TC

SALIK BAKANLII
ULUSAL RUH SALII EYLEM PLANI
DEERLENDRME RAPORU

Katk Sunanlar
Hseyin en
Ahmet Katrancolu
Nilfer Keser

Trk Psikolojik Danma ve Rehberlik Dernei

GR
lkemizde Psikolojik Danma ve Rehberlik (PDR) hizmetlerinin 60 yl
akn bir gemii bulunmaktadr. 1950li yllarda kavram olarak Trk Eitim
Sistemine giren PDR hizmetleri, gnmzde younlukla okul ortamnda
gerekletirilmekle birlikte, zellikle son yllarda serbest olarak icras ile Adalet,
Salk ve Endstri kurumlarnda sunulmas da giderek artmaktadr. Yirmi birinci
yzylda toplum, psikolojik danmanlara daha ok gereksinim duymaktadr.
nk kreselleme, ekonomideki yapsal deiimler, deien aile yaps, ok
kltrllk, bilim ve teknolojinin yaam biimlerine nemli etkileri, birey ve
gruplarn sosyal ve psikolojik yaamlarn da etkileyecek ve deiime uyum
abalar PDR hizmetlerine duyulan gereksinimi arttrmaktadr.
Bizi biz yapan zelliklerimiz ;

Trkiye'nin PDR alannda ilk kurulan ve en ok ye saysna sahip,

Koruyucu ve nleyici almalara ncelik veren,
Bilimsellii n planda tutan, eletirel dnebilen,
Akademik yetenekleri st dzeyde olan ve srekli gelien,
Gvenilir ve tutarl,
retken, yeniliklere ve geliime ak,
Motivasyonu yksek,
Hzla byyen ve toplum iindeki popleritesi artan,
Homojen bir yapya sahip,
Gen ve dinamik bir mesleki rgtllk olmamzdr.

Trkiye Ruh Sal Profili almasna gre Trkiyede nfusun %18inin

yaam boyu bir ruhsal hastalk geirdii, ocuk ve ergenlerde klinik dzeyde
sorunlu davran orann %11 olduu bulunmutur. Hfzsshha Mektebinin yapt
Trkiye Hastalk Yk almasnda da benzer bulgular ortaya koyulmu, ulusal
dzeyde hastalk yk nedenlerinin temel hastalk gruplarna gre dalmna
gre %19 ile ikinci srada psikiyatrik hastalk grubunun yer ald belirtilmitir.
Ruhsal sorunlarn bu byk oranlarna karn ruh sal ve hastalklar uzman,
ocuk ve ergen ruh sal ve hastalklar uzman, psikolog, sosyal almac ve
psikiyatri hemirelerinin Avrupa blge lkeleri iinde sayca ok az olduu
grlmektedir.
Bu raporda politika yapclar iin, koruyucu ruh sal hizmeti sunan bir
meslek alan olan Psikolojik Danma ve Rehberlik mesleinin Ruh Sal
Eylem Plan sonrasnda karlacak olan Ruh Sal Yasas ierisinde hangi
konumlarda ne ekilde yer almas gerektii aklanm, koruyucu ruh sal
hizmetlerinin de Salk Bakanl tarafndan kontrol edilip denetlenebilir bir
hizmet alan olabilmesi iin neriler getirilmitir.
lkemizde ruh salna ynelik planlama ve yasal dzenlemelere duyulan
ihtiyacn giderilmesi iin Salk Bakanl tarafndan balatlan giriimleri nemli
buluyor ve koruyucu ruh sal hizmeti sunan psikolojik danmanlarn meslek
rgt olarak destekliyoruz.
lkemizin salk sistemi, sosyo-ekonomik koullar gz nne alndnda
ve insan kaynaklar asndan eksikliklerini gidermesinin onlarca yl alaca
hesaplandnda en ideal modelin toplum-hastane denge modeli olarak

