2.

BRZINE PRENOSA TOPLOTE I MASE

2.1 Molekulski prenos toplote i mase

Molekulski prenos toplote
Posmatrajmo sloj nepokretnog gasa ili tenosti ili sloj vrstog materijala iji krajevi
tj. granine povrine imaju razliite temperature. Kao rezultat spontane tenje ka
uspostavljanju termike ravnotee dolazi do prenosa toplote u smeru od toplije prema
hladnijoj povrini.
U pitanju je molekulski mehanizam prenosa toplote, koji je rezultat haotinog
termikog kretanja molekula supstance pri emu dolazi do prenoenja kinetike energije u
smeru u kome temperatura opada (sa brih na sporije molekule). Izuzetak su metali, gde su
glavni prenosioci toplote slobodni elektroni.
Koliina toplote koja u jedinici vremena proe kroz neku povrinu A naziva se fluks
toplote ili toplotni fluks (W). Ako se temperatura nekom medijumu menja samo u jednom
koordinatnom pravcu z, za fluks toplote Q vai relacija:
Q = A

T
(W )
z

(2.1)

poznata pod nazivom Furijeov (Fourie) zakon. A je veliina povrine, normalne na

pravac du koga se temperatura menja (osa z), a (W m K ) je koeficijent toplotne
provodljivosti sredine. Parcijalni izvod ukazuje na to da u optem sluaju pretpostavljamo
nestacionaran prenos toplote, tj. da temperatura zavisi i od vremena t: T = T ( z, t ) . Dalje,
iz (2.1) dobijamo specifini toplotni fluks ili gustinu toplotnog fluksa q:
q=

Q
T
=
(W m 2 )
A
z
T

T
< 0, q > 0
z

(2.2)

T
> 0, q < 0
z

q
a

z
b

Slika 2.1. Smer specifinog toplotnog fluksa

16

Znak - u jednaini (2.2) daje informaciju o smeru provoenja toplote, tj. o smeru
toplotnog fluksa q, koji je ustvari vektorska veliina. Pozitivna brojna vrednost fluksa
znai da je njegov smer jednak pozitivnom smeru z ose (Sl. 2.1a), a ako smo dobili
negativnu vrednost, znai da je njegov smer suprotan od usvojenog pozitivnog smera z ose (Sl. 2.1b).
Posmatrajmo stacionarno provoenje toplote kroz ravan zid debljine , ija se
jedna povrina (veliine A) nalazi na temperaturi T1, a druga na temperaturi T2 (Sl. 2.2).

dz

= z 2 z1

T1

T2

z
z2

z1

Slika 2.2. Temperaturni profil pri stacionarnom provoenju toplote kroz zid
Pretpostavimo da se toplotna provodljivost zida ne menja sa temperaturom: = const. Ako
unutar zida uoimo beskonano tanak sloj debljine dz, poto je proces stacionaran, mora
ulazni fluks toplote biti jednak izlaznom :

q( z ) A = q ( z + dz ) A
odakle sledi :

q = const ,

z1 z z 2

Sada moemo da integriemo diferencijalnu jednainu sa datim poetnim uslovom :

q =

dT
, T(z1) = T1
dz

q dz = dT
z

z1

T1

T ( z ) = T1

q
( z z1 ) , z1 z z 2

(2.3)

Dakle, stacionaran temperaturni profil kroz ravan zid, pri = const. je linearan (slika
2.2). Dalje, iz (2.3) nakon smene: z = z2 , T(z) = T2, moemo da naemo specifini toplotni
fluks kroz zid:
17

q =

T2 T1
T
=

odnosno, apsolutna vrednost fluksa je:

q=

T
Rt

Rt = /

(2.4)

Uoimo analogiju sa Omovim zakonom, pri emu:

Rt, se naziva termiki otpor,

razlika T = T2 T1 odgovara potencijalnoj razlici,
fluks q odgovara jaini struje.
PRIMER 2.1. Pokazati da je termiki otpor jedinice duine cilindrine cevi unutranjeg
prenika d1 i spoljanjeg prenika d2 pri = const. :

d2
d1 d 2 d1
=
Rt =
2 2d s

ln

gde je d s srednji logaritamski prenik, definisan kao: d s =

d 2 d1
.
d
ln 2
d1

Ukupni fluks toplote kroz bilo koji od koaksijalnih cilindara unutar zida cevi, duine
L i poluprenika r, mora imati jednaku vrednost da bi se odrala stacionarnost:
Q =

dT
dT
d
d
A =
2rL = const , 1 r 2
dr
dr
2
2

(W)

Fluks po jedinici cevi qL bie :

qL = 2r

dT
d
d
= const , 1 r 2
dr
2
2

(W/m)

Dobiemo ga integracijom poslednje jednaine u odgovarajuim granicama:

2
dr
d
=

d 2 r
T dT qL ln d21 = 2 T
1
1

d2 2

qL

qL =

2T
T
=

d2
d2
ln
ln /(2)
d1
d1

d2
d1
d 2 d1
d d
Rt =
=
= 2 1
d

d
2 2 2 1 2d s
d
ln 2
d1
ln

18

Molekulski prenos mase

U nepokretnim medijumima, analogno prenosu toplote, difuzija komponenata je
rezultat termikog kretanja molekula i naziva se molekulska difuzija. Matematiko
opisivanje molekulske difuzije je znatno sloenije od opisivanja provoenja toplote jer je
re o smeama vie komponenata (bar dve) iji difuzioni fluksevi utiu jedni na druge.
Uzmimo na primer najjednostavniji sluaj stacionarne difuzije u binarnoj gasnoj
smei komponenata A i B pretpostavljajui da su granice sistema propusne za obe
komponente. Ako postoji promena koncentracije komponente A u pravcu z, mora da
postoji i promena koncentracije komponente B, jer pri postojeem pritisku ukupan broj
molekula po jedinici zapremine mora u celom sistemu biti konstantan. Tako, poto je:
CA + CB = Ctot. = const (mol/m2)
vai:
dC A
dC
= B
dz
dz

(2.5)

pa difunduju obe komponente i to u suprotnim smerovima. Gustina difuzionog fluksa

komponente A u pravcu ose z u posmatranom sluaju data je Fikovim (Fick) zakonom

dC A mol

dz s m 2

N A = DA

(2.6)

Koeficijent DA (m2/s) se naziva molekulski koeficijent difuzije i u optem sluaju zavisi

od koncentracije, pritiska i temperature. Kao i za koeficijent toplotne provodljivosti, za
izraunavanje difuzionog koeficijenta postoje u literaturi teorijske, poluempirijske i
empirijske jednaine (Perry, 1997; Reid i sar., 1987). Iz Fikovog zakona, uz uslov
D A = const. , izvodimo linearne koncentracijske profile komponenata A i B, a uzimajui
u obzir uslov (2.5) i vezu izmeu flukseva :

