Chng II

Kh c in ng ct in p thp
1 cu dao
K hiu cu dao 1 pha, 3 pha khng c cu ch v c cu ch

1 cc

2 cc

3 cc

1.1. Cng dng:

Cu dao l mt loi kh c in h p c s dng ng ct hoc i ni s kt dy
ca mch in thao tc trc tip bng tay.
1.2. Phn loi:
- Cu dao mt pha, cu dao ba pha.
- Cu dao mt chiu, cu dao hai chiu
- Cu dao c cu ch, cu dao khng c cu ch.
- Cu dao c li dao ph v cu dao khng c li dao ph.
1.3. Cu to mt s loi cu dao thng gp:
Cu to chnh ca cu dao gm : Tip xc ng v tip xc tnh, ct bt dy t ngun
vo cu dao v t cu dao ra ti, tip xc ng thng l li dao, ngoi ra cu dao cn c tay
ng ct bng vt liu cch in l g, s, nha... m bo an ton cho ngi thao tc, cu

dao cn c bao bc bng v nha cch in. Cu dao s dng trong mch in h p thng
lp km theo cu ch bo v qu ti hoc ngn mch. u im cu dao l n gin, d lp
t v d thao tc, d kim tra v sa cha, gi thnh r nn c s dng rng ri.

2 cu ch
K hiu trong s mch in
2.1. Cng dng:
Cu ch l mt loi kh c in c s dng bo v qu ti hoc ngn mch cho thit b
v li in.
2.2. Nguyn tc tc ng ct mch:
Cu ch tc ng theo nguyn tc da vo hiu ng nhit ca dng in. Khi thit b
in hoc mng in pha sau cu ch b ngn mch hoc qu ti ln, dng in chy qua dy
chy cu ch s ln hn dng in nh mc lm cho dy chy b t nng chy, do dy
chy b t, cho nn phn li in b ngn mch c tch ra khi h thng.
2.3. Cu to:
Cu to cu ch gm cc b phn chnh nh sau :
- Thn cu ch c ch to t gm s hoc nha tng hp c th c np hoc khng c np.
- c, inh vt bt dy chy cn c gi l ct bt dy c ch to t kim loi dn in nh
ng, bc, nhm ...
- Dy chy cu ch c ch to t hp kim ch hoc ng v cn c chia ra dy chy
nhanh, dy chy chm .
2.4. c tnh bo v v yu cu k thut ca cu ch:
a. c tnh bo v:
1. ng c tnh A-s ca dy chy cu ch.
2. ng c tnh A-s ca i tng c t cu ch bo v.
A l vng bo v ca cu ch. Khi xy ra ngn mch hoc qu ti vng A th cu ch
tc ng ct mch theo hiu ng nhit Q = RI2t.
I

2
1
Khi nhit dy chy cu ch >
B l vng cu ch khng tc ng do dng in chy Aqua dy chy l dng nh m
I
hoc dng qu ti nh, khi nhit ca dy chy 0 < nn dy chy cu ch khn
N

b t (khi qu nh nhit dy chy ).

B
Igh
Im
t1

t2

b. Yu cu k thut c bn khi lp t cu ch:

Cu ch phi c lp t ni tip dy pha, khng lp t dy trung tnh.
ctnh A-s ca dy chy cu ch phi thp hn c tnh A-s ca i tng c lp t cu

ch c bo v v phi n nh.
Khi lp t cu ch bo v phi bo m tnh chn lc theo th t t ti v ngun tc l
phn t no b s c ngn mch hoc qu ti ln th cu ch bo v n phi tc ng.
Cu ch lm vic bo m tin cy tc l khi phn t c cu ch bo v b qu ti ln hoc
ngn mch, th cu ch phi tc ng ct phn t b qu ti hoc ngn mch ra khi h
thng in. Khng c t chi tc ng.
Khi cn thay th sa cha cu ch phi m bo an ton tin li.
2.5. Phn loi cu ch:
1. Cu ch hp .
2. Cu ch c.
3. Cu ch kiu np vn.
4. Cu ch kiu ng s.