grlmektedir. Bu yeni yaplanmaya uygun olarak 8 blge RSHHnin yatak

saylarnn azaltld ve psikiyatri yataklarnn tm lke sathna yayld bir
yaplanma dnlmektedir. Yeni alacak yataklarn genel hastaneler iinde
olduu ve ezamanl olarak toplum psikiyatrisi modelinin kurulup ar psikiyatrik
hastalarn tedavi ve rehabilitasyonunun toplum iinde saland ve hafif ruhsal
hastalklar iin hizmetlerin aile hekimlii sistemine entegre edildii bir zgn
yaplanmann lkemize en uygun toplum-hastane denge modeli olduu
dnlmektedir. Toplum temelli ruh sal sisteminin ekip anlayyla ok ynl
verilmesi iin koruyucu ruh salnn vazgeilmez bir meslei olan psikolojik
danmanlar da bu srece dhil edilmelidir. Bu nedenle de Toplum Temelli Ruh
Sal Merkezinde alan ruh sal ekibi psikiyatri uzman, psikolog, psikiyatri
hemiresi, sosyal almac, ergoterapist, ura terapisti ve dier yardmc
personelden oluur. olarak ifade edilen (sf 30) cmleye psikolojik danmanlarn
da eklenmesinin uygun olaca kanaatindeyiz. Bununla birlikte, psikolojik
danmanlarn aile hekimlii sistemine entegre edilebileceine, bu sayede
topluma psiko-sosyal destek salanarak, Ulusal Ruh Sal Eylem Plannda
daha az vurgulanan koruyucu ruh sal hizmetlerinin glendirilebileceine
inanlmaktadr.
Yaplan planlama ve almalarn sonucunda ruh sal hizmetlerinin daha
profesyonel bir ekilde verilmeye balanacana ve halkmzn da bundan st
dzeyde istifade edeceine yrekten inanyoruz.
Ruh sal alannda almalar yapmak zere oluturulan kurulda
yaplacak tm almalara Trk Psikolojik Danma ve Rehberlik Dernei her
trl destei sunmaya ve kendisini temsil edecek bir temsilcisini gndermeye
hazrdr.
Yaplan bu almalardan halkmzn byk lde istifade etmesi dileiyle
Ruh Sal Eylem Plan
Ruh sal eylem plannda da ifade edildii gibi bu plan, Salk
Bakanlnn 2006 ylnda yaynlad Ulusal Ruh Sal Politika Metni esas
alnarak hazrlanmtr ve eylem plannn amacnn merkeze bireylerin ihtiyacn
alarak ruh sal hizmetlerinin, uygun yntemle yeterli bir biimde verilmesini
salayan bir hizmet ann kurulmas olduu vurgulanmtr. Hazrlanan Plan ile
ruhsal hastal olan kiilerin tedavi ve bakmlarnda hasta merkezli yaklamn
temel alnmas, toplum temelli ruh sal hizmet modelinin lkemizde yerlemesi
hedeflenmitir.
Eylem Plannda ruh sal hizmetleri bir btn olarak ele alnm, bu
hizmetlerin hekim ve ruh sal alannda hizmet veren hekim d dier ruh
sal uzmanlar ile entegre bir ekilde organize edilip yrtlecei belirtilmitir.
Dnya rneklerinde ruh sal alannda yrtme ve ynlendirme kurulu
oluturulduktan sonra retilen faaliyetlerin ok anlaml ivme kazand ve
hizmetin daha az maliyetle daha fazla memnuniyet salad belirtilmitir. Buna
ynelik olarak da Babakanlk tarafndan kartlacak ynetmelikle belirlenecek bir
koordinasyon kurulunun oluturulmas planlanm ve Ruh Sal Koordinasyon
Kurulunda Meslek rgtleri ve Sivil Toplum Kurulularna yer verilmitir.

lkemizde psikolojik danmanlar temsilen Trk Psikolojik Danman ve Rehberlik

Dernei olarak bu kurulda grev almak isteriz.
Yaynlanan eylem plannda, ruh sal yrtme kurulunun almalar
sonucunda acil olarak yaplmas gerekenler olarak sunduu neri paketi
balklarnn unlar olduu ifade edilmitir:

Yatak saysnn artrlmas,

Ruh sal alanlarnn saysnn artrlmas,
Mevzuat almalarnn yaplmas,
Hizmet kalitesinin artrlmas,
Koruyucu ruh salnn gelitirilmesi.

Plann Gc bal altnda ruh sal alannda alan salk

personeline Ruh Sal ve Hastalklar Uzman, ocuk ve Ergen Ruh Sal ve
Hastalklar Uzman, Psikolog, Sosyal almac ve Hemireler eklinde yer
verildii grlmektedir.
Yaynlanan eylem plannda lkemizdeki kurumlarn ilevlerine gre
yrtlen ruh sal alanndaki faaliyetlerin u ekilde e ayrlabilecei
belirtilmitir:
1. Psikiyatri hastalarna verilen hizmetler (poliklinik, yatakl tedavi, bakm
evleri, korumal evler vb.),
2. Hasta olmayan kiilere verilen ruh sal alanyla ilgili hizmetler (iddete
uram kadnlara ynelik hizmetler, ocuun ruhsal geliimi ve
ebeveynlikle ilgili hizmetler, src davrann gelitirmeye ynelik
hizmetler vb.),
3. Ruh sal alanyla ilgili genel veya kurumsal faaliyetler altnda yer alan
hizmetler (adli tp, denetimli serbestlik, medya ve internetin etkileri vb.).

Bu alandaki hizmetin farkl aamalar genellikle farkl kurumlar

tarafndan verildii iin kurumlar aras ibirlii ve koordinasyon, hizmet
kalitesi asndan vazgeilmez olduu vurgulanmtr.
Eylem Plannda, ruh sal alannda alan kurumlar arasnda Milli
Eitim Bakanl da yer alm ve eitim kurumlarndaki Psikolojik Danma
ve Rehberlik Servislerinin ruh sal alannda hizmet sunduu ak bir
ekilde belirtilmitir. Ruh sal alannda koordinasyonu salamak amacyla
da hem verimlilii hem de etkinlii artracak kurumlar aras egdm
salayacak bir yaplanmann oluturulmas gerektiine dikkat ekilmi ve
koordinasyonu salamak amacyla alma usul ve esaslar Babakanlk
tarafndan kartlacak ynetmelikle belirlenecek bir koordinasyon kurulunun
oluturulmasnn daha uygun olaca ifade edilmitir. Oluturulacak bu
koordinasyon kurulun nerilen ye kurumlar da u ekilde listelenmitir:
Ruh Sal Koordinasyon Kurulu:

Salk Bakanl
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl
Adalet Bakanl
ileri Bakanl

Milli Eitim Bakanl

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl
Yksekretim Kurulu
Diyanet leri Bakanl
Radyo Televizyon st Kurulu
Meslek rgtleri ve Sivil Toplum Kurulular

