NDEKLER

Sayfa
Ynetici zeti ..............................................................................................................................................3
GR ................................................................................................................................................... 9
Geleneksel izgiden Radikalizme Bask Milliyetiliinin Seyri .............................................................11
ETA: DEOLOJ, YNTEM VE ORGANZASYON ............................................................................12
ETAnn Temel deolojisi, deolojik Deiimler ve rgt i Blnmeler ....................................12
Eylemler............................................................................................................................14
Militanlarn Profili .................................................................................................................... 1 8
Organizasyon.................................................................................................................21
ETAnn Finans Kaynaklar ve D Balantlar........................................................................21
ETAnn Gncel Hedefleri ve Son Durumu.......................................................................21
SPANYADA DEMOKRASYE GE SREC VE SONRASINDA TERRLE MCADELE...............22
spanyada Demokrasiye Gei Dnemi .................................................................................22
FRANCO SONRASI TERRLE MCADELE....................................................................................24
BASK BLGESNN SYASAL PARTLERLE TEMSL VE SYASAL PARTLERN DURUMU..............31
1- Bask Milliyeti Partisi (PNV) ................................................................................................ 32
2- Bask Dayanmas (Eusko Alkartasuna-EA) ......................................................................... 33
3- Batasuna (Herri Batasuna, Euskal Herritarrok) .................................................................. 33
4- Bask Halknn Komnist Partisi (Euskal Herrietako Alderdi Komunista- EHAK)...........34
5- Bask Milliyeti Hareketi (ANV)............................................................................................. 35
6- Aralar Partisi ........................................................................................................................ 35
7- Bask Solu ( Euskadiko Ezkerra - EE ).......................................................................................35
TERRLE MCADELEDE HUKUKSAL EREVE .............................................................................37
Ceza Yasas...............................................................................................................................37
Ceza Muhakemesi Kanunu.........................................................................................................39
Konuta Girme ve Arama..............................................................................................................41
letiimin Dinlenmesi

...........................................................................................................42

Dier Dzenlemeler.................................................................................................................42
ZAPATERO HKMET - ETA GRMELER SREC ............................................................47
SONU...........................................................................................................................55
EK- SPANYADA SYAS PART KAPATMA VE SYASETTEN YASAKLAMA KARARLARININ
HLL OLUTURMADIINA DAR AHM KARAR ZET ........................................................................59

YNETC ZET
lkelere gre terrle mcadele politikalar ve gelitirdii stratejileri, lkenin kendi dinamiklerinin etkisiyle
zamanla farkllk arzetsede temelde terrle mcadelede takip edilecek yol, terrist eylemlerin hedefledii
propaganda unsurlarna frsat vermemektir. nk terrn hayat bulduu kaynaklarn biriside, bu eylemler
neticesinde ulusal ve uluslararas kamuoyuna vermi olduu mesajlarda ve bu mesajlarla ikram edilen meruiyet kazanma isteinde gizlidir. zellikle gnmzde yaygn propaganda argmanlarndan en etkili olan
etnik ayrmclktr. Dolaysyla etnisiteye dayal sylemlerle lkelerin bana bela olmu terr rgtlerine
ynelik lkelerin gelitirdii stratejiler, ayn mcadeleyi veren dier lkeler iinde bir tecrbe kayna olmas
asndan son derece nemlidir.
Bu balamda spanyada yaanan sre, benzer sorunlarla yllardr uraan dier lkelere rnek tekil edebilecek niteliktedir. spanyada 1960l yllardan beri devam eden terr, etnik gerekelerle ortaya kmtr. ETA (Euskadi Ta Alkatasuna-Bask lkesi ve zgrlk) olarak bilinen terr rgt ile ba etmek iin
spanyann hangi yntemleri denediini grmek ve mcadele ederken uygulanan stratejiler hakknda bir fikir
edinmek iin bu rapor kaleme alnmtr.
Yaklak 50 seneye yakn bu srete, Bask blgesinin bamszln ama edinen ETA terr rgtnn iddet
eylemlerine karlk spanyann zaman ierisinde alm olduu sert/yumuak tedbirlerin neler olduunu ve
lke genelinde ne ekilde tepkimenin ortaya ktn bu almada grmek mmkndr.
spanyann yaad tecrbelere baklarak ayrlk terrle mcadele ederken gz nnde bulundurulmas
gereken hususlarn ve elde edilen tespitlerin bazlarn u ekilde sralayabiliriz;
Genelde devletler etnik sorunlarla karlatklarnda tepkisel olarak davranmakta, askeri nlemlere arlk vermekte bu da sorunlarn daha kroniklemesine yol amaktadr.
Kendini etnik balara vurgu yaparak tanmlayan rgtler komu lkelerdeki etnik kkene dayal akrabalk balarndan faydalanarak o blgeyi bir s gibi kullanabilmektedir.
Anti-demokratik uygulamalar, rgtlerin sylem ve propaganda alanlarn geniletmekte yeni eleman
kazanma srelerini hzlandrmakta ve bu srece rgt lehine katk salamaktadr.
Terrle mcadelede diplomasi, polisiye nlemler, terr rgtnn hitap ettii kitleye ynelik yaplan
sosyal ve siyasal almlar e zamanl yrtlmelidir.
nsanlara iddeti ve silah brakma ars yaplrken her trl sorunlarn tartlabilecei siyasal katlm
yollarnn almas gerekir.
Etnik yaps eitlilik arz eden toplumlarda sistemden tatmin olmayan radikal gruplar her zaman olacaktr. Ama bunlar yok etmekten ziyade halktan izole olmalarn salayarak etki alanlarn en alt seviyeye
ekerek daraltmak olmaldr.

 Demokratik almlar ksa vadede terr rgtlerinin eylemlerini arttrmasna neden olmaktadr. Nitekim
ETA rneinde de olduu gibi demokratik almlar ksa vadede terr eylemlerini arttrrken uzun vadede ise
rgtn halk desteinden yoksun kalmasn salamakta ve rgtn eleman kazanma srecini olumsuz ynde
etkilemektedir.

Dolaysyla bu srecin sonu vermesi adna sabretmek ve planl adm atmak gerekir. Ayrlk ETA terr
rgtne kar mcadelenin her eklini denemi olan ve halen bu ynde tedbir yntem ve stratejilerini
gelitiren spanyann lke gvenliini tehdit eden bu somut i sorunu zmlemede kat ettii yol ile bu politikalarn karsnda sorunun zm ve ya zmszlne kazandrd ivme, almann ieriini bu ynde
belirleyicidir.
Bu kapsamda etnik kkenli bir tehdit unsuru olarak Bask Milliyetiliinin ortaya k gerekeleri, tarihi seyri
ierisinde deerlendirildikten sonra geleneksellikten radikalizme uzanan srete ETAnn belirledii ideoloji
ve urad deiimler ele alnmtr. Terr rgtnn gerekletirdii eylemler, terrist profilleri ve rgtn

blnmesini tetikleyen unsurlar da raporda yer alacaktr. ETAnn finans kaynaklarnn neler olduu, destekilerin zelliklerinin ve rgtn hedeflerinin belirtildii almada spanyann demokratikleme aamas ve
sonrasnda verdii mcadele teknikleri neticesinde edindii tecrbeler, zaman ierisinde kurulan hkmetlerin alm olduu tedbirler ve sonular irdelenmitir.
Ayrca ETAnn lkeyi blmeyi, ayrmay hedefledii Bask blgesinde kurulan siyasi birlik ve partilerin, onlarn
stlenmi olduu misyonlarn, sorunun zmne olan etkinlii incelenmitir. Bask milliyetilii temelinde
rgtlenmi bu siyasi partilerin kurulularndan geirmi olduklar deiimlerle u an varm olduklar durumlarna kadar geen sre, spanyann ayn dnemde kurulmu hkmetlerinin uyguladklar stratejiler
asndan deerlendirilmitir.
zellikle son yllarda Zapatero ile ETA terr rgt arasnda gerekletirilen grmeler ve kat edilen yol ile
rgtn ayn dnemde yapm olduu eylemler, bunlara spanya idaresinin ortaya koyduu tepkiler aklanmtr. Bu grmeler srasnda terr rgt ile balants tespit edilen, bireysel zgrlkler ile demokratik
ileyii saf d etmek isteyen Batasuna partisi kapatlmtr. spanyann daha nce hazrln yapt yasada
parti kapatlma gerekeleri u ekilde yasalamtr:
Terr eylemlerini dolayl olarak destekleme veya szle desteklediini ifade etme,
Terr eylemlerinin nemini minimize etme,
Sivil atma kltrn tevik etme
Terrizme kar olanlar sindirme, onlara gzda verme, sosyal olarak izole etme,
Terr eylemlerinden dolay sulu bulunan veya terrizmi alenen knamayan/reddetmeyen kiilerin parti
ynetiminde yer almasna olanak salama,

 Terr eylemlerinden dolay sulu bulunan veya terrizmi alenen knamayan/reddetmeyen kiileri seim
listesine alma,
Partinin faaliyetlerinde; terrizmle, iddetle ve bunlarla ilgili dier kavramlarla zdelemi sembollerin,
mesajlarn ve dier unsurlarn kullanlmas,
Siyasi Partilere tannan seim haklarn ve ayrcalklarn terristlerin veya onlarla ibirlii yapanlarn lehine kullanma,
Sistematik olarak terr rgtyle bir arada, ittifak halinde, birlik iinde hareket eden baz gruplarla
dzenli olarak ibirlii yapma (Terr rgtnn legal alanda faaliyet gsteren aparatlaryla, siyasi partilerin
ibirliine girmesi durumu gz nne alnarak dzenlenmi),
Terrizmi veya terristleri koruma ya da destekleme,
dari, ekonomik ve dier imknlar (aralar) kullanmak suretiyle hkmet kurumlar zerinden terrizme destek verme,
Terristleri veya iddet eylemlerini tevik etme ya da terristleri ve iddet eylemlerini vme, dllendirme, hrmet gsterme (sayg duyma), bu eylemleri ileyenlerle ibirlii yapma,
Terrizm ve iddetle balantl sosyal bask, gzda verme ve ykc eylemlere destek salama.
Daha sonra siyasi kapatma ve yasaklamalara kar AHMne bavurular yaplm ancak, AHMnin ilgili dairesi,
ihlalin olumadna dair karar vermitir. AHMnin vermi olduu kararn zetleri de raporda yer almaktadr.

SPANYANIN TERRLE MCADELES

BASK MLLYETL VE ETA
GR
Terrle mcadele stratejisi her lkenin kendine zg dinamikleri ve koullarna gre ekillense de, dier
lkelerin mcadelede yaad tecrbeler bizlere yaplmas veya yaplmamas gerekenler konusunda nemli
mesajlar sunmaktadr. Bir de terrn gerekesi etnik argmanlara dayanrsa mcadele yntemleri konusunda
lkelerin birbirlerinden renecei ok ey olduu grlecektir.
spanya uzun yllar boyunca etnik sorunlarla kar karya kalm, 1960l yllardan itibaren de Bask blgesinin
bamszln ama edinen ETAnn (Euskadi Ta Alkatasuna-Bask lkesi ve zgrlk) iddet eylemlerine
maruz kalmtr.
spanyann ayrlk ETA terrne kar ald tedbirlere baktmzda sertlik yanls militarist politikalardan
sivil odakl, yumuak g kullanmna dayanan politikalara doru bir seyir takip ettiini gryoruz. Bu srete
ETA tamamen bitirilemese de, halkn rgte olan sempatisinin azald, d destein kesildii ksaca rgtn
izole olduunu sylemek mmkndr.

lkelere gre terrle mcadele politikalar ve gelitirdii stratejileri, lkenin kendi dinamiklerinin etkisiyle
zamanla farkllk arzetsede temelde terrle mcadelede takip edilecek yol, terrist eylemlerin hedefledii
propaganda unsurlarna frsat vermemektir. nk terrn hayat bulduu kaynaklarn biriside, bu eylemler
neticesinde ulusal ve uluslararas kamuoyuna vermi olduu mesajlarda ve bu mesajlarla ikram edilen meruiyet kazanma isteinde gizlidir. zellikle gnmzde yaygn propaganda argmanlarndan en etkili olan
etnik ayrmclktr. Dolaysyla etnisiteye dayal sylemlerle lkelerin bana bela olmu terr rgtlerine
ynelik lkelerin gelitirdii stratejiler, ayn mcadeleyi veren dier lkeler iinde bir tecrbe kayna olmas
asndan son derece nemlidir.
Bu balamda spanyada yaanan sre, benzer sorunlarla yllardr uraan dier lkelere rnek tekil edebilecek niteliktedir. spanyada 1960l yllardan beri devam eden terr, etnik gerekelerle ortaya kmtr. ETA (Euskadi Ta Alkatasuna-Bask lkesi ve zgrlk) olarak bilinen terr rgt ile ba etmek iin
spanyann hangi yntemleri denediini grmek ve mcadele ederken uygulanan stratejiler hakknda bir
fikir edinmek iin bu rapor kaleme alnmtr.

10

GELENEKSEL ZGDEN RADKALZME BASK MLLYETLNN SEYR

Bask Milliyetiliinin oluumu spanyann modernleme srecine paralel olarak gelimitir. Balangta
iddeti benimsemeyen geleneksel Bask milliyetiliinin kendine has dinamikleri bulunmaktadr. Baskllarn
ayr bir rk olmalar, Avrupada yaayan milletlerden farkl bir dile sahip olmalar ve uzun yllar boyunca
merkeze minimum seviyede bal olarak yaamalar, Bask milliyetiliinin anlalmasnda temel unsurlar
olarak karmza kmaktadr.
Ancak Franconun i savan galibi olmas akabinde diktatrle dayanan bir ynetim biimi uygulamaya
balamas Bask milliyeti izgisinde radikal unsurlarn n plana kmasna neden olmutur. 1940l yllarn
sonuna doru bu radikal unsurlarn zellikle niversitelerdeki Baskl genlerin, kilise rahiplerinin de desteini
alarak rgtlendiini grmekteyiz.
Fikirlerin normal kanallardan zgr bir ekilde ifade edilemedii bu dnemde zellikle Baskl genler arasnda
iddet kanlmaz bir yntem olarak grlmeye balanmtr. Byle bir ortamda insanlar radikallemekte,
iddete bavurmasa bile bavuranlara sempatiyle bakmakta, en azndan knamamaktadrlar. Kald ki bu
dnemde ETA, Franco rejimine kar mcadelenin simgesi haline gelmi, gvenlik glerinin ldrlmesi
ok youn bir destek grrken, adam karma ve fidye eylemleri kamuoyunun pek dikkatini ekmemitir.
ETAnn eletirilmesi Franco rejiminin vlmesi gibi alglanm, Etarralarn (ETA mensuplar) kahraman, aziz
ve ehit olduklar dnlmtr1.
ETAnn, Bask halknn yllardan beri sahip bulunduu i dinamikler ile Franco rejimini baskc uygulamalarnn
birlemesi sonucu doduunu syleyebiliriz. Bugn birok yazar, demokrasiye gei dneminde ve akabinde,
ETAnn iddet eylemlerine devam etmesinin en temel nedenlerinden biri olarak Franco dnemindeki yanl
uygulamalar iaret etmektedir.
ETA, balangta iddeti sadece teorik tartmalara konu edinirken, sre iinde ideolojik stratejik ve taktik
olarak iddeti onaylayan bir izgiye kaymtr. Kuruluundan 1980li yllara kadar rgtn kendi iinde ideoloji,
strateji ve yaplanma konularnda tartmalarn yaandn ve bunun baz ayrmalara ve kopmalara neden
olduunu ve nihai olarak iddet yanls gruplarn baskn ktn grmekteyiz.
ETAnn bu dnemde, Franco rejimini kkrtarak ayrm yapmakszn btn Bask halkna saldrmasn salamak
iin takip etmeye balad Bask-Eylem-Bask politikas baarl olmutur. Zira iddet eylemleri arttka
gvenlik gleri daha sert tepki vermi bu da ETAnn hayatiyetini srdrmek iin ihtiya duyduu iddet
sarmalnn olumasna olanak salamtr.
1 HEBERG, Mariane,Saints and Sinners: An Analysis of the Political Violence of ETA iinde, International Terrorism as a Political Weapon, Ellmann Ellingsen, Oslo,
1988, s.39

11

spanya, etnik terrle mcadele eden birok devlet gibi balangta tepkisel yaklam, Franconun iktidarda
olmas tepkisellii ar boyutlara tamtr. Bu, sre iinde devletin meruiyetinin sorgulanmasna yol
amtr. nk gvenlie ynelik tehdit karsnda kullanlan bask ve zorlamalara ramen meruiyetin
salanmas ancak gvensizlik duygusunun halk tarafndan da paylalmasyla mmkn olur. Fakat Bask halknn
Franco dneminde kullanlan bask ve zorlamalar meru grmesi olduka zordur.
Avrupada 1960l ve 1970li yllarda terrist faaliyetleri nlemeye ynelik zel hukuki dzenlemeler yaplrken
Franco rejimi byle bir yola bavurmam, gvenlik glerine geni inisiyatif brakmtr. Dolaysyla birok
hak ve zgrlk ihlali yaanmtr2. Bu dnemde birok olaanst hal ilan edilmi, terrist-halk ayrm
yaplmadan ciddi hak ihlalleri yaplmtr.
Franco dneminde ayrm yapmakszn bask ve askeri g kullanm, kanuni artlar olumadan insanlarn
gzaltna alnmas, gzaltnda gnlerce tutularak avukatlaryla ve yaknlaryla grmesine izin verilmemesi

12

gibi uygulamalar terrle mcadelede bir ke ta olan halk kazanma stratejisinin ihlal edilmesidir ki;
byle bir mcadelede kaybeden taraf olmak iten bile deildir. Nitekim ETA, bu yllarda hem yeni elemanlar
kazanmaya hem de Bask halk nezdinde poplaritesini artrmaya devam etmitir.

ETA: DEOLOJ, YNTEM VE ORGANZASYON

ETANIN TEMEL DEOLOJS, DEOLOJK DEMLER VE RGT BLNMELER

ETAy kuran ekirdek kadro geleneksel Bask milliyeti bir izgiden gelmekle birlikte, PNVnin3 pasif
tutumundan ikyet ederek daha radikal bir yol takip etmilerdir. ETAnn ideolojisi d dnyada yaanan
gelimelere paralel olarak zaman iinde deiim gstermekle birlikte kurulu dnemi ideolojisinde geleneksel
izgilerin etkileri grlmektedir. Ekin-Eta grubu kukusuz, Bask milliyetiliinin dnsel mktesebatn, yani
edinimini bnyesinde barndrmaktadr. ETAnn balangtaki ideolojisi, 1955 ylndan beri Ekin Defterleri
bal altnda yaymlanan belgelerde yer alan grlerden olumaktadr.
Bu dnemde ETAnn ideolojisinin dayand temellere baktmzda; Sabino Aranann rk kavram milliyetiliin
temel unsuru olmaktan karlm, yerine Sabinoda ikinci srada gelen dil unsuru yerletirilmitir. Bunda
Alman Nasyonal Sosyalizminin dayand rkln sava ertesinde uyandrd nefret rol oynamtr.
Dil ile ulusal bamszlk arasnda balant kurulmutur. Euskara(Bask Dili) yaadka Euskadi (Bask lkesi) de
yaayacaktr. Bask milliyeti hareketi bu dnemde daha sekler bir hareket olarak ortaya kmtr. Bunda,
Vatikann Franconun yannda yer almasndan kaynaklanan tepkinin byk rol oynad grlmektedir.
2 MART,Salvador& DOMNGO,Pilar&IBARRA,Pedro, Civil Liberties and Counterterrorist Measures in Spain, iinde, National Insecurity and Human Rights,
Alison Brysk &Gershon Shafir(ed), University of California Pres, London, 2007, s.125, http://repositories.cdlib.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1009&context=gaia/
gaia_books
3 Bask Milliyeti Partisi, Bask Otonom Blgesinin en byk en kkl partisidir.