N A = N B ,

D A = DB

(2.7)

Opisanu difuziju u binarnom sistemu zovemo ekvimolarna suprotnostrujna difuzija. U

praksi, ovaj sluaj imamo (priblino) kod destilacije binarne smee, pri kojoj lake isparljiva
komponenta difunduje iz tenosti u paru, a tee isparljiva komponenta u suprotnom smeru.
Analogno jednaini (2.4) za difuzioni fluks NA , opisan Fikovim zakonom (2.6), vai
elektrina analogija:
NA =

C A
RD

RD = / D A

(2.8)

RD - difuzioni otpor

- debljina sloja kroz koji komponenta difunduje

19

Drugi sluaj stacionarne difuzije u binarnom sistemu je kada A difunduje kroz

nepokretnu komponentu B. To e biti sluaj ako je granica sistema propusna samo za
komponentu A. Primer je apsorpcija komponente A u tenosti. Zbog nestajanja
komponente A u blizini granine povrine gas - tenost dolo bi do pada pritiska u toj
oblasti. Da bi se pritisak odrao konstantnim, poveava se fluks komponente A u odnosu na
onaj koji daje Fikov zakon (2.6), dok je fluks nerastvorne ili inertne komponete B jednak
nuli i moe se izvesti:
C
dC A
N A = 1 + A D A
dz
CB

(2.9)

Vidimo da je vanost Fikovog zakona (2.6) ograniena. Tako, on vai strogo ili
priblino u sledeim sluajevima

ekvimolarna binarna difuzija

difuzija u razblaenim multikomponentnim sistemima tj. smeama u kojima je

inertna komponenta ili rastvara u velikom viku, u odnosu na komponentu A i
druge prisutne rastvorke. Na primer u sluaju difuzije A kroz nepokretan sloj
komponente B, B je inert i ako je CB >> CA relacija (2.9) postaje bliska jednaini
(2.6)
multikomponentna difuzija pri jednakim difuzionim koeficijentima svih
komponenta, jer tada nema meusobnog uticaja flukseva
Ako je neizoterminost (neuniformnost temperature) jako izraena, neophodno je
pri modelovanju difuzije uzeti u obzir i fenomen termodifuzije - difuzija koja nije
uslovljena neuniformnou koncentracije, tj. postojanjem koncentracijskog gradijenta ve
neuniformnou temperature.Tada difuzionom fluksu treba dodati termodifuzioni fluks
koji je proporcionalan gradijentu temperature, T z (Valent, 2001).

Analogija izmeu fenomena prenosa

Uoljiva je analogija izraza za gustine stacionarnih flukseva toplote (Furijeov zakon),
komponente (Fikov zakon) i koliine kretanja pri strujanju Njutnovskog fluida (Njutnov
zakon):
q =

N A = DA

dT
(W m 2 )
dz

(2.9a)

dC A
(mol s m 2 )
dz

(2.9b)

dw
dz

( N m 2 = Pa )

(2.9c)

- tangencijalni napon (fluks koliine kretanja), Pa ; - dinamiki viskozitet,

Pa s ; w - brzina sloja, koji se kree u pravcu normalnom na z osu, m s

20

Formulacije flukseva q i , preko koncentracija veliina koje se prenose su:

koncentrac ija
toplote

678
d (c pT )
d (c pT )
= a
q=
c p
dz
dz

(2.10)

- gustina, kg m 3 ; cp - specifina topota, J kgK ; a - termika difuzivnost, m2/s

koncentr.
kol. kretanja

}
d (w)
d (w)
=
=

dz
dz

(2.11)

= kinematski viskozitet, m2/s .

Tabela 2.1. Fluksevi preko koncentracija veliina koje se prenose

Prenos toplote
Prenos mase
Prenos kol. kretanja

Gustina fluksa
veliine
koja se prenosi

Koncentracija
veliine koja se
prenosi (potencijal)

Koeficijent
prenosa

q (W/m2)

cpT (J/m2)

a (m2/s)

NA (mol/m2s)

CA (mol/m2)

DA (m2/s)

(N/m2)

W (kg/m2s)

(m2/s)

Za modelni sistem: binarna gasna smea molekula A i B iste veliine i mase, za koju vai
kinetika teorija gasova, za sva tri transportna koeficijenta se izvodi:
DA = a = =

1
w l
3

(2.12)

w srednja brzina molekula; l srednja duina slobodnog puta molekula

2.2 Efektivni koeficijenti prenosa toplote i mase

Efektivni koeficijenti prenosa toplote i komponente se definiu pri modelovanju:

difuzije toplote i komponente kroz poroznu sredinu,

prenosa toplote i komponente kroz fluid koji struji turbulentno,

sa ciljem da se navedeni fenomeni opiu jednostavnim formulama, istog oblika kao Furijeov
i Fikov zakon .

21

Molekulska difuzija i provoenje toplote kroz porozni medijum

Pri modelovanju difuzije molekula gasa ili tenosti kroz vrst, porozan medijum
(primer je difuzija vode kroz materijal koji se sui), dvofazni sistem fluid - vrsto
zamenjuje se kvazi - homogenim medijumom - kao da molekuli difunduju kroz celu
povrinu A preseka bloka poroznog vrstog materijala, a ne samo kroz povrinu A koju
ine povrine preseka pora (Sl. 2.3). Takav model se naziva kvazihomogen matematiki
model.

A ukupna povrina poprenih

preseka svih pora

A- ukupna povrina poprenog

reseka poroznog bloka
Slika 2.3. Skica uz opis kvazihomogenog medijuma
Tako se fluks komponente u poroznom sistemu, kroz povrinu normalnu na pravac
difuzije (Sl. 2.3), definie kao:

N A A = DAeff

dC A
A
dz

mol

(2.14a)

A - povrina preseka poroznog bloka, normalna na pravac difuzije

Slino, umesto da se pri konduktivnom prenosu toplote kroz porozni medijum (Sl.
2.3) fluks toplote rauna kao zbir flukseva kroz pore i kroz vrst medijum, on se rauna
kao da je u pitanju homogena sredina, pomou Furijeovog izraza:
Q = q A = eff

dT
A
dz

(W )

(2.14b)

Dakle, formule (2.14a,b) imaju isti oblik kao one za molekulski prenos topolote i mase kroz
homogen medijum, s tim to u njima umesto pravih koeficijenata molekulskog prenosa
i D A , figuriu efektivni koeficijenti eff i D Aeff . Tako se efektivni koeficijenti mogu
definisati na sledei nain:

Efektivni koeficijent molekulske difuzije D Aeff komponente A kroz porozni medijum

je parametar, koji kad se zameni u kvazi - homogeni Fikov izraz za fluks
komponente (2.14a), daje pravu veliinu fluksa.
Efektivni koeficijent provoenja toplote eff se definie analogno.

