20120223010740 - Tài Liệu Hướng Dẫn Ôn Tập Triết Học (Tư Liệu Tham Khảo)

TRNG AI HOC KHOA HOC HU
KHOA MAC-LNIN
B MN TRIT HOC
HNG DN N TP
TRIT HOC MAC-LNIN

(TAI LIU LU HANH NI B)
HU, 1998
1
Li noi u
- Cn c vao thng bao s 7785/CTCT ngay 12.9.1998 cua B giao duc va
ao tao v vi c day va hoc cac mn khoa hoc Mac-Lnin, t tng H Chi Minh
nm hoc 1998-1999.
- Cn c vao nhu cu v tai li u hoc t p cua sinh vin va hoc vin Cao hoc,
nghin cu sinh khng chuyn nganh Mac-Lnin, B mn Trit hoc Trng ai
hoc Khoa hoc Hu bin soan cun: Hng dn n t p Trit hoc Mac Lnin.
y la tai li u giup cho ngi hoc nm c m t cach co h thng nhng
nguyn ly c ban cua Trit hoc Mac-Lnin va nhng quan im cua ang ta v n
dung vao cach mang Vi t Nam.
T p
th tac gia xin c on nh n s hp tac va nhng y kin trao i, xy
dng cua ban sinh vin, hoc vin cao hoc, nghin cu sinh va ng nghi p.
B mn Trit hoc
TRNG AI HOC KHOA HOC HU
Phn A
CHU NGHIA DUY VT BIN CHNG V TH GII
Cu 1: Trit hoc la gi? Phn tich vn c ban cua trit hoc?

1. Khai nim
trit hoc:
Trit theo nguyn ch Han co nghia la tri (bao gm s hiu bit su r ng
v vu tru va nhn sinh), theo ch Hy Lap la yu mn s thng thai. Khai ni m
trit hoc co nhng bin i nht inh trong lich s, nhng luc nao cung bao ham:
yu t nh n thc (s hiu bit v vu tru, v con ngi va s giai thich bng h
thng t duy) va yu t nh n inh (anh gia v ao ly con ngi co thai va
hanh n g).
Theo quan im macxit, trit hoc la m t trong nhng hinh thai y thc xa
h i; la hoc thuyt v nhng nguyn tc chung nht cua tn tai, cua nh n thc va
cua thai con ngi i vi th gii; la khoa hoc v nhng quy lu t chung nht
cua t nhin, xa h i va t duy.
c im ni b t cua trit hoc la cach nhin chung v th gii, la s nghin
cu th gii xet nh m t chinh th, cho nn tri thc trit hoc trc ht la nhng tri
thc ph quat. T cach xem xet o, trit hoc co vai tro giai thich ban cht, nguyn
nhn va nhng quy lu t phat trin cua th gii; va co vai tro vach ra con ng,
nhng phng ti n nh n thc va cai tao th gii.
Trit hoc chi xut hi n khi co hai iu ki n: V m t nh n thc, trit hoc
xut hi n khi nng lc t duy tru tng cua con ngi at n trinh nht inh,
cho phep ho tng kt va khai quat nhng tri thc ring le thanh h thng quan
ni m, quan im chung. V m t xa h i , trit hoc xut hi n khi san xut v t cht
cua loai ngi phat trin n trinh lam nay sinh qua trinh phn cng lao n g
tri oc va lao ng chn tay; nhng qua trinh phn cng lao ng nay trong thc t
chi din ra khi lich s nhn loai bc vao giai oan co phn chia giai cp.
3
2. Vn c ban cua trit hoc

Theo ngghen, vn c ban cua trit hoc la vn v mi quan h gia
tn tai va t duy, hay la vn v mi quan h gia v t cht va y thc. Vn
nay co hai m t:
- M t th nht, o la vn gia y thc va v t cht, cai nao co trc? cai
nao quyt inh cai nao? Tuy theo cach giai quyt vn nay ma trit hoc chia
thanh hai trao lu chinh: chu nghia duy v t va chu nghia duy tm.
Chu nghia duy v t cho rng ban cht cua th gii la v t cht, nn v t cht
co trc, tn tai c l p vi y thc va quyt inh y thc; con y thc la thu c tinh,
la s phan anh v t cht. Chu nghia duy v t trai qua nhiu giai oan phat trin vi
nm hinh thc lich s c ban: duy v t c ai (m c mac, cht phac), duy v t tm
thng th ky V-XV, duy v t c hoc may moc th ky XVII-XVIII, duy v t siu
hinh th ky XIX va duy v t mac-xit (bi n chng).
Chu nghia duy tm cho rng y thc (tinh thn) la ban cht cua th gii, nn y
thc la cai co trc va quyt inh v t cht; con v t cht la cai co sau, la s biu
hi n cua y thc. Chu nghia duy tm co hai hinh thc c ban: duy tm chu quan
(coi y thc la ban cht cua th gii, nhng o la y thc cua con ngi nm trong
con ngi) va duy tm khach quan (cung coi y thc la ban cht cua th gii, nhng
o la m t thc th tinh thn tn tai bn ngoai con ngi va c l p vi con
ngi).
Ngun gc cua chu nghia duy v t: la s phat trin cua tri thc, cua khoa
hoc; la li ich va cu c u tranh cua cac giai cp, cac lc lng xa h i tin b ,
cach mang mi giai oan phat trin cua lich s. Ngun gc cua chu nghia duy
tm: la s tuy t i hoa m t hinh thc hay m t giai oan cua qua trinh nh n thc
dn n tach nh n thc va y thc khoi th gii hi n thc khach quan; thng
thng la li ich va s phan khang cua cac giai cp, cac lc lng bao thu trc
tin b xa h i .
- M t th hai, la vn v kha nng nh n thc cua con ngi.
4
Toan b cac nha trit hoc duy v t va a s nhng nha trit hoc duy tm u
tha nh n rng th gii co th nh n thc c. Nhng cac nha duy v t cho rng,
nh n thc la s phan anh th gii v t cht khach quan trong b oc con ngi. Con
cac nha duy tm thi cho rng, nh n thc chi la s y thc v ban cht y thc.
Tra li vn nay con co nhng nha trit hoc theo nguyn tc bt kha tri
(khng th bit). Nhng ngi nay xut phat t vi c tuy t i hoa tinh tng i
cua tri thc dn n phu nh n kha nng nh n thc cua con ngi.
- Bn canh nhng nha trit hoc nht nguyn (duy v t va duy tm) giai thich
th gii t m t ban nguyn, ho c v t cht ho c tinh thn, con co nhng nha trit
hoc nhi nguyn lu n. Nhi nguyn lu n cho rng th gii c sinh ra t hai ban
nguyn c l p vi nhau, ban nguyn v t cht sinh ra cac hi n tng v t cht,
ban nguyn tinh thn sinh ra cac hi n tng tinh thn. Nhi nguyn lu n th hi n
l p trng dung hoa gia duy v t va duy tm, o chi la khuynh hng nho trong
lich s trit hoc va trong cu c u tranh trit hoc no cang tr nn gn vi chu
nghia duy tm.
Cu 2: Phn tich s i l p gia phng phap siu hinh va phng phap
bi n chng
- Phng phap trit hoc la phng phap nh n thc th gii noi chung, la h
thng nhng nguyn tc dung nghin cu th gii xet nh m t chinh th. Trong
lich s trit hoc co hai phng phap c ban i l p nhau: phng phap siu hinh
va phng phap bi n chng.
Thu t ng siu hinh (metaphysics), u tin c Aristote dung chi b
ph n quan trong nht trong h thng trit hoc cua minh. Theo o, no c hiu la
hoc thuyt v nhng gi vt ra ngoai gii han cua kinh nghi m, v nhng i
tng ng sau cac s v t hu hinh. Vi v y , cho n thi Phuc hng ngi ta vn
coi siu hinh hoc ng nghia vi trit hoc. n th ky XVII-XVIII, s phat trin
cua khoa hoc t nhin oi hoi phai phn chia gii t nhin thanh nhng linh vc
ring bi t nghin cu. Chinh cach nghin cu y a em lai cho cac nha khoa
hoc m t thoi quen, xet s v t va qua trinh trong trang thai c l p ngoai mi lin
5
h , v n ng va phat trin cua chung. Khi cach xem xet nay c cac nha duy v t
a vao trit hoc thi no a tao ra phng phap siu hinh. Nh v y , thu t ng
phng phap siu hinh c dung chi phng phap trit hoc c trng cho
chu nghia duy v t th ky XVII-XVIII. Phng phap siu hinh la cach xem xet th
gii trong s c l p tac bi t ln nhau ho c khng v n ng, ho c khng phat trin,
ho c v n ng va phat trin theo chu ky khep kin.
Thu t ng bi n chng (dialectics), u tin c Platon dung chi m t
ngh thu t trong tranh lu n, theo o no c hiu la nhng thu oan bi n bac chu
quan. Tuy v y thi c ai a co nhng t tng bi n chng khach quan (trit
hoc Hraclit), nhng vn con mang tinh t phat va cha tr thanh h thng. n
th ky XVIII, nhng t tng bi n chng c phuc hi va c xy dng thanh
h thng, c bi t la trong cac hoc thuyt cua nhng nha trit hoc duy tm c
in c. T luc nay nhng t tng bi n chng mi hp thanh m t phng phap
trit hoc i l p vi phng phap siu hinh. n gia th ky XIX, khai quat hi n
thc xa h i, tng kt nhng thanh qua ly lu n va khoa hoc, Mac va ngghen xy
dng lai phng phap bi n chng trn l p trng duy v t a sang tao ra phng
phap bi n chng macxit. Phng phap bi n chng la cach xem xet th gii trong
mi lin h ph bin quy inh rang bu c nhau va lun v n ng va lun phat trin.
- S i l p gia phng phap siu hinh va phng phap bi n chng din
ra trong cach giai quyt moi vn trit hoc, song co th khai quat nhng n i
dung chinh sau y:
Th nht: Phng phap siu hinh xem xet th gii trong trang thai c l p
cua cac s v t hi n tng; cai nay c xet tach ri cai kia ma khng tha nh n
rng gia chung co s rang bu c ln nhau. Vi v y phng phap siu hinh chi nhin
thy tinh ca bi t ma khng nm c mi lin h , thy c s khac bi t ma
khng nm c s thng nht gia cac s v t hi n tng; chi thy cai b ph n,
cai n nht, cai ring ma khng nm c cai toan th, cai ph bin, cai chung.
Trai lai, phng phap bi n chng xem xet th gii trong mi lin h , rang bu c
gia cac yu t cua no va vi cai khac. Vi v y, phng phap bi n chng nhin
6
nh n s v t toan di n hn, thy c ca s khac bi t va s thng nht gia cac s

v t, hi n tng, nm c ca cai b ph n va cai toan th, cai n nht va cai ph
bin, cai ring va cai chung.
Th hai: Phng phap siu hinh xem xet th gii trong trang thai tinh; s
v t hi n tng chi c xet nh cai gi n inh nm ngoai s v n ng va phat
trin cua chung. Cach xem xet nay cho phep phng phap siu hinh nm c tinh
xac inh va n inh cua s v t, hi n tng, nhng m t khac cung dn n nhng
sai lm nghim trong: o la quan im phu nh n s v n ng, phat trin cua th
gii; la quan im cho rng th gii co s tng giam v lng, s l p lai, ma
khng co s chuyn hoa v cht, khng co s xut hi n cai mi thay th cai cu, cai
lac h u. Vi v y phng phap siu hinh khng th vach ra c ban cht th t s
cua moi s v t, hi n tng; khng vach ra c ngun gc, ng lc, quy lu t va
xu hng v n ng phat trin cua chung. Trai lai, phng phap bi n chng xem
xet th gii trong trang thai v n ng, chuyn hoa khng ngng; s v t, hi n
tng nao cung c xet nh m t qua trinh, trong s t v n ng, t phat trin
cua no. Tha nh n s phat trin, phng phap bi n chng cho rng: khng chi co
s tng giam v lng ma con co s phat trin v cht; co s ra i cua cai mi
thng qua phu inh cai cu; ngun gc, ng lc cua moi s phat trin la cu c u
tranh gia cac m t i l p cua s v t, hi n tng. Nh cach xem xet y, phng
phap bi n chng, vach ra c ban cht ich thc cua s v t, hi n tng; nm bt
c ngun gc va ng lc bn trong cua moi s v n ng, phat trin.
Vi v y, Lnin nh n xet rng chi co quan im bi n chng v s phat trin
la su sc, sinh ng va chi co phep bi n chng mi la chia khoa nghin cu s
phat trin.
Tuy nhin, khng c tuy t i hoa phep bi n chng ma phu nh n vai tro
cua phep siu hinh. Trong thc t, co nhng mi lin h , co nhng m t, co nhng
luc c bi t lai rt cn n phep siu hinh.
Cu 3: Trinh bay nhng tin ra i cua trit hoc Mac-Lnin
* Tin kinh t-xa h i
7
Trit hoc Mac ra i vao nhng nm 40 cua th ky XIX, thi ky ma chu

nghia t ban a tr thanh h thng kinh t thng tri cac nc Ty u va giai cp
v san a bc ln vu ai lich s nh m t lc lng chinh tri c l p.
Mac nh n xet rng, n th ky XIX chu nghia t ban a tr thanh m t c
th hoan chinh, lam b c l y u cac mu thun trong ban cht cua no. Trc ht
la mu thun gay gt gia lc lng san xut co tinh cht xa h i vi quan h san
xut co tinh cht t hu t nhn t ban chu nghia, mu thun nay biu hi n v m t
xa h i la mu thun xung t gia lao ng vi t ban, gia giai cp v san vi
giai cp t san. S phat trin cua chu nghia t ban cung vi cac mu thun cua no,
a tao ra m t c s hi n thc cho nhng phn tich va khai quat ly lu n trong hoc
thuyt cua Mac va ngghen.
S phat trin cua chu nghia t ban cung vi cac mu thun cua no keo theo
s phat trin cua phong trao cng nhn. n cui th ky XVIII va na u th ky
XIX, phong trao cng nhn cac nc Ty u a co bc phat trin mi v s
lng va cht lng. S t p trung t ban cung vi s hinh thanh nhng trung tm
cng nghi p ln thu hut cng nhn thanh lc lng ng ao, mu thun gia lao
ng va t ban tr nn gay gt lam xut hi n nhng cu c u tranh chinh tri ngay
cang co t chc va t giac. Cac cu c khi nghia cua cng nhn Xildi (c),
Ling va Pari (Phap), phong trao Hin chng (Anh) vao nhng nm 30-40 chng
minh rng: giai cp cng nhn tr thanh lc lng quyt inh cac qua trinh kinh txa h i-chinh tri cua thi ai va bc ln vu ai lich s nh m t lc lng chinh tri
c l p. Phong trao cng nhn thi ky nay lam b c l sai lm cua quan ni m t
san v s hn hoan chung gia lao ng va t san, tao nn nhng thay i cn ban
trong quan ni m v lich s cua Mac va ngghen; m t khac, no ra nhu cu giai
thich v nhng thc t cua cu c u tranh cua giai cp v san v s m nh lich s
cua giai cp v san v t chc, con ng va phng ti n cach mang cua giai cp
v san. Chu nghia Mac ra i a ap ng nhng oi hoi nay.
Nhng phn tich va khai quat ly lu n v s phat trin cua chu nghia t ban
va phong trao cng nhn vao na u th ky XIX la m t b ph n quan trong trong
8
hoc thuyt cua Mac va ngghen. Vi v y , s phat trin cua chu nghia t ban va
phong trao cng nhn thi ky o la nhng iu ki n kinh t-xa h i cho s ra i
cua trit hoc.
* Tin ly lun
- S ra i cua trit hoc Mac trc ht co k tha nhng thanh qua cua trit
hoc c in c. Mac va ngghen lun tha nh n rng trong s phat trin tri tu
cua minh, hai ng a chiu n nhiu nha trit hoc c, trong o ni b t la Hghen
va Phoibc.
Cng lao to ln cua Hghen la ch: ng a ph phan nhng han ch c
ban cua phng phap siu hinh, a xy dng phep bi n chng thanh h thng va
xem no la phng phap lu n ung n cua moi nh n thc khoa hoc. Nhng Mac
va ngghen cung chi ra rng, trit hoc Hghen co nhng han ch ln, o la s giai
thich duy tm v hi n thc; la s bi n h cho nhng thc t lich s li thi, cho
tn giao; la trit hoc t bi n, tru tng, xa ri hi n thc va thc tin. Cho nn khi
sang l p trit hoc cua minh Mac va ngghen a khng k tha toan b trit hoc
H-ghen ma chi k tha hat nhn hp ly, o la phep bi n chng, ng thi cai tao
va xy dng lai phep bi n chng trn l p trng duy v t.
anh gia v Phoibc, Mac va ngghen cho rng chinh nh oc c cac
tac phm cua ng ma ho a cng quyt oan tuy t vi trit hoc Hghen. Cng
lao cua Phoibc la s ph phan quyt li t chu nghia duy tm-tn giao (nht la
ph phan H-ghen), la s khng inh cng quyt tinh ung n cua cac nguyn ly
duy v t, la vi c giai thich trn l p trng duy v t ban cht con ngi, ban cht
tn giao va cao chu nghia nhn ao. Nhng Phoibc cung co nhng han ch
ln, o la phng phap t duy siu hinh, (khi ph phan Hghen, ng a khng thy
c phep bi n chng la hat nhn hp ly nn a bac bo va chuyn sang quan im
siu hinh); quan im trc quan, tru tng, phi lich s v ban cht con ngi, duy
tm trong linh vc xa h i. Vi v y khi sang l p ra trit hoc cua minh, Mac va
ngghen cung khng k tha toan b trit hoc Phoibc ma chi k tha hat nhn
c ban ung n o la nguyn ly duy v t, ng thi cai tao va xy dng lai chu
nghia duy v t da trn quan im bi n chng.
- S ra i trit hoc Mac khng chi do anh hng cua trit hoc Hghen va
trit hoc Phoibc. Mac va ngghen khi tham gia tich cc vao cu c u tranh cua
giai cp v san a rut ra nhng tai li u thc tin phong phu cho nhng kt lu n
duy v t-bi n chng cua minh. Ngoai ra, vi c hai ng i su nghin cu kinh tchinh tri hoc c in va chu nghia xa h i khng tng ph phan, a gop phn
khng nho cho s hinh thanh va hoan thi n th gii quan trit hoc cua minh.
* Tin khoa hoc t nhin
S ra i trit hoc Mac con c chun bi bi nhng thanh qua cua khoa
hoc t nhin. Nhng thanh qua cua khoa hoc t nhin t cui th ky XVIII n u
th ky XIX lam b c l nhng han ch cua phng phap t duy siu hinh, ngay
cang chng minh tinh ung n cua cac nguyn ly duy v t va bi n chng.
Phat hi n bng thc nghi m
cua Maye (c Lmnxp cng b) v s
bao toan v t cht va v n n g, ly lu n cua Cant v s hinh thanh thai dng h
a gop phn khng inh quan im bi n chng v lich s vu tru va gii t nhin:
m t khac a pha quan ni m duy tm, tn giao siu hinh v th gii.
T nhng nm 30 n 50 cua th ky XIX, khoa hoc t nhin a co nhng
thanh tu to ln. Thi ky nay co ba phat minh vi ai ong vai tro quan trong trong
cu c u tranh chng quan im siu hinh va chun bi cho s ra i cua chu nghia
duy v t bi n chng.
Vao nhng nm 40 cua th ky XIX phat minh ra quy lu t bao toan va
chuyn hoa nng lng. Quy lu t nay chng minh rng: lc c hoc, nhi t, anh
sang, i n, t cac qua trinh hoa hoc, nghia la cac hinh thc khac nhau cua v n
ng v t cht khng tach ri nhau, ma lin h va chuyn hoa ln nhau nn khng
h mt i. No chng minh rng khng co s sinh ra va mt i cua nng lng, ma
chi co s chuyn hoa nng lng t dang nay sang dang khac. Nh v y quy lu t
nay la c s khoa hoc t nhin cho quan im bi n chng v th gii.
10
Vao nhng nm 30 cua th ky XIX, khoa hoc t nhin a phat minh ra hoc
thuyt cu tao t bao cua c th sng. Hoc thuyt nay bac bo quan ni m siu hinh
v s khac bi t tuy t i gia thc v t va ng v t. Ngc lai, no khng inh s
thng nht v ngun gc va hinh thai gia thc v t va ng v t, giai thich qua
trinh phat trin cua chung, t c s cho quan im duy v t bi n chng v s phat
trin cua toan h sinh hoc.
Phat minh ln th ba la hoc thuyt tin hoa cua sinh gii ra i vao nhng
nm 50 cua th ky XIX. Hoc thuyt tin hoa chng minh rng sinh gii khng phai
la bt bin ma thng xuyn bin i, nm trong qua trinh tin hoa khng ngng
cua gii t nhin. No khng inh s tin hoa cua sinh gii din ra theo con ng
chon loc t nhin va chon loc nhn tao. Lnin anh gia rng thuyt tin hoa anh
du s cao chung cua quan ni m siu hinh v tinh bt bin cua cac loai va quan
ni m v ngun gc thn thanh cua sinh gii em lai c s th t s khoa hoc cho
sinh hoc. Mac va ngghen xac nh n rng thuyt tin hoa em lai cai c s lich s
t nhin cho hoc thuyt cua hai ng, a p tan thn hoc trong hoc thuyt v s
phat trin cua thc v t va ng v t; rng trc o cha h co m t s chng minh
nao thanh cng to ln nh th v s phat trin lich s trong gii t nhin.
Nh v y , nhng thanh tu cua khoa hoc t nhin na u th ky XIX cung
la tin cho cac quan im duy v t va bi n chng v th gii cua Mac va
ngghen.
Cu 4: Vi sao noi s ra i cua trit hoc Mac la bc ngo t cach mang trong
lich s trit hoc?
Khai quat hi n thc xa h i, kinh nghi m cua phong trao cng nhn va
nhng thanh tu cua khoa hoc t nhin, nghin cu co ph phan nhng t tng
trit hoc trc o, Mac va ngghen a sang tao ra trit hoc cua minh, thc hi n
m t bc ngo t cach mang trong lich s trit hoc. iu o th hi n nhng n i
dung sau y:
- Trit hoc Mac ra i ln u tin em lai cho giai cp v san m t h t
tng; m t ly lu n dn ng thc hi n bc giai phong giai cp v san v m t
11
tinh thn. Mac cho rng, nu trai tim cua s giai phong nhn loai la giai cp v san,
thi khi oc s giai phong o la trit hoc cua giai cp v san, la th gii quan cua
no. Trit hoc Mac la vu khi ly lu n chung cp cho giai cp v san nhng cng cu
nh n thc va cai tao th gii, cho nn Mac vit: ging nh trit hoc tim thy
giai cp v san la m t vu khi v t cht, giai cp v san tim thy trit hoc la m t
vu khi tinh thn. Nh v y , vi s ra i trit hoc Mac, phong trao v san a co
m t bc ngo t, t ch la m t phong trao t phat, cha co ly lu n, bi l thu c
vao t tng, no tr thanh m t phong trao t giac, co ly lu n va c l p v t
tng.
- Vi s ra i cua trit hoc Mac, ln u tin thc tin tr thanh pham tru
trung tm cua trit hoc. iu o lam bin i t n gc vai tro xa h i cua trit hoc
va khc phuc c nhng thiu sot cn ban cua trit hoc trc kia. Trung tm chu
y cua trit hoc Mac khng chi la giai thich, ma con va chu yu la vach ra con
ng, nhng phng ti n cai tao th gii bng thc tin cach mang. i vi trit
hoc Mac thi thc tin co vai tro quyt inh moi s phat trin xa h i, khoa hoc va
ca trit hoc. Khng m t nha trit hoc nao trc Mac hiu c vai tro quyt inh
cua thc tin i vi ly lu n va i vi toan b lich s nhn loai. Vi han ch o,
cac nha duy v t trc Mac a ri vao quan im duy tm siu hinh khi c p n
nhng vn xa h i. Chu nghia duy tm phan anh li ich cua giai cp thng tri
bao thu, cho nn no xa ri thc tin, tach khoi hi n thc, lam cho qun chung
khng thy c nhng c s v t cht cua cac quan h boc l t.
Chi ra vai tro quyt inh cua thc tin, Mac va ngghen cung lun nhn
mang vai tro to ln cua hoat ng tinh thn, cua ly lu n. Vi v y hai ng a phat
trin hoc thuyt cn i v mi lin h gia ly lu n cach mang va thc tin cach
mang. Ly lu n cach mang co vai tro chi ao thc tin, lam cho thc tin t t phat
thanh thc tin cach mang, t giac. Khi ly lu n cach mang thm nh p vao qun
chung se em lai cho ho nhng hiu bit quy lu t cua i sng xa h i, hng dn
ho thc hi n m t cach t giac nhng nhi m vu cua cu c u tranh thc tin, luc
o tr thanh sc manh v t cht.
12
La th gii quan va phng phap lu n cua giai cp v san, trit hoc Mac co
s thng nht su sc gia tinh ang, tinh cach mang va tinh khoa hoc. Trit hoc
Mac la s phan anh li ich cua giai cp v san va nhn dn lao ng; ng thi no
la ly lu n cho cu c u tranh cua ho nhm xoa bo moi ch ngi boc l t
ngi, a nhn loai ln chu nghia c ng san. o la tinh ang, tinh cach mang cua
trit hoc Mac khng i l p vi tinh khoa hoc cua no. Khi phan anh li ich cua
giai cp v san va phuc vu cho cu c u tranh vi chu nghia c ng san, trit hoc
Mac phan anh ung yu cu va nhng quy lu t khach quan cua lich s.
S ra i cua trit hoc Mac cung la s sang l p chu nghia duy v t bi n
chng va phep bi n chng duy v t. y la nhng hinh thc cao cua chu nghia duy
v t va phep bi n chng, khc phuc nhng thiu sot cn ban cua trit hoc trc kia.
Trc Mac chu nghia duy v t thi siu hinh, con phep bi n chng thi lai gn vi
l p trng duy tm, nh v y chung tach ri, th m chi i l p nhau, chi khi trit
hoc Mac ra i mi co s thng nht gia chu nghia duy v t va phep bi n chng,
tao ra m t trit hoc phat trin cao hn v cht so vi trc o.
- S ra i trit hoc Mac cung la s sang l p ra chu nghia duy v t lich s.
y la biu hi n ro r t nht cua cu c cach mang trit hoc do Mac va ngghen
thc hi n. Chi khi chu nghia duy v t lich s xut hi n thi chu nghia duy v t noi
chung mi tr thanh tri t . No khng chi khc phuc l p trng duy tm v xa
h i trong trit hoc trc o, ma con la c s ly lu n v phng phap lu n khoa
hoc cho toan b xa h i hoc, cho hoat ng thc tin cach mang cua giai cp cng
nhn va ang cua no.
- S ra i trit hoc Mac lam thay i cn ban tinh cht cua trit hoc, i
tng va mi quan h cua no vi cac khoa hoc khac. Truyn thng trc o, trit
hoc c coi la khoa hoc cua moi khoa hoc, hoa ln ho c tach ri vi cac khoa
hoc cu th khac. Trit hoc Mac khng hoa ln vao cac khoa hoc cu th ma cung
khng tach ri chung. Trong s hinh thanh va phat trin cua minh, trit hoc Mac
khng chi da trn s khai quat thc tin xa h i , ma con da trn s khai quat cua
nhng thanh tu khoa hoc cu th (ca t nhin va xa h i). Khoa hoc cu th cung cp
13
nhng tai li u ht sc phong phu cho trit hoc Mac nghin cu cac quy lu t chung
nht cua hi n thc khach quan. ng thi trit hoc Mac cung cp nhng hiu bit
v cac quy lu t chung nht cua hi n thc khach quan se giup cho cac khoa hoc cu
th nghin cu co hi u qua cac quy lu t c thu.
Cu5: Phn tich inh nghia v t cht cua V.I.Lnin va y nghia khoa hoc cua
inh nghia nay.
Tip thu t tng cua C.Mac va Ph.ngghen, trn c s khai quat nhng
thanh tu mi nht cua khoa hoc t nhin cui th ky XIX va u th ky XX, v
m t trit hoc trn c s ph phan nhng quan im duy tm va siu hinh v v t
cht, Lnin a a ra inh nghia v v t cht nh sau:
* N i dung inh nghia vt cht cua V.I.Lnin:
V t cht la m t pham tru trit hoc dung chi thc tai khach quan c
em lai cho con ngi trong cam giac, c cam giac cua chung ta chep lai, chup
lai, phan anh va tn tai khng l thu c vao cam giac (V.I.Lnin toan t p , T.18,
NXB Tin b , Matxcva, 1980, tr.151).
* Phn tich inh nghia v t cht cua V.I.Lnin:
Trong inh nghia trn, chung ta cn phn tich nhng n i dung chu yu sau
y:
a. V t cht la m t pham tru trit hoc dung chi thc tai khach quan
- V t cht la m t pham tru khai quat nht, r ng nht cua ly lu n nh n
thc.
+ Pham tru v t cht phai c xem xet di goc cua trit hoc, ch khng
phai di goc cua cac khoa hoc cu th. iu nay se giup chung ta tranh c
sai lm khi ng nht pham tru v t cht trong trit hoc vi cac khai ni m v t cht
thng dung trong cac khoa hoc cu th ho c i sng hng ngay.
+ Khng th inh nghia pham tru v t cht theo phng phap thng thng.
V m t nh n thc lu n, Lnin chi co th inh nghia pham tru v t cht trong quan
h vi pham tru i l p cua no, o la pham tru y thc (phng phap inh nghia
14
thng qua cai i l p vi no). (Xem thm chng khai ni m giao trinh Lgic
hinh thc)
Khi inh nghia v t cht la m t pham tru trit hoc dung chi thc tai khach
quan, Lnin a bo qua nhng thu c tinh ring le, cu th, nhiu mau, nhiu ve cua
cac s v t, hi n tng, ma nu b t c tinh c ban nht, ph bin nht co tt ca
cac s v t, hi n tng trong th gii hi n thc khach quan. o la c tinh tn tai
vi t cach la thc tai khach quan, tn tai ngoai y thc con ngi va c l p
vi y thc. c tinh nay la du hi u c ban phn bi t v t cht vi cai khng
phai la v t cht.
- Tinh tru tng cua pham tru v t cht: Pham tru v t cht khai quat c
tinh chung nht cua moi khach th v t cht xet trong quan h vi y thc nn v
hinh thc no la cai tru tng. Vi th, khng c ng nht v t cht vi cac dang
cu th cua no ging nh quan ni m cua cac nha duy v t trc Mac.
b. Thc tai khach quan c em lai cho con ngi trong cam giac.
Trong phn nay, Lnin a giai quyt c nhng iu sau y:
- Th nht, Lnin a giai quyt c mi quan h gia tinh tru tng va
tinh hi n thc cu th cam tinh cua pham tru v t cht. V t cht khng phai tn tai
v hinh, thn bi ma tn tai m t cach hi n thc, c biu hi n cu th di dang
cac s v t, hi n tng cu th ma cac giac quan cua chung ta co th nh n bit m t
cach trc tip hay gian tip.
- Th hai, Lnin a giai quyt c m t th nht cua vn c ban trit hoc
trn l p trng cua chu nghia duy v t bi n chng. Thc tai khach quan a lai
cam giac cho con ngi, ch khng phai cam giac (y thc) sinh ra thc tai khach
quan. iu o co nghia la, v t cht la cai co trc va ong vai tro quyt inh, n i
dung khach quan cua y thc.
c. Thc tai khach quan c cam giac cua chung ta chep lai, chup lai, phan
anh va tn tai khng l thu c vao cam giac.
15
n y, Lnin a khng inh rng con ngi co kha nng nh n thc c

th gii hi n thc khach quan. Tc la Lnin a giai quyt c m t th hai cua
vn c ban trit hoc trn l p trng cua chu nghia duy v t bi n chng.
* Y nghia cua inh nghia vt cht cua V.I.Lnin:
- Giai quyt m t cach ung n vn c ban cua trit hoc trn l p trng
chu nghia duy v t va bi n chng.
- Khc phuc c nhng quan ni m trc quan, siu hinh, may moc v v t
cht cua chu nghia duy v t trc Mac va nhng bin tng cua no trong trao lu
trit hoc t san hi n ai.
- Chng lai tt ca cac quan im duy tm va tao ra cn c vng chc
nghin cu xa h i.
- Khng inh th gii v t cht la khach quan va v cung, v t n, lun lun
v n ng va phat trin khng ngng nn no a co tac dung inh hng, c vu cac
nha khoa hoc khi su vao nghin cu th gii v t cht, ngay cang lam phong
phu thm kho tang tri thc cua nhn loai.
Cu 6: Phn tich ngun gc va ban cht cua y thc?

