Deformacije pri savijanju

Drago Blagojevi, Mainski fakultet Banja Luka

Stanje napona i deformacija napregnutog grednog nosaa, koje je posljedica djelovanja
momenta savijanja i poprene transverzalne sile, je potpuno odreeno ako se znaju naponi i
deformacije u svakoj taki tog nosaa. Naponi su odreeni u poglavljima 7 i 8 (Savijanje i
Koso savijanje), a deformacije pri savijanju se odreuju u ovom poglavlju. Naime, osa
grede se deformie pri savijanju i javljaju se ugib i nagib. Ugib je pomjeranje neke take
grede normalno na njenu osu, a nagib je ugao zakretanja poprenog presjeka u odnosu na
prvobitni poloaj. Kako se raunaju ugib i nagib, odnosno kako glasi diferencijalna
jednaina za deformisanu osu grede, tj. elastinu liniju, bie objanjeno u nastavku ovog
poglavlja.
11.1. Diferencijalna jednaina elastine linije
Jednaine (7.15), (7.20) i (7.21) koje su izvedene u Elastostatici I, su etiri diferencijalne
jednaine za presjene veliine (transverzalnu silu Ft, moment savijanja M ) i veliine
deformacije (nagib i ugib v):

43

dFt
q,
dz
M x EI x ,

dM x
Ft ,
dz
Ft k GA (v ) .

Ove jednaine se mogu pojednostaviti, kada se prihvati da je smiua krutost kGA velika.
Ako kGA
tada iz (7.21) kod konane poprene sile Ft slijedi

v ' 0 .

(11.1)
Element grede pod djelovanjem poprene sile ne izvodi u ovom sluaju nikakvu ugaonu
deformaciju. Takve grede nazivaju se krute prema smicanju. Izraz (11.1) geometrijski znai
da popreni presjeci koji su prije deformacije stajali okomito na osu grede, ostaju i poslije
deformacije okomiti na deformisanu osu grede (slika 11.1). Ovo se naziva i teorema o
nepromjenljivosti ravni poprenog presjeka ili Bernulijeva (Bernoulli) teorema. Ona je za
vitke grede zadovoljavajue tana, a za isto savijanje (kada je Ft = 0) je ak egzaktna.
Inae su dozvoljene vrijednosti nagiba u tehnikoj praksi male i kreu se oko 0,002 dijela
duine nosaa.

Slika 11.1 Pojam ugiba v i

nagiba pri savijanju grednog
nosaa

tg = v(z)
Nagib tangente elastine linije u presjeku z nosaa predstavlja u stvari mjeru obrtanja
poprenog presjeka u ravni yz i definie se uglom . Za male vrijednosti ugla , to je u
tehnikoj praksi sluaj, moe se napisati

tg v ( z ) .
Odavde se moe zakljuiti da ugibi i nagibi definiu deformaciju pri savijanju grednog
nosaa, izraenu preko pomjeranja i obrtanja taaka elastine linije

v ( z ),

v( z ) .

U nastavku e biti odreivane ove veliine za razliite sluajeve optereenja grednih

nosaa.
Za odreivanje Ft , Mx , i v kod konstantnog kontinualnog optereenja q dobiju se
pomou (7.15), (7.20) i (11.1) etiri diferencijalne jednaine prvog reda
44

dFt
dz

Ft

d
dz

dM
dz

q ,

/EI

(11.2)
Eliminacijom iz zadnje dvije jednaine sistema (11.2) dobije se diferencijalna jednaina
elastine linije

v"

M
EI

( z)

.
(11.3)
Iz (11.3) se mogu integracijom odrediti veliine nagiba v(z) i ugiba v(z), koje determiniu
elastinu liniju, ako su poznati moment Mx i savojna krutost EIx.
Veliine koje se esto pojavljuju u proraunima su nagibi na osloncima, koji se obiljeavaju
posebnim znakom (slika 11.2a). Nagib na lijevom i desnom osloncu (take A i B)
obiljeava se kao v ( z 0) A i v ( z l ) B .
Zakrivljenost

ose

grede u datom presjeku

1
RK

(RK je poluprenik

zakrivljenosti) odreuje se pomou izraza

( 1

v"
v'

)3 /

(11.4a)
2

Kod malog nagiba je v << 1, tako da odavde slijedi

(11.4b)

K v"

Prema (11.3) i (11.4b) je zakrivljenost grede proporcionalna momentu savijanja. Za Mx > 0

je elastina linija konveksna, a za Mx < 0 je konkavna (slika 11.2b).

45

M x

dv
dz

Slika 11.2 Konvencija o predznacima: a) konvencija znaka za nagib i ugib

b) Mx > 0 konveksna elastina linija, Mx < 0 konkavna elastina linija
Drugi oblik diferencijalne jednaine elastine linije moe se dobiti koritenjem
diferencijalnih jednaina za presjene sile (11.2) i jednaine elastine linije (11.3).

Ft M x ( E I x v ) .
(11.5)
Diferenciranje jednaine (11.5) uz jednainu (11.2) daje diferencijalnu jednainu etvrtog
reda

( E I x v" )" q

(11.6a)
koja za savojnu krutost EIx = const ima oblik

E I x v IV q

(11.6b)
Odavde se etverostrukim integraljenjem moe odrediti ugib v kod poznatih veliina q(z) i
EIx. Jasno je da jednaina elastine linije zavisi od optereenja, oblika, dimenzija nosaa i
mehanike karakteristike materijala.
Konstante integracije, koje nastaju prilikom integracije jednaine (11.6), odreuju se iz
graninih uslova. Pri tome se razlikuju geometrijski granini uslovi i statiki granini
uslovi. Geometrijski granini uslovi su iskazi (predikcije) za geometerijske (kinematike)
veliine ugiba v odnosno nagiba v. Obrnuto, statiki granini uslovi su iskazi za statike
veliine, odnosno veliine transverzalne sile Ft i momenta savijanja M.
U Tabeli 11.1 su navedeni granini uslovi za najvanije vrste oslanjanja. Ako je greda na
jednom kraju oslonjena npr. pomou zglobnog oslonca, tada su na ovom mjestu pomak v i
moment Mx jednaki nuli, dok su poprena sila Ft i nagib v razliiti od nule. Na mjestu
ukljetenja grede su pomak v i nagib v jednaki nuli, a Ft i Mx su ovdje razliiti od nule.
Uopteno uzevi, mogu se na svakom kraju grede uvijek formulisati dva granina uslova.
Tabela 11.1 Granini uslovi oslanjanja grede
Vrsta oslonca
Zglobni oslonac

46

Mx

Ft

Paralelno voenje
0

Jednostrano ukljetenje

Slobodan kraj

Ugib v moe se iz (11.3) odrediti kod statiki odreenih greda, poto se odredi tok
momenata savijanja (iz uslova ravnotee). Konstante integracije koje nastanu
integraljenjem jednaine (11.3) izraunavaju se iz geometrijskih graninih uslova, dok su
statiki uslovi unaprijed ispunjeni. Kada nije poznat tok momenta savijanja moe se ugib v
odrediti iz (11.6). Ovdje kod integraljenja nastaju etiri konstante integracije, koje se mogu
izraunati iz geometrijskih i/ili statikih uslova ravnotee.
U zakljuku je ukazano na jo jednu analogiju. Prve dvije jednaine u (11.2) mogu se
eliminacijom Ft ukratko prikazati sa

d2M x
dz 2

M x

q.