22

Veza izmeu efektivnih i molekulskih koeficijenata prenosa se moe teorijski izvesti

samo za vrlo jednostavne, idealizovane porozne strukture, pa se efektivni koeficijenti ne
izraunavaju iz pravih, nego odreuju eksperimentalno. Jasno je da efektivni koeficijent
difuzije neke komponente kroz porozni medijum mora da ima manju vrednost od
molekulskog koeficijenta difuzije :
DAeff < D A

Prenos toplote i komponente kroz fluid koji struji turbulentno

Posmatrajmo prenos toplote u suprotnostrujnom izmenjivau toplote iji smo model
diskutovali u Primeru 1.1. Jednostavan matematiki model (1.4) nije obuhvatio prenos
toplote kroz fluide u pravcu ose izmenjivaa, tj. poduno, koji svakako postoji zbog
promena temperatura oba fluida du izmenjivaa. Pretpostavimo da fluid u cevi struji
turbulentno. Kako opisati poduni fluks toplote kroz njega? Poto se prenos toplote vri ne
samo molekulski nego i kao rezultat haotinog kretanja vrtloga (vrtloni prenos toplote),
nije primenljiv Furijeov zakon, koji vai samo za molekulski prenos. Ipak, radi
pojednostavljenja modela, kombinovani molekulski i vrtloni prenos toplote se opisuje na
analogan nain kao ista kondukcija, zahvaljujui uvoenju efektivnog koeficijenta
provoenja toplote:
q = eff

dT
dz

(2.15a)

ija je definicija analogna onoj za efektivni koeficijent kondukcije kroz poroznu sredinu. S
obzirom da vrtlozi intenzifikuju prenos toplote kroz fluid, jasno je da vai:

eff >
gde je koeficijent provoenja toplote za fluid. Analogno, specifini fluks prenosa
komponente kroz fluid kombinovananim mehanizmom (molekulski i vrtloni) se opisuje
modifikovanim Fikovim zakonom:
N A = D Aeff

dC A
dz

(2.15b)

2.3 Konvektivni prenos toplote i mase. Prelaz toplote i mase.

Molekulski transport toplote i mase je rezultat haotinog kretanja molekula u
nepokretnom fluidu. Molekulski mehanizam prenosa toplote i mase je takoe vaei i pri
strujanju fluida, ako je ono laminarno (slojevito). Ako se pri strujanju fluida stvaraju
vrtlozi (prelazni i turbulentni reim strujanja), neophodno je pri odreivanju flukseva
toplote i mase, uzeti u obzir i uticaj kretanja fluida. Prenos toplote ili mase, pri strujanju
fluida se naziva konvektivni prenos.

23

U sluaju razvijenog turbulentnog strujanja fluida, prenos toplote i mase je znatno

intenzivniji nego u nepokretnom fluidu, zbog haotinog kretanja velikih grupa ili klastera
(cluster) molekula, vidljivih i golim okom, koji se zovu vrtlozi (eddy).

Prelaz toplote
Posmatrajmo stacionarno jednodimenziono prinudno (pod dejstvom pumpe)
turbulentno strujanje fluida du ravnog zida ili ploe vrlo velike (teorijski beskonane)
povrine. Uspostavljeni brzinski profil w = w(z),

je rezultat usporavajueg dejstva zida na struju fluida potiskivanu pumpom,

odnosno rezultat prenosa koliine kretanja u pravcu normale na zid (osa z).
ima horizontalnu asimptotu w = wf, ako je sloj fluida vrlo velike debljine.

Sloj fluida uz zid u kome brzina fluida raste od nula (u taki z = 0, tj. uz sam zid) do
vrednosti 0.99wf naziva se hidraulini granini sloj i njegovu debljinu emo oznaiti sa
H. Za z > H moe se smatrati da je brzina uniformna i jednaka asimptotskoj vrednosti wf,
koja predstavlja brzinu turbulentne mase fluida.

Slika 2.4 Brzinski i temperaturni profil

Analogno, ako temperatura zida Tz i temperatura dolazeeg fluida Tf nisu jednake,

kao rezultat prenosa toplote u z - pravcu formirae se temperaturni profil slinog oblika,
sa horizontalnom asimptotom T = Tf . Ako je Tz > Tf , u toplotnom graninom sloju, irine
T se temperatura menja od temperature zida Tz do 1.01Tf (Sl. 2.4).
U laminarnom podsloju uz zid, fluid struji laminarno i

u njemu su najvee promene brzine strujanja i temperature fuida, tj. gradijenti

dw dT
i
.
dz dz
imamo molekulski mehanizam prenosa koliine kretanja i toplote
brzinski i temperaturni profili su priblino linearni

24

U meusloju (preostalom delu graninog sloja) imamo :

prelazni reim strujanja.

gradijenti brzine i temperature postepeno opadaju praktino do nule, jer

vrtlozi intenzifikuju prenos koliine kretanja i toplote

U masi fluida, snano vrtloenje uslovljava uniformisanje brzina i temperatura.

Debljina hidraulinog graninog sloja e biti utoliko vea ukoliko je vei fluks
koliine kretanja izmeu zida i fluida (koee dejstvo zida), odnosno ukoliko je vei
kinematski viskozitet (difuzivnost koliine kretanja) - vidi jedn. (2.11). Analogno,
debljina toplotnog graninog sloja T (rastojanje do koga se osea efekat zagrejane
ploe na temperaturu fluida) raste sa toplotnom difuzivnou a (vidi jedn. 2.10). Tako
odnos H i T raste sa kolinikom /a, koji se zove Prandltov kriterijum ili Prandtlov broj
prema jednaini:
H

= Pr 1 / 3 =
T
a

1/ 3

H
T

< 1 za Pr < 1

= 1 za Pr = 1

> 1 za Pr > 1

(tecni metali)
(idealan gas, vidi 2.12)
( tecnosti i realni gasovi)

Teorija filma
Od praktinog interesa je koliina toplote koju zid u jedinici vremena preda fluidu,
raunato po jedinici povrine:

dT
q z =0 =
dz z = 0

(2.16)

Slika 2.5 Stvarni i aproksimativni temperaturni profil

25

Jednaina (2.16) zahteva poznavanje temperaturnog profila T ( z ) , ije je dobijanje vrlo

kompleksno (reavanje sistema od dve diferencijalne jednaine: bilans koliine kretanja i
energetski bilans).Zato pravi profil zamenjujemo izlomljenim (Sl. 2.5), koji se sastoji od

dT
kose dui (deo tangente povuene u taki z = 0) sa nagibom
dz z =0

horizontalog dela - asimptote T = Tf.