Theo chu nghia duy v t bi n chng, y thc cua con ngi la san phm cua
qua trinh phat trin t nhin va lich s-xa h i. Do o, mun hiu c ngun gc
va ban cht cua y thc, cn phai xem xet trn ca m t t nhin va xa h i.
I. Ngun gc y thc:
1. Ngun gc t nhin:
a. Y thc la thu c tinh phan anh cua m t dang v t cht co t chc cao la b
nao ngi.
- Phan anh la thu c tinh chung cua v t cht. Phan anh o la nng lc gi lai,
tai hi n lai cua h thng v t cht nay nhng c im cua h thng v t cht khac
16
va ngc lai. No c thc hi n trong s tac ng qua lai gia cac h thng v t
cht.
- Thu c tinh phan anh cua v t cht co qua trinh phat trin t thp n cao,
t n gian n phc tap, t cha hoan chinh n ngay cang hoan thi n hn.
+ Phan anh cua gii v sinh. Phan anh nay n gian, thu ng, khng co
chon loc.
+ Trn c s phan anh cua th gii v sinh xut hi n m t hinh thc phan
anh mi cao hn v cht, o la phan anh cua gii hu sinh. Hinh thc phan anh
nay gn lin vi qua trinh chuyn hoa t gii v sinh qua gii hu sinh. Hinh thc
nay co qua trinh phat trin lu dai t thp n cao: kich thich, cam ng, tm ly s
cp cua ng v t va cung vi qua trinh vn bin thanh ngi, phan anh cua ng
v t cp cao chuyn hoa thanh phan anh y thc cua con ngi.
Nh v y, ta thy rng cac dang v t cht co trinh tin hoa cang cao thi s
phan anh cang cao; y thc chi xut hi n cung vi s xut hi n dang v t cht co t
chc cao la b nao cua con ngi, ch khng phai vi moi dang v t cht; y thc
chi la thu c tinh phan anh cua v t cht, do o, khng c ng nht v t cht vi
y thc va cung khng c tach y thc ra khoi v t cht.
b. Khach th v t cht bn ngoai
B nao con ngi vi t cach la h thng phan anh. Vi v y, mun co y thc
thi phai co s tac ng cua khach th v t cht bn ngoai vao b nao cua con
ngi.
Th nhng, tai sao con v t cung co s tac ng cua khach th v t cht bn
ngoai ln b nao cua no ma lai khng co y thc? S di nh v y la vi khac vi tm
ly ng v t, y thc con ngi ngoai ngun gc t nhin con co ngun gc xa h i.
2. Ngun gc xa h i.
S ra i cua y thc gn lin vi qua trinh hinh thanh va phat trin cua b
nao con ngi di anh hng cua lao n g va ngn ng.
a. Lao ng:
17
- Lao ng la phng thc tn tai c ban u tin cua con ngi, la hoat
ng c thu cua con ngi, lam cho con ngi khac vi tt ca cac ng v t
khac.
+ Trong lao ng, con ngi a bit ch tao ra cac cng cu lao ng va s
dung cac cng cu o tao ra cua cai v t cht.
+ Lao ng la hanh ng co muc ich, tac ng vao th gii khach quan
nhm thoa man nhu cu cua con ngi. Do o, y thc con ngi phan anh m t
cach tich cc, chu ng va sang tao.
- Trong qua trinh lao ng, b nao con ngi phat trin va ngay cang hoan
thi n, lam cho kha nng t duy tru tng cua con ngi cung ngay cang phat
trin.
- Lao ng ngay t u a lin kt moi thanh vin trong xa h i vi nhau,
lam nay sinh ho nhu cu giao tip. Vi v y , ngn ng ra i va khng ngng phat
trin cung vi lao n g.
b. Ngn ng:
- Ngn ng la h thng tin hi u th hai, la vo v t cht cua t duy, la
phng ti n, la cng cu con ngi giao tip trong xa h i, phan anh khai quat s
v t, tng kt kinh nghi m thc tin va trao i chung gia cac th h .
- Y thc la m t hi n tng xa h i, do o, nu khng co ngn ng thi y thc
khng th hinh thanh va phat trin c.
- Chinh vi v y, Ph.ngghen a khng inh rng: Sau lao ng, ng thi
vi lao ng la ngn ng,.. o la hai sc kich thich chu yu cua s chuyn bin b
nao cua loai v t thanh b nao cua con ngi, tm ly ng v t thanh y
thc (Ph.ngghen: Bi n chng cua t nhin, NXB S th t, Ha N i,1974, tr. 257)
II. Ban cht cua y thc:
Theo quan im cua chu nghia duy v t bi n chng, y thc la s phan anh
th gii khach quan vao b nao ngi thng qua hoat ng thc tin,nn ban cht
cua y thc la hinh anh chu quan cua th gii khach quan, la s phan anh sang tao,
18
tich cc va chu ng v th gii khach quan. o chinh la s khac bi t rt c ban

cua y thc con ngi so vi tm ly ng v t va s suy nghi cua may moc.
Phan anh cua y thc la sang tao, vi no bao gi cung do nhu cu thc tin quy
inh. Song, s sang tao cua y thc la s sang tao cua s phan anh, trong khun kh
va theo tinh cht cua quy lu t phan anh.
Con ngi khac vi ng v t la thng qua hoat ng thc tin co muc ich,
co inh hng, tac ng vao s v t, hi n tng trong th gii, bu c chung phai
b c l c tinh, kt cu, quy lu t lao ng phan anh va nh n thc. Khi con
ngi nh n thc c quy lu t, thi con ngi v n dung tri thc o vao vi c cai
bin th gii khach quan nhm phuc vu cho cu c sng cua minh.
Cu 7: Phn tich quan im cua trit hoc Mac-Lnin v v n ng cua

v t cht.
a. Vn ng la gi?
Theo quan im cua chu nghia duy v t bi n chng, v n n g la moi s
bin i noi chung.
b. Vn ng la phng thc tn tai cua vt cht.
V t cht chi co th tn tai bng cach v n ng va thng qua v n ng ma
no biu hi n s tn tai cua minh. Noi cach khac, khng th co v t cht ma khng
co v n ng.
V n ng cua v t cht la t thn v n ng. V t cht khng do ai sang tao
ra va no khng th bi tiu di t, ma v n ng la thu c tinh c hu cua v t cht,
nn v n ng cung khng do ai sang tao ra va khng th bi tiu di t. Nu m t
hinh thc v n ng nao o cua m t s v t nht inh mt i thi tt yu se nay sinh
m t hinh thc v n ng khac thay th, nghia la cac hinh thc v n ng cua v t
cht chi chuyn hoa ln nhau ma thi, ch v n ng cua v t cht thi vinh vin tn
tai cung vi s tn tai vinh vin cua v t cht.
c. Cac hinh thc vn ng c ban cua vt cht:
19
Da trn nhng thanh tu khoa hoc cua thi ai minh, Ph.ngghen a phn
chia v n ng thanh nm hinh thc c ban: v n ng c hoc, v n ng ly hoc,
v n ng hoa hoc, v n ng sinh hoc va v n ng xa h i. V n ng xa h i la
hinh thc co trinh cao nht.
Mi hinh thc v n ng noi trn, co trinh cao thp khac nhau. Do o,
chung ta se pham sai lm nu quy hinh thc v n ng cao vao hinh thc v n
ng thp va ngc lai.
Tuy co s khac nhau v cht, nhng gia cac hinh thc v n ng co s lin
h , tac ng chuyn hoa qua lai. Thng qua s lin h , chuyn hoa ph bin cua
moi hinh thc v n ng trong vu tru ma v n ng v t cht c bao toan.
Nhng dang v t cht phc tap nh c th sng, xa h i loai ngi bao ham
nhiu hinh thc v n ng trong s lin h tac ng qua lai, nhng bao gi cung
c c trng bi m t hinh thc v n ng c ban xac inh. Vi du, trong c th
sng bao gm cac hinh thc v n ng c hoc, ly hoc, hoa hoc, sinh hoc, song hinh
thc v n ng sinh hoc la hinh thc c trng c ban quy inh s khac nhau gia
c th sng vi nhng dang v t cht khac.
d. Vn ng va ng im.
Trong khi coi v n ng la thu c tinh bn trong vn co cua v t cht, chu
nghia duy v t khng phu nh n s ng im, ma coi ng im nh m t trng hp
ring cua v n ng. Khng co ng im tng i thi khng th hinh thanh cac s
v t, hi n tng ring le, cu th.
V n ng la tuy t i, ng im la tng i. ng im la tng i bi vi:
- Hi n tng ng im chi xay ra trong m t quan h nht inh ch khng
phai trong moi quan h cung m t luc.
- ng im chi xay ra i vi m t hinh thc v n ng trong m t luc nao o,
ch khng phai i vi tt ca moi hinh thc v n ng trong cung m t luc.
20
- ng im chi la biu hi n cua m t trang thai v n ng: v n ng trong

thng bng, trong s n inh tng i, khi no con la no ma cha chuyn thanh cai
khac.
- V n ng tuy t i. Do o, no lam cho s v t, hi n tng khng ngng
bin i, lam cho s ng im tng i lun lun bi pha v. ng im chi la tam
thi vi: v n ng ca bi t co xu hng tr thanh cn bng, v n ng toan b lai
co xu hng pha v s cn bng ring bi t o.
Tom lai, v n ng la tuy t i, vinh vin, ng im la tng i, tam thi,
v t cht khng th nao tn tai nh th nao khac ngoai cach v n ng va v t cht
ang v n ng o khng th v n ng nh th nao khac ngoai v n ng trong
khng gian va thi gian, v t cht v n ng la v t n nn khng gian va thi gian
v t cht cung v t n.
Cu 8: Phn tich quan im cua trit hoc Mac-Lnin mi quan h gia

v t cht va y thc, t o rut ra y nghia phng phap lu n
.
Khi ban n vn nay, chu nghia duy v t bi n chng khng inh:
1. Vt cht co trc y thc, sinh ra y thc va quyt inh y thc:
- V t cht tn tai khach quan va khng phu thu c vao y thc, con y thc la
thu c tinh phan anh cua m t dang v t cht co t chc cao (b oc ngi).
- V t cht la ngun gc, ng lc va muc ich cua y thc.
- Trong i sng xa h i thi tn tai xa h i quyt inh y thc xa h i.
Khi khng inh vai tro quyt inh cua v t cht i vi y thc, chu nghia duy
v t bi n chng ng thi cung vach ro s tac ng tr lai cua y thc i vi v t
cht.
2. Y thc co tinh c lp tng i, tac ng tr lai i vi vt cht.
- S phan anh cua y thc la s phan anh tich cc, chu ng va sang tao.
21
- S tac ng cua y thc i vi v t cht phai thng qua hoat ng thc

tin.
- S tac ng cua y thc i vi v t cht din ra theo hai khuynh hng:
+ Khi y thc phan anh ung quy lu t khach quan thi no ong vai tro thuc
y s v n ng va phat trin cua th gii hi n thc khach quan. Trong trng
hp nay y thc giup cho con ngi xac inh ung n muc tiu, phng hng,
bi n phap t chc hoat ng thc tin m t cach co hi u qua.
+ Khi y thc phan anh khng ung quy lu t khach quan thi luc nay no se
lam kim ham s v n ng va phat trin cua nhng iu ki n v t cht nht inh.
Hi u qua cua s tac ng tr lai cua y thc i vi v t cht thu c vao cac
iu ki n sau:
+ Nhng iu ki n v t cht cn thit cho y thc o thc hi n.
+ Trinh phan anh cua y thc o i vi v t cht, nu y thc phan anh
cang y u, cang chinh xac bao nhiu thi hi u qua tac n g cua no cang cao by
nhiu.
+ Mc xm nh p cua y thc o vao trong qun chung nhn dn, mc
xm nh p cua y thc cang ln thi hi u qua tac ng cua no cang cao.
3. Y nghia phng phap lun:
- Nu v t cht la ngun gc khach quan, la c s san sinh ra y thc; con y

thc la san phm, la s phan anh th gii khach quan thi trong nh n thc va hanh
ng, con ngi phai xut phat t hi n thc khach quan, tn trong va hanh ng
theo quy lu t khach quan, chng lai chu nghia chu quan duy y chi.
- Y thc co tinh c l p tng i, tac ng tr lai v t cht thng qua hoat
ng thc tin. Do o, cn phai phat huy tinh tich cc cua y thc i vi v t cht
bng cach nng cao nng lc nh n thc cac quy lu t khach quan va v n ng
chung vao trong hoat ng thc tin cua con ngi. Sc manh y thc cua con
ngi khng phai ch tach ri iu ki n v t cht ma la bit da vao o, phan
anh ung quy lu t khach quan cai tao th gii khach quan.
22
- Chung ta phai chng lai b nh chu quan duy y chi cung nh thai tiu
cc, thu ng.
Xut phat t y nghia o, ang ta a chi ro m t trong nhng iu ki n c
ban am bao s lanh ao ung n cua minh la phai lun lun xut phat t
thc t, tn trong va hanh ng theo quy lu t khach quan,(ang C ng san Vi t
Nam: Vn ki n ai h i ai biu toan quc ln th VI, Nxb S th t, Ha N i. 1986,
tr.30)
Cu 9: Phn tich n i dung cua nguyn ly v mi lin h ph bin va rut

ra y nghia phng phap lu n
- Phep siu hinh khng tha nh n mi lin h ph bin cua th gii. Theo
quan im nay, s v t hi n tng trong th gii v c ban khng co s lin h ,
rang bu c, quy inh ln nhau. Cho nn i vi phep siu hinh, th gii chi la m t
t p hp ri rac cac s v t c l p nhau. Cach nhin y khng cho phep chung ta
vach ra cai chung, cai ban cht va quy lu t cua cac s v t hi n tng.
- Trai vi quan im siu hinh, phep bi n chng duy v t tha nh n mi lin
h ph bin cua cac s v t, hi n tng trong th gii va coi o la nguyn ly c
ban cua no. Khai ni m lin h noi ln s quy inh, anh hng, rang bu c, tac
ng va chuyn hoa ln nhau gia cac s v t, hi n tng va qua trinh. Phep bi n
chng duy v t phat biu rng: moi s v t, hi n tng qua trinh mun ve trong th
gii u tn tai trong mi lin h ph bin vi nhau, khng co cai gi tn tai bi t
l p vi cai khac. iu o la d hiu, vi v t cht tn tai thng qua v n ng, ma
v n ng cung la lin h . ngghen vit: tt ca th gii ma chung ta co th
nghin cu c, la m t h thng, m t t p hp cac v t th khng khit vi nhau
Vi c cac v t th co lin h qua lai vi nhau a co y nghia la cac v t th nay tac
ng ln nhau va s tac ng qua lai y chinh la s v n ng.
Nh v y phep bi n chng duy v t tha nh n lin h din ra trong moi linh
vc, moi s v t va qua trinh cua hi n thc, no co tinh khach quan, xut phat t
tinh thng nht v t cht cua th gii. Phep bi n chng duy v t cung chi ra rng,
23
lin h cua th gii rt a dang, bi th gii bao gm v s s v t hi n tng

mun ve khac nhau. Tuy theo tinh cht, vai tro, pham vi cua lin h ma ngi ta
phn thanh nhiu loai: lin h bn trong va lin h bn ngoai, lin h c ban va
khng c ban, lin h khng gian va thi gian, lin h trc tip va gian tip S
phn loai cac lin h nay chi co y nghia tng i, bi vi mi loai lin h chi la
m t hinh thc, m t b ph n, m t mt khu cua mi lin h ph bin cua th gii
xet nh m t chinh th. Tuy nhin, s phn loai cac lin h la cn thit, vi rng vi
tri cua tng mi lin h trong vi c quy inh s v n ng, phat trin cua s v t va
hi n tng khng nh nhau.
S phn loai cac lin h con la c s xac inh pham vi nghin cu cua
phep bi n chng duy v t va cua cac nganh khoa hoc cu th. Nhng hinh thc
ring bi t, cu th cua tng mi lin h thu c pham vi nghin cu cua tng nganh
khoa hoc cu th, con phep bi n chng duy v t nghin cu nhng mi lin h
chung nht, ph bin nht cua th gii. Vi th, ngghen vit: phep bi n chng la
khoa hoc v mi lin h ph bin.
- Nghin cu nguyn ly v mi lin h ph bin co y nghia phng phap
lu n to ln i vi hoat ng nh n thc va hoat ng thc tin.
Nu cac s v t, hi n tng trong th gii u tn tai trong mi lin h ph
bin va nhiu ve, thi mun nh n thc va tac ng vao chung, phai co quan im
toan di n, khc phuc quan im phin di n, m t chiu. Quan im toan di n oi
hoi chung ta khi phn tich s v t phai t no trong mi lin h vi s v t hi n
tng khac; phai xem xet tt ca cac m t, cac yu t, k ca khu trung gian, gian
tip cua chung. Chi co nh v y, chung ta mi nm bt c m t cach y u ban
cht cua s v t, tranh c nhng kt lu n phin di n chu quan, v i vang.
Tuy nhin quan im toan di n khng co nghia la cach xem xet cao bng,
tran lan ma phai thy c tinh cht, vi tri cua tng mi lin h , tng m t, tng
yu t trong tng th cua chung. Nh v y, quan im toan di n bao ham quan
im lich s cu th. Quan im nay oi hoi, phai xet s v t trong tng lin h cu
th cua no, gn vi nhng tinh cht, vi tri cu th cua mi lin h cu th o; phai
24
bit phn loai cac lin h cua s v t nm ly cai c ban, cai co tinh quy lu t
cua no; ng thi phai xet ca nhng iu ki n cu th cua s v t trong o xut hi n
tng lin h quy inh tng tinh cht va xu hng cu th cua no. T o ma tim ra
nhng phng thc cu th tac ng n s v t.
Cu 10: Phn tich n i dung cua nguyn ly v s phat trin va rut ra y

nghia phng phap lu n
- Trong phep bi n chng duy v t, nguyn ly v mi lin h ph bin thng
nht hu c vi nguyn ly v s phat trin, bi vi lin h tc la v n ng, ma
khng co v n ng thi khng co s phat trin. Nhng v n ng va phat trin
la hai khai ni m khac nhau. Khai ni m v n ng khai quat moi s bin i noi
chung, khng tinh n xu hng va kt qua cua nhng bin i y nh th nao. S
v n ng din ra khng ngng trong th gii va co nhiu xu hng.
Khai ni m phat trin khng khai quat moi s bin i noi chung; no chi la
khai quat nhng v n n g i ln, cai mi ra i thay th cho cai cu. Tiu chun
xac inh s phat trin la co xut hi n cai mi trong nhng bin i cua s v t
hi n tng. S phat trin trong th gii theo cac chiu hng c ban sau: phat
trin v trinh (t thp n cao), phat trin v cu truc (t n gian n phc
tap), phat trin v ban cht (t kem hoan thi n n hoan thi n hn). S phn bi t
o v cac chiu hng chi la tng i, m t s phat trin thng bao ham ca cac
chiu hng nay.
- Phep bi n chng duy v t khng inh rng s phat trin, i mi la hi n
tng din ra khng ngng trong t nhin, trong xa h i va trong t duy, ma ngun
gc cua no la cu c u tranh gia cac m t i l p trong ban thn s v t va hi n
tng. Nhng khng nn hiu s phat trin bao gi cung din ra m t cach n
gian, theo ng thng. Xet tng trng hp ca bi t, thi co nhng v n ng i
ln, tun hoan, th m chi i xung, nhng xet ca qua trinh, trong pham vi r n
g ln
thi v n n g i ln la khuynh hng thng tri. Khai quat tinh hinh trn y, phep
25
bi n chng duy v t khng inh rng, phat trin la khuynh hng chung cua s
v n ng cua s v t va hi n tng.
- Quan im bi n chng xac inh ngun gc bn trong cua moi s phat
trin. Cho nn th gii phat trin la t thn phat trin, la qua trinh bao ham mu
thun va thng xuyn giai quyt mu thun, va lin tuc va co gian oan; la qua
trinh bao ham s phu inh cai cu va ra i cai mi. S phat trin nh la v n ng
i ln ra i cai mi, nhng cai mi khng oan tuy t vi cai cu ma k tha tt ca
nhng gi tich cc cua cai cu. Tt ca nhng iu o noi ln tinh cht phc tap cua
s phat trin, nhng bao gi cung theo khuynh hng i ln.
- i l p vi quan im trn y cua phep bi n chng; phep siu hinh noi
chung phu nh n s phat trin, tuy t i hoa tinh n inh cua cac s v t hi n
tng. Nu co tha nh n s phat trin, thi phep siu hinh cho rng o chi la s
tng giam v lng, s l p lai ma khng co chuyn hoa v cht, khng co s ra
i cai mi thay th cho cai cu. Lnin nh n xet rng, quan ni m
siu hinh la cng
nhc, ngheo nan, kh khan, chi co quan ni m bi n chng la sinh n g, mi cho ta
chia khoa cua s t v n ng cua tt thay moi cai ang tn tai, cua nhng bc
nhay vot va s gian oan cua tinh ti m tin, cua s chuyn hoa thanh m t i
l p, cua s tiu di t cai cu va s nay sinh ra cai mi. Cung vi v y ma ng nhn
manh rng, phep bi n chng la hoc thuyt hoan bi nht, su sc nht va khng
phin di n v s phat trin.
- Nghin cu nguyn ly v s phat trin, giup cho chung ta nh n thc rng,
mun thc s nm c ban cht cua s v t hi n tng, nm c quy lu t va xu
hng cua chung phai co quan im phat trin, khc phuc t tng bao thu tri tr .
Quan im nay yu cu khi phn tich s v t phai xet no nh m t qua trinh;
t no trong s v n ng, s phat trin mi nm c quy lu t va nhng xu
hng cua no. Quan im phat trin con bao ham yu cu xet s v t trong tng
giai oan cu th cua no nhng khng c tach ri vi cac giai oan khac ma phai
lin h chung vi nhau mi co th nm c logic cua toan b tin trinh v n
26
ng s v t. Quan im phat trin cung oi hoi tinh thn lac quan tich cc trong
thc tin, khc phuc moi su tri tr bao thu.
Cu 11: Phn tich n i dung quy lu t thng nht va u tranh cua cac
m t i l p - y nghia phng phap lu n cua vi c nghin cu quy lu t nay
trong hoat n
g thc tin.
I. N i dung quy lut:
- Quy lu t thng nht va u tranh cua cac m t i l p (con goi la quy lu t
mu thun) la quy lu t quan trong nht cua phep bi n chng duy v t, la hat nhn
cua phep bi n chng. Bi vi no vach ra ngun gc, ng lc bn trong cua s
v n ng va phat trin.
- Khai quat n i dung quy lu t:
Moi s v t, hi n tng u bao ham mu thun bn trong. Mi s v t, hi n
tng u la thng nht cua cac m t, cac thu c tinh, cac khuynh hng i l p
nhau. Chinh s u tranh cua cac m t i l p o lam cho s v t, hi n tng v n
ng, phat trin.
- Phn tich n i dung quy lu t:
1. Mu thun la hin tng khach quan va ph bin.
- M t i l p?
M t i l p la nhng m t co khuynh hng thay i, phat trin chng i
nhau, trai ngc nhau trong m t chinh th lam nn s v t hi n tng.
Mi s v t, hi n tng co th co nhiu yu t, nhiu m t,.. cu thanh,
nhng co hai m t i l p c ban thng nht vi nhau quyt inh kt cu tao thanh
s v t, hi n tng.
-Mu thun?
Mu thun la khai ni m chi s li n h va tac ng ln nhau cua cac
m t i l p trong m t s v t, hi n tng nht inh.
27
Mu thun la hi n tng khach quan, vi mu thun tn tai trong ban thn s

v t, hi n tng.
Mu thun tn tai ph bin trong t nhin, xa h i va t duy (mu thun
trong t duy la s phan anh mu thun cua hi n thc khach quan).
2. Mu thun la m t chinh th, trong o hai mt i lp va thng nht
va u tranh vi nhau.
- Trong m t mu thun, hai m t i l p va co quan h thng nht vi
nhau, va u tranh ln nhau.
- Khai ni m thng nht trong quy lu t biu hi n: Cac m t i l p lin h
rang bu c vi nhau, quy inh ln nhau va lam tin tn tai cua nhau.
Khai ni m thng nht trong quy lu t nay con c hiu la s ng
nht, nghia la cung tha nh n trang thai n inh cua mi lin h cua cac m t i
l p. ng thi cung tha nh n s chuyn hoa ln nhau cua cac m t i l p.
- Khai ni m
u tranh cua cac m t i l p co nghia la cac m t i l p
bai tr ln nhau, phu inh ln nhau. S u tranh cua cac m t i l p la m t qua
trinh phc tap. Qua trinh o co th chia ra nhiu giai oan. Mi giai oan lai co
nhng c im ring cua no. (Xem S.1)
28
H thng s v t,
hi n tng mi
Chuyn hoa
Khuynh
hng
phat
trin
i l p
Cac
giai
oan
phat
trin
S khac nhau
cn ban
Snkhac
S v t , hi
tngnhau
(h thng cu)
S.1 Qua trinh phat trin cua m t mu thun.
- V mi quan h gia thng nht va u tranh cua cac m t i l p, Lnin

