TEKTONSKE I STEREOTOMSKE

KONSTRUKCIJE

NOSIVE KONSTRUKCIJE
Zadatak nosivih konstrukcija je da odole sili zemljine tee, kao
i ostalim silama (vjetar, zemljotres, vatra itd.)
U elementima nosive konstrukcije pojavljuju se dvije vrste sila:
a) sile pritiska

b) sile zatezanja

TEKTONSKA KONSTRUKCIJA
Ovo je najjednostavniji konstruktivni GREDA
sistem.

Elementi tektonske konstrukcije su:

1. element koji nosi
(vertikalni element: stub ili zid)

2. element koji je noen

(horizontalni element: greda ili
ploa)

STUB

SILE U TEKTONSKOJ KONSTRUKCIJI

U horizontalnim
elementima tektonskih
konstrukcija (gredama) se
pojavljuju i sile pritiska (u
gornjoj zoni) i sile zatezanja
(u donjoj zoni).
To znai da je idealan
materijal za grede onaj koji
je izdrljiv i na pritisak i na
zatezanje.
To su npr. drvo i armirani
beton.

TERET (VLASTITA I TEINA

DRUGIH ELEMENATA)

SILE PRITISKA

SILE ZATEZANJA

U Starom Egiptu su koritene

tektonske konstrukcije; jasno
vidimo razliku izmeu nosivih i
noenih elemenata.

Na slici su ostaci hrama u Luxoru.

Materijal koji je koriten u Starom

Egiptu za gradnju hramova je kamen
materijal koji je veoma izdrljiv na
pritisak, ali ne i na zatezanje. Zbog toga
su rasponi izmeu stubova morali biti
relativno mali (u odnosu na visinu
stubova i mjerilo hrama).
Na slici su ostaci hrama u Luxoru.

Dvorana sa stubovima hrama boga Khnosu

Dobro ouvani hram Khnosu nam daje uvid u nekadanju atmosferu u hramovima. Prostor
prelazi iz dvorita u dvoranu sa stubovima prema unutranjem svetitu hrama.
Novo Kraljevstvo, Dinastija XX, 1180-1160.g.p.n.e

U Antikoj Grkoj takoer su

koritene iskljuivo tektonske
konstrukcije. Mjerilo je u
odnosu na egipatsko vie
prilagoeno ovjeku.
Stambeni objekti su graeni
od drvenih stubova i greda
(nema ouvanih ostataka), a
hramovi od kamenih.
Na slici je hram Partenon.

Umjesto zidova...

...pojavljuje se niz stubova...

...koji nose grede...

...a grede nose sistem manjih greda

koje ine strop.

Primjer tektonskog
sistema u dva
nivoa:
rekonstrukcija
unutranjosti
Partenona.

Princip tektonske konstrukcije

je sasvim primjenjiv u
savremenoj arhitekturi, a
najpovoljniji materijal za njene
elemente je armirani beton.
Obini beton (ponaa se
slino kao kamen) izdrljiv je na
pritisak, a slabo na zatezanje,
dok je elik izdrljiv na
zatezanje a slabo na pritisak
(obratno). Zbog toga je
kombinacija ova dva materijala
u armiranom betonu (AB)
vrlo uspjena i mogue je
ostvariti velike raspone.

Alberto Campo Baeza

Caja Granada Savings Bank,
Spain, 2001

Savremeni primjer

Anton Garcia-Abril & Ensamble

Architecture at the Venice Biennale 2011

esta savremena
interpretacija tektonskog
konstruktivnog sistema su
zidovi i ploe (AB) kao nosivi
i noeni elementi (umjesto
tradicionalnog stuba i
grede).

Sumika Pavilion,
Toyo Ito

Sumika Pavilion,
Toyo Ito

Kafeterija u sportskom kompleksu Vanke,

Tsingdao, Kina
World Horticultural Exposition 2014

STEREOTOMSKA KONSTRUKCIJA
Elementi stereotomske
konstrukcije su:

LUK

1. luk
2. svod
3. kupola
Osnovni element je luk, a
ostali elementi su
geometrijski izvedeni iz njega
(translacijom i rotacijom) .
Nema jasne granice izmeu
elementa koji nosi i elementa
koji je noen.

KUPOLA

SVOD

SILE U STEREOTOMSKOJ KONSTRUKCIJI

Luk je zakrivljeni
konstruktivni element u
kojem se ne pojavljuju sile
zatezanja.
Zbog toga su kamen i cigla
povoljni materijali za ovaj
element.

TERET (VLASTITA I TEINA

DRUGIH ELEMENATA)

SILE PRITISKA

Prvobitni materijal za stereotomske konstrukcije: nepeena cigla

(erpi), napravljen od zemlje i slame.

Na crteu je rekonstrukcija
izgleda Sasanidske kraljevske
palate u Sarvistanu (Perzija,
dananji Iran).
Odbaen je tektonski sistem
koje su koristile ranije
dinastije, i upotrebljeni su
svod
i
kupola
kao
konstruktivni
elementi.
Materijal je opeka.

LUKOVI

POLUKRUNI

Tipovi lukova_polukruni

POLUKRUNI

Univerzalna forma, susreemo ga od Perzije,

Starog Rima, preko srednjeg vijeka (Romanike),
sve do danas.

