Truyen Co Tich Viet Nam PDF

Truyn c tch Vit Nam
MUC LUC
Muc luc ............................................................................................. 1
Chuyn chang La ........................................................................... 2
Ai mua hanh ti (hay Lo nc thn) ............................................. 4
m dng giao chin....................................................................... 7
Anh chang ho ao ......................................................................... 10
Anh chang ngheo kh ................................................................... 13
Anh kh c kin ........................................................................ 17
Bin h lai lang.............................................................................. 20
Bnh va inh.................................................................................. 23
Bch Cu ky ng ............................................................................ 27
Bo ua............................................................................................. 29
Bm gia mc by co ke.................................................................. 30
Bn anh tai..................................................................................... 32
Bn ngi ban ................................................................................ 35
Cy huyt du.................................................................................. 39
Cy kh........................................................................................... 41
Cy nu ngay tt ........................................................................... 45
Cy tre trm t ............................................................................ 48
Chang Na A'................................................................................... 50
Chic ao tang hnh ........................................................................ 55
Chic cu phuc c........................................................................ 59
http://www.ebooks.vdcmedia.com
Truyn c tch Vit Nam
CHUYN CHANG LA
Ngay xa mt lang no co v chng ngi lam vn ngheo kh,

sinh c a con trai t tn la La. Cha qua i, La con nho tui
chu canh m ci cha. Thng ngay La theo me bt c hai rau
sng. Luc ln mi tui, me La em La cho mt ngi nha giau
trong vung chn tru.
Thy me n ung cc kh, La mi trm ga cua chu em v lam
tht cho me n. Me La bit chuyn ry la d lm, La mi thi khng
trm ga na.
Thng ngay, La ui tru ra ng mc tru i u th i,
con La tu tp vai ba a tre hoang, ht bay vic anh nhau bng gy
gc, lai ru nhau trm bu b, khoai lang cu sn.
Mt ln no, thng La tru lac vao vn cua phu ng lang
bn canh. ng phu h truyn bt tru ct lai bt n ke tru
pha vn ng.
B mt tru, thng La khng dam v nha, no ru thng Hung
va thng Hoang i tm. Tnh c no nhn c con tru trong nha ng
phu h. No lin ban k hoach vi hai thng ban cua no, t nha ng
phu h, moi ngi lo cu, by gi no len vao bt tru em v cho
chu.
Chu hay c, s lin luy, nn ui thng La i. No tr v
sng vi me gia, va xin vi me no cho no i hoc. Me no phai van lay
ng thy cho no c hoc. No rt ti da, lai hay sinh s anh
nhau, nn thy hoc khng dam day no na. Thng La lin hp vi
thng Hung va Hoang va vai a tre ng nghch i bt trm gia suc
cua ngi giau trong lang, ri em v chia cho ngi ngheo. Hanh
Truyn c tch Vit Nam
ng cua thng La cang ngay cang lng hanh, ngi trong lang mi
hip nhau u cao vi quan trn. Lang lnh lin tm bt La. No
hoang s trn ln tnh, c mt vin i tm phuc cua quan tnh
thu nhn la thuc ha. La ben hoc tp cn quyn vo ngh. Cang ln
ln, La cang co sc manh hn ngi. Tanh ngha hip nn gp
chuyn bt bnh la xng vao can thip, v vy gia La va bon cng
hao ac ba thng co nhng trn gy g anh nhau.
Nm o co m khoa thi, nhng ai gioi lun cui hoc co tin ut
lot th c , bng khng th b anh hong du vn hay ch tt. Tuy
hoc hanh d dang, La cung vao thi, nhn thy bon tham quan bt
nat, ngc ai ke ngheo nan, La v cung bt bnh. Tha m ti,
cung am ban len vao nha vin chu khao git cht ngi nay ri
trn vao rng.
Qun m cuc truy na rao rit. La chiu tp am ngi v
ngh nghip ln lut trong rng chng lai quan qun. Nhiu trn hai
bn giap chin d di, quan qun ai bai phai rut lui. La em b
ha tran ra lang xom chim oat tai san cua ngi giu chia cho ngi
ngheo. Thanh th ngay cang ln. Triu nh phai treo giai thng
cho ai bt sng hoc phai git cht c thng La. Nhng La gioi
ln trn, thanh ra quan qun phai bt me La em ra th oai. Nu
thng La khng chu ra nap mnh th me no b git. ng long hiu
, thng La phai chu nap mnh cho me c tha. Nhng chng bao
lu La trn thoat.
By gi, La phai trn tranh rt la cc kh, oi khat nhiu
ngay. Bt c d, La phai cai trang sa dang trn vao trong thanh
kim sng. Quan qun do xet bit lin bao vy ly thanh m cuc
luc xet khp ni. La trn vao nha mt ng lao hin lanh. Luc nay,
La nghe tin me mnh b bnh ma cht, cac b ha lp b bt, lp b
git th au long, khng thit g sng na. Mt hm, La noi vi ng
lao rng: "Cha bao gi ti b tht bai chua cay nh ln nay. Co le
tri hai ti. Vy ng hay cht u ti em nap cho quan trn lanh
thng, ch con cach o n ap n ng".
ng lao bng long. La t troi mnh cho ng em nap quan
trn. Th ri La b em ra tram quyt.
Truyn c tch Vit Nam
n sau co cu hat cam thng La nh sau:

Chiu chiu en ling Trung My
Cam thng chu La b vy trong thanh
AI MUA HANH TI (HAY LO NC THN)
Ngay xa co mt anh chang tre tui cha co v, sng bng ngh

lam rung. Mt ngay no anh xach bua ln rng n cui. Trong khi
ang lui hui cht cy, anh trng thy mt con qua tha mt con chim
se ti u trn mt phin a gn ch mnh ang lam vic. Nhn
thy th, anh bng ng long thng con chim be bong sp sa lot
vao ming loai ac iu. Anh ben nht hon a nem con qua. Qua git
mnh bo mi v canh bay ln. Tc mnh v hong n, qua chi rua om
som. Anh nht a nem thm va mng:
- " chim d! Hay cut ngay!".
Qua hm hc bay i, ming con e doa se bao thu. Anh chang
chay lai nht con chim se ang thoi thop, c tm cach p u cho no
sng lai. Qua nhin, ch chng gip ba tru, con chim se a hi tnh
va bay c. No cam n anh va bao anh ngi ch no a biu mt
vt. Mt lat sau, con chim a bay tr lai ming ngm mt cai lo be
t xung bn canh va noi
- "y la lo nc thn co phep lam cho ngi gia th tre lai, vt
nho th ln thm, trn gian khng ai co".
Noi ri no v canh bay i. Anh ngi tn ngn m nut ra xem th
thy y mt lo nc mui thm ngao ngat. Anh ngh bung: "Nhng
th nay ch cho cac ba quan lam om, co u hang chung ta
dung". Ri anh nut lo lai cn thn, khi ganh cui v, treo lo trn keo
nha. Va ri thi gian tri qua, v bn cng vic lam n, anh cung
qun i, khng ngh ti cai lo y na.
t nm sau o, cht vt mai anh chang mi ci c v. V
anh cung con nha nng, quanh nm chn lm tay bun, nn en ui,
xu x. Nhng hai v chng th rt thng yu nhau.
Truyn c tch Vit Nam
Mt hm chng i cay vng, v nha quet don khp ni. Thy

mt cai lo con treo trn keo nha, ch ben bc gh ly xung m nut ra
xem. Khi ngi thy mui thm, ch ta la du thm gi u. Lat
sau, ch nu nc tm gi ri tin tay lo nc ra bi khp toc tai
mnh my. Khng ng sau khi bi xong ch ta t nhin tr nn xinh
ep trng treo, nhan sc my miu t ai sanh kp. Nc thn tri
xung my lung hanh bn canh ging, khin cho nhng cy hanh
cung t nhin ln phng ln mt cach la thng: cu to nh bnh vi,
doc dai bng on ganh.
Khi ngi chng i cay v nhn mt v th ngn ca ngi c
tng la tin sa xung coi trn, nu khng co ting noi th c h anh
khng nhn ra la v mnh. Nghe v nhc n lo nc thm, anh mi
sc nh ti chuyn bao n cua con chim se ba nm v trc. Ni
mng bit ly chi cn, anh ngm v mai khng chan mt, ri k lai
cu chuyn cu cho v nghe.
T y anh c qun quyt ly v khng ri. Cng vic ng ang
v th cung mi phn b tr. Nhng c nha mai th oi mt nn
anh anh phai i lam. khoi nh v, anh thu th ve hnh v. Mi
khi ra ng lam vic, anh lai treo bc tranh b rung nhn cho
thoa.
Mt hm anh ang cay rung, bc tranh c treo ln mt cai
coc cm trn b. Va cay c mi lung, t nhin con qua nm
xa u sa xung qup ly bc tranh mang i. Anh chang bn
kia b thy vy, ben ho het ui theo nhng khng kp na. Qua a
ct canh bay cao va bay i rt xa, ch mt loang a mt hut. Bao
thu vic anh nem a gianh mi cua no ngay xa, qua mang bc
tranh vao n tn kinh , tha xung sn rng. Bon lnh th v
thy s la lung, ben nht ln em trnh vua. Cm ly bc truyn
thn vua ngm ngha mai khng chan mt, bung bao da: "Trong ba
cung sau vin cua ta a co nhiu ngi ep, nhng cha co ngi nao
ep bng ngi an ba trong tranh nay. Hn la tri sai con qua n
mach cho ta y!".
Truyn c tch Vit Nam
Lp tc vua ra lnh cho mt quan ai thn va mt trm th v