vit: S thng nht (phu hp, ng nht, tac dung ngang nhau) cua cac m t i
l p la co iu ki n, tam thi, thoang qua, tng i. S u tranh cua cac m t i
l p bai tr ln nhau la tuy t i, cung nh s phat trin s v n ng la tuy t i
(V.I.Lnin toan t p, T.29, Nxb Tin b , Matxcva, 1981, tr.379 - 380). S thng
nht cua cac m t i l p co tinh cht tam thi, thoang qua, tng i, cung nh
trang thai ng im cua s v t , bi vi moi s v t , hi n tng cu th u co qua
trinh phat sinh, phat trin va tiu vong nhng ch cho cac s v t, hi n tng
khac cao hn, hoan thi n hn, mi hn v cht ra i.
u tranh cua cac m t i l p la tuy t i vi: trong moi s v t hi n tng
u co mu thun va mu thun quan xuyn t u n cui qua trinh phat trin
29
cua s v t. Tinh tuy t i cua s u tranh cua cac m t i l p noi ln s v n

ng, s bin i lin tuc cua s v t, hi n tng. u tranh cua cac m t i l p
la iu ki n quan trong nht, co tinh quyt inh i vi s chuyn hoa cua cac m t
i l p.
- u tranh cua cac m t i l p la ngun gc, ng lc bn trong cua s
v n ng va phat trin cua s v t, hi n tng.
3. S chuyn hoa cua cac mt i lp.
- S chuyn hoa cua cac m t i l p la kt qua cua qua trinh u tranh cua
cac m t i l p.
- S chuyn hoa cua cac m t i l p c thc hi n giai oan chin mui
cua mu thun. S chuyn hoa din ra di nhiu hinh thc va tuy thu c vao
nhng iu ki n cu th.
Hai hinh thc khai quat nht cua s chuyn hoa la:
+ Cac m t i l p chuyn sang m t i l p cua chinh minh.
+ Cac m t i l p cu bi xoa bo va hinh thanh cac m t i l p mi trong s
v t mi.
4. Phn loai mu thun
Th gii phong phu, a dang va phc tap, nhng nhin chung co 4 loai mu
thun c ban:
Mu thun bn trong va mu thun bn ngoai: Mu thun bn trong la mu
thun gia cac m t, cac yu t, cac thu c tinh, cac qua trinh cu thanh nn s v t,
hi n tng. Mu thun nay gi vai tro quyt inh s v n ng, phat trin cua s
v t hi n tng. Mu thun bn ngoai la mu thun gia cac s v t hi n tng,
ho c gia cac m t, cac yu t, cac thu c tinh, cac qua trinh gia s v t, hi n
tng vi nhau. Mu thun nay khng gi vai tro quyt inh s v n ng, phat
trin cua s v t, hi n tng. No chi co tac dung anh hng khi lin h c vi
mu thun bn trong.
30
Mu thun c ban va mu thun khng c ban: Mu thun c ban la mu

thun phat sinh, hinh thanh, tn tai cung s phat sinh, hinh thanh, tn tai cua v t,
hi n tng va gi vai tro quyt inh s v n ng, phat trin cua s v t hi n
tng. Mu thun khng c ban la mu thun phat sinh, hinh thanh, tn tai cung s
phat sinh, hinh thanh, tn tai cua v t, hi n tng va khng gi vai tro quyt inh
ma chi anh hng nht inh n s v n ng, phat trin cua s v t hi n tng.
Mu thun chu yu va mu thun khng chu yu: Mu thun chu yu la mu
thun ni ln hang u va gi vai tro quyt inh s v n ng, phat trin cua s
v t hi n tng mi giai oan phat trin. Mu thun khng chu yu la mu thun
phat sinh va khng gi vai tro quyt inh nhng gy anh hng nht inh n s
v n ng, phat trin cua s v t hi n tng mi giai oan phat trin.
Mu thun i khang va mu thun khng i khang (loai mu thun nay chi
co trong linh vc i sng xa h i): Mu thun i khang la mu thun gia cac
giai cp co li ich c ban i l p nhau. Mu thun nay chi c giai quyt thng
qua cach mang xa h i . Mu thun khng i khang la mu thun gia cac giai tng
co li ich c ban khng i l p nhau. Mu thun nay c giai quyt bng phng
phap hoa binh thng qua giao duc va i mi xa h i.
II. Y nghia phng phap lun:
- Quy lu t mu thun em lai phng phap khoa hoc cho vi c xem xet va
giai quyt cac vn : phng phap phn tich va giai quyt mu thun.
- Phai tha nh n tinh khach quan cua mu thun. Yu cu nay oi hoi chung
ta, mun nm c ban cht cua s v t, hi n tng cn phai bit phn tich cac
m t i l p cua mu thun.
- Phai bit phn tich cu th m t mu thun cu th va phai co bi n phap cu
th giai quyt i vi tng loai mu thun.
- Phai nm vng nguyn tc giai quyt mu thun: Bt ky mu thun nao,
bt ky giai oan nao cua mu thun, cung chi c giai quyt bng con ng u
tranh gia cac m t i l p , ch khng phai bng con ng iu hoa gia chung.
31
Cu 12: Phn tich n i dung quy lu t t nhng thay i v lng dn n

nhng thay i v cht va ngc lai. Y nghia phng phap lu n cua vi c
nghin cu quy lu t nay trong hoat ng thc tin.
I. N i dung quy lut:
Mi s v t, hi n tng la s thng nht gia hai m t: cht lng (cht) va
s lng (lng). T nhng thay i dn dn v lng dn se n nhng thay i
v cht va ngc lai; la cach thc cua s v n ng va phat trin.
1. Khai ni m cht va lng
a. Khai ni m cht:
- Cht la tinh quy inh vn co cua cac s v t va hi n tng, la s thng
nht hu c cua nhng thu c tinh, nhng yu t cu thanh s v t, noi ln s v t
o la gi, phn bi t no vi cac s v t va hi n tng khac.
- Phn bi t cht vi tinh cach la pham tru trit hoc vi cht hiu theo khai
ni m thng dung hang ngay ho c vi khai ni m
cht li u .
- Phn bi t cht vi thu c tinh. Mi cht gm nhiu thu c tinh.
- Mi s v t, hi n tng co th co m t ho c nhiu cht tuy theo nhng mi
quan h xac inh
- Cht tn tai khach quan.
- Cht biu hi n tinh trang tng i n inh cua s v t, hi n tng.
- Trong nhng trng hp c bi t, cht la cai tru tng va dng nh
nm ngoai s v t, hi n tng.
b. Khai ni m lng
- Lng la tinh quy inh cua s v t, hi n tng v m t qui m, trinh ,
tc phat trin cua no, biu thi bng cac con s, cac thu c tinh, cac yu t,.. cu
thanh no.
- Lng khng chi biu hi n bng cac con s, cac ai lng xac inh cu th,
ma lng con c nh n thc bng kha nng tru tng hoa.
32
- Lng la nhn t quy inh bn trong, nhng ng thi cung co nhng

lng chi noi ln nhn t dng nh bn ngoai s v t.
- Lng tn tai khach quan.
- So vi cht, lng la cai thng xuyn bin i.
* S phn bi t gia cht va lng chi co y nghia tng i.
2. Tinh thng nht va mi quan h ph bin cua lng va cht.
a. Khai ni m
Mi s v t la m t th thng nht cua hai m t cht va lng. Hai m t o
khng tach ri nhau, ma tac ng ln nhau m t cach bi n chng.
- la khai ni m noi ln mi quan h quy inh ln nhau cua cht va
lng. No la gii han ma trong o s v t, hi n tng vn con la no ma cha bin
thanh cai khac. Trong gii han lng bin i nhng cha dn n chuyn
hoa v cht.
- cung bin i khi nhng iu ki n tn tai cua s v t , hi n tng bin
i.
b. Nhng hinh thc bin i t lng dn n s bin i v cht.
Ranh gii cua lng do cht quy inh, nhng s chuyn hoa thi bao gi
cung bt u t s thay i v lng. Cac hinh thc c ban cua s chuyn hoa:
+ Tng ln ho c giam i n thun v m t s lng
+ S dung hp cua nhiu lc lng thanh m t hp lc v cn ban khac vi
tng s nhng lc lng ca bi t.
+ Thay i v kt cu, t chc, qui m cua s v t, hi n tng.
- Khi lng thay i vt qua gii han cua thi dn n thay i v cht.
S thay i v cht c goi la bc nhay (co 4 loai bc nhay c ban: bc nhay
toan phn, bc nhay cuc b , bc nhay dn dn, bc nhay t bin), o la bc
ngo t cn ban trong s bin i dn dn v lng.
33
- Gii han ma o xay ra bc nhay c goi la im nut.

- S chuyn hoa oi hoi phai co iu ki n.
c. Anh hng cua cht mi i vi s bin i cua lng
Khi cht mi ra i no tao ra m t lng mi phu hp vi no co m t s
thng nht mi gia cht va lng. S quy inh nay c biu hi n qui m va
nhip i u phat trin mi cua lng.
Tom lai, quy lu t lng-cht chi ra cach thc bin i s v t, hi n tng.
o la qua trinh tac ng ln nhau gia hai m t: cht va lng. Lng bin i
mu thun vi cht cu, cht mi ra i vi lng mi. Lng mi lai tip tuc bin
i n gii han nao o lai pha v cht ang kim ham no, tao nn cht mi vi
lng mi. Nh v y phat trin la qua trinh v han, va mang tinh lin tuc (biu
hi n s bin i cua lng) va co tinh gian oan (biu hi n s thay i v
cht).
II. Y nghia phng phap lun:
- S v n n g va phat trin la kt qua cua qua trinh tich luy v lng. Trong
hoat ng thc tin cn chng lai hai khuynh hng:
+ T tng chu quan, duy y chi, nn nong, cha co s tich luy y u v
lng a mun thc hi n bc nhay v cht. Ho c chi nhn manh n bc nhay,
xem nhe tich luy v lng, dn n cac hanh ng phiu lu mao him.
+ T tng bao thu, tri tr , ngai kho khng dam thc hi n bc nhay v
cht. Ho c chi nhn manh n s bin i dn dn v lng, t o ri vao chu
nghia cai lng va tin hoa lu n.
- Cn co thai khach quan, khoa hoc va co quyt tm thc hi n bc nhay
khi iu ki n thc hi n bc nhay a chin mui.
+ Cn phn bi t cac bc nhay trong t nhin va trong xa h i.
+ Phai nh n thc ung n cac bc nhay khac nhau v qui m, nhip .
+ Chng chu nghia giao iu
34
Cu 13: Phn tich n i dung quy lu t phu inh cua phu inh. Y nghia
phng phap lu n cua vi c nghin cu quy lu t nay trong hoat ng thc
tin.
Quy lu t phu inh cua phu inh vach ro xu hng i ln cua s v t, hi n
tng trong qua trinh v n ng, phat trin.
1. Phu inh bin chng:
- Phu inh: la khai ni m noi ln qua trinh v n ng cua s v t, hi n
tng. Trong o s v t, hi n tng nay thay th cho s v t, hi n tng khac.
- Phu inh bi n chng: la phu inh ma trong o cai mi ra i thay th
cho cai cu. Cai mi lam tin , tao iu ki n cho s phat trin cua s v t, hi n
tng. Phep bi n chng duy v t cho rng: s di t vong cua cai cu va s ra i cua
cai mi, s thoai hoa va s phat trin co lin h n i tai vi nhau. Khng co m t
nay cung khng co m t kia.
Phu inh trong phep bi n chng khng chi co y nghia n gian la noi
khng ho c gia la tuyn b rng m t s v t khng tn tai, hay pha huy s v t y
theo m t cach nao o Cho nn phai thit l p s phu inh th nht nh th nao
cho s phu inh ln th hai vn co kha nng thc hi n c hay tr thanh co kha
nng thc hi n c (ngghen Chng uy-rinh, Nxb S th t, Ha N i, 1976,
tr. 230-321).
- c trng cua phu inh bi n chng:
Th nht: Tinh khach quan
Th hai: Tinh k tha
Phu inh bi n chng la kt qua cua s t thn phat trin trn c s nhng
mu thun vn co cua s v t va hi n tng nn no khng th la m t s phu inh
tuy t i, m t s phu inh sach trn.
35
Phep bi n chng duy v t coi s k tha la n i dung c ban cua phu inh
bi n chng.
2. N i dung quy lu t:
Tt ca moi s v t, hi n tng u lun lun v n ng, phat trin, qua trinh
o cung la qua trinh phu inh ln nhau cua cac m t i l p. Khuynh hng tt yu
cua s v n ng la: cai mi thay th cho cai cu, cai mi lam tin tao iu ki n
cho s phat trin cua s v t, hi n tng. Nhng s phat trin co tinh chu ky.
a. Tinh chu ky cua s phat trin:
T m t im xut phat (A) qua m t s ln phu inh bi n chng (B(n)) s
v t dng nh l p lai im xut phat (A) nhng trn c s cao hn.
B(n)
- S phu inh bi n chng ln th nht (B) la bc trung gian trong s phat

trin. Trinh mi cua (A) phai qua (B) ma c thc hi n ch khng phai (B) la
giai oan cao hn (A).
- S phu inh bi n chng ln th hai (A) la phu inh cua phu inh.
- (A) la giai oan kt thuc cua m t chu ky phat trin ng thi lai la im
xut phat cua m t chu ky phat trin mi.
- hoan thanh m t chu ky phat trin, s v t hi n tng phai trai qua it
nht hai ln phu inh bi n chng.
b. Hinh thc va khuynh hng cua s phat trin:
Quy lu t phu inh cua phu inh khai quat tinh tt yu tin ln cua s v n
ng cua s v t va hi n tng. S phat trin i ln o khng din ra theo con
ng thng ma theo ng xoay c.
Lnin vit: M t s phat trin hinh nh din lai nhng giai oan a qua
nhng di m t hinh thc khac m t trinh cao hn (phu inh cua phu inh),
m t s phat trin co th noi la theo ng xoay c ch khng theo ng thng
(Lnin toan t p, T.26, Nxb Tin b , Maatsxcva, 1981, tr.65).
36
- ng xoay c biu hi n cac m t cua qua trinh phat trin bi n chng:

tinh k tha, tinh l p lai, tinh tin ln cua s v n ng.
- ng xoay c th hi n tinh phc tap trong qua trinh bin i, phu inh
cua s v t. Mi vong mi cua ng xoay c th hi n tinh v t n cua s phat
trin t thp n cao.
- Quy lu t phu inh cua phu inh giup ta hiu rng qua trinh phat trin
khng din ra theo ng thng ma rt quanh co, phc tap, phai trai qua nhiu ln
phu inh bi n chng, nhiu khu trung gian.
- La c s ly lu n hiu v s ra i cua cai mi: trong thc tin xa h i,
cac qua trinh din ra phc tap, nhng cai cu nht inh se mt i, cai mi nht inh
se xut hi n. Cai mi ra i trn c s k tha nhng yu t tich cc cua cai cu.
Phai bit phat hi n cai mi, duy tri va phat trin cai mi.
- Phai co cach nhin bi n chng khi ph phan cai cu, k tha nhng yu t
hp ly cua cai cu. Tranh nhin n gian trong vi c nh n thc cac s v t, hi n
tng, c bi t la cac hi n tng xa h i. Cn chng lai hai khuynh hng: k
tha khng chon loc ho c phu inh sach trn.
Cu 14: Phn tich n i dung c p pham tru cai chung va cai ring, t o
rut ra y nghia phng phap lu n
1. Khai nim
cai chung, cai ring, cai n nht.
Cai chung la pham tru trit hoc dung chi nhng m t, nhng thu c tinh,
nhng mi lin h ging nhau nhiu s v t, hi n tng hay qua trinh ring le.
Cai ring la pham tru trit hoc dung chi m t s v t, m t hi n tng,
m t qua trinh ring le nht inh.
Cai n nht la pham tru trit hoc dung chi nhng m t, nhng thu c tinh
chi co m t kt cu v t cht nht inh, ma khng l p lai kt cu khac.
2. Mi quan h bi
n chng gia cai chung va cai ring:
37
Chu nghia duy v t bi n chng cho rng ca cai ring va cai chung u tn tai
khach quan va quan h bi n chng vi nhau.
- Cai chung thi tn tai trong cai ring, thng qua cai ring. iu o co nghia
la cai chung thc s tn tai, nhng chi tn tai trong cai ring, thng qua cai ring.
Khng co cai chung thun tuy, tru tng tn tai bn ngoai cai ring.
- Cai ring chi tn tai trong mi lin h a n cai chung, bao ham cai
chung. iu o cho thy la cai ring tn tai c l p nhng s tn tai c l p o
khng co nghia la cai ring hoan toan c l p vi cai khac ma bt c cai ring nao
cung nm trong mi lin h a ti cai chung. Cai ring khng nhng chi tn tai
trong mi lin h dn ti cai chung ma thng qua hang nghin s chuyn hoa, no
con lin h vi cai ring loai khac.
- Cai chung la b ph n cua cai ring, con cai ring khng gia nh p ht vao
cai chung vi v y cai ring phong phu hn cai chung. Bi ngoai nhng c im
gia nh p vao cai chung, cai ring con gi lai nhng c im ring bi t ma chi no
mi co. Trong khi o, cai chung phai la cai su sc hn vi no phan anh nhng mi
lin h bn trong, ph bin tn tai trong cai ring cung loai, no gn lin vi cac
cai ring, quy inh s tn tai va phat trin cua s v t.
- Trong qua trinh phat trin khach quan cua s v t, trong nhng iu ki n
nht inh cai n nht co th bin thanh cai chung va ngc lai cai chung co th
bin thanh cai n nht. S di co tinh trang nay la do trong hi n thc cai mi
khng bao gi xut hi n y u ngay trong m t luc ma luc u xut hi n di
dang n nht ca bi t. Nhng theo quy lu t, cai mi nht inh se phat trin manh
ln, ngay cang tr nn hoan thi n tin ti tr thanh cai chung. Ngc lai, cai cu
ngay cang mt dn i t ch la cai chung bin dn thanh cai n nht.
- Trong pham vi khai quat cua con ngi, cai c xem la cai chung trong
quan h nay lai co th c xem la cai ring, cai n nht trong quan h khac.
38
- Khng c tuy t i hoa cai chung hay cai ring ma phai thy c mi
quan h bi n chng gia chung. Nu tuy t i hoa cai chung thi se dn n giao
iu chu nghia, r p khun m t cach may moc. Ngc lai nu tuy t i hoa cai
ring thi se dn n chu nghia kinh nghi m, chu nghia ca nhn, chu nghia t p th
phng h i, ia phng chu nghia va chu nghia dn t c hep hoi.
- Trong nh n thc va thc tin phat hi n cai chung cn phai xut phat t
nhng cai ring, t nhng s v t, hi n tng qua trinh ring le cu th ch khng
c xut phat t y mun chu quan cua chu th, va giai quyt nhng vn
ring m t cach co hi u qua thi khng lang tranh vi c giai quyt nhng vn
chung, tranh tinh trang sa vao mo mm tuy ti n.
- Trong hoat ng thc tin cn tao moi iu ki n thu n li cho cai n
nht chuyn hoa thanh cai chung nu cai n nht o co li, va cung phai tao iu
ki n cai chung chuyn hoa thanh cai n nht nu cai chung o la lac h u.
Cu 15: phn tich n i dung c p

pham tru nguyn nhn va kt qua, t
o rut ra y nghia phng phap lu n.
1. Khai nim
nguyn nhn va kt qua:
- Nguyn nhn la pham tru trit hoc chi s tac ng ln nhau gia cac m t
trong m t s v t ho c gia cac s v t vi nhau gy ra m t s bin i nht inh.
- Kt qua la pham tru trit hoc chi la nhng bin i xut hi n do s tac
ng ln nhau trong m t s v t ho c gia cac s v t vi nhau.
- Phn bi t nguyn nhn va nguyn c, nguyn nhn va iu ki n:
+ Nguyn c la m t s ki n nao o trc tip xay ra trc kt qua, co lin h
vi kt qua nhng chi la lin h bn ngoai khng ban cht.
+ iu ki n: o la tng hp nhng hi n tng khng phu thu c vao
nguyn nhn nhng lai co tac dung bin kha nng cha ng trong nguyn nhn
thanh kt qua, thanh hi n thc. Vi v y, iu ki n la cai khng th thiu c cho
s xut hi n kt qua.
39
2. Tinh khach quan va ph bin cua mi quan h nhn qua:

- Tinh khach quan:
Th gii thng nht tinh v t cht. iu o cho thy v t cht ang v n
ng quy n cung la nguyn nhn duy nht, la ngun gc cua moi s v t, hi n
tng, qua trinh. Va mi s v t, hi n tng, qua trinh u co cn c cua no trong
nhng s v t, hi n tng, qua trinh khac. Cho nn khng co s v t hi n tng
nao khng co nguyn nhn ma chi co chung ta cha tim ra nguyn nhn cua hi n
tng o, va cung khng co m t hi n tng nao khng sinh ra kt qua ma chi co
chung ta cha tim ra c kt qua cua no.
- Tinh ph bin:
Tinh ph bin cua quan h nhn qua th hi n ch moi s v t va hi n
tng u nay sinh t nhng s v t hi n tng khac. Trong o cai san sinh ra cai
khac c goi la nguyn nhn va cai c sinh ra goi la kt qua.
3. Mi quan h gia nguyn nhn va kt qua
- Nguyn nhn sinh ra kt qua vi v y nguyn nhn bao gi cung co trc
kt qua, con kt qua bao gi cung xut hi n sau nguyn nhn, khi nguyn nhn a
xut hi n, a bt u tac ng.
Tuy nhin khng phai moi s ni tip nhau v m t thi gian cua cac s v t
hi n tng cung la biu hi n cua mi lin h nhn qua. Cai phn bi t quan h
nhn qua vi quan h ni tip nhau v m t thi gian la ch quan h nhn qua
bao gi cung la quan h san sinh, trong o nguyn nhn phai san sinh ra kt qua.
- Trong hi n thc, mi quan h nhn qua biu hi n ht sc phc tap. M t
kt qua thng khng phai do m t nguyn nhn ma do nhiu nguyn nhn gy ra;
ng thi m t nguyn nhn cung co th san sinh ra nhiu kt qua. Vi s phi hp
tac ng cua nhiu nguyn nhn oi hoi phai phn tich tinh cht, vai tro cua mi
loai nguyn nhn i vi kt qua cung nh s lin h anh hng ln nhau gia cac
nguyn nhn va phn loai cac nguyn nhn.
40
+ Nu cac nguyn nhn tac ng cung chiu thi co xu hng dn n kt

qua nhanh hn. Nu cac nguyn nhn tac ng ngc chiu thi lam cho tin trinh
hinh thanh kt qua ch m lai. Th m chi tri t tiu tac dung cua nhau.
+ Phn loai nguyn nhn:
* Nguyn nhn chu yu va nguyn nhn th yu:
Nguyn nhn chu yu la nguyn nhn ma khng co no thi kt qua khng th
xut hi n. No quyt inh nhng c trng tt yu cua s v t, hi n tng. Nguyn
nhn th yu la nguyn nhn chi quyt inh nhng m t, nhng c im nht
thi, tac ng co gii han va co mc vao vi c san sinh ra kt qua.
* Nguyn nhn bn trong va nguyn nhn bn ngoai: Nguyn nhn bn
trong la nguyn nhn tac dung ngay bn trong s v t, c chun bi va xut hi n
trong tin trinh phat trin cua s v t, phu hp vi c im v cht cua no.
Nguyn nhn bn ngoai la s tac ng gia cac s v t khac nhau em lai s bin
i nht inh gia cac s v t o.
- Tac ng tr lai cua kt qua i vi nguyn nhn va s chuyn hoa cua
nguyn nhn-kt qua:
Mi lin h nhn qua co tinh cht tac ng qua lai ln nhau trong o khng
nhng nguyn nhn sinh ra kt qua ma kt qua con tac ng tr lai i vi nguyn
nhn a sinh ra no, lam cho nhng nguyn nhn cung bin i bi vi nguyn nhn
sinh ra kt qua bao gi cung la m t qua trinh. S tac ng tr lai cua kt qua i
vi nguyn nhn chinh la s anh hng thng xuyn ln nhau gia nguyn nhn
va kt qua, gy nn s bin i gia chung. Nguyn nhn va kt qua thng xuyn
chuyn hoa ln nhau, nn cai by gi y la kt qua thi ch khac, luc khac lai
tr thanh nguyn nhn va ngc lai.
Trong th gii v t n, nguyn nhn sinh ra kt qua, n lt no kt qua
chuyn hoa thanh nguyn nhn mi sinh ra kt qua mi,.. la v t n. Chinh vi th,
trong th gii ta khng th chi ra c u la nguyn nhn u tin va u la kt
qua cui cung.
41
- Mi quan h nhn qua a vach ro ngun gc cua cac hi n tng cu th,

ring bi t vi v y la c s anh gia kt qua cua s nh n thc th gii, hiu ro
con ng phat trin cua khoa hoc, khc phuc tinh han ch cua cac ly lu n hi n co
va la cng cu ly lu n cho hoat ng thc tin cai tao t nhin va xa h i.
- Hi n tng nao cung co nguyn nhn, nn mun hiu ung m t hi n
tng thi phai tim hiu nguyn nhn xut hi n cua no ho c mun xoa bo m t
hi n tng thi phai xoa bo nguyn nhn san sinh ra no.
- Nu nguyn nhn chi sinh ra kt qua trong nhng iu ki n nht inh thi
phai nghin cu iu ki n thuc y hay kim ham s ra i cua kt qua. Phai co
quan im toan di n va cu th khi nghin cu hi n tng ch khng c v i
vang kt lu n v nguyn nhn cua hi n tng o.
Cu 16: Phn tich n i dung c p pham tru tt nhin va ngu nhin, t

