FAKULTET POLITIKIH NAUKA

Meunarodni odnosi i diplomatija

SEMINARSKI RAD
MENADMENT U KULTURI

PROFESOR:

STUDENT:

DOC. DR. OSTOJA BARAIN

JASMINA BOLOBAN
MO-088/12

BanjaLuka
Februar, 2013
SADRAJ :

1. UVOD.3
2. OSNOVNI POJMOVI : KULTURA I MENADMENT..4
3. KULTURNA POLITIKA...5
3.1. Kulturna politika zemalja u tranziciji...5
3.2. Kulturne potrebe...6
4. MENADMENT U KULTURI..7
4.1. Menadment pozorita..7
4.2. Scenski projekat9
5. SPONZORSTVO U KULTURI..9
6. FANDREJZING10
7. VJETINE DOBROG MENADERA U KULTURI..10
8. ZAKLJUAK11
LITERATURA

1. UVOD
Tema ovog rada je menadment u kulturi pa je logino da na samom poetku objasnim
pojmove menadment i kultura. Iako su mnogi teoretiari sa razliitih aspekata objanjavali ta je
to kultura, jedinstvene definicije nema. U ovom radu pokuala sam da pronaem
najednostavniju definiciju koja bi mi omoguila da bolje razumijem ovu obimnu materiju.
Pokuau da objasnim povezanost i uticaj politike na kulturu, bie nekoliko rijei o kulturnim
potrebama i pravu ovjeka na kulturu, kao neotuivom ljudskom pravu. Zatim u se osvrnuti na
kulturnu politiku zemalja u razvoju kako bi razumjeli kako je dolo do potrebe za
menadmentom u kulturi. Detaljnije sam se bavila menadmentom pozorita, scenskim
projektima, a zatim pokuala da objasnim kako se takve aktivnosti finansiraju kroz sponzorstvo i
fandrejzing. Na kraju sam istakla koje su to vjetine dobrog menadera u kulturi i zato je
neophodno da oni budu veoma obrazovani i sposobni jer od njihovih sposobnosti zavisi
realizacija mnogih ideja i zamisli.

2. OSNOVNI POJMOVI : KULTURA , MENADMENT

Kultura je jedna od najbitnijih ako ne i najbitnija karakteristika ovjeka i ljudskog
drutva uopte jer ni jedna duga vrsta ivih bia ne posjeduje kulturu. Kultura je drutveni
fenomen,sloena kategorija i moe se definisati sa stanovita raznih nauka i disciplina
(antropologije, filozofije, istorije, etnologije, psihologije i drugih) ali potrebno je da se istaknu
oni elementi koji oznaavaju prvenstveno karakter kulture. Porijeklo termina kultura LAT.
CULTUS gajenje, obrada polja, govori o ovjekovoj iskonskoj vezanosti za prirodu. Jo i danas
se u jeziku pojavljuje termin poljoprivredna kultura. Termin kultura prvi je poeo
upotrebljavati rimski filozof Ciceron ali se znaenje proirilo na oznaavanje kulture duha,
obrazovanja, obrade duha. Pod pojmom kulture podrazumijevamo skup svih onih procesa,
promjena i tvorevina koje su nastale kao posljedica materijalne i duhovne intervencije ljudskog
drutva.1 Osnovni smisao kulture je da olaka odranje, produenje i napredak ljudskog drutva.
Kultura i umjetnost predstavljaju zajedniki nazivnik mnogih drutveno korisnih aktivnosti pa je
tako kultura djelo i praksa intelektualne naroito umjetnike aktivnosti koja podrazumijeva
mnotvo intelektualnih, umjetnikih djelatnosti bez obzira bave li se njima pojedinci ili
organizacije odn. institucije. 2
Menadment predstavlja proces oblikovanja i odravanja okruenja u kome pojedinci
koji rade zajedno ili u grupama ostvaruju odreene ciljeve, to je proces postizanja eljenih
ciljeva pomou efikasnog koritenja ljudskih i materijalnih resursa. Sam pojam menadmenta
vezan je za poslovanje,djelovanje organizacija, a organizacije, institucije kulture i umjetnosti su
svi subjekti koji se bave muzikom, plesom, dramskim tekstovima, modernom umjetnou,
kreativnim pisanjem, arhitekturom i srodnim podrujima kao to su slikarstvo, vajarstvo,
fotografija, grafika, rukotvorine, industrijski dizajn, modni dizajn, film, televizija, radio,
animacija i aktivnosti vezane za prezentacije, predstave, izvedbe ili izlobe spomenutih
kategorija, tu se svrstavaju i aktivnosti prouavanja i promjene kulture u praksi. Funkcije
menadmenta su planiranje, organizovanje, upravljanje ljudskim potencijalima, voenje i
kontrola. Menadment u kulturi polazi od toga da je kultura sistem unutar koga se svjesnom
ljudskom djelatnou mogu organizovati uslovi umjetnikog, kulturnog stvaralatva, oblici
njegovog plasmana i prijema u najiroj javnosti.