phai tm cho c ngi an ba a ve trong tranh mang v. Quan
ai thn cho ngi v cac a phng suc sao khp hang cung ngo
hem. vic tm toi co hiu qua, chung bay ra tro m hi cac vung
chung n cho moi ngi v xem. Mi ln thy dn tp hp
ng uc, chung a bc tranh ra gia tang noi la tnh c bt c,
ngi nao mt th n ma nhn.
Mt hm, chung ti vung qu hai v chng anh chang co lo nc
thn va cung bay tro m hi ba m ngay. Qua nhin anh chang sa
vao mu gian. Khi nhn thy bc tranh anh khng n o g ca, lt
t bc ti nhn. Nhng anh khng ng bon lnh chp ly anh
nh chp con mi. Chung theo ngay anh v nha va chung tm thy
ngay ngi an ba trong tranh. Mng qua chung vi a kiu rc
v kinh , mc k cho ngi chng vt mnh than khoc.
Sau khi b bt vao cung, ngi an ba khng ci khng noi,
ao ep khng mc, u khng chai va khng cho mt ai n gn.
em c ngi ep v cung, nha vua ht sc mng r, nhng cung
ht sc bun phin v moi th d danh, doa nat u khng th lam
cho ngi ngoc n mt nu ci. Vua ben ha lnh cho rao trong dn
chung h ai co cach g lam cho nang ci noi ln c, th se ban
thng cho quan cao lc hu. Nghe tin nay, co nhiu ngi, t nhng
vai h ni ting, nhng ng trang ci cho n cac bc lng y, cac
phap s phu thuy v.v... ua nhau try kinh hy vong dung tai phep
lam cho ngi an ba phai but ming noi ci mong n thng.
Nhng du a gi u moi tro, u v hiu.
Lai noi chuyn anh chng t khi v b quan qun bt i th
khng con thit lam n g na. Khi nghe tin loan bao ai lam cho
ngi ep trong cung noi ci c th vua se ban thng, anh bit la
v mnh ang cung vua, ben quyt vao kinh tm v. Trc khi i,
anh nh my cu hanh canh ging buc lam mt ganh, quay theo.
n kinh , anh quay ganh cua mnh i lai trc ca hoang cung
rao to ln nhng cu:
Doc bng on ganh
Cu bng bnh vi
Truyn c tch Vit Nam
Ai mua hanh ti
Th thng ti vi!
Ting rao cua anh vong vao cung mi luc mt ln. Net mt cua
v anh t nhin cung mi luc mi ti. Cui cung, nang quay lai bao
th n:
- Hay goi ngi hang hanh vao cho ta!
Khi nhn thy mt chng, v anh ci ln mt ting. Thy
ngi an ba ln u tin ci noi, vua sung sng nh m c trong
bung; lai thy nhng cy hanh to ln la thng th lylam kinh ngac.
Vua ng la nh nhng cy hanh ky la nay ma ngi ep noi ci.
Vua lin ny ra y ngh mun t mnh cai trang ganh hanh lam
vui long ngi ep. Vua bao anh chng:
- Hay t ganh hanh lai o va ci ao ra mau!
Vua ci ao long bao vt cho anh va mc ao cua anh vao. Vua
con bt anh bay cho mnh hoc thuc cu rao, ri quay ganh qua lai
trc mt ngi an ba, ct ting rao mi hoc c. Thy vy, v
anh hang hanh ci nght ngheo. Vua thch thu lai cang lam gia.
Nhng t nhin ngi an ba bao th n tha an cho ra. Cho thy
vua ng la ngi la lin nhay x ti cn cht. Ngi an ba vi bao
chng:
- Mnh hay mau mau treo ln ngai vang i!
Anh chng lt t treo ln ngai vang gia luc trm quan va
cung n rp u bai mang. T o anh lam vua va vi v tron i.
M DNG GIAO CHIN
Ngay y, co mt trn ma lut rt d di; khuc xa Tho

Trin b v, mua mang h hai, nha ca suc vt tri ni theo dong
nc bac. Mt ng qun cng ho in c lnh vua i c sut dn
phu han lai oan o. Thuyn cua ng sp n khuc sng lang Kim
Lu, bon thuy thu bao ng rng:
Truyn c tch Vit Nam
- y co miu Thuy Thn rt thing, ai co thuyn qua y

phai ghe vao lam l mi co th i c. Vy xin ngai hng cung Thuy
Thn i cho c yn n.
Qun cng vn la mt nha bac hoc uyn thm lai thng thao
phep phu thuy nn va nghe noi th trng mt bao ho:
- Ta y phung mnh vua i lam vic nc. Du hn la thn i
chng na, dam can ta .
Noi xong c thuc thuy thu cheo i ma khng ghe vao n.
Luc o thuy thn ang b sng nghe noi th, tc mnh ben
hoa phep bt thuyn ng lai. Bon thuy thu c cheo mai nhng my
chic thuyn khng tin ln c bc nao. Bit la thuy thn bt u
ngn tr cng vic cua mnh, qun cng sai ghe thuyn lai gn n,
ri ng trc mui thuyn ln ting thoa ma thuy thn ma bao rng:
- Nha ngi ng tr mt phng nay, nhn dn hng khoi
lun nm khng khi nao tt. Vy ma a khng bit giup dn cho
v lam sinh linh tri ni khn kh, lai con ngn can cng vic han
cua ta, ngha la th nao. Nha ngi bit iu th hay giup ta lam
cho xong vic, nu khng ta se cho ngi pha n i o.
Nghe noi th, thuy thn ni gin ben sai xut hin trn sng
nm chic thuyn y nhng qun hnh ngi mt ca cm giao mac
vy xung quanh my chic quan thuyn. Qun cng ho in khng
ly th lam lo s, lin gi phep phu thuy: ngi trong thuyn ch gm,
anh quyt, nim chu, ve bua ri ra lnh cho lnh trang cua mnh
bn tn, lao thng vao ch. Hai bn giao chin kch lit. Thuy thn
thy kho long thng ni, ben lam tri t mu mt khp ca mt vung
c n mt trng canh. Khi tri sang ra, moi ngi thy nm chic
thuyn kia a bin mt. Ri sau o, oan quan thuyn cung tin
c n ch v.
Nhng thuy thn vn tc mnh, c sc ui theo pha cho
c. Qun cng dc sut qun phu thuyn be quyt p ni . Khi
va han xong, moi ngi sa soan ra v th thuy thn sai cac
ging ca ln, huc vao ch mi p lam cho t long l tri i.
Ring thuy thn hoa lam mt con ca chep rt ln, ni ln mt nc
ging vy nh canh bum. Ca vung vy my cai, song ni m m,
nc anh vao ch han rt d. Th la cng phu kho nhoc cua bao
Truyn c tch Vit Nam
ngi lai tri theo dong nc. Qun cng vn khng nan ch, lai bt
dn phu huyn khac ti p. Cung nh ln trc, ln nay sp
thanh cng lai b thuy thn ngm ngm pha hoai.
Moi ngi nan long, khuyn qun cng hay u du khoi kh
dn. Qun cng anh phai n miu thuy thn khn rng:
- Hm trc ti qua miu trot l li noi my cu xuc pham. Vy
mong ngai ngui gin phu h cho mun dn kh. p xong ti se
ta l ngai.
Ln nay han rt nhanh va rt chc, to gp hai cu. Cng
vic cha my chc hoan thanh. Khi tt cng, Qun cng cho thuyn
n trc n noi to ln:
- B thuy thn! Ln trc ta la ngi o thi. Ta u co s
ngi. By gi ta han xong va rt vng du co trm thuy thn cung
khng lam g ni.
Nghe thy th thuy thn gin si ln, m y lam ni song ln
rt d, v th lai b sat mt oan ln. Qun cng tc mnh noi
rng:
- a a th, tao quyt tr n ni cho may bit tay.
Noi ri, ng sai my thuy thu gioi i iu tra khuc sng o. Ho
v cho ng bit gn oan v co mt cai vc su la sao huyt thu
ha cua thuy thn. Qun cng lp tc ra sc cho cac lang nap tre, g
ong c xung quanh vc. oan dng my lo vi, sai qun va dn
i ly a trng v nung, me nay tip me khac. Qun cng con trng
dung tt ca cac thuyn be i ch a tang, gach ngoi ci a thung v.v..
a v cht bn nay vc cao nh mt hon i. Bn kia vc a vi
nung cung cao nh mt hon i. Ri o Qun cng sai mt bn
nem a vi, mt bn nem gach a vun. Nc si ln sung suc. Bon
thu ha thuy thn i lt thuy tc khng kp chay trn, cht ni lnh
bnh trn mt nc v s. oan ng mi quay sang han . Qua
nhin nh co vic lp vc nn han xong ngay.
Thuy thn thu in Qun cng v han. Hn quyt ch am hai
ng. Hn mt thang sau hn lam cho Qun cng m nng. Trn
ging bnh, ngi Qun cng c nong nh la. Nha vua phai cac
danh s ti nha, thuc men iu tr nhng bnh ngay cang trm
trong. Sau o th cht. Qun cng co mt ngi ch la Ng Thun Phi
ly vua. Mt hm Qun cng ng ng lang mnh noi:
Truyn c tch Vit Nam
10
- Ta mc k c cua thuy thn ma cht. Ta quyt bao thu ch

khng chu thua. Hay bao giup vi ch ta sn sa voi nga kh gii
ta tra thu.
Nghe tin bao, Ng Thun Phi lam theo li em va khn:
Du c hay cha, em cung tin cho ch bit!
T khi c voi nga, thuyn be, kh gii, qun cng giao chin
vi thuy thn nhiu trn kch lit. Ngi ta thy trc n thuy thn
song gio m m, nc bn t tung bot ni trng xoa ca mt vung mt
sng. Cac loai tm ca tp hp rt ng, thnh thoang chay giat t
nhanh sng nay sang nhanh sng kia. Sau cung lai thy song gio im
lng, cac loai thuy tc cht ni ln nhiu lm, nhng con con lai cung
bo trn khp ni. Khuc sat lang Tho Trin sau o khng v thm
na.
t lu sau o, Qun cng bao mng cho ch mnh bit mnh my
ln anh vi thuy thn, thng th co thng, nhng th lc cua hn
vn con manh lm. Vy nh ch hay lp cho mt ngi n , hng
tam nh chin mt thi gian.
T o ngi n thuy thn cung khng thing nh trc.
ANH CHANG HO AO
Ngay xa huyn ng Sn co mt anh hoc tro ho ao. Anh

ep trai, hoc gioi, ch phai mt ti nha rt ngheo. Thng ngay anh
cp sch sang lang bn canh hoc vi mt ng . Nhng cung co
nhng luc anh phai i lam thu, lam mn kim tin gao nui
thn. Cuc sng ba no, ba oi khat va vt va. Trong nm nm,
mc cho ke ci ngi ch, anh vn va lam va hoc, khng chu bo
d. ch lang anh n hoc, co mt c gai con nha kha gia yu anh va
cung c anh yu lai. Hai bn co tnh y vi nhau nh vy a c
vai nm.
Truyn c tch Vit Nam
11
t lu sau anh chang ho ao mn mi n dam hoi c gai.