Eylem plannda ruh sal hizmet modellerinden hastane temelli

model hakknda u dezavantajlardan bahsedilmitir:
Hastane temelli ruh sal modelinde sunulan hizmet, ar ruhsal
hastalklarn sadece alevlenme/atak dnemlerine odaklanmakta, hastaln
alevlenmesine zemin hazrlayan biyopsikososyal etmenlere mdahale olana
tamamakta, hastann sosyal ve mesleki ilevselliine katkda bulunmay
hedeflememektedir. ounlukla hastala igrs olmayan ar ruhsal
bozukluu olan hastalarn hastaneden ayrldktan sonra ila kullanm ve
kontrole gelmeleri bazen sadece kendi inisiyatiflerinde bazen de bu konuda
hibir bilinlendirme yaplmayan ailelerinin sorumluluunda olmaktadr.
Sonuta, hastalar hastane dnda hastalklaryla ba baa kalmakta ve
alevlenmeyi hazrlayc ve hzlandrc etmenlerle ba edememekte ve
hastalnn yeniden alevlenmesi ve hastaneye yat kanlmaz olmaktadr.
Hastalar hem sk ve iddetli atak geirmekte hem de toplumda akl hastalar
iin var olan damgalama davran pekimektedir. Aileler ounlukla hasta ve
hastalkla ilgili bir eitim veya kurum destei alamamakta bu da tkenmilikle
sonulanmaktadr. Dnerkap fenomeni olarak adlandrlan bu gidi, hastane
yatak saylarnn ihtiyaca cevap verememesine ve yeni yatak ihtiyacna, bu
youn talebe yetimek zorunda kalan meslek profesyonellerinin medikal
tedaviye ek olarak psikososyal mdahalelerde bulunmak iin zaman ve enerji
ayramamalarna,
dolup
taan
hastanelerde
insani
ihtiyalarn
karlanamamasna, en iyi koullarda bile asgari dzeyle yetinilmesine
sebep olmaktadr.
Psikolojik danmanlar niversiteler, Adalet Bakanl, Sosyal Hizmetler ve
ocuk Esirgeme Kurumu, Milli Eitim Bakanlnda Psikolojik Danma ve
Rehberlik Hizmetleri Dairesi Bakanl ats altnda Eylem Plannda da belirtildii
gibi eitim-retim faaliyetleri dnda saln korunmas ve psiko-sosyal ynden
salkl geliimin desteklenmesi konusunda yalnz rencilere deil, anne-baba,
eitimci ve eitim yneticileri gibi okul sistemi iinde yer alan tm bireylere
ynelik faaliyetleri yrtmektedirler. Psikolojik Danma ve Rehberlik Hizmetleri
Dairesi Bakanlnda Rehberlik ve Aratrma Merkezleri (RAM) ubesi Eitsel ve
Mesleki Rehberlik ubesi, Kiisel ve Psikososyal Hizmetleri ubesi ve Psikolojik
lme Aralar ubesi olarak drt ube bulunmakta olup, bu ubelerin
tamamnda hizmet verdii bireylerin ruh salna odakl olarak hizmet
vermektedir. Ancak, hazrlanan Ulusal Ruh Sal Eylem Plannda ruh sal
alanlar blmnde yalnzca ruh sal ve hastalklar uzmanna, ocuk ve
ergen ruh sal ve hastalklar uzmanna, psikolog, sosyal almac ve hemire
meslek gruplarna deinilmitir. Bir dier ynden, Ulusal Ruh Sal Eylem
Plannda ruh sal alanndaki yrtlen faaliyetler psikiyatri hastalarna verilen
hizmetler (poliklinik, yatakl tedavi, bakm evleri, korumal evler vb.), hasta

olmayan kiilere verilen ruh sal alanyla ilgili hizmetler (iddete uram
kadnlara ynelik hizmetler, ocuun ruhsal geliimi ve ebeveynlikle ilgili
hizmetler, src davrann gelitirmeye ynelik hizmetler vb.) ve ruh sal
alanyla ilgili genel veya kurumsal faaliyetler altnda yer alan hizmetler (adli tp,
denetimli serbestlik, medya ve internetin etkileri vb.) olarak blmde
snflandrlmtr.
Grld zere, psikolojik danmanlar zellikle hasta olmayan kiilere
verilen ruh sal alanyla ilgili hizmetlerde, bir baka deyile koruyucu ruh
sal alannda hizmet vermekte iken ruh sal alanlar olarak dhil
edilmemilerdir. Bu durumun elikili bir durum olduunu dnmekte, ruh
sal
hizmet
ynetiminin
yeniden
organizasyonu
planlayan
Salk
Bakanlmzn psikolojik danmanlar da ruh sal alanlar olarak
snflandrmasn nermekteyiz. nk yukarda belirtilen alandaki hizmetin
farkl aamalar genellikle farkl kurumlar tarafndan verilmesine ramen hizmetin
nitelii deimemektedir. Psikolojik danmanlarn Salk Bakanlnda grev
almas ile okul psikolojik danmanlarnn da ruh sal hizmetlerine dhil
edilmesini kolaylatrarak, kurumlar aras ibirliini ve koordinasyonunu artrp,
verilen hizmetin kalitesini ykseltecektir. Ayrca bu sayede, 1593 sayl Umumi
Hfzshha Kanununun 3. maddesinde, 154 Sayl sosyalletirilmi salk
hizmetlerinin yrtlmesine ilikin ynergede ve 01/02/2005 tarihli ve 2005/15
sayl Salk Bakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl Genelgesinde
belirtildii zere, Trkiyede okul sal ile ilgili uygulamalardan sorumlu iki
bakanlk olan Salk Bakanl ve Milli Eitim Bakanl arasndaki koordinasyonun
ve okul sal konusunda da almalarn glenecei dnlmektedir.
Salk Bakanlmzn Ulusal Eylem Plannda Ruh Sal Alannda
alanlarn Say ve Niteliini Artrmak amacyla Rehberlik ve Psikolojik
danmanlk hizmetlerini ruh sal hizmetlerine entegre etme stratejisini (6.3.5)
Trk Psikolojik Danman ve Rehberlik Dernei olarak takip etmekte ve
desteklemekteyiz. Bu amacn gerekletirilmesi ve meslektalarmza salk
alannda kadro verilmesi durumunda 2006 ylnda Salk Bakanl tarafndan
yaynlananUlusal Ruh Sal Politikas metnindeki toplum temelli rehabilitasyon
almalarnn yaplmas, ruh sal hizmetlerinin kalitesinin arttrlmas,
damgalamaya kar hasta haklarnn savunulmas, ruh sal alannda eitim,
aratrma ve insan gcnn arttrlmas nerilerinin gereklemesine byk katk
salayacan dnmekteyiz.