1 http://www.manager.hr/knjizara/item/menadzment-u-kulturi,pristup 11.08.2013 u 20 h

3. KULTURNA POLITIKA
Savremena kulturna politika podrazumijeva teorijsku osnovu u skladu sa optim
tendencijama drutvenog razvoja koje su uslovljene ideologijom odreenog drutva, precizno
definisanje ciljeva i zadataka kulturne politike, metode i instrumente kojima e se realizovati ti
ciljevi i zakonsko regulisanje, odluivanje o svim pitanjima vezanim za kulturni razvoj drutva.
Kulturna politika je obino usmjerena na tri osnovna zadatka: ouvanje kulturne batine i
kulturnog identiteta, razvoj savremenog umjetnikog stvaralatva, podsticanje dostupnosti
kulturnih dobara i uea stanovnitva u kulturnom ivotu. Kljunu funkciju u odreivanju
kulturne politike ima drava. Ako se posmatra odnos izmeu drave i kulture onda se vidi da
politika drave u oblasti kulture ima znaajnu ulogu jer kultura zavisi od ekonomskih i politikih
faktora. U veini zemalja, za sprovoenje nacionalne kulturne politike zadueno je ministarstvo
kulture ili neko drugo tijelo ( vijee za kulturu, umjetniki savjeti itd.)
Ministarstvo kulture predlae parlamentu zakone koji se odnose na kulturu ( Npr. Zakon
o autorskim pravima, zakone o nacionalnim penzijama umjetnika i druge), na osnovu utvrenih
prioriteta rasporeuje sredstva za rad kulturnih institucija i sredstva za druge kulturne aktivnosti
od nacionalnog znaaja, predlae programe i stimulie razvoj planova kulture. Sa porastom i
razvojem sredstava za masovno komuniciranje (tampa, radio, tv, internet) koja omoguavaju
dostupnost osnovnih kulturnih dobara svim slojevima stanovnitva, ministarstva kulture u veini
zemalja razrauju koncepte kulturne politike preputajui realizaciju umjetnikim savjetima ili
vijeima u zavisnosti od kultuno-ekonomske, politike situacije pojedine zemlje.
3.1. Kulturna politika zemalja u tranziciji
Zemlje Centralne i Istone Evrope uglavnom imaju nestabilne politike sisteme,
nerijeene ekonomske odnose
iz ega proizlazi i porast nacionalnih osjeanja i brige za
zdravlje i opstanak nacije, ukidanje cenzure iz ideolokih, a uvoenje cenzure iz vjerskih i
nacionalnih razloga.2 U domenu kulture sutinski problem je injenica da je sa prestankom
dravne, ideoloke kontrole prestala i dravna briga, da su kulturne institucije upuene na trite
koje faktiki jo uvijk ne postoji a interes publike se smanjio, a ponegdje sasvim nestao.
Umjetniko stvaralatvo, a pogotovo umjetniko djelo vie nije vrednovano kao ranije, nema
redova pred knjiarama na dan kad izlazi dugo oekivana knjiga iz tampe, pred pozoritima se
rijetko trai karta vie, a bioskopi jedva spajaju kraj s krajem, biblioteke i muzeji jedva da imaju
posjetioce, novine smanjuju tirae ili se gase, zato je jedan od kljunih zadataka umjetnika,
kulturnih radnika, da marketingom privuku publiku i dobrim menadmentom smanje trokove
poslovanja, omogue efikasan rad institucija, umjetnika okupljenih oko projekata. Ovaj period
karakterie kulturna politika koja prednost daje samo jednoj etnikoj grupi, prema njoj definie
kulturni interes i identitet drave a ne prema svim graanima te drave koji bi doprinjeli
bogatstvu, raznovrsnosti kulture i optem kulturnom razvoju. Ovakav model se naroito
2 Milena, Dragievi ei/Branimir,Stojkovi,Kultura,str.41
5