Buna ramen ETAnn bu dnemde kiliseden hem gizlenme hem de elaman ynnden yardm grmesi,
irdelenmesi gereken bir husustur. Ekin-ETA grubu zerklik kavramn tamamen reddetmitir. Temel ama
Bask blgesinin bamszln salamaktr. spanyann igalci olduu sav ilenmeye devam edilmitir.
Mcadelenin ulusal direni olduunun alt izilmekte, gerektiinde iddete de bavurulabilecei
belirtilmektedir. ETA ilk aamada rgt ile hareket arasndaki fark zerinde durmakta ve kendisini rgt
deil, bir hareket olarak tanmlamaktadr.
ETAnn ekillenmeye balad ilk yllarda en nemli problem ama, ideoloji ve yntem belirleme sorunu
olmutur. ETA mensuplar yaklak dokuz yl ideoloji ve yntem zerinde tartm, bu srete baz
ayrlklar ve kopmalar yaanmtr. ETA, 19601967 yllar arasnda yaynlad Zutik (Bask dilinde ayaktayz
anlamnda) dergisiyle grlerini yaymaya almtr. Bu gei srecinde hareketin temelinin etnisiteye mi
-yani Bask rkna m- yoksa snf temeline mi dayanaca, gmenlerin harekete entegre edilip edilmeyecei
konusu, iddete dayanan bir eylem politikasnn takip edilecei ya da daha ok kltrel faaliyetlere dayanan
bir hareket olarak m kalnaca tartlan konulardandr.

13
1960l yllarda ETAda temel ideolojik eilim sz konusudur. Bunlar;
i snfn n plana kartan ve rgtn tamamen Marksist bir yapya brnmesini arzulayan eilim,
Ulusal-gerilla hareketini savunan eilim,
iddet iermeyen etnik temelli Bask kltrn n plana kartan eilim.
ETAya sre iinde bu eilimden iddet yanls olan ulusal gerilla tarzn savunan grubun hkim olduunu,
dier gruplarn tasfiye edildiini grmekteyiz. Bu dnemde rgtn ideolojisinde yaanan deiimler d
dnyadaki gelimelerden de etkilenmitir. O dnemde devrimci sava ngren hareketlerin Kbada,
Venezellada baarya ulamas ETA taraftarlarnda bu ekilde bir strateji oluturma ve rgtlenme gerektii
dncesi olumutur.
ETA, 1963 ylnda gerekletirdii 3. meclisinde ideolojisinin ekillenmesi adna nemli admlar atmtr ve
nemli siyasi sonular dourmutur. ETA militanlarn eitmek amal Fransada hazrlanan Euskadide
Ayaklanma balkl ETA belgesi bu mecliste kabul edilmitir. lk blmde devrimci savan gereklilii zerinde
durulmakta, ikinci blmde devrimci sava ile klasik sava arasndaki farklar incelemekte, nihayet nc
ve son blmde ise Euskadide (Bask Blgesi) uygulanacak devrimci savan aamalar belirlenmektedir.
spanyann gemite, Franco rejimi gibi Euskadiye iddet uygulad ileri srlmektedir. Sonra siyaset yollar
tketilince hakl bir kurtulu sava verme zorunluluu hsl olmaktadr. nk igal yoluyla bir eyler elde
etmi halklar kendilerine kar kuvvet kullanmadka bu eyden vazgememektedir. Ayrca bu mecliste
Bask-Eylem-Bask olarak zetlenen iddet politikas tanmlanmtr. Bu meclisten sonra ETA militanlar
arasnda ideolojik farklkllar belirmeye balamtr.

ETAnn ideolojik izgisinin seyrini zetleyecek olursak; Katolik sosyal radikalizmden yola karak antikapitalist tavr alm ardndan da Bask lkesinin bamszln hedefleyen Marksist-Leninist bir hareket
olarak ekillenmitir. ETAnn ideolojik evriminde uluslararas arenada yaanan gelimeler de etkili olmutur.
O dnemde Kbada, Venezellada ve dnyann eitli yerlerindeki ulusal kurtulu hareketleri ETAnn
ideologlarn etkilemi, rgtlenme de bu ideolojik kurguya gre ekillenmitir. ETA, bu srete birok
eski milliyeti terr rgtnde olduu gibi muhafazakr milliyetilik ile komnizm ideolojisini birletirmeye
almtr.

EYLEMLER
1959 ylndaki ilk oluumda iddet iermeyen kltrel faaliyetler sz konusudur. Onlar Bask tarihi ve
dilini renmeye almlar, duvarlara politik sloganlar yazmlar, Bask milli bayran dalara asmlardr.
Harekete yeni genlerin katlmasyla ama ayn olarak kalrken ona ulalmas iin kullanlmas gereken
aralar deimeye balamtr. Bundan sonraki srete ideolojik deiimle paralel olarak terrist bir strateji

14

ekillenmeye balamtr.
ETAnn eylemleri 1961 ylnda i savan galibiyetinin kutlama trenleri iin Sen Sebastiana giden Franco
taraftarlarn tayan trenlerin engellenmesi amacyla yaplan baarsz saldrlarla balamtr. ETAnn ilk
eylemi baarsz olmasna ramen kitleler nezdinde saygnln artrmtr. Burgos davas, ETAnn Bask
halkndan geni bir destek kazanmasna imkn salamtr. ETA, hem Bask halk nezdinde hem uluslararas
arenada baskc devlete kar mcadele eden bir kahraman olarak lanse edilmitir.
1965 ylnda ETA iddete dayana eylem stratejisini netletirmitir. Savata ykselen bir spiral halinde BaskEylem-Bask mekanizmas kullanlacaktr. Buna gre; ETA ve ETAnn ynlendirdii kitleler sisteme kar
provokatif bir eylem yapacak, Devlet bu eylemlere kar ar tepkisel bir ekilde bask mekanizmasn
harekete geirecek ve eylemin yapld yerdeki kitlelere darbeler vuracak, darbeyi yiyen kitlelerin tepkisi
iki ekilde olacaktr. Ya korkuya panie kaplacak ya da isyana kalkacak. te byle bir anda ETA devreye
girecek panie kaplanlar sakinletirerek isyana ynlendirecektir.
Bu sre yeterince gelitikten sonra ETA, sistemin elikileriyle oynamaya balayacaktr. nemli askeri kiilere
ve yksek rtbeli polislere yaplan eylemlerle hkmet provoke edilmeye allm bunun neticesinde
hkmet tarafndan herhangi bir ayrm yapmadan btn Baskllara kar bask mekanizmas harekete
geirilmitir. Bu stratejinin Franco dneminde byk oranda baarl olduu sylenebilir. nk ETAnn
iddet eylemlerini tasvip etmeyen Baskllar dahi artk ETAya sempatiyle bakmaya balamlar, rgt ok
rahat bir ekilde eleman temin edebilmitir.
ETA 1973 yl itibariyle artk glenen askeri kolunun etkisine girmitir. 1973 yl iinde Madridde spanya
Babakan Amiral Luis Carrero Blanco evine giden bir yolun altna kazdklar bir tnelde yerletirdikleri
ok gl bir patlayc ile ldrlmtr. ETA bu eylemle spanyann her yerine eylemlerini tayabilmeyi
amalamtr.

1974 ylna kadar seici hedef belirleyen ETA, bu tarihten sonra bu izgisine sadk kalmamtr. Bundan
sonra daha belirsiz ve ayrm yapmayan bir eylem politikas takip etmitir. Ancak genel olarak sivillere zarar
vermekten kandn syleyebiliriz. Bunda bata Bask toplumu nezdinde olmak zere uluslararas camiada
meruiyetini kaybetme korkusu nemli rol oynamtr. ETAnn eylemlerinde temel ama cana ve mala zarar
vermekten ziyade hkmeti zor durumda brakarak mzakerelere zorlamak ve bu ekilde istedii tavizleri
koparabilmektir. Ancak bu sivilleri ldrmedii anlamna gelmemektedir.
zellikle 1990larda ETAnn nde gelen liderlerinin yakalanmasnn ardndan rgt yeni bir eylem tarz
benimsemitir. Acy Topluma Yayma eklinde formle edilen bu eylem tarzna gre; toplumun tamam
ETA militanlarnn ve mahkmlarnn ektii acy paylamaldr. Uygulamada bunun yansmas terrist
eylemlerin hedef kitlesinin geniletilmesi olarak karmza kmtr. ETAnn ncelikli hedefleri spanya asker
ve polisleri iken; 1990 sonras hedef kitlesi genilemi, gazeteciler, akademisyenler, yarglar, parti liderleri
bata olmak zere birok kii ETA terrnn kurban olmutur.
ETA TERR RGTNN SALDIRILARINDA LEN GVENLK PERSONEL
GVENLK GLER

LMLER

Jandarma (Guardia Civil)

201

Polis (Polica Nacional)

145

Ordu Gleri (Fuerzas Armadas)

98

Yerel Polis (Polica Local)

24

Bask Blgesel Polis Gc (Ertzaintza)

13

Mossos d'Esquadra (Katalan hkmetine bal yerel polis gc)

TOPLAM

482

Kaynak: http://www.mir.es, eriim tarihi: 15.04.2008

ETA TERR RGTNN EYLEMLERNN BLGELERE GRE DAILIMI
BLGELER

LMLER

Pas Vasco (Bask Blgesi)

Madrid
Katalanya

549
123
55

Navarra

40

Otras

55

Fransa

TOPLAM

824

Kaynak: http://www.mir.es, eriim tarihi: 15.04.2008

ETAnn 1990lardan sonra gelitirdii bir dier eylem tarz da kale borroka (street fightings) olarak
adlandrlan kitlesel iddet eylemleridir. Bu eylemlerde ETAnn uzants olan genlik rgtleri caddelerde
gsteriler yaparak polisle atmakta, bata toplu tama aralar olmak zere ara kundaklama ve molotoflama
eylemleri gerekletirmektedirler. Bu eylemler srasnda bata kamu mallar olmak zere zel mlkiyetteki
mallar da nemli oranda hasar grmektedir.

15

16

2003 ylndan itibaren kimseyi ldrmeyen ETA, genel olarak kale borroka eylemlerine arlk vermitir.
Ancak, ETA 24 Mart 2006da yaplan atekesi ihlal etmi ve 30 Aralk 2006da Madrid Havaalanna bombal
bir saldr gerekletirmitir. 500 kilogram patlayc kullanlarak gerekletirilen saldr sonucu iki kii lm,
26 kii de yaralanmtr. Bunun zerine iktidar partisi PSOE, ETAyla grmelere son vermitir.
LM GRAF

17

ETA, son zamanlarda daha ok PSOEnin binalarna saldrlar dzenlemektedir. ETA, yeniden eyleme balad
6 Haziran 2007 tarihinden bu yana 16 saldr dzenlerken, bunlarn bei Sosyalistleri hedef almtr. ETA, en
son olarak Sosyalist i Partisinin (PSOE) Bilbaodaki binasnda bomba patlatm patlama sonucunda yedi
polis yaralanmtr. Terr rgtyle ibirlii iinde olduu iddiasyla hakknda kapatlma davas alan Bask
Milliyeti Hareketi (ANV) dndaki tm siyasi partiler ETAnn saldrsn knamtr. ETAnn iddet eylemlerine
balad tarihten gnmze kadar eylemler sonucu hayatn kaybedenlerin says 824e ulamtr.
LM GRAF

Kaynak: http://www.mir.es, eriim tarihi: 15.04.2008

ETA turistleri ve turistik blgeleri de hedef alarak spanya ekonomisinin %5,5ini oluturan turizme darbe
vurmaya almtr. ETA, finansman salamak iin hara alma, adam karma ve fidye alma eylemlerini de
youn olarak gerekletirmektedir. ETAnn son gnlerde Baskl iadamlarndan hara toplamak iin onlara
tehdit mektubu gnderdii Baskl iadamlar tarafndan ifade edilmektedir.
ETAnn eylemlerinin %85i Bask blgesinde meydana gelmitir. Blge dndaki eylemler daha ok Barselona
ve Zaragozada meydana gelmitir. lmle sonulanan eylemlere baktmzda da bunlarn yarsndan
fazlasnn yine Bask Blgesinde meydana geldiini grmekteyiz.
ETAnn eylem politikasyla ilgili olarak dikkati eken bir husus da belirsizlik ve gei dnemlerinde iddeti
arttrmasdr. Gerek spanyann demokrasiye gei srecinde gerekse de hkmetlerle zaman zaman yaplan
grmelerin sonusuz kalmasnn akabinde hemen terr eylemlerine bavurulduu gzlemlenmektedir.
ETAnn gei dneminde iddeti artrma nedeni hkmetlerin icraatlarna kar zemin kaybetme korkusudur.
Ayrca nemini korumak ve varln hissettirebilmek iin tek seenein iddet eylemleri olduunu

18

dnmektedir. rgt bu dnemlerde genellikle kararszlk iinde kalmaktadr. Aznarn danmanlarndan

biri ETAnn bu dnemlerdeki politikasn yle zetlemektedir: ETA ne yapaca konusunda karasz kald
zaman, ldrr. Yine son gnlerde artan bombalama eylemlerinden nce spanya ileri Bakan Alfredo
Perez Rubalcaba, terr rgt ETAnn paralanmak zere olduunu belirterek, terrn artaca bir srecin
balayacan belirtmitir.

MLTANLARIN PROFL
ETA, ilk dnemlerde, orta snf gen entelektellerden ve gen iilerden olumaktadr. Orta snf
entelekteller ileride lider kadroyu oluturacaklar ve gen, kr kkenli iiler ise rgtn en nemli militan
kayna olacaklardr. Bu dnemde nemli bir eleman kayna da kilisedir.
ETA ilk yllarnda, hem gizlenme hem de eleman temini asndan kiliseden ciddi bir yardm grmtr.
1960l ve 1970li yllarda Baskl militanlarn nemli bir ksm Katolik kilisesinin dini okullarndan gelmitir.
Bask blgesinde din adamlarnn ou krsal kesimlerden gelmitir ve Bask diline ciddi bir ballklar vardr.
Ancak Bask dilinin kilise dhil kullanlmasnn yasak olmas bu din adamlarnn kiliseden ayrlmasna ve ETAya
katlmalarnda nemli rol oynamtr.
Militanlar genelde kk bir yerleim biriminde yetimi ve resmi bir eitim alamamlardr. Genellikle Bask
milliyetiliini savunan ailelerden gelmilerdir ve bu aileler genelde orta-alt veya ii snfndandrlar. Son
zamanlarda ise ehir merkezlerinde yaayan Baskl genlerin de rgte katlmnn artt grlmektedir.
nceden militanlar daha ok sol grl olup ii snfn temsil ederken, imdilerde militanlar o ve artan
bir ekilde neo-faist bir motivasyonla hareket etmektedirler. rgtte kadn militanlar da bulunmaktadr

ve bazen erkek militanlarn stlenmek istemedii grevleri stlenip eylemler gerekletirebilmektedirler.

Ancak erkek militanlarn says fazladr ve genellikle evli deillerdir.
ETA militanlarnn ya ortalamas gemiten gnmze artan bir seyir takip etmektedir. 30 yl nce; %92si
20 yan altndayken, gnmzde % 60 20 yann altndadr. Ya ortalamasnn giderek dmesi lider
kadronun da ya ortalamasn drmektedir ki bu baz konularda skntya yol amaktadr.
ETAnn yal liderleri daha tecrbelidir. nk ya hapishanede bulunmular ya da Fransada srgn
hayat geirmilerdir. Ancak bunlarn saylar azalmaktadr. Gen liderler ise daha az tecrbelidir. ou
hapishaneye girmemitir ve polis tarafndan aranmamaktadr. Ayrca hala Bask blgesinde hayatlarn devam
ettirmektedirler.
rgtteki militanlarn zellikle son dnemde ideolojik altyaps olduka zayflamtr. Temel ezber; bamszlk
iin baskc spanya devletine kar mcadeledir. Militanlarn temel istekleri Bask lkesinin self-determinasyon
hakknn salanmas ve Fransann Bask lkesiyle birleerek bamsz bir Bask devleti kurmaktr. Ancak
ynetim ve alt kadrolar motive edebilme yeterlilii gen liderlerde bulunmamaktadr.
ETA militanlar kltrel, sportif vb. faaliyetler araclyla rgte kazandrlmaktadrlar. ETAnn genlik kollar
tarafndan iletiime geilen genler, eitli aamalardan geilerek rgt mensubu haline gelmektedir. ETA
militanlar tam anlamyla rgtn mensubu olana kadar aamadan gemektedirler:

Baskllk bilinci oluturma

Tartma gruplar ve seminerler araclyla Baskllk

bilinci oluturma

Silahl eyleme yardm

Bilgi ve materyal salayarak silahl eylemlere yardm

Eyleme fiilen katlma

Silahl saldrlara ve dier nemli eylemlere fiilen

katlma

ETA birok terr rgtnn aksine mensuplarn sosyal ortamdan izole etmemektedir. yeler ETAnn yeralt
yaplanmasna katlmadan nce legal yaplanmalarda aktif olarak kullanlmaktadr. D dnyayla balantl
olduklar iin eleman kazanma ve maddi destek salama noktasnda daha rahat hareket etmektedirler.
Ortalama 3 yl sren bu evrede ETA, militanlarnn spanyol polisi tarafndan deifre edilmesini engellemek
amacyla part-time bir ite almalarna izin vermektedir.

19

20

ORGANZASYON
ETAnn etki alan ve genel olarak yaplanmasna bakarsak; ortak merkezli daireden bahsedebiliriz.
Merkezde terr rgt bulunmaktadr. ETAnn i yaplanmasna Zutabe denilmektedir. Bunun banda
askeri lider bulunmakta, corafi olarak belirlenmi alanlarda 35 kiilik hcrelerden oluan militanlar koordine
etmektedir. Bu gruplar rgtn belirlemi olduu yerlere eylem yapmak amacyla oluturulmutur. Yine
silahl eylem yapmayan ancak istihbarat toplama, rgte yeni katlanlara ideolojik eitim vermekle ykml
baz teknik birimler mevcuttur.
Daha geni dairede rgtle balantl, lojistik ve finansal destek salayan ve propaganda yapan uzantlar
mevcuttur. Bunlarn tamamna Bask Ulusal zgrlk Hareketi (MLNV) ad verilmektedir. ETAnn resmi
szcs gibi almaktadrlar. Yasaklansalar bile isimlerini deitirerek faaliyetlerini srdrmektedirler.
spanyay, ETAya ve onun militanlarna kar gizli bir sava at gerekesiyle sulamaktadrlar.
En d dairede ise Bask lkesinin bamszln isteyen ve iddeti bir ara olarak onaylayan sempatizanlar
bulunmaktadr.