Taka preloma, tj. presek tangente i asimptote, definie debljinu fiktivnog toplotnog
graninog sloja, T ili debljinu filma. Nagib kosog profila je,
T f Tz

dT
=

dz z =0

'
T

pa dobijamo:

q z =0 =

(T f Tz )
T'

Ako se kolinik /T zameni novim koeficijentom ,

T'

(W/m2K)

(2.17)

dobijamo izraz za prelaz toplote sa zida na fluid:

q z =0 = (T f Tz )

(2.18)

- koeficijent konvekcije ili koeficijent prelaza toplote.

Slinim pristupom, za fluks koliine kretanja sa zida na fluid dobijamo :

z =0 =

dw
dz

=
z =0

Cf

w 2f

(2.19)

C f - bezdimenzioni parametar koji se naziva koeficijent trenja (friction

coefficient).

Primena teorije slinosti

Umesto simultanog reavanja diferencijalnih jednaina prenosa koliine kretanja i
toplote,

definie se skup bezdimenzionih grupa ili kriterijuma, (prevoenjem dif.

jednaina u bezdimenzioni oblik), koje karakteriu posmatranu pojavu.

26

 na bazi eksperimenata, definiu se kriterijalne jednaine, koje povezuju

bezdimenzione kriterijume i to za :
- pojedine klase sistema, koje se karakteriu istom geometrijom (da bi
mogao da se ostvari uslov geometrijske slinosti) i
- isti reim strujanja fluida (zbog hidrodinamike slinosti).
Tako za prinudnu konvekciju kriterijalna jednaina za odreenu klasu sistema i reim
strujanja glasi:
Nu =

L
= f (Re, Pr)

i uobiajeni oblik za turbulentni reim strujanja je:

Nu = c Re m Pr n ,

0.5 m 0.8, 0.2 n 0.5

(2.20)

Za detaljnije informacije u vezi sa kriterijalnim jednainama upuujemo itaoca na literaturu

(Toledo, 1991, 2007; Perry i Green, 1997; engel, 1998)

Znaenja bezdimenzionih kriterijuma su

Re - mera relativnog uticaja inercijalnih sila (brojioc) i sila trenja (imenioc),

Pr - odnos intenziteta prenosa koliine kretanja i prenosa toplote,

odnosno odnos otpora prenosu toplote (1/a) i otpora prenosu koliine
kretanja (1/),

Nu - odnos uticaja turbulentnog (brojioc) i molekulskog (imenioc) mehanizma

prenosa toplote, ili odnos otpora provoenju toplote L/ i otpora
konvenktivnom prenosu toplote 1/.
Za koeficijent trenja i njemu proporcionalan frikcioni faktor f, pri laminarnom
strujanju kroz glatku cev vai:
f = 4C f =

64
Re

(2.21)

Gde je: f - frikcioni faktor.

Za turbulentno strujanje i rapave cevi u literaturi (Perry i Green, 1997) postoje
empirijske zavisnosti:
f = 4C f = F (Re, )

(2.21a)

Gde je: koeficijent rapavosti (-).

PRIMER 2.2. Pokazati da je termiki otpor prelaza toplote sa fluida na zid (ili obrnuto)
cilindrine cevi prenika d , raunat po jedinici duine cevi, jednak:
Rt =

1
d

27

Fluks toplote kroz posmatranu povrinu je ,

Q = q A = dL q

(q dato jednainom 2.18)

a po po jedinici duine cevi :

qL = d q = d T =

T
T
1
=
Rt =
1
Rt
d
d

PRIMER 2.3. Parovod spoljnjeg prenika 10 cm sa temperaturom spoljne povrine od

110 0C je izloen vetru brzine 8 m/s sa pravcem normalnim na osu parovoda. Temperatura
vazduha je 4 0C. Odrediti gubitke toplote u atmosferu po 1 m parovoda. Podaci: toplotna
provodljivost i kinematski viskozitet vazduha na srednjoj temepraturi (57 oC) su
= 0.0164

BTU

ft h R o

i = 670

cm 2
. Proraun izvesti paralelno sa dve kriterijalne
h

jednaine:

Nu = 0.027 Re 0.805 Pr1 3

58
0.62Re1 2 Pr1 3 Re
1 +
Nu = 0.3 +

14
282000

2
3
0. 4
1 +

Pr
Iz tablica za srednju temperaturu vazduha: Pr = 0.708. (Reenje u Mathcad -u, fajl P 2.3)
45

PRIMER 2.4. Idealno izolovan protoni greja vode u obliku cevi sa elektrinim grejaem,
dug je 5 m i ima unutranji prenik 2 cm.
a) Izraunati snagu grejaa koja obezbeuje zagrevanje 10 l/min vode od 150C do 650C
b) Proceniti temperaturu unutranje povrine grejaa na izlazu, imajui u vidu da je gustina
fluksa konstantna du elektrinog grejaa.
Potrebni podaci: termofizike osobine vode na srednjoj temepraturi (40oC) su
= 0.365

BTU

ft h R o

, = 0.0255

ft 2
cal
g
, c p = 998.1
i = 0.992 3 .
h
kgK
cm

Kriterijalna jednaina: Nu = 0.023Re 0.8 Pr 0.4

Iz tablica (Cengel, 1998), za srednju temperaturu vode: Pr = 4.32. (Mathcad, P 2.4 )

Prelaz mase (komponente)

Analogno prenosu toplote, definie se fluks prelaza komponente sa meufazne
povrine na fluid koji struji, ili obrnuto:
N A = A (C A, f C A, s )

(mol m 2 s )

(2.22)

CA,f - koncentracija u turbulentnoj masi fluida

CA,s - koncentracija na meufaznoj povrini

28

pri emu je z - osa postavljena normalno na posmatranu povrinu i usmerena od povrine

ka fluidu (vidi Sliku.2.5)

Koeficijent prelaza komponente A, A je u skladu sa teorijom filma:

A =

DA

(m/s)

'D

(2.23)

Gde je: D - debljina fiktivnog difuzionog graninog sloja (filma)

Za kriterijalnu jednainu za prinudnu konvekciju ,

Sh = f (Re, Sc)

(2.24)

uobiajeni oblik za turbulentno strujanje je :

