugiej
niewa
:nie si
licznie
iwony.
i~vaych
:a, ale jowodu
'.jenta. :'zenia
lorma"iisza
sugesmu-czer-k-.rmonii
jeeli u doboru lnych,
m probstresu z
lanie tej
i i choroba w zwizku z tym bdzie trudniejsza do leczenia. Jeeli jednak pojawiaj si takie -ame
objawy, ale bez szczeliny Serca, to stan ten nie ma tak gbokich korzeni i powinien
by atwiejszy do leczenia.
Niedobr yin ledziony i odka. Czasami jzyk moe pokazywa bardzo wyra nie okre lony st
gdy nie wystpuj inne oznaki ani objawy. W takich przypadkach znaki na jzyku s tak o
czywiste, e mona na nich polega i pacjent moe rozpocz leczenie profilaktyczne. Dwa ta
ie przypadki to Niedobr yin ledziony lub Niedobr yin odka.
W Niedoborze yin ledziony na jzyku wystpuj bardzo wyra ne mae poprzeczne pknicia na
h (rys. 6-13 i fot. 29 i 34), jzyk jest oglnie suchy. Wskazuje to na dugotrway Niedo
br yin ledziony. Przejawy oglnie obejmuj objawy Niedoboru Qi ledziony plus sucho w u
ch, suche wargi i suche stolce. Jeeli Niedobr yin ledziony jest powany, to mog si tak
pojawi objawy Gorca z Niedoboru, jak uczucie gorca na twarzy.
W Niedoborze yin odka na jzyku rwnie wystpuj bardzo wyra ne i znaczne znaki albo sz
zczelina w linii rodkowej w rodku jzyka (rys. 6-14 i fot. 25), albo mae porozrzucane
pknicia (rys. 6-12 i fot. 25 i 29). Czasami na jzyku mog si pojawi takie pknicia,
a nie ma objaww z odka. Moje do wiadczenie wykazuje, e takie szczeliny s zawsze char
ystyczne dla syndromu odka i mog by le-_czone profilaktycznie, przed ujawnieniem si o
jaww.
Jzyk niekoniecznie pokazuje cao stanu
Chocia kolor ciaa jzyka pokazuje prawdziwy stan pacjenta, naley pamita, e niekoniecz
pokazuje cay stan. Informacje z jzyka naley zintegrowa z innymi
znakami dysharmonii, gwnie z ttnem, cer i objawami. Dysharmonia u pacjenta jest zoon
rnych syndromw, kady z nich przejawia si w szczeglnym obszarze oznak klinicznych. Di
gnoz z jzyka naley wic stosowa dynamicznie, w poczeniu z innymi przejawami, a nie ty
dla potwierdzenia penej diagnozy. Wyja nijmy t koncepcj na kilku przykadach.
Kobieta moe mie Niedobr Krwi Wtroby, ktry prowadzi do wznoszenia si yang Wtroby, co
oduje ble gowy. Jzyk moe by blady, odzwierciedlajc Niedobr Krwi, a ttno strunowate,
dzwierciedla wznoszce si yang Wtroby. Jeeli u pacjentki wystpuj inne objawy wznoszce
si yang Wtroby, jak lekko czerwona cera oraz suche gardo i poczymy te objawy ze strun
owatym ttnem, moemy by zaskoczeni bladym kolorem jzyka. Rzeczywi cie, wikszo ksiek
wznoszcym si yang Wtroby jzyk (lub jego boki) bdzie czerwony. Jednake, jeeli zrozumi
zasad, e jzyk pokazuje tylko cz konfiguracji syndromu, zobaczymy, e jzyk odzwierci
Niedobr Krwi Wtroby, a ttno i objawy odzwierciedlaj wznoszce si yang Wtroby
schemat 8-1)
NIEDOBR KRWI WTROBY
(BLADY JZYK)
. WZNOSZCE SI YANG WTROBY
(STRUNOWATE TTNO, CZERWONA TWARZ itd.)
Schemat 8-1
Przykad jzyka, gdy wystpuje zarwno Niedobr yin, jak i yang Nerek zosta ju omwiony w
j. W tym przypadku jzyk odzwierciedla tylko cz konfiguracji syndromw, tzn. Niedobr do
inujcy (schemat 8-2).
- 101 NIEDOBR YANG NEREK_______i _
(BLADY JZYK, UCZUCIE ZIMNA)
Schemat 8-2
NIEDOBR YIN NEREK
(POTY NOCNE itd.)
Inny ciekawy przykad, jak jzyk moe odzwierciedla tylko cz stanu, pojawia sit w choro
h skry. W wielu przypadkach chronicznych chorb skry wystpuje Wiatr i Gorco, Gorco i W
lgo lub Gorco we Krwi (albo ich kombinacje), ktre wywouj na uszkodzonej skrze zaczerw
enienie, swdzenie i uczucie gorca przy dotyku. Z takimi uderzajcymi objawami Gorca n
a skrze naleaoby oczekiwa, e jzyk bdzie czerwony. Niemniej, poniewa czsto podoem
chorb skry jest Niedobr Krwi jzyk moe by blady. Jeeli nie uwzgldniliby my zasady,
kazuje tylko cz konfiguracji syndromw, to byliby my znw zaskoczeni (schemat 8-3).
NIEDOBR KRWI I SUCHO
(BLADY JZYK)
------>
GORCO WE KRWI
(CZERWONE,GORCE.SWDZCE USZKODZENIA SKRY)
Schemat 8-3
Inny bardzo czsty przypadek, w ktrym jzyk odzwierciedla tylko jeden aspeki zaburze,
to Niedobr Qi ledziony, prowadzcy do Wilgoci lub luzu. U kobiet Niedobr Qi ledziony p
owadzi take czsto do Niedoboru Krwi i sucho ci. Naleaoby oczekiwa e jzyk bdzie cien
chy, a w rzeczywisto ci prawie zawsze widujemy jzyk blady obrzknity z lepkim nalotem.
Jzyk odzwierciedla Niedobr Qi ledziony i Wilgo/ luz ale nie odzwierciedla Niedoboru K
rwi (schemat 6-1).
Jeszcze inny przypadek, kiedy jzyk nie pokazuje caego stanu, wystpuje, gdy okre lony
syndrom jest wcielony" w inny. Na przykad, Niedobr Krwi Wtroby ewoluuje w cigu lat w
Niedobr yin Wtroby i/lub w Niedobr yin Nerek. Jzyk pocztkowo byi blady a staje si cze
wony i zuszczony w przypadku Niedoboru yin Wtroby. Niedobr yin Wtroby cechuj oczywi ci
charakterystyczne znaki i objawy, ale cz objaww, ktre towarzysz Niedoborowi Krwi Wt
y moe pozosta. W tym przypadku jzyk nie moe pokaza obu stanw, poniewa nie moe by j
ie blady (Niedobr Krwi Wtroby) i czerwony (Niedobr yin Wtroby). Moemy wic powiedzie,
iedobr Krwi zosta wcielony w Niedobr yin i zwracajc uwag na objawy, w leczeniu naley
dywia zarwno yin, jak i Krew Wtroby.
Kiedy jzyk ma przewag nad ttnem i objawami
W wielu sytuacjach strategia leczenia powinna uwzgldnia raczej wygld jzyka ni objawy.
Kilka przykadw wyja ni t koncepcj. U wielu pacjentw wystpuj zlokalizowane objawy Go
awet jeeli podoem stanu jest Niedobr yang lub Zimno. I chocia jest to imperatyw, e na
ey leczy oznaki Gorca, trzeba przede wszystkim koncentrowa si na, lecym u podstaw, s
ie tak oczywistym z wygldu jzyka.
Rozwamy nastpujc histori przypadku: 35-letnia kobieta miaa zapalenie i obrzk lewego
. Twardwka bya czerwona, oko stale podranione. Wszystkie objawy wyra nie wskazyway na
Gorco, ktre dotkno oko. Lecz jzyk tej pacjentki by bardzo blady i miaa rwnie inne
i objawy Niedoboru yang ledziony. We wspczesnych Chinach istnieje tendencja, aby ig
norowa jzyk i zajmowa si objawami. I w tym przypadku pacjentka (praktyk akupunktury)
bya leczona chiskimi zioami w czasie studiw w Chinach. Zioa te nie tylko nic nie pom
ogy na oko, ale pogorszyy jej
- 102 3EK
\ia si
Wiatr
tuj na
takimi
""i" Krwi. v-:o cz
#- aspekt 'iedobr -:ekiwa. r-k blady.
je, gdy ewolutKDwobyl Medobr 'bjaww.
\ jeyk nie >r Krwi sr Krwi
odywia
ezyka ni zlokali-do. I cho-: koncen:apalenie :kie obja-ti by bar-*'e wspl- bjawami. zioami
>um w inny sposb, wywoujc biegunk i ble brzucha. Zbadaem jedno opakowanie ::ol. ktr
jentka przywioza, i stwierdziem, e zawieraj same zimno-gorzkie zioa .-uwajce Ogie z
u. Leczyem t pacjentk zgodnie z zasad dajc przewag wywiadowi jzyka. Przepisaem jej
macniajce Qi ledziony z dodatkiem niewielkiej -i' i ci zi delikatnie oczyszczajcych Go
o z oczu. Receptura ta nie tylko poprawia jej ;?lny stan, ale take pomoga na oczy.
Przykad sprzeczno ci pomidzy jzykiem a objawami, w ktrym objawy pokazuj ti irco we Kr
a jzyk pokazuje Niedobr Krwi i sucho , by ju opisany. Chocia w ta- .ich przypadkach
est zajcie si stanem Gorca we Krwi, to nie naley pomin dywiania i nawilania Krwi.
ntw z rakiem Puc moe wystpi gorczka z obawami sucho ci, jak suche gardo. Bardzo czs
ak jzyk jest blady, z zaznaczonymi odciskami zbw i lepkim nalotem, co wskazuje na N
iedobr Qi ledziony i Wilgo. ''' takim przypadku nie naley odywia yin (zgodnie z obj
), lecz wzmacnia Qi -ledziony i rozpuszcza Wilgo (zgodnie z wygldem jzyka).
Kiedy nie kierowa si jzykiem
S przypadki, w ktrych strategi leczenia naley opiera bardziej na innych obja ach ni na wygldzie jzyka, zwaszcza na pocztku. Gorco i Zimno mog wspistnie. S
y objawy wskazuj na Gorco, ale jzyk pokazuje Zimno. Wwikio ci przypadkw lepiej zaj si na pocztku Gorcem, a potem Zimnem. Szczeglnie st to po
dy Gorco i Zimno wspistniej w tym samym ukadzie, np. Pcherz Nerki (patrz niej).
Bardzo czstym przykadem bdzie pacjent z problemami ukadu moczowego z Golcem i Wilgoc
i w Pcherzu, ale z lecym u podoa problemw Niedoborem yang Ne-: k. Pierwszy syndrom
przyczyn oznak i objaww Gorca, jak uczucie palenia ; :zy oddawaniu moczu i ciemny m
ocz, podczas gdy drugi syndrom przejawi si jako b plecw i uczucie zimna. Jest to sytuacja czsta u kobiet z objawami chorb ukadu molow
ego i u mczyzn z problemami dotyczcymi gruczou krokowego. W takich sytuujach konieczne jest pocztkowo zignorowanie jzyka i oczyszczenie Dolnego Ogrzewa-z
a z Gorca i Wilgoci.
Inny przykad obejmuje przypadki, kiedy wszystkie oznaki i objawy, oprcz jzyka, > ik
azuj okre lony stan. Moe to by pacjent, ktry osign taki okres w yciu, zwykle
koo 45 lat, w ktrym jzyk zmienia kolor. Na przykad, kobieta majca 44 lata moe cz-<
awa blady mocz, mog wystpowa obrzki kostek, uczucie zimna, biegunka, b-.- plecw, zaw
y gowy i zmczenie; ttno moe by bardzo mikkie w obu proksymal-::ych pozycjach. S to o
ki i objawy wskazujce na Niedobr yang nerek, Jzyk powinien by odpowiednio bardzo bla
dy, a je li nie jest, prawdopodobnie widzimy pacjentk
v takim momencie, w ktrym stan si wa nie zmienia z Niedoboru yang na Niedobr yin. : rz
ykad ten ilustruje zasad diagnozy patrze nie tylko na horyzont, ale rwnie za horyzont
, tzn. nie spostrzega przejaww klinicznych jako statycznych w danym momencie, ale
by wiadomym, jak stan zmienia si w czasie.
Jzyk moe wykluczy powane problemy Narzdw wewntrznych
Bardzo wane jest sprawdzenie wygldu jzyka, aby wykluczy moliwo powanych zaburze Na
rznych, a zwaszcza wtedy, gdy wystpuj problemy emocjonalne. Na przykad, u osoby bard
zo napitej, z lkiem, z zaburzeniami uwagi, ze strunowatym, szybkim ttnem naley natyc
hmiast sprawdzi przejawy na jzyku.
Jeeli jzyk nie jest czerwony, ciao jzyka nie jest zmienione i nalot nie jest bardzo
gruby stres emocjonalny nie wpyn jeszcze powanie na Narzdy wewntrzne. Problem jest wi
jeszcze na poziomie Qi, a nie na poziomie Odywczym lub Krwi. Je li jzyk jest ciemnoc
zerwony, zuszczony i popkany, oznacza to zdecydowanie, e Narzdy wewntr zostay powani
lewej proksymalnej pozycji, problem dotyczy zazwyczaj Pcherza; gdy jest strunowa
te w obu pozycjach - dotyczy zazwyczaj Jelit; jeeli jest strunowate na ttnie odczu
wanym przy koysaniu palca w kierunku okcia w lewej proksymalnej pozycji - problem
dotyczy Macicy.
Inny przykad szczegowej informacji z ttna dotyczy syndromw zwizanych z Sercem. Jak wi
zieli my, szczelina Serca (w linii rodkowej sigajca do koniuszka) wskazuje na konstyt
ucjonaln tendencj do syndromw Serca. Zasadnicz spraw jest ustalenie z ttna, czy tende
cja ta przejawia si tylko jako syndrom Serca, czy te jest to problem serca w znacz
eniu biomedycznym. Jeeli wystpuje szczelina Serca z czerwonym koniuszkiem jzyka, a
ttno Serca jest albo mikkie, albo nieco szerokie, jest to jeden z syndromw Serca zw
izanych z problemami emocjonalnymi. Jednak gdy ttno Serca jest wyra nie lizgajce po br
zegach (odczuwane przez koysanie palca na boki w pozycji Serca), podczas gdy pozo
stae ttna nie s lizgajce, sugeruje to moliwo aktualnego problemu serca w znaczeniu
dycznym.
Jeszcze inny przykad, gdy jzyk jest oglnie purpurowy, wskazujc na zastj Krwi, na pods
tawie samego wygldu jzyka nie wiemy, ktrego Narzdu to dotyczy. Jednak ttno w pozycji
odpowiadajcej temu Narzdowi bdzie strunowate albo bardziej strunowate ni pozostae ttn
, jeeli jest ono oglnie strunowate. Pozwala to zidentyfikowa Narzd, w ktrym wystpuje
astj.
S jednak przypadki, w ktrych jzyk moe lepiej ni ttno wskaza rdo problemu. Na przy
o czsto ttno jest mikkie i gbokie w obu proksymalnych pozycjach. Jest to czsty przypa
ek u osb po ukoczeniu 40 lat z Niedoborem w Nerkach. Jednak, poniewa zarwno w prawej,
jak i w lewej dalszej pozycji ttno jest mikkie i gbokie, nie wiadomo, czy jest to N
iedobr yang czy yin Nerek. Jzyk wyja ni to z atwo ci: je li bdzie blady - jest to Nied
ng, je li bdzie czerwony - jest to Niedobr yin Nerek.
Problemy emocjonalne. Gdy wystpuj problemy emocjonalne, ktre oddziauj na Serce i powo
duj, e ttno w lewej dystalnej pozycji jest szerokie, a czsto ttna normalna, to nale
awdzi te informacje na jzyku. Jeeli tylko koniuszek jzyka jest czerwony - jest to ak
tualny niezbyt gboki problem emocjonalny. Jeeli cay jzyk jest czerwony, a koniuszek c
zerwieszy - s to starsze i gbsze problemy emocjonalne. Je- 105 eli cay jzyk jest czerwony z czerwieszym koniuszkiem i wystpuje szczelina typowa ! dl
a Serca (w linii rodkowej sigajca prawie do koniuszka), oznacza to, e problemy emocj
onalne s starsze i gbsze, ale take osoba ta ma konstytucjonaln tendencj do I stresu e
ocjonalnego z powodu osabienia Serca (ostatni przypadek bdzie najtrudniejszy do le
czenia). Tak wic, kolor jzyka moe dostarczy uytecznych wskazwek o ciko ci i gboko
mocjonalnych. Z drugiej strony, gdy jzyk ma rodkw;-, szczelin Serca, naley t obserwac
sprawdzi z ttnem. Jeeli jzyk nie jest czerwom a ttno jest mikkie w pozycji zarwno Se
, jak i Nerek (lewa dystalna i proksymalna > wskazuje to na konstytucjonalne osab
ienie Serca, a nie problemy emocjonalne.
Zintegrowanie badania ttna z obserwacj oczu i jzyka pozwala oceni czas trwa-1 nia pr
oblemw emocjonalnych. Oczy atwo odzwierciedlaj problemy emocjonalne. Staj si matowe i
trac swj blask. Gdy wystpuj problemy emocjonalne najpierw zmienia si ttno, potem ocz
, a na kocu jzyk. Poczenie tych trzech aspektw diagnozy pozwoli. I by moe, odpowiedz
a pytanie, jak dugo trwaj i jak gbokie s problemy emocjo-1 nalne.
Jzyk a rokowanie
Jzyk jest wspaniaym narzdziem rokowania wykorzystywanym w medycyn* chiskiej. Rokowan
ie czsto dotyczy ilo ciowego wymiaru stanu. Chocia medycyi chiska kadzie nacisk bardzi
ej na jako ciowy aspekt, to nie ignoruje stanu ilo cioweg W procesie tym jzyk moe odgr
ywa wan rol.
Rokowania opieraj si na badaniu nastpujcych aspektw:
nasilenie czynnika patogennego,
purpurowy kolor,
niedobr yin,
operacje chirurgiczne,
zamania ko ci.
Nasilenie czynnika patogennego. Rozwj choroby moemy przewidywa, poniewa grubo nalotu
a jzyku ma bezpo redni zwizek z intensywno ci czynnika patogennego, a wic je li np. dwi
soby zapi ostr infekcj drg oddechowych, rokowanie je-lepsze dla tej osoby, ktra ma ci
zy nalot. Nalot, ktry nagle pojawia si lub znika, m.. take wielkie znaczenie dla ro
kowania. Jeeli na jzyku bez nalotu nagle rozwinie si gruby nalot lub taki nalot nag
le znika, s to zle dla rokowania oznaki. Zagadnienie to zostao omwione szerzej w ro
zdziale 7.
Purpurowy kolor. Kolor ciaa jzyka odgrywa rwnie bardzo wan rol w rokowaniu, zwaszcz
urpurowy. Oglnie mwic, aby jzyk sta si purpurowy, musi upyn duo czasu. Dlatego te
zazwyczaj wskazuje, e stan trwa ju dugo oraz | e rokowanie jest mniej obiecujce ni p
zy innym kolorze ciaa jzyka. Purpurowy kolor bokw jzyka w polu pomidzy koniuszkiem a
odkiem wskazuje oglnie zastj Krwi w klatce piersiowej lub w piersiach u kobiet (ry
s. 5-4). Szczeglnie u kobiet z rakiem piersi purpurowy kolor w tym polu (odzwierc
iedla schorzenie piersi po tej samej stronie) jest zym znakiem prognostycznym. Im
kolor jest bardziej purpurowy, tym gorsze rokowanie.
Purpurowy kolor wskazuje take na ze rokowanie u pacjentw z gastrycznymi objawami z od
a. Artyku z Journal of Traditional Chinese Medicine omawia znaki na jzyku, ktre wsk
azuj na ze rokowanie u pacjentw z objawami gastrycznymi
- 106 , typowa
roblemy
encj d<
rudniej; o cisdkow
erwony.
mina).
as trwa-ne. Staj ^niasi lozwoli. '.'mocjoclycynie
dycyna
i owego.
..Diiiewa patogen- anie jest :nika, ma winie si inienie to
" rokowa-lusi upy-iugo oraz |
: rowy kod zastj
)iet z ra-1 i ej samej
tym gor^cznymi iria znaki rycznymi.
W rd nich jest przede wszystkim purpurowy kolor ciaa jzyka, purpurowe plamki lub purp
urowy kolor y podjzykowych1.
Niedobr yin. Wystpowanie lub brak nalotu w przypadkach Niedoboru yin to take pomocn
y wska nik rokowania. Jzyk w Niedoborze yin zwykle opisuje si jako czerwony i cakowic
ie bez nalotu (zuszczony), ale taki jzyk przedstawia stan zaawansowanego Niedoboru
yin. Na jzyku przejawiaj si do przewidywalne stadia zanim dojdzie do czerwonego i ca
owicie zuszczonego. Analizujc nalot (lub jego brak) moemy zidentyfikowa stadium rozw
oju i w zwizku z tym rokowanie. Badajc jzyk w Niedoborze yin naley zwrci szczegln u
:
Nalot: brak lub nalot bez korzenia wskazuje na Niedobr yin,
Kolor ciaa: jeeli nalot znika, a ciao jzyka jest czerwone, to znaczy, e Niedobr yin
zwin si do Niedoborowego Gorca.
