STEHIOMETRIJA

Odnosi masa izmeu reaktanata i produkata u kemijskoj reakciji predstavljaju stehiometriju kemijske reakcije. Oni se zasnivaju na zakonu o
odranju masa: masa svih tvari koje uu reakciju (reaktanata) jednaka je masi svih tvari (produkata) koji reakcijom nastaju
Da bi kemijsku reakciju izrazili u kvantitativnim odnosima moramo primijeniti znanje o molarnim masama. Osnovno pitanje u stehiometrijskim
izraunavanjima je:
ako znamo koliinu poetnog materijala (tj. reaktanata) u reakciji, koliko e nastati produkata?.
ili suprotno pitanje
koliko poetnog materijala moramo uzeti da bi reakcijom dobili odreenu koliinu produkata?
U praksi koliina reaktanata ili produkata moe biti zadana u molovima, gramima, litrama (plinovi) ili drugim jedinicama.
Bez obzira u kojim su jedinicama date koliine tvari, pristup odreivanju nastalih produkata kemijskom reakcijom naziva se

MOLNA METODA
Zasniva se na injenici da su stehiometrijski koeficijenti u kemijskoj reakciji molovi tvari.

Promotrimo oksidaciju ugljinog monoksida u ugljini dioksid:

2CO(g) + O2(g)
2CO2 (g)
Jednadba i stehiometrijski koeficijenti se mogu proitati kao: 2 mola ugljinog monoksida s jednim molom kisika daju 2 mola ugljinog
dioksida.

Molna metoda se sastoji od slijedeih koraka:

Promotrimo slijedeu izbalansiranu kemijsku jednadbu:

2Al
2 mol

Fe2O3
1 mol

2molM(Al)
+ 1molM(Fe2O3)
-1
2 mol27g mol + 1mol159.7 g mol-1
54.0 g
+ 159.7 g
213.7 g

=
=
=
=

Al2O3
1 mol

2Fe
2 mol

1M(Al2O3)
+ 2M(Fe)
-1
1mol102.0 g mol + 2mol55.85 g mol-1
102.0 g
+
111.7
213.7 g

dva mola Al reagiraju s 1 mol Fe2O3, i nastaje 1 mol Al2O3 i 2 mola Fe. Pretvarajui molove u grame vidimo da 54.0 g Al s 159.7 g Fe2O3 daje
102.0 g Al2O3 i 111.7 g Fe. Ukupna masa svih sudionika prije i nakon reakcije ostala je ista.
Vano je uoiti da se maseni odnosi mogu odrediti samo iz izjednaenih jednadbi, napisanih preko molova. U svim stehiometrijskim
problemima uravnoteena (izbalansirane) jednadba kemijske reakcije (da li moe uravnoteena kemijska jednadba) predstavlja most koji
omoguava postavljanje u odnos mnoinu jednog reaktanta s mnoinom nekog drugog reaktanta ili produkta.

masa
rekatanta ili
produkta A

molarna masa

molovi
rekatanta ili
produkta A

uravnoteena kemijska
jednadba

molovi
rekatanta ili
produkta B

molarna masa

masa
rekatanta ili
produkta B

Molna metoda se sastoji od slijedeih koraka:

1.
2.
3.
4.
5

Pisanje tonih formula svih reaktanata i produkata, te uravnoteene jednadba kemijske reakcije.
Pretvaranje zadane (poznate) mase tvari (obino reaktanata) u njenu mnoinu (molove).
Koritenjem stehiometrijskih koeficijenata uravnoteene kemijske jednadbe iz poznate mnoine tvari iz koraka 2 izraunavanje
nepoznate mnoine (molova) druge tvari (obino produkta) u zadatku.
Izraunatu nepoznatu mnoinu (molove) tvari prevesti u masu.
Provjera da li je dobiveni rezultat fizikalno razumna vrijednost.

Faktori pretvorbe (konverzije) - Da bi se izraunala mnoina produkata koja se moe dobiti kada se utroi tono odreena mnoina reaktanata
moramo konstruirati faktore konverzije. U gornjoj jednadbi smo vidjeli da se 2 mol Al utroi u reakciji s 1 mol Fe2O3; uvijek kad nastane 1 mol
Al2O3 mora se utroiti 2 mol Al. Moemo napisati slijedee ekvivalencije:
2 mol Al ~ 1 mol Fe2O3 i 1 mol Al2O3 ~ 2 mol Al
Znak "~" se ita "stehiometrijski odgovara". Iz stehiometrijskih odnosa date reakcije moemo napisati slijedee konverzijske faktore koji vrijede
samo za tu reakciju
2 mol(Al)/1 mol(Fe2O3);
1 mol(Al2O3)/2 mol(Al);
2 mol(Fe)/2 mol(Al).
Jedan od ovih pretvorbenih faktora koristiti emo u slijedeem primjeru.
Primjer 4.1.1.
Koliko grama Fe2O3 e reagirati s 15.0 g Al?
2Al + Fe2O3
Al2O3 + 2Fe
problem
? g Fe2O3 = 15.0 g Al
masa Al

1.
2.
3.

