Segregatie in het onderwijs.

Bestrijden of niet?

Essay sociale kaart:

Segregatie in het onderwijs. Bestrijden of niet?

Samenvatting

In dit essay heb ik een beschrijving van het probleem segregatie in het onderwijs
gegeven, met betrekking kinderen van etnische minderheden. Ik heb voor dit problematiek
gekozen naar aanleiding van het essay op Fronter van Paulle Bowen.
In het essay probeer ik antwoord te geven op de vraag of onderwijssegregatie echt een
probleem is en of er misschien andere factoren van invloed zijn op de consequenties.

Inhoudsopgave

1 Samenvatting..........................................................................................................

2 Inleiding................................................................................................................

3 Segregatie in het onderwijs bestrijden of niet?...............................................

4 Conclusie................................................................................................................

5 Literatuurlijst..........................................................................................................

Inleiding

Men and women must be educated, in a great degree, by the opinions and manners of
the society they live in.
Mary Wollstonecraft
Met de komst van kabinet Rutte heeft er een verschuiving plaatsgevonden in de
discussie rond segregatie in het onderwijs. Het is een problematiek dat politiek en
onderzoekers lang bezig houdt. Het centrale element van de discussie is de
onwenselijkheid van zwarte scholen.
Naar aanleiding van het essay van Economische desegregatie van het onderwijs van Paul
Bouwe heb ik me meer in deze problematiek verdiept.
In dit essay zal de vraag centraal staan of segregatie echt als probleem gezien moet
worden of dat er misschien ander factoren belangrijk zijn voor de maatschappelijke
integratie en onderwijsprestaties van etnische minderheden.
Aan het eind geef ik mijn mening naar aanleiding van deze maatschappelijke bevindingen.

Segregatie in het onderwijs. Bestrijden of niet?

 Doordat de meeste ouders van deze school hoogopgeleid zijn, zijn de leerprestaties van
de kinderen op deze school beter dan die van de kinderen van locatie West. Dat vertelde
een directeur tijdens een rondleiding van zijn school die 2 voedingsgebieden had. Op
zoek naar een school voor mijn zoon heb ik verschillende scholen bij ons in de beurt
gezien, voordat ik een keuze maakte. Die vrijheid in het kiezen van een school voor je
kind heeft de Nederlandse overheid geprobeerd te benvloeden om de segregatie in het
onderwijs tegen te gaan.
In het kabinet Balkenende IV is de bestrijding van onderwijssegregatie een van de
speerpunten geweest (Forum, 2009). Staatssecretaris Dijksma van basisonderwijs had
acht miljoen euro uitgetrokken voor experimenten. Mede op basis van de uitkomsten van
een onderzoek van Paulle Bowen zijn er in diverse grote steden pilots gestart om tot een
gunstiger samenstelling van een aantal basisscholen te komen (Regioplan, 2010).
Maar het huidige kabinet heeft besloten om van onderwijsdesegregatie geen prioriteit
meer te maken (Gerrits R. en Meerhof R. 2011, pag. 12/13). In 2011 verklaarde
Onderwijsminister Marja van Bijsterveldt (CDA) in de Volkskrant dat het bestrijden van
segregatie in het onderwijs niet langer rijksbeleid is. Maar dat het gaat om de kwaliteit van
de school. Dus de overheid heeft desegregatie in het onderwijs niet meer als doel terwijl
dat eerder wel het geval was. Moet onderwijssegregatie wel bestreden worden? Wat zijn
de gevolgen van segregatie in het onderwijs?
Als je het woord segregatie in het woordenboek opzoekt, vind je woorden als apartheid en
scheiding. Onderwijssegregatie is de gescheiden samenstelling van leerlingen volgens
bepaalde kenmerken; dat kan etnisch maar ook gender of sociaal-economisch zijn. De
oorzaken van onderwijssegregatie volgens het onderzoek van Karsten et al., (2002 ) zijn
demografische factoren, voorkeuren van ouders en bijzonder onderwijs zoals onderwijs
op geloofsovertuiging. De segregatie op basis van religie of levensbeschouwing is
gelegitimeerd door de grondwet. Het huidige Grondwetsartikel (Grondwetsartikel 23 z.d.)
dateert grotendeels uit 1917 maar in 1848 werd al de vrijheid van onderwijs vastgesteld.
Onderwijsegregatie heeft volgens verschillende onderzoeken negatieve effecten op de
leerprestaties en integratie van de leerlingen uit een lagere sociaal-economische klasse;
waartoe een grote deel van etnische minderheden behoort. Zowel de sociaaleconomische en culturele integratie van allochtonen in de Nederlandse samenleving en
de cohesie in de wijk worden door onderwijssegregatie beperkt (Gramberg & Ledoux,
2005, Paulle, 2007).
Er is daarentegen ook bewijs dat het tegenovergestelde juist is. In de onderzoeken Merry
et al., (2008) staat onder andere dat het neerbuigend en onnauwkeurig is om aan te
nemen dat separate scholen voor minderheden per definitie inferieur zijn. Ook in de
contacthypothese van Allport (1954) worden positieve neveneffecten van
onderwijssegregatie genoemd. 'Verder kost het kinderen meer energie om om te gaan
met culturele verschillen hetgeen kan leiden tot frictie' (Putnam ,2003) .
Uit een onderzoek van Jochem Tolsma (2013) blijkt dat er meer gepest wordt in
gemengde klassen. Dit komt volgens hem doordat leerlingen in etnische gemengde
klassen eerder alleen komen te staan. Maar alternatieve verklaringen kunnen ze niet
uitsluiten.