1. Khai nim
tt nhin va ngu nhin:
- Tt nhin (tt yu) la cai do ban cht, do nhng nguyn nhn bn trong cua
s v t, hi n tng quyt inh va trong nhng iu ki n nht inh, no phai xay ra
nh th, ch khng th khac.
- Ngu nhin la cai khng do mi lin h ban cht, bn trong quyt inh ma
no la ngu hp cua hoan canh bn ngoai quyt inh. Do o, no co th xut hi n
ho c khng xut hi n, co th xut hi n nh th nay ho c nh th khac.
2. im ging nhau va khac nhau gia tt nhin va ngu nhin.
a. Khac nhau:
Tt nhin la cai do chinh ban cht cua qua trinh quyt inh. Ngu nhin la
cai khng do ban cht cua qua trinh quy inh m t cach trc tip, khng bt bu c
phai co vi qua trinh o.
42
b. Ging nhau:
Tt nhin va ngu nhin u phan anh nhng mi lin h c bi t v cht
cua th gii khach quan ma nhng mi lin h nay khng nm trong pham tru
khac. Tt nhin va ngu nhin u do nhng nguyn nhn xac inh quy inh.
3. Ph phan quan im sai lm v tt nhin va ngu nhin:
- Tuy t i hoa tt nhin, phu inh ngu nhin: y la quan im sai lm vi
ri vao thuyt inh m nh, xem con ngi chi la tro chi cua s ph n va a ha
thp trinh cua tt nhin xung trinh cua ngu nhin.
- Tuy t i hoa ngu nhin, phu nh n tt nhin: Quan im nay a xuyn
tac nhi m vu cua khoa hoc, hng khoa hoc i vao con ng thn bi, khoa hoc
chi la kt qua cua ngu nhin, phuc tung ngu nhin, la ch da cho tn giao. y
cung la im ta cua chu nghia bi quan bt lc trc cu c sng, xa lanh vi c lam
cach mang cai tao t nhin va xa h i.
4. Mi quan h bin chng gia tt nhin va ngu nhin.
Chu nghia duy v t bi n chng tha nh n tt nhin va ngu nhin u tn
tai bn ngoai, c l p vi y thc cua loai ngi va co quan h bi n chng vi
nhau.
- Tt nhin va ngu nhin la biu hi n s thng nht cua hai m t i l p.
- Tt nhin va ngu nhin khng phai tn tai c l p ma tn tai trong s
thng nht hu c vi nhau. Khng co ngu nhin thun tuy, hay tt nhin thun
tuy. Bt c hi n tng qua trinh nao cung u la s thng nht gia tt nhin va
ngu nhin. Tt nhin bao gi cung vach ng cho minh i xuyn qua v s ngu
nhin, con ngu nhin bao gi cung la hinh thc biu hi n n i dung cua cai tt
nhin, lam cho cai tt nhin a dang nhiu ve hn.
- S phn bi t gia tt nhin va ngu nhin chi la tng i. Trong nhng
iu ki n cu th, tt nhin co th tr thanh ngu nhin va ngc lai.
43
- Nu tt nhin la cai nht inh phai xut hi n theo quy lu t n i tai cua no,
con ngu nhin co th xut hi n hay khng xut hi n thi trong hoat ng thc tin
phai da trn c s nhng mi lin h tt nhin, phai cn c vao tt nhin ra
phng hng hoat ng ch khng phai da vao ngu nhin va dng lai ngu
nhin.
- Con ngi co th tao ra nhng iu ki n bin ngu nhin thanh tt
nhin cn thit cho hoat ng thc tin. Va trong hoat ng thc tin phai xem xet
s chuyn hoa gia tt nhin va ngu nhin khng ri vao tinh trang chu quan
nong v i, duy y chi.
- Nhi m vu cua khoa hoc la phai vach ra cai tt nhin n du ng sau cai
ngu nhin, ng thi giup con ngi ngn nga s tac ng cua ngu nhin
khng co li va s dung ngu nhin co li.
Cu 17: Phn tich n i dung c p

pham tru n i dung va hinh thc, t o
rut ra y nghia phng phap lu n
.
1. Khai nim
n i dung va hinh thc.
- N i dung la pham tru trit hoc chi toan b nhng yu t, nhng m t,
nhng mi lin h va nhng qua trinh tao nn s v t.
- Hinh thc la pham tru trit hoc chi phng thc tn tai va phat trin cua s
v t, phan anh v kt cu, trinh , tc cua n i dung va la h thng cac mi
lin h tng i n inh gia cac yu t cua no.
Bt c s v t nao cung co hinh thc bn ngoai, hinh thc c noi n
trong c p pham tru nay la hinh thc bn trong cua s v t, tc la c cu bn trong
cua n i dung. N i dung cung khng phai la ban thn s v t, o la trang thai n i
tai cua s v t, gia cac yu t, cac qua trinh bn trong s v t co s tac ng ln
nhau tao thanh s v t. Bi v y , n i dung cua s v t la m t qua trinh ch
khng phai la m t cai gi bt bin.
2. Mi quan h bi
n chng gia n i dung va hinh thc.
44
- N i dung va hinh thc bao gi cung la m t th thng nht. N i dung va

hinh thc gn bo ht sc ch t che vi nhau, khng tach ri nhau. Khng co m t
hinh thc nao lai khng phan anh n i dung, cung nh khng co n i dung nao lai
khng biu hi n qua hinh thc. S di co tinh trang nay la do n i dung bao gm
nhng m t, nhng yu t, nhng qua trinh tao nn s v t ma hinh thc lai chinh la
h thng cac yu t va gop phn tao nn n i dung, va tham gia vao cac mi lin
h tao nn hinh thc. Vi le o n i dung va hinh thc khng th tach ri nhau.
- So vi hinh thc thi n i dung la cai quyt inh. Thc cht y la noi n
mi quan h gia cai co tinh n inh va cai thng xuyn bin i.
S bin i va phat trin cua s v t bao gi cung bt u s bin i t n i
dung. Khi n i dung a bin i thi hinh thc cung phai bin i theo, vi n i dung
la cai c s cua s v t. Nhng hinh thc khng phai chi co vai tro thu ng i
theo n i dung ma con co tac ng tich cc n n i dung, anh hng cua no
thng din ra theo hai hng. Khi hinh thc phu hp vi n i dung thi hinh thc
tr thanh n g lc tich cc thuc y n i dung phat trin, ngc lai nu no khng
phu hp thi no se can tr s phat trin o.
- Tinh c l p tng i cua hinh thc:
M c du n i dung quy inh s bin i cua hinh thc nhng trong tinh bi
quy inh o hinh thc cung co tinh c l p tng i cua no. Trong qua trinh phat
trin, hinh thc co th lac h u so vi n i dung vi khng phai bt ky s bin i
nao cua n i dung cung ngay l p tc dn n s bin i cua hinh thc. Hinh thc
chi co th bi pha v cn ban khi n i dung bin i ti gii han nht inh dn ti
xung t gay gt vi hinh thc hi n co. Cung m t n i dung co th c phan anh
qua m t s kiu hinh thc khac nhau, ho c cung m t hinh thc co th la s biu
hi n m t s n i dung khac nhau.
- S chuyn hoa gia n i dung va hinh thc:
Hinh thc va n i dung la hai m t i l p cung ging nh bt ky hai m t
i l p nao, n i dung va hinh thc co s thng nht vi nhau va chuyn hoa cho
45
nhau. Cai la n i dung trong quan h nay co th tr thanh hinh thc trong quan h
khac.
- Trong hoat ng thc tin cn chng khuynh hng tach ri n i dung va

hinh thc. N i dung quyt inh hinh thc cho nn khi xem xet s v t phai cn c
vao n i dung, ng thi phai thy s tac ng cua hinh thc i vi n i dung.
- Cung m t n i dung trong qua trinh phat trin khac nhau co th co nhiu
hinh thc va ngc lai cung m t hinh thc co th th hi n nhng n i dung khac
nhau, cho nn phai linh hoat trong vi c s dung moi hinh thc co th co tuy theo
yu cu cua hoat ng thc tin. Cn chng lai hai thai cc sai lm la c bam gi
vao hinh thc cu ho c hoan toan phu nh n vai tro cua no trong hoan canh mi ma
chu quan nong v i thay i m t cach tuy ti n.
Cu 18: Phn tich n i dung c p pham tru ban cht va hi n tng, t

1. Khai nim
ban cht va hin tng:
- Ban cht la pham tru trit hoc chi s tng hp tt ca nhng m t, nhng
mi lin h tt nhin tao thanh m t th thng nht hu c bn trong, quy inh s
v n ng va phat trin cua s v t.
- Hi n tng la pham tru trit hoc dung chi s biu hi n ra bn ngoai
nhng m t, nhng mi lin h o.
- So sanh ban cht vi cai chung va quy lu t:
+ Ban cht la cai chung tt yu quyt inh s tn tai va phat trin cua s v t
ch khng phai bt ky la cai chung nao.
+ Ban cht va quy lu t la nhng pham tru cung loai, cung trinh . Tuy v y
ban cht va quy lu t khng bao gi ng nht vi nhau. Ban cht r ng hn quy
lu t , ban cht bao gm nhiu quy lu t , la tng hp cua nhiu quy lu t . Ban cht la
46
cai toan b , quy lu t la cai b ph n. M t quy lu t khng noi ht c ban cht

cua s v t ma chi phan anh m t m t nao o cua ban cht.
2. Mi quan h bin chng gia ban cht va hin tng:
- S thng nht gia ban cht va hi n tng.
+ Ban cht bao gi cung b c l thng qua hi n tng, con hi n tng bao
gi cung la s biu hi n cua ban cht. Ban cht hi n ra, hi n tng co tinh ban
cht. iu nay cho thy khng co ban cht thun tuy nm bn ngoai s v t,
ho c la ban cht khng phai la cai gi thn bi nm bn trong s v t ma ban cht
nht thit phai b c l ra thng qua hi n tng va bt c hi n tng nao cung la
biu hi n cua ban cht, biu hi n m t mc , m t m t nao o, m t vong khu
nao o cua ban cht. Hi n tng khng tn tai nu khng co ban cht.
+ Ban cht nh th nao thi hi n tng tng ng nh th y. Ban cht bi
tiu di t thi hi n tng do no sinh ra sm mu n cung bi mt theo va nu m t ban
cht mi xut hi n thi se xut hi n nhng hi n tng mi.
- Tinh cht mu thun cua s thng nht gia ban cht va hi n tng:
+ S i l p gia cai bn trong va bn ngoai:
Ban cht la cai bn trong c biu hi n thng qua cac hi n tng, hi n
tng la cai th hi n ra bn ngoai. Tt ca cac hi n tng u biu hi n ban cht
nhng biu hi n m t cach khac nhau, co hi n tng biu hi n ban cht m t cach
trc tip ung n, th m chi co hi n tng biu hi n sai l ch ban cht.
Vi v y mun nh n thc ung n, khoa hoc v s v t thi khng th dng
lai m t vai hi n tng ring le ma cn phai phn tich tng hp cac hi n tng,
i su tim ra ban cht thc s cua no.
+ S i l p gia cai tng i n inh va cai thng xuyn bin i:
Ban cht la cai bn trong, cai tng i n inh. Hi n tng la cai th hi n
ra bn ngoai, cai thng xuyn bin i.
+ S i l p gia cai su sc hn va cai phong phu hn:
47
Ban cht su sc hn hi n tng vi ban cht la nhng mi lin h tt nhin

bn trong, n inh, la cai quyt inh s tn tai va phat trin cua s v t, c l p i
l p lai trong nhiu hi n tng khac. No biu hi n quy lu t phat trin chung cua
cac hi n tng o.
Hi n tng phong phu hn ban cht vi ngoai ban cht chung ma cac hi n
tng u co no con cha ng cac nhn t ca bi t ma chi ring no co.
Nu ban cht biu hi n thng qua hi n tng va hi n tng biu hi n ban

cht di hinh thc cai bin, co khi di dang xuyn tac thi nh n thc khng c
dng lai hi n tng cua s v t, ma phai xem xet nhng mi lin h bn trong
cua s v t lam sang to ban cht n du ng sau hi n tng. Trong hoat ng
thc tin khng da vao biu hi n bn ngoai ma phai da vao s hiu bit nhng
quy lu t cua s v t, ban cht cua s v t. Vi le o cn phai ht sc th n trong khi
kt lu n v ban cht cua s v t.
Cu 19: Phn tich n i dung c p pham tru kha nng va hi n thc, t o

rut ra y nghia phng phap lu n.
1. Khai nim
kha nng va hin thc.
- Kha nng la pham tru trit hoc dung chi cai hi n cha co, cha ti,
nhng se ti, se xut hi n khi co iu ki n thich hp.
- Hi n thc la pham tru trit hoc dung chi cai hi n co, hi n ang tn tai
th t s.
Nh v y kha nng la cai cha co nhng khng phai bt ky cai cha co
nao ma phai hiu la cai cha co thi im ang xet, la cai se co trong tng lai,
khi co iu ki n thich hp. Theo nghia o, kha nng la tin cua cai mi.
Tuy kha nng la cai cha co nhng iu o khng co nghia la no khng tn
tai. Cac s v t ma kha nng o biu hi n cha tn tai nh m t hi n thc nhng
ban thn kha nng thi tn tai. Vi v y, kha nng cung la m t trang thai c bi t cua
48
hi n thc, trang thai ma hi n thc mi tn tai trc khi tr thanh chinh ban thn
minh.
- Phn loai kha nng:
Moi kha nng u la kha nng thc t (u tn tai thc s, do hi n thc sinh
ra). Co nhng kha nng c hinh thanh m t cach tt nhin do quy lu t v n ng
n i tai cua s v t (kha nng tt nhin), co nhng kha nng c hinh thanh m t
cach ngu nhin (kha nng ngu nhin). Kha nng tt nhin bao gm kha nng gn
(a co u ho c gn u nhng iu ki n cn thit bin thanh hi n thc), kha
nng xa (con phai trai qua nhiu giai oan phat trin qua mi u iu ki n bin
thanh hi n thc)
2. Mi quan h bin chng gia kha nng va hin thc.
- Kha nng va hi n thc trong mi quan h ch t che vi nhau, khng th
tach ri nhau, lun lun chuyn hoa ln nhau, vi hi n thc c chun bi bi kha
nng, con kha nng se bin thanh hi n thc. o la m t qua trinh v t n . Do o, se
mc sai lm nu tach cai no khoi cai kia. Kt qua la trong hoat n g thc tin se
khng nhin thy kha nng tim tang trong s v t, do o khng xac inh c
tng lai phat trin cua no, ho c khng tao ra nhng iu ki n cn thit thuc
y s chuyn bin tich cc va khng ngn ch n kip thi nhng bin chuyn tiu
cc.
- Cung trong nhng iu ki n nht inh cung m t s v t co th tn tai
m t s kha nng vn a co s v t, trong nhng iu ki n nht inh, khi co thm
iu ki n mi b sung thi s v t se xut hi n thm nhng kha nng mi. Ngay
trong ban thn mi kha nng cung khng phai la khng thay i, no co th tng ln
giam i la tuy thu c vao s bin i cua s v t trong nhng iu ki n cu th.
- Qua trinh kha nng bin thanh hi n thc din ra trong t nhin khng
ging nh trong xa h i. trong t nhin la m t qua trinh khach quan, din ra t
phat. Trong xa h i, s chuyn hoa o phai thng qua hoat ng co y thc cua con
ngi.
49
- Trong nhng iu ki n nht inh, co kha nng tt yu tr thanh hi n thc,

nhng cung co kha nng co th khng tr thanh hi n thc.
Phai thy ro mi quan h bi n chng gia kha nng va hi n thc.

- Nu chi thy hi n thc ma khng thy kha nng thi se khng d oan c
tng lai. Nu thy kha nng ma khng thy hi n thc se dn n bi quan. Nu
ng nht kha nng vi hi n thc thi se ao tng.
- Trong hoat ng thc tin phai cn c vao hi n thc anh gia tinh hinh
va phai phan oan ung tinh cht va xu hng cua kha nng phat huy ti a tinh
nng ng chu quan, ng x kip thi tranh t tng ch i thu ng.
Cu 20: Nh n thc la gi? Thc tin la gi? Vai tro cua thc tin i vi
nh n
thc ly lu n
.
- Nh n thc la s phan anh th gii khach quan vao trong b nao ngi. o
la s phan anh nng ng, sang tao da trn hoat ng tich cc cua chu th trong
quan h vi khach th.
+ Chu th nh n thc: theo nghia r ng la xa h i loai ngi noi chung. Hiu
m t cach cu th, chu th la nhom ngi nh giai cp, dn t c, t p th, ca nhn
Tuy nhin khng phai bt ky con ngi nao cung tr thanh chu th nh n thc, con
ngi chi tr thanh chu th khi no tham gia vao hoat ng xa h i nhm nh n thc
va bin i khach th.
+ Khach th nh n thc: khng phai toan b hi n thc khach quan, ma chi la
b ph n, la linh vc nao o cua no trong min hoat ng thc tin va hoat ng
nh n thc cua chu th.
- Thc tin la m t pham tru trit hoc dung chi toan b hoat ng v t
cht co tinh cht lich s-xa h i cua con ngi nhm lam bin i t nhin va xa
h i.
50
+ Ban cht cua hoat ng thc tin la s tac ng qua lai gia chu th va
khach th, trong o chu th vi tinh nng ng cua minh tac ng lam bin i
khach th.
+ Hoat ng thc tin a dang, song chung ta co th chia lam ba hinh thc
c ban:
* Hoat ng san xut v t cht: y la hinh thc c ban cua hoat ng thc
tin co vai tro quyt inh va la c s cho cac hoat ng khac cua thc tin.
* Hoat ng lam bin i cac quan h xa h i (u tranh giai cp, u tranh
giai phong dn t c, u tranh vi hoa binh), y la hinh thc cao nht cua hoat
ng thc tin.
* Thc nghi m khoa hoc: y la hinh thc c bi t cua hoat ng thc
tin, c tin hanh trong nhng iu ki n nhn tao tao ra c s nh n thc, lam
bin i t nhin va xa h i.
- Vai tro cua thc tin i vi nh n thc:
+ Thc tin la c s va n g lc cua nh n thc.
Nh n thc bt ngun t thc tin. Chinh la t trong hoat ng thc tin lam
xut hi n nhng nhu cu bu c con ngi phai nh n thc th gii. Vi v y ma con
ngi nh n thc th gii thng qua thc tin.
Thng qua hoat ng thc tin, con ngi lam cho s v t, hi n tng b c
l nhng thu c tinh, nhng lin h , trn c s o con ngi nh n thc chung.
Nh v y, thc tin a em lai nhng tai li u cho qua trinh nh n thc, giup cho
nh n thc nm c ban cht, cac quy lu t cua th gii.
Thc tin con lam hoan thi n giac quan cua con ngi, tao ra nhng
phng ti n lam tng kha nng nh n bit cua cac giac quan nh o no thuc y
nh n thc phat trin.
+ Thc tin la muc ich cua nh n thc.
51
Tri thc do nh n thc em lai chi tr thanh sc manh v t cht khi ap dung
co hi u qua trong hoat ng thc tin. Nh v y , nh n thc khng phai la nh n
thc ma co muc ich cui cung, o la giup cho con ngi trong hoat ng bin i
th gii.
+ Thc tin la tiu chun cua nh n thc.
Nh n thc phai thng qua thc tin mi kim tra c tinh chn ly cua no.
Chi trong thc tin, con ngi mi xac inh c cai ung n, cai sai lm va gii
han cua tinh ung n cua moi tri thc do nh n thc em lai.
Cu 21: Phn tich con ng bi n chng cua s nh n thc chn ly.

Nh n thc la qua trinh phan anh bi n chng th gii hi n thc khach quan
vao trong b nao ngi thng qua hoat ng thc tin.
Qua trinh o c Lnin khai quat nh sau: T trc quan sinh ng n t
duy tru tng, t t duy tru tng n thc tin - o la con ng bi n chng
cua s nh n thc chn ly, cua s nh n thc hi n thc khach quan (V.I.Lnin
Toan t p, T.29, Nxb Tin b , Matxcva, 1981, tr.179)
- Trc quan sinh ng (nh n thc cam tinh) la giai oan u cua qua trinh
nh n thc, gn lin vi thc tin thng qua cac giac quan din ra vi cac hinh thc
c ban sau:
+ Cam giac la hinh thc u tin cua s phan anh hi n thc khach quan. S
v t hi n tng tac ng vao cac giac quan, gy nn s kich thich cua cac t bao
thn kinh lam xut hi n cac cam giac. Cam giac la s phan anh cac thu c tinh
ring le cua s v t, hi n tng nh mau sc, mui vi,..
- Tri giac la hinh thc k tip sau cam giac. Tri giac la s phan anh nhiu
thu c tinh cua s v t, hi n tng trong s lin h gia chung vi nhau. Tri giac
c hinh thanh t nhiu cam giac kt hp lai. Tri giac cung la s phan anh trc
tip cac s v t , hi n tng thng qua cac giac quan cua con ngi.
52
+ Biu tng la hinh thc cao nht cua trc quan sinh ng. Biu tng
xut hi n trn c s nhng hiu bit v s v t do tri giac em lai. Biu tng la
hinh anh c lu gi trong chu th, khi khng con s v t hi n tng hi n di n
trc tip trc chu th. y biu tng a it nhiu mang tinh gian tip cho nn
no la khu trung gian gia trc quan sinh ng va t duy tru tng.
- T duy tru tng (nh n thc ly tinh) la giai oan cao cua qua trinh nh n
thc, bao gm cac hinh thc c ban la: khai ni m, phan oan va suy ly.
+ Khai ni m la hinh thc c ban nht cua t duy tru tng. No phan anh,
khai quat nhng c tinh c ban va ph bin cua m t lp s v t, hi n tng nht
inh.
+ Phan oan la s lin h gia cac khai ni m theo m t qui tc xac inh ma
chung ta co th xac inh c tri s logic cua no.
+ Suy ly la m t thao tac logic t duy i n nhng tri thc mi t nhng
tri thc a co.
- S thng nht gia nh n thc cam tinh va nh n thc ly tinh:
+ Nh n thc cam tinh khac nh n thc ly tinh ch: nh n thc cam tinh la
giai oan thp, phan anh khach th m t cach trc tip, em lai nhng tri thc cam
tinh. Ngc lai nh n thc ly tinh la giai oan cao, phan anh khach th m t cach
gian tip, khai quat em lai nhng tri thc v ban cht va quy lu t cua khach th.
+ Nh n thc cam tinh va nh n thc ly tinh la cac giai oan cua m t qua
trinh nh n thc da trn c s thc tin. Gia chung co s tac ng qua lai: nh n
thc cam tinh cung cp tai li u cho nh n thc ly tinh, nh n thc ly tinh tac ng
tr lai nh n thc cam tinh lam cho no chinh xac hn, nhay ben hn.
+ Quan im cua chu nghia duy v t bi n chng v s thng nht gia nh n
thc cam tinh va nh n thc ly tinh hoan toan i l p vi chu nghia duy cam (
cao vai tro cua nh n thc cam tinh) va chu nghia duy ly ( cao vai tro nh n thc
ly tinh).
- Thc tin trong qua trinh nh n thc:
53
+ Nh n thc phai tr v thc tin kim tra, khng inh chn ly hay sai
lm. Ngoai ra, muc ich cua nh n thc la inh hng cho hoat ng thc tin
cai tao th gii.
+ Quay tr v thc tin nh n thc mi hoan thanh c chu trinh bi n
chng cua no. Trn c s hoat ng thc tin, nh n thc tip theo lai c bt u
bng chu trinh khac cao hn.
Cu 22: Trinh bay quan im cua trit hoc Mac-Lnin v vn chn

ly.
1. Khai nim
chn ly:
- Chn ly la nhng tri thc v th gii khach quan c phan anh vao b oc
ngi, co n i dung phu hp vi hi n thc do no phan anh va a c thc tin
kim nghi m.
- Chn ly bao gi cung la chn ly khach quan. Chn ly khach quan la nhng
tri thc ma n i dung cua no khng phu thu c vao y thc cua con ngi.
- Chn ly la m t qua trinh, vi tiu chun cua chn ly la thc tin va con vi
nh n thc cua con ngi la m t qua trinh.
2. Chn ly tuyt i va chn ly tng i.
- Chn ly tuy t i la nhng tri thc co n i dung ung va phu hp hoan
toan vi hi n thc ma no phan anh. Co chn ly tuy t i vi con ngi hoan toan
co kha nng nh n thc ung n v th gii khi co y u cac iu ki n.
- Chn ly tng i la tri thc ung nhng cha phu hp hoan toan vi hi n
thc khach quan do no phan anh. S phu hp gia n i dung cua no i vi khach
th c phan anh la s phu hp b ph n, m t s m t nht inh.
+ Tinh tng i cua chn ly biu hi n ch no phan anh s v t tn tai
trong m t pham vi co gii han, trong nhng iu ki n xac inh v khng gian va
thi gian, vi con ngi hoan toan co kha nng nh n thc c th gii nhng
54
khng phai nh n thc din ra m t ln la xong ma la qua trinh i t cha bit y

u n bit y u hn v s v t va hi n tng.
3. Quan h bin chng gia chn ly tng i va chn ly tuyt i.
- Chn ly tng i va chn ly tuy t i u la chn ly khach quan.
- Chn ly tuy t i la tng v han cac chn ly tng i.
- Trong mi chn ly tng i m c du la tng i nhng bao gi cung co
nhng yu t cua chn ly tuy t i.
- S khac bi t gia chn ly tng i va chn ly tuy t i khng thu c v
ban cht ma mc phu hp gia chung vi khach th. S khac bi t o v mc
phu hp gia chung vi khach th bao gi cung tn tai, nhng thng xuyn
c xoa bo trong qua trinh tin ln v han cua nh n thc.
- Khi tha nh n s thng nht gia chn ly tuy t i va chn ly tng i,
iu o cung co nghia la s tha nh n tinh cu th cua chn ly.
4. Thc tin la tiu chun cua chn ly:
- Thc tin la tiu chun duy nht cua chn ly. Nh thc tin, chung ta phn
bi t c chn ly va sai lm.
- Thc tin co vai tro nh v y, vi no co u im cua tinh ph bin va la
hi n thc trc tip, nh o ma thc tin co th v t cht hoa c tri thc, bin
cac tri thc thanh cac khach th v t cht co tinh xac thc cam tinh.
- Tiu chun thc tin va mang tinh tuy t i va mang tinh tng i.
Tuy t i vi no la tiu chun khach quan duy nht; tng i vi ban thn thc tin
lun lun bin i, phat trin. S bin i nay dn n ch tip tuc b sung, phat
trin nhng tri thc a co trc o.
Phn B
CHU NGHIA DUY VT BIN CHNG V XA HI
55
Cu 23: Khai ni m quy lu t xa h i? Phn tich mi quan h gia quy

lu t xa h i va hoat n
g co y thc cua con ngi.
- Khai nim
quy lut xa h i:
Quy lu t phat trin cua xa h i la nhng mi lin h khach quan, ban cht va
tt yu, l p i l p lai gia cac hi n tng cua i sng xa h i.
Con ngi t lam ra lich s cua minh, noi cach khac lich s loai ngi la
nhng hoat ng cua con ngi theo ui nhng muc ich cua ban thn minh.
Trong xa h i, con ngi (dn t c, giai cp, ang phai,..) hanh ng m t
cach co y thc, theo ui nhng muc ich nht inh, do nhng t tng dn dt.
Nhng ban thn cac h t tng u phan anh nhng iu ki n sinh hoat v t cht
cua xa h i.
Trong xa h i, con ngi phai quan h vi nhau va trong v van cac mi
quan h gia con ngi vi con ngi va con ngi vi t nhin, thi quan h san
xut la quan h c ban, nn tang, ma cac quan h san xut lai thu c v linh vc
i sng v t cht cua xa h i, nghia la no tn tai m t cach khach quan tt yu, c
l p vi y chi cua ca nhn, t p oan, giai cp trong xa h i .
Cac hi n tng a dang cua xa h i du co ve ngu nhin n u, rt cu c
cung tun theo m t khuynh hng chung nht inh, tc la vn th hi n tinh quy
lu t.
- c im cua quy lut xa h i:
+ Quy lu t t nhin din ra m t cach t ng khng co s tac ng cua con
ngi. Quy lu t xa h i din ra thng qua hoat ng cua con ngi co y thc,
nhng khng phu thu c vao y thc con ngi.
+ Quy lu t xa h i khng biu hi n ra trc tip tng hi n tng n le,
tng con ngi ma thng biu hi n ra nh m t xu hng. Do o, nu khng gian
cang r ng, thi gian cang dai thi quy lu t biu hi n cang ro.
56
+ San xut v t cht la c s cua i sng xa h i, ng thi la c s cua cac

quy lu t xa h i.
+ Quy lu t xa h i phat huy tac dung trong nhng iu ki n cu th, nhng
iu ki n o khng ngng thay i, t hinh thai kinh t-xa h i nay sang hinh thai
kinh t-xa h i khac. Trong m t hinh thai kinh t-xa h i thi cac iu ki n mi
nc cung khac nhau, do o quy lu t phat huy tac dung khac nhau.
- Mi quan h gia quy lut xa h i va hoat ng cua con ngi co y thc:
Khng inh s tn tai va tac ng cua cac quy lu t xa h i trong qua trinh
lich s thi iu o khng co nghia la phu nh n vai tro cua nhng hoat ng co y
thc cua con ngi. Trai lai, s phat trin cua lich s a xac nh n vai tro ngay
cang tng ln cua nhn t chu quan, nhng hoat ng co y thc cua con ngi.
Quy lu t xa h i hinh thanh va chi phi m t cach tt yu cac hoat ng cua
con ngi, noi cach khac, tt ca moi hoat ng cua con ngi u phai i m t
vi tinh tt yu, quy lu t . Do o, con ngi mun at n t do trong hoat n g
cua minh, con ngi phai x ly ung mi quan h gia t do va tt yu.
Hoat ng t do, co y thc la c tinh cua con ngi (C.Mac, ngghen
tuyn t p, Nxb S th t, Ha N i, 1980, T.1, tr.118). Nhng t do khng phai la
c l p vi quy lu t, bt chp quy lu t ma la nh n thc ung quy lu t va v n
dung cac quy lu t cai tao t nhin va cai tao xa h i thoa man nhu cu cua
minh.
ngghen vit: T do khng phai la s c l p tng tng i vi cac
quy lu t cua t nhin, ma la s nh n thc c nhng quy lu t o va cai kha
nng - co c nh s nh n thc nay - bu c nhng quy lu t o tac ng m t
cach co k hoach nhm nhng muc ich nht inh. iu o la ung vi nhng quy
lu t cua t nhin bn ngoai, cung nh i vi nhng quy lu t chi phi tn tai v t
cht va tinh thn cua ban thn con ngi, hai loai quy lu t ma chung ta nhiu lm
cung chi co th tach cai no ra khoi cai kia trong quan ni m ch khng th tach ra
trong thc t c. Nh v y t do cua y chi chng qua chi la cai nng lc quyt
57
inh m t cach hiu bit (C.Mac, ngghen tuyn t p, Nxb S th t, Ha N i, 1984,

