GLAVNI NOSAI

Opte
Glavni nosai su deo nosee konstrukcije koji
primaju uticaje sa krovne povrine, iz
unutranjeg prostora, dejstvo vetra na zidove,
temperaturne i seizmike uticaje i prenosi ih
na temelje.
Oni predstavljaju popreni nosei sistem i
postavljaju se na meusobnom razmaku od
4.0 do 30.0 m u zavisnosti od tipa
upotrebljene ronjae, odnosno od vrste
tehnolokog procesa u hali.

Opte
Za glavne nosae jednobrodnih hala mogu se
upotrebiti razliiti statiki sistemi kao to su:
z sistemi sa zglobnom vezom krovnih vezaa i
stubova;
z sistemi sa pendel stubovima i podunim spregom za
stabilizaciju;
z okviri na tri zgloba sa ili bez zatege;
z okviri na dva zgloba sa ili bez zatege;
z ukljeteni okviri.
Za glavne nosae viebrodnih hala postoje jo vee
mogunosti razliitih statikih sistema,od raznih
tipova okvirnih sistema, do onih sa zglobnim vezama
rigli i stubova uz mogunost dodavanja aneksa.

Opte
Prema nainu izrade glavni nosai mogu biti
izvedeni kao:
z puni nosai (limeni ili zavareni),
z reetkasti nosai,
z u kombinovanoj izradi reetkastih i punih
nosaa.

Sistemi sa zglobnom vezom

krovnih vezaa i stubova
Kod ovih sistema jedan ili oba stuba ukljeteni su u
temelj, pa je na taj nain glavni nosa sposoban za
prijem svih horizontalnih sila upravnih na podunu
osu hale.
Krovni vezai su zglobno oslonjeni na stubove pa im
je na taj nain omoguena rotacija na mestu
oslanjanja. Vezai mogu biti reetkasti ili puni
zavisno od raspona.
Glavni stubovi kod hala manjih visina i lakih ili
srednje tekih dizalica izvode se kao puni (limeni ili
valjani) nosai, a kod veih visina hala i teih
dizalica ee se koriste reetkasti glavni stubovi.

Sistemi sa zglobnom vezom

krovnih vezaa i stubova

Sistem sa ukljetenim stubovima i zglobno vezanim krovnim vezaem

a) sa dizalicom; b) bez dizalice

Sistemi sa zglobnom vezom

krovnih vezaa i stubova
R wk 3
X1 =
+
R wz
2
16
z

Rwk komponenta optereenja

od vetra na krov
Rwz komponenta optereenja
od vetra na zid,

lk = 2 h

Sistemi sa zglobnom vezom

krovnih vezaa i stubova
lk = 2 h 1 + 0,96

P2
P

Sistem sa jednim ukljetenim i drugim "pendel" stubom

Sistemi sa zglobnom vezom

krovnih vezaa i stubova

Sistem sa oba ukljetena stuba i malim "pendel" tapom

Sistem sa "pendel" stubovima i podunim

spregom za stabilizaciju
Sistem je formiran od krovnog nosaa zglobno vezanog za dva
"pendel" stuba. Kako je sistem labilan, mora se postaviti poduni
krovni spreg, u nivou glava stubova.

Sistem sa "pendel" stubovima i podunim

spregom za stabilizaciju

Mogui poloaji podunog sprega za stabilizaciju

Sistem sa "pendel" stubovima i podunim

spregom za stabilizaciju

Poduni spreg za stabilizaciju kod irokih hala

Okvirni sistemi jednobrodnih hala

Okvirne konstrukcije se karakteriu time da su rigle
kruto vezane za stubove.
Na ovaj nain kruto vezana rigla je elastino
ukljetena u stubove, ime se bitno smanjuju
momenti savijanja u rigli. Pri ovome se smanjuje i
ugib, to omoguava mnogo vee raspone hala.
Okvirni sistemi se rade u vidu:
z ukljetenih okvira,
z okvira na dva zgloba ili okvira na tri zgloba uz
mogue korienje i zatege.