3 khi nim chung v ptomt

3.1. Cng dng:
ptomt l mt loi kh c in ng ct v bo v chnh trong mch in h p. N
c s dng ng ct t xa v t ng ct mch khi thit b in hoc ng dy pha sau
n b ngn mch hoc qu ti, qu p, km p, chm t ...
3.2. Phn loi :

ptomt bo v qu dng (ngn mch hoc qu ti)

ptomt bo v qu in p.
ptomt bo v km p.
ptomt bo v chng dt (Aptomt vi sai)
ptomt bo v vn nng.

4 cc b phn chnh ptomt bo v qu

dng in
4.1.S nguyn l cu to mt pha:
Khi aptomt ang v tri ng, tip xc ng 2 ng cht ln tip xc tnh 1, dng
in t ngun chy qua tip xc tnh , qua tip xc ng, qua Rle dng in 10, qua Rle
nhit 7, i v ti. ch lm vic bnh thng th lc in t Rle dng in sinh ra nh hn
lc cng l xo 8 nn ptomt lun gi trng thi ng.

13

ti

5
6

12
11

10

8
9

Cu to nguyn l mt pha ptomt

1. Tip xc tnh
2. Tip xc ng
3. Gi hng dn
4. 6.Thanh truyn ng
5. Mc hm
7. Rle nhit
8, 13 L xo ko
9. Gi
10. Rle dng in
11. Cht quay
12. Tay thao tc ng ct
14. Cch t dp h quang
Nu ng dy hoc thit b in sau ptomt b ngn mch th dng in chy qua
ptomt s ln hn rt nhiu so vi dng in nh mc. V vy dng in rle 10 sinh ra s
ln hn lc cng l xo 8, cho nn thanh truyn ng 6 b lc in t ko tt xung lm cho
mc hm 5 m ra, khi l xo 13 s ko thanh truyn ng 4 sang tri a tip xc ng 2 ri
khi tip xc tnh 1, mch in c ct, h quang in pht sinh gia hai u tip xc ng
v tnh c cch t 14 dp tt.
Sau khi kim tra khc phc xong s c ngn mch ta ng li ptomt qua tay thao
tc ng ct 12. Trng hp ng dy hoc thit b in sau khi ptomt b qu ti sau thi
gian t (khong 1-2 pht) rle nhit s tc ng ln thanh truynf 6 lm cho mc hm 5 m ra.
Khi l xo 13 s ko thanh truyn ng 4 sang tri a tip xc ng ri khi tip xc tnh,
nn mch in c ct ra. Mun ng, ct mch th tc ng vo tay thao tc 12 (y ln
ng, y xung ctnh hnh v).

5 ptomt bo v km p v mt in
5.1. Nhim v: ng, ct v t ng bo v km p cho mch in h p.
5.2. S cu to v nguyn l lm vic:
a.Cu to:

ngun

2
1
13

Ft

10
9

ti

ptomt bo v km p v mt in

1. L xo ko
2. Gi trt
3. Cch t dp h quang
4. Li thp non
5. Rle in p
6. Tip xc tnh
7. Tip xc ng
8. Thanh truyn dng
9. Cht quay
10. Tay thao tc ng ct
b. Nguyn l:
Nu ptomt ang v tr ng nh hnh v: tip xc ng 7 ng cht ln tip xc
tnh 6, mch in ni lin, ti c in. trng thi lm vic bnh thng Uvh = Um th lc
in t ca rle in p sinh ra ln hn lc ko ca l xo 1 cho nn ptomt c gi v tr
ng.
Khi mch in b km p Uvh < Um (khong 0,8 Um) th lc in t rle in p
sinh ra nh hn lc ko ca l xo 1. Khi l xo 1 s ko thanh truyn ng 8 sang tri, a
tip xc ng 7 ri khi tip xc tnh 6, mch in c ct ra, h quang pht sinh gia hai
u tip xc ng v tnh c bung dp h quang 3 dp tt.