(11.7)
Ovo je diferencijalna jednaina drugog reda, koja je analogna diferencijalnoj jednaini
elastine linije (11.3). Tako se dobije jednaina elastine linije, u kojoj se (jednaina 11.7)
veliina Mx zamjenjuje sa v, a q sa Mx/EIx. Ova analogija moe se u nekim sluajevima
iskoristiti za odreivanje ugiba [Morov (Mohr) postupak].
Za odreivanje ugiba i nagiba, koji se javljaju pri savijanju grede koristie se slijedee
metode: metoda neposrednog integraljenja diferencijalne jednaine elastine linije,
grafoanalitika metoda i metoda deformacionog rada, koja je opisana u poglavlju 10.
11.2

Metoda neposrednog integraljenja diferencijalne jednaine elastine linije

11.2.1

Nosai sa jednim poljem

U nekoliko primjera je izvrena integracija diferencijalne jednaine elastine linije. Pri

tome se razmatraju najprije grede sa jednim poljem, odnosno grede sa kontinuiranim i
diferencijabilnim veliinama q, Ft , Mx , v i v.
Kao prvi sluaj posmatra se nosa uklijeten na jednom kraju (konzola) konstantne savojne
krutosti EIx pod djelovanjem optereenja F, prema slici 11.3.

47

Slika 11.3 Deformacija konzole sa EIx = const:

a) nain optereenja,
b) nagib v i ugib v

U presjeku z moment savijanja je M F (l z ) i uvrtavanjem u (11.3) i integraljenjem

se dobije:
EI

v"

EI

v '

EI

(11.8)
Iz geometrijskih graninih uslova na mjestu ukljetenja konzole
v(z = 0) = 0 i v(z = 0) = 0
slijede konstante integracije
C1 = 0 i C2 = 0 .
Time su izrazi na nagib i ugib

v'

Fl 2
z2
z
(
2 ) ,
2
2 EI x
l
l

Fl 3
z3
z2
(
3
) .
6 EI x
l3
l2

(11.9)
Najvei nagib i najvei ugib (esto nazvan maksimalni ugib f ili strela) nastaju na mjestu
hvatita sile z = l (slika 11.3b):

v ' max

Fl 2
,
2 EI x

v max f

Fl 3
3EI x

(11.10)
Sada su analizirana dva nosaa konstantne savojne krutosti EIx pod konstantnim
kontinualnim optereenjem qo, sa razliitim nainom oslanjanja (slika 11.4a, b). U oba
sluaja polazi se od diferencijalne jednaine (11.6b).
48

F
F

Slika 11.4 Deformacija nosaa: a) konzola, b) prosta greda

Integraljenjem (11.6b) dobija se:

EI x v IV q q o ,
EI x v Ft q o z C1

1
q o z 2 C1 z C 2 ,
2
1
1
EI x v
qo z 3
C1 z 2 C 2 z C 3 ,
6
2
1
1
1
EI x v
qo z 4
C1 z 3
C 2 z 2 C3 z C 4 .
24
6
2
EI x v M

(11.11)
Razliiti granini uslovi za posmatrana dva sluaja oslanjanja nosa dovode do razliitih
konstanti integracije, koje iznose:
sluaj a)

v (0) 0

C3 0 ,

v (0) 0

C4 0 ,

Ft (l ) 0

q o l C1 0

M (l ) 0

1
q o l 2 C1l C 2 0
2

C1 q o l ,
,

C2

1
qo l 2 .
2

sluaj b)

M (0) 0

C2 0 ,

M (l ) 0

v (0) 0

M (l ) 0

1
q o l 2 C1l 0
2
C4 0 ,

1
1
q o l 4 C1l 3 C 3 l 0
24
6

C1

1
qo l ,
2

C3
49

1
qo l 3 .
24

Time se dobiju jednaine elastinih linija (slika 11.4a, b)

v( z )

sluaj a)

qo l 4 z

24 EI x l

z
4

z
6

(11.12)
v( z )

sluaj b)

qo l
24 EI x

z
2

Najvei nagib u sluaju a) grede je

v max v (l )

qo l 4
8 EI x

(11.13)
a u sluaju b) je:

l
5 qol 4
vmax v ( )
2
384 EI x

(11.14)
11.2.2

Nosai sa vie polja

esto se jedno ili vie optereenja (q, Ft, M), odnosno veliina deformacije (v', v) ne moe
predstaviti preko cijelog nosaa jednom funkcijom, ili je pak savojna krutost EIx
promjenljiva po dijelovima nosaa. U takvim sluajevima se nosa mora podijeliti po
poljima, tako da su sve veliine uvijek kontinuirane. Integracija diferencijalne jednaine
elastine linije mora se tada izvoditi po podrujima (intervalima, poljima).
Za nosa konstantne savojne krutosti EIx, optereen koncentrisanom silom prema slici 11.5,
moment savijanja je:

b
M

F
z

F
z
I A
l

M( z )

za 0 z a ,

M F z - F z - a Fb z - F z - a , za a z l .
II A
l

50

Slika 11.5 Nosa sa dva polja

Nakon uvrtavanja u (11.3) i integracije dobije se:
I polje:

b
z ,
l
b z2
F
C1 ,
l 2
b z3
F
C1 z C 2
l 6

EI x v I'' F
EI x v I'
EI x v I

II polje:

(11.15)

b
z F(z - a),
l
(z - a) 2
b z2
-F
F
C3 ,
l 2
2
F(z - a) 3
b z3
-F

C3 z C4 .
l 6
6

EI x v II'' - F
EI x v II'
EI x v II

(11.16)

gdje je varijabla u polju II (z-a).

Konstante integracije se dobijaju iz dva geometrijska granina uslova:

v I (0) 0

C2 0 ,

v II (l ) 0

Fbl 3
Fb 3

C3l C 4 ,
6l
6

i iz uslova kontinuiteta (neprekidnosti) elastine linije na mjestu z = a (nema skoka u

pomaku i nagibu)

v I (a ) v II ( a ) ,
v 'I ( a) v 'II ( a )

b a3
b a3
C1 a F
C3 a C4 ,
l 6
l 6

b a2
b a2
C1 F
C3 ,
l 2
l 2
Fb 2 2
C1 C3 , C4 0 , C1 C3
(l - b ) .
6l
F

Time se elastina linija moe napisati u sljedeem obliku:

51

I:

vI ( z )

Fbl 2 z
b
1

6 EI x l
l

za 0 z a ,

(11.17)
II :
vII ( z )

Fbl 2 z
b
1

6 EI x l
l

F(z - a)3
6 EI x

za a z l .