Okvirni sistemi jednobrodnih hala

Oblici okvirnih sistema

Okvirni sistemi jednobrodnih hala

Optimalni razmaci okvirnih nosaa iznose:
z za male raspone nosaa (L < 16.0 m)
l = 4.0 do 6.0 m,
z za srednje raspone (L = 16.0 do 30.0 m)
l= 6.0 do 8.0 m,
z za velike raspone nosaa (L = 30.0 do 45.0 m)
l= 8.0 do 10.0 m,
odnosno za raspone (L = 45.0 do 60.0 m)
l= 10.0 do 12.0 m.

Okviri na tri zgloba

Okviri na tri zgloba su statiki odreeni nosai i kao
takvi neosetljivi na neravnomerna sleganja i rotacije
temelja te se mogu koristiti i za izgradnju hala na
loem tlu.
to se tie konstrukcijskog oblikovanja mogu se
izvoditi od punih limenih nosaa ili u reetkastoj
izradi.

Okviri na tri zgloba

Kod okvira sa tri zgloba mogue je horizontalnu silu
prihvatiti zategom, i to u nivou ugla okvira ili u nivou
oslonaca.

Okviri na dva zgloba

Okviri na dva zgloba su jedanput statiki neodreeni nosai i
mogu se izvoditi u punoj, reetkastoj ili kombinovanoj izradi
za hale bez dizalica ili sa njima.
Sistem se moe primeniti kako za dobra tla, tako i za relativno
loa jer se u glavnom nosau javljaju mali dodatni naponi od
eventualnog sleganja ili rotacije temelja.

Ukljeteni okviri
Ukljetenjem okvira ravnomernije se raspodeljuju uticaji od
momenata savijanja na ceo okvir i znatno se smanjuje
horizontalno pomeranje pri dejstvu horizontalnog
optereenja. Sa druge strane potrebni su znatno vei temelji
za prijem momenata ukljetenja uz komplikovan sistem za
ankerovanje.
Poto je ukljeteni okvir tri puta statiki neodreen, dobijaju
se izuzetno veliki naponi od eventualnog sleganja i rotacije
temelja, pa se primenjuje samo kod zemljita dobre nosivosti.
Ukljeteni okviri se obino rade u punoj izradi, mada se
primenjuju i kao reetkasti ili kombinovani (puni stubovi i
reetkasta rigla).

Sistemi glavnih nosaa

viebrodnih hala

Upotreba podvlaka i meuvezaa

kod viebrodnih hala

Dvobrodna hala sa ukljetenim

stubovima i zglobno vezanim krovnim
nosaima

Hale sa aneksima

Trobrodni okvirni nosa

Dvobrodni okvirni nosa sa

denivelisanim krovom

Krovni nosai
Puni krovni nosai
Krovni

nosai (vezai) mogu se izvoditi u punoj ili

reetkastoj izradi razliitih statikih sistema.
Puni krovni nosai upotrebljavaju se za manje raspone i
optereenja od gotovih toplo valjanih profila, a kod veih
raspona i optereenja, od limenih nosaa u zavarenoj
izradi.
Visina punih krovnih nosaa u zavisnosti od optereenja i
raspona optimalna je pri sledeim odnosima:
z pri zglobnoj vezi krovnog nosaa i stubova
h = L/15 do L/18;
z pri krutoj vezi krovnog nosaa i stubova
h = L/20 do L/30.

Puni krovni nosai

Puni krovni nosai

Puni krovni nosai

Oblici krovnih nosaa:

a) sa paralelnim pojasevima;
b) trapezni;
c) trapezni sa lanternom.

Puni krovni nosai

Da bi se poveale statike
karakteristike valjanih
profila, kosim ili testerastim
seenjem po rebru profila,
pomeranjem, odnosno
premetanjem i ponovnim
zavarivanjem dobijaju se
trapezasti i saasti nosai.

Puni krovni nosai

Puni krovni nosai

Kod kratkih nosaa, sa velikim uticajima od
transverzalne sile, moe biti prekoraen
doputeni smiui napon u rebru, te ga je
potrebno ojaati upasovanim limovima.
Podvezice treba upasovati u zaobljenja profila,
a po potrebi mogu biti jednostrane ili obostrane.