T.5, tr.163).
Chu nghia duy v t lich s khng inh t do la m t san phm cua lich s.
bui u cua lich s do cha co hiu bit, con ngi la n l cua gii t nhin,
nhng cang ngay con ngi cang co nh n thc su sc v cac quy lu t cua t
nhin, quy lu t cua xa h i, v n dung cac quy lu t cai tao t nhin va cai tao xa
h i theo ung tinh tt yu cua no. Va do o, hoat ng cua con ngi cang t do
hn. T do la cai tt yu c nh n thc.Tc t do la nm vng va hanh ng phu
hp vi tt yu.
Cu 24: Khai ni m phng thc san xut? Tai sao noi phng thc san
xut la nhn t quyt inh s tn tai va phat trin cua xa h i?
Phng thc san xut la cach thc ma con ngi lam ra cua cai v t cht
trong m t giai oan lich s nht inh, theo cach o con ngi co nhng quan h
nht inh vi t nhin va vi nhau trong san xut.
Chu nghia duy v t lich s khng inh rng, lich s xa h i loai ngi trc
ht la lich s phat trin cua san xut, lich s v n ng cua cac phng thc san
xut ln lt thay th nhau, la lich s cua qun chung nhn dn lao ng trc tip
san xut ra cua cai v t cht cho xa h i.Do o, mun hiu lich s phat trin cua xa
h i loai ngi, trc ht phai hiu lich s phat trin cua san xut, hiu qua trinh
san xut cua con ngi qua cac giai oan lich s khac nhau.
Xa h i la m t b ph n c thu cua gii t nhin, v n ng va phat trin
theo quy lu t c thu cua no. Tuy nhin, gia xa h i va t nhin thng xuyn
din ra s trao i v t cht. S trao i o c thc hi n trong qua trinh lao
ng san xut cua con ngi. Nh v y, nu tach lich s xa h i loai ngi vi lich
s phat trin cua san xut v t cht thi se khng th nao hiu c loai ngi phai
trai qua nhng hinh thai kinh t-xa h i t thp ln cao.
58
San xut v t cht la lc lng chu yu va la ng lc c ban thuc y lich

s phat trin, xa h i tin ln. o la iu ki n quyt inh cua i sng con ngi,
la yu cu tt yu khach quan i vi s sinh tn cua xa h i. Xa h i khng th
thoa man nhu cu cua minh bng cai a co sn trong gii t nhin, duy tri i
sng cua minh, con ngi phai tin hanh san xut cua cai v t cht. Vi th, san xut
cua cai v t cht la m t iu ki n c ban cua moi xa h i, la m t hanh ng lich s
ma loai ngi phai duy tri t xa n nay.
Xa h i la m t h thng va trong tng giai oan lich s nht inh, tinh cht
va kt cu xa h i khng phai do nguy n vong va y chi cua ca nhn, t p oan, cung
khng do hinh thc nha nc phap quyn quy inh ma do phng thc san xut
quyt inh. Phng thc san xut thng tri trong mi xa h i quyt inh tinh cht
cua ch xa h i; cac giai cp, kt cu giai cp va tinh cht cua cac mi quan h
gia cac giai cp, cung nh cac quan im v chinh tri phap quyn, ao c, trit
hoc
Mi hinh thai kinh t-xa h i co phng thc san xut c thu cua no. Va s
thay th cua cac phng thc san xut khac nhau chinh la c s cua s thay th cua
cac hinh thai kinh t-xa h i ni tip nhau. iu nay chng to, phng thc san
xut gi vai tro quyt inh trong s chuyn hoa cua xa h i loai ngi qua cac giai
oan lich s khac nhau. Mi khi phng thc san xut mi ra i, giai cp mi ln
cm quyn, kt cu kinh t xa h i thay i thi nhng quan h xa h i v m t chinh
tri, phap quyn, t tng, ao c,.. cung bin i theo.
Vi y nghia noi trn ma C.Mac a nhn manh: Do co c nhng lc
lng san xut mi, loai ngi thay i phng thc san xut cua minh, va do thay
i phng thc san xut, cach kim sng cua minh, loai ngi thay i tt ca
nhng quan h xa h i cua minh. Cai ci xay quay bng tay a lai xa h i co lanh
chua, cai ci xay chay bng hi nc a lai xa h i co nha t ban cng nghi p
(C.Mac, ngghen tuyn t p , Nxb S th t , Ha N i , 1980, T.1, tr.380).
Lich s xa h i loai ngi trc ht la lich s cua san xut, lich s cua cac
phng thc san xut v n ng phat trin va thay th nhau t thp ln cao.
59
Cu 25: Phn tich n i dung quy lu t v s phu hp cua quan h san

xut vi tinh cht va trinh cua lc lng san xut. T o rut ra y nghia
cua vi c v n dung quy lu t nay trong thc tin nc ta hi n nay.
Bt c phng thc san xut m t giai oan phat trin lich s nao cung u
bao gm hai m t: Lc lng san xut va quan h san xut. Lc lng san xut - la
biu hi n mi quan h gia ngi va t nhin trong qua trinh san xut; quan h
san xut - la biu hi n mi quan h gia ngi vi ngi trong qua trinh san xut.
C.Mac a chi ro: Trong san xut, con ngi khng chi co quan h vi t nhin
ma con phai co nhng mi lin h va quan h nht inh vi nhau, va chi trong
pham vi nhng mi lin h va quan h xa h i o thi mi co tac ng vao t
nhin, vao san xut c.
Lc lng san xut va quan h san xut la hai m t cua phng thc san
xut, chung phan anh hai mi quan h khac nhau, c trng phat trin khng
ging nhau, nhng chung co mi lin h hu c khng th tach ri va tac ng
bi n chng ln nhau hinh thanh quy lu t xa h i ph bin cua toan b lich s loai
ngi: Quy lu t v s phu hp cua quan h san xut vi tinh cht va trinh cua
lc lng san xut. Quy lu t nay vach ro s quy inh, phu thu c ln nhau gia lc
lng san xut va quan h san xut, trong o lc lng san xut gi vai tro quyt
inh.
- Kt cu cua lc lng san xut:
Lc lng san xut bao gm ba yu t cu thanh: Ngi lao ng (la tui,
sc khoe, trinh , kinh nghi m, ky nng, ky xao, nng lc), t li u san xut va
khoa hoc ky thu t cng ngh . Trong o ngi lao ng la nhn t quyt inh cua
lc lng san xut.
- Tinh cht va trinh cua lc lng san xut:
Tinh cht cua lc lng san xut la tinh cht cua t li u san xut va cua lao
n g, la kt tinh sc lao n g xa h i trong tng n vi san phm do qua trinh san
60
xut tao ra. Nu cng cu thu cng thi lc lng san xut co tinh cht ca nhn, nu
cng cu la may moc thi lc lng san xut mang tinh cht xa h i hoa.
Trinh cua lc lng san xut la trinh phat trin cua cng cu lao ng,
cua ky thu t, trinh kinh nghi m, ky nng lao ng cua ngi lao ng, qui m
san xut, trinh phn cng lao ng xa h i
- Quan h san xut hinh thanh, bin i va phat trin di anh hng
quyt inh cua lc lng san xut.
Chu nghia duy v t lich s khng inh rng s thay i va phat trin cua bt
c m t phat trin san xut nao bao gi cung bt u bng s thay i va phat trin
cua cac lc lng san xut.
Trong qua trinh san xut at c nng sut lao ng cao hn, con ngi
lun lun tim cach cai tin cng cu lao ng va ch tao ra nhng cng cu lao ng
mi tinh xao hn. Cung vi s bin i va phat trin cua cng cu lao ng, kinh
nghi m san xut, ky nng lao n g, kin thc khoa hoc,.. cua ngi lao n g
cung khng ngng tng ln.
M t khac, trong cu truc cua phng thc san xut thi lc lng san xut la
n i dung con quan h san xut la hinh thc xa h i cua no, trong mi quan h o
n i dung la quyt inh. N i dung bin i keo theo s bin i cua hinh thc.
Do o lc lng san xut la yu t ng nht, khng n inh nht, yu t
cach mang nht cua qua trinh san xut v t cht. S bin i cua lc lng san
xut, trc ht la s bin i cua cng cu san xut a dn n s bin i trong cac
quan h san xut gia ngi va ngi. iu o cho thy cng cu san xut khng
nhng la thc o trinh phat trin cua cac lc lng san xut, ma con la du
hi u bao trc quan h xa h i, quan h kinh t gia ngi vi ngi cung bin
i theo. C.Mac vit: Phng thc san xut, nhng quan h trong o cac lc
lng san xut phat trin, u khng phai la nhng quy lu t vinh vin, ma chung
thich ng vi s phat trin nht inh cua con ngi va cua nhng lc lng san
xut cua con ngi, va m t s thay i trong lc lng san xut cua con ngi tt
61
phai dn n m t s thay i trong nhng quan h san xut cua con ngi
(C.Mac, ngghen tuyn t p, Nxb S th t, Ha N i, 1980, T.1, tr.396).
iu o chng to s phat trin cua lc lng san xut thi quan h san xut
cung phat trin theo cho phu hp vi tinh cht va trinh cua lc lng san xut.
S phu hp o la ng lc n i tai thuc y lc lng san xut tip tuc phat trin.
Tuy nhin, lc lng san xut co xu hng phat trin nhanh hn, con quan h san
xut lai tng i n inh. Khi lc lng san xut phat trin ln m t trinh mi,
quan h san xut khng con phu hp vi no na, tr thanh chng ngai i vi s
phat trin cua lc lng san xut, lam nay sinh mu thun gay gt gia hai m t cua
phng thc san xut. M t cach tt yu la quan h san xut cu bi xoa bo, quan h
san xut mi hinh thanh phu hp vi tinh cht va trinh cua lc lng san xut
a phat trin, m ng cho lc lng san xut tip tuc phat trin.
Quan h san xut cu bi xoa bo, quan h san xut mi hinh thanh, cung ng
thi s di t vong cua phng thc san xut li thi va s ra i cua phng thc
san xut mi. Trong xa h i co giai cp i khang, mu thun gia lc lng san
xut mi va quan h san xut li thi la c s khach quan cua cu c u tranh giai
cp, ng thi la tin cua cac cu c cach mang xa h i.
S tac ng cua quy lu t noi trn trong lich s a lam cho xa h i chuyn t
hinh thai kinh t-xa h i thp ln hinh thai kinh t-xa h i cao hn m t cach bi n
chng.
- S tac ng tr lai cua quan h san xut i vi lc lng san xut:
Trong cu truc cua phng thc san xut thi quan h san xut la hinh thc
xa h i ma lc lng san xut lun lun phai da vao phat trin. Tt nhin quan
h san xut thng xuyn tac ng tr lai vi lc lng san xut: co th thuc y
ho c kim ham s phat trin cua lc lng san xut. Theo tinh tt yu khach quan,
quan h san xut li thi se bi thay th bng m t quan h san xut mi phu hp
vi tinh cht va trinh cua lc lng san xut.
Quan h san xut co th tac ng tr lai i vi lc lng san xut, bi vi
quan h san xut quy inh tinh muc ich cua qua trinh san xut v t cht, quy inh
62
h thng t chc quan ly san xut va quan ly xa h i, quy inh phng thc phn
phi cua cai ma ngi lao ng trc tip c hng. Tt ca nhng yu t noi trn
lai anh hng va quy inh thai cua qun chung lao ng - lc lng san xut
chu yu cua xa h i.
Quan h san xut tac ng tr lai lc lng san xut theo chiu hng tich
cc, khi quan h san xut la m t h thng hoan chinh gm ca ba mi quan h : s
hu t li u san xut, t chc va quan ly san xut, phn phi san phm, u phu
hp vi tinh cht (trinh ) cua lc lng san xut.
S tac ng cua quy lu t quan h san xut phu hp vi tinh cht va trinh
cua lc lng san xut vao lich s a a xa h i loai ngi phat trin qua cac
phng thc san xut: cng xa nguyn thuy, chim hu n l , phong kin, t ban
chu nghia va c ng san chu nghia trong tng lai.
Lich s xa h i loai ngi noi chung phat trin tun t t thp ln cao, nhng
thc tin lich s a chng minh rng nhiu nc a bo qua m t s phng thc
san xut tin ln phng thc san xut cao hn.
Vi t Nam, xy dng phng thc san xut xa h i chu nghia, chung ta
chu trng phat trin nn kinh t hang hoa nhiu thanh phn vi c ch thi trng
co s quan ly cua Nha nc theo inh hng xa h i chu nghia. Nh v y vi c bo
qua giai oan phat trin t ban chu nghia v thc cht la bo qua ch chinh tri t
ban, chung ta lai k tha nhng gia tri cua chu nghia t ban vi t cach la lc
lng san xut, hng nn san xut i ln san xut ln xa h i chu nghia.
Cu 26: Phn tich mi quan h bi n chng gia c s ha tng va kin

truc thng tng cua xa h i. c im cua c s ha tng va kin truc thng
tng trong thi ky qua ln chu nghia xa h i Vi t Nam.
- Khai ni m c s ha tng:
C s ha tng la toan b nhng quan h san xut hp thanh c cu kinh t
cua m t hinh thai kinh t-xa h i nht inh.
63
- Khai ni m kin truc thng tng:

Kin truc thng tng la toan b nhng quan im, t tng xa h i, nhng
thit ch tng ng va nhng quan h n i tai gia chung hinh thanh trn m t c
s ha tng nht inh.
- Mi quan h bin chng gia c s ha tng va kin truc thng tng:
+ Mi hinh thai kinh t-xa h i co c s ha tng va kin truc thng tng cua
no. Do o, c s ha tng va kin truc thng tng mang tinh lich s cu th, gia
chung co mi quan h bi n chng vi nhau, trong o c s ha tng gi vai tro
quyt inh.
+ Vai tro quyt inh cua c s ha tng i vi kin truc thng tng th
hi n:
C s ha tng nao sinh ra kin truc thng tng y. Giai cp nao chim ia
vi thng tri v kinh t thi cung chim ia vi thng tri trong i sng tinh thn.
Quan h san xut nao thng tri thi tao ra kin truc thng tng chinh tri tng ng.
Mu thun trong linh vc kinh t quyt inh tinh cht mu thun trong linh vc t
tng.
Do c im noi trn, bt ky hi n tng nao thu c kin truc thng tng:
nha nc, phap lu t, ang phai chinh tri, trit hoc, ao c,.. u khng th giai
thich t chinh no, bi vi, chung u trc tip ho c gian tip phu thu c vao c s
ha tng va do c s ha tng quyt inh.
Nhng bin i cn ban trong c s ha tng sm hay mu n se dn n s
bin i cn ban trong kin truc thng tng. S bin i o din ra trong tng
hinh thai kinh t-xa h i va ro r t hn khi chuyn t hinh thai kinh t-xa h i nay
sang hinh thai kinh t-xa h i khac.
Khi c s ha tng cu mt i thi kin truc thng tng do no sinh ra cung mt
theo, khi c s ha tng mi ra i thi m t kin truc thng tng mi phu hp vi
no cung xut hi n. Trong xa h i co giai cp i khang, s bin i o din ra
thng qua cu c u tranh giai cp gay go phc tap. Khi cu c cach mang xa h i
64
xoa bo c s ha tng cu thay th bng c s ha tng mi, s thng tri v chinh tri
cua giai cp cach mang c thip l p, b may nha nc mi hinh thanh, s thng
tri v t tng cua giai cp cach mang cm quyn c xac l p.
S bin mt cua m t kin truc thng tng khng din ra m t cach nhanh
chong, co nhng yu t cua kin truc thng tng cu con tn tai dai dng sau khi
c s kinh t cua no a bi tiu di t. Co nhng yu t cua kin truc thng tng cu
c giai cp cm quyn mi s dung xy dng kin truc thng tng mi.
Do o, tinh quyt inh cua c s ha tng i vi kin truc thng tng din
ra rt phc tap trong qua trinh chuyn t hinh thai kinh t-xa h i nay sang hinh
thai kinh t-xa h i khac.
+ S tac ng tr lai cua kin truc thng tng i vi c s ha tng:
S tac ng tr lai cua kin truc thng tng i vi c s ha tng c th
hi n chc nng xa h i cua kin truc thng tng la bao v , duy tri, cung c va
phat trin c s ha tng sinh ra no, u tranh xoa bo c s ha tng va kin truc
thng tng cu.
Trong xa h i co giai cp i khang, kin truc thng tng bao am s thng
tri chinh tri va t tng cua giai cp gi ia vi thng tri trong kinh t.
Trong cac b ph n cua kin truc thng tng, nha nc gi vai tro c bi t
quan trong, co tac dung to ln i vi c s ha tng. Nha nc khng chi da vao
h t tng ma con da vao chc nng kim soat xa h i tng cng sc manh
kinh t cua giai cp thng tri. ngghen vit: bao lc (nghia la quyn lc nha
nc) cung la m t lc lng kinh t (C.Mac, ngghen tuyn t p, Nxb S th t,
Ha N i, 1971, T.II, tr.604).
Cac b ph n khac cua kin truc thng tng nh trit hoc, ao c, tn
giao, ngh thu t cung tac ng n c s ha tng, nhng thng thng phai
thng qua nha nc, phap lu t.
Kin truc thng tng la m t h thng, no co qua trinh bin i phat trin
do s tac ng cua cac yu t n i tai, do o no co tinh c l p tng i. Qua
65
trinh o phat trin phu hp vi c s ha tng thi s tac ng cua no i vi c s

ha tng cang co hi u qua.
Chu nghia duy v t lich s khng inh, chi co kin truc thng tng tin b
nay sinh trong qua trinh cua c s kinh t mi - mi phan anh nhu cu cua s phat
trin kinh t, mi co th thuc y s phat trin kinh t-xa h i. Nu kin truc
thng tng la san phm cua c s kinh t a li thi thi gy tac dung kim ham s
phat trin kinh t-xa h i. Tt nhin s kim ham chi la tam thi, sm mu n no se bi
cach mang khc phuc.
+ c im cua c s ha tng va kin truc thng tng trong thi ky qua
ln chu nghia xa h i nc ta:
C s ha tng trong thi ky qua nc ta bao gm cac thanh phn kinh
t, cac kiu t chc kinh t, cac kiu quan h san xut gn lin vi cac hinh thc
s hu khac nhau, th m chi i l p nhau, cung tn tai trong m t c cu kinh t
quc dn thng nht.
Tng ng vi s ng nht v ban cht kinh t la s tac n g cua nhiu h
thng quy lu t kinh t. H thng quy lu t kinh t xa h i chu nghia; h thng quy
lu t kinh t cua nn san xut hang hoa nho va h thng quy lu t kinh t t ban
chu nghia. inh hng xa h i chu nghia i vi nn kinh t hang hoa nhiu thanh
phn la Nha nc xa h i chu nghia tao ra m t hanh lang phap ly, tao iu ki n
cho s phat trin cua cac thanh phn kinh t, ng thi Nha nc s dung tng th
cac bi n phap - trong o bi n phap kinh t la quan trong nht - nhm tng bc xa
h i hoa nn san xut. Kinh t Nha nc khng ngng c cung c va phat trin
ca v cht va v lng nhng vi tri nong ct cua nn kinh t.
- Kin truc thng tng xa h i chu nghia nc ta:
ang ta khng inh chu nghia Mac-Lnin va t tng H Chi Minh lam c
s nn tang cua t tng va kim chi nam cho moi hanh ng cach mang.
66
Xy dng h thng chinh tri xa h i chu nghia mang ban cht giai cp cng
nhn, do i tin phong cua no la ang C ng san Vi t Nam lanh ao. Thc hi n
nn dn chu xa h i chu nghia, quyn lc thu c v nhn dn.
Cac t chc, thit ch, cac lc lng xa h i tham gia vao h thng chinh tri
xa h i chu nghia la vi m t muc tiu chung, li ich chung, hng ti muc tiu xa
h i chu nghia, am bao quyn lam chu cua nhn dn trong quan ly kinh t-xa h i
va moi linh vc hoat ng khac.
Cac t chc, b may tao thanh h thng chinh tri-xa h i khng tn tai nh
m t muc ich t thn ma vi phuc vu con ngi, vi li ich va quyn lc cua nhn
dn lao ng.
Cu 27: Khai ni m hinh thai kinh t-xa h i? Vi sao noi s phat trin
cua cac hinh thai kinh t-xa h i la m t qua trinh lich s t nhin.
- Khai nim
hinh thai kinh t-xa h i:
Hinh thai kinh t-xa h i la m t pham tru cua chu nghia duy v t lich s
dung chi xa h i tng giai oan phat trin lich s nht inh, vi nhng quan
h san xut cua no (c s ha tng) thich ng vi lc lng san xut m t trinh
nht inh va vi m t kin truc thng tng c xy dng trn nhng quan h san
xut o.
Hinh thai kinh t-xa h i la m t h thng, m t chinh th toan ven co c cu
phc tap, trong o co nhng m t c ban nht la lc lng san xut, quan h san
xut va kin truc thng tng.
Lc lng san xut la quan h gia ngi vi t nhin trong qua trinh san
xut - la nn tang v t cht-ky thu t cua mi hinh thai kinh t-xa h i. Xet n
cung, lc lng san xut quyt inh s hinh thanh va phat trin cua mi hinh thai
kinh t-xa h i. Ban thn cac lc lng san xut khng phai la san phm ring cua
m t thi ai nao ma la san phm cua ca m t qua trinh phat trin lin tuc t thp
ln cao qua cac thi ai, la s tip bin khng ngng cua lich s.
67
Quan h san xut - quan h gia ngi va ngi trong qua trinh san xut la nhng quan h c ban, ban u va quyt inh tt ca cac quan h xa h i khac,
khng co nhng mi quan h o thi khng thanh xa h i va khng co quy lu t xa
h i. Quan h san xut la tiu chun khach quan phn bi t xa h i cu th nay vi
xa h i cu th khac.
Nhng quan h san xut la b xng cua c th xa h i hp thanh c s ha
tng va trn o dng ln m t kin truc thng tng tng ng ma chc nng xa
h i cua no la bao v , duy tri va phat trin c s ha tng sinh ra no.
Ngoai cac quan h c ban: lc lng san xut, quan h san xut, kin truc
thng tng, trong mi hinh thai kinh t-xa h i con co nhng quan h dn t c, gia
inh,..
- S phat trin cua cac hinh thai kinh txa h i la mt qua trinh lich s
t nhin.
C.Mac vit: Ti coi s phat trin cua nhng hinh thai kinh t-xa h i la m t
qua trinh lich s t nhin (C.Mac, T ban, quyn 1, T.1, Nxb S th t , Ha N i ,
1973, tr.20).
Hinh thai kinh t-xa h i c xem nh la m t c th, m t h thng hoan
chinh lun lun v n ng va phat trin. o la h thng cac quan h xa h i, bao
gm nhng quan h v t cht va quan h t tng. Quan h t tng c xy
dng trn nhng quan h v t cht-quan h hinh thanh ngoai y chi va y thc cua
con ngi, nh m t kt qua cua s hoat ng cua con ngi am bao s sinh
tn cua minh.
Hoc thuyt hinh thai kinh txa h i cho phep i su vao ban cht cua qua
trinh lich s, hiu c logic khach quan cua qua trinh o, nhin thy s phat trin
cua xa h i loai ngi nh la m t qua trinh lich s t nhin, m t qua trinh din ra
nhiu m t va cha y mu thun, qua trinh v n ng hp vi quy lu t khach
quan. o la nhng quy lu t n i tai, t thn trong cu truc cua hinh thai kinh t-xa
h i, quy lu t v s phu hp cua quan h san xut vi tinh cht va trinh cua lc
lng san xut, quy lu t c s ha tng quyt inh kin truc thng tng.
68
Lich s phat trin cua xa h i loai ngi a va ang trai qua nm hinh thai
kinh t-xa h i khac nhau: c ng san nguyn thuy, chim hu n l , phong kin, t
ban chu nghia va c ng san chu nghia. Chu nghia duy v t lich s cho rng, mi
hinh thai kinh t-xa h i u co nhng quy lu t ring cua no khi no phat sinh, phat
trin va chuyn sang m t hinh thai khac cao hn. ng thi cung khng inh n
s tn tai cua nhng quy lu t phan anh nhng c im chung cua moi hinh thai
kinh t-xa h i, nhng quy lu t ph bin phat huy tac dung trong tt ca cac giai
oan phat trin cua lich s, trong tt ca cac hinh thai kinh t-xa h i.
Trong cac quy lu t khach quan chi phi s v n ng phat trin cua cac hinh
thai kinh t-xa h i, quy lu t v s phu hp cua quan h san xut vi tinh cht va
trinh cua lc lng san xut co vai tro quyt inh nht. Con ngi lam ra lc
lng san xut bng nng lc thc tin cua minh. Tuy nhin, nng lc thc tin lai
bi quy inh bi nhiu iu ki n khach quan. Mi th h lam ra lc lng san xut
cua minh phai da trn nhng lc lng san xut a at c cua th h trc
hinh thai kinh t-xa h i trc o. Vi v y , ban thn cac lc lng san xut khng
phai la san phm ring cua thi ai nao, ma la san phm cua ca m t qua trinh phat
trin lin tuc t thp ln cao qua cac hinh thai kinh t-xa h i. Nhng, chinh tinh
cht va trinh cua lc lng san xut a quy inh m t cach khach quan tinh cht
va trinh cua quan h san xut, do o, xet n cung lc lng san xut quyt
inh qua trinh v n ng phat trin cua hinh thai kinh t-xa h i nh m t qua trinh
lich s t nhin.
S v n ng phat trin thay th nhau cua cac hinh thai kinh t-xa h i t
thp ln cao trc ht c giai thich bng s tac ng cua quy lu t v s phu hp
cua quan h san xut vi tinh cht va trinh cua lc lng san xut. Lc lng
san xut, m t m t cua phng thc san xut, la yu t am bao tinh k tha trong
s phat trin tin ln cua lich s. Quan h san xut la m t th hai cua phng thc
san xut biu hi n tinh gian oan trong s phat trin cua lich s.
Lich s loai ngi la lich s phat trin va thay th nhau cua cac hinh thai
kinh t-xa h i, nhng lich s cu th v cung phong phu, khng th xem qua trinh
69
lich s la m t cng thc ho c nh m t ng thng. Thc t lich s din ra

nhng hinh thc qua khac nhau cua cac dn t c, m t s dn t c phai trai qua
tun t cac hinh thai kinh t-xa h i, m t s dn t c lai bo qua m t s hinh thai
at c nhng bc phat trin nhanh hn.
Nhn loai hi n nay ang va se trai qua hinh thai kinh t-xa h i c ng san
chu nghia. Hinh thai kinh t-xa h i c ng san chu nghia co ba giai oan phat trin:
Thi ky qua t t ban chu nghia ln chu nghia xa h i; Chu nghia xa h i; Chu
nghia c ng san.
Cu 28: Phn tich inh nghia v giai cp cua Lnin va rut ra y nghia
cua inh nghia i vi vi c xem xet vn giai cp nc ta hi n nay.
1. Nhng quan im v giai cp trong lich s:
Quan im v giai cp c hinh thanh kha sm trong lich s. Trung
Quc, t th ky IV, III tcn ngi ta a tha nh n rng xa h i phn chia thanh giai
cp la m t thc t. Nhng do nguyn nhn gi ma xa h i phn chia thanh giai cp
thi co nhiu quan ni m khac nhau.
Nhiu nha trit hoc, xa h i hoc cua giai cp boc l t a ct nghia s phn
chia xa h i thanh giai cp la do nguyn nhn chu quan, do nhng yu t tinh thn.
Do ch ho khng a ra c nhng tiu chun khoa hoc phn inh s khac
nhau v giai cp nn a cho rng: S khac nhau v giai cp la do khac nhau v
chung t c, v mau da, v tm ly, v tai nng ca nhn, v ia vi va uy tin xa h i. T
o cac nha t tng cua cac giai cp boc l t ku goi i tim nhng gia tri xa h i,
ao c,.. hoa hp giai cp. o la quan im duy tm v vn giai cp.
Bn canh nhng quan im duy tm noi trn, cung co nhng quan im co
cn c thuyt phuc hn. Chng han Hy Lap, Platon cho rng: S c quyn qua
ln v cua cai trong tay giai cp quy t c la nguy him v m t chinh tri, vi no e ra
nhng mu thun ht sc su sc.
Khi chu nghia t ban hinh thanh, cu c u tranh gia giai cp t san vi giai
cp ia chu, quy t c xut hi n , quan ni m v giai cp cung nh u tranh giai cp
70
tr nn ro rang hn. Tmatmor ( Anh), Tma Campanela ( Italia) va Rutx