podrava kad su partije desnice na vlasti ( Npr. u Sloveniji, entitetima BIH, Hrvatskoj itd.). Za
razliku od ovog koncepta gdje se jasno vidi da je cilj kulturne politike prije svega ouvanje i
promovisanje nacionalnog kulturnog identiteta, veliki broj zemalja Zapadne Evrope odgovornost
drave i ministarstva usmjerava ka graaninu pojedincu, grupama i kulturi koja obuhvata cijelu
teritoriju zemlje. Konvencije UNESCO-a o zatiti i unapreenju raznolikosti kulturnih izraza
zahtijeva da se pravac svake, pa i najmanje grupe ljudi ouvaju u svojoj raznolikosti, te je
stoga jasno da je ovaj pristup zasnovan na tome da ravnopravnost postane neminovnost.
Kulturna politika se sprovodi u okvirima pojedinih dijelova zemlje, optinama, gradovima pa
tako postoje posebne kulturne politike za pojedine kulturne djelatnosti npr. pozorite,
bibliotekarstvo.

3.2. Kulturne potrebe

ovjek ima razliite potrebe: fizioloke, potreba za sigurnou, ljubavlju, ugledom u
zajednici, kulturne i druge potrebe. Kulturne potrebe su: potreba za jezikim izraavanjem i
komunikacijom, za saznavanjem novog i irenjem vidokruga, estetske potrebe u svakodnevnom
ivotu, umjetnike potrebe za stvaranjem i estetskim doivljajem. Kultrune potrebe su one koje
kojima se ovjek ostvaruje kao bie razliito od od svih ostalih, kao jedinstvena linost u svom
drutvenom i kulturnom okruenju. To su one potrebe pomou kojih ovjek razvija svoju linost
tako da adekvatno djeluje, proizvodi, stvara nove materijalne i duhovne rijednosti, uiva u
postojeim, komunicira i tako stvara kulturne navike koje stvaraju publiku potovalaca.
Menadment u kulturi stvara sistem i okvir u kome e na najbolji nain kulturne potrebe, elje i
interesovanja moi da budu zadovoljene. ovjek djeluje jer je motivisan, osjea potrebu za
akcijom, meutim ak i kad postoji kulturna potreba, to jo ne znai da osoba zna na koji nain
e moi da stvarno zadovolji svoju potrebu i interesovanja. U svakodnevnom ivotu, esto se
potreba za lijepim zadovoljava KI proizvodima, a potreba za estetskim doivljajemuniformisanim umjetnikim tvorevinama kao to su ameriki komercijalni filmovi, serije itd.
Osnovni zadaci menadmenta u kulturi su istraivanje i poznavanje kulturnih potreba ali i
socijalnog ponaanja da bi mogle da se planiraju kulturne aktivnosti ,programi, kulturni razvoj
jer je pravo na kulturu neotuivo ljudsko pravo koje je proklamovano zvaninim aktima i
poveljama UNESCO-a i Ujedinjenih nacija. Nije ostvareno u punoj mjeri ni u jednoj zemlji
svijeta ali se trae naini i instrumenti kulturne politike kojima e se neravnopravnosti
umanjivati a razliitosti cijeniti jer, bogatstvo je upravo u razliitosti kultura.