Iz toga slijedi ugib na mjestu hvatita sile

v( a )

Fa 2 b 2
.
3EI x l

(11.18)
Ve u ovom primjeru nosaa sa samo dva polja vidljive su tekoe u primjeni postupka
integracije po poljima. Postupak se moe reducirati primjenom metoda koje e nadalje biti
objanjene.
Kada se u gredi nalaze dilatacioni elementi, zglob ili arnir, doi e do promjene u nagibu v'
ili u pomaku v. Na primjer na mjestu z = a nalazi se zglob (slika 11.6a), tada se promjena
ugla moe izraziti uglom nagiba v' koji se moe napisati sa
v ' ( z ) ( z a ) o
(11.19)

Promjena pomaka v kod paralelnog voenja arnira na mjestu z = a (slika 11.6b) izraava
se pomou
v ( z ) v ( z a ) o
(11.20)

a)
Slika 11.6 Dilatacioni elementi u gredi:

11.3 Metoda superpozicije ugiba i nagiba

52

b)
a) promjenu ugla omoguava zglob,
b) promjenu ugiba v omoguava arnir

Diferencijalna jednaina elastine linije u obliku (11.3) odnosno (11.6) je linearna. To

znai da se za razliite sluajeve optereenja rjeenja mogu superponirati. Ako na primjer
na nosa prema slici 11.7a djeluju kontinuirano linijsko optereenje q1 i sila F2, tada se
pomak v moe nai superpozicijom pomaka v1 usljed optereenja q1 i pomaka v2 usljed
optereenja F2 (slika 11.7b), tako da je v = v1 + v2 . Analogno vrijedi za nagib v = v1 + v2,
moment M = M1 + M2 i poprenu silu Ft = Ft 1 + Ft 2 .

a)

b)

Slika 11.7 Superpozicija deformacija nosaa: a) prvobitni sistem,

b) supstitucija stvarnog optereenja pojedinanim
U Tabeli 11.2 je predstavljeno nekoliko osnovnih izraza za ugibe i nagibe nosaa
konstantne savojne krutosti EIx. Pomou njih se moe jednostavno odrediti nagib i ugib za
mnoge sloene sluajeve optereenja, bez potrebe integraljenja diferencijalne jednaine
elastine linije.

53

Tabela 11.2 Elastine linije

Br
.

Vrsta optereenja

EIvA

EIvB

7 qo l 3
360

54

F48l

za a = b
= l/2

qo l 3
45

qo l 4
( 7 10 3 3 5 )
360

Mo l
2
Mo l
2
( 3 2 1 ) ( 3 1M) o l 2
6
3 2 1 3 3 M o l
6
6
27
M o l

Mo l

za b 0 3 2
za a = 0

za
b

10

4
qo l 3
qo l 4
3
4 5 qo l
(

24
24
384
3
4
qo l
qo l
4
4 ( 3)
4 -
qo l 3
2 2
(1 ) 24
24
24
6 (1 2 ) (1
2 )2 2 ) 3 (1 2 ) 2
2(1

qo l 3
24

EIvmax

F l3
1 - 2
F
l
Fl
3
3
48
( )
( )
6
6
3
2

EIv(z)

F a2
2

F l3
F l3
2
2
3
3 3
6

qo l 3
6

q l4
qo l 4
( 6 2 4 3 4 )o
24
8

za a = l

qo l 4
4
qo l 3
2
4 3
( 3
24
6
3)
6 ( 2 ) 2

qo l 3
24

Moa

qo l 4
( 10
120

10

q5
4 4
o l

30

5)

Mo l2 2
(
2

Mo l2
) 2
za a = l

z
;
l

Objanjenje:

a
;
l

b
;
l

EI = const;

dv
;
dz

( - )n za
0

za

55

Metodu superpozicije ponekad je korisno primijeniti i kod odreivanja deformacija

ramova, koji su sastavljeni od pravih tapova. Pri tome se deformacije pojedinih dijelova
odreuju zasebno. Kod superpozicije se mora paziti kako deformacije odreenog elementa
djeluju na pomake ostalih elemenata..
U slijedeem primjeru je odreen vertikalni pomak ugaonog rama prema slici 11.8a na
mjestu C hvatita sile.
Prvo se posmatra deformacija draa 1 i njegov uticaj na dio 2 kao kruto tijelo. Dra je
na svom kraju B optereen momentom M = Fb i uzdunom silom F (slika 11.8b). Od
momenta M nastaje u B pomak v1 (ako se za dra 1 zanemari uticaj uzdune sile na
deformaciju). Kraj C dijela 2 izvodi stoga vertikalni pomak bv'1 (mali ugao!). Ako se u
drugom koraku posmatra dra 1 kao kruto tijelo, a dio 2 kao elastino, tada ovo odgovara
ukljetenju grede 2 kod B (slika 11.8c). Sada na mjestu C nastaje pomak v2 konzole.
Ukupni vertikalni pomak je tada, uz vrijednosti iz tabele 11.2:

vC bv1 v2 b

( Fb) a
EI

F b3
3EI

F b2
(3a b)
3EI

(a)

a)

b)

c)

Slika 11.8 Superpozicija deformacija rama:

a) stvarno optereenje rama,b) optereenje i deformacija elementa 1
c) uvrivanje, optereenje i deformacija elementa 2
Ako se za element 1 ne zanemari uticaj uzdune sile, tada se on skrauje zbog djelovanja
sile F za iznos a Fa/EA . Ovaj pomak se dodaje pomaku nastalom od savijanja
(izraz (a)), tako da je ukupni pomak hvatita C:

vC
(b)
56

F b2
Fa
(3a b)
.
3EI x
EA

Drugi lan je po pravilu malen u poreenju sa lanom od savijanja.

11.4.

Klebov (Clebsch) postupak

Primjer analiziran u poglavlju 11.2.2 moe se rijeiti i na drugi nain. Postupak integracije
diferencijalnih jednaina (11.15) i (11.16) moe se znatno uprostiti svoenjem dvije
diferencijalne jednaine na jednu, koja predstavlja univerzalni oblik elastine linije.
Njemaki profesor Alfred Kleb (Alfred Clebsch) predloio je, za razliite vrste optereenja
greda, postupak poznat pod nazivom Klebov postupak.
Radi primjene ovog postupka potrebno je:
1. koordinatni poetak izabrati na lijevom kraju grede,
2. u svakom polju raspona grede u kome se mijenja napadni moment uzeti
promjenljivu (z - ai), gdje je ai lijeva granica tog polja grede,
3. napadni moment u sljedeem intervalu mora biti jednak napadnom momentu
prethodnog intervala uvean za lan koji sadri binom (z - ai); za sluaj
djelimino kontinualnog optereenja to se postie produenjem kontinualnog
optereenja do kraja grede uz istovremeno oduzimanje istog tog optereenja,
4. integracione konstante C1 i C2 javljaju se samo u prvom polju integrala
diferencijalne jednaine elastine linije grede, a odreuju se iz uslova oslanjanja
grede.
Kao primjer, razmotra se greda sa etiri polja u kojima se mijenja napadni moment
savijanja prema slici 11.9; tada emo imati etiri presjeka.