4
Mogelijk komt het ook doordat (juist) leerkrachten in gemengde klassen meer moeite
hebben om de sociale relaties tussen leerlingen in goede banen te leiden.

Uit deze veelheid van soms tegenstellende bevindingen laat zich tenminste een conclusie
trekken: gemengde scholen garanderen niet altijd de allerbeste kansen voor deze
kinderen. Daarnaast vergroten de zwarte scholen het gemeenschapsgevoel van
kinderen en dat versterkt hun eigen identiteit (Tolsma et al., 2013). Zo worden ze
zelfverzekerde jonge mensen, die zich goed voelen over wie ze zijn en welke plaats ze
innemen in de samenleving als geheel.
Maar zijn er ook andere factoren van invloed op de schoolprestaties en de sociaaleconomische evenwicht van de etnische minderheden in de Nederlandse maatschappij?
De onderzoeken leveren ook aanwijzingen op dat leraren het verschil uit zouden kunnen
maken. Zowel uit het onderzoek van Agirdag (2011) als uit dat van Hornstra et al., (2011)
blijkt welke belangrijke rol leerkrachten in door etnisch-culturele diversiteit gekenmerkte
schoolklassen kunnen spelen. Er zijn relevante leerkrachtkenmerken van belang zoals
hun houding, verwachtings en oordeelsvorming. Daarnaast heeft de negatieve
beeldvorming effecten op hun identiteit. Dat blijkt uit diverse onderzoeken ( Ersanilli 2010;
Portes & Rumbaut 2001) dat alledaagse ervaringen van discriminatie en vooroordelen
eveneens van invloed zijn op gevoelens van binding.
Terugkomend op het verhaal van de directeur die een vergelijking tussen een zwarte en
witte school maakte, heb ik door zijn opmerking niet voor zijn school gekozen. Ik voelde
een zekere generaliserende veroordeling bij zijn woorden. Zelf behorend bij de etnische
minderheid en als iemand wiens ouders laag opgeleid zijn, geloof ik erg in eigen
wilskracht en kansen pakken. Ik denk dat men zich bewust moet zijn van de bestaande
vooroordelen, de negatieve toon en de invloed die dat heeft op de integratie van kinderen
van etnische minderheden. De ontwikkeling op sociaal-emotionele vlak staat niet los van
de setting waar het onderwijs plaatsvindt. Volgens Berliner en Irizarry (in Merry et al.,
2012 Pag.154) worden onderwijs- en maatschappelijke kansen door een complexe
interactie van uiteenlopende factoren gelegen op het niveau van het kind, het gezin, de
school, de buurt en de maatschappij als geheel bepaald.
Daarnaast kunnen de meeste maatregelen om segregatie tegen te gaan ook worden
gezien als een inbreuk op de uitoefening van iemands vrijheid. Een beperking van deze
vrijheid vergt aanpassing van artikel 23 van de Grondwet. Ouders moeten de keus
hebben in het kiezen van een school voor hun eigen kind.Naar mijn idee is het nodig om
je eigen identiteit te behouden maar dan wel te zorgen voor participatie en bewustwording
van de gevolgen van de negatieve vooroordelen. De sociaal-emotionele ontwikkeling is in
interactie met onderwijsprestaties. Ik heb zelf mijn keus voor de school van mijn kinderen
op gevoel gemaakt en ik hoop dat de vrijheid om een school te kiezen die bij je levens en
geloofsovertuiging altijd blijft bestaan.
De toegenomen diversiteit in de samenleving stelt nieuwe eisen aan het onderwijs.
Ik denk dat leraren en andere professionals die met etnische minderheden werken een
cruciale rol kunnen spelen zodat segregatie niet langer een probleem hoeft te zijn.