21
ETANIN FNANS KAYNAKLARI VE DI BALANTILARI
ETA banka soygunlar, devrim vergisi ad altnda Baskl iadamlarndan alnan vergiler, adam karma ve
akabinde fidye isteme eylemleriyle faaliyetlerini finanse etmektedir. ETA fidye karl kard kiileri
eer polis mdahale etmezse bazen bir yla kadar serbest brakmayabilmektedir. ETA kard baz kiileri
11,5 metrekare yerlere (zula) hapsetmekte, kiiyi toplumdan izole ederek uzun sre bekletmektedir.
Karlan kii bunun sonucunda vcut arlnn te birini kaybedebilmekte ve baz psikolojik sorunlar ba
gsterebilmektedir.
ETAnn bir dier gelir kayna kurmu olduu i alardr. Bunlar daha ok kara para aklama amacyla
kurulmutur. ETAnn finans kaynaklarndan birinin de uyuturucu ticareti ve silah kaakl olduu iddia
edilmektedir. Bat Avrupada en fazla uyuturucu bamls Bask blgesinde olduunu gz nne alrsak
ETAnn bu pazardan pay almak isteyebileceini dnebiliriz.
ETAnn d balantlar deyince aklmza ilk nce Fransa gelmektedir. Ancak bu sadece Fransa ile snrl
kalmamtr. ETAnn Nikaragua, Libya, Almanya, Belika, Meksika, Venezella ve Uruguay gibi dier lkelerle
olan balantlar eitli belge ve raporlarla ortaya konulmutur. 1960 ve 1970lerin ortalarna kadar ETA
militanlar Filistin, Cezayir ve Libyadaki kamplarda eitilmilerdir. ETA Gney Amerika lkelerinde daha ok
snma, lojistik ve finansal destek salamak amacyla bulunmaktadr. Ayrca Kolombiya Hkmeti, lkesinde
faaliyet gsteren ayrlk FARC gerillalarna baz ETA militanlarnca eitim verildiini iddia etmektedir.

ETANIN GNCEL HEDEFLER VE SON DURUMU

ETAnn balangtan beri deimeyen hedefi bamsz bir Bask Devleti kurmaktr ve bu amacn hala
savunmaktadr. Ksa vadede politik hedefleri ise: ETA mahkmlarnn serbest braklmas, Bask blgesi iin
geniletilmi blgesel zerklik, Batasunann legal hale gelmesidir. Hkmetlerle yapt grmelerde ilk

etapta bu taleplerini gndeme getirmektedir. Hkmeti mzakereye raz etmek iin terr eylemleriyle korku
ve panik uyandrmaya almaktadr. Yaplan birok operasyona ramen ETA hala eylem kapasitesine sahiptir.
Ayrca ETAnn halk nezdinde itibarnn zayflamas sz konusu olsa da her zaman belli bir kitle destei
mevcuttur. RAF gibi rgtler byk oranda kertilmitir. nk sosyal desteklerini neredeyse tamamen
kaybetmilerdir. Ancak ETA gibi etnik terrist rgtlerin her daim potansiyel bir kitle destei mevcuttur.
Nitekim Baskllarn ortalama %12lik bir ksm ETAy desteklemektedir. Bu hkmetlerin politikalarna
gre artmakta veya azalmaktadr.

SPANYADA DEMOKRASYE GE SRECNDE VE SONRASINDA TERRLE MCADELE

SPANYADA DEMOKRASYE GE DNEM4

22

1936 ylnda i sava sonunda iktidar ele geiren ve 36 yl sren faist rejim, bu dnemin ba aktr Franconun
lmyle sona ermitir. Rejimin ba aktr Franconun krk veya kzl spanya grn savunanlara kar
sonuna kadar sava at bu dnem birok demokratik hak ve zgrln ihlal edildii, lke iine farkl
kltrlere sahip topluluklarn bask altnda tutulduu, bir polis devleti anlaynn hkim olduu bir dnem
olmutur.
Franco lmeden nce kendi dneminde hi n planda olmayan eski kraln olu Juan Carlosu veliaht ilan
etmitir. spanyay ina eden btn bir demokratikleme sreci kraliyetin manevi ve siyasi rehberlii altnda
gereklemitir5.
zgrlk ve demokratik bir tavr ortaya koyan Juan Carlos, Adolf Saurezi babakan olarak atamtr. Adolf
Saurez yapt aklamalarda; spanyol mevzuatnn ATye uyumlu hale getirilecei, toplumun her kesiminin
katlmnn saland demokratik bir anayasasnn yaplacan, ayrmsz bir genel af ilan edileceini ve seimlere
gidileceini beyan etmitir. bana geldikten gn sonra genel af ilan etmi, 15000 siyasi tutuklu ve srgn
edilmi kiiler zgrlklerini kazanmtr6. Yani hem Juan Carlos hem de Saurez demokratikleme ynnde
ve lke iinde birlik ve beraberlii salamay temel alan politikalar takip edilecei ynnde gl mesajlar
vermilerdir. 1977de genel af ilan edilerek siyasi sulu olan Baskllar serbest braklrken, blgeye ynelik
askeri tedbirlerde yumuamaya gidilmitir. 1977 ylnda ilk demokratik seimler yaplm, Demokratik
Merkez ttifak (UCD) seimi kazanm ve Saurez, Babakan olmutur.
Ancak burada altnn izilmesi gereken bir durum udur ki; btn bu reformlar lkede iddeti her geen
gn artran ETAnn terr eylemleri ile lkede terrn artmasn demokratik liberal almlara balayan kat
brokratik yapnn kskac altnda gerekletirilmitir.
Demokrasiye gei srecinde atlan en nemli adm, uzun sren tartmalar neticesinde, ETA gibi marjinal
baz kesimler dnda spanyol toplumunun katlmyla oluturulan demokratik bir Anayasadr. Burada
yaanan uzlamann nasl zorlu bir sreten getiini zipek yle ifade etmektedir:7
4 Saurezin Babakan atanmasndan 1982 ylnn ekim aynda yaplan genel seimlere kadar geen dneme Demokrasiye Gei dnemi denmektedir.
5 ZPEK, Berat, spanya iddetin stesinden Demokrasi ile Geldi http://www.hurfikirler.com/hurfikir.php?name=kose_yazilari&op=viewarticle&artid=186,
eriim tarihi: 25.11.2007
6 CONVES, Daniele, Smooth Transition: Spains 1978 Constitution and Nationalities Question National Identities, Vol.4, No.3, 2002, s.226
7 ZPEK, Berat, Akademik Dayanma Aratrma ve Gelitirme Vakf Yeni Anayasa Paneli, Ankara, 22 Ekim 2007, s.56

Burada yaanan uzlama gerekten nemliydi, be yz gn srd anayasann yapm. Farkl kesimlerden
insanlar, birbirleriyle kavga ederek, zaman zaman ksp giderek ama baz geceler sabahlara kadar tartarak
bir karara vardlar Anayasa yapm sreci bittii zaman ortaya kan metin, bir tarihinin de syledii gibi
spanya tarihinde ne bir tek tarafn tek yanl olarak dayatt, ne de tek bir ideolojiyi yanstan bir anayasayd.
Anayasann bata Baskllar olmak zere dier etnik gruplara tand en nemli hak Anayasada geen
ifadesiyle blgelerin ve milliyetlerin zerklik haklarn tanmak olmutur. Anayasada genel olarak erevesi
izilen zerklik stats daha sonra karlan organik bir yasayla daha ayrntl bir ekilde dzenlenmitir. Her
blgenin artlar yerine getirdii anda zerklik stats kazanabilme imkn mevcuttur. Nitekim Anayasal
sre tamamlandnda ortaya 17 ayr otonom blge kmtr8. zerklik statsnn kazanlmasnda tarihsel
milliyetlere (Katalanlar, Basklar ve Galiyallar) ynelik istisnai uygulama getirilmitir. Bu istisna zerklik
statsnn halk oylamasna sunulmas esnasnda ortaya kmaktadr. Bu blgede (Katalanya, Bask, Galiya)
otonomi statsnn kabulne veya reddine ilikin yaplacak halkoylamasnda basit ounluk aranrken; dier
blgelerde mutlak ounluk aranmtr9.
Basklar da, 25 Ocak 1979da Gernika Stats ad verilen zerklik statsyle Anayasann kendilerine
tand hakk kullanmlardr. Statnn kapsad yetkilere bakacak olursak; yksek derecede mali zerklik,
vergilerle ilgili dzenleme yapabilme ve vergi toplayabilme, polis gc oluturabilme, Bask radyosu ve
televizyon kurabilme, zerk eitim sistemi ve zerk salk sistemi gibi yetkiler sz konusudur. Bu statyle
birlikte ulusal gvenlik ve d politika haricindeki btn konularda Bask zerk parlamentosu yetkili hale
gelmitir.
Baskc ve merkeziyeti bir tutuma sahip olan bir rejime kar zgrlk savas olarak lanse edilen ETA
spanyann demokrasiye gei srecinde artc bir tavr sergilemitir. ETAya gre Franco sonras dnemde
meydana gelecek otorite boluu spanya devletiyle balarn koparlmas iin elverili bir ortam oluturacak
bu ortamda Euskadinin (Bask lkesi) bamszln ilan etmek mmkn olacaktr.
ETA bu iddial ngrden hareketle byle bir ortam terrle kolaylatrabilecekleri sonucuna vararak terr
eylemlerini trmandracaktr10. Franconun lm sonrasndaki istatistiklere baktmzda eylem younluunu
artrdn grmekteyiz. ETAnn 19751988 yllar arasndaki lmle sonulanan eylemlerine baktmzda
Franco dneminden 10 kat daha fazla olduunu grmekteyiz11. 1980 ylnda ETA en kanl saldrlarn
dzenlemi ve 92 kii hayatn kaybetmitir.
ETA Terr rgtnn Eylemlerinde lenlerin Sivil/Resmi Ayrmna Gre Dalm
SVL/RESM

LMLER

Siviller

342

Gvenlik Gleri

482

TOPLAM

824

Kaynak: http://www.mir.es, eriim tarihi: 15.04.2008

8 Bu zerk blgelerin isimleri yledir: Aragona (Aragn), Asturyas (Principado de Asturias), Balear Adalar (Islas Baleares), Bask lkesi (Pas Vasco - Euskadi), antabria
(Cantabria) ,Kastilya-La Mancha (Castilla-La Mancha), Comunidad Valenciana, Comunidad de Madrid, Endls zerk Blgesi (Andaluca), Ekstremadura (Extremadura), Galisya (Galicia - Galiza), Kanarya Adalar (Islas Canarias), Kastilya Leon (Castilla y Len), Katalonya (Catalua - Catalunya), La Rioja, Navarra (Comunidad Foral
de Navarra - Nafarroa), Regin de Murcia
9 AHN, Mustafa, Avrupa Birliinin Self-Determinasyon Politikas, Nobel Yaynlar, Ankara, 2000, s.182
10 age, s.92
11 POLLACK, Penny &HUNTER, Graham, Dictatorship, Democracy and Terrorism in Spain, iinde, The Threat of Terrorism, Lodge, Juliet, Sussex, Wheatsheaf
Boks, 1988, s.125

23

FRANCO SONRASI TERRLE MCADELE

Demokrasiye gei sreci de diyebileceimiz 19771982 yllar arasnda terrle mcadelede zel polisiye
birimler kurulmu ve yetkili kurumlarn kendi aralarndaki koordinasyonuna nem verilmitir. Terrizm
sularyla ilgili kanuni dzenlemeler yaplm ancak burada sularn geni olarak tanmlanmas suiistimalleri
beraberinde getirmitir. Demokratik sistem tam anlamyla oturmad iin gvenlik glerinin anti-demokratik
uygulamalar Franco dnemine nispeten az da olsa devam etmitir.
19821996 yllarnda sosyalist hkmet (PSOE) iktidardadr. Sosyalist hkmet iktidarn ilk yllarnda
ZEN olarak adlandrlan plan dorultusunda polisiye nlemlerle e zamanl olarak baz sosyal ve ekonomik
uygulamalara yer vermitir. Silah brakan terr rgt mensuplarnn yeniden topluma kazandrma
amacyla baz dzenlemeler yaplmtr. PSOE iktidarnn ilk yllarda gelitirdii bir dier politika da topluma
kazandrma yasasnn karlmasdr. Fransayla ibirlii kapsamnda alnan nlemler genelde polisiye
nlemler olmakla birlikte Fransann da talebiyle rgt militanlarna ynelik topluma kazandrma - social

24

insertion politikas uygulanmtr. Buna gre Fransa bir taraftan yakalanan militanlar nc lkelere snr
d etmeye devam ederken; spanyada artlar yerine getiren rgt elemanlarnn bu haktan faydalanmasna
yardmc olacaktr. Bu politika, daha ok bireysel temelde ele alnm btn rgt yelerini kapsayan genel
bir af karlmamtr. Buradaki en nemli ama rgtn ekirdek kadrosunu izole etmektir. Bunun iin de
zellikle Fransadaki ETA militanlar zerine younlalmtr.
Topluma kazandrma yasas birok akademisyen tarafndan hkmetin ald tedbirler arasnda en nemlisi
olarak grlmektedir22. 1981 ylnda balatlan bu uygulama, terr rgt mensuplarnn silahl mcadeleyi
reddetmeleri akabinde serbest braklmalarn ve srgnden dnmelerini ngrmekteydi. Bu uygulama ilk
olarak mahkmlara ynelik olarak balatlmsa da ilerleyen yllarda aktif ETA militanlarna da uygulanm
olup yrrlkteki Ceza Yasasnn 579. maddesinde dzenlenmektedir. 1982 ylnda 250 ETA yesi bundan
faydalanmtr23.
Yine bu dnemde zellikle Bask Blgesindeki siyasi partilerle olmak zere terrle mcadelede siyasi partiler
arasndaki konsensse nem verilmitir. Bu balamda, Ajura Enea saraynda 12 Ocak 1988 tarihinde Herri
Batasuna hari tm siyasi partilerce Ajura Enea Pakt imzalanmtr. Bundan sonra takip edilen terrle
mcadele politikalarnda Ajura Enea modelinde yer alan ilkelerin farkl kombinasyonlarnn uygulamalar
grlmeye balanmtr.

22 YILMAZ, mer, spanya Terrle Mcadele Tecrbesi Medeniyetler ttifak Olabilir mi?, iinde, BAL, hsan(ed), Terrizm, Usak Yaynlar, Ankara, 2006, s.129
23 age, s.129

Ajura Enea modeline baktmzda u hususlarn n plana ktn grmekteyiz24:

Tam demokratik, temel hak ve zgrlklere saygl, demokratik hukuk devletini oluturmu bir anayasa,
zerklik sistemine dayal bir anayasa,
Silah brakan terristlere belirli kurallar erevesinde demokratik yollardan kendi grlerini savunmak
zere siyaset yapma imkn,
Terre kar caydrc polisiye nlemler ve uluslararas ibirlii,
Ayrlklar dhil terre kar olan herkesin birleerek terristler zerinde toplumsal bask uygulamas.

Ajura Enea Paktnda, ETAnn hedeflerine iddet yoluyla ulamasna spanyadaki btn siyasi partilerce
verilen cevap u cmlede temsil bulmutur; Siyasi konular ancak parlamentoda temsil edilen partiler
tarafndan grlebilir. Siyasi partiler arasnda geni apl bir uzlann salanmas ETAnn izolasyon srecini
hzlandrmtr.
PSOE dneminde ortaya kan bir dier gelime de ETAnn silah brakmasn salamak amacyla
hkmet temsilcilerinin Cezayirde ETA mahkmlaryla grmesidir. Ancak bu grmeler baarszlkla
sonulanmtr.
19831987 yllar arasnda demokratik sistemin gereklerine aykr olan bir uygulama da sz konusudur.
Fransay terrle mcadelede ibirliine raz etmek ve Fransadaki ETA militanlarn etkisiz hale getirmek
amacyla GAL isimli illegal yaplanma kullanlmtr. Ancak bu hukuk d uygulama daha sonra ortaya knca
dnemin ileri Bakan da dhil olmak zere birok st dzey grevli yarglanarak hapis cezasna mahkm
edilmitir. Ayrca bu sre PSOE iktidarnn sonunu getirmitir.
PSOE, yolsuzluk iddialar ve GAL davas sonucunda 13 yllk iktidarnn sonuna gelmitir. 1995 ylnda yaplan
seimleri ana muhalefet partisi PP kazanm ve Aznar babakan olmutur. Aznar hkmeti diyalog konusunda
kapaldr ve daha ok polisiye uygulamalar savunmaktadr. Bu dnemde bavurulan politikalarn temelinde
kanuni dzenlemelere arlk verilerek bata Herri Batasuna olmak zere ETAnn legal uzantlarnn yarg
kskacna alnmas ve Fransayla ibirlii kapsamnda rgte youn polisiye operasyonlar dzenlenmesi
yatmaktadr. Hkmetin bu politikalarna kar ETA da eylemlerini PPye mensup yneticilere yneltmitir.
ETA, 12 Temmuz 1997 tarihinde Ermua Belediye Meclisinin PPli yesi Miguel Angel Blancoyu karm,
kamuoyunun tepkisine ramen ldrmtr. Bunun zerine kitleler harekete geerek terre lanet okumutur.
Kitleleri harekete geiren bu psiko-sosyolojik faktre Ermua Ruhu denilmektedir. Bu tarz gsteriler
spanyada olduka yenidir. nceden bu tarz tepki gsterileri daha ok siyasi partiler tarafndan organize
24 ZER, Akn, oul spanya: Anayasal Sistemi ve Ayrlk Terrle Mcadele Modeli, mge Kitapevi, Ankara, 2006 s.258259

25

26

edilmekteydi. Ancak bu eylemlerde sivil toplum daha fazla n plana kmtr25. Ermua Ruhuyla kastedilen
milliyetisiyle ayrlksyla btn farkllyla bir halkn ortak dman olan terre kar birlemesidir26.
1997 ylnda Herri Batasuna partisi, ETA ile ibirlii iinde olduu gerekesiyle sulanmtr. Ynetim
Kurulunun 23 yesi 4 yl hapse mahkm edilmitir. HB ismini Euskal Herritarrok olarak deitirmitir27.
Bu dnemde ETA, eylemlerini lke geneline yaym, hedef gzetmeksizin kr eylemler dzenlemitir (rnein
maazalara). Halk bu eylemlere kar geni kitlesel protestolarla cevap vermitir. Yine bu dnemde, ETAnn
askeri olarak zayflamasndan sonra gndeme gelen, Kale Borroka eylemleri, Fransa ve spanyadaki Bask
genlik rgtlerinin birlemesiyle gereklemitir28. Kale Borroka yani dk younluklu ehir terrizmi
denilen bu eylemler, genellikle rgtn genlik kollar tarafndan gerekletirilmektedir. Cadde ve sokaklarda
polisle atma, kamu mallarn kundaklama, molotof kokteyli atma gibi eylemleri kapsamaktadr. Bu eylemler
ETAnn yeniden nefes almasna, yeniden eleman temin ederek toparlanmasna olanak salamtr. Ayrca bu
tarz eylemler Bask blgesinde ciddi anlamda huzursuzlua yol amtr29.