Slika 11.9 Podjela polja

du nosaa

Analitiki izraz za napadni moment za sva etiri polja bie:

57

M (z) FA z

q 2
q
z
( z a1 ) 2 F ( z a 2 ) M ( z a3 ) 0 .
2
2

(a)
Diferencijalna jednaina i njeni integrali su:
EI x v ( z ) FA z

q 2
q
z ( z a1 ) 2 F ( z a 2 ) M ( z a 3 ) 0 ,
2
2

EI x v ( z )

FA 2 q 3
q
F
z z C1 ( z a1 ) 3 ( z a 2 ) 2 M ( z a3 )1 ,
2
6
6
2

EI x v ( z )

FA 3
q 4
q
F
M
z
z C1 z C 2
( z a1 ) 4 ( z a 2 ) 3
( z a3 ) 2 .
6
24
24
6
2

(b)
Iz graninih uslova za prostu gredu odreuju se integracione konstante C1 i C2:

v(0) 0

v (l ) 0

C 2 0,
FA 3
q 4
q
F
M
l
l C1l
(l a1 ) 4 (l a2 ) 3
(l a3 ) 2 0,
6
24
24
6
2
a
F
q 3 ql 3
a
Fl 2
a
Ml
C1 A l 2
l
(1 1 ) 4
(1 2 ) 3
(1 3 ) 2 .
6
24
24
l
6
l
2
l

Poslije zamjene izraunatih vrijednosti za integracione konstante C 1 i C2 u (b) dobiju se

analitiki izrazi za odreivanje nagiba i ugiba u svim poljima grede.
Ako je greda sa jednim prepustom BC = c optereena na slobodnom kraju silom F (slika
11.10) onda su otpori oslonaca FA Fc / l , FB F (1 c / l ) .

Slika 11.10 Greda sa prepustom na desnoj strani

Analitiki izraz za napadni moment u oba polja grede glasi
M ( z ) FA z

(c)
58

FB ( z l ) ,

pa su diferencijalna jednaina elastine linije, prvi i drugi integrali:

F 1 ( z l ),
l

Fc 2
F
c
2
EI x v ( z )
z C1
1 (z l) ,
2l
2
l
EI x v ( z )

Fc
z
l

Fc 3
z C1 z C 2
6l
(d)

EI x v ( z )

F
c
3
1 (z l) .
6
l

Integracione konstante se odreuju iz graninih uslova

v( z 0) 0

C 2 0,

v( z l ) 0

Fc 2
l C1l 0
6

Fcl
6

C1

(e)
Ako se uvrste vrijednosti integracionih konstanti u (d) dobija se:
2
Flc
z
1 3

6 EI
l

Fl 2 c
z
z

v( z )

6 EI
l

v ( z )

l z l

3 1

c
l

l z l

c
l

(f)
Nagib i ugib slobodnog kraja prepusta odreuju se kada se zamijeni z = l + c u
jednainama (f):
Flc
c
Fc 2
Flc
C v (l c )

,
23
6 EI
l
2 EI
3EI

f C v (l c )

Fl 3 c

3EI l

Fc 3
3EI

Flc 2
.
3EI

(g)
Izrazi (g) za nagib i ugib slobodnog kraja prepusta mogu se dobiti i primjenom metode
superpozicije. Zamisli se da je greda ABC (slika 11.11) presjeena u osloncu B. Uticaj
desnog dijela (prepusta) grede na prostu gredu AB mora se zamijeniti silom F i momentom
M = Fc. Obrnuto, uticaj lijevog dijela na desni zamijeni se silom istog intenziteta i pravca a
suprotnog smjera i momentom istog intenziteta a suprotnog smjera. Na ovaj nain, prosta
greda optereena je spregom momenta M = Fc i silom F. Kako sila ne utie na savijanje
grede, sada gredu savija samo moment u osloncu B. Ugib slobodnog kraja prepusta c,
jednak je zbiru ugiba konzole BC usljed sile F na slobodnom kraju i proizvoda c, gdje je
nagib tangente na elastinu liniju u osloncu B proste grede AB usljed dejstva sprega M =
Fc, tj.
59

f C f Ckonzole c .

(h)

Slika 11.11. Primjena metode superpozicije

Nagib tangente elastine linije slobodnog kraja prepusta jednak je zbiru nagiba tangente
proste grede u osloncu B i nagiba slobodnog kraja konzole usljed sile F na slobodnom kraju

C Ckonzole .

(i)

U sluaju grede sa prepustom na lijevoj strani, (slika 11.12), potpuno istim postupkom
odreuje se ugib i nagib slobodnog kraja A prepusta grede

f A f Akonzole c ,
konzole
A A
.

(j)

Slika 11.12 Greda sa prepustom na lijevoj strani

Znak minus u prvom od izraza (j) dolazi zbog injenice da za pozitivnu vrijednost nagiba
dobija se negativna vrijednost ugiba.
60

11.5

Metoda fiktivne grede

Iz statike je poznato da izmeu specifinog optereenja, transverzalne sile i momenta

savijanja postoje odnosi

d2M x
dz 2

dFty
dz

qy

(11.21)
za osu y usmjerenu prema gore. Jednaina elastine linije (11.3 ) glasi

EI x v EI x

d 2v
dz 2

Mx
ty
d2
d
EI x v EI x v M x

dz
dz 2

(11.22)
za osu y usmjerenu prema dole. Ove dvije jednaine su formalno potpuno analogne
(Morova analogija) i na toj analogiji se zasniva grafoanalitika metoda fiktivne (analogne,
konjugovane) grede.
Metoda se dakle zasniva na analogiji diferencijalnih jednaina koje povezuju qy, Fty i Mx i
diferencijalnih jednaina koje povezuju ugib v, nagib v' i Mx/EIx. Ove jednaine su
navedene paralelno u dva stupca:

d2M x
2

qy ,

dz
dM x
Fty ,
dz
dFty
qy ,
dz

d 2v
2

Mx
,
EI x

dz
dv
v ,
dz
Mx
1
dv

.
RK
dz
EI x

(11.23)
Izmeu izraza u lijevom i desnom stupcu postoji takoe potpuna formalna analogija. Ako se
u desnom stupcu zamijene veliine Mx/EIx sa qy, v' sa - Fty i v sa Mx , dobie se izrazi iz
lijevog stupca. Za analogne granine uslove e i rjeenja biti analogna. Ako se sada stvarna
greda zamijeni fiktivnom (analognom, konjugovanom) gredom sa fiktivnim optereenjem
Mx/EIx, poprena sila fiktivne grede Ft odgovarat e negativnom uglu nagiba -v', a moment
savijanja fiktivne grede odgovarat e ugibu v stvarne grede.
U daljem tekstu e se izostaviti indeksi x i y u oznakama qy, Fty , Mx , Ix , a sve veliine koje
se odnose na fiktivnu gredu oznaavat e se zvjezdicom. Sada je M* moment savijanja
fiktivne grede, Ft* poprena sila fiktivne grede, q* = Mx/EIx kontinualno optereenje
fiktivne grede. Na taj nain je:
61

analogno

M* ,

analogno

Ft* ,

Mx
analogno
EI x
(11.23a)

q* .

