You are on page 1of 9

336334462.

doc

KALKULUS 1
MODUL-14
XIII. INTEGRAL DASAR (Fundamental Integral)
Integral adalah anti derivatif atau kebalikan dari derivatif/deferensial/turunan.

1.

d
xn+1 = (n+1) xn
dx

xn dx =

2.

d
1
ln x =
dx
x

3.

d
ex
dx

= ex

ex dx = ex + C

4.

d
ax
dx

= ax ln a

5.

d
cos x = -sin x
dx

sin x dx = -cos x + C

6.

d
sin x = cos x
dx

cos x dx = sin x + C

7.

d
ln|cos x| = -tan x
dx

tan x dx = -ln |cos x| + C

1
x

dx

ax dx =

1
xn+1 + C
n 1

= ln |x| + C

ax
+C
ln a

= ln |sec x| + C
8.

d
tan x
dx

= sec2 x

sec2 x dx = tan x + C

9.

d
cot x
dx

= -csc2 x

csc2 x dx = - cot x + C

10.

d
sec x
dx

= sec x tan x

sec x tan x dx = sec x + C

11.

d
csc x
dx

= -csc x cot x

csc x cot x dx = -csc x + C

PUSAT PENGEMBANGAN BAHAN AJAR - UMB

Dra. Sumardi H.M.Sc


KALKULUS I

336334462.doc

dx

1
x
arc sin
+ C
a
a

1
x
arc tan
+ C
a
a

1
x
arc sec
+ C
a
a

dx
x a2

| xa|
1
ln
+ C
| xa|
2a

dx
a x2

| xa|
1
ln
+ C
| xa|
2a

12.

13.

14.

x x a

15.

16.

17.

x2 a2

18.

x a2

19.

a2 x2

20.

x2 a2

21.

(a x )
2

dx
a x2
2

dx
2

dx
dx
2

a2 x2

) + C

= ln | x +

x2 a2

| + C

= x a 2 x 2 + a2 arcsin

dx

x
+C
a

= x x 2 a 2 + a2 ln | x+ x 2 a 2 | + C

dx

x2 a2

= ln ( x +

= x x 2 a 2 - a2 ln | x+ x 2 a 2 |+C

dx

Contoh-Contoh untuk rumus no.1

a.

x-2/3 dx

= 3 x1/3 + C

b.

(3x+4)2dx

c.

d.

(f(x))-2/3 d f(x)

e.

1
3

( 2 x 5)

cos x
3

sin x

dx

dx

(9x2+24x+16)dx = 3x3+12x2+16x + C

(2x+5)-2/3d(2x+5) =

3
(2x+5)1/3+ C
2

= 3 (f(x))1/3 + C
=

sin-2/3x d sin x = 3 sin1/3 x + C

PUSAT PENGEMBANGAN BAHAN AJAR - UMB

Dra. Sumardi H.M.Sc


KALKULUS I

336334462.doc

Contoh-Contoh untuk rumus no.2.


dx
2 3x

1
3

a.

b.

x
dx
2 3x 2

1
3

1
d (2 3x 2 )
=
ln | 2+3x2 | + C
2
3
2 3x

c.

( x 2)
dx
x 2 4x

1
2

1
d ( x 2 4 x)
=
ln | x2+4x | + C
2
2
x 4x

d.

dx
x
e 1

ex
dx
1 ex

ln | 2+3x | + C

= -

d (1 e x )
= - ln | 1+e-x | + C
1 e x

Contoh-Contoh untuk rumus no.3 dan 4.

a.

a4x dx
e1 / x
dx
x2

b.

c.

(ex+1)2 ex dx

d.

=
= -

a4x
+ C
4 ln a

d e1/x = - e1/x + C

(ex+1)2 d(ex+1)

1
(ex +1)3 + C
3

ex 1
dx = x + ln | 1+e-x | + C ( see: 2.d)
ex 1

Contoh-Contoh untuk rumus no.5 s/d 11.

a.

x sin 3x2 dx =

1
6

sin 3x2 d (3x2)

=-

1
6

cos 3x2 + C

b.

x cos 3x2 dx =

1
6

cos 3x2 d (3x2)

1
6

sin 3x2 + C

c.

x2 tan 2x3 dx =

1
6

tan 2x3 d (2x3)

PUSAT PENGEMBANGAN BAHAN AJAR - UMB

1
6

ln |sec 2x3| + C

Dra. Sumardi H.M.Sc


KALKULUS I

336334462.doc

1
2

sec2 x2 d (x2)

1
tan x2 + C
2

1
6

d.

x sec2 x2 dx =

e.

x csc2 3x2 dx =

f.

x sec 4x2 tan 4x2 dx =

g.

ex csc ex cot ex dx = csc ex cot ex d ex = - csc ex + C

1
6

csc2 3x2 d (3x2)


1
8

cot 3x2 + C

sec 4x2 tan 4x2 d(4x2) =

1
sec 4x2 + C
8

Contoh-Contoh untuk rumus no.12 s/d. 14.


x 2 dx

a.

(1 x )

b.

2x 7
dx
x2 9

c.

dx 3

1
3

(1 ( x ) )
3

= ln |x2+9| -

dx

x 4x 9
2

1
arc sin x3 + C
3

7
x
arc tan
+ C
3
3

2
2x
arc sec
+ C
3
3

Contoh-Contoh untuk rumus no.15 s/d. 18:


a.