Naley zaznaczy, e oba te aspekty s cakowicie niezalene, tzn. Niedobr yin nie musi au
atycznie prowadzi do Niedoborowego Gorca. Cakowicie moliwe jest wystpowanie Niedoboru
yin bez Niedoborowego Gorca. Stan ten bdzie przejawia si na | jzyku jako brak nalotu
lub nalot bez korzenia, a ciao jzyka nie bdzie czerwone (fot. 25). Poniewa nalot fo
rmuje si dziki trawiennej aktywno ci odka, Niedobr yin zawsze rozpoczyna si od Niedo
Qi odka.
Jak stwierdzono w rozdziale 7, moemy zrobi map rozwoju Niedoboru yin poprzez nastpujc
e po sobie stadia (rys. 7-2):
1) normalny kolor ciaa jzyka i cienki, biay nalot z korzeniem - stan normalny,
2) normalny kolor ciaa jzyka i nalot bez korzenia w rodku - pocztek Niedoboru I Qi o
a,
3) normalny kolor ciaa jzyka i nalot w cao ci bez korzenia - dalszy rozwj Niedoboru Q
i odka.
4) normalny kolor ciaa jzyka, nalot w cao ci bez korzenia i zuszczony w rodku -Niedob
in odka; jeeli rodek jest take czerwony, oznacza to, e Niedobr yin
ze rne typy Gorca w ich zwizkach z warstw Qi, warstw Odywc. i warstw Krwi (schema
GORCO
Ql
I
ODYWCZA Ql
r
GORCO
OGIE PONCA TOKSYCZNO
KREW
I
I GORCO KRWI
NIEDOBOROWE GORCO
NIEDOBOROWE GORCO
Schemat 8-4
Na podstawie wygldu jzyka mona wyra nie rozrni rne typy Gorca. Gorc na poziomie Q
si czerwonym ciaem i do cienkim, tym nalotem; moe byc nawet normalne ciao jzyka
olor nalotu (fot. 1, 33 i 36). Ogie na poziomiej Qi ma zdecydowanie wikszy wpyw na
nalot, powoduje, e nalot jest bardzo gruby, ciem-j noty lub brzowy (nawet czarny) i b
ardzo suchy. Ciao jzyka bdzie czerwone lub| ciemnoczerwone (fot. 28 i 47). W warstw
ie Odywczej i warstwie Krwi yin jest uszkodzone i jzyk bdzie zdecydowanie czerwony
lub ciemnoczerwony, bez nalotu, tzn. bdzi zuszczony (fot. 11, 13, 24, 26 i 48). Na
ley zaznaczy, e opis ten dotyczy nie tylkoj ostrych chorb gorczkowych, ale take kade
przewlekego zaburzenia wewntrzne-" go. Wygld jzyka daje czyteln i bezpo redni wskazw
i jest typ Gorca lub Ognia. Rozrnienie to jest tym waniejsze, e zupenie odmienne s m
dy leczenia, Je li Gorco jest w warstwie Qi, naley zastosowa metod oczyszczania z Gorc
za p<-moc ostrych i zimnych zi - zimnych, by ozibi Gorco, a ostrych, by wypchn Gon
a zewntrz w kierunku powierzchni ciaa. Przykady takich zi to: Herba Lophath ri gracil
is (dan zhu ye), Gypsum (shi gao), Rhizoma Phragmitis communis (la gen). > men S
ojae praeparatum (dan dou chi), Radix Bupleuri (chai hu), Flos Lonicerae Jujr -n
icae (jin yin hua) i Rhizoma Anamarrhenae asphodeloidis (zhi mu). Przykady prepar
atw, ktre oczyszczaj z Gorca, to Odwar Biaego Tygrysa (bai hu tang), Odwar Lo-phateru
s i Gypsum {zhu ye shi gao tang) oraz Usuwajcy Ogie Biay Puder (xie ba^ sa).
- 110 1
>. PrzykaQi w risr (t. Yani:
liejszy ni ardziej ni * Jelitach.
to take typ Sucho ci
iu zgodnie
a. Wartu | Odywcz
CHARAKTERYSTYKA JZYKA NA POZIOMIE Ql, ODYWCZYM I KRWI
GORCO
i. Gorco
nioe by
i poziomie
by, ciem-*"one lub -zkodzo-a. bdzie ae tylko ltrzne-rca lub enia. Jea po- Gor-hatheSe-Japo-prepa-!. ar Lo-rie ba i
TYP GORCA
JZYK ZASADY LECZENIA
.ARSTWAOI
GORCO Kolor czerwony lub normalny ty nalot Oczy ci Gorco stosujc
ostre zimne ziota
OGIE Czerwony, gruby, suchy, ciemnoty, brzowy lub czarny nalot Usun Ogie
ub sprowadzi go w dt
'. ARSTWA ODYWCZA 1 KRWI
Ciemnoczerwony, bez nalotu, suchy
Oczy ci Ni
doborowe Gorco i w drugiej kolejno ci odywia yin
Przy Ogniu w warstwie Qi naley zastosowa metod usuwania (drenowania) Ognia
i pomoc gorzkich i zimnych zi. Czsto s one czone z zioami, ktre usuwaj Ogie
iprzez ruch w d, tzn. usuwaj Ogie przez przeczyszczenie. Przykady zi usuwajych Ogie, toRadix Gentianae longdancao (long dan cao),Radix Scutellariae baicalen
'< {huang gin), Rhizoma Coptidis (huang lian), Cortex Phellodendri {huang bai),
uetus Gardeniae jasminoidis {zhi zi) i Radix Sophorae flavescentis (ku sheri).
Tzykadem leku, ktry usuwa Ogie Wtroby, moe by Odwar Gentiana longdancao
mg dan xie gon tang). Zioa, ktre usuwaj Ogie poprzez ruch w d, obejmujRadix
Rhizoma Rhei {da huang), Mirabilitum (mang xiao) i Herba, Aloes {lu hui). Przykad
y
ceptur usuwajcych Ogie przez ruch w d to trzy preparaty z grupy Odwarw porzd ijcych Qi {cheng qi tang) i Odwar usuwajcy Ogie Serca {xie xin tang).
Gdy Gorco wystpuje w warstwie Odywczej naley stosowa przede wszystkim
-ictod oczyszczania Gorca, a odywianie yin - w drugiej kolejno ci. Przykady zi,
ktre oczyszczaj Niedoborowe Gorco na poziomie Odywczym to, Rhizoma
nemarrhenae asphodeloidis {zhi mu), Herba Artemisiae annuae (ging hao), Herba
-'llptaeprostratae {han lian cao),RhizomaAlismatis orientalis {zexie) i CortexLy
cii
idicis {di gu pi). Przykady receptur, ktre oczyszczaj Niedoborowe Gorco na
uziomie Odywczym, to: Odwar Artemisia annua z uskami skorupy wia {qing hao
'"' jia tang), Puder Artemisia annua ze zuskan skorup wia {qing hao biejia san),
uder ozibiajcy ko ci {qing gu san) i Odwar oczyszczajcy Warstw Odywcz {ging
.'mg tang).
Gdy Gorco wystpuje na poziomie Krwi naley w pierwszym rzdzie oczy ci Niedoborowe Gorc
ozibi Krew, a w drugiej kolejno ci odywia yin. Jeeli wystpuje krwawienie, naley je
yma przez ozibianie Krwi. Przykady zi, ktre oczyszczaj Niedoborowe Gorco i ozibiaj
o: Cortex Moutan radicis (mu danpi), Radix Rehmanniae glutinosae (sheng di huang
) i Radix Scrophulariae ningpoensis (xuan sheri). Przykady receptur oczyszczajcych
Gorco i ozibiajcych Krew obejmuj: Wyprowadzajcy Czerwony Puder {dao chi san), Odwar
z rogu nosorosa i Rehmannia uijiao di huang tang) oraz Puder oczyszczajcy odek (ging
wei san).
DIAGNOZA Z JZYKA U DZIECI
W diagnozie z jzyka u dzieci wystpuj pewne rnice, w porwnaniu z dorosymi. Im modsze
cko, tym wicej bdzie rnic. W wieku siedmiu lub o miu lat jzyk dziecka niewiele ju r
jzyka czowieka dorosego. Naley pokre li, e jzyk dziecka jest naturalnie bledszy i b
ej wilgotny od jzyka czowieka dorosego. Im modsze
dziecko, tym bledszy i bardziej mokry jest jzyk. Badanie cech jzyka u 2721 chiskich
dzieci pomidzy 5 a 12 rokiem ycia wykazao, e u 166 wystpowa mokry lub lepki nalot5.
Na jzyku dziecka nie przejawia si wiele zmian ksztatu ciaa jzyka, poza obrzknitym lu
ienkim. Na przykad, pknicia z Niedoboru yin s u dzieci do rzadkie. Jzyki dzieci, w p
ciwiestwie do dorosych, nie s obcione przez nagromadzenie si w cigu lat rnych pato
ych stanw i zazwyczaj pokazuj bardzo jasny i bezpo redni obraz aktualnej patologii.
Poniewa inwazja zewntrznego Wiatru to przewaajca cz patologii u dzieci, interesujce
przedstawienie kilku obserwacji dotyczcych wygldu jzyka w przebiegu chorb pochodzen
ia zewntrznego. Przede wszystkim naley zauway, e zmiany koloru ciaa jzyka w wyniku a
u zewntrznego Wiatru pojawiaj si cz ciej ni u dorosych. Dzieci atwiej ulegaj inwazj
u i Gorca, ni Wiatru i Zimna, a kolor ciaa jzyka bardzo szybko si zmienia i staje si
ekko czerwony na bokach oraz w przedniej cz ci. Oznacza to inwazj Wiatru i Gorca do z
ewntrznych warstw ciaa (rys. 4-1 i 4-2). Rwnie w takich inwazjach u dzieci rozwijaj s
i atwiej czerwone punkty ni u dorosych. Obecno czerwonych punktw na bokach i/lub prz
iej cz ci wskazuje na wiksz intensywno czynnika patogennego. Tak wic, jeeli u dzieck
le pojawi si zaczerwienienie bokw i/lub przedniej cz ci jzyka, jak rwnie czerwone pun
, jest to bardzo rzetelny wska nik zewntrznej inwazji Wiatru i Gorca. Jeeli nie ma ty
ch oznak, to by moe dziecko po prostu nie chce i do szkoy!
Warto podkre li, e zaczerwienienie i/lub czerwone punkty na bokach i/lub na przednie
j cz ci jzyka faktycznie pojawiaj si przed wystpieniem objaww i s oznak absolutnie
A wic, je li odkryjemy takie oznaki na jzyku dziecko moe by leczone natychmiast przez
usunicie Wiatru i uwolnienie warstwy zewntrznej.
Podobnie, je li jzyk nadal ma zmiany patologiczne, mimo widocznej poprawy stanu dzi
ecka, to oznaki te s znowu absolutnie rzetelne. W takich przypadkach wane jest dal
sze kontynuowanie leczenia na podstawie oznak na jzyku, poniewa u dzieci wystpuje d
ua skonno do rozwoju rezydualnych (resztkowych) czynnikw patogennych, ktre pozostay
inwazji zewntrznej. W istocie, wystpowanie rezydualnych czynnikw patogennych, zazwy
czaj w formie Wewntrznego Gorca, luzu i Gorca, Wilgoci lub Gorca i Wilgoci, to przewa
jcy rodzaj patologii u dzieci. Mona tu poda du liczb stanw, takich jak powtarzajce
ekcje drg oddechowych, sapanie, bezsenno , nawracajce infekcje uszu, problemy trawien
ne, nawracajce zapalenia migdakw. obrzki wzw chonnych itd. Jest zatem bardzo wane,
ufa jzykowi i kontynuowa leczenie po inwazji zewntrznej uwzgldniajc te oznaki na jzy
W mojej praktyce, kiedykolwiek lecz dziecko z ostr infekcj drg oddechowych z powodu
inwazK Wiatru i Gorca, prawie zawsze stosuj leczenie po ustpieniu objaww, uywajc rec
ptury oczyszczajcej rezydualne Gorco, Wilgo lub luz.
Znaki pokazujce obecno rezydualnych czynnikw patogennych zale od ich n dzaju. W przyp
dku Gorca w Pucach, jzyk bdzie czerwony z czerwonymi punktam w przedniej cz ci, ale ro
przestrzeniajcymi si ku rodkowi. W przypadku luzu i Gi -raca w Pucach cay jzyk bdzi
rwony z lepkim tym nalotem w przedniej cz ! rozcigajcym si ku centrum. Jeeli Wilgo
dualnym czynnikiem patogennyn jzyk bdzie mia lepki, mokry nalot i ewentualnie biae pc
herzyki.
Dzieci s take skonne do ukrytego, latentnego Gorca, ktre wyra nie odzwierciedla si na
ku. Pojawia si ono wwczas, gdy Wiatr wniknie do ciaa bez wywoania bezpo rednich objaww
i do wewntrz inkubujc si przez kilka tygodni lub miesicy. Po pewnym czasie ukryte Go
rco dy w kierunku powierzchni, zazwyczaj w poczeniu z now inwazj Wiatru. Podstawowa
z normaln inwazj Wiatru i Gorca polega na wystpieniu u dziecka od pocztku objaww Wew
rznego Gorca, tzn. draliwo ci,
- 112 l^nis ^pi nalot3.
te obrzk-ti'1kie. J-Lcenie si r i bezpo-yewaa-ji doty-".\'szyst-ii'o Wia-!it-u i Gori lekko { n.a do ze-'izwijaj t bokach r-ego. Tak z ci j-ej inwa--t- chce i
i. lub na w i sa ko moe rrnej.
y stanu jest dal-rystpuje
i, ktre ynnikw , ilgoci lub liczb senno , ^datkw. Kontynu- j ej prak-f>j inwazji
1 recepich ro-,anktami azu i Gocz ci. ifennym.
* .woania -*icy. Po 'aczeniu
ta polega liwo ci.
bezsenno ci, uczucia gorca, pragnienia, zmczenia itd. Przede wszystkim jzyk bdzie I po
kazywa oznaki Wewntrznego, a nie Zewntrznego Gorca. Bdzie cay czerwony, a nawet ciemn
czerwony i moe take by cz ciowo zniszczony tzn. pokazuje oznaki . Wewntrznego Gorca w
rstwie Odywczej. W takich przypadkach uwaga powinna by skierowana raczej na oczysz
czanie od pocztku Wewntrznego Gorca ni na usuwanie Wiatru i uwalnianie warstwy zewntr
znej.
Inn cech charakterystyczn dla jzykw dziecicych w przebiegu ostrych inwazji zewntrzne
Wiatru jest ich wygld, ktry moe zmienia si bardzo szybko, czasami nawet w cigu paru g
dzin. Tak wic, dziecko moe przej z poziomu Qi jednego dnia, a do poziomu Odywczego nastpnego. W takich przypadkach jzyk zmieni si z lekko-i-zerwonego z grubym, tym nalo
em (poziom Qi) do czerwonego lub ciemnoczerwonego bez nalotu (poziom Odywczy). Te
n pierwszy przypadek pokazuje fot. 41 i drugi - 42.
Dzieci w przebiegu ostrych chorb gorczkowych otrzymuj antybiotyki, a objawy uboczne
wyra nie ukazuj si na jzyku. Antybiotyki zazwyczaj powoduj zej cie nalotu lub staje si
n cieszy i w aty, tak e jzyk moe by cz ciowo zuszczony. Wskazuje tu na uszkodzenie
Jeeli na jzyku pokazuj si takie oznaki po, lub w trakcie zaywania antybiotykw, naley
stosowan receptur zioow zmodyfikowa i doda zi, ktre odywiaj yin odka, jakRadi
heterophyllae (tai ' z> shen), Radix Dioscoreae oppositae (shan yao) lub Rhizor
na Polygonati odorati (yu zim).
Oprcz zmian na jzyku, ktre przynosi inwazja zewntrznego Wiatru, na niektrych zykach u
dzieci pokazuj si lady dziedziczne. Do czsto wystpuje tak zwany jzyk geograficzny.
to jzyk zuszczony w aty, majcy dobrze odgraniczone brzegi (fot. 10 : 44). Wskazuje t
o na konstytucjonalny Niedobr yin odka; taki jzyk obserwujemy zsto u dzieci z choroba
i alergicznymi, jak astma alergiczna i egzema atopiczna. Badania 17 dzieci ze zn
iszczonymi jzykami pokazuj, e 10 miao jzyk geograficzny, a picioro z nich alergiczn
stytucj i cierpiao na astm alergiczn oraz egzem ato-pow4.
Dziecice jzyki maj take oznaki Gorca z czerwonymi punktami cz ciej ni doro li (fot.
erwone punkty odzwierciedlaj wzbudzenie patologicznego Niedoborowego Ognia, ktry u
dzieci jest naturalnie bardzo silny. Kliniczne znaczenie czerwonych punktw zaley
od ich rozmieszczenia i jest takie samo jak u dorosych, tzn. Ogie Wtroby - je li s na
Podsumowujc naley stwierdzi, e zarwno odek, jak i ledziona przez dug", czas byy
e. Doprowadzio to do zgromadzenia Wilgoci oraz wytworzenia luzu i Ognia w odku. Ostat
ecznie, luz i Ogie mog wyprodukowa" objawy psy chiczne, zamglenie" Ducha. Wskazuje na
to wystpowanie kolcw w rodku szczeliny j centralnej, co zwizane jest z Sercem.
FOT. 9. Kobieta, lat 51
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: blady Ksztat ciaa: obrzknity Nalot: mokry
i
HISTORIA PRZYPADKU
Od dwch lat u pacjentki wystpowao stae trzsienie si gowy. Miaa take lekkie palpita
zsenno , czsto oddawaa mocz, rwnie w nocy. Ttno byo mikkie : gbokie. Diagnoza bio
j stanu, to choroba Parkinsona.
:szka z
atycznych bvo szeciaa nie
iobr Qi
Centralna
obrzk aatyczne kszenie fta Serca, ksploatu-.Brudny trwaego
i Ogie
ez dugi
morzenia
awy psyi szczeliny
DIAGNOZA
Blade ciao jzyka wskazuje na Niedobr yang potwierdzony przez obrzk ciaa i mokry nalot
. W tym przypadku Niedobr yang Qi doprowadzi do zgromadzenia Wilgoci, co pokazuje
obrzknite i mokre ciao jzyka. Sdzc z ttna i czstego oddawania moczu, Niedobr yang
ledziony i Nerek. Niedobr yang ledziony spowodowa, e ledziona bya niezdolna do prod
ji wystarczajcej ilo ci Krwi. Jest wic Niedobr Krwi, ktry przejawia si jako palpitacje
i bezsenno . Niedobr Krwi, prowadzi z kolei do powstawania Wiatru Wtroby, ktry powoduj
e trzsienie gowy. Naley tu zauway, e jest t<> Wiatr Niedoborowy, poniewa powstaje z
doboru Krwi. W tym przypadku, sdzc z ttna i jzyka, pierwszoplanowy jest stan Niedobo
ru i dlatego wymaga wzmocnienia ledziony i Nerek.
FOT. 10. Dziewczynka, lat 10
ZNAKI NA JZYKU
:'j)lor ciaa: normalny, z czerwonymi punktami po prawej stronie
y.sztalt ciaa: normalny
\alot: cienki biay nalot po prawej stronie
HISTORIA PRZYPADKU
Dziecko miao ostr infekcj grnych drg oddechowych z zapaleniem garda i blem lego ucha
DIAGNOZA
Jzyk dziecka jest klarownym przykadem ataku zewntrznego Wiatru i Gorca v stadium Mnie
jszego yang. Dla syndromu Mniejszego yang (Shao Yang - przyp. tum.) ypowy jest cie
nki, biay nalot tylko po prawej stronie, jak w naszym przypadku. Dodatkowo wystpuj
czerwone punkty po prawej stronie, co wskazuje, e Gorco zaczyna \Tiika do wewntrz.
FOT. 11. Mczyzna, lat 64
ke lekkie mikkie i
I
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwony, w przedniej cz ci byszczcy
Isztat ciaa: lekko sztywny i zbaczajcy, gboka szczelina w rodku, sigajca do
koniuszka, prawa strona lekko obrzknita \nlot: cienki, lekko suchy i brudny, brak
nalotu w rodku
i ISTORIA PRZYPADKU
Pacjent cierpia z powodu przewlekego reumatoidalnego zapalenia staww, tjbardziej st
aww ramiennych, okciowych i nadgarstkowych. Cztery lata wcze niej zeby perforacj wrzod
u odka. Ttno byo gwnie strunowate i szybkie, mniej szyb-t> na prawej rce. Na prawej
yo nieco mikkie i powierzchowne w rodkowej >zycji.
DIAGNOZA
Czerwone ciao jzyka wskazuje na Gorco, w tym przypadku na poziomie Krw: poniewa jzyk
jest take lekko suchy. Lekka sztywno i zbaczanie jzyka oznacza obecno (lub pocztek)
tru Wtroby, wywoanego najprawdopodobniej przez Gorco w Krwi. Brak nalotu w rodku wsk
azuje na Niedobr yin odka, a gboka centralna szczelina sigajca koniuszka, oznacza k
tucjonaln sabo Serca, pogbion v. cigu ycia przez wystpowanie Gorca w ciele. Lekk
rawej stronie wskazuje, e wicej Gorca jest po tej stronie. Jest to przykad obrzku typ
u nadmiarowego poniewa ciao jzyka jest czerwone. W medycynie chiskiej bl ramion, okci
nadgarstkw naley uwaa za Bolesne Zablokowanie (bi), zwizane z wnikniciem cl> kanaw
znego Zimna i Wilgoci. W tym przypadku wystpuje jednak take wpyv stanu wewntrznego.