Nhng cha me c gai ch anh nha ngheo, khng ga. Ho bao thng
ngi mi:
- Nha anh y co mt thn mt mnh kim n con cht vt. Con
gai ti v y cang lam cho anh thm bn.
Khi ngi mi cho bit tai hoc cua chang co th mai sau thay
i s phn, th ho tra li:
- Nu th, th hay i luc nga xe vong long tr v hay hay.
Thy vy, anh chang ho ao va gin va then. Anh ngh bung
phai bo nha ra i, quyt tr lp c cng danh mi tr v cho
cha me nang khng dam gi giong khinh bac vi mnh na. Ngh
vy, anh bo nha n kinh . y, anh vn lam thu, va hoc. Nh
sang da, anh hoc rt tn ti. Sau nm nm, anh i thi lun c
nhn.
Hm vinh quy tr v nha, long anh mng khp khi. Bung bao
da "Nht nh b me c ta se vui long ga con cho mnh va hi hn v
nhng cu noi khinh ngi trc y". Nhng khng ng, khi anh
n chao thy hoc cu, ngi ta cho bit la c gai, sau khi anh bo lang
ra i, a b cha me ep ga cho mt ngi lang, mc du c khng ng
thun va co bung ch anh. Nghe noi, chang ho ao rt bun. Anh bo
d nh n nha cha me ngi yu; cung chng mun n nha ngi
yu v s gp mt luc nay ch cang lam anh thm au kh va co th
lam cho chng nang ng vc. Nhng luc tr v, trn ng i gia
canh ng, anh bng gp nang mang cm ra ng cho chng. Hai
ngi dng lai han huyn; ho bay to ni au kh eo le cua duyn
phn. Khi chang ho ao t gia, c gai gat nc mt nhn theo. Nang
u co ng rng t ng xa, ngi chng cua mnh a nhn thy
canh chuyn tro va ri, va cn ghen cua hn bc ln bng bng. Khi
nang i n ni, hn ta ly c a cm chm chap, lin xng lai gy
s. V noi lai my cu th con ngi vu phu o ni xung ln, khng
i tm hiu phai trai trong tay cm cai cuc khoai, hn thun a
nem vao ngi v. Khng ng pham nhm ch him, ngi v guc
xung bt tnh nhn s. Hn lo s, len lut vc v v nha, noi di la
ng cam, ri sau o c hanh chn ct khng mt ai ng vc.
Truyn c tch Vit Nam
12
Nghe tin ngi yu cht t ngt, anh chang ho ao khng

ngn c kinh ngac va thng cam. Anh ben lam mt c cung, ri v
khng thun tin n nha, ch luc m khuya, anh em cung m
ngi yu. Nhng iu khng ng la: trong luc anh ang sup sui
khn kha, th nghe trong m co ting ng phat ra. Thy s la, anh
vi tr v goi ngi nha em cuc thung n ao ln. Khi nay np
ao quan th mi bit la ngi cht sng tr lai. S la c nang b chng
nem cuc ngt lm i nhng cha cht tht, con ngi chng th s
mang ti git ngi nn vi kham nghim ri chn ct s sai cho
xong. Sau o b chn, ngi cht dn dn hi tnh va co cng ap vao
ao quan va cu cu ung vao luc ngi yu ang cung m.
Anh chang ho ao trong long mng r, ben cung vi ngi nha
p m lai nh cu ri vc nang v nha ht sc cha chay. Khi a tr
lai bnh thng c gai k ht tt ca s tnh cho anh nghe. Anh dn
ngi nha gi kn vic nay, ma sau o b mt a ngi yu n ch
lam quan. Hai ngi tr thanh v chng khng cheo ci.
Lai noi chuyn anh chng cu cung nh moi ngi trong lang
vn khng ng rng ngi cht a c cu sng lai. Cho nn hn
vn cung cung m m theo ung tuc l.
Ba nm sau, mt hm hn co dp i try hi chua mt trn
ang ngoai. Trn ng n chua, hn bng thoang gp mt ba quan
i cang trng net mt hao hao ging v mnh. Hn ly lam la, vi
ui theo mong c nhn ky tn mt. ng on np sau cng
chua, hn thy ba quan y t mt mui, tm voc cho n dang i,
giong noi qua ung la v cu mnh, khng nghi ng g na. Ri hoi
thm my ngi lnh hu, hn bit thm rng chng cua nang khng
phai ai xa la ma chnh la ngi hoc tro thi u c nhn lang bn
canh, a ng tro chuyn vi v mnh trc khi hn nem cuc vao
nang. Nhng tai sao hn a chn nang hai nm ro mi ma by gi
nang lai sng ng hoang nh th kia? Trong ngi hn nghi nghi
hoc hoc, oan chc co s la gat chi y. Cho nn tr v lang, hn
a bay ra chuyn boi toan, cai tang ao m ln xem cho ro s
tht. Va khi thy ao quan rng, hn vi phat n kin anh chang ho
ao a quyn ru v mnh.
Truyn c tch Vit Nam
13
Nhng sau khi nm c moi un khuc, quan x cho hn

khng nhng mt v ma con b an kh sai chung thn v ti a phu
phang anh cht v va len lut em chn, co y u tang chng do
ti nhn t khai ra. Con v hn c phep ly anh chang ho ao,
ngi a co cng gianh lai nang khoi tay t thn.
ANH CHANG NGHEO KH
Ngay xa co hai me con anh chang ngheo rt mng ti. Anh

chang lang thang i kim vic lam nhng cha co ai cho thu ca. Mai
sau, co mt chu thuyn bun thy anh khoe manh, lai bit bi li mi
thu lam thuy thu. Hn ha cho anh cm mt ngay ba ba va mt
nm bn mi quan tin tra trc. Anh chang tng khng co mng
nao hn th na, vi cm ba mi quan v cho me tiu, con mi quan
th mang theo nh danh may mc.
Thuyn ct hang, vt bin lun nm ngay n mt th trn ln.
Trn bn ngi mua ke ban chen chuc nh hi. Bon thuy thu bao
chang:
- y bun th g cung c. C mua mt t a v qu nha
ban la t khc co lai.
Anh chang xa nay khng quen bun nn cm mi quan tin
trong tay, cha bit nn mua th hang g. Bng chc, anh thy co
mt ngi mang ra bn mt con cho troi toan vt xung sng. Ly
lam thng, anh vi ngn lai va hoi duyn c. Ngi y cho bit cho
nay la cua chu mnh. Hm nay chu i ch mua tht don tic, khng ro
ct t th nao cho n vung mt ca. Chu tc gin troi cho anh
mt trn tha sng thiu cht ri sai i bung sng. Nghe k th,
anh chang xin mua lai con cho. Ngi kia ci ma rng:
- No ch chuyn mn n vung, anh mua v lam g?
Truyn c tch Vit Nam
14
Chang ap:
- Thy k, c ban no cho ti i!
Cui cung anh chang xa ra ba quan mua lai con cho ci troi cho
no; oan xch lai bn ch mnh lam vic.
Sau o mt chc, anh lai trng thy co mt ngi an ba mang
mt con meo toan vt xung sng. Anh chang vi ngn lai va hoi
duyn c. Khi bit ti trang cua meo cung ch la n vung, anh nai
con vt lai cho mnh. Thy ngi an ba khuyn khng nn mua th
meo xu nt, anh khng nghe va noi:
- Thy k! Ch c ban cho ti i!
Th la cui cung meo cung thoat cht. Va ngi chu mi cua no
sau khi xa ra ba quan mua, em buc lai gn bn con cho. Ngi
mt mnh trn thuyn, thy bun, anh chang ben bo thuyn ln b i
dao b sng. Bng chc anh thy co ba a tre chn tru bt c
mt con rn nc, toan dung roi x ti. Anh chang vi chay lai ngn
can:
- Cac em ng anh no, no la rn nc, co lam hai ai u?
- "Mc k chung ti", bon tre ap "Chung ti bt c no, chung
ti anh, ng can lam g?"
Thy bon chung khng khng c tnh git rn, anh chang lai
dung tin cu con vt v ti. Chung oi nm quan. Mai sau anh
mi bt c mt. Th la tt ca s tin mang theo ln lt vi n
ht. Mua c con rn, anh vi tha xung sng cho no tr v x s.
Bon thuy thu khi nghe anh k lai nhng vic mua ban cua mnh, th
u ci ngt, cho la mt ngi kh dai t co. Anh ch ngi lng yn,
khng noi g ca.
Khi thuyn bt u tr v vao khoang na m, anh ang cheo
bng thy con rn nc t di sng bi ln trao cho mnh mt vin
ngoc ma noi:
- Cha ti la Long Vng cam n anh cu mang ti, cho ti em
biu anh vin ngoc "bng xuyn" mi anh xung chi. Mang ngoc
vao mnh, anh co th i c di nc cung nh i trn b.
Anh chang nghe noi vi vang cheo i theo con rn nc xung
thuy phu. Qua nhin anh c Long Vng tip ai rt hu, tng
Truyn c tch Vit Nam
15
tin ngoc vang chu bau rt nhiu. Sau o, anh c ngi cua Long
Vng a v n tn nha.
Chu thuyn mt hut anh, tng anh a ri xung nc, ben
thuyn lai trnh xa s tai. Nhng khi moi ngi v n qu hng
th ho rt ly lam ngac nhin v anh thuy thu tre a v n nha ba
ngay trc ri.
T o anh tr nn giu co. Nhng anh vn sng mt cuc i
bnh thng vi me gia. Con cho, con meo c anh cu vn theo anh
khng ri. V sau, anh ly v. V anh la mt c gai rt ep. Nang rt
thch eo n trang, thy vin ngoc "bng xuyn" chiu sang mt goc
tu, nang thch lm, nn mt hm ly trm mang n cho mt ngi
th kim hoan, bao anh cho mnh mt chic nhn. Khng ng,
ngi th kim hoan bit la ngoc quy t co trong th gian, ben i kim
mt vin khac tng t nh th anh trao ma cp ly bao vt.
Khi bit ro chuyn mt cp th anh chang thuy thu tr nn
bun ba. Hang ngay anh ra b sng, mong tm lai con rn nc
nhng cha lam sao gp c. Cho va meo thy chu khng vui, mt
hm noi vi chu xin i tm vin ngoc.
ng i n nha ngi th kim hoan phai qua mt con sng
rng. Khng co cach g vt ca, hai con vt c loanh quanh trn
b. V sau chung no tm c vao nha mt con rai ca nghe va nh no
a giup qua sng. Rai ca vui long goi cho cac ban be cua no ng sat
vao nhau, kt thanh mt cai be cho cho va meo ngi ln lng, ch qua
sng yn lanh.
Khi n nha ngi th kim hoan, meo bao cho:
- tao treo ln noc nha ku ln my ting cho nhng con cho
trong xom xum lai sua. Th la may c ng hoang theo cng ma
vao, khng ai bit.
Qua nhin, by cho cua nha ngi th kim hoan nghe my
ting meo ku vi xng ra ui. Meo dn chung i tht xa nn cho ta
len vao np di cai hm, v s.
Khi hai con vt gp nhau lai, chung tm toi khp trong nha. Tt
ca cua cai cua lao kim hoan u bo trong cai rng xe, lun lun
Truyn c tch Vit Nam
16
khoa kn, khng d g lot vao c. Meo ben c sc tm, chup bt