Avrupa Birliinin 2009 Trkiye lerleme Raporunda toplum temelli

hizmetlerin oluturulmasnn ok nemli olduu ifade edilmitir. Ruh Sal
Eylem plannda da yer ald zere Salk Bakanlnn gemeyi uygun
grd toplum temelli ruh sal modelinin esas hedef kitlesini ar
ruhsal bozukluu olan veya hastanede uzun sre yatrlan hastalar
oluturmaktadr. Ancak bu hastalarla ilgili sorunu sadece tedavi boyutuyla
dnmemek gerektiinin alt izilmi o boyutlar sosyal, ekonomik, hukuki,
sosyal boyutlar olarak tanmlanmtr. Hastane temelli modelde hastann
sadece tedavi ihtiyac karlanabilmekte iken yukarda anlatlan boyutlardaki

sorun alanlarna mdahale edilemedii vurgulanmtr. Tm bu boyutlaryla

sorun bir halk sal sorunu olarak dnlrse, hastann sadece hastaln
alevlenme dnemlerinde hastaneye getirildii ve sonrasnda tek bana
brakld hastane temelli sistemin deitirilmesi ve toplum temelli psikiyatri
modeline geilmesi gerektii belirtilmitir.
Eylem Plannda yer ald zere toplum temelli ruh sal sistemi
unsur zerine kuruludur. Bunlar:
a) Hizmetin corafi temelli yaplandrlmas,
b) Hizmetin ekip anlayyla ok ynl verilmesi,
c) Her tanmlanm blgeye: sorumlu toplum ruh sal merkezi, bakm
kurumlar, koruyucu evler, korumal iyerleri ve genel hastaneler iinde
psikiyatri yataklarnn almas eklindedir.
Psikolojik danmanlarn Ulusal Eylem Plannn birok alannda ruh sal
politikasna katk salayaca kanaatindeyiz. Toplum Ruh Sal Merkezleri bu
alanlardan biridir. Bilindii zere, Nisan 2009da Salk Bakanl tarafndan
Toplum Ruh Sal Merkezleri (TRSM) ama karar alnm ve pilot almalarn
sonular deerlendirilerek ilgili ynerge ubat 2011de yaynlanm ve
uygulamas balamtr. Her 100-300 bin nfusa bir tane almas planlanan
TRSMlerin: Kendisine balanm corafi blgedeki ar ruhsal rahatszl olan
hastalarn ve ailelerin bilgilendirildii, hastann ayaktan tedavisinin yapld ve
takip edildii, rehabilitasyon, psikoeitim, i-ura terapisi, grup veya bireysel
terapi gibi yntemlerin kullanlarak hastann toplum iinde yaama becerilerinin
artrlmasn hedefleyen, psikiyatri klinikleri ile iliki iinde alan ve gerektiinde
mobilize ekiple hastann yaad yerde takibini yapan birimler olmas
planlanmaktadr. Psikolojik danmanlarn lisans dzeyinde iken kuramsal ve
uygulamal olarak ald derslerin bu alan kapsamas nedeniyle, psikoeitim,
grup veya bireysel terapi gibi yntemleri kullanabilecek meslek gruplarndan birisi
psikolojik danmanlardr. Psikolojik danmanlarn Toplum Ruh Sal
Merkezlerinde yrtlmesi planlanan hasta ve hasta yaknlarna psiko-eitim
verme, uygun hastalara sosyal beceri eitimi vermek ve toplum iinde
uygulamalar yapma, hastalarn ilgileri ve kiilik zelliklerine uygun ura
alanlarn planlama, uygun olan hastalarla ak/kapal grup terapileri dzenleme,
toplumu bilinlendirme ve damgalama kart almalar yapma konularnda aktif
rol alabilirler.