Gorco we Krwi i lekki Wiatr Wtroby sugeruj, e Krew w nacz> -niach krwiono nych jest po
uszona". Predysponuje to naczynia i kanay do atak*. zewntrznych czynnikw patogennyc
h. Poniewa Gorco wystpuje we Krwi, zewntrzu czynnik patogenny atwo ulega przemianie w
Gorco. To wa nie zdarzyo si u tego pacjenta. Problemy z odkiem (owrzodzenie) wyra n
ierciedlaj si na jzyki. i w ttnie, jako Niedobr yin odka.
FOT. 12. Mczyzna, lat 66
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwony, z czerwonymi plamkami na korzeniu
Ksztat ciaa: obrzknity, szczeglnie tu za koniuszkiem i na bokach, lekkie pknicia
na bokach, wgbienie w polu Puc Nalot: brak w rodku, lekko mokry na bokach, ty nalot
korzeniu, bardzo mokryj
wewntrz wgbienia w polu Puc
HISTORIA PRZYPADKU
Od dziesiciu lat pacjent cierpia z powodu rozedmy i astmy, mia pytki oddech i bk w kl
atce piersiowej. Wiele lat wcze niej przeby zapalenie opucnej i owrzodzenie dwunastn
icy. Ttno byo szybkie i lizgajce, ale raczej mikkie po prawej stronie.
DIAGNOZA
Jzyk jest odzwierciedleniem skomplikowanej patologii. Wyra nie pokazuje kombinacj st
anu Nadmiaru i Niedoboru. Czerwone ciao wskazuje na Gorco, co potwierdza szybkie tt
no. Obrzk, szczeglnie w polu Puc, oznacza zatrzymanie Wilgoci i luzu w Pucach. Potwie
rdza to lizgajce ttno, a take - wielkie wgbienie w polu Puc z nagr< >-madzeniem pyn
ku. Obrzk i lekkie pknicia na bokach oznaczaj sta; dugotrwaego Niedoboru Qi ledziony
dziona bya niezdolna do przetwarzania pynw i zgromadziy si one w formie Wilgoci i luz
w Pucach. W medycynie chiskie mwi si, e ledziona produkuje luz, a Puca go przecho
zczony nalot w rodku a do korzenia wyra nie wskazuje Niedobr yin odka, dotyczcy rwn
Potwierdzaj to czerwone plamki na korzeniu. Znaki te odzwierciedlaj take obecno Gorc
i stagnacj w Jelitach, co byo przyczyn owrzodzenia dwunastnicy w przeszo ci. Gorco w
olnym Ogrzewaczu (Jelita) potwierdzone jest rwnie przez ty nalot i czerwone plamki na
korzeniu. Podsumowujc, jzyk ten pokazuje kombinacje
k' Krwi. za obec-frrco we Centralna I nion w
trowego.
okci i
i-iem do
' wpyw
naczyataku
ntrzny j
ego pacjzyku
jknicia mokn
etanw Nadmiaru i Niedoboru. Stany Niedoboru dotycz Qi ledziony i yin odka. Stany Nadm
aru obejmuj zatrzymanie Wilgoci i luzu w Pucach oraz Gorco i stagnacj w Jelitach.
FOT. 13. Kobieta, lat 41
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: ciemnoczerwony, czerwone plamki midzy koniuszkiem a rodkiem, boki
koloru lekko pomaraczowego, szczeglnie po prawej stronie . Ksztat ciaa: liczne pknici
typu kra lodowa" I Salot: brak
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka cierpiaa z powodu migrenowych blw gowy w okolicy skroniowej, kracowego zmcz
nia, lku i niestrawno ci. Od dwch lat wypaday jej wosy i miaa zaparcia. Ttno cienkie,
eco szybkie.
DIAGNOZA
Ciemnoczerwone ciao jzyka, bez nalotu, z licznymi pkniciami wyra nie oznacza Niedobr y
n, w tym przypadku zarwno odka, jak i Nerek. Lekko pomaraczowy kolor na bokach sugeru
je dugotrway, powany stan Niedoboru Krwi, ktry sta si Niedoborem yin. Czerwone plamki
midzy koniuszkiem a rodkiem wskazuj na zastj Krwi w klatce piersiowej. Niedobr yin Ne
rek spowodowa wznoszenie si yang Wtroby, przejawiajce si jako migrenowe ble gowy w o
icy skroniowej. Ekstremalne zmczenie, lk i wypadanie wosw odzwierciedlaj Niedobr yin
erek. Stan jest raczej ciki czerwone ciao, bez nalotu, z pkniciami), szczeglnie e pa
ntka jest moda.
uh i ble icie dwiiFOT. 14. Kobieta, lat 52
kombi-:wierdza
luzu ^ r 7. nagro-aj stan rarzania chiskiej
nalot w lie Jelit.
ipcno c > :nicy w rze ty mbinacjcZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: sinawopurpurowy z bladymi i wklsymi czerwonymi plamkami Ksztat ciaa: zazn
aczone odciski zbw Salot: suchy, brudny
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka miaa przewleke ble gowy w okolicy czoowej, napicia i sztywno ci misni szyi
dci nienie. Ttno byo cienkie, wolne i mikkie.
DIAGNOZA
Sinawopurpurowy kolor ciaa jzyka wskazuje na stagnacj Zimna wewntrz z powodu powanego
i dugotrwaego Niedoboru yang. Taki jzyk musi by blady na pocztku i w miar jak stan N
edoboru yang pogarsza si, pojawia si zastj i sinawopurpurowy kolor jzyka. Sucho , w ty
przypadku, pochodzi z Niedoboru yang Qi, ktry nie moe porusza pynw. Wklse, bladoczerwone plamki wskazuj na Zimno Wewntrzm Zaznaczone od
zbw oznaczaj Niedobr Qi ledziony, a brudny nalot odzwiercit dla zatrzymanie poywieni
z powodu Niedoboru Qi ledziony. Podsumowujc, u pacjen: ki wystpuje powany i dugotrwa
Niedobr odka i ledziony, prowadzcy do zast< -ju Krwi i Wewntrznego Zimna. Ble gow
licy czoowej spowodowane s prze Niedobr odka. Interesujce w tym przypadku jest to,
ci nienie spowodowan-jest przez zastj Krwi z Wewntrznego Zimna, a nie przez wznoszce
si yang Wtrb; jak w wikszo ci przypadkw.
FOT. 15. Kobieta, lat 28
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: blady, poza czerwonym koniuszkiem, bladoczerwone wklse plamki dooko
a centrum, wypuke czerwone punkty w przedniej cz ci jzyka Ksztat ciaa: obrzknity Na
lot w rodku, biay na pozostaej powierzchni jzyka
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka cierpiaa z powodu zmczenia, lu nych stolcw, depresji i uczucia ciko ci w go
W przeszo ci przebya w Indiach poraenie soneczne z wysok gorczki, i majaczeniem. Ttn
mikkie.
DIAGNOZA
Blade i obrzknite ciao jzyka jest objawem Niedoboru yang ledziony z zatrzymaniem Wilg
oci. Bladoczerwone plamki wok rodka oznaczaj obecno Zimna w oc-ku. Jest to przeciw
do cienkiego, tego nalotu, ktry oznacza Gorco. Moe t< by zwizane z przej ciowym sta
kiego Gorca, ktre mogo by spowodowani czynnikami dietetycznymi lub paleniem. Wypuke c
zerwone punkty na przedniej cz ci jzyka odpowiadaj polu Grnego Ogrzewacza i s zwizane
przebytym wcze niej poraeniem sonecznym. Gorco wnikno do Grnego Ogrzewacza, a szczeg
do Osierdzia, powodujc majaczenie. Nadal odzwierciedla si to na koniuszku jzyka.
FOT. 16. Kobieta, lat 52
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: blady, z bladoczerwonymi punktami po lewej stronie Ksztat ciaa: lekko o
brzknity po lewej stronie Nalot: cienki, ty i brudny, mokry na bokach
HISTORIA PRZYPADKU
Od przeszo pitnastu lat pacjentka cierpiaa z powodu przewlekych blw szyi i krgosupa
olicy ld wiowej. Badania biomedyczne ujawniy znacznego stopnia zapalenie staww odcink
a szyjnego krgosupa. Miaa take due zawroty gowy i uczucie
Wewntrzne odzwiercie-u pacjent- j iy do zasto-s przez odowane Wtroby.
lxi dookot eiko -.'orczk
urzymaotdMoe to
iowane
ej cz ci
-niej po:o Osier: mczenia. W przeszo ci wielokrotnie upada i miaa wypadki. Pitna cie lat temu mia--.1
nit macic (z powodu krwotocznych miesiczek). Dziesi lat temu przebya ostry atak bard
wysokiej gorczki i silnego blu gowy, ktry nie zosta zdiagnozowa-ny, ale wyglda na za
enie opon mzgowych. Po tym nastpio uczucie osabienia i poraenie lewostronne lekkiego
stopnia. Objawy cofny si samoistnie po kilku tygodniach. Ttno byo mikkie, szczeglnie
pozycji proksymalnej po obu stronach.
DIAGNOZA
Blady jzyk z mokrymi bokami wskazuje na Niedobr yang ledziony, ktra jest niezdolna d
o transportu i przetwarzania pynw. Wystpuje rwnie Niedobr yang Nerek, co objawia si
cznymi zawrotami gowy i sabym ttnem w pozycji Nerek po obu stronach. Nerki kontrolu
j ko ci, a wic w tym przypadku Niedobr Nerek ma istotne znaczenie w rozwoju zapalenia
staww krgosupa szyjnego. Bl szyi jest form syndromu Bo-esnego Zablokowania (bi) z Wi
lgoci i Zimna. Wypadki i upadki przyczyniy si take do >iagnacji Qi w mi niach, co zwik
zyo dolegliwo ci blowe. Z mojego do wiadczenia wynika, e usunicie macicy czsto przyczy
si do wystpienia silnych dolegliwo ci blowych i sztywno ci okolicy krgosupa szyjnego.
Jzyk przedstawia sprzeczne cechy, poniewa ciao jest blade (co oznacza Zimno), podcz
as gdy nalot jest ty (co oznacza Gorco). Takie przeciwstawne znaki mona wyja ni w r
, ale w tym przypadku oznacza, e chocia stan oglny to Zimno i Niedobr yang, wystpuje
take niewielkie Gorco w odku, na co wskazuje ty nalot. Taki stan moe si pojawi,
u przewlekego Niedoboru Qi lub yang ledziony dojdzie do dugotrwaego zatrzymania poywi
enia, co nastpnie moe wytworzy lekkie Gorco w odku. Najwyra niej taki stan wystpi
ki.
Obrzk i bladoczerwone punkty po lewej stronie oznaczaj osabienie i niedoywienie kanaw
po tej stronie. Jest to efekt wysokiej temperatury, ktra wypalia pyny cia-li po lew
ej stronie i doprowadzia do przej ciowego paraliu. Chocia pacjentka wyzdro- iaa, pozos
ao lekkie osabienie lewej rki i nogi. Na jzyku uwidoczniao si to w pos-.aci obrzku i
adoczerwonych punktw po lewej stronie. Podczas nakuwania nadchodzce Qi" jest rwnie wo
niejsze po lewej stronie. Niedobr ledziony (kontroluje miknie) mg mie zatem wpyw na
n osabienia mi ni po lewej stronie.
FOT. 17. Kobieta, lat 38
Sw szyi
topnia zai uczucie
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny
Ksztat ciaa: normalny, poza bardzo lekko obrzknitymi bokami i szczelin w d centrum \
t: cienki i ty, bez korzenia, zuszczony w aty
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka miaa ble podebrowe, rozpieranie w brzuchu, niewielkie ble w nadbrzuszu, le
kkie pragnienie i suche stolce. Ttno cienkie oraz lekko mikie i powierzchowne I w
prawej rodkowej pozycji.
- 123 DIAGNOZA
Jzyk wskazuje wyra nie na Niedobr yin odka, poniewa nalot jest bez korzeni;-, i miejs
i zuszczony. Wikszo objaww odzwierciedla Niedobr yin odka (pragnienie, suche stolc
nadbrzuszu, lekko sabe i powierzchowne ttno odka).
FOT. 18. Mczyzna, lat 23
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwony, czerwieszy koniuszek
Ksztat ciaa: koniuszek zrolowany do gry i obrzknity
Naot: lepki, ty i suchy
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjent cierpia na nawracajce czyraki w okolicy okcia, bardzo gorce, czerwoni i bole
sne. Nie byo innych dolegliwo ci, a ttno byo szybkie i pene.
DIAGNOZA
Jest to dobry przykad, jak wiele informacji o stanie i przyczynach choroby mo-ujaw
ni jzyk nawet wwczas, gdy u pacjenta wystpuje bardzo mao objaww. W tyr przypadku wszy
tkie znaki na jzyku pokazuj Gorco - czerwone ciao i suchy, ty nalot. Czerwieszy kon
k, obrzknity i zrolowany do gry pokazuje Ogie Serca. Je>' on prawdopodobnie spowodow
any przez problemy emocjonalne, co jest czstym przypac-kiem. ty, lepki i suchy nalot
oznacza luz i Ogie w odku i Jelitach. Jest to oczywista przyczyna nawracajcych boles
ych czyrakw, ktre pojawiaj si u tego pacjent:: wzdu kanau Jelita Grubego.
FOT. 19. Kobieta, lat 61
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: gbokoczerwony z tendencj do czerwonawopurpurowego, czerwieszy ko
niuszek, z czerwonymi punktami na bokach Ksztat ciaa: obrzknita cz przednia (wczaj
zek) Naot: zuszczony, oprcz cienkiego biaego nalotu na bokach
HISTORIA PRZYPADKU
Od trzydziestu lat pacjentka chorowaa na cik astm oskrzelow. Miaa kaszt z gst,
wdechu miaa wiksze trudno ci ni przy wydechu, w pozycji lecej oddychanie byo trudnie
e. Nie sypiaa dobrze, nie miaa apetytu. Cierpiaa rwnie z powodu blw w okolicy ld wi
czsto wieczorem miaa uczucie gorca, j W czasie gdy wykonywano t fotografi, bya w trak
ie leczenia ostrego zapalenia o4'veli. Ttno byo lizgajce i szybkie.
DIAGNOZA
: korzenia ^H Pacjentka bya leczona przez dugi czas. W trakcie leczenia byway okres
y, kiedy bia- (prag- ^H fy cienki nalot na bokach nie wystpowa. Nalot ten odzwierc
iedla ostry atak Wiatru ^H i Zimna lub Wiatru i Gorca. Gboko czerwony kolor ciaa jzy
ka i brak nalotu (w pozostaych okresach) wskazuje na powany Niedobr yin Nerek z Gorc
em z Niedoboru. Obrzk przedniej cz ci jzyka i jasnoczerwony kolor koniuszka wskazuje
na zatrzymanie luzu w Pucach i rwnie obecno Gorca z Niedoboru w Sercu. Na obecno
zuje take lizgajce ttno. luz tworzy si w wyniku zaburzenia funkcji przetwarzania pyn
zez ledzion, std brak apetytu (z Niedoboru Qi ledziony). Wszystkie pozostae objawy ma
j swoj przyczyn w Niedoborze yin Nerek (ble okolicy ld wiowej, trudno ci z wdechem, uc
ie gorca wieczorami) i w obecno ci Gorca z Niedoboru w Sercu (bezsenno ). Czerwone punk
ty na bokach i lekko czerwonopurpurowy kolor ciaa jzyka wskazuj take na zastj Krwi w
Wtrobie.
zerwone
FOT. 20. Kobieta, lat 37
oby moe W tym t ty na-rrca. Jest przypadki to oczy--'<i pacjenta
koi.a kaszel
-. wpozy.ierpiaa
1 gorca
ipalenia
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny, lekko czerwony w centrum Ksztat ciaa: obrzknity
Salot: bez korzenia i zuszczony w rodku; cienki, ty nalot midzy koniuszkiem a rodkie
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka cierpiaa z powodu cikich migrenowych blw gowy w okolicy skroniowej od czasu
urodzenia pierwszego dziecka. Podczas atakw migreny czsto wymiotowaa. Miewaa take oka
zjonalnie cikie ble brzucha, po ktrych wystpowaa biegunka. Ttno byo mikkie i powie
e, a w proksymalnej pozycji po obu stronach - gbokie i mikkie, natomiast w lewej rod
kowej pozycji - strunowate.
DIAGNOZA
Jzyk pokazuje przede wszystkim powany Niedobr yin odka, poniewa nalot jest w aty i
jakby by raczej porozrzucany po powierzchni jzyka, ni z niego wyrasta. Nie ma rwnie
alotu w rodku. Znaki te wyra nie wskazuj na Niedobr yin odka. Stan ten dotyczy rwnie
, poniewa zuszczenie nalotu rozszerza si w kierunku korzenia. Moemy rwnie wydedukowa
wystpuje Niedobr yin Nerek, cz ciowo dlatego, e wiemy, i Niedobr yin odka doprowad
doboru yin Nerek (jzyk ten odzwierciedla zaawansowany stan Niedoboru yin odka), a cz c
owo dlatego, e ttno w obu pozycjach Nerek jest gbokie i sabe. Historia choroby rwnie
zwala wydedukowa wystpowanie Niedoboru w Nerkach; migreny rozpoczy si po urodzeniu pi
erwszego dziecka, co czsto si zdarza, gdy Qi Nerek jest sabe, a cia i pord dalej je o
bia.
Niedobr yin Nerek najwyra niej powoduje wznoszenie si yang Wtroby. Pokazuj t o migreno
we ble gowy w okolicy skroniowej. Stagnacj a Qi Wtroby wpywa na odek - wiadcz o t
oty i na ledzion - wiadcz o tym ble brzucha i biegunka. Dalej, wystpuje rwnie niewi
Wilgo (spowodowana przez Niedobr Qi ledziony), na co wskazuje obrzknite ciao jzyka.
nki, ty nalot midzy koniuszkiem a rodkiem
jzyka oznacza zatrzymanie luzu w Pucach. luz w Pucach powsta w wyniku przeby. tego pr
ezibienia lub grypy, ktra albo nie bya prawidowo leczona, lub bya leczona an-j tybiot
ykami.
FOT. 21. Mczyzna, lat 67
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwonawopurpurowy
Ksztat ciaa: obrzknity koniuszek, ruchomy, lekko obrzknite boki i przednia cz
jzyka Nalot: cienki, biay
HISTORIA PRZYPADKU
Jest to dobry przykad warto ci diagnozy z jzyka w rokowaniu. U pacjenta wystp<>-way ty
lko przej ciowe ble w klatce piersiowej i bardzo niewiele innych objaww. Pacjeni my la
o leczeniu akupunktur raz lub dwa razy do roku, tylko wtedy, gdy by przezibi -ny, mia
gryp lub zapalenie garda. Jednake jego jzyk i ttno wyra nie wskazyway, -stan jest ni
ieczny. Ttno byo pene, strunowate, szybkie i pdzce (przerywane w nieregularnych odstp
ch czasu). Pacjent po pewnym czasie zmar na zawa serca.
DIAGNOZA
Czerwonawopurpurowy kolor z pewno ci wskazuje na zastj Krwi z Gorcen Obrzknite boki i
oniuszek, razem z czerwieszym kolorem koniuszka pokazuj, i>. wystpuje Gorco i stagna
cja w Wtrobie i w Sercu. Wskazuje na to rwnie szybkit strunowate i pdzce ttno. Porusz
jce si ciao jzyka (fotografia jest nieco niewyrai na) oznacza, e Ogie Wtroby wzrs
ru Wtroby. Obrzk przedniej cz ci jz> ka sugeruje, e wystpuje powany zastj Krwi w
ersiowej. Wszystkie te czynn. ki (Gorco, Zastj Krwi i Wiatr Wewntrzny) przyczyniy si
do wystpienia zawal, serca.
FOT. 22. Kobieta, lat 56
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: sinawopurpurowy Ksztat ciaa: niewyrniajcy si Naot: gruby, ty
HISTORIA PRZYPADKU
Od dwudziestu piciu lat pacjentka choruje na stwardnienie rozsiane. Pacjentka jes
zcze chodzia bardzo wolno, pocigajc jedn nog. Jedna stopa opadaa, obie byy obrzkni
i poruszaa z trudem, nie moga wykonywa precyzyjnych ruchw, jak nawlekanie igy. Miaa s
urcze i ble ng. Nogi byy purpurowe i bardzo zimne. Cierpiaa na drtwienie koczyn, zawr
ty gowy, uczucie zamulenia" w gowie i zamazane widzenie. Ttno byo wolne i szorstkie.
- 126 f .,;uprzeby- A DIAGNOZA
- ezona an- ^| Sinawopurpurowy kolor spowodowany zosta przez stagnacj Zimna wewntrz
. U tej pacjentki od dugiego czasu wystpowa niewtpliwie Niedobr yang i w rezultacie W
ewntrzne Zimno doprowadzio do stagnacji Krwi. Dugotrway Niedobr yang wpyn na Nerki
b, osabi wic ko ci i cigna, co jest przyczyn stwardnienia rozsianego. Dodatkowym czy
em by luz, ktry odzwierciedla si jako gruby nalot. luz w stwardnieniu rozsianym jest
czynnikiem patogennym czsto odpowiedzialnym za takie objawy, jak drtwienia, zawrot
y gowy i zamazane widzenie. ty nalot wydaje si sprzeczny z innymi oznakami, poniewa w
kazuje na Gorco, podczas gdy wszystkie po-^^ zostae oznaki wskazuj na Zimno - sin
awopurpurowy jzyk, wolne ttno i uczucie zim-dnia cz ^B na- Niedobr Qi ledziony (ktry jest przyczyn luzu) prowadzi do nieprawi
rawienia i zatrzymywania poywienia. Poniewa stan taki trwa ju dugo, to zatrzymywanie
poywienia w odku przemienio si w Gorco.
nystpo-Pacjent
zezibio-szyway, e
zerywane ii serca.
lorcem.
izuj, e szybkie. niewyra ci jzy-te czynni-zawau
mtkajesz-
>bie byy
ruchw.