27
PNV bu dnemde Aznarla birlikte koalisyon orta olsa da, baz uygulamalarndan rahatszdr. Terristlerin
cezalarnn sonuna kadar ekmeleri, dolaysyla sosyal entegrasyon uygulamalarndan faydalanamamalar
PNVyi rahatsz etmitir. Ayrca hapishanedeki terristlerin Bask blgesi dndaki cezaevlerinde kalmalarna da
tepkiyle yaklamtr. ETA mahkmlar kk gruplara ayrlarak lkedeki nispeten daha az younlukta gvenlik
uygulamalarnn olduu dier hapishanelerine datlmtr. Ama sosyal entegrasyonla ilgili dzenlemenin
aktif olarak uygulanmasn salamak ve ETAnn hapishaneden ynetilmesinin nne gemektir30.
PNV gerek Aznar hkmetinin kat uygulamalarndan dolay gerekse de PNVnin konsept gerei, (zira
iddeti savunmasa da bamszl hedeflemektedir) yeni alternatifler retme abas, merkezle olan ilikisinin
zayflamasna yol amtr. Bu da Ajura Enea Paktnn zayflamas anlamna gelecektir. PNV, bu dnemde
zerklik statsne raz olmayacann sinyallerini vermeye balam, yeni bir stat ve bunu gerekletirebilecek
bir anayasa deiiklii arayna ynelmitir31.
Ajura Enea Paktyla salanan birlii, bu dnemde zayfladnn somut gstergesi Lizarra Bildirisidir. 12 Eyll
1998 tarihinde PNV ve dier Bask siyasi partileri (EA ve HB) ve merkez partilerinden Birleik sol ve radikal
Abartzale solun gdmndeki sivil toplum rgtleriyle birlikte Avarann Lizarra kentinde ETA ile diyalogu
ngren bir bildirinin altna imza atmtr32.

25 BROTONS&ESPOSTO, age, s.69

26 ZER, age, s.335
27 Country Reports on Terrorism (Patterns of Global Terrorism 1997), http://www.state.gov/www/global/terrorism/1997Report/1997index.html, eriim tarihi:
15.09.2007
28 Country Reports on Terrorism (Patterns of Global Terrorism 2000), http://www.state.gov/s/ct/rls/crt/2000/, eriim tarihi: 15.09.2007
29 LANDABRU, Gorka, ETA: A Constant Threat For the Basque Society, iinde, Europe Faceto Face Terrorism, Insttut de Relations Internationales et
Strategioues(IRIS), Conference Speeches, Paris, 8 March 2005, s.17, http://www.iris-france.orgdocspdfacteslivre-terrorisme-EN.pdf, eriim tarihi: 15.10.2007
30 age, s.130
31 ZER, age, s.396
32 age, s.360

ETA bu gelimeler zerine 16 Ekim 1998 tarihinde ilk kez belirsiz bir sre iin atekes ilan etmitir. ETAnn
atekes ilan etmesinin temelinde, rgtn eleman ve finansman ynnden zayflamas, rgte kar Bask
halk nezdinde sempatinin gn getike azalmas yatmaktadr.
ETAnn atekes ilan etmesi zerine hkmet ETAyla Zrihte grmtr. Grmelerin pek salkl
gemedii sylenebilir. nk her iki taraf da grmeler iin farkl ajandalar tamaktadrlar33. ETA ve
hkmetin temsilcileri svirede bir araya gelmi, ancak yukarda da belirtildii gibi isteklerin tamamen
farkl zeminlerde olmas konsensse ulalmasn engellemitir. ETA self-determinasyon ve bamszlktan
bahsederken, hkmet terrizm eylemlerine kesin bir son verilmesini istemektedir34. Bunun zerine ETA,
28 Kasm 1999 da yaynlad bildiriyle, 3 Aralk 1999 itibariyle atekese son vereceini duyurmutur. ETAnn
bu atekes srecinde kendini toparlad ve yeniden salam bir ekilde rgtlendii birok uzman tarafndan
ifade edilmitir.
20002004 yllar arasnda Aznar hkmeti tek bana iktidar olmutur. Bu dnemde takip edilen iki temel

28

politika, Fransayla ibirlii, dolaysyla polisiye operasyonlar, ikincisi de terr rgtnn tabannda yer alan
sivil toplum kurulularnn yarg kskacna alnmasdr. 8 Kasm 2000de PSDE ile PP arasnda Terrizme
Kar zgrlkler Anlamas imzalanmtr. PP tek bana iktidar olduu dnemde (20002004) sadece
ETA ve legal uzantlarna deil, blgesel-milliyeti sylemlere kar da saldrgan bir tavr taknmtr35. PP ilk
dnemde Bask blgesindeki siyasi partilerin desteini almaya alrken tek bana iktidar olduu dnemde
bu politikasndan vazgemitir.
PPnin yerinde baz hukuki dzenlemeleri olmakla birlikte36 terrle mcadele ederken kanuni dzenlemeleri
fazla n plana karmas iddeti savunmayan kesimlerin de tepkilerini ekmitir. Bask blgesinde siyasal
hayatn merkezinde yer alan PNV, ETAnn iddet eylemlerini knasa bile yukarda da deinildii zere
tepkisini ortaya koymutur. Bu durum, PNVnin bu konulardaki hassasiyetinden kaynaklanabilecei gibi
ETAnn siyasi uzantlar karsnda oy kaybetmeme abalarnn bir sonucu da olabilir.
Her ne ekilde olursa olsun radikal unsurlarn sylemlerine meruiyet kazandracak dzenleme ve uygulamalar,
PNV gibi lml kesimlerin inisiyatif almasn, blge halkn ynlendirmesini zorlatrmaktadr. rnein siyasi
partilerle ilgili yaplan Siyasi Partiler Organik Yasas (Organic Law 6/2002, of 27 June On Political Parties)
ok ciddi olarak eletirilmesine, gsteri ve yrylerle protesto edilmesine ramen karlmtr. zellikle,
bir siyasi partinin terr eylemlerini knayc aklama yapmamasnn kapatlma nedeni saylmas Bask siyasi
partilerinin tepkisine neden olmutur.
11 Mart 2004 tarihinde Madridde 3 ayr tren istasyonunda bombal saldr dzenlenmi, 192 kiinin lmne
ve binlerce kiinin yaralanmasna neden olan bu saldry El-Kaideden Ebu Hafs el Masri Tugay stlenmitir.
11 Mart olayndan 3 gn sonra yaplan seimlerde, Halk Partisinin (PP) olay zerindeki tutumu etkili
33 age, s.360
34 Country Reports on Terrorism (Patterns of Global Terrorism 1999), http://www.state.gov/www/global/terrorism/fto_1999.html, eriim tarihi: 15.04.2007
35 MART& DOMNGO&IBARRA, age, s.125
36 2000 ylnda yaplan deiikliklerle ocuklara verilecek cezalar arlatrlmtr. Bunda ETA terr rgtnn kale borroka(otobs yakma, ara kundaklama, kamusal ve zel mallara zarar verme vb. faaliyetleri ieren eylem biimi) eylemlerinde ocuklar yaygn olarak kullanmasnn etkisi byktr.

olmutur. Bu saldrlarda olay El-Kaidenin stlenmesine ramen ETAy sulayan PP, 8 yllk iktidardan sonra
seimlerden malup ayrlm, PSOE yeniden iktidara gelmitir.
Zapatero Aznar dnemindeki kat izgiyi terk etmi, ETA ile grmeye ak bir politika takip etmitir.
Zapateronun Ibarrachte Plan37nn onaylanmas srecinde taknd tavr bunun en nemli yansmasdr.
1 Ocak 2005 tarihinde Bask Parlamentosu, PNVnin nderliinde, Bask Blgesi Babakan Juan Jose Ibaretxenin
hazrlad bir plan kabul etmitir. Plana gre; Bask yarg sistemi kurulacak ve AB gibi uluslararas kurulularda
Bask Parlamentosu kendini tek bana temsil etme hakk kazanacaktr. Bask Parlamentosu konuyla ilgili
alt ay iinde referandum yaplmasn da ngrmtr. Zapetero plana kar yarg yolunu kullanarak nlem
almam, plann zerk parlamentoda kabul edilerek Temsilciler Meclisinin nne gelmesini salam, plan
burada kabul edilmemitir. Bylece toplumun genel desteinden yoksun olan plan gerilim oluturmadan
reddedilmitir38.
Ayrca Zapeteronun yumuak kucaklayc g yaklamn simgeleyen bir dier gsterge de Medeniyetler
ttifak projesi olmutur. spanya Babakannn seimlerden sonra sinyallerini vermi olduu politika BMnin
59. Genel Kurulundaki Medeniyetler ttifak teklifi ve bu teklifin zn oluturan ilkeler ile zirveye
kmtr. Bu yaklam, ABDnin uygulamakta olduu terrizmle mcadele politikasna kar gelen grlerin
sistematik, kapsaml ve gl bir telaffuzu niteliinde ortaya kmtr39.
ETAnn silah brakmasnda PSOE lideri Zapateronun Katalanya ile yapt yeni zerklik yasas da etkili
olmutur. Bu anlamaya gre Katalanlarn herhangi bir aznlk deil, ayr bir ulus olduu resmen kabul
edilirken, bu durumun hukuki deil, blgeye has bir zellik olduu da kaytlara geirilecei bildiriliyor.
Katalanya ilk kez millet olarak nitelendirilirken, Katalanya blgesi iinde toplanan vergilerin datm oran,
otonom ynetimden yana artrld yeni stat gerei, adli, sosyal ve eitim konularnda da Katalanya zerk
Ynetiminin yetkileri arttrlmtr. spanya blnyor iddiasnda bulunan ana muhalefetteki Halk Partisi
tarafndan sert bir ekilde eletirilen stat, ayn zamanda spanyol ordusu iinde de tartmalara neden
olmutur. Zapatero ise spanyann daha demokratik ve daha dinamik olmas iin tm blgelerin statlerinde
deiiklik zamannn geldiini savunmaktadr40.
Zapateronun bu izgisi ve ETAnn polisiye operasyonlar sonucu ciddi anlamda zayflamas nedeniyle, 2005
Kasm aynda bir yllk atekes ilan edilmi, 22 Mart 2006 tarihinde ise bu, sresiz atekese dnmtr.
ETAnn atekesi baz kesimler tarafndan inandrc bulunmam, bunun yeniden toparlanmak amacyla
yapld savunulmutur.

37 Planda Bask zerklik statsnn revize edilmesi talep edilmektedir. Buna gre Bask Blgesinin uluslar aras szlemelere imza atabilmesi, ABde bizzat temsil
edilebilmesi, vergi koyma ve toplama konularnda daha bamsz olmas gibi neriler yer almaktadr. Planda aka ifade edilmese de plann hayata geirilmesiyle
fedaratif bir yapnn ortaya kaca aktr.
38 IDOAGA, Gorka Espiau, the Basque Conflict New Ideas and Prospects for Peace, s.6 http://www.usip.org/pubs/specialreports/sr161.pdf, eriim tarihi:
10.10.2007
39 YILMAZ, s.120
40 SUSAM, Zmrt Dnden Bugne Eta, http://www.tasam.org/index.php?altid=1380, eriim tarihi: 17.04.2008

29

Zapateronun zm nerisi Cafe a la Carta (herkese istedii gibi kahve) modeli olarak
simgelenmektedir. Buna gre, kahveyi her zerk topluluk istedii gibi alacaktr. Yani, her zerk topluluun
Anayasa erevesinde kalmak artyla kendi zerlik statsn diledii ekle sokmas sz konusudur41.
Terrizmle mcadelenin zorluuna ramen ETAyla mcadelede spanyadaki siyasi partiler genel olarak
konsenss iinde olmulardr. 11 Mart saldrlar sonras yaanan gelimeler spanyada partiler aras blnmeyi
hzlandrmtr. Zapeteronun yumuak g yaklamna bata PP olmak zere baz sivil toplum kurulular
ok sert tepki gstermektedirler. PP, terrle mcadelede alnan inisiyatiflere scak bakmamaktadr. lkede
yasad olarak yerleen yabanclara yerleme izni verilmesi ve ETA ile iddet brakma karl giriilen
mzakereler temel muhalefet konusu olmutur. Zapeteronun takip ettii politika PPnin yeni lideri Rajoy
tarafndan terrle mcadelede zafiyet dourduu ve terrizm madurlarn yok sayd gerekesiyle
eletirilmitir42.
Partiler aras blnmeyi hzlandran bir dier neden de, Zapetero hkmetinin gerekletirdii baz

30

dzenlemelerdir. Ecinsellerin evlenmesi, boanma ve kiliseye mdahaleyi kapsayan baz dzenlemeler

Hristiyan deerlerin savunucusu olarak grlen PPyi daha muhafazakr bir izgiye itmitir43. Bu balamda
PSOE ve PP arasnda 2000 ylnda imzalanan Anti-Terrizm ve zgrlkler Anlamasnn artk bir anlam
ifade etmedii sylenebilir.
29 Haziran 2006 tarihinde Temsilciler Meclisinde ETAyla grmeyi salk veren yasann kabul edilmesine
ramen sre pek de istenen ekilde ilememitir. Zapetero dneminde balatlan yumuak ve kucaklayc
yaklam istenilen sonucu vermemi, ETA 24 Mart 2006da yaplan atekesi ihlal etmi ve 30 Aralk 2006da
Madrid Havaalannda bir bombal saldr gerekletirmitir.
500 kilogram patlayc kullanlarak gerekletirilen saldr sonucu iki kii lm, 26 kii de yaralanmtr.
Saldrnn ardndan atekesin hala geerli olduunu savunan terr rgt ETAnn aksine, spanya
hkmeti, ETAnn inanlabilir baka bir atekesi asla olmayacak aklamasn yapm, saldrnn
ardndan spanya Meclisinde olaanst oturum dzenlenmi ve oturumda konuan spanya Babakan Jose
Luis Rodriguez Zapatero, Hata yaptm kabul ediyorum demitir. Tm siyasi partileri, terrizme kar
demokratik birlie aran Zapatero, ETA terrne kar bir pakt imzalanmas iin demokratik tm
siyasi partilerle toplant yapacan aklamtr44.

41 ZER, age, s.489

42 age, s.
43 CELSO, Anthony N. Spanish Dual Securitiy Dilemma: Strategic Challenges of Basque and Islamist Terror During the Aznar and Zapetero Eras, Mediterrenean
Quarterly, 17:4, 2006, s.131
44 Zapaterodan ETA yorumu: Hata yaptm 16 Ocak 2007, http://www.cnnturk.com/DUNYA/haber_detay.asp?PID=319&HID=2&haberID=287234, eriim tarihi:
19.04.2008

SON GELMELER
Yasad Batasuna Partisi yelerinin de aralarnda yer ald zquierda Abertzale olarak adlandrlan solcu
gruplarn temsilcileri, ortaya attklar neride hkmet ile ETA arasnda yeni bir mzakere sreci balatlmasn istemilerdir. Sz konusu gruplar tarafndan aklanan Demokratik sre iin ilk yol balkl bildiride, Bask blgesinde iddetin tamamyla sona ermesi talep edilirken, Sosyalist Hkmet ile ETA arasndaki
mzakerelerin, Bask blgesinin askerden arndrlmas, ETA mahkmlarnn serbest braklmas, srgnde
olanlarn geri dndrlmesi ve atmann kurbanlarna adil muamele yaplmas temellerinde yaplmas gerektii savunulmutur.
Bakan Alfredo Perez Rubalcaba yapt aklamada, Bu ekilde bir yere varlamaz. ETA iin anlamazla son
vermenin tek yolu silahlar brakmasdr demitir19.
PNV szcs Josu Erkoreka ise, terr rgt ile siyasi konular mzakere etmenin baka, terr rgtyle
gizli temaslar yrtmenin bambaka bir ey olduunu syleyerek, ETA ile diyalogun yasad deil, zorunlu
olduunu vurgulamtr.

BASK BLGESNN SYASAL PARTLERLE TEMSL VE SYASAL PARTLERN DURUMU

spanyada lke genelinde etkili olan siyasal partiden sz edebilir. Bunlar;
Merkez solda yer alan spanya Sosyalist i Partisi (PSOE),
Merkez sada Halk Parti (PP),
Siyasal oluumda komnist fikirleri savunan Birleik Sol (IU)dur.
Bu partinin de Bask Blgesinde yabana atlmayacak derece de etkili olduunu sylemek mmkndr.
SYASAL DNEMLERE GRE ETA EYLEMLERNDE YAANAN CAN KAYIPLARI
SPANYA'DA SYASAL DNEMLER
Franco Dnemi (19351976)

L SAYISI
62

Demokrasiye Gei (19771982)

311

Birinci Sosyalist Hkmet Dnemi (19821996)

379

Terrle Mcadelede Sfr Diyalog Dnemi

Aznar Hkmeti (19962004)

65

Yeni PSOE Dnemi (20042008)

Bask siyasi hayatnda lke genelinde etkili partilerin yan sra ncelikli olarak Bask Blgesinde faaliyet gsteren
irili ufakl birok siyasal partiyle karlamak mmkndr. Bask milliyeti ideolojilerden, komnist fikirlere,
19 http://www.milliyet.com.tr/Dunya/HaberDetay.aspx?aType=HaberDetay&ArticleID=1162838&Date=20.11.2009&Kategori=dunya&b=ETAnin%20acilim%20
talebine%20ret

31

Hristiyan demokrat izgiden sosyal demokrat izgiye kadar birok siyasal gr rgtlenebilmekte, fikirleri
ynnde toplant, miting vb. faaliyetlerde bulunabilmekte, bu grlerin ou (partilerin tamam deil)
Bask Parlamentosunda temsil imkn bulabilmektedir. ETA terr rgtyle balants tespit edilen partiler
haricindeki tm partiler siyasi faaliyetlerine problemsiz bir ekilde devam etmektedirler.

Aada seimlerde aldklar oylar itibariyle n plana kan siyasal partilerle ilgili ayrntl bilgi verilecektir.