( Phap) cung a nhin thy quyn t hu la gc r cua nhiu tai hoa. Xanhximng
( Phap) con i xa hn, ng cho rng xac l p quyn s hu la c s cua kin truc
xa h i, rng lich s xa h i loai ngi la s thay i nhng tiu chun cua xa h i
khac nhau da trn ch s hu.
Tuy nhin, cng lao phat hi n ra vn giai cp va u tranh giai cp c
gn lin vi tn tui cac nha s hoc Phap nh Phrngxoa Ghid, guytxtanh,
Chieri va Phrngxoa Mil, m c du ho cha ly giai c m t cach khoa hoc v
vn giai cp cung nh u tranh giai cp. Theo quan im cua cac nha s hoc
Phap thi s thay i v quan h tai san, chu yu la quan h v ru ng t a a ti
mi quan h giai cp mi va s thay i v quan h chinh tri. Nhng t tng cua
cac nha s hoc Phap tin b a c Mac, ngghen anh gia cao. Mac noi rng,
ban thn ng khng co cng trong vi c phat hi n vn giai cp. Lnin cung a
nhn manh: Thuyt u tranh giai cp khng phai la do Mac ma do giai cp t
ban trc Mac sang tao ra. Cng hin to ln cua Mac, ngghen v vn giai cp
la ch: Mac a a lai m t quan ni m khoa hoc v giai cp; xem xet vn giai
cp trn c s quan im duy v t v lich s.
Trong tac phm cua minh, Mac va ngghen a chi ro: Giai cp chi xut
hi n trn c s s phat trin cua lc lng san xut n m t trinh nht inh. S
phn chia xa h i thanh giai cp la do nguyn nhn kinh t ma trc tip la s chim
hu t nhn v t li u san xut. Chu nghia Mac khng chi nhin thy ngun gc
cua s phn hoa giai cp la do nguyn nhn kinh t ma con nhin thy c trng c
ban cua cac giai cp cung la c trng kinh t.
K tha t tng cua nhn loai, c bi t la t tng duy v t lich s cua
Mac va ngghen, Lnin a a ra m t inh nghia v giai cp.
2. inh nghia cua Lnin v giai cp:
Trong tac phm Sang kin vi ai Lnin a inh nghia v giai cp nh sau:
Ngi ta goi la giai cp, nhng t p oan to ln gm nhng ngi khac
nhau v ia vi cua ho trong m t h thng san xut xa h i nht inh trong lich s;
71
khac nhau v quan h cua ho (thng thng nhng quan h nay c phap lu t
quy inh va tha nh n) i vi nhng t li u san xut; v vai tro cua ho trong t
chc lao ng xa h i va nh v y la khac nhau v cach thc hng thu va v phn
cua cai xa h i it ho c nhiu ma ho c hng.
Giai cp la nhng t p oan ngi ma t p oan nay thi co th chim oat lao
ng cua t p oan khac do ch cac t p oan o co ia vi khac nhau trong m t ch
kinh t, xa h i nht inh.
T inh nghia cua Lnin, chung ta co th rut ra nhng c trng c ban v
giai cp sau y:
a. Giai cp la nhng t p oan ngi to ln co ia vi khac nhau trong m t h
thng san xut xa h i nht inh.
iu nay co nghia la s phn chia giai cp gn lin vi h thng san xut xa
h i nht inh. Trong xa h i, co nhng h thng san xut cha ng trong long no
nhng yu t lam nay sinh giai cp nh h thng san xut xa h i n l , h thng
san xut xa h i phong kin, h thng san xut t ban chu nghia. Ngc lai, co
nhng h thng san xut xa h i khng cha ng trong long no nhng yu t
phn chia giai cp nh h thng san xut xa h i c ng san nguyn thuy, h thng
san xut cua xa h i c ng san chu nghia ma giai oan u goi la chu nghia xa h i.
H thng san xut xa h i quy inh ia vi cua cac giai cp, co giai cp gi
ia vi thng tri, co giai cp gi ia vi bi thng tri. Trong cac xa h i nh n l ,
phong kin, t ban chu nghia thi co giai cp thng tri va giai cp bi thng tri.
Ngc lai, trong cac h thng san xut xa h i nh c ng san nguyn thuy, c ng
san chu nghia thi moi ngi binh ng, khng co giai cp nn khng co cai goi la
giai cp thng tri va giai cp bi thng tri. Nhng giai cp co ia vi thng tri hay
khng co ia vi thng tri nn san xut xa h i la do cac giai cp chim oat c,
hay khng chim oat c nhng t li u san xut chu yu cua xa h i. Nghia la
ch s hu v t li u san xut quy inh ia vi cua cac giai cp trong nn san
xut xa h i .
72
b. Cac giai cp co quan h khac nhau v quyn s hu i vi t li u san

xut.
c trng nay noi ln rng trong xa h i, nu t li u san xut chu yu cua
xa h i chi thu c quyn s hu cua m t giai cp nao o, con cac giai cp khac
khng co quyn s hu o thi quan h gia cac giai cp la hoan toan bt binh
ng. Nghia la giai cp nao chim oat c nhng t li u san xut chu yu cua
xa h i thi giai cp y se gi quyn thng tri nn san xut xa h i, gi quyn t chc
quan ly san xut va cung gi quyn phn phi san phm do xa h i tao ra. y
chinh la vn a c nu ra la: giai cp xut hi n do nguyn nhn kinh t ma
trc tip la do ch s hu t nhn v t li u san xut quy inh. y la c
trng khng chi vach ra ngun gc ra i cua giai cp ma con la c trng chi
phi cac c trng khac.
c. Cac giai cp co vai tro khac nhau trong vi c t chc lao ng xa h i.
c trng nay cung do c trng th hai noi trn quy inh. Nghia la trong
xa h i, giai cp nao chim oat nhng t li u san xut chu yu cua xa h i thi giai
cp y se gi ly quyn t chc, quan ly nn san xut xa h i, con nhng giai cp
khng co t li u san xut thi chi la nhng giai cp lam thu ban sc lao ng ma
thi.
d. Cac giai cp co nhng phng thc va qui m thc tin nh p khac nhau
v cua cai cua xa h i.
c trng nay cung do c trng th hai quy inh. Nghia la trong xa h i,
giai cp nao chim oat nhng t li u san xut chu yu cua xa h i thi giai cp y
khng nhng gi ia vi thng tri h thng san xut xa h i, gi ly quyn t chc,
quan ly san xut, ma con gi quyn phn phi san phm.
Bn c trng c ban nu trn co quan h bi n chng vi nhau, trong o
c trng th hai la c ban nht. Thiu m t trong bn c trng, nht la c trng
hai thi khng th giai thich ung v giai cp.
73
3. Y nghia cua inh nghia i vi vic xem xet vn giai cp nc ta

hin nay.
nc ta hi n nay ang thc hi n s qua ln chu nghia xa h i bo qua
ch t ban chu nghia. Qua trinh o nht thit phai phat trin nn kinh t hang
hoa nhiu thanh phn vi nhiu hinh thc s hu v t li u san xut khac nhau.
Song cn thy rng s hu toan dn va s hu t p th vn la s hu c ban chim
u th so vi hinh thc s hu khac. Tt ca cac thanh phn kinh t quc doanh,
kinh t hp tac, ca th va t ban t nhn,.. u tn tai binh ng va hoat ng trong
khun kh chinh sach, phap lu t cua Nha nc, theo inh hng xa h i chu nghia.
Ta phat trin nn kinh t hang hoa nhiu thanh phn, trong o co thanh phn
kinh t t ban t nhn ma theo cach noi cua Lnin la s dung chu nghia t ban Nha
nc lam khu trung gian a nn san xut nho i ln xa h i chu nghia. iu
nay di nhin nay sinh mu thun khach quan gia hai khuynh hng phat trin
kinh t: m t la s phat trin c thc hi n t giac (chu n g, co s iu khin,
co muc ich) theo inh hng xa h i chu nghia; hai la khuynh hng t phat phat
trin t ban chu nghia. Do v y cu c u tranh cho muc tiu xa h i chu nghia cua
chung ta hi n nay la u tranh chng khuynh hng t phat cua t ban chu nghia.
T o giup ta nh n thc rng, se la ao tng nu cho rng xa h i ta hi n
nay khng con s khac bi t giai cp, khng con mu thun giai cp. Thc t hi n
nay, Vi t Nam ang tn tai s khac bi t gia cac giai cp cng nhn, nng dn, t
san va cac tng lp khac. Nhng cung se la ht sc sai lm phn chia giai cp
thanh hai lc lng xa h i i l p. ng nhin khi con thanh phn kinh t t ban
t nhn thi vn con mu thun gia lao ng va t ban. Song tinh cht cua mu
thun nay a khac trc do hoan canh xa h i ta a co nhng thay i cn ban.
y, s phat trin cua giai cp t san t t no n vi no khng con la cai tt
yu khach quan trong xa h i ta. Con giai cp cng nhn du lao ng thanh phn
kinh t nao cung co quyn lam chu t nc. Mu thun gia t ban va cng nhn
c giai quyt tng bc bng s quan ly cua Nha nc. S khac bi t giai cp
Vi t Nam hi n nay la cha co s binh ng tuy t i v li ich kinh t gia cac
74
giai cp, nhng lai co s thng nht v li ich c ban (quyn lc chinh tri) gia
cng nhn, nng dn va cac tng lp khac.
Tom lai: cn v n dung quan im mac-xit v giai cp m t cach sang tao vao
hoan canh nc ta, co v y mi tranh c nhng khuynh hng cc oan sai lm
nh quan im hu khuynh m h, cung nh quan im ta khuynh giao iu v
giai cp.
Cu 29: u tranh giai cp la gi? Phn tich vai tro cua u tranh giai
cp i vi s phat trin cua xa h i co giai cp i khang.
1. u tranh giai cp la gi?
Hoc thuyt Mac a chi ro: u tranh giai cp la u tranh gia nhng t p
oan ma li ich cn ban i l p nhau va kt cuc cua cu c u tranh giai cp la i
n m t cu c cach mang xa h i thay th ch xa h i nay bng m t ch
xa h i khac tin b hn.
Hiu vn tt: u tranh giai cp la cu c u tranh gia cac giai cp co li ich
cn ban i l p nhau (li ich cn ban noi y la li ich kinh t, li ich c ban la
quyn lc chinh tri).
Nh v y, nguyn nhn cua cu c u tranh giai cp la do s i l p nhau v
ia vi kinh t va mu thun v li ich c ban gia cac giai cp ma sinh ra.
u tranh giai cp khng phai la do s hiu lm, s khng hiu bit ln
nhau gia cac giai cp; do chinh sach khng khn kheo cua nha cm quyn trong
xa h i, ho c do s xui duc cua nhng phn t ac y,.. nh quan ni m cua cac
nha t tng cua cac giai cp boc l t thng nu ra che y nguyn nhn cua
u tranh giai cp.
Cung cn thy thm rng: trong xa h i co giai cp i khang, u tranh cua
ca nhn trong giai cp nay chng ca nhn trong giai cp khac mi chi la mm
mng cua u tranh giai cp ch cha quan ni m o la u tranh giai cp. Chi thc
s la u tranh giai cp khi nhng ca nhn o nh n thc m t cach t giac, thng
qua nhng hoat ng co y thc, co t chc cua minh nhm gop phn l t giai
75
cp thng tri bao v li ich cua giai cp minh. Chng han, trong xa h i t ban chu
nghia, u tranh cua m t ngi cng nhn chi tr thanh u tranh giai cp khi no
nm trong cu c u tranh chung cua toan b giai cp cng nhn, chng lai toan b
giai cp t san, nhm l t nn thng tri cua giai cp t san.
2. Vai tro cua u tranh giai cp i vi s phat trin cua xa h i co giai
cp i khang.
Trong cac xa h i co giai cp i khang (chim hu n l , phong kin va t
ban chu nghia) thi u tranh giai cp la m t trong nhng ng lc thuc y s
phat trin cua xa h i. Vai tro la ng lc th hi n nhng im sau y:
- Thng qua cu c u tranh giai cp thi mu thun gia lc lng san xut
mi vi quan h san xut li thi se c giai quyt, t o thc hi n bc qua
t m t ch xa h i li thi sang m t ch xa h i mi tin b hn.
Nh a bit: s phat trin cua xa h i xet n cung la do s phat trin cua lc
lng san xut quyt inh. Nhng s phat trin cua lc lng san xut lai phu
thu c vao vi c lc lng san xut mi co gat bo c nhng quan h li thi
ang kim ham no hay khng. Nu nh khng gat bo c quan h san xut li thi
thi cha ng mu thun gay gt gia lc lng san xut mi va quan h san xut
li thi ang kim ham no. Ma mu thun gia cac lc lng san xut mi va quan
h san xut li thi, biu hi n v m t xa h i chinh la mu thun gia giai cp ai
di n cho lc lng san xut mi va giai cp ai di n cho quan h san xut li
thi. Mu thun o chi co th c giai quyt bng m t cu c u tranh giai cp
ma inh cao la m t cu c cach mang xa h i nhm xoa bo quan h san xut li
thi, xac l p quan h san xut mi tin b , t o lam cho xa h i phat trin i ln.
Do v y ma noi, u tranh giai cp la ng lc phat trin cua xa h i co giai cp i
khang.
- u tranh giai cp la ng lc phat trin cua xa h i co giai cp i khang
khng chi th hi n trong thi ky cach mang xa h i ma con th hi n trong ca thi
ky hoa binh. Trong thi ky hoa binh, cu c u tranh giai cp vn co tac dung thuc
y s phat trin cua lc lng san xut. Chng han u tranh cua giai cp cng
76
nhn chng giai cp t san tng li nhu n bng cach keo dai ngay lao ng a
bu c cac chu t san phai chu y s dung ky thu t hoan thi n hn nng cao nng
sut lao ng, qua o rut ngn thi gian lao ng cn thit cho cng nhn, khi
phong trao u tranh cua cng nhn ang oi hoi phai giam bt thi gian lao ng.
Cac Mac co nh n xet rng: nc Anh k t nm 1825 s phat sinh va s dung
may moc chi la kt qua cua cu c u tranh gia cng nhn va chu cac xi nghi p.
Ho c nhng cai cach tin b m t s nc nao o cung la kt qua cua cu c u
tranh giai cp trong nc va ap lc cua u tranh giai cp cac nc khac trn
th gii tao ra. Nh th chng to trong thi ky hoa binh, u tranh giai cp vn co
tac dung thuc y s phat trin cua lc lng san xut, ma s phat trin cua lc
lng san xut lai la nguyn nhn su xa cua s phat trin xa h i.
- u tranh giai cp khng chi co tac dung cai tao xa h i, xoa bo cac lc
lng xa h i phan ng ma con co tac dung cai tao ca ban thn cac giai cp cach
mang. Vi qua u tranh giai cp, cac giai cp cach mang c ti luy n va trng
thanh ln v nhiu m t nh t tng, ly lu n, t chc,.. ng u va chin
thng giai cp i khang.
Tom lai: u tranh giai cp la m t trong nhng ng lc phat trin cua xa
h i co giai cp i khang. u tranh giai cp la quy lu t chung, ph bin cua moi
xa h i co phn chia giai cp. Song quy lu t nay lai co nhng biu hi n c thu
trong tng xa h i cu th do kt cu giai cp trong xa h i, do ia vi lich s cua giai
cp cach mang trong tng phng thc san xut, do tng quan lc lng giai cp
trong tng giai oan va trn tng ia ban quyt inh. Do v y , mun hiu ung quy
lu t u tranh giai cp con phai phn tich cu th nhng iu ki n lich s cu th.
Cu 30: Phn tich quan im cua trit hoc Mac-Lnin v ngun gc va

ban cht cua Nha nc.
Nha nc la gi?
Nha nc la t chc chinh tri cua giai cp thng tri v kinh t l p ra nhm
bao v ch kinh t hi n co va an ap cac giai cp khac.
77
Nha nc la c quan quyn lc chinh tri cua giai cp thng tri, la m t t

chc quan trong nht trong cac t chc chinh tri cua giai cp cm quyn dung
thng tri xa h i.
Nha nc la m t pham tru lich s, khng ng nghia vi xa h i.
1. Ngun gc ra i cua Nha nc.
Theo quan im cua trit hoc Mac-Lnin thi nha nc la m t pham tru lich
s, nghia la nha nc chi ra i va tn tai trong m t giai oan nht inh cua s
phat trin cua lich s. Nha nc se mt i khi nhng iu ki n tn tai cua no
khng con na. Trong lich s a co m t thi ky rt dai cha co nha nc va sau
nay nha nc cung se mt i khi iu ki n tn tai cua no khng con.
Lich s phat trin cua xa h i cho thy rng xa h i nguyn thuy, da trn ch
cng hu v t li u san xut, moi ngi sng binh ng, cha co giai cp nn
cha co nha nc. n xa h i chim hu n l , vi s ra i cua ch t hu v
t li u san xut va xa h i phn chia thanh giai cp i khang - chu n va n l thi mu thun gia giai cp chu n thng tri boc l t va giai cp n l bi thng tri,
bi boc l t ngay cang su sc. Cu c u tranh giai cp cua giai cp n l chng lai
giai cp chu n do v y a din ra ngay cang quyt li t khng th iu hoa c.
bao v li ich cua giai cp minh, an ap s phan khang cua giai cp n l va
bu c ho phai tun theo tr t t do giai cp minh t ra, giai cp chu n a l p ra
m t b may bao lc, trn ap, b may o la nha nc.
Nha nc u tin trong lich s la Nha nc chim hu n l . o la nha
nc xut hi n trong cu c u tranh khng th iu hoa c gia giai cp chu n
va giai cp n l .
Tip o la nha nc phong kin va nha nc t ban chu nghia ma s xut
hi n cua no cung da trn mu thun i khang noi trn.
Nh th la bt ky u va luc nao khi ma mu thun giai cp khng th iu
hoa c thi o nha nc se xut hi n . Cung nh th, ni nao co nha nc xut
78
hi n va tn tai thi chng o o co mu thun giai cp khng th iu hoa c.

o la ngun gc ra i cua Nha nc.
Nh Lnin a vit: Nha nc la san phm va biu hi n cua nhng mu
thun giai cp khng th iu hoa c. Bt c u, h luc nao va chng nao ma
v m t khach quan, nhng mu thun giai cp khng th iu hoa c thi nha
nc se xut hi n va ngc lai, s tn tai cua nha nc chng to rng nhng mu
thun giai cp la khng th iu hoa c.
Nh v y s ra i cua nha nc la m t tt yu khach quan cua xa h i co
giai cp i khang. Sau nay, khi xa h i khng con phn chia giai cp, khng con
mu thun giai cp i khang thi nha nc cung se t tiu vong.
Hi n tai, nha nc cua giai cp cng nhn, goi la nha nc chuyn chinh v
san la m t hinh thc nha nc qua , nha nc khng con nguyn nghia cua no,
la nha nc na nha nc tin ti xa h i khng con phn chia giai cp, khng
con nha nc. Nhng s tn tai cua nha nc chuyn chinh v san trong thi ky
qua lai la m t tt yu vi no la cng cu sc ben trong tay giai cp cng nhn
dung cai tao tri t xa h i cu va xy dng thanh cng xa h i mi.
2. Ban cht cua nha nc.
Nha nc khng phai la hi n tng bm sinh, co sn, cung khng phai la
c sinh ra t bn ngoai xa h i ri ap t vao xa h i; cung khng phai la cai do
y mun chu quan cua m t ca nhn hay m t giai cp nao o quyt inh, ma s ra
i va tn tai cua nha nc la m t tt yu khach quan do nhu cu phai kim ch s
i l p gia cac giai cp, lam cho cu c u tranh gia cac giai cp co li ich kinh
t i khang nhau khng i n ch tiu di t nhau va gi cho s xung t giai cp
nm trong vong tr t t cua no, o la tr t t duy tri ch kinh t ma trong o giai
cp thng tri vn tip tuc thng tri va boc l t giai cp bi thng tri.
Nh v y, ban cht cua nha nc la nn chuyn chinh cua m t giai cp nay
i vi m t giai cp khac va i vi toan xa h i. ng nhin giai cp l p ra va
s dung b may nha nc thng la giai cp co th lc nht, o la giai cp nm
trong tay sc manh kinh t va lam chu t li u san xut chu yu cua xa h i. Nh co
79
b may nha nc ma giai cp thng tri m c du la s it trong dn c nhng lai duy

tri c s thng tri ap bc, boc l t cua minh i vi giai cp bi thng tri, du
chim s ng trong xa h i.
Nh ngghen a nu ro: Ban cht cua nha nc chng qua chi la m t b
may trn ap cua m t giai cp nay i vi m t giai cp khac, iu o trong ch
c ng hoa dn chu cung hoan toan ging nh trong ch qun chu v y .
Vi t cach la b may trn ap cua giai cp nay i vi giai cp khac, nha
nc cua cac giai cp boc l t khng th la m t t chc cng bng, m t trong
tai cng minh bao v li ich chung cho moi giai cp, cho giai cp boc l t va ca
giai cp bi boc l t. Ma nha nc cua cac giai cp boc l t la b may c l p ra
nhm hp phap hoa va cung c s ap bc cua giai cp o i vi giai cp bi tri va
i vi qun chung nhn dn lao ng. o chinh la ban cht cua nha nc cua cac
giai cp boc l t, nha nc theo ung nghia cua no. Vi ban cht o, nha nc la
m t b ph n quan trong nht trong kin truc thng tng cua xa h i co giai cp.
Tt ca moi hoat n g chinh tri, vn hoa, xa h i do nha nc tin hanh xet n
cung u xut phat t li ich va nhm phuc vu cho li ich cua giai cp thng tri.
Cu 31: Cac kiu va cac hinh thc nha nc a co trong lich s. c

im cua Nha nc C ng hoa Xa h i Chu nghia Vi t Nam.
1. Cac kiu va cac hinh thc nha nc a co trong lich s.
Nha nc la m t b ph n quan trong cua kin truc thng tng. Nha nc
bao gi cung c xy dng trn m t c s kinh t nht inh. Tuy thu c vao nha
nc o la b may thng tri cua giai cp nao, phuc vu cho c s kinh t nao va
tng ng vi hinh thai kinh t-xa h i nao ma co th phn bi t cac kiu nha nc
khac nhau. Trong lich s a tn tai ba kiu nha nc cua ba giai cp thng tri, boc
l t khac nhau, o la Nha nc chim hu n l , Nha nc phong kin va Nha
nc t ban chu nghia.
80
Mi kiu nha nc noi trn lai c th hi n bng nhng hinh thc khac
nhau tuy theo ban cht cua ch kinh t, chinh tri va tuy theo tng quan lc
lng gia cac giai cp trong mi giai oan lich s nht inh, ma giai cp thng tri
t chc nha nc cua minh theo nhng hinh thc nht inh. Cu th:
a. V kiu nha nc chim hu n l :
y la nha nc tn tai trong thi ky c ai va thc cht la nha nc cua
giai cp chu n.
nha nc nay co hai hinh thc ph bin la:
- Chinh th qun chu (qun chu chu n).
- Chinh th c ng hoa (dn chu chu n).
(Chinh th qun chu la chinh quyn cua m t s rt it ngi ng u. Chinh
th c ng hoa la chinh quyn do bu c ma co).
b. V kiu nha nc phong kin:
y la nha nc ra i vao thi trung c, c xy dng trn c s chim
hu ru n g t cua giai cp ia chu quy t c va moi quyn hanh thu c v lanh chua
phong kin, nn y la nha nc cua giai cp phong kin ia chu.
Hinh thc t chc cua nha nc phong kin gm co:
- Nha nc phong kin phn quyn.
- Nha nc phong kin t p quyn.
(Vi nha nc phong kin phn quyn thi quyn lc c phn chia thanh
nhng quyn lc c l p, theo tng ia phng, phn tan. Vi nha nc phong
kin t p quyn thi quyn lc t p trung vao tay m t ng vua, vua co quyn lc ti
a, la ngi co uy quyn tuy t i, y chi nha vua la phap lu t).
c. V kiu nha nc t san:
y la chinh quyn cua giai cp t san nhm bao v s boc l t cua giai
cp t san i vi giai cp v san va qun chung nhn dn lao ng.
81
Hinh thc t chc ph bin cua kiu nha nc nay la ch c ng hoa. Tuy
nhin nhiu nc lai c t chc di hinh thc qun chu l p hin.
Nha nc c ng hoa t san lai c t chc bng nhiu hinh thc cu th
khac nh:
- Ch c ng hoa
- Ch tng thng
- Ch c ng hoa ai nghi
(Trong nha nc qun chu l p hin thi vua la ngi ng u quc gia,
nhng chi ng u trn danh nghia, khng co thc quyn; nghi vi n la c quan
l p phap; n i cac la c quan nm moi quyn hanh).
2. c im cua Nha nc C ng hoa Xa h i Chu nghia Vit Nam:
Ngoai ba kiu nha nc nu trn, trong thi ai ngay nay con co s xut
hi n cua m t kiu nha nc mi, o la Nha nc xa h i chu nghia.
Nha nc xa h i chu nghia co ban cht giai cp cng nhn, ai di n cho li
ich cua giai cp cng nhn, giai cp nng dn t p th, tng lp tri thc xa h i chu
nghia va toan th nhn dn lao ng. Nha nc xa h i chu nghia do v y khac vi
cac kiu nha nc khac trong lich s, no la nha nc qua , nha nc na nha
nc, nha nc khng con nguyn nghia nha nc va kiu nha nc nay se t
tiu vong khi a hoan thanh s m nh lich s cua no. Nhng trong thi ky qua ,
s tn tai cua nha nc xa h i chu nghia cung la m t tt yu vi no la cng cu co
hi u lc trong tay giai cp cng nhn dung cai tao tri t xa h i cu va xy
dng thanh cng xa h i mi, m t xa h i khng phn chia giai cp, khng con nha
nc.
Nha nc C ng hoa Xa h i Chu nghia Vi t Nam co nhng c im ni b t
sau y:
- Nha nc C ng hoa Xa h i Chu nghia Vi t Nam la Nha nc cua dn, do
dn, vi dn la t chc thc hi n quyn lam chu cua nhn dn lao ng di s
lanh ao cua ang C ng san Vi t Nam (y la c im chu yu).
82
- Nha nc C ng hoa Xa h i Chu nghia Vi t Nam va la m t b may

chinh tri, hanh chinh, m t c quan cng ch, va la m t t chc quan ly kinh t,
vn hoa, xa h i cua nhn dn lao ng. c im nay th hi n s kt hp hai
chc nng la trn ap va t chc xy dng, trong o chc nng t chc xy dng la
chu yu.
- Nha nc C ng hoa Xa h i Chu nghia Vi t Nam co s thng nht gia
ban cht giai cp cng nhn va tinh dn t c, tinh nhn dn.
Nha nc C ng hoa Xa h i Chu nghia Vi t Nam la m t t chc ma thng
qua o ang cua giai cp cng nhn thc hi n vai tro lanh ao cua minh i vi
tin trinh phat trin cua xa h i. S lanh ao cua ang c ng san Vi t Nam la
gi vng ban cht giai cp cng nhn cua b may nha nc, la iu ki n quyt
inh bao am thc hi n quyn lam chu cua nhn dn lao ng, bao am cho
Nha nc thc s la Nha nc cua dn, do dn va vi dn.
c im nay va th hi n ban cht va th hi n muc ich cua Nha nc
C ng hoa Xa h i Chu nghia Vi t Nam.
Cu 32: Cach mang xa h i la gi? Phn tich vai tro cua cach mang xa
h i trong s phat trin cua xa h i.
1. Cach mang xa h i la gi?
Cach mang xa h i la s bin i co tinh cht bc ngo t cn ban v cht
trong moi linh vc cua i sng xa h i, la bc nhay vot trong s phat trin cua xa
h i ma kt qua la s thay th m t hinh thai kinh t-xa h i nay bng m t hinh thai
kinh t-xa h i khac cao hn, tin b hn.
c trng chu yu cua cach mang xa h i:
- La s thay i chinh quyn nha nc t giai cp thng tri li thi sang tay
giai cp cach mang.
- Thay i phng thc san xut cu bng phng thc san xut mi tin b
hn; xoa bo ia vi thng tri v kinh t cua giai cp thng tri li thi, xac l p ia vi
83
thng tri kinh t cua giai cp cach mang va t o thay i tt ca cac m t cua kin
truc thng tng cua xa h i.
Nh v y, cach mang xa h i khng phai la m t s phat trin binh thng,
tun t, ma la m t bc nhay vot cn ban v cht trn toan b cac m t cua i
sng xa h i.
Nhng im cn phn bi t la:
- Cach mang xa h i khac vi ao chinh.
ao chinh la s chuyn chinh quyn t tay giai cp thng tri nay qua tay
nhom ngi khac ln thng tri ma khng cn thay i b may nha nc, khng h
thay i ban cht cua ch xa h i.
- Cach mang xa h i cung khac vi cai lng:
Cai lng chi la thay i xa h i bng m t s cai cach nho nh t, trn m t s
m t nao o cua xa h i ma khng h thay i ban cht cua ch xa h i. Chu
nghia cai lng i l p vi cach mang xa h i vi no gy ao tng thay i ch
xa h i ma khng cn phai thc hi n m t cu c cach mang xa h i .
- Cach mang xa h i cung khac vi i mi xa h i (cai tao hay cai cach xa
h i):
i mi xa h i chi la nhng thay i cn ban v cht trn tng m t cua i
sng xa h i, din ra trong pham vi cua m t hinh thai kinh t-xa h i ma khng dn
n s thay th m t hinh thai kinh t-xa h i nay bng m t hinh thai kinh t-xa h i
khac cao hn, tin b hn.
2. Vai tro cua cach mang xa h i trong s phat trin cua xa h i:
Cach mang xa h i chinh la phng thc thay th cac hinh thai kinh t-xa
h i:
Cach mang xa h i do nhiu nguyn nhn nh chinh tri, kinh t, xa h i, t
tng,.. trong o nguyn nhn kinh t la nguyn nhn chu yu.
84
Nguyn nhn kinh t la nguyn nhn cha ng trong ban thn phng thc
san xut cua xa h i. o chinh la mu thun gia lc lng san xut mi vi quan
h san xut li thi.
Trong cac xa h i co giai cp i khang, mu thun gia cac lc lng san
xut mi va quan h san xut li thi c biu hi n thanh mu thun gia cac
giai cp i khang, o la mu thun gia giai cp cach mang ai biu cho lc
lng san xut mi va giai cp thng tri ai biu cho quan h san xut li thi
ang can tr s phat trin cua lc lng san xut. Mu thun y chi co th c
giai quyt thng qua u tranh giai cp va u tranh giai cp khi a phat trin n
mc gay gt thi se tr thanh m t cu c cach mang xa h i.
Trong cac xa h i co giai cp i khang, s tn tai cua quan h san xut li
thi la c s kinh t duy tri ia vi va quyn lc c ban cua giai cp thng tri.
o giai cp thng tri dung moi thu oan, c bi t la s dung b may nha nc
bao v va duy tri quan h san xut li thi y. Ngc lai, giai cp cach mang va
qun chung nhn dn lao n g cung s dung moi bi n phap u tranh, nht la u
tranh chinh tri nhm xoa bo quan h san xut li thi, thit l p quan h san
xut mi tin b , thoat khoi ap bc boc l t, gianh ly li ich cn ban cho giai cp
minh.
Cu c u tranh giai cp nay phat trin thanh u tranh chinh tri va khi at
n inh cao thi chinh la cu c cach mang xa h i. Qua cach mang xa h i thi hinh
thai kinh t-xa h i cu bi xoa bo, hinh thai kinh t-xa h i mi ra i, ch xa h i
cu bi xoa bo, ch xa h i mi ra i thay th no. o la bc chuyn bin vi ai
trong i sng kinh t, chinh tri, t tng, vn hoa-xa h i, la bc nhay vot tt yu
cua xa h i co giai cp i khang.
Nu sau cu c cach mang o, hinh thai kinh t-xa h i mi ra i vn con
tinh trang bi ap bc boc l t, vn con tinh trang i khang giai cp thi s phat trin
nhng mu thun noi trn sm ho c mu n lai dn n m t cu c cach mang xa
h i mi chuyn ln m t hinh thai kinh t-xa h i mi cao hn na.
85
Vi nhng ly do trn ma chung ta noi rng: cach mang xa h i la phng thc