6 ptomt bo v qu p

6.1. Nhim v: ng, ct v t ng bo v qu in p cho mch in h p khi Uvh > Um

6.2. S cu to v nguyn l lm vic:
a. Cu to:

ngun
4
1 3
2

10

Ft

9
8

ti

ptomt bo v qu p

1. Tay thao tc ng ct
2. Cht quay
3. Tip xc tnh
4. Tip xc ng
5. Rle in p
6. Li thp non
7. Cch t dp h quang
8. Gi trt
9. Thanh truyn ng cch in
10. L xo ko
b. Nguyn l lm vic:
Nu ptomt ang v tr ng nh hnh v, tip xc ng 4 ng cht vo tip xc tnh

3, mch in ni lin, ti c in. trng thi lm vic bnh thng Uvh = Um lc in

t ca cun dy in p sinh ra nh hn lc ko ca l xo 10. V vy ptomt c gi v tr
ng.
Khi mch in b qu p Uvh > Um (khong 1,2 Um) th lc in t ca cun dy
in p p ln hn lc ko ca l xo 10. Khi li thp 6 b ht chp vo mch t rle in
p, ko theo tip ng 4 ri khi tip xc tnh 3 mch in c ct ra, h quang pht sinh
gia hai u tip xc ng v tnh c bung cch r 7 dp tt.
Mun ng hoc ct in khi ti th tc ng vo tay thao tc1 v ng, ct nh hnh
v: tay thao tc quay quanh cht 2 y ln ng mch, ko xung ct in khi ti.

7 ptomt vn nng
7.1. Nhim v:
L mt loi ptomt a chc nng, s dng ng ct mch in h p ti ch hoc
t xa, v t ng ct mch khi ng dy hoc thit b in sau n : ngn mch, qu ti, qu
p, km p ...
7.2. Cu to:
ptomt ny l t hp cc loi ptomt : bo v qu dng, qu p, km p, v c th
iu khin ng ct t xa nh h thng nam chm in iu khin v ng ct mch.
Do tnh cht c th, cu to phc tp, gi thnh cao nn phm vi s dng loi ptomt
ny rt hn ch. Thng ch c s dng lp t trong cc nh my cng nghip c yu cu
cao v cht lng in nng v an ton.

8 cng tc t
8.1. Cng dng:

Cng tc t l mt loi kh c in h p c s dng iu khin ng ct mch t

xa t ng hoc bng nt n cc mch in lc c ph ti in p n 500V, dng in n
600A.
Cng tc t c hai v tr ng- ct. Tn s c th n 1500 ln/gi.
Nhim v
Cng tc t l mt thit b in ng ct in p thp dng khng ch t ng v iu
khin xa cc thit b in mt chiu v xoay chiu c in p ti 500 v. Cng tc t c tnh
vi tn s ng ct ln nht ti 1500 ln trong mt gi.
8.2. Phn loi:

a. Phn loi theo nguyn l truyn ng:

- Cng tc t in t.
- Cng tc t kiu hi p.
- Cng tc t kiu thu lc.
b. Phn loi theo dng dng in:
- Loi cng tc t iu khin in p mt chiu.
- Loi cng tc t iu khin in p xoay chiu.
c. Phn loi theo kiu kt cu:
- Cng tc t hn ch chiu cao.
- Cng tc t hn ch chiu rng.