1-Bask Milliyeti Partisi (Basque Nationalist Party Euzko Alderdi Jeltzalea, EAJ-PNV):
Bask Milliyeti Partisi, Bask Otonom Blgesinin en byk en kkl partisidir.
Partinin Bask diasporasnn yaad yerlerde de ofisleri bulunmaktadr. Parti
1895 ylnda Sabino de Arana y Goiri tarafndan kurulmutur. Sabinonun
Bask milliyeti ideolojisi, Partinin grlerine hkim olmutur. Sabinonun
Bask milliyetilii, drt temel zerine oturmaktadr. Bunlar;

32

Etnik Farkllk, Bask Dili, Katoliklie ar vurgu, spanyol iiler dhil btn yabanclarn dlanmasdr. PNV
z itibariyle bamszlk bir siyasi parti olarak kalacak ancak spanya siyasal arenasnda, koullara gre
mmkn olan arayarak ve uygun politikalar izleyerek siyasal mcadelesini srdrecektir. Arana, sonralar
zerklie bamszlktan daha fazla nem vermeye balamtr. nk spanyann bu konuda direnilemeyecek
kadar gl olduunu anlamtr.
Sabinonun lmnn ardndan 1921 ylnda parti bamszlklar ve zerklikiler olarak ikiye ayrlm,
ancak bu iki grup 1930da tekrar birlemitir. 1987 ylnda partiden kopmalar olmu, merkeziyetiliin
glendirilmesini isteyen ve Hristiyan-demokrat izgiden farkl olarak sosyal-demokrat bir izgi benimseyen
bir grup ayrlarak Eusko Alkartasuna (Bask Dayanmas - Basque Solidarity) adl partiyi kurmulardr.
Parti iddete kar bir tutum sergilemektedir. ETAnn oluumunda etkili olan ahslarn bir ksm PNVnin
genlik kollarndan ayrlmtr. Daha sonralar bu grup Bask milliyetiliine Marksist makyajlar yaparak
geleneksel izgiden sapma gsterecektir.
PNV, Bask Blgesinde ynetimin her kademesine hkmetmektedir. spanyol politikaclarla Bask milliyetileri
arasnda kpr roln oynamaktadr.
Uluslararas Hristiyan Demokratlarn (Christian Democrat International) kurucularndandr. Ancak u anda
Avrupa Demokratik Partisi (European Democratic Party)nin aktif yelerinden biridir.
Parti kendini son dnemlerde demokratik, katlmc, oulcu ve insancl olarak tanmlamaktadr. Son
dnemlerde Bakan Juan Jos Ibarretxe Bask Blgesinin zerklik statsnn revize edilmesini istemekte
ve Ibarretxe Plan olarak anlan planda ad konulmasa da spanyay federasyon haline getirecek talepleri
ieren neriler dile getirmektedir. Bu plan kamuoyunda uzun sre tartlm, gerekli yasal prosedrlerden
getikten sonra mahkeme tarafndan reddedilmitir.

PNVnin bu plann, Bask Blgesinde inisiyatifi elinde bulundurma, ETAnn siyasal uzantlar ve dier Bask
milliyeti partilerinin tabanlarna da seslenebilme adna ortaya att da dile getirilmektedir.

2- Bask Dayanmas (Eusko Alkartasuna-EA):

spanya ve Fransada faaliyet gsteren Bask milliyetisi siyasal bir partidir. Parti kendini
milliyeti, demokratik, halk, ilerici herhangi bir mezhebe bal olmayan bir parti
olarak tanmlamaktadr. Son dnemlerde ise sosyal demokrasi kavramna vurgu
yapmaktadr. Parti 1987 ylnda PNVden ayrlan bir grup tarafndan kurulmutur.
Ancak parti seimlere PNVyle koalisyon halinde girmi, son dnemde olduu gibi
hkmetin ortaklar arasnda yerini almtr.
Bamsz bir Bask lkesini hedeflemekle birlikte bunun AB ats altnda bir halklar birlii, bir federasyon
olarak gereklemesini istemektedir.
EA 1986dan 1998 ylna geldiimizde oy potansiyelini %50 orannda kaybetmitir. Oy oran % 15.84ten
%8.69a dmtr. 2007 ylndaki belediye seimlerine tek bana giren parti %7 orannda oy almtr.
2009 ylndaki genel seimlere de tek bana girmeyi dnmektedir.

3- Batasuna (Herri Batasuna, Euskal Herritarrok):

Batasuna, daha nce ETA ile balantlar olduu gerekesiyle kapatlan Herri Batasuna
(nsanlarn Birlii) ve Euskal Herritarrok gibi partilerin geleneinden gelen bir partidir.
ETAyla balantl birok organizasyonun at yaplanmas olan Bask Ulusal zgrlk
Hareketi20nin bir yesidir.
ETA 1978 ylnda yeni siyasi ortamn zgrlklerinden faydalanabilmek ve mcadelesini siyasi dzlemde
srdrebilmek amacyla politik kanad olan Herri Batasunay kurmutur. Mart 1979 ylndaki ilk genel
seimlerdeki oy oran %13 civarndadr.
HB ve ETAnn ayn amalar gtt ilerleyen dnemlerde yaplan operasyonlarda ele geirilen belgelerde
ispatlanmtr. Bu belgelerden ETAnn Partiye parasal yardmda bulunduu grlmektedir. Ayrca hem HB
hem de ETA tarafndan ortak bir referans olarak kullanlan, silah brakmann asgari artlar olarak merkezi
hkmete sunulan KAS Alternatifi21nde yer alan taleplere sk sk atflar yaplmaktadr. 1997 ylnda Ynetim
Kurulunun 23 yesi 4 yl hapse mahkm edilmitir. 1998de parti kapatlm, HB izgisinde devam edecek
olan Euskal Herritarrok (We Basque Citizens) isimli bir parti kurulmutur.
20 Bask Ulusal zgrlk Hareketi (Movimiento de Liberacin Nacional Vasco-MLNV). Bnyesinde ETAyla balantl birok organizasyonu barndrmaktadr. ETAnn
legal alanda faaliyet gsteren Bask Ulusal zgrlk Hareketi (Movimiento de Liberacin Nacional Vasco-MLNV). Bnyesinde ETAyla balantl birok organizasyonu
barndrmaktadr. ETAnn legal alanda faaliyet gsteren uzantlarnn at yaplanmas da diyebiliriz. Bu emsiye yap altnda sendikalar, basn-yayn kurulular, siyasi
partiler, genlie kadnlara ynelik dernekler, sosyal faaliyet gruplar vb. kurum, kurulu ve birok sivil toplum rgt yer almaktadr. ANV de bu yap arasnda yer alan
siyasal partidir.
21 ETA lkedeki dier milliyeti parti ve gruplarla Sosyalist Abartzale (Yertsever) Koordinatr ksaca KAS ad altnda bir rgtlenmeye gitmi ve bir program ne
srlmtr. Balangta sekiz maddeden oluan bildiri Ocak 1978de be maddeye indirilmitir. Buna gre;
1) Baskl siyasi mahkmlara genel af,
2) Demokratik zgrlklerin tam olarak kullanlabilmesi,
3) spanya gvenlik glerinin tamamnn (Guardia Civil, Policia Armada, and General Police Corps) Bask lkesinden ekilmesi,
4) Baskl iiler iin daha iyi yaam ve i koullarnn salanmas,
5) Ulusal self-determinasyon hakknn salanmas.

33

Batasuna izgisini takip eden partilerin (Herri Batasuna, Euskal Herritarrok) Bask blgesindeki oy oran
ortalama olarak %15 civarndadr. En iyi sonu 1990 ylndaki seimlerde alnmtr. Bu da %18.33 civarndadr.
En dk oy ise 2001 ylndaki seimlerde %10.12 olarak gereklemitir.
Batasuna da ETAyla balants tespit edildii iin 2003 ylnda kapatlan partiler arasnda yerini almtr. Partinin
kapatlmas iin 23 argman ne srlmtr. Bunlardan n plana kanlar ETAnn eylemlerinin knanmamas,
terr suundan gzaltna alnanlarn siyasi sulu olarak lanse edilmesi, yasaklanan dier milliyeti-sol partilerle
ibirlii yaplmas hususlardr.
Ayrca partinin ba szcs Arnaldo Otegi, 1981 ylna kadar ETAnn yesidir ve suikast gerekletirdii iin
hapis cezas almtr. Baz parti nde gelenleri ETA yelerini Bask askeri olarak nitelendirmekte ve sayg
duyduunu belirtmektedir.
Kapatlmasna ramen parti seimlere mdahil olmak iin eitli yollar denemektedir. Bunlardan en nemlisi
kendi aday listesini dier milliyeti-sol partilerin listesinden seimlere sokma giriimleridir.

34

simleri daha nce pek duyulmayan Bask Halknn Komnist Partisi (Euskal Herrietako Alderdi Komunista EHAK) ve Bask Milliyeti Hareketi (ANV) araclyla seimlere girmeye alm, destekilerine bu partilere
oy verme ynnde arlarda bulunmutur. Nitekim o gne kadar ad bile duyulmayan EHAKn 17 Nisan
2005teki Bask seimlerinde %12,5 oy aldn grmekteyiz. Ancak bu partiler, yasakl olan ve terr rgtleri
listesine alnan Batasuna ile ilikili olduklar gerekesiyle Eyll 2008 ve Ekim 2008de kapatlmlardr.
Avrupa nsan Haklan Mahkemesine kapatlma ile ilgili yaplan bavurulara karn Herri Batasuna ve Batasunaspanya, Etxeberria ve Dierleri-spanya ve Herritarren Zerrenda-spanya isimli dava yrrle
konmutur. Bu davalar hakkndaki AHMnin ilgili dairesi kararlarn 30 Haziran 2009 tarihinde aklamtr. lk
davalar Herri Batasuna ve Batasuna siyasi partilerinin kapatlmasyla ilgilidir. kinci ve nc dava ise yasad
ilan edilen ve kapatlan siyasi partiler ierisinde yrttkleri faaliyetlerden dolay bavuranlarn seimlere
katlamamas ile ilgilidir. Sonu olarak spanyada siyasi parti kapatma ve siyasetten yasaklama kararlarnn ihll
oluturmad AHM tarafndan hkme balanm olup verilen kararlarn zeti raporun ekinde sunulmutur.
Seimlere mdahil olmada takip edilen bir dier yntem de bo oy kullanma yntemidir. Belediye seimi,
genel seim veya Bask Parlamentosu seimlerine dorudan veya yanda partiler araclyla katlamaynca
destekilerinden bo oy verilmesi istenmektedir.

4- Bask Halknn Komnist Partisi (Euskal Herrietako Alderdi Komunista- EHAK):

2002 ylnda kurulan parti 2005 ylnda Batasunann adaylarn seim listesine alana kadar
pek varlndan haberdar olunamamtr. Komnist fikirleri savunmakla birlikte kendini
Bask milliyetisi olarak da tanmlamaktadr. 18 Eyll 2008 tarihinde ETAyla ve Batasuna
ile balantl olduu gerekesiyle spanya Yksek Mahkemesi tarafndan yasad ilan
edilmitir. Parti yneticileri ETAyla balantlarn olmadn sylemektedirler ancak
ETAnn iddet eylemlerini de knamamaktadrlar.

5- Bask Milliyeti Hareketi (Abertzale Ekintza - Accin Nacionalista Vasca, EAE-ANV)

Kendisini sosyalist bir platform olarak tanmlayan ilk Bask milliyetisi bir siyasal partidir. 1930 ylnda muhafazakr
bir izgi takip eden PNVye bir tepki olarak ortaya kmtr. Sivil sava ve diktatrlk dneminde pek faaliyeti
yoktur. 1977den beri Bask Ulusal zgrlk Hareketinin altnda seim faaliyetlerini yrtmektedir.
2007 ylndaki belediye seimlerinde yasaklanan Batasuna, HB ve EH ile olan balantlarndan dolay aday
listesinin byk bir ksm reddedilmitir. Ancak EAE-ANV, destekilerine bo oy kullandrmak suretiyle
dolayl yollardan seimlere mdahil olmaya almtr ve yaklak, bu seimlerde 187.000 bo oy kmtr.
ubat 2008de ise spanya hkmeti EAE-ANVyi nleyici bir tedbir olarak illegal ilan etmi, bylece genel
seimlerine katlmasn engellemitir. 16 Eyll 2008de spanya Yksek Mahkemesi partiyi yasad ilan
etmitir.

6- Aralar Partisi:
Aralar partisi, sosyalist fikirleri savunan Bask milliyetisi siyasal bir partidir. ETAnn
iddet eylemlerine kardrlar. Euskal Herritarroktan ayrlan bir grup tarafndan 2000
ylnda kurulmutur. Aralar, daha ok Navarra Blgesinde etkin durumdadr.
Nisan 2007deki seimlerde % 2.33 oy oranyla Bask Parlamentosunda 1 sandalye
elde etmitir.

7- Bask Solu ( Euskadiko Ezkerra- EE ):

Bask Solu, Sosyalist fikirleri savunan bir partidir. spanyann ETA mensuplarna ynelik
kartt topluma kazandrma dzenlemesinden faydalanan birok rgt mensubu bu
partiye katlmlardr.
1982 ylnda spanya Sosyalist i Partisinin Bask blgesindeki uzants diyebileceimiz
PSE ile birleerek EE-IPS (Euskadiko Ezkerra-Izquierda para el Socialismo - Left for
Socialism) adn almtr. 1991 ylnda PNV ve EA ile birlikte kurulan koalisyon hkmetinde yer almtr.
1991 ylnda Partinin ounluu PSOEnin Bask kolu olan PSE ile birlemeyi savunmutur. Birleme sonucu
partinin ad PSE-EE olmutur. Ancak parti iindeki baz kiiler bunu kabullenmeyerek Euskal Ezkerra (EuE,
Basque Left) adnda yeni bir parti kurmulardr. Bu grup daha sonra sosyal demokrasiye vurgu yapan milliyeti
Eusko Alkartasuna ile birlemitir.

35

36

TERRLE MCADELEDE HUKUKSAL EREVE

spanya zel bir terrle mcadele yasasna sahip deildir. Konuyla ilgili temel hukuki dzenlemeler Ceza
Yasasnda (Criminal Code-Codigo Panel) ve Ceza Muhakemeleri Usul Yasasnda (Code of Criminal
Procedure - Ley de Enjuiciameinto Criminal, LEC) dzenlenmitir. Ceza Yasas, terr sularn ve bunlara
ngrlen cezalar dzenlerken; Ceza Muhakemeleri Usul Yasas terr sularnn soruturulmasnda yetkili
kolluk glerini ve adli makamlar belirlemekte, ayrca terr sularndan pheli olan ahslara uygulanacak
zel prosedrleri ve phelinin haklarn da dzenlemektedir.
Franconun lmnden sonra balayan srete ETAyla mcadelede birok alanda dzenlemeler yaplmtr.
Ceza-adalet sisteminde yaplan dzenlemeler spanyann terrle mcadeledeki yaklamnn nemli bir
parasdr.
Konuyla ilgili temel dzenlemeler Ceza Yasas ve Ceza Muhakemesi Yasasnda bulunmakla beraber, terrle
mcadele kapsamnda nem arz eden dier ulusal dzenlemelere de bu blmde yer verilecektir.

CEZA YASASI
Ceza yasasnda terrizm sular 571. ve 580. maddeler arasnda dzenlenmitir.
571. madde; terrizm suunun objektif unsurlarn (rnein, kundaklama, tahrip ve dier maddelerde saylan
eylemler) ortaya koymaktadr. Maddede saylan unsurlar ancak baz artlarn varl halinde terrizm suu
saylabilir. Bunlara baktmzda;
Suun faili, anayasal dzeni veya kamu huzurunu (public peace) bozmay amalayan bir silahl grubun yesi
olmal veya
Suun faili, anayasal dzeni veya kamu huzurunu (public peace) bozmay amalayan bir silahl grup adna
hareket etmeli veya
Suun faili, anayasal dzeni veya kamu barn (public peace) bozmay amalayan bir silahl grupla, rgtle
ibirlii iinde olmaldr.

Bu arttan en az birinin varl halinde maddede saylan fiillerden birinin ilenmesi halinde terrizm suu
ilenmi olacaktr.
572. madde; herhangi bir ekilde bir terr rgtne veya silahl bir gruba mensup olan kiilerin hayat,
salk ve zgrlklerine ynelik eylemlerde bulunan faillerin cezai sorumluluunu belirler. Terrizm suu
kapsamna giren bir eylemde bulunan fail bir kiinin lmne neden olursa 30 yla kadar hapis cezas ile

37

cezalandrlabilmektedir. Eer terrist eylem kundaklama ve tahrip ieriyorsa, hapis cezasnn sresi 15
yldan 20 yla kadar deimektedir. Yine, terr eylemi sonucunda zarar veya hasar az ise, verilecek ceza 10
ila 15 yl arasnda deimektedir. Silahl bir gruba ya da rgte mensup fail bir kiiyi tehdit eder, ona bask
yapar veya kiiyi hrriyetinden yoksun brakrsa 10 yldan 15 yla kadar hapis cezasyla cezalandrlabilir.
Bu terrist eylemlerin hkmet grevlilerine kar ilenmesi halinde ngrlen hapis cezalarnn sresi
artrlabilmektedir. Hkmet grevlileri; yerel, blgesel ve ulusal seviyedeki hkmet grevlileri, blgesel
ve ulusal parlamentolarn yeleri, Yksek Mahkeme Mensuplar, ordu grevlileri ve kolluk kuvvetlerinin
tamamn kapsamaktadr.
573. madde; terr rgtnn mensuplar veya terr rgtyle ibirlii yapan kiiler tarafndan silah,
mhimmat ve patlayc, yanc, boucu maddelerin; depolanmas, tutulmas, retilmesi, kullanlmas, satlmas,
transfer edilmesi, salanmas durumunda alt yldan 10 yla kadar hapis cezas ngrmektedir.
574. madde; Ceza Kanununda zel olarak tanmlanmam ancak terrizm sularyla ayn artlar ve hedefleri
tayan eylemleri terrizm suu olarak tanmlamaktadr.

38

575. madde; mala kar ilenen sularn (hrszlk gibi) terr rgtne yardm ve destek amal ilenmesi
halinde verilecek cezalar belirlemektedir.
576. madde; silahl gruplar ve terr rgtleriyle ibirliinin kapsamn dzenleyen bir maddedir. birlii
genel olarak insan, mal zerinden yaplan her trl yardm kapsamaktadr. Maddede rnek kabilinden;
rgte depo veya kalacak yer salama,
rgte mensup kiileri tama, nakletme ve saklama,
rgt mensuplarnn eitimi konusunda faaliyetlerde bulunma veya bu faaliyetlere yardmc olma gibi
eylemler ibirlii kapsamnda saylmtr.
birlii halinde verilecek ceza be yldan 10 yla kadar hapis cezasn gerektirmektedir. Eer eylem bir
kimsenin hayatna, salna, zgrlne veya malna ynelik bir risk oluturmusa verilecek cezada artrma
gidilebilir. Madde ibirlikiyi fail gibi deerlendirmektedir.
577. maddeye gre; eer ciddi sular (rnein cinayet, tahrip ve ykc eylemler, kiiyi hrriyetinden yoksun
brakma, tehdit, bask, silah depolama) terr rgtne mensup olmayan bir kii tarafndan ilenirse normal
standartlara gre cezalandrlr. Ancak bu sularn faili kamu dzenini veya kamu barn hedef alyorsa
cezas yarsna kadar artrlabilmektedir.
578. madde; spanya ceza mevzuatna gre terr eylemlerinde komplo, tevik, kkrtma, provokasyon gibi
hazrlayc eylemleri ileyenlerin sadece istisnai durumlarda cezalandrlabileceini belirtir. Bu tr eylemlerin
su saylmas halinde karlnda ngrlen hapis cezasnn sresi, dier terrizm sularna kar ngrlen
hapis cezas sresine nazaran olduka azdr.
Hazrlayc eylem saylp karlnda ar bir ceza ngrlen tek eylem terrizm iin zr dilemedir.

nk terrizm faaliyetleri iin zr dilenirken ilenen sular meru hale getirecek fikirler ve doktrinlerin
propagandas yaplabilmektedir.
579. maddeye gre; mahkemelerin terrizm sularndaki cezalar azaltma yetkileri mevcuttur. Bu istisnai
dzenlemeler, baz artlarn olumasn gerektirmektedir. ncelikle, fail su ilerken gnll olarak vazgemeli
ve yetkili otoritelere su haber alnmadan bavurmaldr. Ayrca bu cezai indirimden faydalanabilmek iin;
Olas bir eylemin gereklemesinin nlenmesine yardmc olma,
rgtn faaliyetlerinin deifre edilmesini salayacak bilgi ve deliller getirme,
rgte yeni yelerin katlmnn engellenmesi ynnde yetkili otoritelerle ibirliinin yaplmas
gerekmektedir.
580. maddeye gre, yabanc bir mahkeme veya hkim tarafndan terrizm sularyla ilgili verilmi olan
karar spanya mahkemeleri veya hkimleri tarafndan verilmi kararlara edeer saylacak ve tam anlamyla
uygulanacaktr.