:ne. CierI zamazane
FOT. 23. Mczyzna, lat 59
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: gboko czerwony, czerwiesze boki Ksztat ciaa: obrzknita cz przednia i
: biay jak puder, suchy i bez korzenia
HISTORIA PRZYPADKU
Od trzeciego roku ycia pacjent cierpia z powodu przewlekej astmy. Spycenie oddechu b
yo gorsze przy wydechu. Mia rwnie ble w okolicy podebrowej i sen zaburzony wieloma sn
mi. Dwa lata wcze niej mia pyn w brzuchu. W czasie wywiadu ujawni, e miewa ble gowy w
olicy skroni i czasami widzi byski przed oczami". Twarz mia bardzo czerwon. Ttno szyb
kie, strunowate i lizgajce.
DIAGNOZA
Gboko czerwony kolor pokazuje, e wystpuje znaczne Gorco. Czerwiesze i lekko obrzkni
ki wskazuj na Gorco w Wtrobie (Ogie Wtroby). Potwierdza to ttno (strunowate i szybkie
i kilka innych objaww (skroniowe ble gowy, bl w okolicy podebrowej, zaczerwieniona t
warz, byski przed oczami, i zaburzony snami sen). Obrzk przedniej cz ci jzyka wskazuje
na zatrzymanie luzu w Pucach. Przyczyn wystpowania luzu jest Niedobr Qi ledziony. B
o take przyczyn zatrzymania pynu w brzuchu dwa lata wcze niej. Potwierdza to lizgajce
no.
Szczeglnie interesujcy jest nalot; jest to jeden z tych rzadkich przypadkw, kiedy b
iay nalot oznacza Gorco. Faktycznie, biay jak puder nalot oznacza Gorco w Potrjnym Og
rzewaczu. Dalej, nalot jest bez korzenia, tzn. jest jak puder posypany na wierzc
hu jzyka, a nie wyrasta z niego. Wskazuje to na Niedobr yin odka, ktry trwa ju od d
czasu. Sucho nalotu jest spowodowana przez Gorco wysuszajce pyny ciaa. Konkludujc,
ma u tego pacjenta spowodowana jest przez zatrzymanie luzu w Pucach, a take przez O
gie Wtroby, ktry wtargn do Puc i spowodowa stagnacj w klatce piersiowej (w odniesie
o Piciu Przemian Drewno atakuje Metal"). Jest to stosunkowo rzadki przypadek astmy
zwizany z kanaem Wtroby.
1
- 127 FOT. 24. Mczyzna, lat 36
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: gboko czerwony
Ksztat ciaa: gboka rodkowTa szczelina, sigajca do koniuszka oraz wiele innych
pkni, odchodzcych od niej, obrzk wok szczeliny rodkowej Nalot: zuszczony
HISTORIA PRZYPADKU
Gwn dolegliwo ci pacjenta w czasie badania by kamie nerkowy umiejscowiony w lewym moc
odzie. Mia kujce, napadowe ble lewego jdra. Mocz by skpy i bardzo ciemny. Mia take
ustach i pocenie w nocy. W przeszo ci sporadycznie -w wieku od 14 do 34 lat - miewa
napady astmy. Ttno byo strunowate, gwnie po lewe; stronie, a w obu proksymalnych poz
ycjach - mikkie.
DIAGNOZA
Jzyk wyra nie pokazuje powany Niedobr yin Nerek, poniewa kolor jest gboko czerwony, n
ma nalotu i jest bardzo gboka szczelina rodkowa z odchodzcymi od nie, licznymi pknici
mi. Z jzyka tego naley diagnozowa raczej Niedobr yin Nerek, a nie tylko Niedobr yin o
, poniewa jzyk ma gboko czerwony kolor i wystpuje bardzo gboka szczelina rodkowa ro
zajca si na ca dugo jzyka. Dodatkowo. Niedobr yin Nerek wpyn na Serce; yin Serc
wiane przez yin Nerek, ci spowodowao Niedoborowe Gorco w Sercu. Odzwierciedla si to
jako obrzk wok: szczeliny rodkowej.
FOT. 25. Mczyzna, lat 61
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny
Ksztat dala: szeroka szczelina w rodku, ktra nie siga koniuszka, lekkie pknicia na
bokach Nalot: brak
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjent cierpia z powodu przewlekych blw gowy w okolicy czoowej, mia trudno ci trawi
i hemoroidy. Ttno byo mikkie.
DIAGNOZA
Jzyk ten jest typowym przykadem Niedoboru yin odka. Pokazuje to wyra nie szeroka szcze
ina centralna, ktra nie osiga koniuszka oraz brak nalotu. Jest to bardzo dobry prz
ykad szczeliny rodkowej zwizanej z Niedoborem yin odka, poniewa jest szeroka, pytka
e dochodzi do koniuszka; gdyby bya gboka, wska i osigajca koniuszek, wskazywaaby na
stytucjonaln sabo Serca. Lekkie pknicia na bokach jzyka oznaczaj przewleky Niedob
ony. Tak wic, cay ukad trawienny, zarwno odek, jak i ledziona, s od duszego czas
rze. Ble gowy w okolicy czoa zwizane s z Niedoborem odka. Hemoroidy zwizane s z Niedoborem Qi ledzion
*iele innych
cowiony ,py i bar-lycznie -po lewej
-: gboko - ni od niej ek, a nie i)uje bar-datkowo. ^erek, co
J!T 'jk WOkl
micia na
FOT. 26. Kobieta, lat 78
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwony, koniuszek czerwieszy
Ksztat ciaa: szczelina w rodku osigajca koniuszek, rne mae pknicia
Nalot: zuszczony suchy koniuszek, mokry korze
HISTORIA PRZYPADKU
Od wielu lat pacjentka cierpiaa z powodu guchoty i zapar. W przeszo ci przebya gru lic
i mastektomi z powodu raka piersi. Skarya si take na sucho oczu. Ttno byo powierzc
puste i nieco szybkie.
DIAGNOZA
Czerwony kolor i brak nalotu pokazuj Niedobr yin Nerek, co odzwierciedlaj rwnie szcze
liny. Objawy zarwno w przeszo ci, jak i obecne wskazuj na Niedobr yin Nerek (guchota,
ru lica puc, zaparcia). Powierzchowne, puste i szybkie ttno jest take charakterystycz
ne dla Niedoboru yin Nerek. Szczelina centralna osigajca koniuszek wyra nie wskazuje
na osabienie Serca. Poniewa koniuszek jest czerwieszy ni ciao jzyka i suchy, wskazuj
to take na Niedobr yin Serca. Jzyk ten pokazuje zaznaczon patologi Nerek i Serca, kt
potwierdza zaburzona rwnowaga pynw pomidzy korzeniem a koniuszkiem. Korze jest mokry
a koniuszek suchy, co pokazuje nierwnowag w ruchu pynw pomidzy Nerkami a Sercem. Nerk
i i Serce nie komunikuj si, poniewa yin Nerek jest w Niedoborze prowadzc do Niedobor
u yin Serca, co w rezultacie daje Gorco Niedoborowe w Sercu. Tradycyjna nazwa dla
tego, stanu to dysharmonia pomidzy Nerkami a Sercem. Suche oczy s take objawem Nie
doboru yin Nerek.
FOT. 27. Kobieta, lat 63
lia trud'yra nie > bardzo
wa jest
- jca kobokach
nny, zav w okoZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwonawopurpurowy
Ksztat ciaa: lekko obrzknity, szczelina w rodku osigajca koniuszek, lekko
sztywny Nalot: ty na korzeniu, cienki i bez korzenia na pozostaej powierzchni, te ko
w rodku, szczeliny, oglnie suchy
HISTORIA PRZYPADKU
Przez ostatnie osiemna cie lat pacjentka cierpiaa z powodu przewlekego reumatoidalne
go zapalenia staww i uszczycy. Miaa take owrzodzenie dwunastnicy, zdiagnozo-wane rok
wcze niej. Ttno byo szybkie, pene, lizgajce.
DIAGNOZA
Czerwonawopurpurowy kolor i obrzk wskazuje Gorco z zastojem Krwi. Jest t< przyczyn
a uszczycy. Czerwonawopurpurowy kolor i obrzk jzyka czsto wskazuje n alkoholizm (to
w tym przypadku nie wystpowao, chocia pacjentka codziennie pia whisky i wino, co byo
dla niej szkodliwe). Gboka szczelina w rodku, sigajca do koniuszka, wskazuje nie tylk
o na konstytucjonaln sabo Serca, ale take na obecno Ogni: Serca, poniewa ciao jzy
zerwone. te kolce w rodku szczeliny odzwierciedlaj obecno luzu i Ognia w odku, a
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjent przeby niewielki udar, przej ciowy atak niedokrwienia, ktry nie pozostawi kom
to- ^H niedowadu. Z punktu widzenia medycyny chiskiej, wskazywaoby to na atak wewnt
rz-bezsen^| nego Wiatru, wnikajcego tylko do kanaw (nie do Narzdw).
DIAGNOZA
Czerwonawopurpurowe ciaio jzyka wskazuje na Gorco z zastojem Krwi. Czenu ny konius
zek wskazuje na Ogie Serca. Obrzknite ciao jest w tym przypadku zwiza-] ne z Gorcem.
ztywne ciaio oznacza obecno wewntrznego Wiatru w tym przypadku j wzbudzonego przez
Wewntrzne Gorco. Mona wic przypuszcza, e Gorco jest w Wtrobie i powoduje Wiatr oraz
tpuje stagnacja Krwi Wtroby. Ogie Serca zosta rwnie prawdopodobnie wzbudzony przez Wi
atr Wtroby. Nalot bez korzenia i zuszez' ne aty na korzeniu jzyka odzwierciedlaj Nied
obr yin odka przechodzcego na J> lita. Podsumowujc, jzyk ten odzwierciedla stan chro
zny i obecno trzech spo roc czterech stanw predysponujcych do wystpienia udaru z Wiatr
: Wiatr wewntrzny i Ogie, stagnacja i luz.
FOT. 32. Kobieta, lat 29
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny
Ksztat ciaa: normalny, oprcz powierzchownego obrzku prawej poowy
Nalot: normalny
HISTORIA PRZYPADKU
Dwa lata wcze niej pacjentka przebya zapa puc.
DIAGNOZA
Jzyk ten zosta przedstawiony przede wszystkim po to, aby zilustrowa obrzk p< -owy jeg
o powierzchni po prawej stronie. Obrzk ma natur Niedoborow i zwizany je-z zapa ci praw
go puca.
FOT. 33. Mczyzna, lat 30
ZNAKI NA JZYKU
Koor ciaa: normalny, z wyjtkiem lekko czerwonej lewej strony i koniuszka Ksztat ciaa:
normalny, z wyjtkiem bardzo lekkiego obrzku po lewej stronie Naot: ty i liski po le
stronie
HISTORIA PRZYPADKU
Dwa miesice wcze niej pacjent mia wirusowe zapalenie wtroby. Skary si take na napic
owe i sen zaburzony snami. Ttno byo pene, szybkie i lizgajce.
DIAGNOZA
Wszystkie znaki na jzyku pojawiy si po lewej stronie (czerwone ciao, lekki obrzk i
ski nalot). Wyra nie wskazuje to na problem Wtroby. W tym przypadku, wykazuje zatrz
ymanie Gorca i Wilgoci w Wtrobie i Pcherzyku ciowym.
" i. Czerwo-<u zwiza-arzypadki; jestwW-rca zosta!
: zuszczo-ego na Je .i spo rd i wntrzny.
"zk po-:any jest
FOT. 34. Kobieta, lat 54
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny
Ksztat ciaa: bardzo obrzknity, szczeglnie na bokach, liczne gbokie pknicia na
bokach Salot: suchy, jak puder, bez korzenia
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka skarya si na bolesno w wielu rnych stawach i mi niach (palce, biodra, kol
na cz plecw). Ble te s form syndromu Bolesnego Zablokowania (bi) z Zimna i Wilgoci i
si rwnie, w cigu lat, liczne upadki pacjentki z konia. Upadki te spowodoway stagnacj
Qi w stawach i mi niach oraz spowolniy cyrkulacj Krwi. To wywouje bl. S to problemy k
i w tym przypadku nie odzwierciedliy si na jzyku. Jednak pacjentka skarya si rwnie
trawienie, brak apetytu, lu ne stolce i tpe ble gowy. Ttno byo wolne i lizgajce.
DIAGNOZA
W tym przypadku ksztat ciaa ma najwiksze znaczenie. Ogromny obrzk ciaa jzyka i bokw
z bardzo gbokie pknicia na bokach wiadcz o powanym i przewlekym Niedoborze Qi ledz
tra nie jest w stanie porusza pynw (co pokazuje sucho nalotu). Wilgo odzwierciedla s
ko obrzk ciaa jzyka oraz wolne, lizgajce ttno. Nalot jak puder jest ekstremaln form
tu bez korzenia i oznacza Niedobr yin odka. Warto zauway, e pknicia mog znikn.
y na nastpnej fotografii. Jest to jzyk tej samej pacjentki dwa lata p niej.
FOT. 35. Ta sama pacjentka dwa lata p niej
FOT. 36,37 i 38. Dziewczynka, lat 10
Fotografie pokazuj rozwj choroby i wycofywanie si czynnika patogennego w przypadku
ospy wietrznej u dziesicioletniego dziecka.
1 take
FOT. 36
_
ZNAKI NA JZYKU
[obrzk
czstym oddawaniem moczu. Bya take przewlekle zmczona. Ttno byo gbokie, lekko strun
po lewej stronie i lekko szorstkie po prawej.
DIAGNOZA
Czerwone ciao jzyka i lekko purpurowe boki wskazuj na zastj krwi i Gorco. Zastj Krwi
otwierdza purpurowa i rozszerzona prawa ya podjzykowa. Fakt, e tylko prawa ya jest ro
szerzona (lewa zaczyna pokazywa rozszerzenie u podstawy), wskazuje na to, i zastj K
rwi dotyczy gwnie kanaw po prawej stronie ciaa. Jest to prawdopodobna przyczyna prawo
stronnych blw gowy. Wikszo objaww i znakw u pacjentki mona przypisa zastojowi Krw
napicie przedmiesiczkowe, ble go-\y, kujcy bl w klatce piersiowej). Zawroty gowy i
uszach zwizany jest ze wznoszeniem si yang Wtroby, a zaparcia i tendencja do zapal
enia pcherza spowodowane s Ogniem Wtroby przemieszczajcym si w d. Strunowata jako
lewej fonie wskazuje na zastj Kr\yi Wtroby, podczas gdy szorstka jako ttna po prawej
tronie wykazuje Niedobr w odku i ledzionie oraz stan zapowiadajcy Niedobr Krwi. Tum
to nadmierne, przewleke zmczenie.
fot. 37)
-nnego.
-.-te. Na-usuniFOT. 41. Chopiec, lat 7
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwony, szczeglnie w przedniej cz ci, czerwone punkty dookoa rodka Kszta
ciaa: obrzknity w przedniej cz ci \alot: gruby, ty, z korzeniem
HISTORIA PRZYPADKU
Na cztery dni przed badaniem u chopca wystpia infekcja grnych drg oddechowych. W pocz
kowym stadium obejmowaa ona bl garda, obrzk wzw chonnych, dreszcze, gorczk i ble
encie wykonywania zdjcia objawy zmieniy si i obejmoway kaszel z wykrztuszaniem tej p
ciny, gorczk, uczucie gorca, pragnienie i niepokj.
DIAGNOZA
Objawy pocztkowe s typowe dla inwazji zewntrznego Wiatru i Gorca do warstwy Ochronne
j Puc. Kiedy wykonywano zdjcie, czynnik patogenny wnikn do wewntrz i dotkn Puc. Z p
widzenia rnicowania wedug Czterech Warstw, syndrom ten odpowiada Gorcu w Pucach na p
oziomie Qi. Czerwone ciao jzyka wskazuje na Wewntrzne Gorco, a jego przewaga w przed
niej cz ci wskazuje na lokalizacj Gorca w Pucach. Czerwone punkty dookoa centrum pozos
ay po stadium Zewntrznym, kiedy byy rozmieszczone na bokach. Obrzk przedniej cz ci ozn
cza, e wystpuje nie tylV
ko Gorco Puc, ale take Gorcy luz w Pucach. Gruby, ty nalot z korzeniem potwierdza
nie Wewntrznego Gorca z Nadmiaru.
FOT. 42. Chopiec, lat 9
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwony, czerwieszy w cz ci przedniej, czerwone punkty w rodku Ksztat cia
obrzknity w przedniej cz ci
Nalot: brak w przedniej cz ci w kierunku rodka, cienki, ty i prawie bez korzeni;.-, w
ozostaych cz ciach
HISTORIA PRZYPADKU
U pacjenta (ta sama osoba, co na fot. 41) wystpia ostra infekcja grnych drg oddechow
ych osiem dni przed badaniem. Objawy pocztkowe obejmoway zapalenie garda, j ble ciaa
i gorczk. Nastpnie rozwina si infekcja w klatce piersiowej z gorczka kaszlem z t
palenie migdakw i uczucie gorca. W tym stadium paejer. otrzyma antybiotyki, i chocia
pomogy na infekcj w klatce piersiowej i kaszel, jego sta: nie poprawi si. Nadal mia g
orczk (szczeglnie wieczorami), uczucie gorca, odczu wa pragnienie i niepokj, nie spa
brze, a migday byy nadal obrzknite.
DIAGNOZA
Pocztkowe objawy odpowiadaj inwazji Wiatru i Gorca, a stadium drugie (z infekcj w kl
atce piersiowej) jest typowe dla luzu i Gorca w Pucach na poziomie Qi. W czasie bad
ania i wykonania fotografii, stan wa nie zacz przechodzi do poziomu Odywczego. Czerwon
kolor ciaa, razem z brakiem nalotu w przedniej cz ci i w rodku wyra nie wskazuj na Gor
Niedoborowe. Jest to znak, e stan jest na poziomie Odywczym. Jzyk jest najbardziej
rzetelnym wska nikiem, ukazujcym rozwj z warstwy Q; do warstwy Odywczej. Na poziomie
Qi wystpuje gruby, ty nalot na czerwonym jzyku (wskazuje Gorco Nadmiarowe), a na poz
omie Odywczym jzyk ma odcie ciemno-1 czerwony, bez nalotu (wskazuje na Gorco Niedobo
rowe). W tym przypadku chopiec wa nie przeszed do poziomu Odywczego; przej cie od jedne
o stadium do nastpnego u dzieci odbywa si bardzo szybko. Naley stwierdzi, e chocia oz
aki i objawy, przy-1 pisywane stadium Odywczemu, s bardzo powane, u dzieci mog przyj
mowa form agodniejsz, tak jak w tym przypadku. U dzieci jzyk wygldajcy jak na fotogr
i mo-zmieni si do prawie normalnego w cigu jednego dnia, tak jak to byo w przypadku t
ego chopca.
FOT. 43. Kobieta, lat 32
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: w cao ci blady, ale czerwony na korzeniu
Ksztat ciaa: obrzknity, z odciskami zbw
Nalot: cienki, lepki, biay wszdzie poza korzeniem, gdzie jest zuszczony
potwier- Iku korzeni;-.
drg od-e gardia.
sraczk, i pacjent ego stan
a, odczuHISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka chorowaa na chorob Addisona. Podstawowe oznaki i objawy, to ekstremalne
zmczenie, zaparcia, zmniejszony apetyt, pigmentacja skry, sucho skry, sucho w ustach
oty nocne i uczucie gorca na twarzy pogarszajce si wieczorem. Ttno byo mikkie w obu p
oksymalnych pozycjach.
DIAGNOZA
Czerwony kolor i zuszczenie nalotu na korzeniu wyra nie pokazuje Niedobr yin Nerek z
Niedoborowym Gorcem. Ten typ jzyka jest raczej wyjtkiem od normalnego rozwoju Nied
oboru yin, w ktrym, w czasie gdy yin Nerek staje si niedoborowe, cay jzyk jest zazwy
czaj czerwony i ziuszczony (patrz rozdz. 5). W tym przypadku tylko korze jest cze
rwony i zuszczony. Moliwym wyja nieniem z punktu widzenia medycyny chiskiej jest nie
tylko Niedobr Nerek, ale take z punktu widzenia biomedycyny wystpujca patologia nere
k (pamitajc, e kora nadnerczy tworzy cz Nerek). Niedobr Nerek potwierdza mikkie tt
u proksymalnych pozycjach i takie objawy, jak poty nocne, sucho skry i ekstremalne
zmczenie.
FOT. 44. Kobieta, lat 30
(z infek-Ji. W czai Odyw-odku wy Odyw-rstwy Qi
n\Tn jzyi ciemno-chopiec
stpnego lwy, przy-fformaifii moe tadku teZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny, czerwone punkty w przedniej cz ci Ksztat ciaa: lekko cienki, zaz
naczone odciski zbw Kalot: zuszczony w aty (jzyk geograficzny")
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka cierpiaa z powodu sarkoidozy puc. Gwne przejawy kliniczne to: suchy kaszel
, duszno , sapanie, suche gardo i poty nocne. Ttno byo powierzchownie puste.