Sh = c Re m Sc n , .5 m 0.8, 0.2 n 0.5

ervudov (Sherwood) kriterijum Sh je analogan Nuseltovom:

L
Sh = A
DA
mitov (Schmidt) kriterijum Sc je analogan Prandtlovom:

Sc =

DA

Kriterijalne jednaine za razliite praktine probleme se mogu nai u literaturi (Perry i

Green, 1997; engel, 1998).U tabeli 2.2 dati su izrazi za fluks prelaza komponente, koji se
koriste u praksi
Tabela 2.2 - Konzistentni parovi pogonska sila - koeficijent prelaza komponente
fluks :

pogonska sila

koef. prelaza

NA = - A CA ( mol m 2 s )

CA (mol/m3)

A (m/s)

m A = A c A ( kg m 2 s )

c A ( kg m 3 )

A (m/s)

NA = - A,p pA ( mol m 2 s )

pA (Pa)

A,p (mol/m2 Pa s)

NA = - A,x xA ( mol m 2 s )

xA ( - )

A,x (mol/m2s)

gde su: C A - molska koncentracija komponente, mol m 3

c A - masena koncentracija komponente, kg m 3 ,

p A parcijalni pritisak komponente u gasnoj smei, Pa
29

x A molski udeo komponente u smei

PRIMER 2.5. Nai formule za preraunavanje koeficijenata prelaza pri promeni naina
izraavanja pogonske sile.
Veza izmeu molske koncentracije (mol m 3 ) i molskog udela neke supstance je

CA =

nA nA n
x
=
= x As = A s
V
n V
Ms

n - ukupan broj molova u smei,

s - molska gustina smee, mol/m2

Ms - mol. masa smee, (kg/kmol)

s - gustina smee (kg/m2)

Ako zanemarimo promene molske gustine smee sa sastavom,

*s = const C A =

s x A
Ms

to nakon smene u prvi od flukseva u Tabeli 2.2 daje:

NA =

A s x A
= A, x x A
Ms

odnosno, vezu izmeu koeficijenta prelaza A, x i A :

A, x = A

s
Ms

(2.25)

Veza izmeu pogonskih sila PA i x A je pri zanemarljivoj promena pritiska jednostavna:

p = const .

pA = xA p

pA = xA p

to nakon smene u drugi od flukseva u Tabeli daje vezu izmeu A, x i A, p :

A , x = A. p p

(2.26)

Iz (2.25) i (2.26) sledi konano veza izmeu A, p i A :

A, p =

Ako je smea idealan gas vai:

p = s RgT =

s
A
p Ms

(2.27)

s
RgT , pa imamo :
Ms

30

 A, p =
A, x = A

A
RgT

p
= As
Rg T

(2.28a)

(2.28b)

gde je: Rg univerzalna gasna konstanta.

PRIMER 2.6. Treba proceniti brzinu suenja r u kg vode/(kg suve materijes), kockica
argarepe vazduhom u fluidizovanom sloju, pretpostavljajui da je povrina kockica
prekrivena filmom vode.
a) Izvesti sledei izraz za traenu brzinu suenja:

r = w sv

M w pw0
(1 ) sc
M sv p

(s )
1

gde su: w koeficijent prelaza vlage sa povrine, m s

sv gustina suvog vazduha, kg m 3
M w , M sv molekulske mase vode i suvog vazduha, kg kmol
p pritisak vazduha za suenja, Pa

pw0 napon pare vode na temperaturi suenja, Pa

relativna vlanost vazduha za suenje

sc specifina povrina kockica argarepe, m 2 /kg suve materije

b) Izraunati traenu brzinu suenja sa sledeim podacima. Stranica kockice je ac = 1cm .

Gustina argarepe je 1020 kg m 3 a vlanost x = 5 kg vode/kg suve materije. Relativna
vlanost vazduha je 2%, pritisak je 101kPa , a temperatura suenja T = 80 0 C . Vazduh
struji brzinom w = 12 m s . Na datoj temperaturi: napon vodene, pw0 = 47.4kPa , viskozitet
vazduha, = 0.0195cP . Kriterijalna jednaina koja vai za suenje u fluidizovanom sloju
(Toledo, 1991, 476str):

Sh = 2 + 0.6 Re 0.5 Sc 0.33

Kao karakteristina dimenzija kocke uzima se prenik ekvivalentne sfere one koja ima
istu povrinu kao kocka datih dimenzija.Za koeficijent difuzije vlage kroz vazduh uzeti
Dw = 2.2 10 5 m 2 s
a)
Brzina suenja, pri pretpostavci da je povrina kockice argarepe prekrivena filmom
vode, jednaka je fluksu prelaza vode sa povrine u struju vazduha. Tako, krenuemo od
izraza za specifini maseni fluks prelaza vode, izabravi kao pogonsku silu razliku
parcijalnih pritisaka vode uz samu povrinu i u struji vazduha:

31

mw = M ww , p pw = M w
( 2.28 a )

w
pw
Rg T

kg
2
m s

Parcijalni pritisak vode uz samu povrinu, poto je na povrini uspostavljena

termodinamika ravnotea, jednak je naponu pare vode na temperaturi suenja, pa imamo:

mw = M w

p 1 0
w

pw = M w w pw0 pw = M ww
pw pw
Rg T
Rg T
Rg T p

p Rg T je molska gustina vazduha i praktino je jednaka (zbog male relativne vlanosti)

molskoj gustini suvog vazduha, sv . Relativna vlanost vazduha je definisana kao
= pw pw0 , pa je:

mw = M w

w sv

0
pw0
(1 ) = w sv M w pw (1 ) kg2
p
M sv p
m s

Konano, da bi smo dobili brzinu suenja u traenim jedinicama, treba pomnoiti izvedeni
izraz specifinom povrinom kockice, sc raunatom po kilogramu suve materije:

(s )

M w pw0
r = mw sc = w sv
(1 ) sc
M sv p
b) (Mathcad, P 2.6)

Analogija trenja pri proticanju fluida, prelaza toplote i prelaza mase

I u sluaju konvektivnog prenosa toplote i mase, pored oigledne kvalitativne, postoji
i kvantitativna veza, to se moe naslutiti iz optih formi kriterijalnih jednaina za prenos
toplote i mase u sluaju prinudne konvekcije (2.24, 2.27). Eksperimenti su pokazali da
bezdimenzione grupe ( tzv. j - faktor za toplotu i j - faktor za masu)
jH =

jD =

Nu
Re Pr1/3

Sh
Re Sc1/3

(2.29a)

(2.29b)

imaju u oblasti turbulentnog reima strujanja, pribline iste brojne vrednosti:

jH = jD =

f
2

(2.30)

gde su: jH - faktor za prenos toplote;

jD - faktor za prenos mase.