Na slici 11.13 su prikazani najei sluajevi oslanjanja stvarne i fiktivne grede koji
obezbjeuju analogne granine uslove.
Ako je greda na kraju oslonjena zglobno (a), na tom mjestu je ugib v jednak nuli, a nagib v'
je u optem sluaju razliit od nule. Fiktivna greda na tom mjestu mora se tako osloniti da
bude M* = 0 i Ft* 0. To e se postii ako se i fiktivna greda osloni na zglobni oslonac. Kad
je kraj stvarne grede slobodan (b), napr. slobodan kraj konzole, bit e v 0 i v' 0. Zbog
toga se fiktivna greda na tom mjestu mora vezati tako da bude M* 0 i Ft* 0, to se
postie ukljetenjem.

Stvarna greda
a
b

Fiktivna greda
v=0
v' 0

v0
v' 0

v=0
v' = 0

nagib tangente (G)

razliit lijevo i desno od A
f

g
62

M* = 0
Ft* = 0

A*

M* = 0
Ft* 0

(Gfik)

v0
v' 0

M* 0
Ft* 0

A*

v=0
v' 0

M* = 0
Ft* 0

A*

M* 0
Ft* 0

A*

Ft* dijagram ima skok u taki A

A*

B*

A*

A*

B*

C*

(Gfik)
A B

A* B *

C * D*

(G)
A

(G)

(Gfik)
C

A*

B*

C*
fik

(G )

D*

h
i
j
Slika 11.13 Granini uslovi stvarne i fiktivne grede
Ako je kraj grede ukljeten (c), bit e v = 0 i v' = 0. Tada kraj fiktivne grede mora biti
slobodan i u tom sluaju je M* = 0 i Ft* = 0. Kad je stvarna greda oslonjena kontinuirano
preko zglobnog oslonca (d) bit e v = 0, v' 0. U tom sluaju mora biti M* = 0 i Ft* 0, to
e biti ispunjeno ako se na fiktivnu gredu postavi Gerberov zglob (G fik). Obrnuto,
Gerberovom zglobu (G) stvarne grede (e) odgovara oslanjanje na zglobni oslonac fiktivne
grede. Na donjem dijelu slike 11. 13 f, g, h, i, j prikazano je nekoliko stvarnih greda s
pripadajuom fiktivnom gredom.
Pri rjeavanju zadataka metodom fiktivne grede koristi se sljedei postupak:
1. nacrtati dijagram momenta stvarne grede,
2. ispod stvarne grede nacrtati fiktivnu gredu koja je optereena kontinualnim optereenjem
q* = M/EI. Kod grede konstantne savojne krutosti (EI = const), optereenje q* ima oblik
dijagrama momenta M stvarne grede,
3. u traenim presjecima grede odrediti M* i Ft* ,
4. prema analogiji je:
v = M*

v' = - Ft* .

U postupku rjeavanja zadataka metodom fiktivne grede obino se u toku rjeavanja

zadatka izostavlja nazivnik EI u izrazima za fiktivno optereenje F*, fiktivne momente
savijanja M* i fiktivne poprene sile Ft* a dijeljenje se obavlja na kraju. Tada je:

M*
EI

Ft*
.
EI

(11.23b)
Kod primjene metode fiktivne grede potrebno je poznavati oblik povrine i poloaj teita
pojedinih dijelova dijagrama momenta. U tabeli 11.3 su dati izrazi za odreivanje poloaja
teita i povrine nekih oblika dijagrama momenata koji se esto pojavljuju kod rjeavanja
zadataka metodom fiktivne grede.
Tabela 11.3 Poloaj teita i povrine nekih geometrijskih likova
Lik
Povrina
Lik

Povrina

63

T
1 b
3

2 b
3

1
bh
2

2 b
3

1
bh
3

p a ra b o la 2 . re d a
T

1 b
4

3 b
4

5 b
8

2
bh
3

3
bh
4

1
A bh
4

p a ra b o la 3 . re d a
h

T
3 b
5

5 b
b

2 b
5
b

p a r a b o la n . red a
T

1
bh
n 1

p a ra b o la n . re d a
h

b
n+2

3
8 b

T
1 b
5

1
bh
2

p a ra b o la 3 . re d a

1 b
3

p a r a b o la 2 . re d a
h

n+3
2n+4 b
diferencijalnojb

n+2 b
b

n
bh
n 1

n+1 b
2n+4

Poto se metoda fiktivne grede zasniva na

jednaini elastine linije (11.3),
ona podlijee jednakim ogranienjima kao i sama diferencijalna jednaina. Najvanije
ogranienje je da se jednaina (11.3) kao i ova metoda mogu primijeniti na nosae koji
imaju male ugibe.
11.6

Ugib i nagib greda stepenasto promjenljivog poprenog presjeka

Kod odreivanja deformacija greda stepenastog poprenog presjeka treba za svaki razmak
u kome se mijenja moment inercije i moment savijanja postaviti diferencijalnu jednainu
elastine linije. Tako za sluaj konzole sa dva razliita momenta inercije prema slici 11.14a,
za koordinatni poetak u taki B, slijedi:
Dio BC

v1
v1

Dio CA

Fz
,
EI 1
F
z 2 C1 ,
2 EI 1

v 2
v 2

Fz
,
EI 2
F
z 2 C3 ,
2 EI 2

(a)

v1
64

z 3 C1 z C 2 ,
6 EI 1

v2

F
z 3 C3 z C4 ,
6 EI 2

a.

I2
A

I1
C

l/2

l/2

I2

M = F l/2

A
c.

a) Konzola stepenasto
promjenljivog poprenog
presjeka
b) Primjena metode
superpozicije
c) Deformisani oblik
konzole
d) Primjena metode
fiktivne grede

I1

b.

Slika 11.14

vC

c l/2 v B

vCB

d.

B
*
2 l/9 F 2

F1

l/3

Konstante integracije odeuju se iz uslova:

v 2 v 2 0 ,
v1 v 2 ; v1

za z l
za z l / 2
(b)

v2 ,

i iznose

C1
C3

1
3

; C2

EI 2
EI1
Fl 2
Fl 3

;
C4
.
2 EI 2
3EI 2

Fl 2
8

Fl 3
48

2
14

EI 2
EI1

(c)

Jednaine elastinih linija glase:

v1

Fl 3
48

8 z

EI1 l

Fl 3
v2
6 EI 2

z

l

1
2
3 z
14

,
6

EI 2 l
EI 2
EI1
EI1

z
3 2
l

(d)

Nagib i ugib slobodnog kraja konzole dobije se iz jednaina desnog dijela za z = 0, pa su:
65

Fl 2
8

1
3
;

EI 2
EI 1

Fl 3
24

vB

1
7
.