c, chup bt c mt con chut. Chut van lay xin tha mang. Meo
bao no dn mnh n gp chut chua an. Meo noi ro vic mnh n
y va nh hn giup mnh ly cho c vin ngoc, i lai meo ha se
khng cham n gia tc nha hn. Chut chua an vng da ri rt.
- ti bao lu con chau, ti t trong nha khoet chic rng cua
no ra, tm cho cac ng.
Nhng n khi lot vao c vao rng, lu chut tm mai vn
khng thy ngoc. Chut chua an ra bao cho meo bit, va noi:
- Trong rng nay co mt cai hp bng bac. Co le no giu trong
o; cai hp o th kho long ma gm c.
- Vy lam th nao by gi? - meo hoi.
- Ch co cach la chung ti se nh xom ging hp sc cung chung
ti khoet rng l thung lam sao a lot cai hp y ra y cho cac ng
tm.
- Th th lam gp i.
Ch trong mt m, ca xom nha chut a ly c cai hp a
cho meo. Hai con vt tm cach pha hp ra, qua thy vin ngoc cua
chu. Chung v cung mng r.
Sau khi ra khoi nha ngi th kim hoan, cho tranh meo mang
ngoc. Nhng n luc sp sa sang sng, v mng nhau vi mt con
cho khac, nn cho a cho ngoc vng xung nc. Mt con ca trng
thy ngoc vi bi ti p va nut ngay.
Thy cho mt ngoc, meo gin qua, mng cho mt trn thm
t. Cho bit li, lng thinh, cui cung mu mao:
- Bit lam sao by gi?
Suy ngh mt lat, meo tm c mt k bao cho:
- Chung ta se tm n nha thuyn chai vung nay xin vi ho.
Th ri ch khi ho cu c con ca a nut vin ngoc th se kim cach
cp ly em v.
Cho khen mu k hay, ben cung meo tm n mt gia nh ng
chai ang thuyn lai b sng phi li. Hai con vt to ra rt khn
ngoan, hin lanh nn c ca nha i ai t t.
My hm sau, ng chai anh me li c mt con ca chay rt
ln, m rut ra, thy co vin ngoc. Cho va meo khp khi mng
thm. Trong khi ca nha ang trao ngoc cho nhau xem cua la, th
meo tin lai co vao ngi chu. Nhn khi chu s y, no nhay ln ngoam
Truyn c tch Vit Nam
17
ly vin ngoc va lp tc cong ui nhay ln b chay mt. Thy th,

cho cung ba chn bn cng chay theo trc con mt ng ngac cua
my b con nha ng chai.
Ln nay meo tranh cho mang ngoc. Meo ln mt khng, bao
cho:
- Ln trc ngm b ri mt, ln nay co cach rt hay la i ln
u. Sp n nha ri, cha s g na.
No noi th nao th lam nh th.
Nao ng mi i c mt quang ng, by gi co mt con qua
ang bay trn u meo, thnh lnh sa xung p ly ri bay ln u
trn canh cao. Thy ngoc lai mt, n lt cho mng meo rt d, ri
noi:
Ngoc ri xung nc con co th ly c, ch bay ln tri th
ng co hong.
Meo bun ru, nhng ngm ngh mt lat, no lai bao cho:
- ung ri. Tao a ngh ra c mt k.
Cho hoi:
- K g?
ap:
- Gia cht bt qua.
Noi xong meo chay xung b sng ung mt bung nc y
cng. oan tr v xua cho trn i mt ch, con mnh th ti gc cy
phi bung trng hu gia v cht. Qua ang ngm ngoc, u trn cy
cao nhn xung thoang thy co bong con vt cht, vi vang bay xung
toan ra tht. Nhng khi qua va xap lai th meo a nhay x ln v
ly Qua. Qua van lay xin tra lai vin ngoc cho meo c tha
mang. Meo ch i co th, ngoam ly vin ngoc ra i.
Ln nay, ca hai con a ngoc v n nha ven toan. Anh chang
thuy thu ly lai c mon tng vt cua Long Vng, ht sc vui
mng cang thm quy mn hai con vt co tnh co ngha.
ANH KH C KIN
Truyn c tch Vit Nam
18
Co mt anh chang no qua i tht tha nn moi ngi goi anh la

thng Ngc. Chang Ngc khoe manh, yu i va lao ng gioi. Anh
chang ngheo kh, khng ca khng nha phai i mn cho mt tn
troc phu. Anh lam lung qun qut sut ngay nay sang ngay khac,
nm nay sang nm khac. Thy anh khoe manh d sai bao nn sau
nm nm nghe anh ta oi tin cng, hn d danh anh thm cho hn
nm nm na. Lai nm nm na tri qua. Thy anh oi tin cng
v, lao troc phu lai d:
- May vi tao a lu thanh ra thn tnh trong nha nn tao
khng n chia tay ngay vi may. Thi may vi tao thm nm nm
na ri tao a tin cng ca mi lm nm ba nen vang. Luc o th
may tha h giau co.
Nghe bui tai, chang Ngc lai dn ht sc lc lam vic qun qut
cho lao troc phu thm nm nm na. Ln nay ht han anh mt mc
oi thi vic. D mai cung khng c, lao troc phu ben mang vang
ra tra. Chang Ngc cm vang hy hng i ma u bit c lao troc
phu a cho toan vang gia. Co tin trong tay chang Ngc nh i
ngao du thin ha cho thoa long mong c c bit o bit y sau
bao nhiu nm lao ng nhoc nhn. i c mt hi anh ghe vao nha
mt ngi th bac. Ngi th bac hoi cho bit anh la ai va i u, th
chang Ngc k ht chuyn mnh ra sao, c tra cng nh th nao.
Nhn my nen vang anh ta khoe ngi th bac thy anh chang nay
ngc nghch nn nh bung la, hn bao:
- chn thanh ch co nha quyn uy mi xai c, ch dn
thng th rat kho lm, tt hn ht anh nn i ra bac no d tiu
lm. Sn y ti co my nen bac anh thch th ti i h cho, c mt
vang n hai bac.
Nghe co ly chang Ngc khn khoan xin i h. Khng ng lao
th bac lai a sau thoi ch gia bac. Chang Ngc cm ly cm ly
cam n ri rt va lai vui ve ln ng.
n mt ni khac trn ng ti kinh anh chang gp mt
th giay. Mai noi chuyn vui ming vi ngi o anh k la mnh co
sau thoi bac. Hn bit la bac gia song ang cn ch nn ga i ly
mt nghn t giy, hn ch vao th giy lua gia cua mnh va bao:
Truyn c tch Vit Nam
19
- y la th "lua inh kin" quy lm, anh nn em ti kinh

ban, c mi vung ly mt quan tin th tha h ma tiu.
Nghe bui tai chang Ngc ng y ngay. Khi ngang qua trng
hoc thy mt ngi hoc tro ang chi chong chong thy giy xanh ma
ca i anh cha thy bao gi nn thch lm ben ti xem va hoi:
- Cai g th nay?
Cu hoc tro lau lnh noi ua:
- y la cai "thin a vn" dung no co th bit c vic tri
t, moi vic th gian u to tng, no quy lm v iu g cung oan
c trc.
Chang Ngc nghe vy ben ga i ly mt nghn vung lua
inh kin cua mnh. Cu hoc tro tt nhin la ng y lun.
Vi "thin a vn" trong tay, chang Ngc ngh a n luc
c moi ngi se knh phuc ht nhe. Qua mt canh ng rng chang
Ngc thy am tre chn tru ang chi mt con ning ning ln co
i canh xanh o rt ep. To mo anh lai xem. Bon chung khng mun
cho anh xem nn chung noi doc anh ht hoang.
- Anh tranh ra i, y la "ngoc lu ly" quy him lm. eo no
vao ngi th he mat, ng m, n c vua cung cha chc a co.
Chang Ngc nghe vy ngh la khng ng ln i co cua quy n
th, quy ti mc n c vua cung cha co. Anh chang ben em
"thin a vn" cua mnh ra ga i, lu chn tru thy chong chong
ep nn bng long i. Chung bo con ning ning vao tui con tht
ming lai dn thng Ngc:
- Luc nao v n nha th m xem. Khng th ngoc bay mt y.
c vin ngoc quy ri chang Ngc nh bung vao triu dng
vua ngm canh Vng triu. Nhng ti ca ngo mn th chang ta
b lnh gac chn lai. Chang Ngc than van:
- Ti i lam thu, lam mn nhng mi lm nm tri vt va
mi c ba nen vang, ri i ly sau thoi bac, n mt ngan vung
"lua nh kin", n cai "thin a vn" cui cung vin ngoc quy o,
vy c sao khng cho ti vao.
Luc o co mt gian thn i ngang qua nghe chang Ngc noi co
ht ngoc lu ly hn lin ni long tham lin nhn li dn chang Ngc
vao bai kin, hn bao anh c tam thi ch ca. Cm c cai tui,
Truyn c tch Vit Nam
20
tn quan thy co g o tron tron trong th khp khi mng thm.