4. MENADMENT U KULTURI
Menadment u kulturi povezuje ono to se deava na pozornici i ono iza kulisa, pokazuje
kako funkcionie kultura kroz kulturne institucije, njihov sloen sistem, tehnologije i metode
rada ali i njihova meusobna saradnja.On otkriva ta sve ini kulturu, kako ti inioci funkcioniu,
kako uspjeno povezati umjetnike, kulturne institucije i publiku, kako doi do odgovarajuih
rijeenja, trine efikasnosti kulturnih djelatnosti. Sutina menadmenta u biznisu je profit, a
proizvod ima sekundarni znaaj. Jedna kompanija moe danas da proizvodi cipele a sutra
mobilne telefone, cilj je da se uniti konkurencija i zaradi to vie novca, lojalnost radnika se
obezbijeuje ugovorima koji im, ako napuste tu organizaciju moe da zabrani ak i rad u istoj
brani. Menadment u kulturi ima potpuno druge ciljeve, u centru panje je djelo ili odreena
usluga, profit je vaan tek za opstanak organizacije, konkurencija se prihvata i podrava a
privrenost ustanovi se gradi moralnim vrijednostima. Ciljevi i zadaci kulturnog menadmenta
su :
Izgradnja sistema, modela kulturnog ivota u jednoj dravi, zajednici kroz kulturnu
politiku
Planiranje razvoja kulture ,odreivanje ciljeva, prioriteta, istraivanje kulturne situacije i
naina da se oni realizuju
Izgradnja granskih sistema kako bi se uspostavili najbolji mogui odnosi izmeu
institucija radi ostvarivanja najboljih rezultata (npr. pozorita, agencija, muzeja itd.)
Upravljanje i organizovanje proizvodnih institucija kulture, menadment ustanova
(filmskih kua, pozorita, kulturnih centara)
Organizovanje procesa distribucije (difuzije) kulture
Uspostavljanje oblika i modela meunarodne kulturne saradnje na dravnom nivou i na
nivou pojedinih institucija
4.1. Menadment pozorita
Danas menader u kulturi ne trai samo posao u ustanovi, on sve vie radi samostalno,
sam pravi projekte, predlae, pokree inicijativu za realizaciju odreenih ideja bilo das u one
profitne ili neprofitne, skuplja sredstva za realizaciju projekta.
Pozorita su ustanove kulture a menadment ustanova kulture podrazumjeva cijeli ciklus
aktivnosti koji sadri pet elemenata : stvaralatvo, produkciju, reprodukciju, promociju i
marketing, distribuciju i potronju. Iako se oblast kulture moe razvrstati na 12 domena
(izdavatvo knjiga, muzika, izvoa umjetnosti, vizuelne umjetnosti, batina (materijalna i
nematerijalna i prirodna), film i audiovizuelna produkcija, radio, nove tehnologije u kulturi,
umjetniko zanatstvo i trgovina, moda i kreativni dizajn, nauna i tehnika kultura i arhitektura)
na primjeru pozorita kao institucije moe se shvatiti kako funkcionie sistem i u svim ostalim
domenima uz uvaavanje njihovih specifinosti.
U veini savremenih evropskih jezika rije pozorite ima dvostruko znaenje, ona
oznaava zgradu pozorita i radnje, ivot koji se tu odvija. Rije teatar potie od grke rijei koja
znai posmatrati, a u Slovenakom jeziku rije gledalie ima isto znaenje, rije kazalite
7