EI 2
EI 1

(e)
Nagib i ugib presjeka C dobije se iz jednaina za lijevi dio za z = l/2, pa su:

3Fl 2
8 EI 2

vC

5 Fl 3
.
48 EI 2

(f)
Za EI1 = EI2 vrijednosti se slau sa onim za konzolu konstantnog poprenog presjeka.
Ugib na slobodnom kraju konzole moe se dobiti primjenom metode superpozicije. Zamisli
se da je konzola CB elastino ukljetena u presjeku C koji se tada ugiba usljed sile F i
momenta M = Fl/2 (slika 11.14b). Tada je ugib konzole na mjestu B jednak zbiru ugiba
konzole CB na mjestu B i uticaja ugiba presjeka C konzole AC na ugib presjeka B (slika
11.14c):

2
Fl 3
Fl 3 1
1
Fl 3 1 1
Fl 3 1
7

24 EI1
EI 2 16 24
24 EI 2 4 8
E 24 I1
24 I 2

vB vBF (CB) vCM vCF

AC

CM CF

AC

(g)
Kod greda stepenasto promjenljivog poprenog presjeka kod odreivanja ugiba i nagiba
moe se koristiti metoda fiktivne grede. Stvarni dijagram momenta savijanja M ne moe se
smatrati optereenjem fiktivne grede ve ga treba redukovati. Redukovani moment Mr
odreuje se prema najmanjem momentu inercije (Imin = Ir) presjeka grede i momentu
inercije Ix presjeka grede koji se redukuje. Diferencijalna jednaina elastine linije grede
tada glasi:

EI r v M
gdje je M r M

Ir
Ix

Mr

(11.24)

Ir
redukovani moment savijanja.
Ix

Nagib i ugib elastine linije odreuju se tada iz izraza

(11.25)

66

Ftr*
;
EI r

M r*
EI r

U datom primjeru za I2 = 2I1 su redukovani napadni momenti

*
MC
Fl/4 i

*
MA
Fl/2 , pa su nagib i ugib slobodnog kraja konzole (slika 11.14 d)

1
Fl 2 3 1
5 Fl 2
F1* F2*
,

EI1
EI1 8 16 16 EI1

(h)

Fl 3 3 7 1 1
3Fl 3
v f

EI1 16 9 8 3 16 EI1
11.7 Uticaj temperature na deformaciju grede

Ako se greda konstantnog poprenog presjeka zagrijava jednoliko po presjeku, tada nastaje
samo promjena njene duine, ukoliko se to ne sprijei. Ako naprotiv promjena temperature
po poprenom presjeku nije konstantna, tada mogu nastupiti momenti savijanja, odnosno
pomaci (ugibi) okomito na uzdunu osu grede. Stoga e biti istraene deformacije i naponi
usljed takvih temperaturnih optereenja pri jednoosnom savijanju grede, krute na smicanje.

a)
b)
Slika 11.15 Zagrijana konzola: a) temperatura Td s donje strane i Tg s gornje strane,
b) linearna raspodjela temperature Td > Tg
Posmatra se konzola, kod koje se zagrijavanjem donje strane za Td, gornje strane za Tg,
uspostavlja linearna raspodjela temperature T(y) po visini poprenog presjeka (sl.
11.15):

T Tm ( Td Tg )

y
h

(11.26)
Konstantna komponenta prosjenog porasta temperature Tm

1
T dA po
A

povrini poprenog presjeka A ima za posljedicu, kao to je ve navedeno, samo promjenu

duine. Stoga se istrauje samo uticaj linearne komponente.

T * ( Td Tg )

y
.
h

(11.27)

Izraz za normalni napon, na osnovu izraza (2.72), a za x = y = 0 glasi:

67

 E E T T * E E T ( Td Tg )

y
h

(11.28)
Koristei izraze (7.17), (7.19a), (11.1) i (11.28) dobije se normalni napon

Ev y E T ( Td - Tg )

y
h

(11.29)
Moment savijanja M je iz statikog uslova ravnotee (7.7)

M y dA

(11.30)
Uvrtavanjem (11.29) u jednainu (11.30) dobije se

M EI v EI T
v

Td Tg

Td - Tg
M
T
EI
h

, odnosno

(11.31)
gdje je I y 2 dA moment inercije poprenog presjeka.
Ovo je diferencijalna jednaina elastine linije grede sa odreenim optereenjem usljed
zagrijavanja.
Vidljivo je da temperaturna razlika Td - Tg izaziva zakrivljenost grede, upravo kao i
moment M. Stoga se uvodi pojam "temperaturni moment" MT dat izrazom:

M T EI T

Td Tg

(11.32)
Time se (11.31) moe napisati u obliku

M M T
EI

(11.33)
Za MT = 0, izraz (11.33) redukuje se na (11.3) .

68

Kao primjer posmatra se ukljetena greda prema slici 11.16a, po ijoj ukupnoj duini
djeluje konstantna temperaturna razlika Td - Tg (a time i konstantni temperaturni moment
MT).

a)
b)
Slika 11.16 Konzola optereena temperaturnom razlikom: a) Td > Tg ,
b) temperaturni ugib konzole
Greda je oslonjena statiki odreeno. Zbog M = 0 jednaina elastine linije (11.33) se svodi
na:

M T
const ,
EI
M T
v
z C1 ,
EI
M T z 2
v
C1 z C 2 .
EI
2
v

Iz graninih uslova v'(0) = 0 i v(0) = 0 slijede konstante integracije C1 = 0 i C2 = 0. Ugib

je (slika 11.16b):

T (Td Tg ) 2
M T 2
z
z .
2 EI
2h

(11.34)
11.8 Deformacije pri kosom savijanju
Deformacija, ugib, pri kosom savijanju ima dvije komponente v i u, jer se javlja
istovremeno savijanje u dvije meusobno normalne ravni, oko glavnih osa inercije. Pomak
v je u smjeru ose y i posljedica je savijanja u ravni zy, a pomak u je u smjeru ose x i
posljedica je savijanja u ravni zx (slika 11.17).

nacrt

F
z

x
y

tlo c r t

M x

y
x

M y

l
a)

b)
c)
Slika 11.17 a) Koso savijanje konzole oko glavnih osa x, y poprenog presjeka
b) Mx djeluje u ravni y - z,
c) My djeluje u ravni x - z
69

Ugibi v i u su meusobno nezavisni i dobiju se integracijom iz izraza dobijenih na osnovu

(11.3)

Mx
EI x

u -

My

EI y

(11.35)
Odnos komponentnih ugiba je, na osnovu tablinih vrijednosti, (slika 11.18):

ctg

F cos l 3
3EI y

I
u

x ctg
3
v
Iy
F sin l
3EI x

(11.36)
n

a)

b)
Slika 11.18 a) Konzola optereena silom F
b) Trag ravni optereenja s-s, neutralna linija n-n i ukupni ugib f u ravni xy
je ugao izmeu ravni optereenja i x ose (Poglavlje 8, Elastostatika I).
Izraz (11.36) se moe pisati i kao:

ctg

Ix
tg ,
Iy

(11.37)

gdje je ugao izmeu ravni optereenja i y ose, tj. =90- . Koritenjem izraza (11.37) i
izraza (8.5) za koeficijent nagiba neutralne linije dobija se:

I
ctg x tg tg

Iy

odnosno
70

tgtg = -1
(11.38)
to je uslov ortogonalnosti pravca n-n i ukupnog ugiba.
Ukupan ugib nosaa dobije se superponiranjem deformacija u pravcu glavnih osa x i y.
f

u 2 v2

(11.39)

11.9 Primjeri i zadaci

Primjer 11.1
Konzola pravougaonog poprenog presjeka, sa modulom elastinosti E, optereena je
jednoliko kontinualnim optereenjem qo (slika 11.19).
Kako se mora mijenjati visina poprenog presjeka h(z) uz konstantnu irinu poprenog
presjeka b, da bi napon na rubu svuda imao jednaku vrijednost 0? Koliki je tada ugib
slobodnog kraja konzole?

qo
z

b
E

h (z )

x
y

Slika 11.19 Konzola optereena kontinualnim optereenjem

Rjeenje:
Uzdu nosaa napon ima vrijednost 0, a rauna se prema (7.22)

M
W

(a)
Pomou zakonitosti momenta savijanja

M ( z)

1
qo z 2
2

(b)

gdje se z rauna od slobodnog kraja konzole, i otpornog momenta za pravougaoni popreni

presjek
W = bh2/6
iz (a) slijedi potrebna zakonitost visine poprenog presjeka

h ( z)

3 qo
b o

(c)

(d)
Moment inercije poprenog presjeka uz (d) je:
71

3 q o 3/2 3
bh 3
b
z3

(
) z Io 3
12
12 b o
l

I ( z)

(e)
gdje je I o

bh 3 (l )
12

moment inercije u ukljetenju (z = l).

Uvrtavanjem (b) i (e) u diferencijalnu jednainu elastine linije (11.3) i dvostrukom

integracijom dobija se:

M
EI

qo l 3 1
,
2 EI 0 z

(f)

qo l 3
z
ln
,
2 EI 0
C1

qo l 3
z
( z ln
z C2 ) .
2 EI 0
C1

(g)
(h)

Konstante integracije se odreuju iz graninih uslova:

v (l ) 0

v (l ) 0

ln

l
0
C1

l ln 1 l C 2 0

C1 l ,
,

C2 l .

(i)
Uvoenjem skraenice k = z/l dobije se elastina linija

v(k )

qo l 4
( k ln k k 1 ) .
2 EI 0

(j)
Ugib na slobodnom kraju (k=0) dobije se iz (j)

qo l 4
v(0)
,
2 EI 0
k ln k 0 .
jer je klim
0
Ovaj ugib je etiri puta vei od ugiba nosaa sa konstantnim momentom inercije Io.
72

Primjer 11.2
Nosa prema slici 11.20, savojne krutosti EIx, optereen je silom F i kontinuiranim
optereenjem qo. Koliki je ugib zgloba G i kolika u tom presjeku nastaje ugaona
diferencija?

qo

F
A

E Ix

B
a

y
Slika 11.20 Gerberova greda
Rjeenje:
Kontinuirano optereenje se moe izraziti jednom jednainom: q(z) = qo(z - 2a)0. Kod
integracije izraza (11.6b) mora se na zglobu uzeti u obzir skok sile za (- F) u veliini
poprene sile (paziti na predznak) i jo nepoznati skok ugla u veliini nagiba (izraz
(11.19)):

EI x v IV q o ( z - 2a) 0 ,
EI x v Ft

qo ( z 2a )1 F ( z a ) 0 C1

q0
( z 2a) 2 F ( z a )1 C1 z C 2 ,
2
q
F
1
EI x v 0 ( z 2a ) 3
( z a ) 2 EI x ( z a ) 0 C1 z 2 C 2 z C 3 ,
6
2
2
q0
F
1
EI x v
( z 2a ) 4
( z a) 3 EI x ( z a )1 C1 z 3
24
6
6
1
C2 z 2 C3 z C 4 .
2
EI x v M

Konstante integracije i ugaona diferencija slijede iz etiri granina uslova i iz uslova

da je na zglobu G i osloncu B moment jednak nuli:

v(0) 0
v (0) 0

C4 0 ,

C3 0 ,

73

v (3a ) 0

M (3a) 0

M (a) 0

qo a 4
8 Fa 3
27
9

EI x 2a
C1 a 3 C 2 a 2 0 ,
24
6
6
2
2
qo a
2 Fa 3C1 a C 2 0 ,
2
C1 a C 2 0 .

Rjeavanjem se dobije promjena ugla

qo a 3
48 EI x

2 Fa 2
,
3EI x

a konstante integracije su:

C1

1
qo a F ,
4

1
q o a 2 Fa .
4

C2

Pomak zgloba je tada

v(a )

qo a 4
1 C1 a 3 C 2 a 2
Fa 3

EI
6
2
12 EI x
3EI x

Primjer 11.3
Izraunati vrijednost ugiba na kraju prepusta i na sredini raspona nosaa prikazanog na slici
11.21, ako je M = Fl/4 i F = ql.

M
z

l/4

EI

y
Slika 11.21 Optereen gredni nosa
Rjeenje:
Ako se primijeni princip superpozicije deformacija, slijedi ugib slobodnog kraja prepusta
grede

f K f K( F ) f K( q )

74

l (M )
A A( q ) A( M A )
4

gdje se prva dva sabirka odnose na ugib konzole AK, a ostala tri su posljedica zakretanja
presjeka u A zbog optereenja dijela grede AB.
Vodei rauna o prethodno izraunatim ili oitanim vrijednostima iz tabele 11.2 dobije se:

fK

F (l/ 4) 3 q(l/ 4) 4 l Ml
ql 3
( Fl/ 4 ql 2 / 32)l
17 Fl 3

3EI x
8EI x
4 6 EI x 24 EI x
3EI x
2048 EI x

.
Ugib na sredini raspona nosaa na osnovu principa superpozicije deformacija jednak je
zbiru ugiba od pojedinih optereenja

v( z l / 2) f C f C( q ) f C( M ) f C( M A ) .
Ako se iskoriste prethodno izraunate ili oitane vrijednosti iz tabele 11.2, slijedi

v( z l / 2) f C

5ql 4
Ml 2 ( Fl/ 4 ql 2 / 32)l 2
17 Fl 3

.
384 EI x 16 EI x
16 EI x
1536 EI x

Ovdje je ugib izraen samo u zavisnosti od sile F, duine l i krutosti EIx, poto su zavisnosti
q i F unaprijed bile zadate.

Primjer 11.4
Za gredu stepenasto promjenljivog presjeka, zadanu i otereenu prema slici 11.22,
metodom fiktivne grede, odrediti ugib u takama C i G kao i nagib u takama A i C. Zadano
je F, l, EIx .