Hn bc qua ngng ca hoang cung ben gi ra xem thc h nh
th nao tm cach chim oat. Ai de m tui ra no bay vut mt.
Chang Ngc thy vy tum ly tn quan bt n. Anh gi tay
anh trng hoang cung vang ln. Bon lnh keo anh ra ca anh.
Chang khoc m . Thy ng vua sai ngi ra dn chang Ngc vao
hoi s tnh. Ngc tu:
- Mun tu b ha, ti i mi lm nm c ba nen vang, ri
sau nen bac, ri mt ngan vung "lua inh kin" ri cai "thin a
vn" mi c hon "ngoc lu ly" em vao dng b ha, th ma cai
ng quan kia m tui lam vin ngoc bay mt. Xin ngai ru long thng
x cho con vi. Tn gian thn th ra sc chi cai, xong vua vn phan:
- Tn dn nay em hon ngoc la dng ta. o la y tt. mua
vin ngoc o hn tn bao nhiu cng sc va tin cua, vy ke lam mt
vin ngoc khng ch co ti vi ta, ma con phai bi thng cho ngi co
ngoc u s chi ph co vin ngoc quy o.
oan vua quay sang noi vi chang Ngc:
- Trm ban cho ngi mt chc quan nho thng cng cho
long trung hiu vi trm.
Chang Ngc sng n run ngi, chang nhn u s tin bi
thng va vui ve i nhm chc quan ma nha vua a ban cho chang.
BIN H LAI LANG
Xa, co hai v chng mt nha no lam n ch thu. Ho sinh c

ba ngi con, u la con trai. Hai v chng nui con rt chm chut.
T lu, tay ho lam ra rt nhiu tin cua, rung vn, nhng co
ming g cung nhn n danh, nhng mong gy dng cho mi con
mt c nghip ring. Cho n ngay ci v cho a con th ba xong,
chng bao v.
Chung ta nh tri" con co cua nn." Nay chung ta a n thi
ky rng long u bac ma con th a khn ln ca. Vy cung nn chia
Truyn c tch Vit Nam
21
tai san cho chung no lam n, a nao lo phn ny, khoi tranh
gianh sau nay. Co vy mi yn tm an hng tui gia c!
Thy v ng y, ng gia ben cho mi ho hang lang nc lai lp
chuc th. ng ch lai cho mnh va v mt phn nho tai san
dng lao, con bao nhiu cua chm cua ni u chia ht cho cac con.
Tuy a ngoai sau mi tui, nhng ng gia vn khoe manh va
cha chu tt ch kinh doanh. V th, sau khi phn chia tai san
cua cac con xong, hai v chng lai lao vao cng vic lam n. Vi phn
cua dng lao, ho lai a ra bun ban. Khng ng thn tai con vng,
lai me e lai con. Tin bac lai tun nh nc chay. Khng y bay
tam nm sau, ho tr nn giau co nh trc. Trong khi o ba a con
cua ng phn th thiu kinh nghim, phn th sing n nhac lam,
nn c nghip mi nhen ln cha c bao lu a tr nn sa sut.
Mt hm, ca ba a con u tm n gp b me ri noi:
- By gi b me ngay mt yu. Theo y chung con, b me ch nn
ngh ngi tnh dng cho khoe, phn tai san lai cho anh em
chung con quan ly, chung con xin phung dng b me n man i.
ng gia tra li:
- B me cung mun nh vy lm. Nhng ngt v xa nay cha
me nui con th c, con con nui cha me co phai d u!
- "B me ng lo g ca", bon con noi tip. "Ngi ta khng co cua
cha me lai cung nui c cha me thay, hung h la phn tai
san cua b me nh th th lo g ma chng nui c!"
ng gia ngh ngi hi lu ri hen ba thang na se tra li.
Xung quanh nha ng gia la mt vn cy n qua. y co rt
nhiu t chim. Mt hm ng bao bon tre con li xom treo ln cy
mum tm cho mnh mt t chim. a tre treo mt chc bt xung
cho ng mt t trong co bn con: mt cp v chng chao mao va hai
con chim con. ng gia tha b me no ra ri lam mt cai lng rt ep,
bo hai con chim non vao o. oan cho treo lng ln cy. Va ng thy
hang ngay chim cha va chim me ru rt mang mi v bam vao lng,
tho c vao ma ut cho chim con. ng gia ngm ngh: "Loai chim rt
yu con, du con co b bt cung khng chu bo". Khi hai con chim con
a khn, ng gia lai sai bon tre tm cach bt cho c hai con chim
cha va me lai. Bt c ri, ng bo chung vao lng ma tha hai con
Truyn c tch Vit Nam
22
chim con kia ra. Nhng mt khi c giai phong hai con chim con
bay mt mach mt hut, khng h tr lai. Vic o lam cho ng suy
ngh nhiu:
- bi bac! Chng co a con nao nh ti b me no ca, cha
noi ti chuyn ut mi na.
Va sau o ng gia kt lun:
- Con ngi ta cung vy thi. Ch co tra n xung ma khng tra
n ln!
Ba thang tri qua, ba a con cua ng gia lai n giuc b me
tra li. ng gia k cho ho nghe chuyn chim chao mao va qua, noi
ln nhng nhn xet cua mnh ri tip:
- B me chng mun gi chung lam g u! Khi hai tay bung
xui ri, co mang c t g xung m phu u ma gi. Nhng b me
ngh rng nhng a con thng chm chut cho con mnh hn la
chm chut cho b me. Va chng, khi ang co n th con co tnh ngha,
khi a tung thiu ri th nao bit b me la g na. V vy, b me
ring ra nh th nay cho n luc tt hi, lam c g, n ny, khng
phai lam phin n cac con.
Nghe noi th ba a con ht li th tht. a con th nht th
rng du cac em co bo b me chng na th no cung chm lo cho b me
y u. a th hai th rng no se khng cho b me phin ha ly
mt cu. a th ba th rng du no co ngheo kh n u, th cung
n xin v nui b me. Ba v ng cung bao:
- Cac con th tht th, ng nn ngh lai. Chim khac, ngi khac
ng a!
Cui cung thy v con noi i noi lai mai, ng gia dn dn xiu
long, ben lai mi ho hang mt ln na chia pht gia san con lai cho
ba a con ma khng danh lai cho mnh mt ty g.
Trong nhng nm u, ba anh em phung dng b me t t.
Ming ngon vt la h nghe u co ban la c tm mua cho b me n.
Nhng t nm th ba tr i, vic hu ha a co phn chnh mang.
Thm vao o, cng vic lam n cua ho lai khng khm kha g. Ca ba
a con ng cu u la nhng tay "pha gia chi t" khng kem canh g
nhau, nn s tai san cua b me chia cho khng my chc i non i
mt ca. S kho khn ngay mt in su trn net mt ho. Va s chm
Truyn c tch Vit Nam
23
soc b me lai cang chnh mang. Hn na, ba anh em ho, nht la ba

ch em du thng ghanh t nhau tng ng tin bat gao. Trc kia
ca ba hang nm gop tin lai cho mt ngi nui b me. Dn dn
s ong gop khng con y u nh trc. Thy ke nay thiu vai quan,
ngi no cung nht nh gi lai chng y khng chu a. V sau, ho
ban nhau mi ngi nui b me mt nm. Nhng ngi anh ca lai s
rng l ra b me cht sm th ngi cha nui co li ma ngi a
nui se chu thit thoi, nn rut xung con na nm, ri rut xung ba
thang. Cui cung ho ng y mi ngi nui mt thang, nhng khng
theo th t nao ca ma bng cach rut thm. Cang gia gn ct cang
suy, i lai khng c, do o cang oi hoi phai chm soc nhiu. Th
ma trai lai, mi ngay s nui nng cha me mi t, thm ch con ch
mong mau n thi han tng cha me i.
C nh vy cha y ba nm, b me v khng chu c oi ret,
ln lt qua i. Do truyn nay ma co cu:
Cha me nui con bng tri bng b
Con nui cha me con k tng ngay
hay la:
Cha me nui con b h lai lang
BNH VA INH
Co hai anh em nha ho Nguyn; anh tn la Bnh a co v, con

em tn la inh th con be, cha v con g. T ngay b me mt, inh
sng chung vi anh ch mt nha. Nhng tnh v chng Bnh tham
lam, thng coi em nh ke n ngi . Bao nhiu rung tt, nha gach
va ac quy gia cua b me lai, Bnh gianh ly tt ca. a th, i
vi em, v chng Bnh thng ting ch ting bc sut ngay. inh ln
ln, thy kho chiu n , ben xin ra ring. V chng Bnh chia cho
inh mt gian nha tranh, my am rung xu, mt t ac lt vt
khng ang k va noi:
Truyn c tch Vit Nam
24
- Cua b me ngay xa lai chng co g. T c cua anh ch hin

nay la do anh ch lam ra. Anh ch chia cho em nh vy la la hu vi
em lm o.
inh lam vic qun qut ma chng kha hn chut nao. Nm hn
hai mi tui, anh vn cha ly c v. V n nn nn ln lt
nhng am rung anh c chia u lot v tay ngi khac. inh
hang ngay phai i lam thu ln rng kim cui nui thn. Mc du
ngi anh rut chng ngo ngang g n, inh vn khng chut phan
nan.
Mt ngay nh thng l, inh i lam thu cho mt phu ng.
Luc v n nha th tri bng ti mt. Sp bc vao ngo, anh bng va
phai mt ngi nm co bn v ng. inh cui xung dy, nhng
ngi y my ln gng gng ma vn khng ng ni. Ben kim
uc soi, th thy o la mt ng lao gy go rach ri, nm m man,
lai phong u ra bn canh, mui hi thi xng ln nng nc. inh ly
lam thng hai, vi vc ng lao vao nha lau ra, ri t ln ging
xoa bop. c mt lat hi tnh, ng lao rn r noi mnh lang bn
canh, ngay thng vn i n may, nhn n y b can khng th i
c, anh nm vt xung, ri m man khng bit g na. inh
nghe noi th, ben i kim la nu ln cho ng lao xng. Nh vy ma
ng dn khoe ra. inh lai thi cm mi ng dy n. ng lao khng t
chi. inh ngac nhin, tuy ng yu ma n rt khoe, anh phai bt bat
nhng khach. n xong, ng lao lai p chiu nm ngu. Ting ngay,
ting ho khac cua ng, lm rm sut m. ba bn ln inh ang
ngu ngon gic, b ng lao thc dy bao a mnh i giai. inh vn
khng cho th la phin.
Sang sm hm sau, inh lai dy sm thi cm, ri anh thc
ng lao dy n. Nhng ln nay ng lao khng n na, ct ting dong
dac bao inh.
- Con tht la mt ngi tt bung. Cha le mt ngi tt bung ma
phai chu ngheo kho mai ? T ti hm qua, con a ht long giup ta.
Vy ta cung co t nhiu goi la giup con. Con hay mang ra y cho
ta mt cai chu va mt cai gao.
Truyn c tch Vit Nam
25
Vng theo li ng lao, inh mang chu va gao n. Anh khng