8.3. c im cu to:
Cu to nguyn l mh hnh v: gm cc b phn chnh sau:
- Cun dy in p iu khin s 7.
- Mch t ch to t thp k thut in.
- V thng ch to t nha cng.
- B phn truyn ng gm l xo v thanh truyn ng.
- H thng tip im thng m v thng ng
Gm cc tip im cng tc (tip im chnh) v cc tip im ph. Tip im cng
tc gm cc u tip xc tnh 6 v u tip xc ng 2 gn trn trc quay 1 bng nha cch
in. Tip im ph gm cc u tip xc tnh 5 v tip xc ng 4 cng gn trn trc quay
1. Tip im ph gm hai loi tip im thng m v tip im thng ng. Cng dng ca
tip im ph thngg c thc hin chc nng trong mch iu khin t ng.
K hiu cng tc t trn s hnh v.
Cng tc t ng m bng lc in t nh cun ht 8 cng li thp tnh 7 v li thp ng 3
gn trn trc quay 1. Cun dy c mc vo in p ngun thng qua cc nt bm iu khin
M v D. Khi cun dy c in lc in t s ht li thp 3 chp vo li thp tnh 7. lm trc
mt quay mt gc theo chiu ng tip im chnh.
Khi in vo cun ht b ct, lc l xo v trng lc phn ng s lm li 3 ri khi li 7 phn
ng tr v trng thi c, cng tc t b ct.
8.4. Nguyn l lm vic:
Mun ng in cho ti th ng kho K trn mch iu khin, cun dy cng tct
s sinh ra lc in t ht chp hai na mch t li vi nhau, v Ft > Fl xo nn l xo b nn li
ng thi thanh truyn ng 1 ko tip xc ng ng cht vo tip xc tnh, khi tip
im thng ng m ra, cn tip im thng m ng li, mch in c ni lin.
Mun ct in khi ti, ngt kho K cun dy in p mt in, lc in t b trit
tiu, l xo 6 y 2 na mch t ra xa nhau a tip xc ng ri khi tip xc tnh, mch in
c ct.
8.5. Cc tham s ch yu ca cng tc t:
a. in p nh mc: l in p ca mch in tng ng m tip im chnh phi ng
ct, c cc cp : + 110V, 220V, 440 V mt chiu.
+ 127V, 220V, 380V, 500V xoay chiu.
Cun ht c th lm vic bnh thng in p trong gii hn t 85% ti 105%.
b. Dng in nh mc: l dng in i qua tip im chnh trong ch lm vic
gin on lu di, ngha l ch ny thi gian cng tc t ng khng lu qu 8 gi.
Cng tc t h p c cc cp dng thng dng: 10, 25, 40, 60, 75, 100, 150, 250, 300,
600A. Nu t cng tc t trong t in th dng in nh mc phi ly thp hn 10% v lm
mt km, khi lm vic di hn th chn dng in nh mc nh hn na.
c. Kh nng ng ct: l dng in cho php i qua tip im chnh khi ct v khi
ng mch. V d nh cng tc t xoay chiu dng iu khinng c khng ng b ba
pha lng sc cn c kh nng ng yu cu (37)Im.
d. Tui th cng tc t: Tnh bng s ln ng ct, sau s ln ng ct y cng tc t
s khng dng c tip tc. H hng c th do mt bn c hc hoc bn in.
e. Tn s thao tc: s ln ng ct trong thi gian 1 gi, b hn ch bi s pht nng
ca tip im chnh do h quang. C cc cp : 30, 100, 120, 150, 300, 600, 1200, 1500 ln
trn mt gi, tu ch cng tc ca my sn xut m chn cng tc t c tn s thao tc
khc nhau.
8.6. u nhc im :
Kch tht gn nh c th tn dng khong khng gian hp lp t v thao tc m
cu dao khng thc hin c. iu khin ng ct t xa, c v ngn h quang phng ra bn
ngoi nn an ton tuyt i cho ngi thao tc, thi gian ng ct nhanh, v nhng u im trn

cng tc t c s dng rng ri iu khin ng ct trong mch in h p c bit s dng

nhiu trong cc nh my cng nghip.
Cu hi:
1. Trnh by nhim v cng tc t
2. Nu nguyn l lm vic cng tc t.