thay th hinh thai kinh t-xa h i nay bng hinh thai kinh t-xa h i khac cao hn,
tin b hn.
Thc t lich s cho thy rng:
- Cu c chuyn bin cach mang trong lich s a thc hi n bc chuyn t
c s ha tng cng xa nguyn thuy ln ch chim hu n l . o la s thay th
hinh thai kinh t-xa h i nguyn thuy bng hinh thai kinh t-xa h i chim hu n
l . S bin chuyn nay khng phai thng qua cach mang xa h i, ma la phat trin
tt yu cua san xut v t cht xa h i dn n s phn cng lao ng xa h i quyt
inh.
- Cu c cach mang xa h i th nht trong lich s a thc hi n bc chuyn
t hinh thai kinh t-xa h i chim hu n l sang hinh thai kinh t-xa h i phong
kin.
- Cu c cach mang xa h i th hai trong lich s la cu c cach mang t san
nhm l t ch phong kin va xac l p ch t ban chu nghia. o la s thay
th hinh thai kinh t-xa h i phong kin bng hinh thai kinh t-xa h i t ban chu
nghia.
- Cu c cach mang xa h i th ba trong lich s la cu c cach mang v san a
va ang thc hi n bc qua t chu nghia t ban ln chu nghia c ng san. y la
cu c cach mang xa h i mi v cht, la cu c cach mang su sc nht, tri t nht
trong lich s. o la s thay th hinh thai kinh t-xa h i t ban chu nghia bng hinh
thai kinh t-xa h i c ng san chu nghia.
Cung cn thy rng, ng v m t tin b lich s ma xet thi s chuyn bin
t ch c ng san nguyn thuy ln ch chim hu n l la tin b xa h i.
Chuyn bin t ch chim hu n l ln ch phong kin mang tinh cht
cach mang va co y nghia cach mang, song no khng phai la cu c cach mang xa
h i in hinh.
86
Lich s co hai kiu cach mang xa h i in hinh mang y u nhng c

trng tiu biu cua cach mang xa h i. o la cu c cach mang t san l t ch
phong kin xac l p ch t ban chu nghia va cu c cach mang v san xoa bo ch
t ban xy dng ch xa h i chu nghia va c ng san chu nghia.
Cu 33: Phn tich nguyn nhn, nhng iu ki n khach quan va chu

quan cua cach mang xa h i.
1. Khai nim
cach mang xa h i:
- Cach mang xa h i la s bin i co tinh cht bc ngo t va cn ban v
cht trong moi linh vc cua i sng xa h i, la bc nhay vot trong s phat trin
xa h i ma kt qua la s thay th m t hinh thai kinh t-xa h i nay bng m t hinh
thai kinh t-xa h i mi cao hn.
- c trng cua cach mang xa h i la s thay i chinh quyn nha nc t
tay giai cp thng tri li thi sang tay giai cp cach mang.
- Cach mang xa h i em lai s thay i cn ban v cht trn moi linh vc
cua i sng xa h i, vi v y , no khac vi cai cach xa h i ho c ao chinh.
2. Nguyn nhn cua cach mang xa h i
- Cach mang xa h i co nhiu nguyn nhn v cac m t chinh tri, kinh t, xa
h i, t tng, nhng nguyn nhn chu yu la nguyn nhn kinh t.
- Nguyn nhn kinh t c biu hi n la nhng mu thun gia lc lng
san xut mi vi quan h san xut a li thi.
- Trong xa h i co giai cp i khang, mu thun o c biu hi n thanh
mu thun gia cac giai cp i khang: giai cp cach mang ai biu cho lc lng
san xut mi va giai cp thng tri ai biu cho quan h san xut li thi. Cu c u
tranh giai cp gay gt se chuyn thanh cach mang xa h i.
Trong xa h i co giai cp i khang, s tn tai cua quan h san xut li thi
la c s kinh t duy tri ia vi va quyn li c ban cua giai cp thng tri, i l p
87
vi li ich cua qun chung lao ng. Giai cp thng tri dung moi thu oan, c
bi t la b may nha nc, bao v quan h san xut li thi. Ngc lai, qun
chung cach mang phai tin hanh cu c u tranh nhm xoa bo quan h san xut o.
Cu c u tranh o phat trin thanh u tranh chinh tri va dn ti inh cao la cach
mang xa h i.
- Noi m t cach khai quat, nu trong m t hinh thai kinh t-xa h i vn co i
khang giai cp, thi s phat trin cua cac mu thun trn, sm hay mu n, se dn ti
cach mang xa h i, chuyn ln hinh thai kinh t-xa h i mi cao hn, tin b
hn.
3. Nhng iu kin khach quan va chu quan cua cach mang xa h i:
Mun cho cach mang xa h i n ra va thng li, cn phai co s kt hp y
u cua cac iu ki n khach quan va nhn t chu quan.
a. iu ki n khach quan:
Ngun gc su xa cua cach mang xa h i la nguyn nhn kinh t. Song,
ngoai nguyn nhn o, cn co nhng iu ki n chinh tri-xa h i, tc la nhng iu
ki n ma trong o mu thun giai cp a tr nn gay gt, tao nn m t cu c khung
hoang chinh tri trong toan quc, nghia la tao nn tinh th cach mang.
Lnin a nu ra ba c trng cua tinh th cach mang xa h i:
- Giai cp thng tri khng th duy tri c nn thng tri di hinh thc bt
di bt dich. S khung hoang cua giai cp thng tri la s m ng cho s phn n
cua giai cp bi boc l t. B may thng tri a bi suy yu nghim trong.
- Ni cung kh, qun bach cua giai cp bi ap bc tr nn n ng n hn mc
binh thng.
- Tinh tich cc cua qun chung nhn dn c nng ln rt nhiu, va ho sn
sang hanh ng vi cu c i thay lich s.
Trong iu ki n phat trin hi n nay cua chu nghia t ban hi n ai, m t s
vn nh chin tranh va hoa binh, vn sinh thai va nhng vn toan cu
khac cung la nhng iu ki n khach quan oi hoi s nh n thc ung n v muc
88
tiu phng hng phat trin cua cach mang xa h i trong iu ki n mi ma cac
ang cach mang cn phai nh n thc y u hn.
b. Nhn t chu quan:
Nhn t chu quan gn lin vi mi kiu cach mang xa h i va mc phat
trin cung khac nhau. iu o c biu hi n:
- Nng lc lanh ao cua giai cp cach mang ma ai biu la chinh ang cua
no, c bi t la nng lc nh n thc quy lu t v cach mang xa h i.
- Co ng li chin lc, sach lc ung n.
- Co nng lc t chc, t p hp lc lng qun chung.
- Nm vng tinh th va thi c cach mang, va khi iu ki n cho phep, ang
cach mang con phai bit thuc y cho tinh th cach mang phat trin nhanh chong.
Tom lai, trong bt c hinh thai kinh t-xa h i nao, mun cach mang n ra va
thng li, phai la s kt hp gia cac iu ki n khach quan va nhn t chu quan,
kt hp gia tinh th, thi c cach mang va kha nng lanh ao cua cac chinh ang
cach mang.
Cu 34: Tin b xa h i la gi? Trinh bay tiu chun va ng lc cua tin
b xa h i, t o v n dung vao vi c xem xet qua trinh i mi nc ta.
1. Khai nim
tin b xa h i:
Tin b xa h i la qua trinh phat trin phc tap, y mu thun cua xa h i,
c xem nh m t h thng toan ven, hoan chinh t hinh thai kinh t-xa h i thp
ln hinh thai kinh t-xa h i cao hn, do cac quy lu t khach quan cua xa h i chi
phi va c thc hi n thng qua s hoat ng co y thc cua con ngi.
2. Tiu chun cua tin b xa h i:
- Tiu chun cua tin b xa h i co y nghia hat nhn la tinh cht tin tin cua
phng thc san xut, biu hi n trinh tin tin cua lc lng san xut, s
phu hp cua quan h san xut m ra kha nng cho s phat trin cua lc lng
san xut, hoan thi n va phat huy nng lc cua con ngi.
89
- Tiu chun cua tin b xa h i con c th hi n cac thanh tu khoa hoc,

cac nguyn tc quan ly, trang thai chinh tri, trinh hoc vn, bao v sc khoe, li
sng, y thc lao ng, th gii quan, ky lu t lao ng, vn hoa lao ng,.. anh
hng n hi u qua san xut xa h i.
- Khi xem xet m t hi n tng lich s nao o, cn phai co quan im khach
quan cu th.
3. ng lc cua tin b xa h i:
- Nhn dn lao ng la ng lc chinh cua s tin b xa h i vi:
+ San xut v t cht la nhn t quyt inh s phat trin kinh t-xa h i.
+ ng lc chu yu cua s tin b xa h i la lc lng san xut. Trong lc
lng san xut, thi ngi lao ng la yu t quyt inh, la lc lng trc tip sang
tao xa h i.
- Khoa hoc tac ng n s phat trin xa h i m t cach manh me, nhng
phai thng qua hoat n g thc tin cua con ngi.
- Li ich, trc ht la li ich kinh t, la m t trong nhng ng lc quan
trong cua s tin b xa h i.
- ng lc tin b chung cua lich s nhn loai la san xut v t cht.
- Trong xa h i co giai cp, cu c u tranh giai cp cung la ng lc manh
me thuc y s tin b xa h i.
4. Vn dung vao qua trinh i mi nc ta hin nay:
- Trong s phat trin cua xa h i ta hi n nay, trn nhiu m t xa h i ang
khng ngng phat trin, ngay cang i mi. Tuy nhin, v ly lu n, cn phai nh n
thc c rng, tng trng va phat trin la hai khai ni m khng ng nht. Co
th co tng trng nhng khng hn la a phat trin. M t s yu t trong nn kinh
t thi trng a la s chng minh cho tinh khng ng nht trong qua trinh phat
trin.
90
- M t khac, cn phai phat huy m t cach manh me s phat trin lc lng

san xut, i mi cng ngh , cai tin ky thu t, tip thu nn khoa hoc tin tin cua
th gii thc hi n s cng nghi p hoa, hi n ai hoa t nc.
- Thc hi n chin lc con ngi khng ngng nng cao trinh sc khoe,
vn hoa, ky thu t, ky nng va thoi quen lao ng cua con ngi, con ngi
thc s la ngun lc quyt inh trong s phat trin xa h i.
- Kt hp dn t c vi thi ai va phat huy nn vn hoa tin tin, m a
ban sc dn t c va tip thu tinh hoa vn hoa nhn loai trong qua trinh i mi.
- Phat trin toan di n xa h i - v kinh t, chinh tri, vn hoa, xa h i,.. - trong
s h i nh p vi quc t, bao am s phat trin lu dai, bn vng, vi hoa binh, hu
nghi, hp tac va s phat trin.
Cu 35: Phn tich quan im trit hoc Mac-Lnin v ban cht con
ngi.
Thc cht cua vi c nghin cu ban cht con ngi la qua trinh con ngi t
ly minh lam i tng nghin cu va tra li cu hoi con ngi la gi, vai tro con
ngi trong th gii nh th nao?
1. Quan nim
chung v con ngi trong trit hoc trc Mac.
Co nhiu khoa hoc nghin cu v con ngi, va tip c n theo cach ring cua
minh. Tuy nhin, nu co khoa hoc chuyn nganh nh n thc con ngi bng cach
chia h thng yu t thi ngc lai, trit hoc nghin cu con ngi bng cach tng
hp cac yu t thanh h thng.
Trong s phat trin cua trit hoc, co nhiu quan ni m khac nhau v ban cht
con ngi. Cac nha trit hoc thi c ai xem con ngi la vu tru thu nho. Trit hoc
tn giao xem con ngi la m t thc th nhi nguyn, la s kt hp gia tinh thn va
th xac. Cac hoc thuyt trit hoc duy tm tuy t i hoa hoat ng cua i sng
tinh thn, in hinh la h thng trit hoc duy tm cua Hghen. ng cho rng con
ngi la hi n thn cua y ni m
tuy t i, la bc cui cung cua cu c din hanh
91
cua y ni m tuy t i trn trai t. Phoibc, m t nha trit hoc duy v t siu hinh,
a tuy t i hoa m t sinh hoc cua con ngi, chia ct con ngi khoi i sng xa
h i. Vi v y, ng cung khng giai thich c ban cht thc s cua con ngi.
Nh v y, trit hoc trc Mac v cn ban a giai thich ban cht con ngi
trn l p trng duy tm, do o, khng giai thich c ngun gc, ban cht th t s
cua tn tai ngi. M c du v y, no vn ong gop c nhng thanh tu lam tin
cho khoa hoc nghin cu con ngi.
2. Quan nim
cua trit hoc Mac-Lnin v ban cht con ngi.
- Trn c s tip thu co ph phan t tng v con ngi cua cac nha trit hoc
trc o trong lich s, C.Mac a khng inh rng: Trong tinh hi n thc cua no,
ban cht con ngi la tng hoa nhng quan h xa h i (Lu n cng v Phoibc).
- Da vao nhng thanh tu cua khoa hoc hi n ai, trit hoc Mac-Lnin xem
s tn tai cua con ngi va xa h i loai ngi bi quy inh bi:
+ Th nht: cac quy lu t sinh v t hoc tao thanh phng di n sinh hoc cua
con ngi, nh quy lu t v s phu hp gia c th vi mi trng, v qua trinh
trao i cht, v bin di, di truyn va s tin hoa
+ Th hai: cac quy lu t tm ly-y thc hinh thanh va hoat ng trn nn tang
sinh hoc cua con ngi, nh quy lu t hinh thanh t tng, tinh cam, khat vong,
muc tiu, ly tng, nim tin, y chi
+ Th ba: cac quy lu t xa h i ang quy inh mi quan h gia con ngi
vi con ngi, nh quy lu t v s phu hp cua quan h san xut vi tinh cht va
trinh cua lc lng san xut, bi n chng gia c s ha tng va kin truc thng
tng, cac quy lu t v giai cp va u tranh giai cp
Trong i sng con ngi, ba h thng quy lu t trn khng tach bi t nhau,
ma chung hoa vao nhau, tac ng ln nhau, tao nn ban cht con ngi trong s
thng nht cua con ngi t nhin (cai sinh hoc) va con ngi xa h i (cai xa h i)
trong m t con ngi hi n thc.
92
- Ban cht t nhin cua con ngi c biu hi n ra bn ngoai la cac nhu
cu tt yu khach quan:
+ Nhu cu n, m c, , sinh hoat vn hoa tinh thn.
+ Nhu cu tai san xut xa h i.
+ Nhu cu tinh cam, nhu cu hiu bit.
- Ban cht xa h i cua con ngi c hinh thanh trong quan h con ngi
vi con ngi va con ngi vi t nhin. duy tri s tn tai cua minh, con ngi
phai lao ng. Vi v y , lao ng la yu t quyt inh s hinh thanh ban cht xa h i
cua con ngi. Bi vi:
+ Th nht: Lao ng la ngun gc cua nn vn minh v t cht va tinh thn.
+ Th hai: Lao ng la ngun gc trc tip cua s hinh thanh y thc.
+ Th ba: Trong lao ng, con ngi quan h vi nhau trong linh vc san
xut, phn phi, trao i, tiu dung, t o, hinh thanh cac quan h xa h i khac
trong i sng tinh thn.
- Cn phai thy rng, khng th tach ri ban cht t nhin va ban cht xa
h i, ma chung la m t thc th thng nht, trong o, xa h i la phng thc cho con
ngi thoa man nhu cu sinh hoc va nhu cu sinh hoc cang thoa man, con ngi
cang tr nn la con ngi vn hoa, vn minh, ngay cang ngi hn.
- Nhu cu t nhin la muc ich cua s phat sinh nhng nhu cu xa h i. iu
o, co nghia rng san xut ra i sng v t cht la c s quyt inh s tn tai va
phat trin cua xa h i loai ngi va con ngi.
3. M t s kt lun:
- Trong tinh hi n thc cua no, ban cht con ngi la tng hoa cac quan h
xa h i. iu o co nghia phai tha nh n tinh thng nht khng th tach ri gia
con ngi sinh hoc va con ngi xa h i. Ban cht con ngi khng la cai bm sinh
ma lun xut hi n, tn tai va phat trin da trn nn tang t nhin cua con ngi.
93
- Nhu cu t nhin va nhu cu xa h i ngay cang phat trin. Vi v y , ban cht

con ngi khng phai sinh ra m t ln la xong, ma no gn lin vi qua trinh phat
trin cua lich s-xa h i, gn vi qua trinh con ngi khng ngng t hoan thi n
minh.
- Bi v y, con ngi la san phm cua lich s, va la chu th sang tao ra lich
s. Tao ra nhng iu ki n lich s, nhng tin kinh t-xa h i cho s phat trin
toan di n cua con ngi la muc ich vn ti cua chinh ban thn con ngi.
Cu 36: Phn tich mi quan h gia ca nhn va t p th, ca nhn va xa

h i, t o rut ra y nghia cua vn nay nc ta hi n nay.
1. Mi quan h gia ca nhn va tp th.
- Khai ni m ca nhn la gi? La ca th ngi vi t cach la san phm cua s
phat trin xa h i, la chu th lao ng cua moi quan h xa h i va cua nh n thc.
Ca nhn la m t con ngi hoan chinh trong s thng nht gia nhng kha nng
ring co cua ngi o vi chc nng xa h i do ngi o thc hi n.
- Trong quan h xa h i, ca nhn biu hi n cac t cach sau y:
+ La phng thc tn tai cua ging loai ngi
+ La ca th ring le, phn t n nht tao thanh c ng ng xa h i
+ La chinh th toan ven co nhn cach.
+ La ca th c hinh thanh va phat trin trong mi quan h xa h i.
- Khai ni m t p th? T p th la hinh thc lin h ca nhn thanh tng nhom
co tinh cht xa h i, xut phat t li ich nhu cu v kinh t, chinh tri, ao c, thm
my, quan im khoa hoc, t tng, ngh nghi p,.. Suy cho cung, t p th la s lin
kt v li ich gia cac ca nhn. Trong xa h i, co nhiu t p th. Trong m t t p th
vi th a bao gm cac t p th con.
94
- Mi quan h gia ca nhn va t p th la mi quan h bi n chng trong o

ca nhn nh la m t b ph n cua cai toan th. Ca nhn th hi n ban sc ring bi t
cua minh thng qua t p th nhng khng hoa tan vao t p th.
Ban cht cua mi quan h gia ca nhn va t p th la quan h li ich. o la
yu t moc ni, lin kt ho c ngc lai la chia re cac thanh vin trong t p th.
T p th co bao nhiu thanh vin thi co by nhiu li ich ca nhn. Li ich ca nhn
va t p th c biu hi n ra nhu cu: nhu cu v t cht va nhu cu vn hoa tinh
thn.
Trong s tac ng bi n chng mi ca nhn khng tn tai c l p, c l p
hoan toan vi nhng ca nhn khac va vi t p th. o cung chinh la c s hinh
thanh tinh t p th, tinh c ng ng, tinh nhn loai cua nhn cach.
Xy dng mi quan h gia ca nhn va t p th cn chng lai hai khuynh
hng: tuy t i hoa t p th, bt ca nhn phai hy sinh m t chiu; tuy t i hoa
li ich ca nhn m t cach cc oan theo chu nghia ca nhn. Xy dng mi quan h
gia ca nhn va t p th la xy dng va bao am tinh hai hoa gia li ich ca nhn
va li ich t p th.
2. Mi quan h gia ca nhn va xa h i.
- Xa h i la m t san phm cua mi quan h gia ngi va ngi. Khai ni m
xa h i c xac inh trn cac binh di n khac nhau. Nghia r ng la toan th loai
ngi, con nghia hep la tng quc gia, dn t c, chung t c, giai cp,..
- Mi quan h gia ca nhn va xa h i la mi quan h bi n chng ma nn
tang la quan h li ich. Xa h i la iu ki n, la mi trng va phng thc mi
ca nhn thc hi n li ich cua minh. Xa h i cang phat trin thi mi ca nhn cang
thoa man li ich v t cht va tinh thn. Thoa man nhu cu chinh ang cua mi ca
nhn la ng lc va muc ich lin kt moi thanh vin trong xa h i. ng thi, mi
ca nhn cang phat trin v th lc va tai nng, tri tu thi cang co iu ki n ong
gop phn minh vao s thuc y xa h i phat trin. S tac ng cua ca nhn ti xa
h i tuy thu c vao trinh phat trin cua nhn cach ca nhn.
95
- Xy dng mi quan h ca nhn-xa h i la xy dng va bao am quan h

hai hoa gia nghia vu-quyn li, gia trach nhi m-li ich cua con ngi ca nhn
trong cac quan h xa h i.
3. Y nghia cua vn nay nc ta hin nay.
Khi nghin cu mi quan h gia ca nhn va t p th, ca nhn va xa h i,
chung ta thy co m t khach quan va chu quan. M t khach quan la trinh phat
trin cua nn san xut xa h i, nhm ap ng ngay cang cao nhu cu cua moi thanh
vin trong xa h i. M t chu quan c biu hi n s nh n thc va v n dung quy
lu t v s kt hp li ich ca nhn-xa h i.
Vi v y, cn am bao s cng bng v quyn li va nghia vu cua moi cng
dn, chng c quyn, c li. Tng cng phat huy vai tro nhn t con ngi
trong quan trong phat trin kinh t-xa h i. ng thi, ly vi c phuc vu li ich con
ngi lam muc ich cao nht cua toan b moi hoat ng, t li ich kinh t n li
ich chinh tri, t li ich v t cht n li ich vn hoa tinh thn. Tt ca vi con ngi
va cho con ngi. Giai quyt hai hoa mi quan h ca nhn-t p th-xa h i la yu
cu rt c ban phat trin con ngi trong iu ki n xa h i ta hi n nay.
Cu 37: Phn tich mi quan h gia qun chung nhn dn va lanh tu

trong s phat trin lich s, t o rut ra y nghia cua vn nay trong vi c
quan tri t bai hoc ly dn lam gc.
1. Cac khai nim:
- Khai ni m qun chung nhn dn.

La b ph n dn c co cung chung li ich cn ban lin kt lai thanh t p th
di s lanh ao cua m t thu linh, t chc hay ang phai nhm giai quyt nhng
vn kinh t, chinh tri, xa h i cua thi ai ho.
Khai ni m qun chung nhn dn lun c xac inh bi:
+ Nhng ngi lao ng san xut ra cua cai v t cht - hat nhn c ban cua
qun chung nhn dn.
96
+ Nhng b ph n dn c chng lai giai cp thng tri, ap bc boc l t i

khang vi nhn dn.
+ Nhng giai cp, nhng tng lp thuc y s tin b xa h i.
- Khai ni m vi nhn-lanh tu:
Vi nhn-lanh tu la nhng ca nhn ki t xut, vi nhn, nhng ngi nm bt
c vn cn ban nht trong m t linh vc nht inh cua hoat ng ly lu n,
khoa hoc va thc tin, co th la nhng anh hung, nha khoa hoc hay nha hoat ng
chinh tri li lac, nguy n hy sinh qun minh cho li ich cua qun chung nhn dn.
Co th khai quat vi nhn-lanh tu la nhng ngi co phm cht c ban sau
y:
+ Co tri thc khoa hoc uyn bac, nm c xu th v n ng cua dn t c,
quc t va thi ai.
+ Co kha nng t p hp qun chung nhn dn, thng nht y chi va hanh ng
cua ho hng vao m t nhi m vu cu th cua dn t c , quc t hay thi ai.
+ Nguy n hy sinh qun minh cho li ich dn t c, quc t va thi ai.
2. Mi quan h gia qun chung nhn dn va vi nhn-lanh tu trong s
phat trin cua lich s.
Trc nhng bc ngo t cua dn t c, quc t va thi ai, s xut hi n qun
chung nhn dn va vi nhn-lanh tu la tt yu khach quan. Khng co qun chung
nhn dn, khng co vi nhn-lanh tu thi khng co phong trao cach mang. Song, vai
tro cua qun chung nhn dn va vi nhn-lanh tu khac nhau:
- Qun chung nhn dn la ngi sang tao ra lich s, la chu th cua lich s,
bi vi:
+ Qun chung nhn dn la ngi trc tip san xut ra cua cai v t cht va cua
cai tinh thn.
+ La chu th cua hoat ng cai tao cac qua trinh kinh t, chinh tri, xa h i.
97
+ Li ich cua qun chung nhn dn va la im khi u, va la muc ich

cui cung cua cac hanh ng cach mang.
- Trong mi quan h vi qun chung nhn dn, vi nhn-lanh tu co chc nng
chu yu la:
+ Nm bt xu th cua dn t c, quc t va thi ai trn c s hiu bit nhng
quy lu t khach quan cua cac qua trinh kinh t, chinh tri, xa h i.
+ inh hng chin lc, hoach inh chng trinh hanh ng cach mang.
+ T chc lc lng, giao duc thuyt phuc qun chung thng nht hanh
ng hng vao giai quyt nhng vn then cht nht.
- T chc nng trn, quy inh vai tro cua vi nhn-lanh tu la:
+ Vi nhn-lanh tu la ngi co th thuc y nhanh tin trinh cach mang, em
lai hi u qua cao nht cho hoat ng cua qun chung nhn dn, nu vi nhn-lanh tu
hiu va v n dung ung n cac quy lu t khach quan. Song, vi nhn-lanh tu cung la
ngi co th lam suy giam hi u qua cua hanh n g cach mang cua qun chung
nhn dn nu vi nhn-lanh tu thiu tai, kem c, va do o lich s co th phai trai
qua nhng bc quanh co.
+ Khng co vi nhn-lanh tu cho moi thi ai. Mi vi nhn-lanh tu chi co th
la vi nhn-lanh tu cua thi ai minh. Sau khi hoan thanh chc nng lanh ao qun
chung nhn dn, vi nhn-lanh tu i vao lich s nh nhng vi nhn, sng trong tm
tng, trong gia tri tinh thn cua cac thi ai sau.
+ Vi nhn-lanh tu thng la ngi sang l p ra cac t chc chinh tri-xa h i,
la linh hn cua t chc o.
3. Y nghia cua vn nay trong vic quan trit bai hoc ly dn lam gc.
- Vn trn t c s khoa hoc cho ta hiu y u vai tro, sc manh cua
qun chung nhn dn, cach mang la ngay h i cua qun chung nhn dn. D trm
ln khng dn cung chiu, kho van ln dn li u cung xong. Lin h m t thit vi
qun chung nhn dn, ang ta lanh ao cach mang Vi t Nam i t thng li nay
n thng li khac.
98
- No la c s ly lu n khoa hoc giup chung ta tranh hai khuynh hng sai

lm: khng thy vai tro cua qun chung nhn dn, coi thng qun chung nhn dn
ho c cao qua mc dn n sung bai vai tro cua vi nhn-lanh tu.
- Vi v y, cn phai thy mi quan h bi n chng cua vai tro o la qun
chung nhn dn la chu th sang tao lich s, vi nhn-lanh tu la ngi inh hng va
thuc y s phat trin cua lich s. iu o, cang tr nn co y nghia trong s
nghi p i mi xy dng t nc, thc hi n cng nghi p hoa, hi n ai hoa
Vi t Nam hi n nay.
Cu 38: Tn tai xa h i la gi? Phn tich vai tro cua cac yu t cu thanh
tn tai xa h i?
- Tn tai xa h i la khai ni m cua chu nghia duy v t bi n chng v xa h i,
dung chi toan b i sng v t cht cung toan b nhng iu ki n sinh hoat v t
cht cua xa h i .
- Tn tai xa h i bao gm cac yu t c ban la: hoan canh ia ly, iu ki n
dn s va phng thc san xut, trong o, phng thc san xut la yu t gi vai
tro quyt inh tinh cht, kt cu cua xa h i, quyt inh s v n ng va phat trin
cua xa h i.
+ Hoan canh ia ly bao gm cac yu t nh tai nguyn, khoang san, khi h u,
t ai,.. la nhng yu t anh hng thng xuyn, tt yu ti s tn tai va phat
trin cua xa h i, nhng khng gi vai tro quyt inh phat trin cua xa h i.
nhng trinh khac nhau cua xa h i, mc anh hng cua t nhin i vi xa
h i co khac nhau.
iu ki n t nhin anh hng n vi c t chc phn cng lao ng va b
tri lc lng san xut. S phong phu a dang cua t nhin la c s t nhin cua
vi c phn cng lao ng trong xa h i. T nhin co th tao iu ki n thu n li va
cung co th gy kho khn cho san xut.
99
S tac ng cua con ngi n t nhin se lam cho t nhin bin i theo
hai hng: lam cho t nhin phong phu thm, tao iu ki n thu n li cho san xut
va i sng con ngi; ho c lam cho t nhin ngheo nan i, no se gy tr ngai tr
lai i vi con ngi. C.Mac a chi ra nu vn minh c phat trin m t cach t
phat khng co hng dn m t cach khoa hoc thi lai sau o m t bai hoang mac.
+ iu ki n dn s bao gm cac yu t s dn, m t dn s, phn b dn
c, ti l tng dn s, la iu ki n thng xuyn tt yu cua s phat trin xa h i,
nhng khng gi vai tro quyt inh s phat trin xa h i.
iu ki n dn s anh hng n ngun lao ng, t chc phn cng lao
ng xa h i cung nh cac chinh sach phat trin vn hoa tinh thn khac. Vi c phn
b dn c khng th theo y mun chu quan ma phai phu thu c trinh phat trin
cua san xut va ch xa h i.
Vai tro cua dn s ngay nay la vn bung n dn s. Nu san xut co k
hoach nhng tng trng dn s khng co k hoach t no se pha v k hoach san
xut. Nc ta hi n nay dn s tng qua nhanh, mun co cu c sng vn minh, hanh
phuc thi nhi m vu k hoach hoa dn s va giai quyt vi c lam cho ngi lao ng
phai la nhi m vu hang u cua chinh sach xa h i.
+ Phng thc san xut la cach thc ma con ngi lam ra cua cai v t cht.
o la mi quan h bi n chng gia quan h san xut va lc lng san xut. No la
nhn t quyt inh tinh cht, kt cu cua xa h i va quyt inh s v n ng, phat
trin cua xa h i qua cac giai oan lich s. Khi phng thc san xut mi ra i
thay th phng thc san xut cu li thi, thi moi m t cua i sng xa h i cung co
s thay i cn ban theo. Lich s xa h i loai ngi trc ht la lich s cua cac
phng thc san xut k tip nhau trong qua trinh phat trin. Nghin cu nhng
quy lu t cua lich s xa h i la nghin cu trong phng thc san xut do xa h i
thc hi n trong mi giai oan lich s nht inh, trong ch kinh t-xa h i, ch
khng phai tim trong oc ngi, trong t tng.
Cu 39: Trinh bay khai ni m va kt cu cua y thc xa h i?