oznaava kazivanje dok pozorite istie dogaaje na sceni, pozorje kao sutinu teatarskog ina.
Pozorite je, za razliku od knjievnosti kolektivna umjetnost gdje u stvaranju i konzumaciji
uestvuje istovremeno veliki broj ljudi. U Evropi, mnoga pozorita su podrazumijevala izgradnju
zgarde nacionalnog graanskog pozorita i formiranje institucije oko koje su se skupljali pisci,
glumci, muziari, kulturni radnici, publika koja ne samo ulaznicama ve i donacijama pomae
izgradnju i rad pozorita. Dravna vlast je ipak najvei finansijer pozorita koji istovremeno vri
kontrolu njihovog rada tako to postavlja upravnike, cenzurie repertoar itd. Pored nacionalnih i
stalnih gradskih pozorita postoje i komercijalna pozorita koja funkcioniu na nov nain, rade u
malim salama gdje se pozorini redatelji bore da dokau umjetnike vrijednosti svojih programa.
Mnoga alternativna pozorita esto svoje predstave daju u salama bez loa i numeracije mjesta ili
na otvorenim prostorima grada, po parkovima, ulicama, svuda gdje su ljudi sa kojima ova
pozorita ele da komuniciraju. Brodvej je komercijalno pozorite, simbol amerikog
nedotiranog pozorita koje je orijentisano iskljuivo na trite koje favorizuje djela za koja
pretpostavlja da e izazvati veliko interesovanje publike. Tu je producent glavni ovjek
pozorita on angauje nosioce umjetnikih zadataka, nabavlja sredstva i vodi brigu o njihovoj
raspodjeli tj. o cjelokupnom poslovanju pozorita.
Pozorina institucija kakva je formirana tokom XVIII i XIX vijeka u obliku stalnog
narodnog repertoarskog pozorita, nije do danas bitno promijenila svoju unutranju strukturu i
organizaciju bez obzira na velike tehnoloke i drutvene promjene koje su se umeuvremenu
desile."3 I danas se organizacija pozorita sastoji od umjetnikog, tehnikog i administrativnog
sektora.
Produkcija odn. stvaranje predstave je sutina rada u pozoritu kao instituciji. Ona
prolazi kroz nekoliko faza koje su izuzetno sloene po nainu rada jer su u stvaralaki in pored
glumaca, muziara i drugih izvoaa ukljuen i brojni umjetniki, tehniki i drugi saradnici koji
mogu biti lanovi kolektiva ili angaovani povremeno kao strunjaci iz odreenih oblasti. Period
od ideje do realizacije predstave (premijere) naziva se produkcijom odn. proizvodnim ciklusom
pozorine djelatnosti. Produkcija obuhvata nekoliko etapa:
Izbor djela koje e se staviti na repertoar i dogovor s rediteljem
Priprema rada na projektu: stvaranje reijskog koncepta predstave ,podjela uloga
glumcima i ostalim uesnicima predstave, izbor umjetnikih saradnika,
kostimografa, scenografa, kompozitora, planiranje rada (operativni, finansijski
plan i vrijeme realizacije pojedinih faza)
Rad na projektu : skice kostima i scene i njihova izrada, probe itanja, tonska
obrada predstave (izbor, komponovanje ili snimanje muzike), skiciranje, izrada,
proba rekvizita
Finalizacija predstave, generalne probe
Plan marketinga : priprema programa i drugog informativno-propagandnog
materijala (plakati, leci, novinski oglasi, radio- dinglovi, tv- spotovi)
Premijera
3 www.narodnopozoriste.co.rs,pristup 10.2.2013 u 13 h
8

Postprodukcijski period ( analiza, evaluacija uspjeha, praenje kritikih reakcija

stunjaka i publike i korekcija daljih izvoenja, planiranje gostovanji turneja,
arhiviranje i dokumentovanje predstave, programi animacije, realizovanje
marketinkog plana