Ama kronik ar ruhsal rahatszl olan hastalarn yaadklar

ortamda takip ve tedavilerinin yaplmasdr. Bu sayede hastalarn
toplumun dna atlmadan ve dlanmadan toplumla birlikte yaamalar
hedeflenir. TRSMlerin: Kendisine balanm corafi blgedeki ar ruhsal
rahatszl olan hastalarn ve ailelerin bilgilendirildii, hastann ayaktan
tedavisinin yapld ve takip edildii, rehabilitasyon, psikoeitim, i-ura
terapisi, grup veya bireysel terapi gibi yntemlerin kullanlarak hastann
toplum iinde yaama becerilerinin artrlmasn hedefleyen, psikiyatri
klinikleri ile iliki iinde alan ve gerektiinde mobilize ekiple hastann
yaad yerde takibini yapan birimler olmas planlanmaktadr. Bu sayede

TRSMler ar ruhsal bozukluu olan hastalar iin verilen hizmetin ana

dzenleyicisi ve kontrol merkezi olacaktr.
Merkezlerin toplu tama ile kolay ulalabilir, toplum iinde, minimum
300m2, mmknse baheli, mstakil binalarda kurulmas hedeflenmitir.
Salk Bakanl tarafndan 16.02.2011 tarihinde yaynlanan Toplum Ruh
Sal Merkezleri Hakknda Ynergede ilevleri detayl anlatlan TRSMlerin
u i basamaklarn yrtmesi planlanmaktadr: Kayt ilemleri, takip
ilemleri, eitim, terapi, dier fonksiyonlar. Bunlarn iinden eitim ve terapi
ksmnn eylem plannda tanmlan bizleri ilgilendirmektedir.
Eylem plannda TRSMlerinde uygulanacak Eitim tanm:

Hasta ve hasta yaknlarna psikoeitim vermek,

Uygun hastalara sosyal beceri eitimi vermek ve toplum iinde
uygulamalar yapmak

eklinde tanmlanmtr.
Eylem Plannda TRSMlerinde uygulanacak Terapi tanm ise:

Hastalarn ilgileri ve kiilik zelliklerine uygun ura alanlarn

planlamak ve ura terapilerine katlmlarn programlamak,
Uygun olan hastalarla ak/kapal grup terapileri dzenlemek.

eklinde tanmlanmtr.
lkemizdeki toplum yaps nedeni ile hastalarn ou, giderek azalmakla
birlikte halen ailelerinin yannda yaamaktadr. Ailelerinin yannda yaayan
hastalar iin de TRSMler gn iinde vakitlerini geirebilecekleri tedavi ve
terapilerinin srdrld merkezler olarak ilev grecektir. Ailesiyle yaayan
hastalarn ou tm gnn evde geirmekte, aileden en az bir kii hasta
bakm nedeni ile sosyal yaam ve retim srecinden uzak kalmaktadr.
Aileler sadece farmakolojik tedavi konusunda destek almakta bunun dnda
kendilerini yalnz hissetmekte ve zaman iinde hasta ile ailesi arasnda ilikiler
bozulmaktadr. Mevcut insan gcnn yetersizlii, hastasn hastaneye getiren
aileye poliklinik ortamnda, hasta ve hastalk hakknda bilgi vermeyi ve
ynlendirmeyi ok gletirdiinden aileler bazen ne yapacaklarn
bilememekte ve sorun yaamaktadrlar. Bu sorunun TRSMlerde ailelere
ynelik eitim programlar hazrlanmas ve her hastann ailesiyle
birlikte o hastaya zg bireysel yaklam metodunun planlanmas ile
zlebilecei dnlmektedir.
Eylem Plannda Ruh salnn gelitirilmesi ve teviki ile ilgili
Damgalama ve Ayrmcla Kar Farkndaln Oluturulmas, Kadna Ynelik
iddetin nlenmesi, ocuk stismarnn nlenmesi, ntiharn nlenmesi, Afet
ve Travmalarn Ruhsal Sonularnn nlenmesi gibi almalarn yaplaca
zerinde durulmutur.
Ayrca eylem plannda ruh sal hizmetlerinin birinci basamak
salk hizmetlerine entegrasyonunun yaplmas gerektii zerinde de
durulmutur. lkemizde ruhsal rahatszlklarda hasta sevk zincirinin