9 khi ng t
9.1. Khi nim v cng dng:
Khi ng t l mt loi thit b in dng iu khin t xa vic ng ct o
chiu v bo v qu ti (nu c mc thm rle nhit) cho cc ng c rto dy lng sc. Khi
ng t khi c mt cng tc t gi l khi ng t n, thng dng ng ct ng c in.
Khi ng t khi c hai cng tc t gi l khi ng t kp, thng dng khi ng v iu
khin o chiu ng c in. Mun khi ng t bo v c ngn mch phi mc thm cu
ch.
9.2. iu khin ng c bng khi ng t n:
a. Cng dng: Khi ng t n l mt loi kh c in h p c s dng iu khin ng
ct t xa v bo v qu ti cho ng c in.

b. Cu to: Khi ng t n gm mt cng tc t v mt b rle nhit ghp li vi

nhau(b rle nhit c t 2-3 rle).
c. S iu khin ng c in:
- Mch ng lc gm : cu dao, cu ch, tip im cng tc t K2, cun dy dng in ca
rle nhit.
a
b
c

M
D

k
rn

rn

1kn

2kn

Mch iu khin gm : nt n dng D (stop) thng ng, nt n m my M thng m

(start). Nu hp nt bm iu khin kp s c 3 nt n : dng D (stop) iu khin ng c
quay thun MT (For), iu khin ng c quay ngc MN (REV). Cun dy cng tc t
K, tip im t duy tr ca cng tc t K1 v tip im 1RN, 2RN ca Rle nhit.
Mun ng in cho ng c in trc ht ng cu dao, nhng ng c vn cha c
in v K2 ang m. Mun khi ng nhn nt ng M th cng tc t K c in, n s ng
tip im K1 t duy tr ng thi ng tip im K2 a in vo cho ng c khi ng.
Khi khi ng c ang lm vic nu b qu ti rle nhit RN s tc ng m tip im thng

ng 1RN v 2RN lm cho cng tc t K b mt in khi K1 v K2 s c m ra

ct in khi ng c.
Mun ct in ng c nhn nt ct C cng tc t K mt in do K1 v K2 s m
ra. Nu ng c hay mch ng lc hoc mch in iu khin b ngn mch th cu ch s
tc ng ct mch.
d. u nhc im v phm vi ng dng:
Khi ng t u im hn cu dao ch iu khin ng ct t xa nn an ton cho ngi
thao tc ng ct nhanh, bo v c qu ti cho ng c, khong khng gian lp t v
thao tc gn (mt t in c th lp t nhiu ng c). V vy oc s dng rng ri cho
mch in h p.
9.3. iu khin ng c bng khi ng t kp:
a. Cng dng: Khi ng t kp l mt loi kh c in h p c s dng iu khin ng
ct, bo v qu ti v o chiu quay cho ng c in.

b. Cu to: Khi ng t kp gm 2 cng tc t v mt b rle nhit ghp li vi

nhau.
c. S mch in v nguyn tc iu khin:
Khi ng cu dao ng c vn cha c in v tip im KT2 v KN2 ang m. Mun
ng c quay theo chiu thun ta nhn nt iu khin MT th cng tc t KT c in, s ng
tip im KT1 t duy tr, ng tip im KT2 trn mch ng lc, a in vo cho ng c
khi ng ng thi m tip im KT3 kho khng cho in vo cng tc t iu khin quay
ngc KN. trnh trng hp khi ng c ang quay thun nu nhn tip nt iu khin MN
s gy ra ngn mch.
Mun o chiu quay ng c phi nhn nt dng D th cng tc t KT mi mt in
lm tip im KT1 v KT2 m ra, tip im KT3 ng li, ch cho ng c dng hn, nhn
nt iu khin N th cng tc t iu khin quay ngc KN c in, n s ng tip im
KN1 v KN2 a in vo cho ng c khi ng theo chiu quay ngc li, ng thi m tip
im KN3 kho khng cho in vo cng tc t iu khin quay thun.
Mun ct in nhn nt dng D, cng tc t mt in do tip im KT2 hoc KN2
s m ra ct in khi ng c.
Nu ng c b qu ti th rle nhit s tc ng m tip im 1RN v 2RN cng tc
t s mt in do KT2 hoc KN2 m ra. Nu ng c b ngn mch th cu ch s tc ng
ct mch.

a
b
c

Mt
kt
kt

kn

Mn

kn

kn

kt

1rn
kn

2rn
a

kt
a

rn
rn

c
c

bc