Slika 11.22 Greda stepenasto promjenjivog presjeka optereena silama F

Rjeenje:

a)

b)

75

Slika 11.23 a) Dijagram momenta savijanja od stvarnog optereenja

b) Fiktivni nosa s optereenjem
Na slici 11.23a prikazan je dijagram momenta stvarnog optereenja, a na slici 11.23b
fiktivna greda s fiktivnim optereenjem q* = M/EI. Kako je krutost EI u srednjem dijelu
dva puta vea, dijagram q* u srednjem dijelu je dva puta smanjen, tj. q* = M/2EI =
3Fl/2EI. Fiktivne sile iznose:

F1*

1 3Fl
9 Fl 2
3l
;
2 EI
2 EI

3Fl
3Fl 2
l
.
2 EI
2 EI

F2*

Iz uslova ravnotee fiktivne grede odreuju se fiktivne reakcije

FA* FB* F1* F2*

12 Fl 2 6 Fl 2
.

2 EI
EI

Fiktivne transverzalne sile iznose

*
FtA
FA*

6 Fl 2
;
EI

*
FtC
FA* F1*

3Fl 2
.
2 EI

Fiktivni momenti savijanja iznose

6 Fl 2
3l
EI
l
FA* 4l F1* 2l F2*

M C* FA* 3l F1* l
M G*

Prema izrazima (11.23b) slijedi da su traeni nagibi

76

9 Fl 2
l
2 EI
57 Fl 3
.
4 EI

27 Fl 3
;
2 EI

6 Fl 2
;
EI

A Ft*A

C Ft*C

3Fl 2
2 EI

i ugibi

vC M C*

27 Fl 3
;
2 EI

vG M G*

57 Fl 3
4 EI

Primjer 11.5
Greda pravougaonog poprenog presjeka irine b, visine h = 2b optereena je prema slici
11.24 jednom silom F, koja djeluje pod uglom = 30 o u odnosu na vertikalu. Treba
odrediti ukupno pomjeranje na sredini grede.

Slika 11.24 Koso savijanje grede

Rjeenje:
Komponente sile F u pravcima osa x i y (glavne ose inercije) su:

Fx F sin

F
,
2

Fy F cos

3
F ,
2

a momenti inercije su:

Ix

bh 3
2
b4 ,
12
3

Iy

hb 3
1
b4
12
6

Pomaci v i u na sredini grede odreuju se pomou izraza iz tabele 11.2 . Od komponente

optereenja Fy dobije se pomjeranje

Fy l 3
48 EI x

3 Fl 3
64 Eb 4

Analogno se odreuje pomjeranje od komponente optereenja Fx

77

Fx l 3
4 Fl 3

.
48 EI y
64 Eb 4

Ukupno pomjeranje f je:

v2 u2

19 Fl 3
648 Eb 2

Zadatak 11.6
Izraunati vrijednosti ugiba i nagiba na slobodnom kraju D grede sa prepustom, optereene
prema slici 11.25.
Zadano: F = 50 kN, M = 20 kNm, l = 1m, E = 2105 MPa, Ix = 103 cm4 .

Rezultat:
D = 0,0116 rad = 0,66
vD = 1,16 cm
Slika 11.25 Greda optereena silom i spregom
Zadatak 11.7
Primjenom metode fiktivne grede odrediti maksimalni nagib i ugib konzole optereene
prema slici 11.26. Zadano: F, l, EI, M = 2Fl .

Slika 11.26 Konzola promjenjivog presjeka

optereena silom i spregom
Rezultat:
max = B =

78

Fl 2
EI

vmax = vC =

3Fl 3
2 EI

Zadatak 11.8
Za konzolu zadanu i optereenu prema slici 11.27, odrediti ugib i nagib elastine linije u
prescjecima B i C primjenom metode fiktivne grede. Zadano: M, a, EI.

Slika 11.27 Konzola optereena silom F

Rezultat:
*
B FtB
F*
*
vB M B
F * 2a

9 Fa 2
;
2 EI

9 Fa 3
;
EI

*
C FtC
F*
*
vC M C
F * 4a

9 Fa 2
;
2 EI

18 Fa 3
.
EI

Zadatak 11. 9
Konzola pravougaonog poprenog presjeka, irine b i visine h(z), usljed trougaonog
optereenja (slika 11.28) treba da u spoljanjim vlaknima ima konstantni napon o.
Odrediti ugib na kraju konzole primjenom metode fiktivne grede.

Slika 11.28 Konzola optereena promjenljivim kontinuiranim optereenjem

Rezultat:

v ( z 0) f 4

o
E

b o l
qo

Zadatak 11.10
79

Za gredu s prepustom zadanu i optereenu prema slici 11.29, odrediti ugib i nagib u
takama C (sredina raspona AB) i D. Zadano: M, a, EI.

Slika 11.29 Greda optereena spregom

Rezultat:

*
FtC
Ma

;
EI
4 EI

*
MC
9 Ma 2

;
EI
4 EI

vC

*
FtD
4 Ma

;
EI
EI

*
MD
Ma 2
14
.
EI
EI

vD

Zadatak 11.11
Za okvirni nosa zadan i optereen prema slici 11.30, odrediti komponente pomaka take
C: vC, uC i C. Zadano je: F, l, EI.

Slika 11.30 Okvirni nosa optereen silom F

Rezultat:
v
u

v C

v C
u

3 Fl
EI

3 Fl
EI

Zadatak 11.12
Kruti element DEF je zavaren u taki D za elinu gredu AB. Za optereenje prema slici
11.31 odrediti:
a) jednainu elastine linije grede,
b) ugib u taki C grede.
Poznato je E = 200GPa.
30 kN/m

36 mm

100 mm

0,6 m

80
A

14 kN

14 kN
0,4 m

0,4 m

0,4 m

3
9 Fl
2 EI
2

Slika 11.31. Greda optereena silama i kontinuiranim optereenjem

Rezultat:
a)

EI x v 5,33 z 3 1,25 z 4 2,8 z 0,8 2 4,67 z 0,8 3 4,89 z 10 3

b)

vC = 3,24 mm

Zadatak 11.13
Za nosa na slici 11.32 odrediti ugibe i nagibe u takama G i C. Poznato je: F, IX, l, q, E.

q
B

G
l/2

l/4

Slika 11.32 Gerberov nosa s optereenjem

Rezultat:

vG

v Gd

ql 4
Fl 3

8 EI x 6 EI x

vGl

ql 3
Fl 2

6 EI x 4 EI x

ql 3
15 Fl 2

4 EI x 48EI x
81

vC

ql 4
19 Fl 3

16 EI x 192 EI x

vC

ql 3
39 Fl 2

4 EI x 96 EI x

Zadatak 11.14
Za konzolu sa tankostjenim profilom prema slici 11.33 izraunati pomjeranja napadne
take sile F.

Slika 11.33 Koso savijanje konzole

Rezultat:

2 Fl 3
7 Eta 3

3 Fl 3
7 Eta 3

Zadatak 11.15
Greda na dva oslonca optereena je jednoliko kontinuiranim optereenjem prema slici
11.34. Odrediti pomjeranje teita poprenog presjeka na sredini grede usljed savijanja.
Zadato: l = 2 m, E = 2,1105 MPa, qo = 104 N/m .
dimenzije mm

Slika 11.34 Koso savijanje grede

Rezultat:
82

 T 14,66 mm ,
T 47,16 mm ,

v 0,45 cm,
u 0,61 cm,
f

v 2 u 2 0,76 cm.

83