Iz navedenog se vidi da je u produkciju jedne predstave ukljuen veliki broj strunjaka raznih
profila, od reditelja do rukovodioca reklame i propaganda. Menader treba da obezbijedi uslove
za stvaranje kulturnog djela (npr. predstave) i recepciju tog dijela, zato postoje ua menaderska
zanimanja : menader preduzetnik, menader producent, menader prodaje, marketing menader,
menader projekta itd.
4.2. Scenski projekat
Projekat je ideja osmiljena u vidu procesa koji vodi do odreenog rezultata. Kulturne djelatnosti
se sve vie okreu projektu a sve manje menadmentu ustaljenih djelatnosti jer trina privreda
veine zemalja insistira da se i ustanove kulture ponaaju kao ustanove odgovrne za svoje
poslovne rezultate. Savremene kulturne politike oekuju od pozorita da postanu znatno
ekonominija, produktivnija i efikasnija. ( Tekst dramskog pisca Toma Stoparda Putovanje u
Londonu je postavljen za 12 sedmica, a u Moskvi je za taj isti tekst i njegovo postavljanje
izdvojeno 15 mjeseci. Autor je na to izjavio Ja sam istinski oaran i zaveden odsustvom pritiska
na umjetnike ovdje u Moskvi4 Malo koja drava je spremna da u potpunosti finansira jednu
kulturnu ustanovu ve donosi odliku o visini iznosa na osnovu projekata koje ustanova podnosi
svake godine. Menadment ovakvih projekata ne podrazumijeva striktno koritenje uobiajenih
metoda i tehnika. Zajednike karakteristike projekta bez obzira na njegovu sutinu su : da je
usmjeren na ostvarenje odreenog cilja, da je to sistem koji podrazumijeva niz meusobno
povezanih akcija, svaki projekat je jedinstven i poseban, esto je sam proces cilj projekta
(umjetnike radionice, kolonije), svaki projekat ima rokove za ostvarenje svojih ciljeva.
5. SPONZORSTVO U KULTURI
Sponzorstvo, mecenstvo, dobroinstvo, patronat, zadubinstvo su neki od naziva za finansiranje
umjetnosti od strane pojedinih linosti, preduzea ili ustanova. Ova pojava je stara koliko i
civilizacija. Drava, crkva, plemstvo, kasnije bogati graani a u novije vrijeme uspjena
preduzea, korporacije, banke javljaju se kao sponzori kulturnih projekata. Kulturne politike u
Evropi razliitim mjerama stimuliu sponzorstvo i sponzorsku politiku tako to sponzorima
odbijaju odreen procenat od poreza, jednokratne donacije su osloboene poreza itd.
Koliko je sponzorstvo vano moe se vidjeti iz injenice da danas znaajan dio sredstava za
produkciju pozorine predstve daju sponzori. Oblici sponzorstva i donatorstva su: Mecenstvo
(To je lino, individualno donatorstvo uglavnom usmjereno ka umjetniku pojedincu ili
neprofitnoj instituciji), Patronat ( Kada pojedinci ili privatne fondacije kontinuirano daju novac
4 Moscow postcard-British inport,Newyorker,dec. 25 2006,45-50
9

umjetniku ili instituciji), Donatorstvo (Dobroinstvo, realizuje se kroz fondacije ili kao
individualni in bogatog pojedinca ), Sponzorstvo ( Obino je to jednokratna donacija,
preduzea ili fondacije doniraju novac u zamjenu za reklamu ), Otkupi (Kada se umjetniko
djelo prenese u trajno vlasnitvo korporacije, blizak pojmu narudbe ali i drugim vidovima
saradnje industrijskih firmi i umjetnika.
6. FANDREJZING
Fandrejzing je proces pregovaranja i prikupljanja prihoda kroz filantropiju, privatne
donacije, naplaivanje usluga, investicije i slino. Osnova je obezbijeenja sredstava za
finansiranje nevladinog sektora ali se fandrejzingom bave i dravne institucije u sluajevima
sloenijih programa, kampanja i sprovoenja strategija.5 Cilj fandrejzinga treba da bude sticanje
novca za razvoj i unapreenje programa djelatnosti. Plan treba da ukljuuje identifikovanje
moguih sponzora i donatora. Zatim treba da se napravi specifina sponzorska ponuda tj. da se
kreiraju sadraji koji bi mogli biti interesantni potencijalnom sponzoru. Ubjeivanje i
pregovaranje sa sponzorom najvaniji su oblik aktivnosti fanrejzera kao i izbor intersantnih
poklona koje umjetnika organizacija moe da ponudi korporaciji. Dobar oblik je i rganizovanje
specijalnih dogaaja, donatorskih veeri. Ukoliko se dobiju sredstva trebala bi biti uruena
pisma zahvalnosti, povelja ili neki drugi slian oblik zahvalnosti. Posebno je vana javna
zahvalnica te svi programi i prospekti u kojima se, po dogovoru, spominju podaci o sponzorima
to otvara put za dugoronu saradnju. Drugi nain fandrejzinga zasniva se na posebnom
dogaaju koji se pravi da bi privukao potencijalne sponzore u istom trenutku,da ih navede da se
takmie meu sobom. To moe biti kostimirani bal, iva aukcija slika, dobrotvorna priredba i
slino. Korporacije u zemljama Evropske unije, sve vie zapoljavaju profesionalce- menadere
u kulturi da bi vodili sponzorsku politiku korporacije jer oni integriu drutveno poeljne ciljeve
kao korporativne ciljeve.
7. VJETINE DOBROG MENADERA U KULTURI
Dobar menader u kulturi treba da obezbijedi prihvatanje projekta, da predstava doivi publicitet,
da sponzor odobri sredstva. On treba da predstavi ideje na moan, ubjedljiv i siguran nain,da
ubijedi sagovornika u izuzetnost i kvalitet ideje, treba da pripremi dobru, po mogunosti
vizuelnu prezentaciju koja sadri definisane ciljeve, kljune rijei i da svojom linou i
energijom uini da njegovi planovi zvue kao neto neophodno i nuno za razvoj kulturne
svijesti u drutvu.
8. ZAKLJUAK
Mnoge umjetnike organizacije su popoele postojati tako to je jedna osoba, umjetnik vrio sve
funkcije u procesu proizvodnje umjetnikog djela, on je bio inicijator, izvoa, sakupla
5 http://sr.wikipedia.org/wiki/fandrejzing, pristup, 12.02.2013 u 17 h