4.

5.

molarna masa

molovi Al

uravnoteena kemijska
jednadba

jednadba je uravnoteena
pretvaranje zadane (poznate) mase Al u njegovu mnoinu (molove).
n(Al) = m(Al) / M(Al) = 15.0 g/27.0 g mol-1 = 0.555 mol
koritenjem konverzijskih faktora odredimo nepoznatu mnoinu Fe2O3
konverzijski faktor iz izbalansirane jednadbe je
2 mol(Al)/1 mol(Fe2O3)
ili
1 mol(Fe2O3)/2 mol(Al)
n (Fe2O3) = 0.555 mol(Al) * [1 mol(Fe2O3)/2 mol (Al)] = 0.278 mol
prevesti mnoinu Fe2O3 u njegovu masu
m(Fe2O3) = n(Fe2O3) * M(Fe2O3) = 0.278 mol * 159.7 g mol-1
m(Fe2O3) = 44.4 g
rezultat je fizikalno razuman

molovi

Fe2O3

molarna masa

masa

Fe2O3

Raunanje se moe prevesti i kroz samo jednu jednadbu

m(Fe2O3) = 15.0 g (Al)

1 mol(Al)
27 g(Al)

1 mol(Fe2O3)
2mol(Al)

159.7gFe2O3
1mol(Fe2O3)

= 44.4 g

PRETVORBA MASE I MOLOVA

npr 1.
Kemijskom reakcijom izmeu fosfora i klora nastaje (fosforov (III) klorid). Izraunajte masu fosfora koja e pritom potpuno izreagirati s 197 g
klora!
2P(s) + 3Cl2(g) 2 PCl3(l)

masa (u g)
Cl2

mol. masa

molovi
Cl2

m(P) = 197 g (Cl2)

uravnoteena kemijska
jjednadba

1 mol (Cl2)
70.9 g (Cl2)

molovi
P

2 mol (P)
3 mol (Cl2)

mol. masa

31 g (P)
1 mol (P)

masa (u g)
P

= 57.4 g

npr 2
Elektrolizom koncentrirane vodene otopine natrijevog klorida kao produkti dobivaju se otopina natrijevog hidroksida, te plinoviti vodik i klor.
Izraunajte masu klora koja se dobije elektrolizom 21.1 kg natrijevog klorid.
2NaCl(aq) + 2H2O(l) 2NaOH(aq) + Cl2 + H2

kilogrami
NaCl

defin.kg

grami NaCl

m (Cl2) = 21.1 kg (NaCl)

mol. masa

1000 g NaCl
1 kg NaCl

molovi NaCl

1 mol NaCl
58.5 g NaCl

uravnoteena kemijska
jednadba

1 mol Cl2
2 mol NaCl

molovi Cl2

70.9 g Cl2
1 mol Cl2

mol. masa

= 12.8 x103 g Cl2

grami Cl2

DRUGE VELIINE (VOLUMEN, GUSTOA)

npr. 3
Izraunajte broj molova vrstog ivinog (II) oksida koji se moe dobiti reakcijom kisika s 85 mL tekue ive (gustoe 13.6 g/mL).
2Hg (l) + O2 2 HgO
gustoa
molarna masa

volumen
reakatanta ili
produkta A

masa
reakatanta ili
produkta A

molovi
reakatanta ili
produkta A

gustoa
molarna masa

mL
Hg

grami
(Hg)

n(HgO) = 85 mL (Hg)