ng ng lao sau khi hng chu vao sat mt, tay cm can gao bt
thnh lnh anh vao mui mnh mt cai rt manh. inh ng ngac
tng ng lao in vi ging ly gao. Nhng ng khach, tuy gia ma
rt khoe, x inh ra ri c p mai gao vao mui mnh. T nhin,
mau trong mui ng tun ra nh xi, c mt lat a chay y chu.
inh ang sng st v hanh ng ky la nay, cht nhn ky vao chu
th la thay mau a ng lai thanh mt chu vang. Anh cha bit noi
th nao th thoang mt cai ng lao a bin i u mt.
T y, inh tr nn giu co: anh tu rung, tu vn, lam
nha, sm moi vt quy gia, lai ci c mt c v ep. V chng
Bnh nghe tin inh t nhin khm kha hn ln th rt i ngac
nhin. Hai ngi tm n nha em lam b vn va thm hoi. Trong cu
chuyn, Bnh c do la hoi cho ra cn c v u ma mt a tre nh
inh vi my am rung coi lai t nhiu giau bc ln mt cach t
ngt nh vy. inh khng giu gim ty nao ca. Anh k t m nao la
ng tin gia lam ng lao b cam th nao, anh chm soc nh th nao
va ng tin p mui cho chay mau thanh vang tra n ra sao. Hai
v chng Bnh nghe xong con hoi ky mt mui hnh dang ng tin va
to ve ao c c gp ng co cai may mn nh inh va k.
t lu sau, mt hm Bnh i chi v n cng lang, bng gp
mt ng lao u ru toc bac, qun nu ao va ang chng gy ln
tng bc. Bnh nhn ngm net mt ng lao thy hao hao ging ng
tin ma em mnh k chuyn ln trc. Lp tc, hn tin n khn
khoan mi ng v nha mnh chi. ng lao ly lam ngn ngai, ngo li
t chi, noi mnh con bn. Nhng Bnh a ming mi tay keo, c
neo ng v cho c.
n nha, hn a ng ngi ln sp, ri giuc v mua ru lam
ga, don c linh nh mi ng xi. Thy ng lao mt mc t chi, hai
v chng lai cang mi, ho thay nhau hu ha ng lao rt knh cn, lai
ep ng phai n ung tht no say va noi:
- Xin tin ng c tht tnh cho, chung ti ch trng ch vao mui
cua tin ng ma thi!
ng lao to y khng hiu cu chuyn ra sao ca, my ln lc u
t chi noi:
Truyn c tch Vit Nam
26
- Co le anh ch nhm ln, lao y co phai la tin ng u!

oan cm ly gy toan bc ra ca. Nhng hai v chng nao co
nghe, ho c gi lai, ep ng lao n xong, lai trai chiu quat man mi
ng lao ngu. Khi ng lao va t lng xung th hai v chng a sp
sn mt cai chu ln t di sp.
Sang hm sau, ng lao ngu dy sm, nh cao t hai v chng
ra v. Nhng ng lam sao thoat c. Hai v chng Bnh a li cai
chu di sp ra hng vao mt ng lao, tay cm mt cai dui uc
a cho ng. ng lao ng ngac khng bit lam g, t chi khng
cm. My ln Bnh toan go vao mui ng, ng lao s hai run lp cp
ly tay che mui. Bnh noi:
- Thi, xin tin ng ng th na, ti xin ngai y chu nay ma
thi.
Noi xong, hn bao v gi nghin ly ng lao, con mnh th cm
dui uc ging thng canh tay p vao sng mui cu gia. Ch mt
giang, mau mui ng tun ra nh xi. Bnh khp khi noi vi v:
- Qua y nh li chu no tht. Chung ta sp sa c y chu
vang.
Thy mau ngng chay, hn lai bi thm cho ng my cai na,
lam ng nga ln ra, nhn lai th ng b gy lun mt luc my cai rng,
mau tun lnh lang. au qua, nhng ng lao cung c giay giua rang
sc ku xom lang.
Nghe ting ku cu, dn xom ti rt ng. Hoi han hai v
chng Bnh tai sao t nhin v c on ng v anh ng gay rng
nh vy, th chung khng bit tra li lam sao. Hoi ng lao th ng
phu phao noi khng ra hi, ch cho bit mnh lam ngh ban tng
lang bn canh. Ngi ta vi mach cho con cai ng lao bit. a con
ng lao i tm sut mt m qua khng thy, ang lo lng, bng nghe
tin nay long gin bng bng, vi ba chn bn cng chay n nha
Bnh. Khi thy b mnh nm gia vung mau th hn lin g c v
chng Bnh xung nn cho mt trn nn thn. oan cong b va phat
n kin ln quan.
Th la v chng Bnh khng nhng mt s tin kha ln chay
cha cho ng g, ma con mt bao nhiu la tin m mom bon quan
Truyn c tch Vit Nam
27
nha hao ly. Mc du th, quan vn khep Bnh vao iu lut "c a
cao nin", bt hn noc anh on ba mi trng.
BCH CU KY NG
Vao i Hng c, co mt ngi hoc tro ngheo, cha me cht

sm, tro hoc phng Bch Cu, pha nam thanh Thng Long.
Chang rt hay ch, tuy cha at g, ngi ta goi chang la Tu
Uyn.
Mt ngay, vao mua xun, chua Ngoc Hi m hi V Gia, thin
nam tn n kinh va bn phng tu hop rt ng. Tu Uyn khng
bo l c hi i tm ngi ep. Chang vui chn i quanh qun mai n
tn chiu, ben ngi ngh gc a gn chua. Cht trng thy mt cai
la bay n trc mt, chang nht ln xem, th ra sau lng la co
mt bai th, y nhng li tru gheo. Chang tng co ngi nao
trn lu cao nem xung ri np vao mt ch. Nhng ngc nhn moi
ni, mai chng thy g ca. ng luc ng ngac, Tu Uyn bng thy
am ngi t trong chua i ra, trong o co mt c gai rt xinh ep.
Thy nang lic mt a tnh, chang tin lai bt chuyn. Hai ngi
va i va chuyn tro vui ve. Long Tu Uyn nh n hoa. Nhng khi
sp n nh Quang Vn th ngi con gai bng bin mt. Tu Uyn
ng ngn ra t lu, mai n ti mi tr v nha.
T y Tu Uyn m m ngay tng khng thit g n ung
hoc hanh. Nghe tin n Bach Ma rt thing, chang n xin que the
ri ngu m lai n cu mng. m y, thn hin ra trong gic mng
cua chang, bao rng:
- Nay anh chang m sc kia, sang mai hay n cu ng, ta se
cho bit mt tin rt tt.
Truyn c tch Vit Nam
28
Hm sau, chang y hen n cu ng. i mai chng thy ai ca.

Cui cung mi gp mt ng gia ban tranh, ng a ti mi chang
mua mt bc t n trong tranh trng chng khac g ngi ma mnh
mong i. Chang mua ngay em v treo bn canh ch ngi. n ba
n, chang don ra hai i ua, hai cai bat mi ngi trong tranh n
cung nh mi ngi tht. Chagn hi ngac nhin cam thy t n
trong tranh hai ma o bng nh co y then.
Mt hm, Tu Uyn i hoc v th thy gia ng a sn sang
mt mm cm co thc n ngon, khac vi cm rau thng ngay. Tuy
cha hiu la cua ai cho, nhng oi bung, chang cung ngi vao n.
Tip my hm sau, mm cm u don sn nh th. Chang na ng
na mng, khng hiu ra lam sao.
Hm khac chang gia tang i hoc, na ng ln v, np ngoai
ca s dom vao. Chang thy T n t trong tranh bc ra, don dep
nha ca va xung bp lam cm. Chang t ngt x ca bc vao, nm
cht ly tay nang ma rng:
- ti by lu trng i moi mon con mt! Thi, by gi nht
nh khng cho nang ra khoi y u!
Noi xong, Tu Uyn git bc tranh trn tng xe i.
Ngi con gai o hai go ma, se se ap lai:
- Sao chang ac th! Thip a lac vao nha chang ri, u dam
khng vng li.
Ri nang cho bit tn mnh la Giang Kiu, vn co duyn n vi
chang nn c xung trn cung kt lam i la. Tu Uyn tng
khng co g sung sng hn th na. Chang gi tay ln th bi. Hai
ngi chuyn tro hi lu. Tu Uyn giuc nang thanh thn. Giang Kiu
bao:
- thip bay tic mi cac ban tin n chng kin cho l ci
cua i ta.
Noi xong nang rut trm trn u hoa phep thanh mt ni man
gm rem ngoc, ke hu ngi ha rm rp, n thc ng lng ly.
Ch mt lat c ban bay ra, an sao vang lng, cac ban tin ln lt
n n ung tro chuyn, ca hat nhay mua rt la vui ve.
Truyn c tch Vit Nam
29
Nhng t ngay v ep, Tu Uyn khng bun gi n sach na.