DIAGNOZA
Wszystkie objawy i oznaki wystpujce u pacjentki s typowe dla Niedoboru yin Puc: such
y kaszel, suche gardo, duszno i poty nocne. Powierzchownie pusta jako ttna take wska
e na Niedobr yin. Jzyk z zaznaczonymi odciskami zbw wskazuje na Niedobr Qi ledziony,
nalot zuszczony w aty - Niedobr yin odka. Tak wic, jzyk wyra nie odzwierciedla dwa
my (Niedobr Qi ledziony i Niedobr yin odka), ktre nie day objaww, ale s niewtpli
ne z patologi tego przypadku. Faktycznie, z punktu widzenia Piciu Przemian ledziona
i odek s matk" dla Puc i ich Niedobr czsto jest podstaw niedoborowego zaburzenia
Szczeglnie Niedobr yin odka jest czsto podstaw Niedoboru yin Puc.
FOT. 45. Mczyzna, lat 45
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: blady
- 137I
Ksztat ciaa: obrzknity, z zaznaczonymi odciskami zbw, szczelina odkowo-Ser-
cowa Nalot: cay nalot lepko-bialy, poza lekko tym w rodku w kierunku korzenia,
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjent od wielu lat mia ekstremalne lki. Przez ostatnie 15 lat zaywa rodki upi -kaja
jce i uzaleni si od nich. Objawy pogarszay si, a wic zaywa coraz wikszi dawki lek
jcych. W kocu odstawi leki i zaama si nerwowo. Po tym, zacz przyjmowa ponownie lek
ajajce, aczkolwiek w mniejszych dawkach, i zg(>-si si na konsultacj. Pacjent ten cier
pia z powodu bardzo powanych lkw, przejawiajcych si palpitacjami, poceniem i dreniem
ie spa dobrze, stolce byy zawsze rozlu nione, kilkakrotne w godzinach rannych. Szcze
gln cech jego lku byo pogarszanie si stanu (czu si w kawakach"), gdy siostra miesz
tym samym mie cie wyje d ; a na wakacje.
DIAGNOZA
Bardzo obrzknite ciao jzyka i lepki nalot s wyra n oznak luzu. Blado ci; a i zaz
ki zbw wskazuj na Niedobr Qi ledziony, co oczywi cie jest poc staw do wytworzenia lu
rzyczyn powanych lkw jest luz blokujcy i wywoujcy niepokj Ducha.
FOT. 46. Kobieta, lat 53
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: blady
Ksztat ciaa: obrzknity, bardziej w cz ci przedniej, zaznaczone odciski zbw
Nalot: w cao ci lepki, biay
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka miaa zdiagnozowan psychoz maniakalno-depresyjn. W przebiegu faz-depresyjne
j czua si bardzo smutna i zmczona, podczas gdy w czasie fazy maniakalni przejawiaa n
admiern i haotyczn aktywno , bez koczenia czegokolwiek. Oglnie odczuwaa zimno i zmcz
stolce byy lu ne.
DIAGNOZA
W tym przypadku Duch zosta zablokowany przez luz. Obrzknity jzyk i lepki nalot wyra ni
oznaczaj luz. Blady kolor jzyka i zaznaczone odciski zbw wskazuj na Niedobr Qi led
, co jest podstaw dla tworzenia si luzu. Zmczenie, lu ne stolce i uczucie zimna wskazu
j take na Niedobr Qi ledziony.
FOT. 47. Mczyzna, lat 28
ZNAKI NA JZYKU
Koor ciaa: czerwony, koniuszek czerwieszy z czerwonymi punktami
kowo-Serrodki upo-raz wiksze i Po tym, akach, i zgo-przejawia--ze rozlu nianie sie vyjeda!o cia-estpod-w-ywouKsztat ciaa: lekko sztywny \~alot: gruby, ty, suchy Wilgotno : bardzo suchy
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjent skary si na bezsenno , lk i uczucie gorca. Pytany ujawni, e take ma zaparc
ienie i palpitacje. Ttno byo pene i lekko szerokie w lewej pozycji dystalnej.
DIAGNOZA
Jzyk ten jest klasycznym przykadem Nadmiarowego Gorca; czerwony, ma ty nalot z korzen
em i jest bardzo suchy. Czerwieszy koniuszek z czerwonymi punktami wyra nie umiejsc
awiaj Nadmiarowe Gorco w Sercu. Gruby ty i suchy nalot (razem z objawami zaparcia) oz
naczaj wystpowanie Gorca w odku i Jelitach, poniewa nalot bardziej odzwierciedla sta
arzdw yang ni Narzdw yin. Lekka sztywno ciaa jzyka wykazuje, e Gorco zaczyna usz
aa, co potwierdza sucho jzyka. Takie objawy, jak palpitacje, bezsenno i uczucie gorc
yra nie potwierdzaj wystpowanie Ognia Serca. Jzyk z jasnoczerwonym koniuszkiem i z cz
erwonymi punktami wskazuje niezbicie, e rdem stanu jest stres emocjonalny, tak byo fa
ktycznie w tym przypadku.
oty gowy, nudno ci i szum w uszach. Skarya si take na lu ne stolce z blami brzucha i
eraniem w brzuchu, ble okolicy krzyowej krgosupa oraz poty nocne. Ttno byo oglnie ci
ie, bardziej mikkie po prawej stronie i lekko strunowate po lewej.
DIAGNOZA
Czerwony kolor ciaa jzyka wraz z brakiem nalotu wyra nie wskazuj na Niedobr yin z Nied
oborowym Gorcem. Ble krgosupa, szum w uszach i poty nocne oznaczaj Niedobr yin Nerek.
Silne zawroty gowy i nudno ci spowodowane s przez wznoszce si yang Wtroby, a to wynika
z Niedoboru yin Nerek. Jedyn pozytywn cech tego jzyka jest to, e nie jest on suchy; j
est to podany znak, poniewa pokazuje, e Niedobr yin nie wpyn jeszcze na pyny ciaa
ciao jzyka potwierdza Niedobr yin. Lekki obrzk bokw oznacza Niedobr ledziony; jest
jedyna tego oznaka na jzyku. Lu ne stolce potwierdzaj Niedobr Qi ledziony. Ble i rozpi
rania brzucha zwizane s ze stagnacj Qi Wtroby, co oddziauje na ledzion. Ten ostatni
drom moemy wywnioskowa tylko na podstawie objaww i ttna, a nie z jzyka.
- 139 FOT. 49. Kobieta, lat 54
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwonawopurpurowy czerwone punkty w przedniej cz ci
Ksztat ciaa: obrzknity, szczelina Serca, zaznaczone odciski zbw
Nalot: prawie biay, lepki, ty wewntrz szczeliny w kierunku korzenia (te kolct
zuszczony w aty, szczeglnie na bokach w kierunku przedniej cz ci (pole klait
piersiowej)
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka cierpiaa od kilku lat z powodu choroby wiecowej. Gwne oznaki i ob\ wy obej
moway: uczucie ciskania oraz kujcy bl w klatce piersiowej, kaszel z !' plwocin, bez
poty nocne, uczucie gorca wieczorem, zmczenie, rozpierar. i uczucie peno ci w nadbrzu
szu. Ttno byo w cao ci lizgajce, ale take puste na gt-bokim poziomie, szczeglnie po
stronie.
DIAGNOZA
Jest to bardzo skomplikowany przypadek z bardzo zawi patologi. Jzyk pokazu wszystkie
aspekty tego stanu. Po pierwsze, czerwonawopurpurowe ciao wskazuje i Gorco z zast
ojem Krwi. Zaczerwienienie i zuszczenie w przedniej cz ci jzyka (po klatki piersiowej
) wykazuje, e Gorco i zastj Krwi s gwnie w klatce piersiowi a wic wystpuje rwnie
we Gorco w Pucach i zastj Krwi w klatce piersi wej. Czerwone punkty w tym polu wska
zuj, e jest to powane Niedoborowe Gor< Puc. Zuszczone aty wskazuj na Niedobr yin
as gdy lepko nalo: i obrzk ciaa jzyka oznaczaj obecno luzu. te kolce wewntrz s
kazuj, e Gorco i luz dotkny Serca. Odciski zbw wskazuj na Niedobr Qi U dziony, k
staw formowania si luzu. Jzyk ten pokazuje wic skomplikowii-n kombinacj Niedoboru i
miaru; wystpuje Niedobr Qi ledziony, Niedobr yin odka i Puc, a Nadmiar Gorca ze l
doborowego Gorca i zastj Krwi. Na luz wskazuje uczucie ciskania w klatce piersiowej,
kaszel z t plwocin, rozpierani-i peno w nadbrzuszu. Bl w klatce piersiowej oznacz
Krwi. Bezsenno , pot nocne i uczucie gorca wieczorem wskazuj na Niedoborowe Gorco, a u
czucie zmcz nia zwizane jest z Niedoborem Qi ledziony.
FOT. 50. Kobieta, lat 53
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: lekko blady, szczeglnie na bokach
Ksztat ciaa: w cao ci lekko obrzknity, znacznie bardziej w cz ci przedniej; lekko zaz
ne odciski zbw Nalot: normalny, lekko lepki
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka miaa p n posta astmy. Jest to choroba rozpoczynajca si w rednin wieku i ni
arzyszy jej egzema w przeciwiestwie do wczesnych postaci astmy, ktn zazwyczaj rozp
oczynaj si we wczesnym dziecistwie i zwykle towarzyszy im egzem;; atopiczna. Pacjen
tka ta czsto miaa wiszczcy oddech i stosowaa mniej wicej trzy rattite kolce), ole klatki
i objael z t
ozpieranie
ste na g; pokazuje skazuje na zyka (pole ersiowej. i piersio-re Gorco nalotu f Serca : Qi
le-oplikowa-r yin o-ri. Na luz zpieranie lo , poty
zmczezy dziennie niesteroidowy inhalator (Yentolin). Miaa take uczucie ciskania w klatce
piersiowej i w nadbrzuszu. Czua si bardzo zmczona. Miaa uczucie ciko ci ciaa, a kla
iersiowa bya zablokowana przez luz. Cae ttno byo lizgajce, lecz mikkie po prawej st
.
DIAGNOZA
Jzyk bardzo wyra nie pokazuje wystpowanie luzu (obrzknity z lekko lepkim nalotem). Obr
przedniej cz ci pokazuje, e luz blokuje Puca. Zaznaczone odciski zbw wskazuj na Nie
i ledziony, co jest podstawy formowania si luzu. Pozostae objawy rwnie wyra nie wskaz
a wystpowanie luzu, uczucie ciskania i ciko ci, luz w klatce piersiowej oraz wiszcz
ch. Zmczenie zwizane jest zarwno ze luzem, jak i z Niedoborem Qi ledziony.
FOT. 51. Mczyzna, lat 45
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny
Ksztat ciaa: zbaczajcy, obrzknity, gboka szczelina Serca
\alot: lepki biay, poza szczelin, gdzie jest ty
HISTORIA PRZYPADKU
Sze miesicy temu pacjent przeby udar (zakrzep mzgu). Pozostao poraenie poowicze i d
ie koczyn po dotknitej stronie. Mowa bya lekko zamazana. Czu si bardzo zmczony. Pozos
ae objawy obejmoway: zamazane widzenie, skurcze w nogach w nocy. Ttno na gbokim pozio
mie byo puste.
DIAGNOZA
Jzyk pokazuje dwa elementy patogenne, ktre prowadz do udaru z Wiatru. Wyra ne zbaczan
ie wskazuje na Wiatr Wtroby, podczas gdy obrzk ciaa jzyka i lepki nalot oznaczaj luz.
Wiatr i luz s gwnymi czynnikami patogennymi, ktre prowadz do udaru. Musi by oczywi c
ke troch Niedoboru Qi ledziony, ktry doprowadza do tworzenia si luzu i Niedobr Krwi
yin Wtroby, prowadzcy do Wiatru Wtroby. Te dwa Niedobory nie ujawniaj si jednak na j
yku. Zamazane widzenie, skurcze ng i ttno (puste na gbokim poziomie) wskazuj na Niedo
br yin Wtroby, podczas gdy zmczenie wskazuje na Niedobr Qi ledziony.
: *>'. lekko zaFOT. 52. Mczyzna, lat 37
>rednin
:ny. ktrt
. egzeniii
ej trzy raZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny
Ksztat ciaa: gbokie, rozrzucone szczeliny, obrzknity, kilka poprzecznych pkni na
brzegach ledziony \alot: brak
- 141 HISTORIA PRZYPADKU
Pacjent chorowa na AIDS. Nie mia objaww przez trzy lata od czasu diagnozy jako HIVpozytywny, jednake w ostatnich miesicach cierpia z powodu nawracajcych stanw podgorcz
owych i infekcji. Odczuwa gorco, poci si w nocy, mia suchy kaszei i suche gardo. Sto
byy lu ne, nie mia apetytu i czu si bardzo zmczony. Ttno oglnie byo powierzchowne i
DIAGNOZA
Jzyk bardzo wyra nie pokazuje Niedobr yin odka, poniewa jest cakowicie zuszczony. G
rozrzucane szczeliny potwierdzaj ciko Niedoboru yin odka. Nieliczne poprzeczne szcz
na brzegach wskazuj take na Niedobr yin ledziony. Obrzk ciaa jzyka wskazuje na Wilg
b luz, ktre pochodz z Niedoboru Qi ledziony. Objawy pokazuj take Niedobr yin Puc (s
gardo i kaszel). Pozostae oglne objawy Niedoboru yin obejmuj: uczucie gorca, poty noc
ne oraz powierzchown-i puste ttno. Lu ne stolce, brak apetytu i zmczenie wskazuj na N
iedobr Qi ledzion}
FOT. 53. Ten sam pacjent co na rycinie 52
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwony, szczeglnie w cz ci przedniej
Ksztat ciaa: obrzknity, gbokie szczeliny
Nalot: gruby, lepki ty, bez korzenia w przedniej cz ci
HISTORIA PRZYPADKU
Zdjcie zrobiono po trzech dniach od wykonania fot. 52, podczas ostrego epizodu pa
lenia puc.
DIAGNOZA
Ksztat ciaa jest taki sam; jzyk jest jeszcze obrzknity i ma oczywi cie te same | szcze
iny. Kolor ciaa sta si czerwony wskazujc na wystpowanie Wewntrznego Go rca. Nage po
nie si grubego tego nalotu wyra nie wskazuje na pogorszenie si stanu i zwizane jest z
zwojem intensywnego, wewntrznego Gorca ze luzem w Pucach. Koncentracja nalotu w prze
dniej cz ci jest wyra nie zwizana z Pucami, jednake nalot jest bez korzenia, poniewa p
zednio by zuszczony. Fakt, e nalot pojawi si nagle i jest gruby, ty oraz bez korzen
efinitywnie wskazuje na pogorszenie si sta nu. Interpretacja pojawienia si tego na
lotu na poprzednio zniszczonym jzyku, jako dc*-bry znak, byaby wielkim bdem (patrz r
ozdz. 7).
FOT. 54. Ten sam pacjent co na fot. 52 i 53
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: od normalnego do czerwonego, biae pcherzyki w przedniej cz ci
Ksztat ciaa: obrzknity, gbokie szczeliny
Nalot: bez nalotu, poza rozrzuconymi atami nalotu bez korzenia
- 142
loy jako
:ych staiy kaszel
ao oglJkowicie yin o- yin le-> iboru Qi s izostae -zchowne Wiedziony.
HISTORIA PRZYPADKU
Zdjcie to zrobiono cztery dni po wykonaniu fot. 53. W tym czasie pacjent odzyskiw
a zdrowie po zapaleniu puc, a gorczka spada.
DIAGNOZA
Jzyk powrci do swego wcze niejszego stanu i nie jest dalej czerwony. Przybyo jednak ki
lka nowych znakw. Biae pcherzyki w przedniej cz ci wskazuj na zatrzymanie Wilgoci w P
ch, co oczywi cie pozostao po Gorcu ze luzem. Rozrzucony w aty nalot bez korzenia take
pozosta po poprzednim grubym, tym nalocie, ktry wystpowa w ostrym stadium. Wskazuje
na zatrzymanie rezydualnego czynnika patogennego.
Fot. 55. Mczyzna, lat 75
1
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwony, tawe yy podjzykowe z purpurowymi ykami Ksztat ciaa: cienki
zodu zate same "rrnego Godzenie si -ni w Pu. jednakjawi si - si stajako doHISTORIA PRZYPADKU
Mczyzna cierpia na przewlek chorob wiecow. Oznaki i objawy obejmoway uczucie cisk
w klatce piersiowej, duszno po wysiku, uczucie gorca, pragnienie i strunowate ttno.
DIAGNOZA
Powierzchnia podjzykowa pokazuje, e ciao jest czerwone. Same yy wskazuj na Wilgo par
gr w Grnym Ogrzewaczu, a purpurowe yki wskazuj na zastj Krwi. Stan tego mczyzny w
nie chiskiej nazywany jest Bolesne Zblokowanie klatki piersiowej i jest wyra nie zw
izany z zablokowaniem Qi klatki piersiowej przez luz i zastj Krwi.
FOT. 56. Kobieta, lat 28
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: blady, mokry Ksztat ciaa: lekko obrzknity Nalot: brak
HISTORIA PRZYPADKU
Gwn dolegliwo ci, na ktr skarya si pacjentka, byo wyczerpanie. Pytana ujawnia,
miesiczki, trwajce tylko jeden dzie. Czsto miaa zawroty gowy i czasem - zamazane wid
enie. Nie miaa apetytu, stolce zazwyczaj byy lu ne i stale odczuwaa zimno. Ttno byo mi
ie po prawej stronie, a cienkie po lewej.
DIAGNOZA
Blady, zuszczony jzyk (jak oskubany kurczak") jest wyra nym znakiem powai go Niedoboru
Krwi, co potwierdzaj skpe miesiczki, wyczerpanie, zawroty gowy, ; mazane widzenie i
cienkie ttno. Mokry jzyk jest w sprzeczno ci z t diagnoz, pon wa powinien by suchy,
wystpuje Niedobr Krwi. Jednake jzyk jest mokry, gd u pacjentki wystpuje take Niedob
ang ledziony, co potwierdza uczucie zimna, li. ne stolce, brak apetytu i mikkie ttn
o.
FOT. 57. Kobieta, lat 38
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny, czerwony na korzeniu, lekko suchy
Ksztat ciaa: lekko obrzknity, szczeglnie w cz ci przedniej, poprzeczne pkni:
ledziony na brzegach Nalot: zuszczony w aty ( geograficzny"), brak na korzeniu
HISTORIA PRZYPADKU
Pacjentka miaa migreny i zaburzenia ukadu pokarmowego. Migreny cechoway sit, ttnicym
blem w skroniach i towarzyszyy im zawroty gowy oraz nudno ci. Miaa nie^--trawno . Cier
na zaparcia (normalna wielko stolcw), ble i rozpieranie w brzuchu.
DIAGNOZA
Jest to skomplikowany stan, w ktrym oznaki na jzyku i przejawy kliniczne pokazuj rne
aspekty zaburzenia. Jzyk pokazuje Niedobr yin odka i Nerek; ziuszczony w aty jzyk ws
uje na Niedobr yin odka, a zuszczony korze oznacza Niedobr yin Nerek. Poprzeczne pk
na brzegach wskazuj, e wystpuje take Niedobr yin ledziony, a obrzk jzyka oznacza Ni
Qi ledziony. Objawy wskazuj na wznoszce si yang Wtroby (bl migrenowy o typie ttnicy
kroniach z zawrotami $ow i nudno ciami) oraz niewielk stagnacj Qi Wtroby (bl i rozpier
anie brzucha). Zapar cia zwizane s z Niedoborem yin; mog te by zwizane ze stagnacj Q
roby, ak w tym przypadku to nie wystpio, poniewa stolce nie byy mae.
FOT. 58. Ta sama pacjentka co na rycinie 57
A
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: normalny, lekko czerwony na korzeniu
Ksztat ciaa: lekko obrzknity, poprzeczne szczeliny ledziony na brzegach
Nalot: zuszczony w aty
HISTORIA PRZYPADKU
Patrz fot. 57.
- 144 I
powane-glowy, za-z, ponie-tokry, gdy zimna, lu DIAGNOZA
Fotografi wykonano trzy miesice p niej. Pokazuje popraw stanu pacjentki. Kolor korzeni
a jest mniej czerwony, jzyk mniej suchy, szczeliny ledziony mniej gbokie, a co najwan
iejsze, powrci nalot na korzeniu. Wszystko to wskazuje, e Niedobr yin jest lejszy.
FOT. 59. Mczyzna, lat 72
pknicia
oway si I Viaa nies-lio w brzu'pokazu-luszczony Niedobr iobr yin i wznosz-mi gowy Zapar-oby, ale
ZNAKI NA JZYKU
Kolor ciaa: czerwonawopurpurowy suchy
Ksztat ciaa: obrzknity, dugi, gbokie rozrzucone szczeliny
Nalot: brak, poza kilkoma atami grubego, tego nalotu bez korzenia
HISTORIA PRZYPADKU
Od kilku lat pacjent cierpia na p ny typ astmy i zapalenie oskrzeli. Czsto mia wiszcz
oddech oraz duszno ci, przewleky kaszel z produkcj skpej, spoistej, tej plwociny. Mia
ble w okolicy krzyowej krgosupa, zawroty gowy, szum w uszach, poty nocne i suche gar
do w nocy. Ttno byo szybkie, powierzchowne i puste.