molovi
Hg

13.6 g Hg
1 ml Hg

1 mol Hg
200.6 g Hg

uravnoteena kemijska
jednadba

uravnoteena kemijska
jednadba

2 mol HgO
2 mol Hg

molovi
reaktanta ili
produkta B

molovi
HgO

= 5.76 mol HgO

MJERODAVNI REAKTANT

prije reakcije

nakon reakcije
mjerodavni reaktant
reaktant u suviku

Mjerodavni reaktant jest onaj reaktant koji nije u suviku prema drugim reaktantima obzirom na odreenu uravnoteenu kemijsku jednadbu.
O njemu ovisi maksimalna koliina produkta. Njegovom potronjom ne moe vie nastati produkta tj. reakcija prestaje. Pri rjeavanju zadataka
treba prvo odrediti mjerodavni reaktant. Mjerodavnih reaktanata moe biti vie.
Reaktanti u suviku su oni reaktanti koji su prisutni u koliini veoj od potrebne za reakciju s mjerodavnim reaktantom.
Teorijska koliina reaktanta jest koliina reaktanta potrebna za potpunu reakciju s prisutnim mjerodavnim reaktantom prema stehiometrijskim
faktorima kemijske reakcije.
Teorijska koliina produkta jest ona koliina produkta koja bi teorijski nastala reakcijom mjerodavnog reaktanta.
Suviak reaktanta jest koliina reaktanta iznad teorijske koliine reaktanta potrebne za reakciju s mjerodavnim reaktantom. Izraava se u
postocima od teorijske koliine reaktanta
Sr = (Rs/Rt)*100%
Rs = Rs - Rt
Sr
Rs

Suviak reaktanta u postocima

koliina reaktanta u suviku

Rs
Rt

suvina koliina reaktanta u suviku

teorijska koliina reaktanta

Izraunajte broj molova svakog produkta i suviak reaktanta kada 2.5 mol tvari A i 4.5 mola tvari B reagiraju prema slijedeoj jednadbi
pretpostavka: A je mjerodavni reaktant
A

2B

3D

prije reakcije

2.5

4.5

promjena zbog reakcije

- 2.5
-2.5

-2 2.5
-5.0

2.5
2.5

2.53
7.5

2.5

7.5

poslije reakcije

-0.5

lo odabir mjerodavnog reaktanta, nedostaje 0.5 mol "B"

(konana koliina ne moe biti negativna)

grami drugog
reaktanta B

grami prvog
reaktanta A

molarna
masa

molarna
masa

molovi
rekatanta B

molovi
rekatanta A

pretpostavka: B je mjerodavni reaktant

A

2B

trenutno prisutno

2.5

4.5

promjena zbog reakcije

-4.51/2
-2.25

-4.5
-4.5

4.51/2
2.25

konano prisutno

0.25

2.25

3D

uravnoteena kemijska
jednadba s mjerodavnim
reaktantom

0
4.5(3/2)
6.75

molovi
produkta

6.75

dobar odabir mjerodavnog reaktanta, "B" se sav potroio

grami
produkta

ili
Usporeivanjem raspoloivih (stvarnih )mnoina reaktanata i stvarnog stehiometrijskog odnosa
npr. ako ni jedan od reaktanata nije u suviku omjer mnoine A i mnoine B moro bi biti jednak njihovom stehiometrijskom odnosu, odnosno
1:2.
Kada bi A bio mjerodavan reaktant onda je stvarni omjer molova A i molova B 2.5 :4.5 = 0.56, to nije jednako 1:2 = 0.5, ve vie, pa je A
reaktant u suviku.
Kako je stvarni omjer molova B i molova A, 4.5:2.5 = 1.8, manji od njihovog stehiometrijskog odnosa, 2:1 = 2, onda je B mjerodavni reaktant.
Sr = (0.25/2.5)*100% = 10 %
reaktant A je u suviku od 10 %

ISKORITENJE
Iskoritenje (iscrpak) je koliina stvarno dobivenog produkta a izraava se u postotcima od koliine produkta koja bi se teorijski dobila
potpunom reakcijom mjerodavnog reaktanta
I = (Pr/Pt)*100%
I
Pr
Pt

iskoritenje ili iscrpak

koliina stvarno dobivenog produkta
teorijska koliina produkta koja je mogla nastati potpunom reakcijom mjerodavnog reaktanta

Gubitak mjerodavnog reaktanta jest koliina mjerodavnog reaktanta koji nije reagirao, a izraava se u postocima na njegovu raspoloivu
koliinu prije reakcije
Gm = (Rm/Rm)*100%
gdje je Gm gubitak mjerodavnog reaktanta, a vrijedi
Sp + Gm = 100%
Gubitak reaktanta u suviku jest koliina reaktanta u suviku koja nije reagirala, a izraava se u postocima od koliine reaktanta u suviku koja
je teorijski mogla reagirati s mjerodavnim reaktantom
Gs = (Rr/ Rt)*100% = [(Rs - Rr)/Rt]*100%
Gs
gubitak reaktanta u suviku
R r
koliina reaktanta u suviku koja nije reagirala
Rr
koliina reaktanta u suviku koja je reagirala
pri tome je: Rr = Rs - Rr