CEZA MUHAKEMES KANUNU

(CODE OF CRMNAL PROCEDURES - LEY DE ENJUCAMENTO CRMNAL, LEC)
spanyol Ceza Muhakemesi Kanununa gre terr sularnn failleri yarglanmasnda uygulanacak prosedr dier
sularn faillerinin yarglanmasnda uygulanacak prosedrn aynsdr. Yani terr sularnn yarglanmasnda
uygulanacak zel bir prosedr yoktur.
Ancak, Ceza Muhakemesi Kanununda terr sularnn soruturulmasnda ve kovuturulmasnda
bavurulabilecek baz zel dzenlemeler bulunmaktadr. Bunlar genel olarak bireysel zgrlkleri kstlayc
mahiyette dzenlemelerdir.
spanyada su soruturmasnda soruturmac hkim kolluk glerinin de yardmyla soruturmay
yrtmektedir. Bu srete savc ikili bir role sahiptir. Hem madurun hem de phelinin haklarn korumakla
ykmldr.
Terr sularyla ilgili btn davalara genel olarak Audienca Nacional bakmaktadr.
Terrizm suunun faillerine uygulanabilecek dzenlemelere baktmzda;
nleyici Gzalt: LECe gre yakalanan ahslarn en ge 72 saat iinde hkim nne karlmalar gerekir.
Terr sularnda bu sre 5 gne kadar uzayabilmektedir. Eer soruturma iin kesinlikle gerekliyse, bir
anlamda arlatrlm gzalt diyebileceimiz iletiime izin verilmeyen gzalt -incommunicado
detention uygulamas gndeme gelebilmektedir. Ancak bunun iin hkim karar gerekmektedir. Terr

39

40

sularndan dolay gzaltna alnanlarn hemen hemen hepsi iletiime izin verilmeyen gzalt uygulamasna
tabi tutulurlar. 10 gn dolduktan sonra eer gerekiyorsa gn daha uzatmak mmkndr. Ancak byle
bir uygulamada phelinin ikinci kez salk raporunun alnmas gerekmektedir. letiime izin verilmeyen
gzalt, silahl bir rgte yelik veya silahl bir rgtle ibirlii suundan dolay gzaltna alnanlarla bir suu
iki veya daha fazla kii ile birlikte ileyenler hakknda uygulanmaktadr. Bylece terr sularnda toplam
gzalt sresi 13 gne kadar uzayabilmektedir.

ster normal gzalt isterse arlatrlm gzalt uygulamas olsun iletiime izin verilmeyen gzalt
halinde her pheli aada saylan haklara sahiptir:
Yakalanan kiiye yakalanma sebebi ve haklarnn hemen bildirilmesi gerekir.
Susma hakk vardr.
pheli kendini sulamaya ve suu itirafa zorlanamaz.
Eer gerekirse cretsiz tercme hizmeti salanmaldr.
Eer pheli yabanc uyrukluysa konsolosluuna haber verilmesi gerekir.
phelinin salk raporunun alnmas gerekmektedir.
Ayrca letiime izin verilmeyen gzaltya tabi tutulan pheliler ise aadaki yasal snrlamalara
tabidir.
Yaknlarna veya kendisinin belirledii nc kiilere yakalandn haber veremez.
Dini liderlerle, akraba, arkada ve dier ziyaretilerle, ahsi doktoruyla gremez. Mahkeme tarafndan
grevlendirilmi bir doktor tarafndan kontrol edilebilme hakkna sahiptir.
zel avukatnn hukuki yardmndan faydalanamaz ve kendi avukatn kendisi belirleyemez. Ancak yetkili
kurullarca grevlendirilmi avukatlarn hukuki yardmndan faydalanabilir.
Szl olarak grme yapamaz, yazl grmeleri de yetkili birimin denetimine tabidir.

KONUTA GRME VE ARAMA

ncelikle herhangi bir evde veya zel konutta arama yapabilmek iin aranacak yerde suu aydnlatabilecek,
soruturmada ve kovuturmada kullanlabilecek kantlarn bulunduunu gsteren bir phenin varl
gerekmektedir.
Bunun yannda ev aramas iin u artlardan en az biri gereklemi olmaldr:
a) Ev sahibinin rzas,
b) Mahkeme karar,
c) Sust hali.

41

zel konutlarn aranmasnda takip edilecek prosedre bakacak olursak u artlardan en az birinin
gereklemesi gerekmektedir:
a) Konut sahibine ilikin dzenlenmi yakalama kararnn varl,
b) Kolluka aranan ahslarn evde saklanmas hali,
c) Failin, terrizm suu ilediinden pheleniliyorsa veya fail silahl bir grupla ya da terr rgtyle ilikili
ise ve acil bir durum sz konusuysa zel konutta arama yaplabilir. Son durumda aramann niin yapld ve
sonular konusunda yetkili birimler derhal bilgilendirilmelidir.

LETMN DNLENMES (INTERCEPTON OF COMMUNCATON)

Normal artlar altnda iletiimin gizliliinin ihlali ancak adli bir karala mmkn olmaktadr. Ancak terr
sularyla ilgili polis soruturmas kapsamnda ve acil durumlarda ileri Bakan, ona ulalamamas halinde
Devlet Gvenlik Sekreteri, iletiimin dinlenmesiyle ilgili emir dzenleyebilir. Byle bir durumda idari

42

makamlar tarafndan verilmi olan emir 72 saat iinde adli makamlarn onayna sunulmaldr. Aksi takdirde
geersiz saylr.

DER DZENLEMELER
Terrizm Madurlaryla Dayanma Yasas (Law 32/1999, of 8 October Solidarity with the Victims
of Terrorism)
Bu dzenlemeye gre, terr olaylarndan fiziksel veya psikolojik olarak zarar gren kiilere devlet tazminat
demek, tedavi masraflarn karlamak ve mala gelen zararlar telafi etmek zorundadr. Bunun iin meydana
gelen zarar, hastalk, sakatlk vb. ile terr olay arasnda bir illiyet ba bulunmaldr. Hkmet yetkilileri,
bu konuda mahkemenin bu uygun illiyet bana ilikin raporunu temel almaktadrlar. Yardm kapsamndaki
demeler ileri Bakanl tarafndan yrtlmektedir. 2000 ve 2003 ylnda yaplan yeni dzenlemelerle
terrizm madurlarna ynelik uygulamalarn kapsam geniletilmi ve daha ayrntl bir ekilde ele alnmtr.
rnein verilecek tazminat miktar artrlmtr. Terrist eylemler sonucu fiziksel veya ruhsal olarak zarar
gren madurlara veya yaknlarna denecek para miktarlarna baktmzda;
lm halinde madura 23 milyon peseats,
nemli bir sakatlk halinde 65 Milyon peseats,
Srekli-tamamen bir sakatlk halinde 16 milyon peseats,
Ksmi-srekli bir sakatlk halinde 6 milyon peseats eklindedir.

Terr Sularnda ocuklarn Cezai Sorumluluuyla lgili Dzenleme (22.12.2000)

2000 ylnda yaplan deiikliklerle ocuklara verilecek cezalar arlatrlmtr. Bunda ETA terr rgtnn
kale borroka eylemlerinde ocuklar yaygn olarak kullanmasnn etkisi byktr. ocuklar tarafndan
ilenen terrizm sularnn yarglanmasna Ulusal Mahkeme iinde yer alan Merkezi ocuk Mahkemeleri
bakmaktadr.
Siyasi Partiler Organik Yasas (Organic Law 6/2002, of 27 June On Political Parties)
Bu dzenleme kapsamnda herhangi bir adli veya idari ceza ngrlmemesine ramen bireysel zgrlkleri ve
demokratik sistemi saf d brakmak isteyen siyasi partilerin kapatlmasna imkn tanyan baz dzenlemeler
sz konusudur.
Maddede saylan eylemlerin tekrar etmesi ve ciddi bir ekilde ilenmesi halinde kapatmak iin gerekli
nedenler var saylr. Bu eylemler;
Terr eylemlerini dolayl olarak destekleme veya szle desteklediini ifade etme,
Terr eylemlerinin nemini minimize etme,
Sivil atma kltrn tevik etme
Terrizme kar olanlar sindirme, onlara gzda verme, sosyal olarak izole etme,
Terr eylemlerinden dolay sulu bulunan veya terrizmi alenen knamayan/reddetmeyen kiilerin parti
ynetiminde yer almasna olanak salama,
Terr eylemlerinden dolay sulu bulunan veya terrizmi alenen knamayan/reddetmeyen kiileri seim
listesine alma,
Partinin faaliyetlerinde; terrizmle, iddetle ve bunlarla ilgili dier kavramlarla zdelemi sembollerin,
mesajlarn ve dier unsurlarn kullanlmas,
Siyasi Partilere tannan seim haklarn ve ayrcalklarn terristlerin veya onlarla ibirlii yapanlarn lehine
kullanma,
Sistematik olarak terr rgtyle bir arada, ittifak halinde, birlik iinde hareket eden baz gruplarla dzenli
olarak ibirlii yapma (Terr rgtnn legal alanda faaliyet gsteren aparatlaryla, siyasi partilerin ibirliine
girmesi durumu gz nne alnarak dzenlenmi),
Terrizmi veya terristleri koruma ya da destekleme,

43

 dari, ekonomik ve dier imknlar (aralar) kullanmak suretiyle hkmet kurumlar zerinden terrizme
destek verme,
Terristleri veya iddet eylemlerini tevik etme ya da terristleri ve iddet eylemlerini vme, dllendirme,
hrmet gsterme (sayg duyma), bu eylemleri ileyenlerle ibirlii yapma,
Terrizm ve iddetle balantl sosyal bask, gzda verme ve ykc eylemlere destek salama.
Kanun sivil zgrlk hareketler tarafndan yksek sesle eletirilmesine ramen kabul edilmitir. Akabinde
de ETAnn siyasi uzants olduu iddia edilen HB, Anayasa Mahkemesinin kararyla yasad ilan edilmitir.
Biliim Teknolojileri ve Bilgi Toplumu Yasas (Law 34/2002, of 11 July On the Services of the
Information Technology (IT) and Electronic Commerce Society)
Yasa, internet salayclarna ve telekomnikasyon operatrlerine 12 aylk bir sreyle elektronik ortamda

44

yaplan iletiimin kayt altna alnmas zorunluluunu getirmitir. Bu veriler, su aratrmalarnda dolaysyla
terrizm sularnn aratrlmasnda da kullanlabilmektedir.
Terristlerin Mali Faaliyetlerinin Engellenmesi ve Dondurulmasyla ilgili Kanun (Law 12/2003, of
21 May On the Prevention and Freezing of Terrorist Funding)
Terr eylemlerini gerekletirmek amacyla kullanlabilecek mali deerlerin dondurulmas ve yine terr
eylemlerini finanse etmek amacyla kullanlabilecek mali faaliyetleri engellenmesi amacyla dzenlenmi bir
yasadr.
spanya, New Yorkta 9 Aralk 1999da imzalanan Terrizmin Finansmannn nlenmesine Dair Uluslararas
Szlemeyi imzalam ve i hukukuna adapte etmitir. Terristlerin ekonomik faaliyetlerini engellemek
amacyla Mays 2003te bir dzenleme yaplmtr. Bu erevede gerek BMnin gerekse de ABnin
konuyla ilgili dzenlemeleri gz nne alnarak Terristlerin Ekonomik Faaliyetlerini zleme Komitesi
oluturulmutur.
Kullanlan finansal kanallarn tespit edilmesi ve dondurulmas, malvarl deerlerinin niteliinin ve niceliinin
tespit edilmesi ve dorulanmas, malvarl deerlerinin kaynann, yerinin ve hareketlerinin belirlenmesi ve bu
faaliyetleri yapan kiilerin kimliklerinin belirlenmesi ilemleri de yine bu kapsamda yrtlen almalardr.
Bu faaliyetlerin yrtlmesi amacyla Terristin Finanse Edilmesinin zlenmesi Komisyonu (Commission
for The Surveillance of Activities of Terrorist Funding) adnda zel bir birim oluturulmutur. Bu daha
ok nleyici mahiyette bir birimdir. Mali faaliyetlerin terr eylemleriyle ilgili olduunu gsteren mantkl
gstergeler ortaya ktnda bu birim harekete gemektedir. rnein, bu tarz faaliyetleri yrtt ne
srlen kiilerle veya bu tarz faaliyetlerin mahiyetiyle ilgili oluturulmu bir listenin spanya makamlarna

ulamas halinde mantkl bir neden domu olur. Bu birim harekete geerek bu kiilerin mali faaliyetlerini
gzetim altna alabilecektir. Bu mantkl neden kanunda belirlenmi objektif ve sbjektif unsurlardan da
kaynaklanabilir.
Yasaya gre, hem CNP hem de GC kendi bnyelerinde terristlerin mali faaliyetleriyle mcadele edecek zel
birimler oluturmakla ykml klnmtr. Bu birimlerin yetkileri iki ekilde ortaya kmaktadr: Birincisi, idari
olarak yaplan faaliyetler CNI zerinden yrtlmektedir. CNI direktr Karapara Aklama ve Mali Sularn
Engellenmesi Komisyonu ierisinde yer almaktadr. Bu birim Ekonomi Bakanlna rapor vermektedir.
kincisi ise adli olarak, su ortaya knca bu birimlerin adli birimleri gerekli soruturmay yapmaktadrlar.
Etkin Cezalandrmaya likin Dzenlemeler (Organic Law 7/2003, of 30 June On the Measures to
Reform the Full and Effective Serving of Sentences)
Bu kanunla gelen yeni dzenlemeye gre terr sularna 40 yla kadar hapis cezas verilebilecektir. Bu yasayla
gdlen temel ama terrizm sular karlnda ngrlen cezalarn caydrcln artrmaktr.

45

46

ZAPATERO HKMET-ETA GRMELER SREC

spanyada lkenin en nemli iki siyasi partisi arasnda terrizmle mcadele konusunda genel olarak bir
uzlamann sz konusu olduu gzlenmekle birlikte, zellikle Zapateronun 2004 ylnda iktidara gelmesinin
ardndan ETA ile grlmesinden yana bir politika takip etmesi, ana muhalefetteki Halk Parti (PP)nin
youn muhalefetine sebep olmutur. Terrle mcadele politikalar, zellikle Mart 2008deki parlamento
seimlerinde siyasi propagandalarn temel konularndan birisi haline gelmitir.
PP, ETA ile mcadelede temel olarak grmelere scak bakmamakta iken, 1999 ylnda gerekletirilen
grmelerden netice alnamamas ve ETAnn atekes srecini yeniden yaplanma amal kullanmas PPnin
bu konudaki tutumunu daha da katlatrmtr.
spanya toplumunun genel olanak ETA ile siyasi konular hari silahlarn braklmas, cezaevindeki mahkmlarn
durumu gibi teknik konularn grmesine scak baktn sylemek mmkndr. Bu nedenle, ETA ile gemite
yaplan grmeler seim propagandalarnn temel gndem maddesi olmamtr.
Zapatero liderliindeki PSOEnin 2004 Parlamento seimlerini kazanarak iktidara gelmesi akabinde, ETA ile
grmelere scak bakmas PPnin youn muhalefeti ile karlamtr.

ETA LE GRMELER NCES VE GRME SREC

Jose Luis Rodriguez Zapatero, Katalonyaya geni zerklik verilmesinin ardndan ETA ile bar grmelerine
balayacan resmen aklayarak, Demokrasi bara ulamak iin siyasi bedel demeyecektir. ETA ile,
iddeti brakr brakmaz diyalog kurulmas yetkisi veren Mays 2005 tarihli parlamento karar uyarnca
hareket ettiini syleyen spanyol Babakan, Mays 2003ten beri kimseyi ldrmemi olan ETAnn
szn tutacana gvendiini belirtti.
Halk Parti (PP), ETA ile grmelere kar karak, PP lideri Mariano Rajoy, Bask bar srecini
desteklemediklerini duyurmu, ETAnn siyasi kanad olduu gerekesiyle yasaklanan Batasunaya dair Onlarla
konumak terristlerle konumak olur demitir12.
Yine, Bir gn iktidara gelirse, ETA ile Hkmet arasnda yaplacak hibir anlamay kabul etmeyeceini
aklamtr13.
Zapatero, Sosyalist Parti`nin Barselona kentindeki kongresinde yapt konumada, Oyunun kurallar aktr,
hibir iddeti iermez Yolumuza kararllkla devam edeceiz lgili kiiler unu bilmelidir ki, oyunun
kurallar aktr: Yasallk ve bar. Bar, her trl iddetin terk edilmesi demektir. Hkmet, Bask halknn
byk ounluuna istediini verebilmek iin alyor. iddetin sona erdirilmesini, barn gelmesini ve
12 http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=191646
13 26 Haziran 2006 Hrriyet

47

48

Bask`da birlikte yaamay salayabiliriz. Gerek Baskllar byle hissediyor diye konumutur.
te yandan PPnin lideri Mariano Rajoy, yapt aklamada ise, Dn, yeni bir ey yok diyordum. Bugn de
aynsn diyorum. nk ETA, bir su ve terr rgtdr demitir14. Terrizm Madurlar Dernei,
ETAnn bir katiller ordusu olduunu ve asla pazarlk yaplamayacan belirtmitir.
ETA ile grme srecinde zellikle ETA terrne madurlarnn kurduu STKlar protesto eylemleri
dzenlemitir. Sz konusu eylemlerde n plana kan ve ciddi bir politik g haline gelen Terrizm Madurlar
Dernei, hkmetin terre teslim olduunu, ETAnn lmne sebebiyet verdii 800 akn insann hatrasna
saygl davranman vurgulamtr. Hkmetin cezaevindeki rgt mensuplarn salvermesi ve Bask Blgesine
daha fazla siyasi hak verilmesinden duyulan endie protesto gsterilerinde sklkla ifade edilmitir.
Ayrca PPnin bu gsterileri destekledii ve birok PP yesinin katld bilinmektedir.