arzuland ekilde ilemedii, pratisyen hekimlere mracaatn beklenenin ok

altnda olduunu, ilk bavurunun dorudan psikiyatri uzmanna olduka fazla
yapld ifade edilmitir. Oysa lkemizde hem erikin hem de ocuk ve ergen
ruh sal ve hastalklar alannda uzman ann olduu, buna ek olarak
psikiyatrik hastalklarn sklnn ve hastalk yknn fazla olduu gz nne
alndnda, baz ruh sal hizmetlerinin birinci basamakta
verilmesinin daha uygun olaca ifade edilmitir.
lkemizde 2010 yl sonu itibariyle tm illerde aile hekimi uygulamasna
geilmitir. Ruh sal hizmetlerinin sunumunun da bu yeni modele
adapte edilmesi gerektii, aile hekimi uygulamasnda hekim- hasta
ilikisinin daha uzun sreli ve yakn olduu dnldnde ruh
sal hastalarna hizmetin birinci basamakta verilmeye balanmas
ve gerek olduunda ikinci veya nc basamaa sevki daha uygun
olduu vurgulanmtr. Salk sistemi ierisinde ocuk ve ergen ruh sal
hizmetleri birinci basamaktan ayr bir hizmet olarak dnlmemesi ve
sunulan hizmetler ierisinde btncl olarak verilmesi gerektii de eylem
plannda yerini almtr. Bu anlamda ocuk ve ergen ruh sal hizmetleri,
bebek ocuk adolesan izlemlerinin bir paras olarak grlmesi gerektii
ve ekip anlay ierisinde sunulmas gerektii belirtilmitir. Birinci
basamakta ruh sal hizmeti sunan personelin bu hizmeti de
btnletirerek sunmas gerektii vurgulanmtr.
Ruh Sal Eylem Plan Hakkndaki nerilerimiz
Salk Bakanlnn gemeyi uygun grd Toplum Temelli Ruh
Sal Modeli psikiyatrik hastalk durumu olumu, psikiyatrik tan
alm, hasta olarak tabir edebileceimiz kiiler iin son derece muhteem bir
sistemdir. nk Ruh Sal Eylem plannda da yer ald zere toplum
temelli ruh sal modelinin esas hedef kitlesini ar ruhsal bozukluu
olan veya hastanede uzun sre yatrlan hastalar oluturmaktadr.
izofreni, Depresif Bozukluklar, Anksiyete Bozukluklar, Drt Kontrol
Bozukluklar, Disosiyatif Bozukluklar, Kiilik bozukluklar gibi psikiyatrik
hastalk gruplar ierisinde tan alm ve bu nedenle de hasta olarak
isimlendirdiimiz kiiler hi kukusuz Toplum Temelli Ruh Sal Politikas
gerei alacak Toplum Ruh Sal Merkezlerinden byk lde istifade
edebileceklerdir.
Toplum temelli ruh sal modelinin ok nemli bir tek eksik yannn
olduu grlmektedir: Koruyucu ruh sal hizmetlerine gerektii
kadar yer vermemesi
Ruh Sal Eylem Plannda yer alan toplum temelli ruh sal
uygulamas daha ok psikiyatrik hastalk durumu ortaya ktktan sonra
yaplacak uygulamalar konu almaktadr ve bir psikiyatrik hastalk durumu
olmasa da psikolojik sorun yaayan herkese hasta gzyle bakmaktadr.
Ruh Sal Eylem Plannda hasta olmayan ancak psikolojik sorunlar
yaayan kiilere sunulacak hizmetlere yani koruyucu ruh sal hizmetlerine,
ruhsal hastal olan kiiler iin yaplmas dnlen hizmetlerin nasl olmas
gerektiine yer verildii kadar yer verilmemitir.

Eylem plannda psikolojik sorun yaayan herkesin hasta olarak

algland anlalmaktadr. Ancak kiiler zaman zaman eitsel, sosyal, kiisel
ve mesleki alanlarda gnlk yaam ve eitli nedenlerden dolay psikolojik
sorunlar yaamaktadrlar ve bu psikolojik sorunlarn birikmesi sonucu kadna
iddet, istismar, intihar vakalar gibi vakalar yaanabilmektedir. Bu vakalar
sergileyen kiilerin byk ksm hasta deildir, psikiyatrik tan almam
kiilerdir, bu kiiler Psikolojik Danma ve Rehberlik literatrne gre
danandrlar. Bu kiilere Psikolojik Danma ve Rehberlik
hizmetleri bnyesinde psikolojik danma yaplmas gerekmektedir.
Psikolojik danma, tpk psikoterapi gibi bir ruh sal saaltm
(tedavi) yntemidir. Psikolojik danma ile psikoterapi yntemi birbirine ok
benzemektedir. kisi de teraptik iletiime dayanr. kisi de seans ad verilen
oturumlarla gerekletirilir. Ancak psikolojik danma hizmeti hastalk
durumlar iin deil hastalk durumu henz olumadan koruyucu ruh
sal hizmeti olarak sunulan bir hizmettir ve psikiyatrik olarak hasta
olmayan ancak psikolojik sorunlar yaayan kiilere uygulanr. Bu
kiilerin
ihtiya
duyduklar
ruh
sal
uzmanlar
Psikolojik
Danmanlardr. Ruh Sal Eylem Plannda hasta olmayan ancak psikolojik
sorunlar yaayan kiiler yani dananlar iin de gerekli dzenlemelerin yer
almas toplum temelli ruh sal modelinin bu eksikliini giderecek ve bu
koruyucu ruh sal hizmeti Psikolojik Danmanlar tarafndan sunulmaya
balandnda u anda lkemizde var olduu tabir edilen psikiyatrik hasta
vakalarnn says byk lde azalacaktr.
Ruh Sal Eylem Plannn en nemli amac psikolojik sorunlar
yaayan kiilere psikiyatrik tan alabilecek seviyeye gelmeden profesyonelce
koruyucu ruh sal hizmetlerini sunmak olmaldr. Psikolojik Danma ve
Rehberlik meslek alan da bu ama iin vardr.
Politika Yapclara Psikolojik Danma ve Rehberlik Hizmetlerinin Ruh
Sal Hizmetlerine Entegre Edilmesi Konusunda nerilerimiz

Psikolojik danmanlar Ulusal Eylem Plannda planlanan kadna ynelik

iddetin nlenmesi konusunda kadn izlem merkezlerinde, ocuk istismarnn
nlenmesi konusunda ocuk zlem Merkezlerinde, intiharn nlenmesi amacyla
Psikososyal Destek ve Krize Mdahale Birimlerinde grev alabilirler. Bunlara ek
olarak, afet ve travmalarn ruhsal sonularnn nlenmesi, bamll nleme ve
ruh salnn gelitirilmesi ile ilgili aratrmalarn desteklenmesi konusunda
psikolojik danmanlardan yararlanlabilinir.