Gubitak produkta jest ona koliina produkta koja je izgubljena ili nije dobivena radi nepotpune reakcije mjerodavnog reaktanta ili radi gubitaka
tijekom tehnolokog procesa, a izraava se u postocima od teorijske koliine produkta
Gp = (Pr'/Pt)*100% = [(Pt-Pr)/Pt] *100%
Gp
gubitak produkta u postocima
P r'
koliina produkta koja nije dobivena
pri tome je: Pr' = Pt-Pr

Vrijedi I + Gp = 100%

Koliko e se amonijevog karbonata stvarno dobiti reakcijom 400.4 g kalcijevog karbonata sa 264.2 g amonijevog sulfata ako je
iskoritenje 83.5%?
(NH4)2SO4 + CaCO3 (NH4)2CO3 + Ca SO4

Prvo odredimo koji je reaktant mjerodavan!

Ukoliko bi mjerodavni reaktant bio (NH4)2SO4
imamo slijedee:
(NH4)2SO4 + CaCO3 (NH4)2CO3 + Ca SO4
prije reakcije

promjena zbog reakcije

poslije reakcije

dakle pretpostavka je bila tona, mjerodavni reaktant je (NH4)2SO4

masa
mjerodavnog
rekatanta

molarna masa

molovi
mjerodavnog
reaktanta

uravnoteena kemijska
jednadba

molovi

(NH4)2CO3

molarna masa

teorijska masa

(NH4)2CO3

stvarno
dobivena
masa

iskoritenje

(NH4)2CO3

mt(NH4)2CO3=264.2 g ((NH4)2SO4)

1 mol (NH4)2SO4
132.1 (NH4)2SO4

1 mol (NH4)2CO3
1 mol (NH4)2SO4

96 g (NH4)2CO3
1 mol (NH4)2CO3

83.5
100

= 160.32 g

TALONE I IONSKE REAKCIJE

Koliko molova barijevih iona i koliko grama barijevog nitrata je potrebno da se dobije 200 g barijevog sulfata
Ba(NO3)2 (s) Ba2+(aq) + 2 NO3-(aq)
Ba2+(aq) + SO42- (aq) BaSO4(s)
molarna masa

grami BaSO4

m(BaNO3)=200 g BaSO4

1 mol BaSO4
233 g BaSO4

formula

formula

molovi
BaSO4

1 mol Ba2+
1 mol BaSO4

=0.858 mol Ba2+ x

molarna masa

molovi
Ba(NO3)2

molovi Ba2+

1 mol Ba(NO3)2
1 mol Ba2+

261 g Ba(NO3)2
1 mol Ba(NO3)2

grami
Ba(NO3)2

= 224 g

Koliko je potrebno mililitara 1.606 M HNO3 da reagira s 42.41 ml 0.1931 M Ba(OH)2?

Ba(OH)2 (aq) + 2 HNO3 (aq) Ba(NO3)2 (aq) + 2 H2O

M je esta oznaka za mnoinsku koncentraciju, 1 M (zove se molaritet) je 1 mol dm-3 !

mL luine

molaritet
(mnoin. konc.)

V(HNO3)= 42.41 mL Ba(OH)2

milimolovi
luine

0.1931 mmol Ba(OH)2

1 mL

uravnoteena kemijska
jednadba

2 mmol HNO3
1 mmol Ba(OH)2

milimolovi
kiseline

molaritet
(mnoin. konc.)

1 mL HNO3
1.606 mmol HNO3

mL kiseline

= 10.20 mL

PLINOVI U KEM. REAKCIJAMA

Koliina plina najee zadaje preko njegovog volumena. Da bi izraunali mnoinu plina iz njegovog volumena na nekoj temperaturi i tlaku
koristimo se opom plinskom jednadbom pV = nuk RT
Vrijednosti plinske konstante:
8.314 m3 Pa K1 mol1
8.314 105 m3 bar K1 mol1
0.082 L atm K1 mol1
62.363 L mmHg K1 mol1