KAMUOYU DESTE
Opina adl anket irketi tarafndan yaplan ankete gre,
Ankete katlanlarn % 68i ETAnn atekesini spanya toplumu iin iyi bir haber olarak nitelendirmitir.
Ankete katlanlarn (1000 kii) % 80i Zapateronun iddete kesin bir son vermek iin ETA ile diyalog
yollarn aratrmas gerektiini dnrken, % 13 bu gre kar kmaktadr.
Yine, % 34lk bir kesim de atekesin bir kandrmacadan ibaret olduuna inanmaktadr.

El Mundo gazetesi tarafndan yaynlanan bir ankete gre;

spanyollarn % 68.4 hkmetin ETA ile diyalog kurmas gerektiini dnmektedir.
Ankete katlanlarn yaklak % 75i hkmetin ETA ile silah brakmay grmesine olumlu bakarken,
% 55i yurtdnda yaayan rgt mensuplarnn dnnn mzakere edilmesi gerektiini dnmektedir.
%62.9luk bir kesim ise hkmetin ETA ile kendi kaderini tayin hakkn mzakere etmesine kar
kmaktadr.

14 2006-09-24 Haber7 http://www.haber7.com

49

BARAJAS EYLEM SONRASI

ETA 24 Mart 2006da yaplan atekesi ihlal etmi ve 30 Aralk 2006da Madrid Havaalannda bir bombal
saldr gerekletirmitir. 500 kilogram patlayc kullanlarak gerekletirilen saldr sonucu 2 kii lm, 26
kii de yaralanmtr. Saldrnn ardndan atekesin hala geerli olduunu savunan terr rgt ETAnn
aksine, spanya hkmeti, ETAnn inanlabilir baka bir atekesi asla olmayacak aklamasn yapmtr.
Babakan Zapatero, Babakanlk konutunda dzenledii basn toplantsnda ETA ile diyalogu gelitirmeye
ynelik tm giriimlerin askya alnmas talimatn verdiini, havaalanndaki terr saldrsnn ETA`nn ilan
ettii atekesle tamamen badamadn ifade etmitir.
Halk Partisinin (PP) lideri Mariano Rajoy, terr saldrsn knayarak, sosyalist hkmetin, terr rgt ETA
ile olan tm ilikilerini kesip spanyol halkn sakinletirmek zorunda olduunu dile getirmitir.

50

Batasuna partisi ise, bundan nceki terr saldrlarnda olduu gibi yine ETA`nn terr saldrsn knamam,
Batasuna lideri Arnaldo Otegi, bar srecindeki mevcut kt durumdan Zapatero hkmetini sorumlu
tutarak, terr saldrs sonras bar srecinin kesintiye uramadn iddia etmitir15.
Atekesin sona ermesinin ardndan Mecliste Zapateronun ars zerine yaplan grmelerde, Babakan
ok iyi niyetli davranarak hata yaptn kabul etmi, btn siyasi partilerin terrizmle mcadelede desteini
talep etmitir. PP harici btn siyasi partiler Sosyalist Parti(PSOE)yi desteklemitir.

Sz konusu meclis grmelerinde;

Babakan Jose Luis Rodriguez Zapatero; spanyollar nnde hata yaptn kabul ettiini syleyerek
balayan Zapatero, terr rgtnn bundan sonraki tek yolunun silah brakp, iddeti sona erdirmek
olduunu, ETA`ya kar demokratik tm siyasi partileri, sivil toplum rgtlerini ve sosyal rgtleri birlik
olmaya ardn, yeni bir `Terrizmle Mcadele Pakt` hazrlanmas iin Meclis`teki siyasi partileri tek
tek arp greceini, Terrizmle Mcadele Paktnn yeniden gzden geirilmesiyle `terrizme kar
mcadelenin yeniden ina edilip, geniletileceini ve glendirileceini ifade etmitir.
(PP), Zapatero`nun terrle mcadele politikasna kar Baarszlnza elik etmekten daha byk bir hata
olamaz diyerek, Meclis`te Zapatero`ya destek vermeyen tek parti olmutur.
PP lideri Mariano Rajoy, 8 Aralk 2000 tarihinde (PP`nin hkmette olduu dnemde) PSOE ile PP arasnda
imzalanan Terrizmle Mcadele Paktn bozan tarafn terristlerle diyaloa balayan PSOE olduunu ileri
srerek, baka pakta gerek olmayp, 2000 ylndaki paktn geerliliini savunmutur.
15 2006-12-30 Haber7 http://www.haber7.com

Rajoy, Babakan Zapaterodan ok ak bir ekilde ETA ile ilikisini tamamen sona erdirdiini sylemesini,
asla siyasi bedel denmeyeceini aklamasn, `ETA`nn saldrlarn kesin bir dille knamad srece
Batasuna`nn gelecek bahar aynda yaplacak yerel seimlere, ad deitirme dahil hibir artla katlamayacan
garanti etmesini istemitir.
Yine, Rajoy tarafndan dile getirilen u ifadeler mecliste gergin anlarn yaanmasna yol amtr: Terrizmle
mcadelenizi desteklemek bir intihardr. Eer ETA`ya olan vaadlerinizi gerekletirmezseniz bomba
koyacaklar, eer bomba koymazlarsa ETA`ya boyun ediniz demektir
PP dndaki Meclis`teki dier siyasi partilerden Katalonya Blgesi`nde faaliyet gsteren Ynelim ve
Birlik Koalisyonu(CU), Katalonya Cumhuriyeti Solu(ERC), Bask Milliyeti Partisi(PNV), Birleik Sol
(IU), Kanarya Koalisyonu(CC), Galisya Milliyeti Bloku(BNG), Aragon Birlii(CHA), Bask Blgesi`ndeki
Eusko Alkartasuna(EA) ve Nafarrao-Bai, uyarlarda bulunsalar da terrizmle mcadelede genel anlamda
Zapatero`ya desteklerinin devam ettiini belirtmilerdir.

51
EYLEM SONRASI KAMUOYUNUN SRECE BAKII
Barajas eylemi sonrasnda, GESOP aratrma irketi tarafndan yaplan ankete gre16;
Ankete katlanlarn % 58.8i, grmelerin yeniden balatlmasn istemitir. Buna karn, % 34.1lik bir
kesim Zapateronun ayrlklarla var olan her trl diyalogu sonlandrmas gerektiini savunmutur.
spanya genelinde 1500 kiiye telefon zerinden uygulanan ankette % 36lk bir kesim Zapateronun
taktiklerinin kt veya ok kt olduunu ifade ederken, % 34lk bir kesimde iyi veya ok iyi olduunu
savunmutur.
Ankete katlanlara gre, PPnin Hkmetin ETA ile grmesini protesto amal gsterileri spanyann
karlat en byk sorun olarak grlmtr
Ankete katlanlarn % 55.5i ETA silahlarn braksa bile bamsz bir Bask Devletine kar kmaktadr.
% 31.3lk bir kesim ise bunu desteklemektedir.
Ankete katlanlarn % 55.1i ykselen siyasi tansiyonun arkasnda PPnin olduunu ileri srerken,
% 18.3lk bir kesim PSOEyi sulamaktadr. % 49.5lik bir kesim PSOEnin daha sorumlu hareket ettiini,
PPnin daha sorumlu hareket etiini dnenlerin oran ise % 27 civarndadr.
Instituto Opina tarafndan yaplan ankete gre17;
Eyleme ramen Hkmetin ETA ile grmeyi devam ettirmeyi dnenlerin oran % 55.2 iken, hayr
diyenlerin oran % 38.3tr.
16 http://english.peopledaily.com.cn/200603/27/eng20060327_253640.html
17 http://irishbasquecommittees.blogspot.com/2007/01/spaniards-want-government-to negotiate.html

52

 Hkmetin ETA ile grme srecini balatm olmasn doru buluyor musunuz? sorusuna cevaben,
% 66.2 orannda evet denilirken, % 22.9luk bir kesim hayr demitir.
Yeni bir bar srecinin balamasndan umutlu musunuz? sorusuna ise % 64.2 orannda evet denilirken,
% 26.1 orannda hayr denilmitir.

2008 SEM SONULARININ DEERLENDRLMES

Devam eden srete PSOEnin ETA ile yapt grmeler 2008 genel seimleri kampanyasnn nemli
tartma noktalarndan birini oluturmutur.
Haziran 2007de Babakan Zapatero, ana muhalefetteki Halk Parti (PP) lideri Rajoyun, terrle mcadele
konusunu, hkmete kar kullanmasndan duyduu rahatszl dile getirmi, konuyla ilgili olarak yapt
aklamada, 30 yldan bu yana, terrle mcadelenin i politika malzemesi yaplmamas konusunda,
demokratlar arasnda yazlmam bir kural olarak kabul edilmi bir mutabakat bulunduunu vurguladktan
sonra, ana muhalefet lideri Mariano Rajoyun, her gn, hkmetin ETA ile mzakere deil, mcadeleye
arlk veren bir politikas olmas gerektiini yineleyerek, bu kural inemekte olduunu kaydetmitir.
Mariano Rajoy, Babakann bu aklamasna verdii yantta; Zapateronun terrle mcadele politikasnn
elikilerle dolu olduunu ve bir eyi aklad, yalanlad veya sustuu zamanlarda bile inandrc olamadn
ve halka gven vermediini yinelemitir. Rajoy, PSOEnin iki parti arasnda 2000 ylnda imzalanm olan
Terrizme Kar zgrlkler Anlamasna uymadn belirtmitir18.
Seim sonunda, % 43.9 oy oran ile 2008 parlamento seimlerinden birinci srada kan PSOEyi
% 39.9 oy oran ile PP takip etmitir.
2008

2004

Oy Says

Oy
Oran(%)

Koltuk
Says

Oy Says

Oy
Oran(%)

Koltuk
Says

Sosyalist
Parti
(PSOE)

11.288.698

43.9

169

11.026.163

42.6

164

Halk Parti
(PP)

10.277.809

39.9

154

9.763.144

37.7

148

18 http://www.hispanatolia.com/haber_siyasal.asp?id=128 Haziran 2007

53

54

SONU
Terrle mcadele stratejisi her lkenin kendine zg dinamikleri ve koullarna gre ekillense de, dier
lkelerin mcadelede yaad tecrbeler bizlere yaplmas veya yaplmamas gerekenler konusunda nemli
mesajlar sunmaktadr. Bir de terrn gerekesi etnik argmanlara dayanrsa mcadele yntemleri konusunda
lkelerin birbirlerinden renecei ok ey olduu grlecektir.
spanya uzun yllar boyunca etnik sorunlarla kar karya kalm, 1960l yllardan itibaren de Bask blgesinin
bamszln ama edinen ETAnn ( Euskadi Ta Alkatasuna - Bask lkesi ve zgrlk) iddet eylemlerine
maruz kalmtr. spanyann ayrlk ETA terrne kar ald tedbirlere bakldnda sertlik yanls
militarist politikalardan sivil odakl, yumuak g kullanmna dayanan politikalara doru bir
seyir takip ettii grlmektedir. Bu srete ETA tamamen bitirilemese de, halkn rgte olan sempatisinin
azald, d destein kesildii ksaca rgtn izole olduunu sylemek mmkndr.
ETAy kuran ekirdek kadro, iddeti benimsemeyen, bamszlk hedefine siyasal katlm yollarn kullanarak
ulamay amalayan geleneksel Bask milliyetii izgisine sahip PNVnin (Milliyeti Bask Partisi) genlik
kollar iinden neet etmitir. Ancak, ETA 1960l yllarn sonuna doru baz devlet grevlilerine suikastlar
dzenleyerek iddet sarmaln balatm, Kba ve Vietnamda yaanan devrimlerden de etkilenerek milliyeti
ideolojisine Marksist makyajlar yapm ve nihayetinde iddeti mcadelesinin vazgeilmez bir unsuru haline
getirmitir.
spanyann ETAnn ilk eylemlerine cevab olduka sert olmu birok kii ince eleyip sk dokunmadan
tutuklanm, Bask blgesinde bir nevi olaanst hal ilan edilerek gnlk yaam ekilmez hale getirilmitir.
Bu dnemde ETAnn silahl eylemleri Franco rejiminin hatalar nedeniyle toplumdan tepki grmemi aksine
rgtn toplumsal zemin kazanmasna hizmet etmitir. ETA bu dnemde zulme bakaldran bir zgrlk
savas olarak grlmtr.
Franconun lmnden sonra lkede demokrasiye gei yolunda ciddi admlar atlmtr. lke genelinde
genel af kartlm, ilk defa demokratik seimlere gidilmi, birka radikal grup hari Bask blgesindeki siyasi
partiler de dhil olmak zere geni bir katlmla yeni anayasa hazrlanmtr. Ancak baskya kar zgrlk
savas olarak ortaya kan ETAnn bu srete izledii tavr olduka artcdr.
ETA bu dnemde eylemlerini artrm ve zellikle de demokratik almlarn terr eylemlerini artrd savna
inanan Franco dneminin formasyonunu tayan st dzey askerlere suikastlar dzenlemitir.
Bu dnemde (19781982) spanyada terrle mcadelede daha ok polisiye nlemlere bavurulmakla
birlikte, uluslararas ibirlii balamnda ETAnn eylem planlarn yapp, lojistik destek ald ve rgtn
ynetici kadrosunun bulunduu Fransayla anlamalar imzalanm, ayrca rgtten ayrlmak isteyen elemanlar
topluma kazandrmaya ynelik yasal dzenlemeler yaplmtr.
Bunun yan sra demokratik olmayan yollara bavurulduu da grlmektedir ki; bunlarn banda devletle st
dzey balantlar olduu daha sonra tespit edilen ancak gayrimeru yollar kullanarak faaliyette bulunmu
GAL (Anti-terrist Kurtulu rgt) gelmektedir. GALin en nemli iki fonksiyonu ETA militan olduundan

55

phelenilen kiilere ynelik eylemler yapmak ve Fransay daha aktif ibirliine sokmak iin Fransa
topraklarnda huzuru bozucu faaliyetlerde bulunmak olmutur.
Daha sonraki yllarda GALin faaliyetlerinin ileri Bakanlna tahsis edilen rtl denekten finanse edildii
tespit edilmi, dnemin ileri Bakan ve Emniyet Mdr 10 yl hapis cezasna mahkm edilmitir. Bu
yasad rgtle ilgili en vahim sonu ise ldrlen toplam 27 kiinin te birine yakn ksmnn ETA militan
olmadnn ortaya kmasdr.
spanya youn operasyonlarna ve artan Fransz ibirliine ramen ETAnn faaliyetlerine tam olarak son
verememitir. Her ne kadar yaplan operasyonlarda lider kadrolar ele geirilse de ETA kendini hzlca
yenileyebilmekte, yeni taktiklerle gvenlik glerinin karsna kabilmektedir.

56

spanyada bulunan Ajura Enea Saraynda 12 0cak 1988 tarihinde, ETAnn siyasi uzants olan Herri Batasuna
hari Bask blgesini temsil eden dier btn siyasi partilerin katlmyla bir anlama imzalanmtr. Anlamann
en nemli boyutu siyasal talepleri iddetle dile getiren rgtlere asla taviz verilmeyecei ynnde
oluan konsensstr.
spanya, bundan sonraki terrle mcadele srecinde bu anlamada yer alan maddelerin farkl
kombinasyonlarndan oluan yntemleri kullanmtr. Baz dnemlerde ve drdnc maddenin ezamanl
uygulanmas sz konusu olurken, baz zamanlarda ise nc ve beinci maddenin uygulamas n plana
kabilmitir.
Btn bu nlemler ETAnn tamamen ortadan kaldrlmasn salamamakla birlikte, halk zerinde bir alan
kazanma mcadelesi olan terrle mcadelede spanyann elini olduka glendirmitir. Bu srete Bask
halknn ETAya olan destei krlmtr. yle ki, 1992 ylndan itibaren ETA eylemlerini knamak
amacyla Baskllarn da youn olarak katld gsteriler, yryler dzenlenmitir.
spanyadaki etnik sorunun tamamen zlmesi olduka zordur. Bu Bask milliyetiliinin doasndan
kaynaklanmaktadr. Baskllarn dier Avrupa dillerinden farkl kendine zg dillerinin olmas, farkl bir
kltrlerinin olmas ayrca uzun yllar boyunca merkeze sk balarla bal olmamalar gibi nedenler zaten
bal bana dikkate alnmas gereken hususlardr.
Bunun yan sra zaman iinde blgeye ynelik ar g kullanm, militer yaklamlar ve anti-demokratik
oluumlar (GAL gibi) ile yanl uygulamalar, sorunu daha da kronik hale getirmitir. Ancak zellikle Ajura
Enea modeliyle birlikte spanyann ncelikli hedefi; konuyu iddet ksr dngsnden karp
siyasal platforma ekmek olmutur ki; ikincisinin insani ve maddi maliyeti birinciye nazaran
olduka dktr.

spanyann yaad tecrbelere baktmzda ayrlk terrle mcadele ederken gz nnde bulundurulmas
gereken baz hususlar u ekilde sralanabilir:
Genelde devletler etnik sorunlarla karlatklarnda tepkisel olarak davranmakta, askeri nlemlere arlk
vermekte bu da sorunlarn daha kroniklemesine yol amaktadr.
Kendini etnik balara vurgu yaparak tanmlayan rgtler komu lkelerdeki etnik kkene dayal akrabalk
balarndan faydalanarak o blgeyi bir s gibi kullanabilmektedir. Bunun nne gemek iin Fransa-spanya
rneinde olduu gibi komu lkelerle adalet ve gvenlik alannda ibirlii artrlmaldr. Bugn Fransa ve
spanyada iki lke yetkililerinin katlmyla oluturulmu ortak soruturma gruplar bulunmaktadr.
Terrle mcadelede demokratik sistemin dnda yaplanmalara bavurmak keyfilie yol amaktadr.
rgt mensubu olsa bile kiilerin yarglanmadan infaz edilmesi hukuk devletiyle badatrlamaz. Bu tr
yaplanmalarn masum insanlar katletmesi ise tam anlamyla bir vahamettir. Ayrca bu tr uygulamalar hem
halk nezdinde hem de uluslararas arenada devletin saygnln zedelemektedir.
Daha da nemlisi anti-demokratik uygulamalar, rgtlerin sylem ve propaganda alanlarn geniletmekte
yeni eleman kazanma srelerini hzlandrmakta ve bu srece rgt lehine katk salamaktadr.
Terrle mcadelede diplomasi, polisiye nlemler, terr rgtnn hitap ettii kitleye ynelik yaplan
sosyal ve siyasal almlar e zamanl yrtlmelidir.
nsanlara iddeti, silah brakma ars yaplrken her trl sorunlarn tartlabilecei siyasal katlm
yollarnn almas gerekir.
Etnik yaps eitlilik arz eden toplumlarda sistemden tatmin olmayan radikal gruplar her zaman olacaktr.
Ama bunlar yok etmekten ziyade halktan izole olmalarn salayarak etki alanlarn en alt seviyeye ekerek
daraltmak olmaldr.
Demokratik almlar ksa vadede terr rgtlerinin eylemlerini arttrmasna neden olmaktadr. Nitekim
ETA rneinde de olduu gibi demokratik almlar ksa vadede terr eylemlerini arttrrken uzun vadede
ise rgtn halk desteinden yoksun kalmasn salamakta ve rgtn eleman kazanma srecini olumsuz
ynde etkilemektedir. Dolaysyla bu sre sabr gerektirmektedir.