DIAGNOZA
Jzyk pokazuje bardzo powany Niedobr yin odka, Nerek i Puc. Niedobr yin odka i Ne
doczny jako czerwone i zuszczone ciao jzyka, a wielkie, gbokie szczeliny, znajdujce s
w przedniej cz ci (w polu Puc), oznaczaj Niedobr yin Puc. Obserwacje te potwierdza suc
e gardo w nocy i przewleky kaszel. Ostatni objaw wskazuje zarwno na Niedobr yin, jak
i luz; skpa, spoista plwocina oznacza suchy luz. Jest to stary, przewleky luz, ktry
ta si suchy i spotykamy go tylko u ludzi starych z Niedoborem yin i luzem. Objawy,
jak ble plecw, zawroty gowy, szum w uszach, poty nocne i powierzchowne, puste ttno w
yra nie wskazuj na Niedobr yin Nerek.
Purpurowy kolor jzyka wskazuje na zastj Krwi. Jest on prawdopodobnie zlokalizowany
w Pucach, z powodu przewlekego zatrzymania luzu, blokujcego cyrkulacj Qi oraz Krwi w
tym regionie. Gruby, ty nalot wskazuje na luz i Gorco, a brak ukorzenienia nalotu oz
nacza, e u podstaw ley Niedobr yin. Gruby nalot bez korzenia przedstawia najgorsze z
dwch wiatw", poniewa brak korzenia wskazuje na Niedobr yin, a grubo nalotu oznacza
tpowanie silnego czynnika patogennego - jest to wic jednocze nie Nadmiar i Niedobr.
\^
I
Rnicowanie syndromw zgodnie z zasad Sze ciu Stadiw
WSTP
Rnicowanie syndromw zgodnie z zasad Sze ciu Stadiw jest jednym z najwa:| niej szych za
linicznej chiskiej diagnozy i leczenia. Podstawy tej teorii sformu! -wa synny lekar
z Zhang Zhong-Jing w ksice pt. Rozwaania nad zaburzeniami w woanymi przez Zimno (ok.
220). Chocia mona powiedzie, e praca dotyczy gowi symptomatologii i leczenia chorb,
trych przyczyn jest jedynie zewntrzne Zimno faktycznie stanowi kamie wgielny chiskiej
my li medycznej w klinicznej symptoma logii i leczeniu chorb, zarwno Zewntrznych, jak
i Wewntrznych, z Zimna, jak i z ( raca.
Zhang Zhong-Jing urodzi si w okresie dynastii Han midzy 158 a 166 r. n.e. Je_ orygi
nalna praca na temat chorb powstajcych z Zimna zostaa opublikowana w szt -nastu tom
ach, a nastpnie podzielona na dwie cz ci: Rozwaania nad zaburzenia u wywoanymi przez Z
imno i Zasady Zotej komnaty. Cz oryginalnej pracy, wyda
przez Wang Shu-He z dynastii
Jin, synnego specjalist badania ttna, zagina. Obecr uywane wydanie pochodzi z okresu
ynastii Song (960-1279).
Rozwaania nad zaburzeniami wywoanymi przez Zimno zawieraj zaoenia teoretyczne diagnoz
y i leczenia chorb spowodowanych przez zewntrzne Zimno, oglni przejawiajcych si gorcz
We wstpie do pracy Zhang powiada, e prawie 200 mieszkacw z jego wioski, a wicej ni d
ie trzecie, zmaro w cigu ostatnich 10 lat. Siedemdziesit procent z nich zmaro z powo
du gorczek jelitowych. Wielka praca Zhanga pochodzi z czasw, gdy najczstszymi zabur
zeniami byy epidemie rnych typw gorczek jelitowych, jednak symptomatologia z Rozwaa
zaburzeniami wywoanymi przez Zimno jest cigle aktualna w dzisiejszych czasach i w
arunkach. Praca opisuje podstawowe cechy i syndromy rnych typw gorczek oraz chorb poc
hodzenia zewntrznego.
Kliniczne przejawy chorb spowodowanych przez Zimno zostay uporzdkowane przez Zhanga
zgodnie z Sze cioma Stadiami, ktre odpowiadaj sze ciu kanaom: Wiksze yang (Jelito Cien
ie i Pcherz - t. Tai Yang), Jasno yang (Jelito Grube i odek - t.Yang Ming), Mniejsz
g (Potrjny Ogrzewacz i Pcherzyk ciowy - t. Shao Yang), Wiksze yin (Puca i ledziona
i Yin), Mniejsze yin (Serce i Nerki -t. Shao Yin) i Zamierajce yin (Osierdzie i Wtr
oba - t. Jue Yin). Tylko stadium Wiek: najwa-Isformuo-inmi wy-glwnie > Zimno, to iptomato-Ipik i z Gon.e. Jego . w szes-neniam i wydanej Obecnie
onia teo-oglnie i miesz-Siedem-Itanga po-irorczek >) i przez dstawo-znego. 1 kowan
e anatom: ube i o-;nwy - t. Nerki --.urn Wikszego yang odzwierciedla Stan Zewntrzny (Zimno). Wszystkie pozostae stadia to stan
y Wewntrzne.
Podstaw do zrozumienia rozwoju choroby poprzez te stadia jest koncepcja walki pom
idzy zewntrznym czynnikiem patogennym a Qi ciaa. Wikszo objaww klinicznych jest wyra
tej walki oraz stale zmieniajcego si nasilenia tych dwch si wzgldem siebie. Tak wic,
wzgldna sia lub sabo czynnika patogennego i Qi ciaa decyduje o tym, czy syndrom bdzi
admiarowy, czy Niedoborowy.
Syndrom Nadmiarowy cechuje silny czynnik patogenny, ale rwnie wzgldnie mocna Qi ciaa
. Walka pomidzy tymi dwiema siami przyczynia si do wystpienia do gwatownych objaww,
wych dla syndromu Nadmiarowego. Syndrom Niedoboru charakteryzuje natomiast staa o
becno czynnika patogennego i osabienie Qi ciaa, ktra nie reaguje na czynnik patogenny
. Objawy syndromu Niedoborowego maj natur agodniejsz ni objawy syndromu Nadmiaru.
Innym wanym pojciem w tym systemie diagnostycznym jest gboko choroby. Jednym z podsta
owych celw tego systemu rnicowania jest pomoc w zrozumieniu, co moe determinowa gbok
roby. W pierwszych trzech stadiach yang choroba jest bardziej powierzchowna i do
tyczy kanaw yang lub Narzdw yang. W trzech stadiach yin choroba jest gbiej i dotyczy
arzdw yin.
Tak jak objawy kliniczne rni si w zaleno ci od wzgldnej siy lub sabo ci czynnika pa
i Qi ciaa, podobnie rni si w zaleno ci od gboko ci choroby. W trzech stadiach yang
czynnik patogenny; Qi ciaa jest jeszcze wzgldnie silna; wystpuj Nadmiarowe oznaki G
orca; leczenie skierowane jest na wyeliminowanie czynnika patogennego. W trzech s
tadiach yin czynnik patogenny jest nadal obecny, ale zmniejsza si; Qi ciaa jest osa
ma potw. Zaci nL cie przez Zimno uszkadza rozpraszajc i zstpujc funkcj Puc oraz pro
i skrcenia oddechu. Ttno jest powierzchowne, poniewa Qi ciaa dy na zewntrz, ab spotk
togenne Zimno; jest napite z powodu zaciskajcej natury Zimna.
Zimno w warstwach zewntrznych, zamknite pory i uszkodzon rozpraszajc i zstpujc funk
mona leczy poprzez uwolnienie warstw zewntrznych i otwarcie porw, aby spowodowa poty
i wspomc Puca w ich rozpraszajcej i zstpujcej funkcji. Leg ncfy ngzora nnrapMBz i onjd niuajBdBz 'aidAoS av. . azoui uq\ uiojpuAs AuAoApara
oiq ^mazpiM nppmd z 'ou|5; (ap[O.iazs) apfjaiM i Ajod
'aiuaiujfejd (auzBMod) apflaiM 'B5[zote,io$ (b5[osaa\) B5[piAv ijAzo ' ap A\ra:jzo
" tes auimAzBu ojsazo uinip^is oSaj p[i3iizo "oofejog te.fezsBjdzoj od zBA\aiuod
'au feiuui c>Aq feSora "eofejog p[euzo 'ais pod apijqo luajbBd Ap az 'oAzbauibz
Az osouoaqo zaiiLwoj aji3 'o auuaSo^d b^iuiCzo i T3ji3io if) 5{is -po oup; 9p[OJ9z
g yCpoM fauuiiz pso{i ijo^znp apid afruajaad aiuBMop^oapz luafo^d v.
aMBfo jsaf aiuaiuS^jd n^p^d^zjd niyC^ j\v oofejof) AvouA{d aiuazsnsAw fefe^papj
apwzpo n^zaf bu jo^u iftpns i
bu T3\mo Aud aotefezs^jdzoj oofejo{) auzj|5uMa/W zazjd fes auBAvopoAvods oj "Bofej
o{) tui fes fo5[odaiu i JLzjkm aiuaiuai^uazo^z "B^p Jui^iSjaua b ULftiiraSo:p3d r
aap[TUUi?zo
. fauuiiz
ajijo
ijo^uibs aiu
psousBf
psous^f Avopfezj^N ranip^^s nj) inapa^dez z oote,io{) uinip-Bis qn|) oofejOQ au
z 'auozoa{ oiupaiAvodpo i
-poSz auBMopjdjaiui Oy?q feSoui auzoraip^ jCM^fo !aiu za| Xzo 'ouraiz auzj^umaz z
azad Au -BAvopoAvods no jsaf^zo 'eiuazo^uz "era oijsj i{uzj^auAva/w raojpu^s XfAwz
o^ ^saf zoa^ 'Moi -B^g npsazg SnjpaM buuitz n5[BB z qojoqo niuBAVooiuzoj Xzjd j{
ui3A\Xsido sm[Ko>V jsaf ua| u^;g 'ooteao{) ay aiumuiazjd BSain ^uuaSo^d itrau^zo S
treA" psous^f ranip^^s a\ 'o -oj nj-Biuip^j^ raojpu^s o; ;saf ap^^nzaj ^V "bjbp a
igjaua zajxiA\oj 5[b[ '^uuago|
Cnd^isA^ xnA\ uimpB|s t\\ '(StreA* osous^f) oSaqtu{) zj^N t avojbub5[ op aiu^o
Sazozs 'zj;feuAvaAv op oSauuaSo^d oazsfara]Al qn^ SweK oSazs5[&TAV uinip^^s az 5
is
z oAu^zteiAYz 'oSauza;5uAvaz Biuazpoood qoBiu9zjnqBz
(nm\} -d&jd
3S0NSVf
onjd nniajBdBz qn{
'niuaiq5izazjd uiKmz ay 3idfejsA*Av azoui ua| uiojpuAs feuzoApautoiq tezouS^ip z
av bui ara qoA^ AvoAVBfqo i^j^p aioq auoiujoSon i mpappo aiuao
^B^B a\. ouraiz iu[B^ av aiiAvoqozjaiAvod i
av aiiAvoi[OzjaxAvod i au{OA\ jsaf oup^ buuiiz rofejB av tefndajsAM ara 13 'ru^
i^ njfB^B a\ az 'oAzbaviibz Az9{bu 'buuiiz 5fB^ I tu^i^w ^b^b AraafniLwojod Apa
r>j
Braazoaj Auijoj azsfaiupoSBj OBjaiqAM Azay^u nj^i^ nyuye Azjj (5anj Auiafnsois A
pS 'aafefnjfnpaj r^iuoai 'du) Biuazaaj ogau[]s ara^AYOsos^z zazjd Ai -od cmAYopoAY
ods Burajz rm^ys av Aq 'jsaf auio^si fauzoiuipt aoA^^ad AV 'fazoAvAzpo ]Q Joqop
-ai^[ AupajSzM afnd5jsAAv zBAvaraod 'njoqopai|\j raauiojpuAs
f
-paf 0^ 'tumrap^N iniBraojpuAs fes buuijz 5[Bf 'iu^bi^ ^bib oumojbz z^poip 'Aayo
js i
gaupajSzAY 1 Avoiod Biu'6Avod5isAAV npoA\od z azsfaiupoSBj oAq ou av aiuazoaq
'mysij^ xv^e av ziu azsfaraooui jsaf buuiiz ti5[B|i3 av aiuazo
Stadium Narzdw Jasno ci yang
Stadium Narzdw Jasno ci yang dotyczy odka i Jelita Grubego. Oznaki klin* ~ ne, to: gor
ka narastajca po poudniu, zaparcie, uczucie peno ci i blu brzucha. I ry nasila si przy
ucisku, niepokj i rozdranienie, czerwone ciao jzyka, ty, i suchy nalot na jzyku alb
wy lub czarny nalot z kolcami oraz gbokie, pene t* no. W powanych przypadkach moe wys
tpi majaczenie. Przyczyn gorczki, wystp jcej w tym stadium, jest znw walka pomidzy
ikiem patogennym a Qi ciaa, rczka jest wiksza po poudniu, ale wystpuje w cigu caego
a, przeciwnie ni r rczka w Niedoborze yin, gdzie ma ona tendencj do wystpowania tylk
WSTP
i i Watro- ^M
By - Gr- ^M
Rnicowanie syndromw wedug Czterech Warstw koncentruje si gwn
ho-
nn. Brak potw lub tylko lekkie poty zwizane s z osabieniem funkcji Qi Ochronnej, ktra
reguluje zamykanie i otwieranie porw. Bl gowy (gwnie okolicy potylicznej) zwizany jes
z zablokowaniem cyrkulacji Qi Ochronnej. Kaszel zwizany jest z zablokowaniem Qi
Ochronnej, co zaburza zstpujc funkcj Puc. Gorco w kanale Puc powoduje bl garda. Pr
e spowodowane jest przez Gorco wysuszajce pyny ciaa. Lekko czerwony koniuszek i brze
gi jzyka odzwierciedlaj wniknicie Gorca do zewntrznych warstw energetycznych. Powierz
chowne ttno odzwierciedla walk Qi Ochronnej z zewntrznym czynnikiem patogennym, a s
zybkie ttno odzwierciedla obecno Gorca. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten moe
wystpowa w chorobach infekcyjnych grnych drg oddechowych, w zapaleniu migdakw, w poc
kowych stadiach ryczki, ospy wietrznej i odry.
WARSTWA QI
Warstwa Qi stanowi drugi poziom inwazji zewntrznego Gorca. Objawy kliniczne na poz
iomie Ochronnym odzwierciedlaj uszkodzenie Qi Ochronnej. Sowo Qi nie odnosi si do j
akiego szczeglnego rodzaju Qi, wskazuje raczej na dalsze wniknicie Gorca do warstwy,
ktra nie jest jeszcze zbyt gboka. Poziom Qi wskazuje po pierwsze, e odpor- 156 ergetyczny
jr.yczny, na
rhocia ten
moe by
co staje
o. Gorco ?. alewpo--i:rz Wiatru na oznaina przez iu energii (z Sze cio-Jimna. Po-ma czte-, ogrzewalnie po-surzone.
wersja do . pragnie-ilot naj-zwiza-> zimna lub ry i mi -aem funk- okoli-I zwizany
w k
na-jszajce :e Gor-.a walk rciedla w cho- ztkoliczne na Inosi si ca do odporno ciaa jest jeszcze dobra, po drugie, e czynnik patogenny uszkodzi, chocia niezbyt g
o, normalne funkcje Narzdw. W stadium Qi wystpuje pi stanw: Gorco w klatce piersiowe
przeponie, Gorco w kanale odka, Sucho i Gorco w Jelitach, Gorco i Wilgo w odku
raz Gorco w kanale Pcherzyka ciowego.
Gorco w klatce piersiowej i przeponie
Objawy kliniczne Gorca w klatce piersiowej i przeponie obejmuj: gorczk, brak awersji
do zimna, uczucie gorca, duszno , kaszel z t lub rdzawego koloru i ropn plwocin, w
nie, uczucie palenia w nadbrzuszu, pragnienie, lizgajce, szybkie ttno i czerwony jzy
k z tym, grubym nalotem (fot. 41).
Wikszo przejaww klinicznych odzwierciedla nagromadzenie si zewntrznego Gorca w klatc
iersiowej i w przeponie, co powoduje zablokowanie Qi w tym rejonie. Gorczka nie j
est wysoka. ty nalot odzwierciedla, e choroba wnikna gbiej ni na poziom Ochronny.
est jednak tylko lekko ty i moe by cz ciowo biay. Pragnienie spowodowane jest przez
wysuszajce pyny ciaa. Kaszel z plwocin wynika z zaburzenia zstpujcej funkcji Plu prz
Gorco. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten moe wystpi w ostrym zapaleniu oskrz
eli, zapaleniu puc i w ropniu puc.
Gorco w kanale odka
Objawy kliniczne Gorca w kanale odka obejmuj: wysok gorczk, obfite poty, awersj do
brak awersji do zimna, pragnienie, czerwony jzyk z suchym, tym nalotem oraz szybkie,
szerokie ttno. W syndromie tym Gorco jest powane, ale Qi ciaa jest take silna. Wysok
a gorczka odzwierciedla walk pomidzy zewntrznym Gorcem a Qi ciaa. Poty s obfite i zw
e z Gorcem parujcym Wewntrz. Pragnienie i ty, suchy nalot spowodowane s przez Gorco
jce pyny ciaa. Pragnienie jest due i pacjent ma ogromn ch do picia zimnej wody. Szer
e, szybkie ttno odzwierciedla wystpowanie Gorca Wewntrz. Jest to syndrom identyczny
jak stadium kanaw Jasno ci yang przy rnicowaniu wedug Sze ciu Stadiw, ktre zostao o
Aneksie cz. I. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten moe wystpi w zapaleniu puc,
grypie i zapaleniu mzgu.
Sucho i Gorco w Jelitach
Kliniczne objawy Sucho ci i Gorca w Jelitach obejmuj: wysok gorczk po poudniu, zaparc
uczucie pieczenie odbytu, rozpieranie brzucha, uczucie peno ci i bl brzucha nasilajc
y si przy ucisku, draliwo , uczucie omdlewania, czerwony jzyk z grubym, bardzo suchym,
tym, brzowym lub czarnym nalotem oraz gbokie, pene, szybkie ttno. Syndrom ten jest
tycznie taki sam, jak stadium Narzdw Jasno ci yang w rnicowaniu wedug Sze ciu Stadiw.
akteryzuje si ekstremalnym Gorcem w Jelitach, wysuszajcym stolec i powodujcym zaparc
PRZYPISY
Ye Tian-Shi, Discussion of Warm-Febrile Diseases (Wen re lun) (poowa XVIII w.). Y
e Tian-Shi, Clinical Guide ofCase Histories (Ling zheng zhi nan yin an) (1766).
Ye Tian-Shi, Essentials of Pediatrics (You ke yao lue) (poowa XVIII w.).
ilo. Na po>;. oddziae wzdu
iki z tego
zne obej. blade wyo jzyka
ch przy>cy zwii si ilo si pyco w narozwijaj
h>tu i cien<yndrom
zapaleRnicowanie syndromw zgodnie z Trzema Ogrzewaczami
WSTP
Ten system rnicowania, podobnie jak system Czterech Warstw, koncentruje si na choro
bach gorczkowych wywoanych przez zewntrzne Gorco. Zosta rozwinity przez Wu Ju-Tonga (
758-1836), pochodzcego z prowincji Jiangsu. W czasach dr. Wu przewaay gorczkowe chor
oby infekcyjne, takie jak odr, ponica i ospa. Byo przet< naturalne, e uwaga specjali
stw skoncentrowaa si przede wszystkim na tych chorobach.
Rnicowanie chorb zgodnie z Trzema Ogrzewaczami zostao zawarte w zbiom czterech ksiek
u pod tytuem Systematyczne rnicowanie chorb gorczkowych W pracy tej nie przedstawi on
nowych syndromw, ale wyja ni i rozwin wcze niej sformuowane teorie chorb gorczkowych
rzez Ye Tian-Shi (Aneks, cz. II). Praca dr. Wu systematyzuje wcze niejsze teorie n
a temat chorb gorczkowych z Gorca.
Koncepcja Trzech Ogrzewaczy opiera si na podziale ciaa na trzy jamy: Grni* rodkowy i
Dolny Ogrzewacz. Grny Ogrzewacz to cz ciaa od szczytu gowy do przepony. rodkowy - o
muje rejon od przepony do ppka. Dolny Ogrzewacz siga od ppka do stp. Jednake, podzia
a trzy jamy jest stosowany gwnie w odniesieniu do tuowia. W tym kontek cie Grny Ogrzew
acz obejmuje pole od garda do przepony, co odpowiada Pucom i Sercu/Osierdziu. rodko
wy Ogrzewacz obejmuje pole od przepony do ppka, co odpowiada odkowi i ledzionie. Doln
y Ogrzewacz siga od ppka do (wczajc) zewntrznych narzdw pciowych, co odpowiada Wt
rkom, Pcherzowi. Jelitom i u kobiet Macicy.
Rnicowanie syndromw wedug Trzech Ogrzewaczy klasyfikuje przejawy kliniczne, opierajc
si na ich lokalizacji: w Grnym, rodkowym, czy te Dolnym Ogrzewaczu. Schemat ten stos
owany jest w przypadkach ataku zewntrznego Gorca i uywany razem z systemem rnicowania
wedug Czterech Warstw (Aneks, cz. II). Rnicowanie wedug Czterech Warstw rozrnia gb
ktr wnikno patogenne Gorco uwzgldniajc ciko stanu, a rnicowanie zgodnie z Trz
i identyfikuje miejsce (podzia wertykalny ciaa), do ktrego wnikno Gorco.