1) Aile Sal Merkezlerinde Psikolojik Danma ve Rehberlik

Merkezi Oluturulmas
Psikolojik Danma ve Rehberlik koruyucu ruh sal hizmeti sunan bir
meslek alandr ve Ulusal Ruh Sal Eylem Plan sonrasnda oluturulacak
Ruh Sal Yasasnda yerini almaldr.

Ruh sal eylem plannda da ifade edildii gibi ruh sal

hizmetlerinin birinci basamak salk kurulularna entegrasyonunun yaplmas
gerekmektedir. Yaynlanan planda, lkemizde ruhsal rahatszlklarda hasta
sevk zincirinin arzuland ekilde ilemedii, pratisyen hekimlere mracaatn
beklenenin ok altnda olduunu, ilk bavurunun dorudan psikiyatri
uzmanna olduka fazla yapld belirtilmi; lkemizde hem erikin hem de
ocuk ve ergen ruh sal ve hastalklar alannda uzman ann olduu,
buna ek olarak psikiyatrik hastalklarn sklnn ve hastalk yknn fazla
olduu gz nne alndnda, baz ruh sal hizmetlerinin birinci
basamakta verilmesinin daha uygun olaca ifade edilmitir.
Salk Bakanl, Maliye Bakanl ve Devlet Personel Bakanl ile
grerek Salk Hizmetleri Snfnda koruyucu ruh sal hizmeti vermek
zere Psikolojik Danman kadrosu ihdas etmelidir. Koruyucu ruh sal
hizmetleri en az bir ruhsal hastalk durumunun ortaya km olmas kadar
nemli, zerinde titizlikle durulmas ve her trl denetiminin Salk Bakanl
tarafndan yaplmas gereken bir uygulamadr.
Koruyucu Ruh Sal Hizmeti sunan Psikolojik Danma ve Rehberlik
meslek alannn birinci basamak salk kurulularnda yer almas meslek alan
literatr asndan en uygun olandr. Aile Sal Merkezlerinde Psikolojik
Danmanlar aile hekimleri ile koordineli olarak alacak, aile sal
merkezinin blgesi ierisinde koruyucu ruh sal hizmetine ihtiya
duyabilecek kiileri aile hekimleri ile birlikte ve gerekletirecei taramalarla
tespit edebilecek ve o kiilere psikolojik danma ve rehberlik hizmetlerini
sunarak psikiyatrik hastalk durumlarn henz olumadan nleyebilecektir.
Psikolojik Danma ve Rehberlik hizmetlerinin eitim sektrndeki aya
okullarda Psikolojik Danma ve Rehberlik Servislerinde, salk sektrndeki
aya askerlik Rehberlik ve Psikolojik Danma Birimlerinde srd ve
koruyucu ruh sal hizmeti sunduu ve bu birimlerin asl ilevlerinin
psikiyatrik tan almam ancak psikolojik sorunlar yaayan kiilere psikolojik
destek sunmak olduu bilindii iin lkemiz vatandalar psikolojik danma
ve rehberlik hizmetlerinden faydalanma konusunda ekinmemektedirler. Bu
Psikolojik Danma ve Rehberlik meslek alannn bir artsdr.
Aile hekimlerinin grev ald aile sal merkezlerinde oluturulacak
Psikolojik Danmanlk ve Rehberlik Merkezinde grev alacak Psikolojik
Danmanlar alt balklar oaltlabilecek olan u ana balklarda
profesyonelce koruyucu ruh sal hizmeti sunacaklardr:

Aile hekiminin psikolojik destee ihtiyac olduunu dnerek

ynlendirdii dananlara ihtiya duyduklar psikolojik danma ve
rehberlik desteini sunmak,

Kendi psikolojik taramalar sonucu ya da kendisine yaplan bavurular

sonucu tespit etmi olduu psikolojik sorunlar yaayan kiilere gereken
psikolojik danma ve rehberlik desteini sunmak,

Bir dier ruh sal hizmeti sunan kurum olan Milli Eitim Bakanl
ierisinde yer alan Psikolojik Danma ve Rehberlik Servislerindeki
Psikolojik Danmanlar tarafndan psikolojik danma ve rehberlik

hizmetlerinin klinik bir ortamda sunulmasnn daha faydal olacan

dnerek ynlendirilen rencilere psikolojik danmanlk ve rehberlik
desteini sunmak,

Salk Bakanlnn uygun grd sertifika ve spervizyon eitiminden

geerek psikoterapi hizmeti sunma yeterliine sahip olduklarnda aile
hekiminin, toplum ruh sal merkezlerinin ya da ruh sal ve
hastalklar uzmannn ynlendirmesi ile psikiyatrik tan alm hastalara
psikolojik danma uygulamas gerekletirmek,

Tedavisinin birinci basamak salk kurulularndan karak psikiyatri

uzman tarafndan devam edilmesini dnd hastay geni
psikiyatrik incelemeden gemek zere en yakn hastanenin psikiyatri
polikliniine ya da alacak olan toplum ruh sal merkezlerine
ynlendirmek vb.