57

58

EK

SPANYADA SYAS PART KAPATMA VE SYASETTEN YASAKLAMA

KARARLARININ HLL OLUTURMADII KONUSUNDA
AHM TARAFINDAN VERLEN KARARLARIN ZET45
Bavurular Sahipleri
Herri Batasuna ve Batasuna
Etxeberria ve Dierleri
Herritarren Zerrenda
Avrupa nsan Haklan Mahkemesi Herri Batasuna ve Batasuna-spanya (bavuru no. 25803/04 ve
25817/04), Etxeberria ve Dierleri-spanya (no. 35579/03, 35613/03, 35626/03 ve 35634/031
ve Herritarren Zerrenda-spanya (no. 43518/04) isimli dava hakkndaki Daire kararlarn 30
Haziran 2009 tarihinde aklamtr. lk davalar Herri Batasuna ve Batasuna siyasi partilerinin
kapatlmasyla ilgilidir. kinci ve nc dava ise yasad ilan edilen ve kapatlan siyasi partiler
ierisinde yrttkleri faaliyetlerden dolay bavuranlarn seimlere katlamamas ile ilgilidir.
HERR BATASUNA VE BATASUNA - SPANYA
1. Temel Olaylar
Herri Batasuna siyasi rgt seim koalisyonu olarak kurulmu ve 1 Mart 1979daki genel seimlere
katlmtr. 5 Haziran 1988 tarihinde Herri Batasuna ileri Bakanlnn siyasi partiler siciline kaydedilmitir.
3 Mays 2001de bavuran Batasuna, siyasi parti olarak kaydolmak iin gerekli belgeleri teslim etmitir.
27 Haziran 2002de spanyol Parlamentosu siyasi partilerle ilgili 6/2002 sayl Temel Kanunu (LOPP) kabul
etmitir. Yeni yasayla getirilen yenilikler siyasi partilerin tekilatlanmas, ileyileri ve faaliyetleri hakkndaki 2.
Blmde ve kapatma ve geici olarak kapatma ile ilgili 3. Blmde yer almaktadr. LOPP Kanunu 28 Haziran
2002 tarihinde Resmi Gazetede yaymlanm ve ertesi gn yrrle girmitir.
Audiencia Nacionaldeki merkezi soruturma hakiminin 26 Austos 2002 tarihli ve 5 sayl karar ile,
Batasunann faaliyetleri geici olarak durdurulmu ve Herri Batasuna ve Batasunann kullanabilecei btn
iyeri ve dier mlkler yllna kapatlmtr.
Devlet Konseyi, 2 Eyll 2002de Bakanlar Kurulunun 30 Austos 2002 tarihli anlamasna istinaden ve
spanya Hkmeti adna hareket ederek, bavuruda bulunan partiler hakknda, inkar edilemez bir ekilde
demokrasiyle badamayan, anayasal deerleri, demokrasiyi ve insan haklan tehdit eden ve LOPP yasasnn
aklayc memorandumunda belirtilen ilkelere aykr faaliyetlerde bulunarak yeni LOPP yasasn ihlal ettii
gerekesiyle kapatlmas iin Yksek Mahkeme nezdinde dava amtr.
Ayn gn Savclk da LOPP Yasasnn 10. Maddesi uyarnca sz konusu partilerin kapatlmas iin Yksek
Mahkemeye bavuruda bulunmutur.
45 Bu zet, Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin 30 Haziran 2009 tarihinde resmi web sitesinde yapm olduu basn aklamasnn Uluslararas Hukuk ve D likiler
Genel Mdrlnde grevli tercman Seil Zeynep Doan tarafndan yaplan gayr resmi tercmesi esas alnarak hazrlanmtr.

59

10 Mart 2003te Batasuna, LOPP yasasnn baz maddelerinin dernek kurma zgrl, ifade zgrl,
dnce zgrl haklarna ve meruiyet, adli kesinlik, ceza kanunlarnn nceyi kapsamayan yaps, orantllk,
ayn sutan iki kez yarglanamama ilkelerine ve kamu hizmetinde bulunma hakkna aykr olduu dncesiyle
Anayasa Mahkemesine LOPPun anayasaya uygunluu hakknda bir n soru nergesi sunmutur.
27 Mart 2003 tarihli ve oybirliiyle alnan bir kararla Yksek Mahkeme, LOPPun Anayasaya uygunluuyla
ilgili itirazlarn daha nceden zaten incelendiini ifade ederek ve Anayasa Mahkemesi tarafndan 12 Mart
2003 tarihinde alnan bir kararla bu itirazlarn reddedildiini hatrlatarak bu talebi reddetmitir. Yksek
Mahkeme, Herri Batasuna, EH ve Batasuna partilerini yasad ilan etmi; kapatlmasna ve mallarnn tasfiye
edilmesine karar vermitir.
Anayasa Mahkemesi, 16 Ocak 2004 tarihinde oybirliiyle alnan iki kararla, bavuranlarn hukuki olarak
koruma altna alnmas yolundaki temyiz talebini (amparo temyizi) reddetmitir.

60

2. Mahkeme Usul
Bavuru 19 Temmuz 2004 tarihinde Avrupa nsan Haklar Mahkemesine yaplm ve 11 Aralk 2007de
ksmen kabul edilebilir olduu ilan edilmitir.
3. Karar zeti
ikyetler
Szlemenin 10. ve 11. maddelerine dayanarak, bavuranlar partilerinin kapatlmasnn dernek kurma
hakknn ihlli anlamna geldiini iddia etmilerdir. LOPP yasasnn eriilebilir ve ngrlebilir olmadn,
geriye ynelik olarak uygulandn ve meru bir amacnn olmadn belirtmiler; kendilerine uygulanan
tedbirin demokratik bir toplumda gerekli olmadn ve orantllk ilkesine uygun olmadn savunmulardr.
Mahkemenin Karar
Madde 11
Mahkeme, bavuran partilerin kapatlmasnn Szlemenin 11. maddesinin kapsamnda meru ama olarak
gzetilen ve kanunlarda yer verilen dernek kurma hakknn uygulanmasna mdahale niteliinde olduuna
karar vermitir.
Demokratik toplumun ve tedbirin orantllna ilikin olarak Mahkeme, itihatlarn belli lde gzden
geirdikten sonra, kapatmann toplumsal ihtiyac bastrmak olarak karlk bulduunu gz nne almtr. Bu
davada ulusal mahkemelerin, bavuran partilerle ETA arasnda balant olduunu dnmelerine sebep olan
nlerindeki delilleri ayrntl bir ekilde inceledikten sonra makul sonulara ulatn dnmektedir. Terrist
saldrlar asndan spanyada yllardr sren durum gz nnde bulundurulduunda, bu balantlar objektif
olarak demokrasiye ynelik bir tehdit olarak nitelendirilebilir. Mahkemeye gre, Yksek Mahkemenin
kararlar terrizmin knanmas iin var olan uluslararas istek balamnda olmalyd. Sonu olarak, Mahkeme
bavuran siyasi partilere isnat edilen eylem ve konumalarn, beraber deerlendirildiinde, demokratik
toplum kavramyla elien partilerce ngrlen ve savunulan toplumsal model iin net bir grnt izdii
kanaatindedir.

Mahkeme, kapatma tedbirinin orantl ile ilgili olarak, bavuranlarn projelerinin demokratik toplum
kavramna aykr olduu ve spanya demokrasisine nemli bir tehdit oluturduu iin bavuranlara uygulanan
yaptrmn AHSnin 11/2. maddesindeki meru amaca gre orantl olduu kanaatindedir.
Mahkeme, oybirliiyle Szlemenin 11. maddesinin ihlal edilmedii kararna varmtr.
Madde 10
Bavuranlarn Szlemenin 10. maddesi kapsamnda dile getirdii hususlar 11. Madde kapsamnda
incelenenlerle ayn kapsamda olduundan Mahkeme, bunlar ayr ayr ele almann gereksiz olduu kanaatine
varmtr.
ETXEBERRA VE DERLER - SPANYA
1. Temel Olaylar
Bavuranlar spanya vatanda olup LOPP Yasas uyarnca kapatlan ve yasad ilan edilen siyasi partiler
(zellikle Herri Batasuna ve Batasuna) ierisinde aktif olan seim gruplardr.
28 Nisan 2003 tarihinde Bask Blgesi ve Navarra seim komisyonlar Bask Blgesi ve Navarrada 25
Mays 2003te gerekleecek belediye, blge ve zerk topluluk seimlerine gruplarn adaylklarn
kaydetmilerdir.
1 Mays 2003te Devlet Konseyi ve Savclk ilerinde sz konusu seim gruplarnn da bulunduu yaklak 300
adayn listelerden karlmas amacyla adli bir n soruturma talebinde bulunmutur. Yksek Mahkemenin
ilgili zel dairesine sunulan bu talepler, adli yetki hakknda kanunun 61. maddesine uygundur. Ayrca gruplar,
Mart 2003te kapatlan ve yasad ilan edilen Batasuna ve Herri Batasuna isimli siyasi partilerin faaliyetlerini
srdrmekle sulamlardr.
3 Mays 2003 tarihinde Yksek Mahkeme, AHMye bavuran sz konusu seim gruplar ile ilgili olarak Devlet
Konseyi ve Savclk tarafndan sunulan temyizi sonulandrm ve gruplar, amalarnn kapatlan ve yasad
ilan edilen partinin faaliyetlerini srdrmek olduu gerekesiyle seimlere katlmaktan men etmitir.
Yksek Mahkeme kararn LOPP ile deitirilen seim sistemi kanununun 44. Maddesinin 4. paragrafna
dayandrmtr. Sz konusu seim gruplar daha sonra Anayasa Mahkemesine amparo temyizi bavurusunda
bulunmulardr.
Anayasa Mahkemesi 8 Mays 2003 tarihli kararyla bu bavuruda ad geen drt seim grubunun temyiz
istemini reddetmitir. Olaydaki seim gruplarndan 16 tanesinin amparo temyizi talebine izin verilmitir. Bu
bavuruda ad geen drt seim grubu konusunda ise Anayasa Mahkemesi Genel Seim Sistemi Kanununun
49. maddesinde belirtilen seim uyumazlk usulnn Anayasaya uygunluu balamnda kendi itihadna
atfta bulunmutur. Yksek Mahkemenin kararlarn gzden geirme yetkisinin olmadn yinelerken, sz
konusu Yksek Mahkeme kararna atfta bulunarak, terrist rgt ETAnn ve kapatlan parti Batasunann
izdii ve gelecek belediye, blge ve zerk topluluk seimlerinde aday gsterme ve partiyi yeniden ina
etmeye yardm etme amacndaki ortak stratejiyi ak ekilde ortaya koyduu ve mantkl olduu kanaatine
varmtr.

61

2. Mahkeme Usul
Bavuru 6 Kasm 2003 tarihinde Avrupa nsan Haklan Mahkemesine yaplm ve 11 Aralk 2007de ksmen
kabul edilebilir olduu ilan edilmitir.
3. Kararn zeti
ikyetler

62

AHSye Ek 1 Nolu Protokoln 3. Maddesine dayanarak, 35613/03 ve 35626/03 sayl bavurularda ismi
geen ve her biri sz konusu seim gruplarnn listelerinin banda yer alan bavuranlar Navarra Parlamentosu
seimlerinde aday olmaktan ve semenleri temsil etmekten mahrum brakldklarn ve halkn meclis
seiminde grlerini serbeste ifade etmesinin engellendiini iddia etmilerdir.
Szlemenin 10. maddesine dayanarak, bavuranlarn hepsi Navarra Parlamentosu seimlerine ve Bask
Blgesi ve Navarradaki belediye ve blgesel seimlere katlmaktan men edildikleri konusunda ikayeti
olmulardr. Genel Seim Sistemleri Hakkndaki Kanunun 44. maddesinin 4. paragrafnn tahmin
edilebilirliini sorgulayarak ve demokratik bir toplumda mdahaleyi gerektirecek hibir meru ama ve
gerekliliin olmadn ne srerek, mdahalenin ve LOPPun amacnn Bask ayrlklnn her trl siyasi
ifadesini yasaklamak olduunu ve tartma konusu olan tedbirin gzetilen amaca gre orantl olmadn
iddia etmilerdir.
Bavuranlarn hepsi ayrca Yksek Mahkemenin ilgili zel Dairesinin nndeki bir seim konusuyla ilgili
olarak etkin ekilde adli gzden geirme talep edemediklerini iddia etmilerdir.
Mahkemenin Karar
Ek 1 Nolu Protokoln 3. maddesi
Mahkemeye gre, tartma konusu edilen tedbir spanya mevzuatnda mevcut olup, bavuranlarn yeterince
tahmin edilebilir ve eriilebilir olan sz konusu hkmn kendilerine uygulanabilir olduunu dnmeleri
gerekirdi.
Tedbirin amalarna ilikin olarak Mahkeme, bu bavuruda ad geen gruplar yoluyla eylemlerine bilfiil
devam ediyorlarsa, Batasuna ve Herri Batasuna siyasi partilerinin kapatlmasnn bir anlam ifade etmediini
dnmektedir. Buna gre, aleyhteki snrlamann hukukun stnl ilkesine ve Szlemenin genel
amalarna uygun olduu kanaatindedir.
Tedbirin amalarna ilikin olarak ise Mahkeme, ulusal makamlarn, sz konusu seim gruplarnn daha
nceden yasad ilan edilmi siyasi partilerin faaliyetlerini srdrme isteinde olduunu gsteren ak ve
nemli deliller elde ettiini ve bunu deerlendirecek yeterince zaman olduunu dnmektedir. Yksek
Mahkeme gerekesini tartmal gruplarn bildirileri dnda kalan unsurlara dayandrm; ayrca yetkililer de,
gruplarn kendilerini ifade edebildii usuli ilemlerdeki incelemelerinden sonra bireysel adaylklar yasaklam
ve yerel mahkemeler bu gruplarla nceden yasad ilan edilmi siyasi partiler arasnda net bir iliki olduuna
karar vermitir.

Buna gre Mahkeme, aleyhteki snrlandrmann gz nnde bulundurulan meru amaca uygun olduunu ve
keyfilik unsuru mevcut olmadndan, dnce zgrln engellemediini dnmektedir.
Mahkeme oybirliiyle Ek 1 Nolu Protokoln 3. maddesinin ihll edilmediine karar vermitir.
Madde 10
Mahkeme ifade zgrlnn bilgi ve dnceleri siyasi bir balamda nc taraflara aktarmay da kapsad
eklinde yorumlanmas gerektiinden dolay Szlemenin 10. maddesinin bu davaya uygulanabilir olduu
sonucuna varmtr.
35579/03 ve 35634/03 sayl bavurularla ilgili olarak Mahkeme, Ek 1 Nolu Protokoln 3. maddesine
ilikin vard sonulara atfta bulunmu ve Szlemenin 10. maddesi ile ilgili olarak farkl bir hususun ortaya
kmadn beyan etmitir.
35579/03 ve 35634/03 sayl bavurulara ilikin olarak Mahkeme, ifade zgrl ile Ek 1 Nolu Protokoln
3. maddesiyle ilgili itihatlarndaki kriterler arasndaki yakn ilikiyi gz nnde bulundurarak, Devletin, 10.
madde iin Ek 1 Nolu Protokoln 3. maddesi erevesinde kabul edilenle kyaslanabilir bir takdir serbestsine
sahip olduunu ve bu davada, Devletin bu takdir serbestsini amadn dnmektedir. Ayrca Genel Seim
Sistemi Hakkndaki Kanunun geriye ynelik olarak uyguland eklindeki iddialar da reddetmitir.
Sonu olarak, Mahkeme oybirliiyle Szlemenin 10. maddesinin ihll edilmediine karar vermitir.
Madde 13
Mahkeme, bavuranlarn, uygulanan zaman snrlamalarnn sz konusu gruplarn temsilcilerinin Yksek
Mahkemeye veya Anayasa Mahkemesine temyiz bavurusunda bulunmalarn, grlerini ifade etmelerini
ve karlarn uygun bir ekilde savunmalarnn engellediini kantlayamad grndedir.
Mahkeme oybirliiyle Szlemenin 13. maddesinin ihll edilmediine karar vermitir.
HERRTARREN ZERRENDA SPANYA
1. Temel Olaylar
Merkez Seim Komisyonu (Junta Electoral Central) 17 Mays 2004 tarihli karanyla Herritarren Zerrenday
13 Haziran 2004teki Avrupa Parlamentosu seimlerine aday olarak kaydetmiti.
19 Mays 2004te spanyol Hkmeti adna Devlet Konseyi, Yksek Mahkeme ilgili zel dairesinden adli
yetki hakkndaki kanunun 61. maddesi kapsamnda seimle ilgili bir hususun gzden geirilmesi iin ve bu
adayln yasaklanmas amacyla talepte bulunmutur. 18 Mays 2004te savclk da Yksek Mahkemenin ilgili
zel dairesinden, bavurann adaylnn yasaklanmas iin talepte bulunmutur.
Yksek Mahkeme 21 Mays 2004 tarihinde verdii iki kararla Devlet Konseyinin ve Savcln temyiz
taleplerini cevaplam ve yasad ilan edilen ve kapatlan partinin faaliyetlerini srdrme amacnda olduu
gerekesiyle bavurann adayln yasaklamtr. Kararn LOPP tarafndan deitirilen Genel Seim Sistemi
Hakknda Kanunun 44. maddesinin 4. paragrafna dayandrmtr.

63

Bavuran daha sonra Anayasa Mahkemesine amparo temyizinde bulunmutur.

27 Mays 2004 tarihli bir kararla Anayasa Mahkemesi temyizi reddetmitir.
13 Haziran 2004te Avrupa Parlamentosu seimleri gereklemitir. Bavuran yasakl adaylna ramen
semenleri kendisine oy vermeye arm ve spanyada 113.000 oy almtr. Fakat bu oylar geersiz
saylmtr.
2. Mahkeme Usul
Bavuru 26 Kasm 2004 tarihinde Avrupa nsan Haklar Mahkemesine yaplm ve 11 Aralk 2007de ksmen
kabul edilebilir olduu ilan edilmitir.
3. Kararn zeti
ikyetler

64

Szlemenin 10. maddesine ve Ek 1 Nolu Protokoln 3. maddesine dayanarak, bavuran Avrupa

Parlamentosu seimlerinde aday olmaktan men edildiini ve semenleri temsil etmekten mahrum
brakldn ve halkn meclis seiminde grlerini serbeste ifade etmesinin engellendiini iddia etmitir.
Ayrca Yksek Mahkemenin ilgili zel dairesinin adli gzden geirme usulnde 13. maddenin ihll edildiini
de iddia etmitir.
Mahkemenin Karar
Mahkeme Etxeberria ve Dierleri davasyla ayn sonuca ve Szlemenin 13. Maddesi ve Ek 1 Nolu
Protokoln 3. maddesinin ihll edilmedii ve Szlemenin 10. maddesi kapsamnda da ayrca bir sorun
bulunmad kararna varmtr.
06.07.2009