2x 3
dx
4x 2 9

b.

dx
=
7 6x x 2

d.

d.

dx
x 2 4 x 13
dx
x 2 4x 5

| 2x 3 |
1
1
ln|4x2-9| ln
+ C
| 2x 3 |
4
12

dx
16 ( x 3) 2
dx
( x 2) 2 9
dx
( x 2) 2 9

|7x|
1
ln
+ C
|1 x |
8

= ln | (x+2) +

x 2 4 x 13

= ln | (x+2) +

x 2 4x 5

PUSAT PENGEMBANGAN BAHAN AJAR - UMB

| + C

| + C

Dra. Sumardi H.M.Sc


KALKULUS I

336334462.doc

Contoh-Contoh untuk rumus no.19 s/d. 21:

a.

(4-x2) dx = x(4-x2)+ 2 arcsin x/2+C, (ingat udv)

b.

(16+x2) dx = x(16+x2)+8 ln|x+(16+x2)|+C

c.

(x2-36) dx = x(x2-36)+18 ln|x+(x2-36)|+C

Soal-Soal Buktikan:

1.

x(4-x2) dx = - 1/3 (4-x2)3/2 + C

2.

x(16+5x2) dx = 1/10 (16+5x2)3/2 + C

3.

x(7x2-36) dx = 1/14 (7x2-36)3/2 + C

4.

(2x+1)2x dx = 1/14 x7/2 + 1/10 x5/2 + 2/3 x3/2 + C

5.

(x-2)3x dx = 2/9 x9/2-12/7 x7/2+24/5 x5/2 16/3 x3/2+C

6.

5x 6
5
11
5
dx = x +
ln |x +
| + C
6x 5
6
36
6

7.

5 4x
9 / 25
4
4
+
ln |
x| + C
2 dx = (4 5 x)
4 5x
25
5

8.

e2sinx cosx dx = e2sin x + C

9.

e3tanx sec2x dx = e3tan x + C

10.

53x dx = 53x / ln5 + C

11.

x3
9 x2

dx = (9-x2) + 2/3 arcsin x/3 + C

12.

x2 2
dx = 1/3 ln (x3+6x+3) + C
3
x 6x 3

13.

x
dx
( x 3)1 / 3
2

= (x2+3)2/3 + C

PUSAT PENGEMBANGAN BAHAN AJAR - UMB

Dra. Sumardi H.M.Sc


KALKULUS I

336334462.doc

2x 3
9
x3
dx = ln(x2+6x+13)arctan
+ C
2
2
x 6 x 13

14.

15.

16.

17.

18.

(6x-x2) dx = (x-3)(6x-x2) +

19.

(x2+4x) dx = (x+2) (x2+4x) 2 ln | (x+2) + (x2+4x)| + C

20.

(x2-8x) dx = (x-4) (x2-8x) 8 ln |x-4 + (x2-8x)| + C

x 1
3x 4 x 3
2

x
27 6 x x

dx =

3x 2
1
5
ln(3x2-4x+3)arctan
+C
6
5
15

dx = - (27+6x-x2) + 3 arcsin

5 4x
8 12 x 4 x 2

x3
+C
6

dx = (-8+12x-4x2) - arcsin (2x-3)+C


9
x3
arcsin
+C
2
3

PUSAT PENGEMBANGAN BAHAN AJAR - UMB

Dra. Sumardi H.M.Sc


KALKULUS I

336334462.doc

XIV. Integral Parsiil

u dv = uv - v du
Urutan prioritas sebagai u :
1.

ln x,

2.

xn ,

3.

ekx.

Contoh :
1. x cos x dx = ?
Jawab:
Karena integral tersebut tidak mengandung ln x, maka x dalam
Integral tersebut diambil sebagai u.
x cos x dx = x d sin x = x sin x - sin x d x
= x sin x + cos x + C
2. x2 ln x dx = ?
Jawab:
Karena integral tersebut mengandung ln x, maka ln x dalam
Integral tersebut diambil sebagai u.

x2 ln x dx = ln x d

x3
x3
=
3
3

ln x -

x3 1
.
dx
3 x

1 x3
3 3

x3
3

x3
( 3 ln x - 1 ) + C
3

ln x -

PUSAT PENGEMBANGAN BAHAN AJAR - UMB

+ C

Dra. Sumardi H.M.Sc


KALKULUS I

336334462.doc

3. x e2x dx = ?
Jawab:
Karena integral tersebut tidak mengandung ln x, maka x dalam
Integral tersebut diambil sebagai u.

x e2x dx = x d

e 2x
2

= x

e 2x
e 2x
-
2
2

= x

e 2x
e2x
+C
2.2
2

dx

e 2x
( 2x - 1 ) + C
4

4. e3x sin x dx = I = ?
Jawab:
Karena integral tersebut tidak mengandung ln x dan x n, maka e3x dalam
Integral tersebut diambil sebagai u.
= e3x d (- cos x)
= - e3x cos x + 3 cos x. e3x d x
= - e3x cos x + 3 e3x d sin x
= - e3x cos x + 3 e3x sin x - 3 sin x e3x.3. dx
= - e3x cos x + 3 e3x sin x 9 e3x sin x dx
e3x sin x dx =

e 3x
10

(- cos x + 3 sin x) + C

PUSAT PENGEMBANGAN BAHAN AJAR - UMB

Dra. Sumardi H.M.Sc


KALKULUS I

336334462.doc

Soal-Soal (Selesaikan):
1. x cos 5x dx

5. x2 sin 3x dx

9. x3 cos 2x dx

2. x ln 4x dx

6. x2 ln 3x dx

10. x3 ln 2x dx

3. x e2x dx

7. x2 e3x dx

11. x3 e2x dx

4. ex sin 3x dx

8. e3x sin 2x dx

12. e3x cos 2x dx

PUSAT PENGEMBANGAN BAHAN AJAR - UMB

Dra. Sumardi H.M.Sc


KALKULUS I

You might also like