- 160 GRNY OGRZEWACZ
Narzdy Grnego Ogrzewacza to Puca i Serce. Objawy kliniczne choroby w danym stadium
odpowiadaj tym, ktre wystpuj przy inwazji Gorca do Puc i Serca. W medycynie chiskiej
aa si jednak, e Serce nie moe by zaatakowane przez zewntrzne czynniki patogenne, a wi
objawy kliniczne odzwierciedlaj wniknicie Gorca do Osierdzia.
ije si na minity dr. Wu przeto -. chorozbiorze
rzkowych.
rozwin
Tian-Shi
i gorczGrny, t do prze-i od pp-liu do tu-ny. co od-epony do i do (w-cherzowi,
klinicz-
zewaczu.
rany raucowanie
Gorco ; identyfiPuca
Wniknicie zewntrznego Wiatru i Gorca do Puc moe przejawia si w najbardziej powierzch
ej warstwie (Qi Ochronna) lub w gbszej - w samych Pucach. Rozrnienie opiera si na ana
izie objaww zgodnie z rnicowaniem wedug Czterech Warstw. W syndromach Grnego Ogrzewac
za wystpuje inwazja Wiatru i Gorca do Warstwy Qi Ochronnej Puc oraz Gorco w Pucach (n
a poziomie Qi). Przejawy kliniczne zaatakowania Puc na poziomie warstwy Qi s takie
same, jak objawy stadium Warstwy Ochronnej przy rnicowaniu Czterech Warstw. Objaw
y i oznaki inwazji samych Puc to: staa gorczka, poty, kaszel, sapanie, pragnienie z
chci picia, uczucie ciskania i blu w klatce piersiowej, czerwone ciao jzyka z tym
m oraz szybkie ttno. Przejawy te s takie same, jak w Gorcu w klatce piersiowej i prz
eponie" na poziomie Qi w rnicowaniu wedug Czterech Warstw.
Gorczka i poty zwizane s z Gorcem parujcym w Pucach. Uczucie ciskania i bl w klatce
siowej oraz sapanie s spowodowane przez patogenne Gorco, ktre zaburzyo zstpujc funkc
. Pragnienie z chci picia zwizane jest ze zuyciem pynw ciaa przez Gorco. Podobnie,
one ciao jzyka, ty nalot i szybkie ttno odzwierciedlaj obecno Gorca. Z punktu wid
medycyny syndrom taki moe wystpi: w ostrym zapaleniu oskrzeli, zapaleniu puc i zapal
eniu mzgu.
Osierdzie
Wniknicie patogennego Gorca do Osierdzia moe rozwin si z ataku Gorca do Plu, albo z
romu Warstwy Qi Ochronnej, zgodnie z rnicowaniem Czterech Warstw. Je li rozwija si z
jednego z tych syndromw oznacza pogorszenie stanu i zwykle pojawia si jako naga zmi
ana stanu. Objawy kliniczne obejmuj: sta gorczk, uczucie palenia w nadbrzuszu, ozibie
ie koczyn, majaczenie, afazj, trudno ci w poruszaniu jzykiem i gboko czerwone ciao j
z czerwonymi punktami na koniuszku bez nalotu.
Gorczka i zimne koczyny spowodowane s przez Gorco uwizione Wewntrz, niezdolne do dota
cia do koczyn. Im gbsze uwizienie Gorca, tym zimniej sze koczyny. Majaczenie i afazja
zwizane s z Gorcem, ktre zuywa pyny ciaa i przemienia je w luz, co powoduje zamglen
rca i Ducha i uniemoliwia Sercu poruszanie jzykiem. Gboko czerwone ciao jzyka zwizan
est z Gorcem na poziomie Qi Odywczej. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom taki m
oe wystpi w udarze cieplnym, zapaleniu opon mzgowych i w zapaleniu mzgu.
RODKOWY OGRZEWACZ
W wyniku wniknicia patogennego Gorca do rodkowego Ogrzewacza mog wystpi dwa syndromy:
Gorco w Jasno ci Yang oraz Gorco i Wilgo w ledzionie. Gorcu w Jasno ci Yang jest ident
ne z syndromem Narzdw Jasno ci Yang w rnicowaniu Sze ciu Stadiw. Wniknicie Wilgoci i
do ledziony spotykane jest we wczesnych stadiach chorb pochodzcych z zewntrznego Gorc
a i jest to ten sam syndrom co Gorca Wilgo w odku i ledzionie" na poziomie Qi przy r
aniu wedug Czterec:. Warstw.
Objawy kliniczne obejmuj: awersj do zimna, lekk gorczk nasilajc si po poudniu, ucz
u w gowie, jakby bya w torbie, uczucie ciaru caego ciaa i koczyn, uczucie peno ci w
piersiowej i w nadbrzuszu, nudno ci i wymioty, biay, lepki nalot jzyka oraz mikkie,
powierzchowne i szybkie ttno.
Awersj do zimna powoduje zablokowanie yang Qi przez Gorc Wilgo. Lekka gorczka zwizana
jest z Gorcem i Wilgoci, z Wilgoci przewaajc nad Gorcem. Uczucie ciko ci gowy zwi
Wilgoci, ktra blokuje przepyw yang Qi do gowy. Uczucie ciaru ciaa i koczyn spowodow
est przez Wilgo. Wilgo blokuje i zaburza przetwarzajc i transportujc funkcj ledzion
aki sposb, e przepyw Qi w mi niach jest utrudniony ( ledziona kontroluje mi nie). Uczu
eno ci w klatce piersiowej i nadbrzuszu spowodowane jest zablokowaniem rodkowego Ogr
zewacza przez Wilgo i Gorco, ktre przeciwstawiaj si zstpujcej i wstpujcej Qi w ro
rzewaczu. Lepki nalot na jzyku i mikkie, powierzchowne ttno odzwierciedlaj obecno Wil
oci. Z punktu widzenia biomedycyny taki syndrom moe wystpi w mono-nukleozie zaka nej,
grypie i zapaleniu jelit.
DOLNY OGRZEWACZ
Gorco w Dolnym Ogrzewaczu atakuje Nerki albo Wtrob
Nerki
Kiedy Gorco wnikno do Nerek, wysusza yin Nerek i prowadzi do Gorca z Niedoboru. Obja
wy kliniczne obejmuj: lekk, wahajc si gorczk, uczucie gorcych doni i stp, sucho
iao , guchot, czerwony, zuszczony jzyk oraz cienkie, szybkie lub powierzchowne, pus
Uczucie gorca w doniach i stopach, stany podgorczkowe i sucho w ustach spowodowane s
przez Gorco z Niedoboru yin wysuszajcego pyny ciaa. Guchota zwizana jest z osabienie
in Nerek, ktre nie jest zdolne dotrze do uszu. Czerwony, zuszczony jzyk i cienkie, s
zybkie ttno odzwierciedlaj Gorco z Niedoboru.
Wtroba
Chocia Wtroba anatomicznie umiejscowiona jest w rodkowym Ogrzewaczu, to ze wzgldu na
cise zwizki funkcjonalne z Nerkami umieszczona jest w Dolnym Ogrzewaczu. Syndrom Wt
roby charakteryzuje Gorco, ktre wzbudza Wiatr Wtroby. Moe ono powsta z syndromu Nerek
, gdy Gorco wyczerpao yin.
i>' wyst. Gorco
icowaniu
czesnych
:n co Go. Czterech
po poud. koczyn.
lepki naLekka go.-m. Uczudo gowy.
qe i zabueplyw Qi
w klatce
zewacza
v rodkoerciedlaj
w monoObjawy kliniczne obejmuj: stany podgorczkowe, ozibienie koczyn, suche, czarne zby, wy
sychajce i popkane usta, drgawki i drenia, suche, czerwonawopurpurowe ciao jzyka oraz
gbokie, cienkie i szybkie ttno. Stany podgorczkowe spowodowane s przez Gorco uszkadz
jce yin. Zimne koczyny zwizane s ze zuyciem przez Gorco yin Nerek i oddzielenie yin o
yang, tak e yin i yang nie mog si komunikowa. Yin jest zuyte a yang nie kry. Czarne
uche zby, suche usta oraz cienkie, szybkie ttno spowodowane s przez Niedobr yin z Ni
edoborowym Gorcem. Drgawki i drenia zwizane s z Wiatrem Wtroby, ktry powstaje z powod
zuycia przez Gorco yin Nerek i Wtroby. Z punktu widzenia biomedycyny syndrom ten m
oe wystpi w zapaleniu mzgu i zapaleniu opon mzgowych.
z NiedoL-ych doni
--.z cienkie.
?tany podi wysuszaest zdolne
ilaj GoI
czu, to ze
i igrzewal Moe ono
IV
Zarys oznak na jzyku
w stanach Zimna lub Gorca
pochodzenia zewntrznego
Naley przede wszystkim pamita, e w trzech stanach yang kolor ciaa jzyka jes: zasadnic
o niezmieniony, a podstawowe znaczenie maj zmiany nalotu; w trzech stanach yin po
dstawowe znaczenie maj zmiany ciaa jzyka.
RNICOWANIE ZGODNIE Z SZE CIOMA STADIAMI
SYNDROM CIAO JZYKA
NALOT JZYKA
Wiksze yang
Nie zmieniony Cienki i biaty, moe wystpi bardziej dookoa rodka lub
w przedniej trzeciej cz ci
Jasno yang
Czerwony
tty, gruby i suchy
Mniejsze yang Nie zmieniony Biaty i liski tylko po jednej stronie lub biaty i
szary albo biaty i czarny
Wiksze yin
Blady Biaty
Mniejsze yin Zimno Gorco
Blady Czerwony Biaty Bez nalotu
Zamierajce yin Blady Biaty i tty (poniewa wystpuj oznaki zarwno Zimna, jak i Gorc
szary
RNICOWANIE ZGODNIE Z CZTEREMA WARSTWAMI
POZIOM CIAO JZYKA
NALOT JZYKA
Qi Obronnej
Lekko czerwony z przodu i/lub na brzegach
Cienki, biay
Qi
Czerwony lub normalny tty
Qi Odywczej
Glbokoczerwony Bez nalotu
Krwi
Glbokoczerwony lub czerwonawopurpurowy Bez nalotu
RNICOWANIE ZGODNIE Z TRZEMA OGRZEWACZAMI
yka jest t stanach
SYNDROM CIAO JZYKA
NALOT JZYKA
Grny Ogrzewacz: Wiatr i Gorco w Ptucach Gorco w Ptucach Gorco w Osierdziu Lekko cz
erwony z przodu i/lub na bokach Czerwony Gtbokoczerwony, czerwone punkty
ty ty
tu
rodkowy Ogrzewacz: Gorco w Jasno ci Yang Gorca Wilgo w ledzionie Czerwony Czerwon
y
tty, suchy Lepki, tty
Dolny Ogrzewacz: Nerki Wtroba Gtbokoczerwony Gtbokoczerwony Bez nalotu Bez n
alotu
ls':wno
V
Jzyki oznaczajce stany niebezpieczne
Niektre jzyki oznaczaj szczeglnie cikie stany. Uwaa si, e jeeli pojawi si nagle
ostrych chorb, oznaczaj stan zagroenia ycia. W innych okoliczno ciach mog wystpowa w
lat przed mierci. Niebezpieczne jzyki" zazwyczaj oznaczaj zapa yang lub yin. Zapa
a sob stan ekstremalnego i cikiego Niedoboru, a nawet cakowite rozdzielenie" yin od y
ang. Generalnie, kady jzyk bez duszy [ moe by przejawem powanego problemu. Szczeglnie
ze rokowanie jest wtedy, kiedy j korze ma ciemny, suchy i zwidnity wygld.
S rozmaite stany towarzyszce zapa ci yin. Jeeli nie ma nalotu na jzyku, a jzyk I wygl
jak wiska nerka lub jak lustro, wiadczy to o Gorcu, ktre uszkodzio yin lub o zapa ci
a. Jzyk, ktry wyglda jak uoona rybia uska, ma kolce na powierzchni i jest suchy ze zw
nitymi szczelinami, oznacza wyczerpanie pynw ciaa. I Biay i grzybiasty nalot wskazuje
na Niedobr yin Nerek i odka prowadzcy do Gr-1 ca, z Wilgotn Toksyczno ci czyhajc
typ nalotu spotykamy tylko w du- j gotrwaych stanach przewlekych. Na koniec, kiedy
ciao jzyka jest czerwone w rodko | wej cz ci, a czarne na bokach, wskazuje na zapa y
Nerek.
Zapa yang mona take rozpozna badajc jzyk. Blade ciao jzyka z nalotem jaki patki
uje na zapa yang ledziony. Niebezpieczn oznak jest zawsze nie-i bieski jzyk bez nalot
. Niebieski kolor ciaa jzyka wskazuje na zakrzepnite Zimno we-J wntrz z zastojem Krw
i, a brak nalotu oznacza cakowit zapa Qi i Krwi. Jest to jeden 1 z tych rzadkich prz
ypadkw, kiedy brak nalotu spowodowany jest ekstremalnym Niedo-] borem yang a nie
yin.
Czasami jzyk moe oznacza ekstremalne problemy tak z yin, jak i z yang w zale-! no ci o
d pozostaych objaww. Czarny, suchy, popkany jzyk zazwyczaj wskazuje na cikie i niebez
ieczne zwidnicie i wyczerpanie yin Nerek, jakkolwiek w rzadkich i wyjtkowych przypa
dkach nalot taki moe powsta w wyniku Prawdziwego Zimna Wewntrz z Niedoboru yang, na
wet jeeli jzyk jest suchy. Wystpuje to wtedy, kiedy yang Qi nie moe porusza i odparow
ywa pynw, co przyczynia si do powstania suchego nalotu. Aby nie pomyli tego stanu z s
yndromem Gorca, niezwykle istotne jest zwrcenie uwagi na inne oznaki, jak brak pra
gnienia i skpy, jasny mocz.
Jest jeszcze kilka innych stanw jzyka, ktre take oznaczaj gro n zapa funkcji yciow
koniuszek jzyka jest ci nity, a sam jzyk cakowicie suchy i wyglda jak suszone miso, oznacza to wyczerpanie Qi i Krwi. Przyczynia si ono rwnie do p
ojawienia si suchego i czerwonego jak persimon lub pomidor jzyka. Krtkie jak nerka
ciao jzyka wskazuje na zapa Qi Wtroby. Gdy nalot nagle zmienia si z grubego na cienki
oznacza to nagl zapa Qi odka.
Silny zastj, to bardzo gro ny stan, ktry zazwyczaj moemy zaobserwowa na jzyku. Czerwon
wopurpurowy kolor z czerwieszym koniuszkiem i obrzkiem przedniej cz ci jzyka pokazuje
zastj Krwi z Gorcem i gro ny zastj Krwi w klatce piersiowej. Niebieski jzyk u kobiety
ciarnej moe wskazywa na powane niebezpieczestwo poronienia.
r
ojawi si iokoliczno -j ozna-tcgo Niedo-i bez duszy edy, kiedy
6<vj. a jzyk fctrio yin lub *. xe na po-** -.w ciaa, do Gor-iko w du- v rodko.lotemjak wsze nie-jmno we-st to jeden lym Niedol w zale-skazuje na Jkich i wy-) Zimna We-(kiedy yang aohego na-l zwrcenie
i funk-jchy i wySownik terminw chiskich
Js ban
plamki (na jzyku)
%- ben
korze
$ bi bolesne zablokowanie
j^iiE bidn zheng
zesp objaww
fc biao
przejawy (objawy chorobowe)
K. chi
proksymalna pozycja ttna
fr] ci
rogi albo kolce (na jzyku)
"J" cun
dystalna pozycja ttna
,*,. dian
punkty na jzyku
ma. f*
* flTJ
TU
narzdy yang
'&-\ guql
Qi z poywienia
^ guan
rodkowa pozycja ttna
$L . \ hu tian zhi qi Qi nabyta lub Qi pourodzeniw
j-f hud
liski
% ftn cigna
i faftnyZ
pyny ciaa
5$" ftng
esencja
fy~ |"] ming men
brama ycia
% nng
jzyk poruszajcy si
?5 gidng
jzyk sztywny
^-'M. sanjiao trzy ogrzewacze (podzia anai
ogrzewacz (narzd yang)
3. Classic of Difficulties with Annotations (Nan Jing Jiao Shi) *feLM&#. Edite
d by Nanjing College of Traditional Chinese Medicine. Beijing: People's Medical
Publishing House, 1979.
4. Discussion of Cold-induced Disorders with Explanations (Shang Han Lun Yi Shi)
$^%1##. Edited by the Cold-induced Diseases Research and Teaching Group of tln
Nanjing College of Traditional Chinese Medicine. Shanghai: Shanghai Scientific P
ublishing House, 1980.
5. Essentials of the Golden Gabinet: A New Explanation (Jin Gui Yao Lue Xin Jiej
4rS$M?rW. Edited by He Ren. Zhejiang: Zhejiang Scientific Publishing House, 1981
.
6. Yellow Emperor's Inner Classic: Simple Questions (Huang Di Nei Jing Su Wen/
it^Sk-kH . Beijing: People's Medical Publishing House, 1963.
TEKSTY WSPCZESNE
1. Academy of Traditional Chinese Medicine. A Concise Dictionary of Chinese Medi
cine (Jian Ming Zhong Yi Ci Dian) $\$f&$M- . Beijing: People's Medical Publishi
ng House, 2nd edition, 1980.
2. Beijing College of Traditional Chinese Medicine. Practical Chinese Medicine
(Shi Yong Zhong YiXue) %$tf d.^ . Beijing: Beijing Publishing House, 4th edition
, 1980.
3. Beijing College of Traditional Chinese Medicine. Tongue Diagnosis in Chinese
Medicine (Zhong Yi She Zhen) ^fil- i#- . Beijing: Peoples Medical Publishing House
, 1976.
I
by the Chinese
Hted by
lishing
YIShi)
j) of the
.lic PubliXin Jie) e. 1981.
)>>i Wen)
4. Guangdong College of Traditional Chinese Medicine. Chinese Medical Diagnosis
(Zhong Yi Zhen Duan Xue) tL##r4r. Shanghai Scientific Publishing House, 6th edition, 1979.
5. Jia De-Dao. A Brief History Medicine in China (Zhong G-uo Yi Xue Shi Lue) tSf
i1^*."* . Shanxi: Shanxi People's Publishing House, 1979.
6. Nanjing College of Traditional Chinese Medicine. Study of Febrile Diseases (W
en Bing Xue) 8USl#. Shanghai Scientific Publishing House, 1978.
7. Shandong College of Traditional Chinese Medicine. Fundamentals of Chinese Med
icine (Zhong Yi Ji Chu Xue)f %.&*&'$ Shandong: Shandong Scientific Publishing Ho
use, 1978.
CZASOPISMA
1. Academy of Traditional Chinese Medicine. Journal of Traditional Chinese Medic
ine (Zhong Yi Za Zhi) tL*&.
2. Chinese Medical Association. Chinese Journal of Medical History (Zhong Hua Yi
Shi Za
tfit**
RDA W JZYKU ANGIELSKIM
1. Lu Gwei-Djen and Needham Joseph. Celestial Lancets. Cambridge: Cambridge Univ
er-sity Press, 1980.
2. McNeilW.H. Plagues and Peoples. New York: Penguin Boks, 1976.
3. Shanghai College of Traditional Medicine. Acupuncture, A Comprehensive Text.
Translated by O'Connor and Bensky. Chicago: Eastland Press, 1981.
t Medici-Slishing
i
tiue (Shi 1980.
Medif. 1976.