Sut ngay chang bn v va c bit la mt iu la chang thch ung
ru va n ngon. Giang Kiu khuyn can mai, nhng Tu Uyn chng
nao vn gi tt y. Ba nm tri qua, chang khng lai vang n nha
hoc. Dn da, chang tr nn nghin ru, a ung th ung n say,
khng con bit tri t g na, thm ch nhiu ln chi mng v.
Giang Kiu gin lm. Mt hm chng t tu quan kht khng
bc v, nang vc vao ging ri nhn chng ngu thip i, nang lin
bay v tri.
Tnh ru, Tu Uyn khng thy v, rt ly lam hi hn. Sut
mt thang, chang bo n bo ngu ku khoc tham thit. Ban be ht li
khuyn d nhng chang khng sao giam c u su. Gin thn,
chang ch mun t vn i cho xong. Nhng khn va vt ln xa nha
th bng co trn gio thoang a mui hng n: Giang Kiu a hin
ra trc mt.
Chang va mng va then, th xin cha hn ru. Hai v
chng lai vui ve nh xa. Chng bao lu Giang Kiu sinh c mt
ngi con trai. a be ln ln rt thng minh, hoc ngay mt gioi.
Mt m no, bng co hai con hac on sn. Hai v chng dn
con lai, ri ci ln tri.
BO UA
Ngay xa, co mt ngi nha giau, sinh c nm ngi con. V

c nung chiu ho sinh ra li bing va y lai. Khi a trng thanh,
mi ngi u co mt c ngi, nhng lun ghanh t ln nhau v
nhng cua cai ma cha me cho. Ngi cha c gng khuyn can ho
nhng v ch, v vy ng rt au long.
t lu sau, ngi cha b bnh nng, bit mnh khng qua khoi,
mt hm ng goi nm ngi con n va bao gia nhn em ra mt bo
Truyn c tch Vit Nam
30
ua. Nm ngi con ng ngac khng hiu ngi cha co y nh g,

ng cm ly bo ua va noi bao tng ngi hay be i, ngi con nao
cung gng ht sc mnh nhng khng sao be ni, luc o ngii cha
lai bao "cac con hay be tng chic mt xem sao", lp tc nm ngi
con be mt cach d dang. Luc o ngi cha mi noi:
- Cac con a, bo ua v nh nm anh em cac con o, nu mi
ngi cac con u chung tay ganh vac mi ngi mt vic th khng
ke thu nao lam cac con guc nga, con nu cac con ch bit n ban
thn mnh th se se tr nn le loi va b tht bai trong cuc i. Nu
cac con oan kt va thng yu ln nhau th cha mi co th yn tm
ma nhm mt.
Nghe xong, nm anh em mi hiu li ngi cha day, ho rt hi
hn vi nhng vic a lam. T o ho sng hoa thun va oan kt,
thng yu ln nhau.
BM GIA MC BY CO KE
Ngay y ch Xun la mt ni hi ln cua trn Hai Dng.

Vao khoang ngay phin, khach bun ban, ngi qua lai ng nghn
nght.
gn ch, co mt tay ai bm sng v ngh n sng a hn
mi nm. Hn rt tai, mu meo trm khoanh; khi a co y nh ly
cua ai th du gi gn th nao hn cung cum c. Mt hm, co mt
khach n tro mt quan nho trong ch. Thy tay nai nng, hn
theo doi khach t lu, chu quan bao khach:
- y ke trm nh ri. Ti a co sn mt cai hom ln khac
tro ai co ac g th gi vao y khoa cht lai ri nm ln trn. Vy
ng c a tay nai chung ti ct vao hom cho.
Ngi khach ci, tra li:
- Ti co cua sao lai khng gi c hay sao? Khng phai phin
ng lam g.
Truyn c tch Vit Nam
31
Noi xong, ng ta gi tay nai ra kim im tin nong ri u

ging, gi u ln ma ngu. Luc y bm ta lang vang ngoai, dom
vao, thy khach la lm cua, quyt nh th nao cung lam mt me.
Na m hm y, i cho moi ngi ngu say, hn khoet gach chui
vao, chui xung gm ging. Ban u hn lam y nh ting meo bt
chut. Dn dn hn lam nhng ting st soat bn canh ch khach
nm nh kiu meo v chut. Thnh thoang hn lai cao cao my cai
vao chn khach. Khach bng tnh dy co chn ap va ln ting mng
meo. n y hn lam y nh ting meo bo chay i mt.
Ch cho khach chp ngu i, hn gia lam meo n cao cao vao
chn nh trc. Ln nay ng khach tnh dy, tc qua ngi ln rnh
bt meo. Nhng luc o hn a len lai u ging v ly tay nai ra i
m nh ru. Ngi kia i meo mt luc khng thy lai nm xung
toan ni lai gic ngu, nhng khi a nga u xung gi mi bit la
mt tay nai, lin anh thc chu quan h hoan mt trm.
Chu quan thp en ln va trach:
- y, ng khng nghe li ti na thi.
Khach ap:
- Kha khen hn co tai ngh. Nhng ng c mc ti t tm
cua a mt, ng trnh bao li thi.
oan ngc mt ln xa nha thy co mt cai l bt ca gac trn
o, ng ta bao chu quan
- Phin ng cho mn cai nay mt lat, ti se kim cach i ly
tay nai cua ti v:
Noi oan ng ta cm l ra ca thy mt cy cao ben treo ln
ngon trng ngong. Nghe ting cho sua rm ra khp xom pha bc,
khach tut xung hng theo ting cho sua i tm. i mai ra khoi ch
quanh co hi lu thy mt ngi nha ang con thp en, ng oan la
nha tn trm, ben chui qua giu ma vao, ri m rng cng ra. Dom
qua khe ca qua thy bm ta ang gi tay nai cua mnh ra khoe v.
Gia luc hai v chng ang thch thu mn m nhng thoi bac trng
tinh th ng ng ngoai se ci ln mt ting.
Bm ta ngac nhin, ngc mt hoi:
- a nao ngoai y?
ap:
Truyn c tch Vit Nam
32
- an em nghe tin anh m nay c cai bng to nn n xin

chia mt t.
- a! Thng nao y, may nh n tru ng phai khng?
Noi xong, bao v ct boc i, ri vac gy ra toan tm anh. ng
khach gia bo chay nhng sau o lai nup vao bui.
Bm ta chay ra n cng, thy ca m rng ben c thng ng
ui mai. Ngi khach t bui len vao nha ly cai l up vao u ngi
an ba ri pha hom cua no, ly lai tay nai. oan, ng c theo ng
b rung ln v n qu quan.
Sang hm sau, ng khach ang ngi chai u bng thy bm ta
i n mt mm xi va mt con ga luc, gp ng ta hn sup ly va
noi:
- Ti theo ngh nay a hn mi nm nay, thng t ngh tai
ngh cua mnh nh th nay a la rt mc, khng ng ngoai ngon nui
nay con co ngon khac cao hn. Vy ti co chut l mon xin lam hoc tro
ngai.
ng khach vui ve tra li:
- Ti cung chi cai ngh nay t hi con nho nhng v thy
khng co hu nn giai ngh a lu. V hm qua anh n ly cua ti
nn bt c d ti phai em ngh mon ra i pho. Hoc lam g ngh y.
Hin nay ngoai bin co gic, anh nn cung ti ra u qun giup nc
th hn.
Nghe noi bm ta tnh ng, vui ve theo ng khach ra i.
BN ANH TAI
Ngay xa co hai v chng nha ngheo khng con. Hai v chng

khn vai ht n nay n chua khac, mai sau mi sinh c mt
mun con trai. Thng be ln ln nh thi. Nhng cang ln, hn cang
n rt tn: bung kia, chao no nu ln bao nhiu cung vi. Hai v
chng c sc lam lung nui con nhng nui khng ni. Trong nha
co vt g ang tin, ho u ban sach cho con chen da day. Sau ri
Truyn c tch Vit Nam
33
hai v chng ngh ch co cach cho con i tha phng cu thc mi

khn v no. Mt hm, ngi cha goi con lai, bao rng:
- Nay con a khn ln ma cha me gn t xa tri, yu ui
khng lam g c nui con. Ngay xa luc nha ta con kha gia, co
hoang Trung Quc vay vang va bac n 70 van lang. By gi con
tm cach sang bn o oi ly ma n.
Nghe noi, ngi con vng li i ngay. Chang c doc b bin i
ln v phng Bc. Mt hm, n mt x kia, bng gp mt ngi
khng l ang tat bin, anh chang tin lai hoi:
- Anh lam g y?
Khng l ap:
- Ti tat can bin, tm vang ngoc di o.
- Sc lc mt mnh lam sao ma tat can c.
- Ta co sc khoe khng ai b kp. Anh c th lai xach gau cua ta
xem.
Nhng khng l ly lam la v hn cung nhc ni cai gau cua
mnh, ben mi v nha kt ngha anh em. Anh chang ben ru:
- Anh hay i theo ti oi n vua Trung Quc ly tin n tiu
ngay, con nh tat bin th ch luc nao v, lai se tip tuc.
Khng l nghe bui tai, lin cung nhau ra i.
Mt hm, ho i n mt hon nui. Thy mt anh chang tre tui
ngi trn mt tang a ln co ve nhan ha, hai ngi tin n hoi hn
lam g ma ngi y. Hn ap:
- Ta ngi y thnh thoang lai thi mt hi lam cho nga cy nga
ci a v lam cui.
Nghe noi la, hai ngi bao anh lam th cho xem. Qua nhin
hn va phung ma thi mt hi th cy ci trc mt t nhin nga
rap xung nh b mt trn bao nng n. Hai ngi bao anh rng:
- Bac co tai th sao khng i khp thin ha lam cho ni ting
mt phen ch lai sng chui ruc xo rng nay lam g? Thi! Bac hay
cung chung ti i oi n vua Trung Quc, ngo chng con thu v hn
y!
Anh chang nghe noi bng long ngay. Ri o ca bon cung ln
ng.
Truyn c tch Vit Nam
34
Mi ngay sau, bon ho lai n mt khu rng khac. Thy t

trong rng su tin ra mt ngi cao ln, vai ganh mt i voi i nh
bay. Ca bon kinh phuc, vi goi git lai hoi:
- Bac ganh voi i u o?
- Ti hang ngay vao rng tm voi ma bt. Bt c con nao th
troi gio lai ganh v ra tht ly mt hai cy nga ban kim tin n
tiu.
Ca bon bao:
- Thi! Sc khoe nh th ti g cm cui trong rng cho kh. Hay
i vi chung ti oi n vua Trung Quc v chia nhau n i.
Nghe noi, anh chang va y vi bo voi lai noi:
- ! th i.
n kinh Trung Quc, bn chang tm n hoang cung. Mt
toan lnh gac cng can lai khng cho vao. Ca bon ni xung ln, noi:
- Bon tao sang y oi n ch co phai chi u ma khng cho
vao.
Va ho toan gia cho chung mt trn, nhng anh chang n khoe
can lai ri vit mt bc th oi n, bao tn lnh em vao cho vua.
Hoang Trung Quc oc xong ly lam la, lin sai mt vin cn thn
ra xem th ngi nao ma to gan n nh th. Vin cn thn ra mt
lat, tr vao tu rng:
- Co bn tn d hnh d dang nc An Nam sang, a nao cung
quyt oi n c mi v. Chung no toan anh ca lnh.
Hoang nghe noi khng vui, nhng cung truyn don yn ai
ng t t trc khi gp ho.
Bn chang c mi vao mt phong ring n ung ngh ngi
trong vong vai ba ngay. Nhng ho n ung hung qua n ni qua
ngay th ba my vin quan trng nom v ng thin phai vao bao vi
vua rng kho thc n cua hoang v vic tip ai bn ngi khach
la a vi ht gia na. Hoang nghe noi git mnh, vi bao my vin
ai thn tm cach am hai ho i cho khoi phin. Ngi ta c lnh
mi bn chang i thuyn chi h th anh m cho cht ui tt ca.
Qua nhin bn anh em khng ng sa vao mu gian b chm
xung nc. Nhng gia luc nguy cp th anh chang khng l nm
Truyn c tch Vit Nam
35
ly chic thuyn nh mt chic gu ri tat ly tat . Ch trong mt