Izraunajte koliko se amonijaka (m3) dobiva pri 550 0C i 2.03 x 107 Pa od 5000 m3 vodika (22 0C i 107 405 Pa) pri jednom prolasku
plinske smjese preko katalizatora ako pretpostavimo da nema gubitaka.
N2 (g) + 3 H2 (g) 2 NH3 (g)

volumen
vodika

n = pV/RT

molovi
vodika

uravnoteena
kemijska
jednadba

107 405 Pa (H2) * 5000 m3 (H2)

V(NH3) =

-1

-1

8.314 Pa m K mol * 295.15 K (H2)

molovi
amonijaka

3 mol H2

volumen
amonijaka

8.314 Pa m3 K-1 mol-1 * 823.15 K (NH3)

2 mol NH3

V = nRT / p

2.03*10 Pa (NH3)

= 49.186 m3

KVANTITATIVNI ODNOSI
Molnom metodom kvantitativni odnosi smiju se izraunavati samo za iste tvari. Ukoliko su zadatkom zadate mase smjese tvari (otopine, legure,
rude i sl.) potrebno je izraunati masuj pojedine iste tvari u smjesi. PANJA masa pojedine iste tvari u nekoj smjesi uvijek je manja od mase
smjese.

Koliko soli (w (NaCl) = 98%) je potrebno za dobivanje 56.8 m3 plinovitog HCl ( T = 313.15 K; i p 106 391 Pa) ako je iskoritenje 96.7
%? Koliko se dm3 sumporne kiseline (w (H2SO4)= 78.5 % i gustoe 1.71 kg/dm3) troi?
2 NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2 HCl

stvarni
volumen
produkta
(HCl)

iskoritenje

volumen
produkta teorijski
(HCl)

n= pV / RT

uravnoteena kem.
reakcija

molovi
produktateorijski
(HCl)

molovi
istog
reaktanta
(NaCl)

molarna masa

masa istog
reaktanta
(NaCl)

maseni udio

HCl
m (soli)= 56.8 m3 x

100
96.7

106 391 Pa

8.314 Pa m3 K-1 mol-1 * 313.15 K

2 mol NaCl
2 mol HCl

58.5 g NaCl
1 mol NaCl

100
98

= 143 282 g

POTREBNO H2SO4

molovi HCl

uravnote. kem
reakcija

Vot (H2SO4)= 2 399 mol x

1 mol H2SO4
2 mol HCl

molarna masa

maseni udio

molovi iste
H2SO4

98.1 g H2SO4
1 mol H2SO4

masa istog
H2SO4

100
78.5

1 dm3 H2SO4
1710 g H2SO4

gustoa

masa otopine
H2SO4

= 87.7 dm3

volumen
otopine
H2SO4

masa soli

DALTONOV ZAKON

Izraunajte ukupan broj molova plinova u 5 L zraka, koji ima temperaturu 295 K, ako je parcijalni tlak kisika 18 000 Pa, a duika 80 000
Pa? Izraunajte i koliko molova kisika je prisutno u smjesi? Zanemarite sve ostale plinove u zraku osim kisika i duika!
ukupni tlak = pkisika + pduika= 18 000 Pa+ 80 000 Pa = 98 000 Pa

pV = nuk RT
nuk = pV/RT = 98 000 Pa 0.005 m3/ 8.314 Pa m3 mol-1 K-1 * 295 K = 0,1997 mol
nkisik = pkisik V/ RT = (18 000 Pa 0.005 m3) / (8.314 Pa m3 mol-1 K-1 295 K) = 0,0367 mol

Opa shema molne metode

molovi
elemenata u
spoju A

volumen
otopine tvari A

volumen
otopine tvari B

molovi
elemenata u
spoju B

mnoinska koncentracija)
mnoinska koncentracija)

gustoa

gustoa

kem.formula

kem.formula

molarna masa
masa otopine
tvari A

molovi
reaktanta iili
produkta A

masa tvari A

pV = nRT

tlak, temp.,
volumen
plinovitog
reaktanta ili
produkta A

uravnoteena
kemijska
jednadba

molovi
reaktanta iili
produkta B

molarna masa
masa tvari B

pV = nRT

tlak, temp.,
volumen
plinovitog
reaktanta ili
produkta B

masa otopine
tvari B

OTOPINE
Izraunajte konanu koncentraciju otopine koja nastaje mijeanjem 1.5 L 4 M otopine NaCl, 2.25 L 2.5 M otopine NaCl i 1.25 L iste vode..
V1 otopine 1
koncentracije
tvari A c1
mnoinska
koncentracija