Puni krovni nosai

Puni krovni nosai

Puni krovni nosai

Kada valjani profili ne zadovoljavaju odreene potrebe ili
su neekonomini, koriste se nosai u zavarenoj izradi.
Pojasne lamele se za vertikalni lim vezuju pomou
obostranih ugaonih avova ili K-avovima.
Nosai malih raspona izrauju se sa konstantnim
poprenim presekom, a kod nosaa sa veim
rasponima ekonominije je presek prilagoditi presenim
silama. Ovo se moe postii promenom debljina
pojasnih lamela, dodavanjem novih pojasnih lamela i
visinom rebra. Samo pojasne lamele ograniene
debljine smeju se zavarivati.

Puni krovni nosai

Reetkasti krovni nosai

Jedna od najeih primena reetkastih nosaa u zgradarstvu
je za krovne nosae u halama.
Gornji pojas reetkastih nosaa obino prati nagib krovne
povrine, dok je donji pojas horizontalan ili kod veih raspona
izlomljen na gore. Pri koncipiranju ispune reetkastih nosaa
treba se rukovoditi pravilom da pritisnuti tapovi budu to
krai, a zategnuti to dui.
Visina reetkastih krovnih nosaa kod trapeznih i poligonalnih
oblika u sredini iznosi L/8 do L/10, a uz oslonac L/10 do
L/15.

Reetkasti krovni nosai

Reetkasti krovni nosai

Oblici tapova reetkastih krovnih nosaa

Reetkasti krovni nosai

Reetkasti krovni nosai

Reetkasti krovni nosa u zavarenoj izradi od ugaonika

Reetkasti krovni
nosai
Neka reenja vorova
reetkastih krovnih
nosaa sa i bez vornih
limova

Reetkasti krovni nosai

Za manje raspone reetkastih nosaa i manja
optereenja optimalno je korienje lakih
reetkastih nosaa, takozvanih "R"-nosaa.
Kod ovih reenja pojasni tapovi izvode se od
toplo valjanih, a ee od hladno oblikovanih
profila, dok se ispuna radi od okruglog elika,
pljoteg elika ili hladno oblikovanih ugaonika.

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila
Reetkasti nosai od upljih elinih profila, krunog (CHS
Circular Hollow Section), kvadratnog ili pravougaonog (RHS
Rectangual Hollow Section) poprenog preseka, imaju
poslednjih godina primarnu poziciju u savremenom
graevinskom konstrukterstvu u odnosu na tradicionalne
reetkaste nosae od vrue valjanih profila zbog niza
nesumnjivih prednosti:
z Za tapove optereene centrinim pritiskom okrugli oblik
poprenog preseka cevi je optimalniji (posle njega kvadratni),
u odnosu na tapove otvorenog poprenog preseka;
z Povrina izloena uticaju korozije je manja ( za 30-40%) u
poreenju sa otvorenim poprenim presecima, a odravanje
je jednostavnije.
z Aerodinamiki koeficijent oblika je manji nego kod profila
otvorenog poprenog preseka.

Reetkasti krovni nosai od upljih profila

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila
Pri direktnom vezivanju tapova ispune za
pojaseve prenik elementa ispune d ne sme biti
manji od odreenog dela prenika pojasa D, jer u
suprotnom dolazi do nedozvoljeno velikih
poprenih savijanja zidova preseka pojasa sa
visokim naponskim vrhovima vieosnog naponskog
stanja:
0,2 d / D 1,0

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila

Neka reenja vorova cevnih reetkastih nosaa

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila

Zavareni montani nastavci krunih cevi

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila

Montani nastavci krune cevi u vijanoj izradi

Reetkasti krovni nosai od upljih profila

Reetkasti krovni nosai od upljih

profila

Reetkasti krovni nosai od upljih

profila

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila
Kod direktnog vezivanja razliitih cevnih profila
treba ispotovati sledee odnose irine b i
debljine elemenata ispune t, kao i odnose irine
elemenata ispune b i pojasa B:
b
35
t

b / B 0,35

Posledica ovih preporuka su dijagonale i

vertikale sa malom debljinom zidova i velikom
irinom stranica, a pojasni tapovi sa veom
debljinom zidova i manjim irinama, da bi se to
je mogue vie pribliili odnosu 1. Na ovakav
nain se dobijaju velike povrine za vezu, emu
treba i teiti.