Indeks
Opracowaa Elbieta Nowik-Mroziewicz
Alkoholizm, znaki na jzyku 56, 93, (fot. 27) Nadmierne spoywanie alkoholu 45 Antyb
iotyki, wpyw na jzyk 14, 39, 79, 113 Astma 60, 79, 104, 116, 140
a kana Wtroby 127
diagnoza z jzyka 104 Atrofia mi ni 36, 49, 59, 61, 62
B
Badanie jzyka, techniki 13 Biomedycyna
anatomia jzyka 10-11
rozwj embrionalny jzyka 10-11
w ChRL 6 Bezpodno
a niedobr Krwi 35
a zimno w Dolnym Ogrzewaczu 49 Bezsenno
a czerwony koniuszek jzyka 37, 40 Bolesne Zablokowanie (bi) 51, 120 Bl brzucha 41
w podbrzuszu 42, 43 Ble gowy 101 (fot. 1, 13, 14, 20, 25, 29, 39), 114, 121,
128, 130, 135
Ble okolicy krzyowej (fot. 7), 117 Brodawki jzyka 10-11
czerwone punkty lub plamki 40
fizjologiczne zwizki z Narzdami 20
rodzaje 20
zanik brodawek nitkowatych 79
Chao Yuan-Fang 3 Chen Shi-Duo 5
Choroba Addisona (fot. 43), 137
Choroba wiecowa 47
Choroby autoimmunologiczne 79
Choroby Mniejszego yang 25, 44
Choroby pochodzenia zewntrznego 5, 74, 83, 155 u dzieci 112, (fot. 10, 36-38), 11
9, 133 rnicowanie 74, 83, 84, 89, 155, 156
Choroby psychiczne 60, 130
Choroby skry 102
Choroby wewntrzne 84
Choroby z wysypk 4
Cztery Warstwy patrz rnicowanie syndromw wedug Czterech Warstw
D
Diagnoza z jzyka w medycynie chiskiej 6
Diagnoza z ttna i twarzy 1
Diagnoza z twarzy 1, 18
Dzieci, diagnoza z jzyka 111
Doktora Ao zapis zotego lustra w zaburzeniach
wywoanych przez Zimno 4 Dolny Ogrzewacz
gorco w 42, 162-163
niedobr Yin w 69
topografia jzyka 19, 20
zaburzenia u kobiet 42
zastj Krwi 42
zimno w 49
zimno i zastj Krwi 48, 49 Duch (shen)
zablokowanie przez luz 35, 56, (fot. 45, 46), 138 Duch jzyka 14-15, 33 Du Qing-Bi
4
E
Egzema atopowa 79
- 172 Esencja, znaki na jzyku 33
F
Fu Song-Yuan 5
G
Gorco 3, 36; patrz take specyficzne Narzdy
a leczenie zioami 110, 111
a ty nalot 90
faszywe 38, 92
nadmiarowe 2,26,46, 77, 78,85, (fot. 47), 139,152,154
na poziomie odywczym i krwi
nadmiarowe wewntrzne 26, 30, 39,152
suchy i zuszczony 29
sztywny 60
ze szczelin w linii rodkowej 65
z biaym nalotem na koniuszku 24
z czerwieszym koniuszkiem 37, 66, 100, 60
z czerwieszymi bokami (fot. 2, 7), 37, 100
z kolcami 44, t. 53
z plamkami 40, 42-43, 45, t. 53
z punktami 40-42, 43-44, t. 53
z wilgotnym ciaem 38
z tym nalotem 30, 39, (fot. 18), 110 czerwony koniuszek 37 czerwony korze 38 czerwon
y rodek 37 gboko czerwony 62, (fot. 24), 128, 104
suchy i wiotki 62
suchy i krtki 62 lekko czerwony (fot. 41) normalny 16, 56
- 173 Indeks
Opracowaa Elbieta Nowik-Mroziewicz
Alkoholizm, znaki na jzyku 56, 93, (fot. 27) Nadmierne spoywanie alkoholu 45 Antyb
iotyki, wpiyw na jzyk 14, 39, 79, 113 Astma 60, 79, 104, 116, 140
a kana Wtroby 127
diagnoza z jzyka 104 Atrofia mi ni 36, 49, 59, 61, 62
B
Badanie jzyka, techniki 13 Biomedycyna
anatomia jzyka 10-11
rozwj embrionalny jzyka 10-11
w ChRL 6 Bezpodno
a niedobr Krwi 35
a zimno w Dolnym Ogrzewaczu 49 Bezsenno
a czerwony koniuszek jzyka 37, 40 Bolesne Zablokowanie (bi) 51, 120 Bl brzucha 41
w podbrzuszu 42, 43 Ble giowy 101 (fot. 1, 13, 14, 20, 25, 29, 39), 114, 121,
128, 130, 135
Ble okolicy krzyowej (fot. 7), 117 Brodawki jzyka 10-11
czerwone punkty lub plamki 40
fizjologiczne zwizki z Narzdami 20
rodzaje 20
zanik brodawek nitkowatych 79
Chao Yuan-Fang 3 Chen Shi-Duo 5
Choroba Addisona (fot. 43), 137
Choroba wiecowa 47
Choroby autoimmunologiczne 79
Choroby Mniejszego yang 25, 44
Choroby pochodzenia zewntrznego 5, 74, 83, 155
u dzieci 112, (fot. 10, 36-38), 119, 133
rnicowanie 74, 83, 84, 89, 155, 156 Choroby psychiczne 60, 130 Choroby skry 102 Cho
roby wewntrzne 84 Choroby z wysypk 4 Cztery Warstwy patrz rnicowanie syndromw w.dug Czterech Warstw
D
Diagnoza z jzyka w medycynie chiskiej 6
Diagnoza z ttna i twarzy 1
Diagnoza z twarzy 1, 18
Dzieci, diagnoza z jzyka 111
Doktora Ao zapis zotego lustra w zaburzenia*
wywoanych przez Zimno 4 Dolny Ogrzewacz
gorco w 42, 162-163
niedobr Yin w 69
topografia jzyka 19, 20
zaburzenia u kobiet 42
zastj Krwi 42
zimno w 49
zimno i zastj Krwi 48, 49 Duch (shen)
zablokowanie przez luz 35, 56, (fot. 45, 46), 138 Duch jzyka 14-15, 33 Du Qing-Bi
4
E
Egzema atopowa 79
S3, 155
omw weurzeniach
46), 138
i
Esencja, znaki na jzyku 33
Fu Song-Yuan 5
G
Gorco 3, 36; patrz take specyficzne Narzdy
a leczenie zioami 110, 111
a ty nalot 90
faszywe 38, 92
nadmiarowe 2,26,46, 77,78,85, (fot. 47), 139,152,154
na poziomie odywczym i krwi
nadmiarowe wewntrzne 26, 30, 39,152
niedoborowe 39, 46, 67, 77, 85
objawy 36
rnicowanie z Ogniem 109, 110
rnicowanie wedug Czterech Warstw 109,110
w Piciu Sercach 39, 40
wewntrzne 36, 67, 109
zasady rnicowania t. 32
zewntrzne 76, 78, 89
z zastojem krwi (fot. 21, 27, 31, 39) Grny Ogrzewacz
gorco w 44, 69, 162
topografia jzyka 19
Jelita
gorco w 34, 41, (fot. 28), 130 topografia na jzyku 20 sucho i gorco 110, 157 luz i Og
e (fot. 18), 124 wilgo i gorco 113 wilgo i zimno 92
t
zastj Krwi 43
Jelito cienkie, topografia 19, 20 Jelito grube nalot na jzyku 87, 88 w Dolnym Ogr
zewaczu 19 Jzyk geograficzny (fot. 44, 57), 79, 137, 144 Jzyk, kolor 12, 34, t. 53
analiza Zhag Zhon-Jinga 2 biae pcherzyki 50 blady 34-36, t. 53
cienki 55
czerwony na korzeniu (fot. 43), 137
drcy 68
jasny i byszczcy 35, (fot. 56)
krtki 63
lekko suchy 35
mokry 34
obrzknity 55, (fot. 6, 8), 117, 119
suchy 35
wiotki 61
zbaczajcy 68
z biaym grubym nalotem 26
z biaym mokrym nalotem 26
z bladoczerwonymi punktami po lewej stronie (fot. 16), 123
z bladoczerwonymi wklsymi plamkami w centrum (fot. 15), 122 ciemnoczerwony 45, 108
, 26
bez nalotu (fot. 13), 121
czerwieszy na bokach (fot. 7), 117
suchy i zuszczony 29
z czerwonymi plamkami pomidzy koniuszek a centrum (fot. 13), 121
z such powierzchni centraln 45 ciemny czerwonawopurpurowy 47
czerwonawopurpurowe boki 47 czerwonawopurpurowy 46, t. 53, (fot. 21, 27, 59), 12
6, 129-130, 145
w centrum 37
ezerwonawopuipiirowy koniuszek 47 czerwone boki 37 czerwone centrum 37-38 czerwo
ny 36, 26, (lol. 2\ 48), 130, 139
bez nalotu, (fot. 2, 11, 26, 48) 36, 45, t. 53, 64,
80-81, 115, 120, 129, 139
cienki 55
czerwieszy w przedniej cz ci (fot. 42), 136
dugi 62
i byszczcy 39 t. 53, (fot. 11)
i byszczcy z suchym korzeniem 39
i szkaratny 39
krtki 62
mokry 38
obrzknity 56, (fot. 5)
wiotki 62, (fot. 7)
suchy 39
suchy i drcy 68
suchy i obrzknity 56
suchy i sztywny 60
suchy i zuszczony 29
sztywny 60
ze szczelin w linii rodkowej 65
z biaym nalotem na koniuszku 24
z czerwieszym koniuszkiem 37, 66, 100, 60
z czerwieszymi bokami (fot. 2, 7), 37, 100
z kolcami 44, t. 53
z plamkami 40, 42-43, 45, t. 53
z punktami 40-42, 43-44, t. 53
z wilgotnym ciaem 38
z tym nalotem 30, 39, (fot. 18), 110 czerwony koniuszek 37 czerwony korze 38 czerwon
y rodek 37 gboko czerwony 62, (fot. 24), 128, 104
suchy i wiotki 62
suchy i krtki 62 lekko czerwony (fot. 41) normalny 16, 56
- 173 Jzyk obrzknity 56
z obrzknitym koniuszkiem 57 z obrzknitymi brzegami 57 z pkniciami 64-65 z tym nalo
t. 1, 33, 36), 56 niebieski 3, 30, 49, t. 53 bez nalotu 49, t. 53 liski i tusty 49
w ciy 50
w przewlekym zatrzymaniu Zimna 30 pomaraczowy 28
purpurowoczerwony i zbaczajcy 68 purpurowy 28, 46-49, 104, 106-107 na brzegach po
midzy koniuszkiem a rodkiem 106 obrzknity 56
sinawopurpurowy 6, 49, 26, 28, t. 53 szkaratny 39, t. 53
na koniuszku (fot. 26), 39, 129 Jzyk kolor, znaczenie kliniczne 15 Jzyk, ksztat 15,
16, 54 cienki 5, (fot. 7), 117 dugi 62, t. 71 drcy 68, t. 71
krtki (fot. 3), 62-63, t. 71, 115 motkowaty 60, t. 71 normalny 16, 54 u dzieci 111
-112 obrzknity 55, t. 71, 108
cz ciowo obrzknity .">(>. t. 71 na koniuszku
na bokach 57, (fot. 2, 7, 12, 23) na brzegach 57, (fot. 8)
pomidzy koniuszkiem a powierzchni centraln 58, (fot. 7, 12) po jednej stronie 59
podunie poowa jzyka 58-59, (fot. 16) podunie poowa powierzchni jzyka 59-60, (fot. 3
w polu klatki piersiowej 59 w przedniej cz ci 59, (fot. 56) blady i mokry 55 krtki 6
2 sztywny 60
z zaznaczonymi odciskami zbw (fot. 43, 45, 46,49) obwisy 67, t. 71 popkany 63-64 dugi
e poprzeczne szczeliny 64 duga poduna szczelina w linii rodkowej 66 gboka
rodkowa
zelina i innymi pkniciami 67, (fot. 24) nieregularne pknicia 64 krtkie poprzeczne
64 na bokach (fot. 29) na bokach, gbokie pknicia (fot. 34)
na bokach poprzeczne pknicia 65 poduna szczelina w linii rodkowej 65 podune szczelin
a koniuszkiem 66 szczeliny jak kra lodowa" 64, (fot. 13) w linii rodkowej sigajce do
koniuszka (fot. 24.
26, 27)
w polu Puc 66 w polu Serca (fot. 49, 51) ruchomy 68, t. 71,108 sztywny 60, t. 71,
87
w przebiegu ostrych chorb z gorczk 60 w Ogniu Serca 61
z powodu Wewntrznego Wiatru 61 wiotki 61, t. 71, 88 pomarszczony 61 w niedoborze
Krwi i pynw 61 w niedoborze Yin Nerek 62 z ranami 69
zbaczajcy 67-68, t. 71, (fot. 51), 141 zrolowany 69
Jzyk, znaczenie kliniczne 15, 54, 70 Jzyk, powierzchnia podjzykowa badanie 50, t. 5
3 normalna (fot. 40) rozszerzone yy (fot. 39), 135 Jzyk mierci 15, 90 Jzyk, zwizki z
arzdami 18-20 Jzyk ycia 15 Jzyki niebezpieczne 33, 166
K
Kanay (meridiany), zwizki z jzykiem 18, 149 Katar sienny 79
Klasyfikacja kolorw jzyka Fu Song-Yuana 5 Klatka piersiowa
gorco w (fot. 41), 157
wilgo i luz 49
zastj Qi 59
Kobiety w ciy, jzyk 3, 50, 167 Komentarze do rozwaa nad chorobami wywoanymi przez Zim
o 73 Kompletny traktat (Zhanga) Jing-Yue 5 Krew, fizjologia p. 52 Krew, niedobr 2
8, 35, 102
kolor ciaa jzyka 15 blady, suchy 34 blady, cienki 55
objawy 34, 35 Krew, zastj 2, 40, 46, 47
z gorcem (fot. 21, 27, 31, 39), 126, 130, 132, 135
w klatce piersiowej 48 Krew, warstwa patrz Warstwa Krwi Ksiga Materia Medica Bosk
iego Rolnika 1 Ksiga rodkowego skarbu 61
- 174 Ksiga trudno ci 1, p. 9
Ksiga wewntrzna tego Cesarza 1, 2, p. 9, 19, 155
Latentne gorco 76 Leczenie, strategie 108, 109 Leczenie zioami 108, 109, 110-111 L
eki, wpyw na jzyk
antybiotyki 14, 39, 79,113
kortykosteroidy 14
moczopdne 14
przeciwnowotworowe 14
przeciwzapalne 14
rozszerzajce oskrzele 14 Letnie gorco 76, 89, 90 Li Dong-Yuan 5 Liang Te-Yan 5 Lus
tro jzyka w zaburzeniach wywoanych przez
Zimno 5, 92
M
Macica, topografia jzyka 19, 20 zastj krwi 43
Medycyna chiska, brak odpowiednikw diagnostycznych w biomedycynie 149 diagnoza z jz
yka w historii 1-7 integracja z biomedycyn w ChRL 6, 7 zwizki funkcjonalne 19
Medycyna zachodnia patrz biomedycyna
Mikrocyrkulacja w jzykach 45
N
Nadci nienie 122 Nadmiar 30, 77, 81
syndromy 150
zasady rnicowania 32 Nadmiar i niedobr
ksztait jzyka, rnicowanie 16, 56, 57
nalot na jzyku, rnicowanie 16
wspistnienie stanw (fot. 12, 49, 59), 120, 140 Niedobr
nalot 79, 80
stany 26, 77
zasady rnicowania 32 Niedobr krwi 28
Niedobr Yang patrz Yang niedobr Niedobr Yin patrz Yin niedobr Nalot, na jzyku
bez korzenia 16, 78, 80-81, 107 jak puder 89, (fot. 23, 24) jak nieg 89 jak twarg
83
w centrum 107
w stanach niedoborowych 107 brak nalotu 77, 79 tusty jzyk 83 w centrum (fot. 11),
120 faszywie cieszy 83 fizjologia 73-74 grzybiasty 85 Nalot, grubo 15, 81-83 cienki
81-83 bez korzenia 78 biay i mokry 25, 75 suchy i brudny (fot. 11), 119 gruby 77,
81-83,108 a leczenie 82
a nasilenie czynnika patogennego 82, 108 bez korzenia 79 jak zupa ryowa 88
nage pojawienie si lub znikanie 79-81, 106 tusty i liski 76 w rokowaniu 106 z czarny
mi kolcami 92 Nalot, kolor 12, 34, 86-87, t. 96-97 a ewolucja choroby 86-87 biay
78, 87-88, t. 97 cienki (fot. 7, 21, 38), 22, 88, t. 97 cienki i suchy 87-88, 23
i liski 88 lekko mokry 88, 75 mokry 85, 25
z tymi pasmami na bokach 91, t. 97 gruby 30 mokry 89
na koniuszku z czarnym lub szarym na korzeniu 25
tusto- liski 99 tusty 99 suchy 99 liski 99, 78, 88 grzybiasty 90, 85 jak puder 89 jak
nieg 89 lepki i tusty 89 szorstki i popkany 89 w poowie biay i liski 90 brzowy 26,
brudny i cienki 82 brudny i gruby 82
ciemnoty, z gboko czerwonym ciaem 104 czarny 92, t. 96-97 biay nalot, czarne kolce 9
zarny i tusty rodek, te boki 93 obustronne czarne pasma na biaym jzyku 92 pbiay i
zarny 93 suchy i popkany 93 liski i tusty 92 w centrum, biay i liski na bokach i koni
uszku 92
Nalot czarny gruby i suchy 34 wielobarwny 93 t. 97 biay i ty 93 biaiy, szary 94 biat
y i czarny 94 biaty, szary i czarny 94 tty i czarny 94 tty i szary 94 szary 92 mokry
i liski 92 suchy 92 szaroczarny 87 tty 26, 75, 78, 90, t. 96-97 bladoity 91 brudnot
91 cienki 75, 76 lekko mokry 75 lekko suchy 75 gruby 30 lepki i tusty 91
na korzeniu, z biatym koniuszkiem 91 na bokach, czarne i ttuste centrum 93 obust
ronne, grube ite pasma na ttym nalocie 91 obustronne pasma na biatym nalocie 91 such
y 91 liski 91 zmiany 83 Nalot oleisty 86 Nalot prawdziwie cieszy 82 Nalot tusty 86
Nalot tylko po jednej stronie 84 Nalot, rozmieszczenie 15, 83-84 zmiany w os
trych chorobach pochodzenia
zewntrznego 83 Nalot, w taty 79-81 w ostrych chorobach pochodzenia zewntrznego
74-75, 112-113 Nalot, wilgotno mokry 85 suchy 85
w niedoborze Yang 85 Nalot, z korzeniem 16, 78 Nalot, znaczenie 15, 74 zgniy patr
z nalot grzybiasty ztuszczony 80-81 jak lustro 83 suchy 84 tusty 83 w centrum 80
w niedoborze Yin Nerek 26, (fot. 24, 59), 128, 145 Nalot, zmiany 86-87 Nerki cho
roby 3 gorco w 162 niedobr Yang 28, 34, 49, 55-56, 99, (fot. 9, 16, 30),
119, 123, 131 leczenie moks 99-100
1
objawy 99-100
przewleky (fot. 30), 131
stan Zimna Mniejszego Yin 153
z niedoborem Yin Nerek 101-102 niedobr Yin 38, 39, 45, 62, 99
jzyk bez nalotu 45, 81
z czerwonym ciaem 81, (fot. 13, 24, 59) 128, 145
ksztat ciata jzyka 62, 67
nalot 79
niedoborowy Ogie
objawy 29, 99-100
pknicia na jzyku 67
powany niedobr (fot. 3, 59), 115,145 z niedoborem krwi (fot. 13), 121 z niedoborow
ym Gorcem (fot. 19), 125 stan gorca Mniejszego Yin 154
z niedoborem Yin Serca (fot. 26), 129
z niedoborem Yin odka (fot. 20, 29), 125, 131
z niedoborowym Gorcem (fot. 43), 137 Nerki, topografia 20, 33-34 w Dolnym Ogrzewa
czu 19 wewntrzne Zimno w 49 wpyw na Narzdy 19 Yang Nerek 20, p. 21 Yin Nerek 23 zwiz
ki z jzykiem 19 zwizki z Narzdami
O
Odra 4
Ogie patrz Gorco i specyficzne Narzdy
Ogie patrz Ponca Toksyczno
Ogie Bramy ycia 20-21, 40
Ogie nieujarzmiony" 41
Osiem Zasad 22-32
Osierdzie
gorco w 61, 161 Ospa 4 Ospa wietrzna 4, (fot. 36-38)
zmiany na jzyku 134
Patogenne czynniki chorobotwrcze
a rokowanie 106
eliminacja za pomoc zi 109-111
grubo nalotu 75, 79
rozmieszczenie nalotu 83-84
rnicowanie 22-25, 75-76, 149-151, 152
u dzieci, oznaki na jzyku 112-113 Pcherz moczowy
gorco w 41
topografia jzyka 19, 20
Wilgo i Gorco u dzieci 113
zapalenie 41
zastj Krwi 42
- 176 Pcherzyk ciowy
gorco w 41, 91, 93, 152,158
nalot tylko po prawej stronie 84
topografia 20
Wilgo lub luz (fot. 4), 116
Wilgo i Gorco 84, (fot. 33), 132 Plamki, na jzyku
purpurowe 31
a zastj krwi 31
rozmieszczenie a diagnoza 42, 43 Ponca Toksyczno 110 Ponica 4 Puca
atak Wiatru i Gorca (fot. 41, 42), 135,136,161
gorco 2, 3, 26, 30, 36, 37, 44, 62, (fot. 49), 140, 161 czerwone punkty na jzyku 1
13 i luz (fot. 41), 135 na poziomie Qi 110 z zastojem (fot. 49), 140 nalot na jzyk
u 87
niedobr Qi 27, 35, 40, 58, 59, (fot. 32) a suchy jzyk 35
niedobr Yin 29-30, 39, 40, 66, (fot. 49), 140 czerwony i szkaratny jzyk 39 objawy 4
0 z niedoborem Qi ledziony (fot. 44), 137
rezydualne czynniki patogenne 112
luz w 58, (fot. 50), 141
uszkodzone pyny w 23
Zimno 84 Pyny ciaa
suchy jzyk 35
gromadzenie w Dolnym Ogrzewaczu 35
niedobr 63
wyczerpanie 39 Podstawowe metody obserwacji jzyka w za-burzeniach wywoanych przez Zimno 4 Podstawy pediatrii 155 Poliomyelitis 29
Poradnik kliniczny przypadkw chorb 155 Poradnik rnicowania z jzyka 60, 63 Poraenie ne
wu twarzowego 67 Proste nauki diagnozy z form ciaa i koloru
twarzy 20, 21 Proste pytania p. 8, 61 Przepona, gorco w 157 Psychoza maniakalno-d
epresyjna 65,138 Punkty na jzyku 40
biae 44
czerwone 40-41
rozmieszczenie a diagnoza 40-41
u dzieci 112
w chorobach pochodzenia zewntrznego 43-44,112
Qi patrz poszczeglne Narzdy
niedobr 26-27, 60
stagnacja 50, 60
zasady rnicowania t. 32
znaczenie kliniczne ksztatu jzyka 15 Qi nabyta 19, 35
przedurodzeniowa 19 Qi warstwy patrz rnicowanie wedug Czterech
Warstw i Warstwy
R
Rak piersi, znaki na jzyku 106 Receptury tysica dukatw 3, 61 Reumatoidalne zapaleni
e staww 79 Rokowanie 15,106-107
nasilenie czynnika patogennego 106 Rong Chun-Nian 68 Ropie puc 85 Rozwaania
nad
chorobami gorczkowymi
z Gorca 5, 44, 155 Rozwaania nad pochodzeniem i objawami
chorb 2, 50