V2 otopine 2
koncentracije
tvari A c2
(mnoinska
koncentracija

n1 molova

n2 molova

tvari A u
otopini 1

tvari A u
otopini 2

n1 (NaCl)otop u 1.5 L (4 mol/ 1 L) = c1 V1 = 4 mol L-1 1.5 L = 6 mol

n2 (NaCl)otop u 2.25 L (2.5 mol/ 1 L) = c2 V2 = 2.5 mol L-1 2.25 L = 5.63 mol

nuk = 6 mol + 5.63 mol = 11.63 mol

Vuk = 1.5 L + 2.25 L + 1.25 L = 5 L
c = 11.63 mol / 5 L = 2.33 mol L-1 = 2.33 M

ukupno n1+n2 molova tvari A

u V1 + V2 + V3 litara otopine
koncentracija c

VJEBA

1. Koliko se amonijaka i koliko duine kiseline (w (HNO3) = 42 %) troi za dobivanje 230 g amonijevog nitrata ako je iskoritenje 95.8
%?
NH3 + HNO3 NH3NO3

masa
NH3NO3

iskoritenje ( za
teoretsku kol.)

100
m (NH3) = 230 g x

mnoina NH3

95.8

masa
teoretska
NH3NO3

molarna masa

mnoina
NH4NO3

uravnote kem.
jednadba

molarna masa

molovi NH3

1
mol
1 mol (NH3)
17 g (NH3)
(NH3NO3)
x
x
x
80
g
1
mol
1 mol (NH3)
(NH3NO3)
(NH4NO3)

uravnoteena
kem. jednadba

m (HNO3)42% = 3 mol x

molarna masa

mnoina
HNO3

1 mol HNO3
1 mol NH3

maseni udio

masa
HNO3

63 g HNO3
1 mol HNO3

= 51 g

masa kiseline

100
42

= 450 g

masa
NH3

2. 112 g otopine srebrovog nitrata daje s otopinom natrijevog klorida 31 g taloga AgCl. Koliki je maseni udio AgNO3 u otopini
srebrovog nitrata?
AgNO3 + NaCl AgCl + NaNO3

w (AgNO3) = 31 g(AgCl) x 1 mol (AgCl)

143.4 g

x 1 mol (AgNO3)
1 mol (AgCl)

169.9 g AgNO3
1 mol (AgNO3)

= 0.328

112 g otopine

3. Koji se volumen SO2 (T= 318.15 K; p= 102 658 Pa) dobiva prenjem 158 kg pirita (w (FeS2) = 84.2 %) ako je iskoritenje 95.9 %?
Koliko se od te koliine SO2 moe dobiti sumporne kiseline masenog udjela 77.6% (w= 77.6 %)?
FeS2 ~ 2 SO2 ~ 2 H2SO4
mrude
m(FeS2)
n(FeS2)
n(SO2)2
Vt(SO2)
Vs(SO2)
84.2%
1 g FeS2
2 mol SO2
8.314 Pa m3 K-1 mol-1x 318.15 K
V(SO2)= 158 000g rude x
x
x
x
100%
120 mol
1 mol FeS2
102 658 Pa

95.9 %
100 %

ns(SO2)
n(H2SO4)
m
m (kiseline)= ns (SO2) x

2 mol(H2SO4)
2 mol (SO2)

98.1 g H2SO4
1 mol H2SO4

100 g kiseline
77.6 g H2SO4

= 268 637 g

= 54.78 m3

4. Ako je redukcijom 154 g vanadijevog(V) oksida pomou elementarnog kalcija dobiveno 80.3 g vanadija izraunajte
a) iskoritenje vanadija
b) masu potrebnog kalcija
V2O5(s) + 5Ca(s)  2V(l) + 5CaO(l)
V2O5(s) + 5Ca(s)  2V(l) + 5CaO(l)
m(V2O5) = 154 g
ms(V) = 80.3 g
a) i = (ms/mt) 100%
mt (V) = 154 g (V2O5)

m(V2O5) n(V2O5) n(V) mt(V)

1 mol (V2O5)
182 g (V2O5)

2 mol (V)
1 mol (V2O5)

51 g (V)
1 mol (V)

40 g (Ca)
= 169.23 g
1 mol (Ca)

= 86.31 g

i = (ms/mt) 100% = (80.3 g/86.31 g) 100% = 93%

b) m(V2O5) n(V2O5) n(Ca) m(Ca)

m (Ca) = 154 g (V2O5)

1 mol (V2O5)
182 g (V2O5)

5 mol (Ca)
1 mol (V2O5)