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila

Reenja vorova kod kvadratnih i pravougaonih cevi

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila

Reenja oslonaca reetkastih krovnih nosaa od

pravougaonih ili kvadratnih cevi

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila

Reenja oslanjanja ronjaa na gornji pojas reetkastih

krovnih nosaa od pravougaonih ili kvadratnih cevi

Reetkasti krovni nosai od upljih profila

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila

Reetkasti krovni nosai od valjanih profila

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila

Reetkasti krovni nosai od upljih profila

Reetkasti krovni nosai od

upljih profila

Reetkasti krovni nosa od hladno oblikovanih profila

Glavni stubovi
Pod stubovima se podrazumevaju nosei elementi
koji preteno slue za prijem vertikalnog
optereenja.
Pored aksijalne sile pritiska u mnogim sluajevima
se javljaju i manji ili vei momenti savijanja, npr. kod
ukljetenih stubova sa zglobno oslonjenim krovnim
nosaem i kod okvira. Prema tome razlikuju se:
z aksijalno optereeni stubovi ("pendel" - stubovi) i
z ekscentrino optereeni stubovi (istovremeno
dejstvo aksijalnih sila i momenta savijanja).

Glavni stubovi
Prema obliku, glavni stubovi mogu
biti:
z konstantnog,
z promenljivog preseka.
Stubovi konstantnog poprenog
preseka obino se koriste u
halama sa dizalicama nosivosti 10
do 15 t.
Najraireniji tip glavnih stubova je
sa stepenastom promenom
poprenog preseka, izveden kao
pun nosa ili u kombinaciji gde je
donji deo stuba reetkast, a gornji
pun. Postoje i reenja u isto
reetkastoj izradi.
Ako u hali postoje dizalice u vie
nivoa glavni stubovi mogu menjati
popreni presek vie puta.

Glavni stubovi
Ukoliko se koriste stubovi konstantnog poprenog preseka, visina
preseka h obino se uzima kao:
z H/15 za stubove visine 10 do 12 m,
z H/18 za stubove visine 14 do 16 m,
z H/20 za stubove vee visine od 20 m.
Za ovakve stubove uglavnom se koriste zavareni limeni I nosai.
Za stubove promenljivog poprenog preseka, visina preseka za
deo na koji se oslanja krov se usvaja kao
H2/8 do H2/12, gde je H2 visina tog dela stuba.
Ova dimenzija se kod hala sa dizalicama srednje nosivosti obino
uzima 500 mm, a poveava se samo ako je H2 izuzetno veliko ili je
nosivost dizalice izuzetno velika, kao i u sluajevima kada je
neophodno napraviti prolaz kroz rebro stuba. U ovom sluaju, kada
postoji prolaz kroz stub, visina preseka se uzima 1000 mm.
Deo stepenasto promenljivog stuba koji nosi krov obino se izvodi
od zavarenog limenog I profila, a vrlo retko kao reetkasta
konstrukcija.

Glavni stubovi
Visina preseka dela stepenasto promenljivog stuba
ispod kranske staze, zavisi od visine odgovarajueg
dela stuba H1 poto ona direktno utie na krutost
konstrukcije u odnosu na horizontalna pomeranja.

Glavni stubovi
Kod stubova okvira na
dva ili tri zgloba treba
izvriti redukciju krutosti
stuba prema osloncu
(zglobu). Ova redukcija
se ne mora vriti samo
kod okvira malih raspona.