to se prema autorima naziva analogija ilton-Kolborn-a (Chilton-Colburn). Iz te

analogije sledi veza izmeu koeficijenata prelaza komponente i toplote:

32

A =

DA

C p a

2/3

(2.31)

PRIMER 2.7. Pri strujanju suvog vazduha temperature 25 0C i pritiska 1 atm, brzinom
2 m/s preko povrine od 0.3 m2 pokrivene slojem naftalina, izmerena koliina isparenog
naftalina u toku od 15 min je 12 g. Napon pare naftalina na 25 0C je 11 Pa a njegova
difuzivnost u vazduhu, DA,B = 0.6110-5 m2/s, gde A oznaava naftalin, a B vazduh, kroz
koga naftalin difunduje. Proceniti koeficijent prelaza toplote za vazduh, pri istim uslovima
proticanja i istoj geometriji sistema. Specifina toplota i toplotna difuzivnost vazduha na
kJ
, a = 2.18 10 5 m 2 s . Iz izraunate vrednosti koeficijenta
25 0C su: c p = 1.01
kgK
prelaza naftalina A , izraunati A,x i A, p
(Reenje u Mathcad-u, fajl P 2.7)

2.4 Prenos toplote i mase kroz vieslojni medijum.

Prolaz toplote
Prenos toplote kroz tri sloja: fiktivni toplotni granini sloj prvog fluida, zid i fiktivni
toplotni granini sloj drugog fluida nazivamo prolaenje ili prolaz toplote . Na Slici 2.6 dat
je uproen temperaturni profil (u skladu sa teorijom filma), pri stacionarnom prolaenju
toplote izmeu dva fluida sa temperaturama T1 i T2, kao i ema termikih otpora.

Slika 2.6 Temperaturni profil pri stacionarnom prolaenju toplote

Po analogiji sa Omovim zakonom, za flukseve toplote kroz pojedine slojeve vai:

q1 =

T1 Ti ,1
1 / 1

, q2 =

Ti ,1 Ti , 2
d /

, q3 =

Ti , 2 T2
1/ 2

(2.32)

33

Iz uslova stacionarnosti temperature zida sledi meusobna jednakost flukseva:

q1 = q2 = q2 (= q)

(2.33)

Nijedna od jedn. (2.32) ne omoguuje izraunavanje q jer sadre nepoznate potencijale intermedijalne temperature Ti,1 Ti,2. Produena jednakost (2.32) sadri dve nezavisne
jednaine, recimo q1 = q2; q2 = q3, u kojima e, nakon smene izraza (2.32), figurisati
nepoznate intermedijalne temperature. Reavanjem tih jednaina dobijamo nepoznate
temperature u funkciji od krajnjih - merljivih potencijala, T1 i T2. Kada se dobijeni
izrazi zamene u bilo koju od tri jednaine (2.32) dobijamo fluks prolaza toplote u funkciji
od krajnjih temperatura:
q=

T1 T2
= K T (T1 T2 ) W m 2
1 d
1
+ +
1 2

(2.34)

q - fluks prolaza toplote

KT - koeficijent prolaza toplote.

Izraz (2.34) smo mogli da dobijemo neposrednom primenom elektrine analogije: u

brojiocu je ukupna pogonska sila, a u imeniocu ekvivalentan ili ukupan otpor za tri
termika otpora vezana na red (Sl.2.6).

PRIMER 2.8. Gubici toplote iz izolovanog parovoda u atmosferu po jedinici duine

parovoda, se raunaju kao:

qL =

T Ta
i
z
1
1
+
+
+
1d1 z d z i d i ( r + 2 )d 2

(W/m)

gde su:
T, Ta - temperatura pare i temperatura atmosfere (K)
d1, d2 - unutranji i spoljanji prenik izolovanog parovoda (m)
z, i - debljina zida cevi i debljina sloja izolacije (m)
dz - srednji logaritamski prenik zida cevi (m)
di - srednji logaritamski prenik sloja izolacije (m)
z, i - toplotne provodljivosti zida i izolacije (W/mK)
1 - koeficijent prelaza sa pare na unutranji zid paravoda (W/m2K)
2 - koeficijent prelaza toplote sa spoljne povrine paravoda u atmosferu (W/m2K)
r - efektivni koeficijent prelaza toplote radijacijom (W/m2K)

Efektivni koeficijent prelaza toplote radijacijom je onaj parametar, koji kad se pomnoi
pogonskom silom za prelaz toplote (T2 - Ta), daje pravu vrednost toplotnog fluksa zraenja.
Tako je prema definiciji:
(T24 Ta4 ) = r (T2 Ta )

Gde su: T2 temperatura spoljnje povrine izolovanog parovoda

34

 - Stefan-Bolcmanova (Stephan- Boltzman) konstanta zraenja,

= 5.673 10 8 W (m 2 K 4 )

emisivnost povrine, 0 < 1 .

pa r oigledno zavisi od temperatura, T2 , Ta ,

T24 Ta4
r =
= T22 + Ta2 (T2 + Ta )
T2 Ta
i za njegovo izraunavanje je neophodna procena nepoznate temperature T2.
a) Izvesti datu formulu za toplotne gubitke
b) Izvesti izraz za koeficijent prolaza toplote, baziran na unutranjoj povrini cevi
parovoda.
a) ema termikih otpora :

R1 - otpor prelazu toplote sa pare na unutranji zid parovoda

Rz, Ri - otpori provoenju zida i izolacije
R2 - otpor prelazu toplote sa spoljanjeg zida parovoda na atmosferu
Rr - efektivni otpor radijacije

R1 =

i
z
1
1
1
, Rz =
, Ri =
, R2 =
, Rr =
1d1
z d z
i d i
2 d 2
r d 2

Ekvivalentan otpor :

Rt = R1 + Rz + Ri +

1
1
1
+
R2 Rr

i formula se dobija nakon smene ekvivalentnog otpora u jedn. qL =

T T Ta
=
Rt
Rt

b) Da bi smo, polazei od jednaine,

qL =

T Ta
T Ta
=
1
1
z

Rt
+
+ i +
1d1 z d z i d i ( r + 2 )d 2

izveli traeni izraz za koeficijent prolaza toplote, neophodno je fluks toplote, qL prikazati
kao proizvod koeficijenta prolaza, K T pogonske sile (T Ta ) i odgovarajue povrine

35

toplotne razmene- unutranje povrine cevi jedinine duine (S = d1 ) i izjednaiti dva

izraza za qL :