Tipovi lukova_polukruni

POLUKRUNI

Univerzalna forma, susreemo ga od Perzije,

Starog Rima, preko srednjeg vijeka (Romanike),
sve do danas.

Savremena interpretacija
luka_polukruni

Vila Oblak, Ljubljana, Slovenija

France Tomai

Savremena interpretacija
luka_polukruni

PLITKI
(SEGMENTNI)

Tipovi lukova_plitki_segmentni

PLITKI
(SEGMENTNI)

Varijacija polukrunog luka.

Tipovi lukova_plitki_segmentni

PLITKI
(SEGMENTNI)

Varijacija polukrunog luka.

Savremena interpretacija
luka_plitki_segmentni

Savremena interpretacija
luka_plitki_segmentni

PRELOMLJENI
(ILJATI)

PRELOMLJENI (ILJATI)
sa kljunim kamenom

Tipovi lukova_prelomljeni_iljati

PRELOMLJENI
(ILJATI)

Karakteristian je za srednji
vijek (Gotiku).

Tipovi lukova_prelomljeni_iljati

PRELOMLJENI
(ILJATI)

Karakteristian je za srednji
vijek (Gotiku).

Savremena interpretacija
luka_prelomljeni_iljati

Savremena interpretacija
gotikih lukova i svodova:
materijali su savremeni (elik
i staklo), ali vidljiva je
oblikovna slinost, kao i
princip stereotomske
konstrukcije u kojoj nema
jasne granice izmeu nosivog
i noenog elementa.
eljeznika stanica Oriente
u Lisabonu, arhitekt Santiago
Calatrava.

PRELOMLJENI SA
TANGENTOM
(VITIASTI)

Tipovi lukova_prelomljeni sa
tangentom_vitiasti

PRELOMLJENI SA
TANGENTOM
(VITIASTI)

Karakteristian je za islamsku arhitekturu.

POTKOVIASTI

Tipovi lukova_potkoviasti

POTKOVIASTI

Naziva se i Arapski luk, karakteristian je za

islamsku arhitekturu.

Tipovi lukova_potkoviasti

POTKOVIASTI

Naziva se i Arapski luk, karakteristian je za

islamsku arhitekturu.

Tipovi lukova_potkoviasti

POTKOVIASTI

Naziva se i Arapski luk, karakteristian je za

islamsku arhitekturu.

Tipovi lukova_potkoviasti

Tipovi lukova

Savremena interpretacija
parabolinog luka:
materijali su savremeni
(elik), ali vidljiva je oblikovna
slinost, kao i princip
stereotomske konstrukcije u
kojoj nema jasne granice
izmeu nosivog i noenog
elementa.
Gateway Arch 192m
Gateway to the West
St.Louis, USA,
Eero Saarinen

SVODOVI

Tipovi svodova

PRELOMLJENI

POLUKRUNI
(BAVASTI)

PLITKI

PARABOLINI

KRSTASTI

Tipovi svodova_polukruni

POLUKRUNI

Tipovi svodova_prelomljeni

PRELOMLJENI

Tipovi svodova_prelomljeni

Tipovi
svodova_plitki_segmentni_bavasti

PLITKI BAVASTI

Tipovi
svodova_plitki_segmentni_bavasti

Auroville Building centre,Earth unit, Indija

Tipovi
svodova_plitki_segmentni_bavasti
Fennell rezidencija,
Portlanda, Oregon
Robert Harvey Oshatz Arhitekti
2005

Tipovi svodova_parabolini

PARABOLINI

Sasanidska kraljevska
plata Khosrow,
Ctesiphon, Perzija

Tipovi svodova_parabolini

Leaning Vault House, Dublin, Ireland

Ryan W. Kennihan

Tipovi svodova_krstasti_parabolini

Pier Luigi Nervi, Krovne

konstrukcije-tri parabolina
svoda, 100m visine

Tipovi svodova_krstasti

KRSTASTI

Tipovi svodova_krstasti

Tipovi svodova_krstasti

Abbey Church of Saint Peter

and Saint Paul, Bath, England

Tipovi svodova_krstasti

Tradition&Modernity _Tradicija( arhetiop) i modernost ( savremenost)

Galerija Islamske
umjetnosti,Louvre,
otvorena 2012
Arhitekti: Mario Bellini,
Rudi Riccioti

Vault House, Johnston Marklee,

California, 2014

Tipovi svodova

Vault House, Johnston Marklee,

California, 2014

Vault House, Johnston Marklee,

California, 2014

KUPOLA

Rebro na kupoli se nije

koristilo u strukturama starog
vijeka.

KUPOLA
zidanje

KUPOLA
zidanje

KUPOLA

KUPOLA
hemisferalna
segmentna

Stari Rimljani su usavrili

stereotomski sistem gradnje toliko
da su bili u stanju podizati kupole
velikih raspona. Crte prikazuje
presjek Panteona (Hrama svih
bogova) u Rimu.

KUPOLA

Shah Mosque, Isfahan

KUPOLA
Hram Bahai, Panama

KUPOLA

Haghia Sofija, Istanbul