Conclusie

Door in de ontwikkeling zelf me te verdiepen heb ik veel geleerd. Ik vond de onderzoeken

erg interessant maar aan de andere kant in de conclusies van sommige onderzoeken zag
je ook tegenstellingen wat maakte dat je bewuster werd van andere factoren die van
invloed konden zijn in zo een onderzoek (tijd, plaats, leeftijd van doelgroep etc.). En ook
dat je kritisch naar de tekst moest kijken om een van geheel te maken
Ik moet zeggen dat ik het moeilijk vond om samenvatting van pagina's te maken terwijl ik
in eerste instantie heel veel informatie over de ontwikkeling zelf had verzameld.
Al met al was deze opdracht zeer leerzaam en naar mijn mening beantwoordend van
deze gaande maatschappelijke ontwikkeling.

Literatuurlijst

Agirdag O. (2011) De zwarte doos van schoolsegregatie geopend. Geraadpleegd op 30

mei 2014, van
https://www.academia.edu
Allport G. W. (1954) The nature of prejudice: A comprehensive and penetrating study of
the origin and nature of prejudice. Garden city, New York: Addison-Wesley Publishing.
De Nederlandse grondwet. Artikel 23: Het openbaar en bijzonder onderwijs.
Geraadpleegd op 15 mei 2014 van
http://www.denederlandsegrondwet.nl
Ersanilli E.F. (2010) Comparing Integration. Host culture adoption and ethnic retention
among Turkish immigrants and their descendents in France, Germany and the
Netherlands', PhD Thesis, Amsterdam: Vrije Universiteit. Gedownload op 30 mei 2014 van
http://dspace.ubvu.vu.nl
Forum. (april 2009) Instituut voor multiculturele ontwikkeling onderwijssegregatie wat
moeten wij daarmee. Gedownload op 18 maart 2014, van
http://www.forum.nl/Portals/ToegankelijkeScholen/nieuwe-inzichten-effectenonderwijssegregatie.pdf
Gerrits R.en Meerhof R. (2011, 7 februari) Kabinet accepteert zwarte scholen. De
volkskrant, pag.12,13
Gramberg P. & Ledoux, G. (2005). Bestrijden van schoolsegregatie: dringend nodig,
zinloos of onhaalbaar? Utrecht: Forum, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling.
Hornstra T.E. (2011) Motivational Developments in Primary School. Gedownload op 30
maart 2014 van
http://www.uva.nl
Karsten, Sjoerd, Jaap Roeleveld, Guuske Ledoux, Charles Felix en Dorothe Elshof
(2002).Schoolkeuze in een multi-etnische samenleving. Amsterdam: sco-Kohnstamm
Instituut. Gedownload op 18 maart 2014, van
http://www.kohnstamminstituut.uva.nl/pdf_documenten/642print.pdf
Merry,Driessen & Oulali (2012) Doet onderwijssegregatie toe? Geraadpleegd op 19 maart
2014 van
https://www.academia.edu/5457716/Doet_onderwijssegregatie_ertoe
M.S. Merry, W. New (2008) Constructing an authentic self: The challenges and promise of
African-centered pedagogy . American Journal of Education, Vol. 115, p. 35-64
Multicultureelopleiden Paulle B (2007, 12 juni) ,Van kleur naar klasse Gedownload op 20
maart 2014 van
http://www.multicultureelopleiden.nl/wp-content/uploads/2012/03/Paulle-2007-Van-kleurnaar-klasse.pdf

7
Lucassen P. Versteegen J (2012).Meta-analyse van afstudeeronderzoeken naar

onderwijssegregatie Gedownload op 18 maart 2014, van

http://www.gemengdescholen.nl/cms-assets/documents/65879-899184.meta-analyse-vanafstudeeronderzoeken
Putnam, R. (2003). Better Together, restoring the American community. New York: Simon
& Schuster.

Regioplan. (juli 2010). Tegengaan segregatie in het basisonderwijs: monitoring van de

OCW-pilots (tussenmeting). Onderzoek, uitgevoerd door Regioplan Beleidsonderzoek in
opdracht van het ministerie van OCW. Publicatie nummer 1838. Gedownload op 20 mei
2014, van
http://www.regioplan.nl/publicaties/slug/type/rapporten/slug/tegengaan_segregatie_in_het
_basisonderwijs_monitoring_van_de_ocw_pilots_tussenmeting.pdf

Rumbaut, R., & Portes, A. (2001) Ethnicities: Children in America (pag.1-20) Berkeley:
University of California Press

Tolsma, J., van Deurzen, I., Stark, T.H. & Veenstra. R. (2013). Who is bullying whom in
ethnically diverse primary schools? Exploring links between bullying, ethnicity, and ethnic
diversity in Dutch primary schools. Social Networks.
Quote inleiding Geraadpleegd op 15 mei 2014, van
http://www.brainyquote.com/quotes/topics/topic_education.html#UfhogILVqdGoza12.99