T Ta
= K T (T Ta )d1
Rt
Sledi,

KT =

1
Rt d1

i kada se smeni izraz za Rt :

KT =

1
1

1
1
z
i
d1
+
+
+
1d1 z d z i d i ( r + 2 )d 2

Konano,
KT =

1
1 z d1 i d1
d1
+
+
+
1 z d z i d i ( r + 2 ) d 2

PRIMER 2.9. Treba izraunati potrebnu debljinu izolacije ( = 0.0346 W (mK ) ) tavanice
da se temperatura plafona ne bi razlikovala od sobne temperature vie od 20 C . Tavanica
je debela 0.5in, a koeficijent toplotne provodljivosti materijala od koga je napravljena je
= 0.433W (mK ) . Koeficijet prelaza toplote sa obe strane tavanice je = 2.84 W (m 2 K ) .
Temperatura vazduha na tavanu je 490 C , a sobna temperatura 200 C .
Na skici su naznaeni termiki otpori. Najpre emo iz granine temperature plafona,
sobne temperature i koeficijenta prelaza toplote izraunati fluks prelaza toplote sa plafona
na sobni vazduh:
q = 2 [(Ts + 2) Ts ] = 5.68W m 2
On je tano jednak fluksu prolaza toplote od vazduha tavana do vazduha u sobi:

q=

T0 Ts
= 5.68W m 2
1 1 + t t + i i + 1 2

odakle dobijamo traenu debljinu izolacije:

T T 1
1
i = 15.13cm
i = 0 s + t +
1 t 2
q
Jasno je da debljina izolacije, traena prema datom zahtevu, ne zavisi od toga da li e
se ona staviti na tavanicu ili ispod nje (na skici je uzeto da se ona postavlja ispod tavanice).

36

Iz formule za fluks prolaza toplote jasno se vidi da njegova vrednost ne zavisi od redosleda
termikih otpora jer zbir u imeniocu ne zavisi od redosleda sabiraka.

T1

Ts + 20 C

T0 = 490 C
Ts = 20 0 C

1 = 2.84 W (mK )

2 = 1
t

T0

1 1

i
Ts

t t

i i

1 2

Skica uz Primer 2.9

2.5 Principi opisivanja brzine sloenog procesa

Sloeni fenomeni prenosa se, ako je mogue, dekomponuju (ralanjuju) na vie
jednostavnijih fenomena koji predstavljaju stupnjeve ili stadijume sloenog procesa.
Oni mogu meusobno biti povezani:

serijski (uzastopni ili konsekutivni stupnjevi)

paralelno (paralelni ili uporedni stupnjevi)

na sloen nain koji predstavlja kombinaciju serijskih i paralelnih veza.

Tako, u Primeru 2.7, gubljenje toplote pare pri transportu kroz parovod smo ralanili na 5
elementarnih stupnjeva, kao:

1.
prelaz toplote
sa pare na
unutranji
zid

2.
provoenje
toplote
kroz zid
cevi

2.
provoenje
toplote
kroz izolaciju

4.
prelaz toplote
sa spoljanjeg
zida u atmosferu
5.
prenoenje toplote
sa spolanjeg zida
u atmosferu
zraenjem

Brzine elementarnih fizikih stadijuma (prenos toplote ili mase) se mogu prikazati u
vidu kolinika pogonske sile i otpora. Ako pogonska sila linearno zavisi od potencijala
(temperature ili koncentracije), a otpor nije funkcija potencijala, kaemo da je

37

posmatrani stadijum linearan i njegova brzina je opisana izrazom analognom Omovom

zakonu (elektrina analogija):

r=

V
R

(2.35)

V - potencijal (temperatura ili koncentracija)

R - otpor (toplotni ili difuzioni)
Negativni predznak u izrazu (2.35) nosi informaciju o smeru fluksa (da li je isti kao i smer
prostorne ose ili suprotan od njega) pri emu je prostorna osa usmerena od prvog ka
poslednjem stadijumu u nizu.

Brzina sloenog procesa, dekomponovanog na linearne stadijume dobija se

pomou elektrine analogije (2.35) u koju se kao V zamenjuje ukupna potencijalna
razlika a umesto R ukupan ili ekvivalentan otpor. Tako, ako je sloeni proces niz od n
linearnih uzastopnih stadijuma ije su brzine:

ri =

Vi
V Vi 1
= i
, i = 1,..., n
Ri
Ri

(2.36)

ukupna pogonska sila je:

V = Vi = Vn V0
n

(2.36a)

i =1

a ekvivalentan otpor:

R = Ri
n

(2.36b)

i =1

pa je brzina procesa:
rP =

Vn V0

R
n

(2.37)

i =1

V0 , Vn krajnji potencijali
Metod limitirajueg stupnja
Posmatrajmo prolaz toplote kroz homogeni zid. Brzine tri stadijuma su date
jednainama (2.32):

q1 =

T1 Ti ,1
Ti ,1 Ti , 2
Ti , 2 T2
, q2 =
, q3 =
R1
R2
R3

38

Neka je 3. stupanj znatno sporiji od ostalih, odnosno njegov otpor znatno vei od druga
dva otpora, to znai:

R1 R2

0
R3 R3
Iz uslova jednakosti brzina prvog i treeg stupnja:
( 2.32 )

q1 = q3

T1 Ti ,1 R1
=
0 Ti ,1 T1
Ti , 2 T2 R3

Iz drugog uslova, q2 = q3 imamo:

q2 = q3

( 2.32 )

Ti ,1 Ti , 2 R2
=
0 Ti , 2 Ti ,1
Ti , 2 T2 R3

Dakle, aproksimativni temperaturni profil e izgledati kao na Sl. 2.7. Poto smo definisali
intermedijalne potencijale:
Ti ,1 = Ti , 2 = T1

sledi izraunavanje brzine prenosa toplote smenom naenih vrednosti u izraz za brzinu
nekog od stupnjeva. Meutim, poto su, izrazi za brzine brzih stupnjeva q1 i q2
nedefinisani (0 0 ) preostaje izraz za spori stupanj:

rP = r3 =

T1 T2
R3

Slika 2.7. Aproksimativni temperaturni profil troslojnog zida kada je R3 >> R1 , R2

Zakljuujemo da,
Izrazito najsporiji u nizu konsekutivnih stupnjeva definie tj. limitira (jer
je najsporiji) brzinu sloenog procesa, pa se zato zove limitirajui stupanj;

39

 U ostalim, relativno brzim stadijumima, priblino se uspostavlja

termodinamika ravnotea, tj. pogonske sile tih stadijuma su bliske nuli;
Brzina procesa je priblino jednaka brzini kojom bi se odvijao limitirajui
stupanj, kad bi u svim ostalim stupnjevima bila uspostavljena termodinami ka ravnotea.
Metod limitirajueg stupnja znatno pojednostavljuje problem odreivanja brzine
sloenog procesa, naroito u sluaju kad su neki od stupnjeva nelinearni. (kao to je
naprimer stadijum zraenja toplote).
ZADACI
2.1. Prozor sa duplim staklima razdvojenih slojem nepokretnog vazduha ima dimenzije
0.8 1.5m . Stakla ( = 0.451 BTU / ft h R ) su debela 4mm, a sloj vazduha
( = 0.015 BTU / ft h R ) 10 mm. Ako je temperatura u sobi 200C, a spoljnja
temperatura -100C, izraunati toplotne gubitke i temperaturu unutranje povrine prozora.
Koeficijent prelaza toplote za unutranju povrinu prozora je 1 = 1.761BTU / ft 2 h R , a
za spoljanju 12 = 7.044 BTU / ft 2 h R .