100
- Y thc xa h i la khai ni m dung chi toan b i sng tinh thn cua xa

h i. No bao gm tinh cam, t p quan, truyn thng, quan im, t tng, ly lu n,..
la s phan anh cua tn tai xa h i trong nhng giai oan phat trin khac nhau.
- Y thc xa h i gm nhiu cp khac nhau: Y thc sinh hoat i thng
va y thc ly lu n, tm ly xa h i va h t tng.
+ Y thc sinh hoat i thng va y thc ly lu n: s phn chia nay da vao
s khac nhau gia nhn sinh quan trong thc tin cu c sng cha c h thng
hoa vi t p hp nhng t tng a nghin cu m t cach sang tao c h thng
hoa thanh ly lu n thanh hoc thuyt.
Y thc sinh hoat i thng khng co nghia la tm thng t phat, hoang da
hay it co gia tri, ma no lai bao ham n i dung r ng ln cua cu c sng. Tuy no cha
co tinh h thng, tinh hp ly va tinh khoa hoc nhng no lai mang tinh y u toan
ven cua cam giac sng, no gn vi hi n thc trc tip cua i sng, phan anh c
nhng chi tit gn gui cua i sng. Chinh kinh nghi m cua y thc i thng la
cai kho cac khoa hoc tim kim n i dung cua minh.
Y thc ly lu n la toan b t tng, quan im cua xa h i c h thng
hoa thanh h thng m t cach hp ly, thanh chinh th trong nhng khoa hoc cu th,
ngh thu t, trit hoc c im cua y thc ly lu n la tinh h thng, tinh hp ly,
tinh co hiu bit v nhng mi lin h ban cht tt yu cua cac hi n tng xa h i,
tinh phan anh tru tng khai quat bng cac pham tru khai ni m.
- Tm ly xa h i va h t tng.
+ Tm ly xa h i la m t b ph n cp y thc sinh hoat i thng,
trong o xut hi n nhng quan ni m va s anh gia a dang cac hi n tng xa
h i, nhng ly tng, thi hiu thm my, nhng phong tuc truyn thng, nhng thin
hng va nhng hng thu, hinh anh, c m
c im cua tm ly xa h i phan anh trc tip iu ki n sng hang ngay,
phan anh b m t cua tn tai xa h i , khng co kha nng vach ra ban cht va nhng
nguyn nhn su xa cac mi quan h v t cht xa h i . No mang tinh cht kinh
101
nghi m cha c th hi n v m t ly lu n, nhng yu t tri tu thng tr n ln

vi nhng yu t tinh cam.
+ H t tng la b ph n cp y thc ly lu n, trong o bao gm s
anh gia m t cach co h thng v hi n thc xa h i, trn l p trng, quan im
cua m t giai cp, m t ang nht inh, nu ra nhi m vu va muc ich chinh tri-xa
h i: xy dng h thng nhng quan im v quyn lc cua giai cp, cua ang phai
o.
H t tng phan anh m t cach su sc v nhng iu ki n sinh hoat v t
cht cua xa h i, no la s nh n thc ly lu n v tn tai xa h i da trn c s khai
quat nhng kinh nghi m xa h i a c tich luy cua nhng giai cp, t p oan xa
h i nht inh.
H t tng co th la t tng khoa hoc, cung co th phan khoa hoc tuy vao
vi c no co phan anh ung n cac mi quan h v t cht cua xa h i hay khng.
+ Gia tm ly xa h i va h t tng xa h i co mi quan h tac n g ln
nhau, do co chung m t ngun gc la tn tai xa h i va cung phan anh tn tai xa
h i. Tm ly xa h i tao iu ki n thu n li cho vi c tip thu h t tng xa h i.
Ngc lai, h t tng xa h i lai cung c va phat trin tm ly xa h i. Nhng h t
tng khng nay sinh trc tip t tm ly xa h i va cung khng la s c c cua
tm ly xa h i.
- Y thc xa h i la s phan anh iu ki n sinh hoat v t cht cua xa h i, vi
th, trong xa h i co giai cp, y thc xa h i lun mang tinh giai cp. Trong xa h i
co giai cp i khang, t tng thng tri cua m t thi ai bao gi cung la t tng
cua giai cp thng tri v kinh t va chinh tri cua thi ai o, cac giai cp khac
thng chiu anh hng t tng cua giai cp thng tri. Y thc xa h i, y thc giai
cp, y thc ca nhn khng phai bao gi cung la nhng khai ni m ng nht.
Cu 40: Phn tich mi quan h bi n

chng gia tn tai xa h i va y
thc xa h i , t o rut ra y nghia phng phap lu n
.
102
Tn tai xa h i la toan b i sng v t cht va nhng iu ki n sinh hoat

v t cht cua xa h i. Kt cu cua tn tai xa h i gm ba yu t: iu ki n t nhin,
iu ki n dn s va phng thc san xut do phng thc san xut quyt inh.
Y thc xa h i la toan b i sng tinh thn cua xa h i, la s phan anh tn
tai xa h i trong nhng giai oan phat trin khac nhau cua lich s.
Gia tn tai xa h i va y thc xa h i co mi quan h bi n chng trong o
tn tai xa h i gi vai tro quyt inh va y thc xa h i tac ng tr lai i vi tn
tai xa h i.
Tinh quyt inh cua tn tai xa h i th hi n : Tn tai xa h i co trc, y thc
xa h i co sau; tn tai xa h i th nao thi y thc xa h i th o; tn tai xa h i bin
i, c bi t la s bin i cua phng thc san xut dn n s bin i cua y
thc xa h i. Vi v y, khng th tim ngun gc cua t tng ly lu n trong oc ngi
ma phai tim no trong hi n thc v t cht. Khng th giai thich m t cach y u s
bin i cua m t thi ai nao nu chi cn c vao y thc cua thi ai o. Tuy v y,
khng phai bt c y thc xa h i nao cung trc tip phan anh nhng quan h kinh
t cua thi ai no, ma chi xet n cung thi nhng quan h kinh t mi c phan
anh bng cach nay hay cach khac trong nhng t tng o.
Tinh c l p tng i cua y thc xa h i th hi n nhng m t sau:
- Y thc xa h i thng co tinh lac h u hn so vi tn tai xa h i. Thng
thng o la thoi quen, t p quan, truyn thng, nim tin tn giao,.. Tinh lac h u
cua y thc xa h i bao gi cung can tr i s phat trin cua tn tai xa h i.
- Nhng t tng tin b , khoa hoc thng vt trc tn tai xa h i, no co
vai tro inh hng, hng dn cho hoat ng thc tin.
- S phat trin cua y thc xa h i lun co tinh k tha. Vi th khng th chi
da vao tn tai xa h i, vao quan h kinh t cua m t thi ai giai thich n i dung
y thc cua thi ai o ma con phai da vao quan h k tha cua y thc xa h i na.
- Trong s phat trin, cac hinh thai y thc xa h i lun co s tac ng qua lai
ln nhau. Chinh v y , co nhng tinh cht, nhng m t cua y thc xa h i ho c cua
103
mi hinh thai y thc xa h i khng th giai thich c m t cach trc tip bng tn
tai xa h i ho c bng cac quan h v t cht.
- S tac ng tr lai cua y thc xa h i i vi tn tai xa h i din ra theo hai
hng tich cc ho c tiu cc tuy thu c vao y thc xa h i la tin b , khoa hoc hay
lac h u, phan tin b , phan khoa hoc.
Tuy v y, vai tro cua y thc xa h i i vi tn tai lun phu thu c vao tinh
cht cua cac quan h kinh t ma trn o nay sinh nhng tn tai nht inh, va vai
tro lich s cua giai cp ging cao ngon c t tng o, phu thu c vao mc
phan anh ung n cua t tng i vi nhu cu phat trin xa h i, phu thu c vao
mc thm nhun, m r ng t tng trong qun chung nhn dn.
Y nghia phng phap lu n cua vn nay:
Nu chi thy tinh quyt inh cua tn tai xa h i m t cach may moc se ri vao
duy v t tm thng. Ngc lai, nu tuy t i hoa vai tro cua y thc xa h i se ri
vao chu nghia duy tm. Trong hoat n g thc tin va nh n thc phai lun u
tranh khc phuc ca hai khuynh hng o. Trong cai tao xa h i cu, xa h i xa h i
mi phai tin hanh ca trn hai linh vc tn tai xa h i va y thc xa h i.
Cu 41: Khoa hoc la gi? Vai tro cua khoa hoc i vi s phat trin xa
h i?
Khoa hoc la m t hinh thai y thc xa h i, la h thng tri thc chn thc v
th gii c kim nghi m qua thc tin.
- i tng nh n thc cua khoa hoc bao quat moi linh vc cua t nhin, xa
h i va t duy. Hinh thc biu hi n cua khoa hoc la pham tru, inh lu t quy lu t.
Xet v i tng nghin cu thi tri thc khoa hoc c chia thanh khoa hoc
t nhin-ky thu t (nghin cu cac quy lu t cua t nhin va nhng phng thc
chinh phuc, cai tao t nhin), khoa hoc xa h i (nghin cu cac hi n tng xa h i,
cac quy lu t v n n g va phat trin cua xa h i ). Cac khoa hoc cu th nghin cu
tng linh vc, tng quy lu t cua th gii. Trit hoc la khoa hoc nghin cu nhng
104
v n ng chung nht, nhng quy lu t chung nht cua th gii (di nhin, mai n
khi trit hoc Mac-Lnin ra i thi trit hoc mi thc s la m t khoa hoc). Trong
mi khoa hoc lai co cp kinh nghi m (s tng kt cac quan sat va th nghi m),
cp ly lu n (khai quat kinh nghi m thanh hoc thuyt, quy lu t, nguyn ly)
Xet v vai tro, tac dung thi tri thc khoa hoc c chia thanh khoa hoc c
ban va khoa hoc ng dung. Khoa hoc c ban vach ra nhng quy lu t, phng
hng, phng phap chung cho cac khoa hoc ng dung. Khoa hoc ng dung vach
ra nhng nguyn tc, quy tc, phng phap cu th ng dung trc tip vao hoat
ng cai bin t nhin va xa h i. S phn chia nay chi la tng i.
Trong s phat trin hi n nay cua nh n thc khoa hoc, co nhng b mn
khoa hoc co s tng ng ln nhau v i tng nghin cu (vi du: ly - sinh, sinh
hoa,..), vi th cac khoa hoc cung lam phong phu ln nhau va xut hi n cac khoa
hoc lin nganh.
- Vai tro cua khoa hoc i vi s phat trin xa h i co th chia thanh ba giai
oan:
+ Giai oan t thi c ai n th ky XV, khoa hoc con rt s khai, bo hep
trong m t s linh vc nht inh nh thin vn, toan hoc, c hoc Nhm ap ng
cac nhu cu v ti nc, hang hai, xy dng lu ai, lng tm. Tri thc khoa hoc
anh hng n san xut rt it, th m chi phng Ty thi Trung c, khoa hoc l
thu c vao thn hoc.
+ Giai oan th hai th th ky XV n th ky XIX, khoa hoc tr thanh m t
tin cua cng nghi p hoa, la n i dung tinh thn cua lc lng san xut, ma
trc ht la tao ra c s ly lu n ch tao nhng cng cu may moc ngay cang
hoan thi n cho phep tiu hao lao ng sng it ma at kt qua to ln trong san xut
v t cht. Khoa hoc xa h i a cao chu nghia nhn vn vi tinh thn dn chu su
sc, dn dn thoat khoi cac thuyt thn hoc.
+ Giai oan th ba trong th ky XX: khoa hoc va ky thu t co s kt hp
nhau thanh m t th thng nht. Khoa hoc a phat hi n ra nhng c tinh mi, quy
lu t mi cua t nhin va s sng, tao ra va s dung nhng nguyn li u mi co tac
105
dung nhiu m t, tao ra nhng dang nng lng mi cc manh, m ra nhiu trin
vong to ln hiu bit va phat hi n nhng tai nguyn mi trong vu tru va qua
t, tao ra va ng dung ky thu t mi trong iu tri b nh, lai tao ging loai, iu
chinh qua trinh sng cua ng v t
Khoa hoc a va ang tr thanh m t lc lng san xut trc tip lam cho
cu c sng va lao ng cua con ngi tr nn vt va, tng thm quyn lc, tri
tu cua con ngi i vi t nhin, gop phn hoan thi n cac quan h xa h i, hoan
thi n nhn cach cua con ngi, giup con ngi phat trin hai hoa t do, hanh phuc.
Khoa hoc a m r ng chn tri cho s sng, s sang tao nhng cua cai v t cht va
tinh thn di dao. Song du sao thi khoa hoc cung chi la phng ti n ch khng la
muc ich, no khng la gia tri cao nht cua vn minh loai ngi.
Cu 42: Vn hoa la gi? Phn tich ban cht, chc nng va c im cua
s phat trin vn hoa.
1. Vn hoa la gi?
- Vn hoa theo nghia r ng la tng hoa nhng gia tri v t cht va tinh thn
cung nh cac phng thc tao ra chung, ky nng s dung cac gia tri o vi s tin
b cua loai ngi va s truyn thu gia tri o t th h nay sang th h khac.
- Xet trn quan im gia tri: vn hoa la trinh phat trin cua cac quan h
nhn tinh cua m t xa h i, cua mi con ngi, no c c ng ng khng inh va
gi gin nh nhng h gia tri c trng cho ban sc cua dn t c, quc gia trong h
chun c ban: la CHN - THIN - MY.
- Phn bi t khai ni m vn hoa va vn minh
Vn hoa hiu m t cach tng quat la tng hoa nhng gia tri v t cht va tinh
thn cua loai ngi, nhng trong cac thi ky phat trin khac nhau cua vn hoa thi
s sang tao cua ho cung co s khac nhau. Trong cac thi ky o u co nhng c
trng ring va chi tng thi ky c trng vn hoa o ngi ta dung khai ni m
vn minh. Vi du nh: vn minh a, vn minh ng, vn minh st, vn
106
minh phng ng, vn minh phng Ty V y vn minh la m t khai ni m

dung chi m t thi ky c trng hay m t vung c trng so sanh vi cac
thi ky khac nhau, cac vung khac nhau trong s phat trin xa h i. No chinh la
thc o trinh phat trin cua vn hoa trong mi vung hay mi thi ky nht inh.
2. Ban cht va chc nng cua vn hoa:
Vi khai ni m trn vn hoa c chia thanh vn hoa v t cht va vn hoa
tinh thn.
- Vn hoa v t cht: la toan b nhng gia tri sang tao cua con ngi c th
hi n trong cac cua cai v t cht do xa h i tao ra, k t cac t li u san xut cho n
cac t li u tiu dung cua xa h i.
Trong cac giai oan phat trin khac nhau cua s phat trin xa h i thi san
phm do xa h i tao ra cung khac nhau, o chinh la s phan anh cac giai oan phat
trin khac nhau cua vn hoa.
- Vn hoa tinh thn: la toan b nhng gia tri cua i sng tinh thn bao gm
khoa hoc va mc ap dung nhng thanh tu khoa hoc vao san xut va sinh hoat,
trinh hoc vn, tinh trang giao duc, y t, ngh thu t, chun mc ao c trong
hanh vi cua cac thanh vin xa h i, trinh phat trin nhu cu cua con ngi. Vn
hoa tinh thn con bao gm ca nhng phong tuc, t p quan, nhng phng thc giao
tip va ngn ng.
- Ranh gii gia vn hoa v t cht va vn hoa tinh thn chi co tinh tng i.
- Vn hoa co tinh khach quan. Tuy xut hi n vi tinh cach la san phm cua
con ngi nhng theo dong lich s, nhng thanh tu y ta h nh siu thi gian
tao ra truyn thng va khng phu thu c vao ca nhn ring le ma vi t cach la m t
thc th c phat trin v m t xa h i.
- Vn hoa la m t biu hi n xa h i khng chi bao quat qua kh, hi n tai ma
con trai qua trong tng lai. Vn hoa qua kh trong nhng tm gng tt ep cung
tham d va sng lai vi hi n tai va con ngi sng va sang tao hm nay lai truyn
107
thu t tng cua minh, kt qua lao ng cua minh cho nhng th h thay th minh
theo dong lich s.
- Vn hoa la thu c tinh ban cht, t c loai cua con ngi vi cac chc nng,
giao duc, nh n thc, inh hng, anh gia, xac inh, chun mc cua hanh vi, iu
chinh cac quan h ng x, giao tip. Song ct loi trong cac chc nng cua cac gia
tri vn hoa em lai la chu nghia nhn ao, tinh ao c. Khng co tinh ao c thi
tt ca cac gia tri (gia tri v t cht va gia tri tinh thn) se mt i moi y nghia. Ngay
nay nn vn hoa nhn loai vi tt ca tm voc cua no gi cho con ngi iu t hao
cao ca va tinh thn trach nhi m, bn canh o con ngi khng th khng lo lng
va th m chi ca s hai trc v s nhng vn cua th gii hi n ai.
3. c im cua s phat trin vn hoa.
- Lich s phat trin cua cac yu t vn hoa khng ng u. Trong cung m t
giai oan co th m t nay phat trin m t kia lac h u. Co m t phat trin nhanh hn
hay ch m hn so vi kinh t. Song xet trong toan b qua trinh lich s thi vn hoa
ngay cang phat trin va s phat trin cua vn hoa la do kinh t, do phng thc san
xut quy inh.
- Vn hoa tinh thn cua m t hinh thai kinh t-xa h i xut hi n va phat trin
trn c s v t cht cu th va phan anh trinh phat trin nht inh cua tn tai v t
cht. Song do cac yu t khac nhau cua vn hoa tinh thn gn lin vi c s v t
cht cung khng ging nhau. M t s gn trc tip vi c s v t cht nh la khoa
hoc t nhin, ky thu t Co m t s lai gn m t cach gian tip nh trit hoc, ngh
thu t, ao c, thm my
- S phat trin cua vn hoa mang tinh k tha.
Trong bt ky giai oan phat trin nao cua vn hoa cung u co s k tha
vn hoa xa h i a at c trong cac giai oan trc. Cac giai cp tin tin bao gi
cung bit nm ly nhng thanh tu vn hoa a at c cua qua kh, trn c s o
tip thu chon loc cai tao m t cach co ph phan b sung lam cho no ngay cang phat
trin. Tinh lin tuc trong qua trinh phat trin cua vn hoa la m t c im quan
108
trong ma ngay ca luc chuyn bin cach mang t xa h i nay sang xa h i khac cung
khng th bi pha v.
- S phat trin cua vn hoa con co c im la gia cac yu t cu thanh cua
vn hoa co mi quan h tac ng ln nhau, thuc y nhau cung phat trin. S lin
h tac ng qua lai ln nhau o co th trc tip ho c gian tip, co th din ra trong
m t thi gian tng i ngn cung co th din ra trong m t thi gian tng i
dai. S k tha va tac ng ln nhau gia cac yu t cu thanh cua vn hoa din ra
trong qua trinh phat trin cua no so vi ch kinh t, phng thc san xut.
- Hi n nay ang va nhn dn ta ang xy dng nn vn hoa tin tin, m
a ban sc dn t c. Ban sc o c th hi n trong h gia tri tinh thn cua c ng
ng dn t c Vi t Nam. o la long yu nc nng nan, y chi t cng dn t c,
tinh thn oan kt, y chi c ng ng gn kt ca nhn - gia inh - lang xa - t chc;
long nhn ai, khoan dung, trong nghia tinh, ao ly, c tinh cn cu, sang tao trong
lao n g, s tinh t trong ng x, tinh gian di trong i sng (Vn ki n H i
nghi ln th V Ban chp hanh Trung ng khoa VIII). o la nn tang tinh thn to
ln nhn dn ta xy dng m t xa h i phat trin, tin b , cng bng va nhn ai.
Tuy nhin nc ta hi n nay, nn vn hoa mi xa h i chu nghia mi c
hinh thanh, cha co s phat trin y u, cha co m t th phong ng vng chc
chng lai cac vn hoa c hai va i truy. Trc tinh hinh o: Vi c tao ra mi
trng vn hoa cua chu nghia xa h i, trong o co s kt hp hai hoa gia gia tri
truyn thng va gia tri hi n ai thm nhun tinh thn dn t c, nhn vn la trach
nhi m to ln cua toan ang va cua toan dn ta
109

20120223010740 - Tài Liệu Hướng Dẫn Ôn Tập Triết Học (Tư Liệu Tham Khảo)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

20120223010740 - Tài Liệu Hướng Dẫn Ôn Tập Triết Học (Tư Liệu Tham Khảo)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRNG AI HOC KHOA HOC HU

TRIT HOC MAC-LNIN

Cu 1: Trit hoc la gi? Phn tich vn c ban cua trit hoc?

2. Vn c ban cua trit hoc

nh n s v t toan di n hn, thy c ca s khac bi t va s thng nht gia cac s

Trit hoc Mac ra i vao nhng nm 40 cua th ky XIX, thi ky ma chu

n y, Lnin a khng inh rng con ngi co kha nng nh n thc c

Cu 6: Phn tich ngun gc va ban cht cua y thc?

tich cc va chu ng v th gii khach quan. o chinh la s khac bi t rt c ban

Cu 7: Phn tich quan im cua trit hoc Mac-Lnin v v n ng cua

- ng im chi la biu hi n cua m t trang thai v n ng: v n ng trong

Cu 8: Phn tich quan im cua trit hoc Mac-Lnin mi quan h gia

- S tac ng cua y thc i vi v t cht phai thng qua hoat ng thc

- Nu v t cht la ngun gc khach quan, la c s san sinh ra y thc; con y

Cu 9: Phn tich n i dung cua nguyn ly v mi lin h ph bin va rut

lin h cua th gii rt a dang, bi th gii bao gm v s s v t hi n tng

Cu 10: Phn tich n i dung cua nguyn ly v s phat trin va rut ra y

Mu thun la hi n tng khach quan, vi mu thun tn tai trong ban thn s

S.1 Qua trinh phat trin cua m t mu thun.

- V mi quan h gia thng nht va u tranh cua cac m t i l p, Lnin

cua s v t. Tinh tuy t i cua s u tranh cua cac m t i l p noi ln s v n

Mu thun c ban va mu thun khng c ban: Mu thun c ban la mu

Cu 12: Phn tich n i dung quy lu t t nhng thay i v lng dn n

- Lng la nhn t quy inh bn trong, nhng ng thi cung co nhng

- Gii han ma o xay ra bc nhay c goi la im nut.

- S phu inh bi n chng ln th nht (B) la bc trung gian trong s phat

- ng xoay c biu hi n cac m t cua qua trinh phat trin bi n chng:

Cu 15: phn tich n i dung c p

2. Tinh khach quan va ph bin cua mi quan h nhn qua:

+ Nu cac nguyn nhn tac ng cung chiu thi co xu hng dn n kt

4. Y nghia phng phap lun:

- Mi quan h nhn qua a vach ro ngun gc cua cac hi n tng cu th,

Cu 16: Phn tich n i dung c p pham tru tt nhin va ngu nhin, t

Cu 17: Phn tich n i dung c p

- N i dung va hinh thc bao gi cung la m t th thng nht. N i dung va

- Trong hoat ng thc tin cn chng khuynh hng tach ri n i dung va

Cu 18: Phn tich n i dung c p pham tru ban cht va hi n tng, t

cai toan b , quy lu t la cai b ph n. M t quy lu t khng noi ht c ban cht

Ban cht su sc hn hi n tng vi ban cht la nhng mi lin h tt nhin

Nu ban cht biu hi n thng qua hi n tng va hi n tng biu hi n ban

Cu 19: Phn tich n i dung c p pham tru kha nng va hi n thc, t o

- Trong nhng iu ki n nht inh, co kha nng tt yu tr thanh hi n thc,

Phai thy ro mi quan h bi n chng gia kha nng va hi n thc.

Cu 21: Phn tich con ng bi n chng cua s nh n thc chn ly.

Cu 22: Trinh bay quan im cua trit hoc Mac-Lnin v vn chn

khng phai nh n thc din ra m t ln la xong ma la qua trinh i t cha bit y

Cu 23: Khai ni m quy lu t xa h i? Phn tich mi quan h gia quy

+ San xut v t cht la c s cua i sng xa h i, ng thi la c s cua cac

inh m t cach hiu bit (C.Mac, ngghen tuyn t p, Nxb S th t, Ha N i, 1984,

San xut v t cht la lc lng chu yu va la ng lc c ban thuc y lich

Cu 25: Phn tich n i dung quy lu t v s phu hp cua quan h san

Cu 26: Phn tich mi quan h bi n chng gia c s ha tng va kin

- Khai ni m kin truc thng tng:

trinh o phat trin phu hp vi c s ha tng thi s tac ng cua no i vi c s

lich s la m t cng thc ho c nh m t ng thng. Thc t lich s din ra

tr nn ro rang hn. Tmatmor ( Anh), Tma Campanela ( Italia) va Rutx

b. Cac giai cp co quan h khac nhau v quyn s hu i vi t li u san

3. Y nghia cua inh nghia i vi vic xem xet vn giai cp nc ta

Cu 30: Phn tich quan im cua trit hoc Mac-Lnin v ngun gc va

Nha nc la c quan quyn lc chinh tri cua giai cp thng tri, la m t t

hi n va tn tai thi chng o o co mu thun giai cp khng th iu hoa c.

b may nha nc ma giai cp thng tri m c du la s it trong dn c nhng lai duy

Cu 31: Cac kiu va cac hinh thc nha nc a co trong lich s. c