10

sredstava tj. sam je vodio poslove, bio je to one man show. Meutim, mnoge organizacije ni
do dananjeg dana nisu prele ovaj poetni stepen pa se umjetnici jo uvijek sami snalaze i bave
svim onim stvarima kojima umjetnici ne bi trebalo da se bave kako bi realizovali svoje ideje. Sve
to sputava njihov rast i napredak jer, u odreenom trenutku, organizacija prerasta mogunosti
jednog ovjeka i stvara potrebu za menaderima koji organizuju posao, obezbijeuju uslove kako
bi umjetnici mogli potpuno da se predaju radu i stvaranju svojih dijela. Menadment u kulturi i
umjetnosti je neophodan jer novo doba i injenica da je drava sve manje spremna za izdvajanje
velikih suma za ovu granu drutva. Siromane zemlje poput nae, recesija i mnogi nerijeeni
problemi u drutvu doveli su do toga da se sredstva namijenjena kulturi odobravaju za druga
ekonomski bitnija pitanja, to dovodi do siromaenja kulturnog ivota naih gradova,
siromani graani iji standard iz dana u dan pada ak i kad bi kultura doivljavala zlatno doba,
ne bi mogli da je konzumiraju, jer su optereeni svakodnevnom borbom za zadovoljavanje onih
najosnovnijih potreba. Televizija i sredstva masovnog komuniciranja popunjavaju tu prazninu i
daju lanu utjehu da nam vie od hrane, vode i televizije ni ne treba. U bliskoj budunosti, nadam
se, menadment u kulturi e imati svoje stabilno mjesto, a mi emo imati dovoljno vremena
da se upustimo u razmiljanja o tome ta su umjetnici htjeli da kau.

LITERATURA
Milena, Dragievi, ei, Branimir, Sojkovi, Kultura-menadment animacija marketing
Clio, Beograd, 2011
Dragan, Kokovi, Pukotine kulture, Prometej, Novi Sad, 2005
Jurica,Pavii, Nika, Alfirevi, Ljiljana, Aleksi, Marketing i menadment u kulturi I
umjetnosti, masmedija, Zagreb, 2006
http://www.manager.hr/knjizara/item/menadzment-u-kulturi,pristup 11.08.2013 u 20 h
www.narodnopozoriste.co.rs,pristup 10.2.2013 u 13 h
11

 http://sr.wikipedia.org/fwiki/fandrejzing, pristup, 12.02.2013 u 17 h

Moscow postcard-British inport,Newyorker,dec. 25 2006,45-50

12