2.2. Kroz zid sastavljen od 4 sloja iste debljine, toplotnih provodljivosti 1 , 2 , 3 , 4 ,

prenosi se toplota izmeu leve povrine, temperature T1 i desne, temperature T2.
T1

T2
4

a) Skicirati temperaturni profile kroz posmatrani zid ako je trei od 4 konsekutivna stupnja
limitirajui i napisati odgovarajuu formulu za fluks toplote, q
b) Skicirati temp. profil i napisati izraz za q ako je : 1 4 >> 2 3

2.3. elina cev ( = 45 W/mK) unutranjeg prenika 0.824in i spoljanjeg prenika 1.05in
je izolovana slojem fiberglasa ( = 0.025 W/mK), debljine 2cm. Temperatura unutranjeg
povrine cevi 150 0 C , a spoljanje povrine izolacije 30 0 C .
a) Izraunati toplotni fluks izmeu te dve povrine za 1 metar cevi, q L (W m)

b) Izraunati temperaturu spoljanje povrine cevi

c) Proceniti traeni fluks i temperaturu koristei metod limitirajueg stupnja i uporediti sa

prethodno dobijenim vrednostima.

2.4. Projektuje se komora za zamrzavanje prehrambenih proizvoda. Zidovi i tavanica se

sastoje od sledeih slojeva: sloj nerajueg elika, ( = 14.2W (mK ) ) debljine 1.7mm, sloj
40

penaste izolacije ( = 0.34 W (mK ) ), debljine 10cm, sloj plute ( = 0.043W (mK ) ) i sloj

drveta ( = 0.43W (mK ) ), debljine 1.27cm. Temperatura u zamrzivau je 40 0 C , a

temperatura okolnog vazduha je 32 0 C . Koeficijent prelaza toplote na strani nerajueg
elika je 5W (m 2 K ) , a sa strane drveta 2W (m 2 K ) . Ako je taka rose spoljnjeg vazduha

290 C , izraunati minimalnu debljinu sloja plute da bi se spreila kondenzacija vazduha na

spoljnjoj povrini komore.

2.5. Radi odreivanja toplotne provodljivosti, uzorak govedine oblika cilindra, duine 5cm
i prenika 3.75cm , smeten je izmeu dva cilindra od akrila ( = 1.5W mK ), istog
prenika i sve je to stavljeno u izolovani kontejner (skica). Slobodne povrine akrilnih
cilindara (na dnu donjeg i na vrhu gornjeg cilindra) se odravaju na konstantnim
temperaturama, pri emu je donja povrina na vioj temperaturi. U oba akrilna cilindra su
stavljena po dva termopara i to na rastojanju 0.5 i 1cm od dodirne povrine sa uzorkom.
Termoparovi (poev od najnieg) su registrovali sledee temperature: 45, 43, 15 i 13 0 C .
Izraunati,
a) Specifini toplotni fluks, q kroz uzorak i akrilne cilindre.
b) Temperature donje i gornje povrine uzorka
c) Toplotnu provodljivost goveeg mesa.

5 cm

3.75 cm

Skica uz zadatak 2.5

2.6. Unutranja cev izmenjivaa toplote ima unutranji prenik 2.21cm i zid debeo
1.65mm . Koeficijent prelaza toplote sa unutranje strane cevi 1 = 568W m 2 K , a sa
spoljanje, 2 = 5678W m 2 K .Toplotna provodljivost cevi je = 55.6W mK . Izraunati,
a) koeficijent prolaza toplote kroz cev, baziran na unutranjoj povrini cevi,

41

b) temperaturu unutranje povrine cevi, ako je

temperatura fluida oko cevi 120 0 C

temperatura

fluida u cevi 80 0 C , a

2.7. 50 kg h koncentrata jabukovog soka ( c p = 3.187 kJ kgK ) se hladi od 80 do 20 0 C u

suprotno-strujnom izmenjivau toplote, cev u cevi. Rashladna voda ulazi u izmenjiva na

temperaturi 10 0 C , a izlazi na 17 0 C . Koeficijent prolaza toplote u izmenjivau je
K T = 568W m 2 K . Izraunati,

a) protok rashladne vode

b) potrebnu povrinu toplotne razmene.

2.8. Izvesti sledei izraz za termiki otpor (otpor provoenju toplote) sferne ljuske sa
unutranjim i spoljanjim poluprenicima r1 i r2

Rt =

r2 r1
4 r1 r2

2.9. a) Izvesti izraz za brzinu difuzije FA komponente A kroz porozni zid u obliku sferne
ljuske sa unutranjim i spoljanjim poluprenikom r1 i r2.

C A (r1 ) C A (r2 )
(mol/s)
r2 r1
b) Helijum je skladiten u sferni rezervoar spoljnjeg prenika 3 m i debljine zida 5 cm od
pireksa na 200C. Molska koncentracija helijuma u pireksu je 0.73 mol/m3 na unutranjoj
povrini zida a zanemarljiva na spoljnjoj povrini. Difuzivnost helijuma kroz pireks na 200C
DA,B = 4.510-15 m2/s. Odrediti dnevne gubitke helijuma difuzijom kroz zid rezervoara.
FA = 4 r1 r2 D A, B

2.10. Za laminarno strujanje kroz cevovod, izvodi se sledei brzinski profil:

r 2
w(r ) = 2 wsr 1
R

gde je wsr srednja brzina proticanja,a R unutranji poluprenik cevovoda. Za tangencijalni

napon na povrini cevi vai jedn. (2.19), s tim to umesto w f treba staviti wsr . Koristei
jedn (2.19) i Njutnov zakon (2.9c), izvesti izraz (2.21) za koeficijent trenja.

42