Her ailenin bir aile hekimi olduu gibi koruyucu ruh sal hizmeti sunan
bir Psikolojik Danman da olmaldr. Salk Bakanl balataca bu alma
ile ailelerin ruh sal haritasn daha yakndan takip edebilecektir.
2) Toplum Ruh Sal Merkezlerinde Psikolojik Danma ve
Rehberlik Merkezlerinin Oluturulmas
Salk Bakanl bnyesindeki koruyucu ruh sal hizmetleri sadece aile
hekimlerinin bulunduu aile sal merkezlerinde alacak Psikolojik
Danmanlk ve Rehberlik Merkezleri ile snrl kalmamal Toplum Ruh Sal
Merkezlerinde oluturulacak Psikolojik Danma ve Rehberlik Merkezlerinde
de sunulmaldr.
Toplum Ruh Sal Merkezlerinde grevli Psikolojik Danmanlar aile
sal merkezlerinde grevli Psikolojik Danmanlarn gerekletirecei
hizmetlere ek olarak blgesi ierisinde yer alan aile sal merkezlerinde
grevli Psikolojik Danmanlara ihtiya duyduklar konularda gerekli destei
sunmaldrlar
3) Salk Bakanlna Bal Kurumlarda Psikolojik Danman
Kadrosunun hdas Edilmesi
Salk Bakanlna bal kurumlarda ruh sal hizmeti verecek personel
ierisinde psikolojik danmanlarn da yer almas, toplumsal geliimimizin bir
gerei olduu dnlmektedir. Bu hizmeti verecek Psikolojik Danma ve
Rehberlik alanndan mezun kiilerin kullanm olduu meslek unvan
psikolojik danmanlktr. Ancak psikolojik danman unvanl kadro 190
Sayl Devlet Kadro Cetvelinde tanmlanmadndan, Salk Bakanlna bal
kurumlarda bu hizmeti vermek zere psikolojik danman kadrosunun
tanmlanmasna gerek vardr.
Psikolojik danmanlarn salk hizmeti vermelerine ynelik lkemizde
uygulamalar ve bu konuda mevzuat dzenlemelerine ynelik admlar da
atlmaya balamtr. Psikolojik danmanlarn salk snfnda olduklarn
gsteren en nemli gsterge, askerliklerini shhiye snfnda yapyor
olmalardr.

kinci gsterge, 6225 Sayl Baz Kanun ve Kanun Hkmnde

Kararnamelerde Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun ile getirilen dzenlemedir.
Bu kanuna gre psikolojik danma ve rehberlik mezunlar klinik psikoloji
alannda yksek lisans veya doktora yapmalar durumunda salk hizmetleri
snfnda hizmet verebilmektedirler.
nc gsterge, Adalet Bakanlna bal Aile Mahkemeleri ile ocuk
Mahkemelerinde, salk hizmetleri snfnda bir kadro olan pedagog
kadrosunda grev alabiliyor olmalardr.
4) Hasta ve Hasta Yaknlar in Psikolojik Destek Merkezlerinin
Oluturulmas
Hastanelerde hasta ve hasta yaknlarna hastann durumunu aklamaya
ynelik hizmet veren birimlerin oluturulmas ve bu birimlerde de psikolojik
destek erevesinde psikolojik danmanlarn da istihdam edilmesi
gerekmektedir.
Son olarak, Ulusal Eylem Plannda ocukluk ve ergenlik dnemine ynelik
almalara deinilmi, salk, eitim, sosyal hizmet, adalet ve gvenlik
sistemlerini kapsayan drt sistemli ocuk-ergen toplum temelli ruh sal modeli
sunulmutur. Psikolojik danmanlar eitim sistemi ierinde deerlendirilmi,
rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin hem ocuk ve ergenlerin salkl
geliiminde hem de salkl bir toplum olumasnda da kritik bir neme sahip
olduu belirtilmi, ruhsal sorunlarn erken fark edilmesi asndan rehberlik ve
psikolojik danma hizmetlerinin nemi vurgulanmtr. Bu tespitin doru
olduunu ancak psikolojik danmanlarn salk sisteminde yer almam olmasnn
koruyucu ruh sal alannda eksikliklere yol at kanaatindeyiz. Ulusal Eylem
Plannda da belirtildii zere bu modelin tm dnya uygulamalarnda, mutlaka
bir ekip almas iinde srdrlmesi gerektii vurgulanmaktadr. Psikolojik
danmanlarn salk sistemindeki ekibin bir yesi olmas ile bireylerin uyum
sorunlar, iyilik hali dzeylerinin ykseltilmesi, sosyal beceri eitimi, aile
danmanl gibi birok konuya ynelik Salk Bakanl ats altnda hizmet
almalar mmkn olacaktr. Bilindii zere, psikolojik danma ve rehberlik
programnda renim gren rencilerimiz sadece eitim alannda dersler
almamakta, ocuk ve ergen ruh sal, psikopatoloji, krize mdahale, zel
eitim, aile danmanl, bireysel ve grupla psikolojik danma gibi ruh sal
alannda kuramsal ve uygulamal birok dersler almaktadrlar. Ancak, psikolojik
danmanlarn meslek yasasnn yokluu nedeniyle koruyucu ruh sal hizmeti
alannda psikolojik danma ve rehberlik hizmetleri eksik kalmaktadr.
Tm bu bilgiler nda, Trk Psikolojik Danman ve Rehberlik Dernei
olarak Salk Bakanlnn bireylerin ve toplumun ruh salyla ilgili
almalarnda ve bu konudaki politikalarn oluturulmasnda yer alarak
ibirliinde bulunmak istemekteyiz.
Bilgilerinize sunulur.