Glavni stubovi

Tipovi poprenih preseka glavnih stubova

Glavni stubovi

Konstruiktivna reenja za vezu tapova ispune reetkastih

stubova

Glavni stubovi

Reenja montanog nastavka na mestu veze gornjeg i donjeg

dela stuba

Glavni
stubovi

Reenje veze gornjeg punog i donjeg reetkastog dela stuba

Glavni stubovi

Konstruktivno reenje
glavnog stuba u punoj izradi

Glavni stubovi

Konstruktivno reenje
glavnog stuba u kompletno
reetkastoj izradi

Krute veze u uglovima okvira

Krutu vezu tapova u uglu okvira,
treba konstruktivno tako oblikovati da
pod uticajem optereenja ne nastanu
nikakva meusobna obrtanja uglova.
U tom sluaju ugao okvira je krut na
savijanje. Zbog poveanja krutosti
ugla okvira obino je neophodno
izvriti ukruenje uglova, pogotovu
kod uglova okvira u vijanoj izradi.
esto se u uglovima okvira
predviaju i montani nastavci koji
mogu biti vertikalni,kosi i horizontalni,
kao i vertikalni u slemenu.

Krute veze u uglovima okvira

Oblikovanje krutog ugla okvira bez vuta

Krute veze u uglovima okvira

Oblikovanje ugla okvira sa pravom vutom

Krute veze u uglovima okvira

Zavareni kruti uglovi sa vijanim montanim nastavkom

na rigli okvira

Krute veze u uglovima okvira

Krune i izlomljene vute

Krute veze u uglovima okvira

Krute veze u uglovima okvira

Reenja krutih uglova okvira u vijanoj izradi

Krute veze u uglovima okvira

Meoviti horizontalno-vertikalni nastavci u vijanoj izradi

Krute veze u uglovima okvira

Polovina okvira na tri zgloba u reetkastoj izradi

Krute veze u uglovima okvira

Krute veze u uglovima okvira

Kruta veza reetkaste rigle i stuba

Reenja krute veze rigli i sredinjeg stuba kod

viebrodnih okvira

Lom usled nedovoljnog ukruenja vora

Reenja slemenog vora okvirnih glavnih nosaa

Krute veze u uglovima okvira

Oslanjanje stubova
Stablo stuba putem leine ploe prenosi reakcije iz
stuba na temelje.
Leine ploe moraju biti takvih dimenzija da napon u
betonu temelja ispod leine ploe bude u okviru
doputenih napona.
Stubovi na temelje mogu prenositi samo aksijalne i
transverzalne sile (zglobna veza) ili i momente savijanja
(ukljetena veza).

Zglobno oslanjanje stuba

Jednostavni zglobni oslonac stuba

sa neukruenom leinom ploom

Zglobno oslanjanje stuba

Zglobni oslonac stuba sa ukruenom leinom ploom

Zglobno oslanjanje stuba

Zglobni oslonac stubova od upljh profila sa ukruenom

leinom ploom

Zglobno oslanjanje stuba

Oslanjanje preko ukrtenih nosaa

Zglobno oslanjanje stuba

Zglobno oslanjanje stubova preko tangencijalnog leita

Zglobno oslanjanje stuba

Zglobni oslonac sa epom

Ukljeteni stubovi

Ukljetenje stuba pomou

debele leine ploe

Ukljeteni stubovi

Ukljetenje stubova pomou ukruenih leinih ploa

Ukljeteni stubovi

Ukljetena stopa reetkastog stuba

Ukljeteni stubovi

Ukljeteni stubovi

Primena "trna" kod veze tapa vertikalnog sprega

Ukljeteni stubovi

Montana sidra

Ukljeteni stubovi

Ankeri sa anker nosaem od ugaonika

Ukljeteni stubovi

Ubetonirani ankeri

Ukljeteni stubovi

Ankeri sa eki-glavom i anker nosaima od 2U profila

Ukljeteni stubovi

Anker kutije od tankog lima

Ukljeteni stubovi

Ukruenje konzolnih limova

Ukljeteni stubovi

Oblikovanje konzolnog lima

Ukljeteni stubovi

Stub ukljeten u aicu