chc, ay h kh can, cu ba ngi kia khoi cht ui.
Thy ho sng yn lanh, hoang tc gin, vi sai don yn tic
khoan ai, ri ch luc ho no say mi sai my i qun xng vao vy
chem. Hm y, bn chang v tnh cung nhau chen tac chen thu
khng nghi ng g ca. Bng nhin mt ting h vang, phuc binh xng
ra nh kin. Ca bon toan chay, anh chang thi khoe a ngn lai ma
rng:
- Cac anh c yn, ti cho bon chung xiu dat mt phen!
Noi ri, phung ma thi my hi, bon lnh chu khng ni vi sc
gio, bay vng i nh nhng chic la kh. Th ri trong nay, bn
chang vn c ung dung ngi chen t t cho n man tic.
Ln nay hoang Trung Quc lo lng ht sc. Vua sai triu cac
v c mt n tnh cach i pho. Nhng moi ngi khuyn vua nn
tra quach i cho m chuyn. Vua noi:
- Bay mi van lang th nhiu qua. Cac khanh co cach g bt
chung giam bt c khng?
Mt vin quan tu ln:
- B ha c bng long tra, nhng bt cac thn dn, cac thuyn be
xe c, khp trong nc khng ai c ganh thu ch thu cho chung
va bt chung no khng c chuyn ch nhiu ln. Nh th du co sc
nh Hang Vu cung ch mang ra c chng dm bay trm cn la ht
nc.
Vua bng long theo cach o. n ngay nhn vang bac, ngi ta
thy mt mnh anh chang ganh voi quay hai sot ln vao kho. Chung
khng ng ch mt ngi o ma thi, a tha sc ganh 70 van lang.
Bon quan coi kho khng bit lam th nao, anh cm u cn ly cn
, vi hn ca kho bac.
c cua, bn anh chang cui chao hoang ri ung dung i ra
khoi cung. V nc, ho chia nhau tiu xai sung sng tron i.
BN NGI BAN
Truyn c tch Vit Nam
36
Xa co bn ngi ban, mi ngi qu quan mt phng. V thu

tre cung hoc vi nhau mt thy, nn dn dn tr nn nhng ngi
ban ni kh. V sau ln ln, ho lai gia thy, mi ngi lam n mt
nga. Trong s bn ngi y, ch co Giap lam chu mt t c s, mi
ngay mt giau n nt vach, con ba ngi kia th ngheo rt
mng ti. Nhng Giap lai la mt ngi thm him va hiu sc. Tuy
giau co sung sng, trong long Giap vn cam thy phin mun, v
hn ly phai ngi v mang v nhiu cua na, nhng b nhan sc lai
chng ra g. Ngay con i hoc, c trng thy ngi v cua t- mt
trong ba ngi ban- xinh ep d coi, hn m ra ganh ty vi ban.
Hn suy ngh rt nhiu v ngi an ba nay va ao c co ngay chim
c ngi ngoc vao tay mi thoa da.
Mt hm, nhn co t n chi nha, Giap on a bao ban:
- Bac bao bac ngheo tung, sao bac khng nem sach i bun mt
phen?
t lc u:
- i bun phai co vn. Vn u d dt ti ma i bun vi ban.
Giap ben t trc mt t mt trm quan tin ma rng:
- Ch ban be, ti vui long cho bac vay s tin nay lam vn m
u. Ti se mach cho bac mt ngi quen, bac co th bun chung vi
ho mt t lu cho thao ngh. Ch mong rng khi tin trm bac ngan
tun v nha bac, th bac ng co qun ti va s tin nho mon nay la
u.
Khng ng ban lai qua tt bung vi mnh nh th. t bi ri cam
ta va gi tay ln tri mt hai th bi rng mnh se sut i khng
qun n nhn. Cui cung t mang tin v, tm n nha ngi lai
bun theo li Giap mach, lo lam n mt phen xem th ra sao.
Sau khi bit t vng nha, Giap mi bt u thi hanh mu k.
Mt hm nhn luc v mnh ngu say, hn ta bop c git cht ri ct
ly u giu di mt cot thoc. oan, Giap n nha t dung li noi
kheo mi v t n nha mnh. Hn bao:
- Anh y trc khi i bun co gi tin cho nha ti, bao ch ti
nhn nhng dn ng cho ai bit ca, keo bon chu n hay c th
chung khng cho ch tiu u!
Truyn c tch Vit Nam
37
Ngi an ba no vn c nghe chng ca ngi v long tt cua

Giap. Va ang cn tung thiu, nn nghe noi th th khng may may
nghi ng, ben theo hn sang nha. Khi a c v t v nha, Giap
em tin cua va li noi ngot ht sc d danh, nhng hn khng ngi
rng ngi an ba y mt long mt da vi ngi chng, tha chu cht
ch khng chu nhuc. Cui cung hn anh phai giam nang trong mt
gian bung kn, khoa lai. Hn dn a y t gai cua mnh phai
trng chng va hng ngay cm nc cho v t, hy vong ngay mt
ngay hai se ep c nang ng thun vi mnh. Ri o, nhn m
ti, hn lai b mt em xac v mnh nem vao nha t. Hn con lo rng
a y t gai phanh phui chuyn b mt cua hn, nn bt nang
ung mt liu thuc mua c cua mt ngi khach bun nc ngoai.
Ung xong c gai t nhin rut li, ming u khng noi thanh ting.
Lai noi chuyn t, sau chuyn bun u tin c chia mt
phn tin lai, h hng nh mang v khoe v. Anh khng con hn va
khi thy v mnh ch con la mt cai thy loa l khng u, tht a
mun ra. Cha kp than khoc th tun trang a p n nha, gng
c lai, va giai ln quan. t mt mc ku oan, nhng anh khng cach
g giai c mi nghi ng cua am nha lai. Sau nhng ngay tra khao,
khng chu c km nong km ngui, t anh phai nhn liu. Bon
quan huyn cung nh quan tnh nht t khep anh vao ti git v.
Cai an y cui cung c b y. t b tng giam, ch con i ngay ra
phap trng.
Ngay y co l nhng ti nhn b an t hnh nu np vao kho
cng mt ngan quan va co ngi bao lnh th co th chuc c ti
cht. V th, khi t b giam, ba me t chay khp ni vay mn va
cu thp phng b th. Thn thch xom lang cung nh khach qua
ng, khi nghe k chuyn, ai ny u thng hai cho con ba gp
phai canh ng khng may. Ho vui long giup ke t ngi nhiu. Mc
du vy, me t cung khng sao co ni mt s tin qua ln ngay trong
mt thi gian ngn ngui nh vy.
Hai ngi ban khac cua t, mt ngi la Bnh, mt ngi la
inh, nghe tin t b nan, vi va tm n nha nguc thm hoi. Sau o
ho gp c me t nc mt gian giua cu khn long thng cua ke
Truyn c tch Vit Nam
38
qua ngi lai, hy vong co u s tin chuc mang cho con. Nghe me t
k chuyn, Bnh va inh sc nh ti Giap la ngi giau co, lai va la
ban cu cua t, co th v tnh ban be, giup nhau trong hoan nan.
Ngh vy ho ben an ui ba me cua t va ha se lam ht sc mnh
cu ban khoi cai cht oan khc.
Khi Bnh va inh ti nha Giap, ho k l moi vic xay ra tai nha
t: nao bao nhiu tai hoa t u bay ti quang vao c, tnh canh me
gia ang ngay dm ma dai nng, cu khn long tt cua khach qua
ng.. Cui cung hai ngi ngo y cua mnh:
- Hin nay nu em s tin thn thch xom ging va khach thp
phng cho vay va quyn gop cng vi s tin ban gia t in san cua
chung ti may lm cung ch c nm trm quan. Con nm trm
quan na khng bit lam th nao, chung ti anh lai y ku goi tnh
ban cua anh. Anh ch gy mong tay mt cai la co tha s tin o. Hay
cu ly tnh mang ngi ban thn cua chung ta ang b oan ung tay
tri. o la bn phn cua anh cung nh cua chung ti.
Nhng ho u co ng rng trong thm tm Giap ch mong t
cht, co th moi vic cua hn mi tri chay. Cu tra li cua Giap lam
ho rt i ngac nhin tht vong:
- Ai bit anh y lai khng la thu pham. Xem vic anh y quyt
ti mt trm quan tin th bit. Anh y cu khn vay tin noi la i
bun, ti sn long cho anh y vay, nhng my ln i oi, chng thy
tra c mt ng nao. Sat nhn gia t, anh y git v th tri se hai,
du chung ta c ht sc cu, cung khng thoat. Ti khng d tin, d
bac lam cai vic nh vy u!
Thy khng th lay chuyn c long da cua Giap, Bnh, inh
quyt nh hy sinh thn mnh cu ban. Ho ben ln quan noi rng
thay v t ep qua nn hai ngi tha dp t i vng n bt ham
hip, xong vic, s nang t cao ben git i cht ly u vt xung
sng cho mt tch. Nay ca hai ngi ht sc hi hn, bit rng th
nao cung co ngay bai l nn ra thu trc may ra nh lng trn
khoan giam.
Quan nghe chuyn, lp tc sai giam Bnh va inh lai ma tha
bng cho t. an cua hai ngi khng my chc ma thanh. Ho b ti
Truyn c tch Vit Nam
39
lng tr tung xeo va bu thy, nhng v "tin nng t thu" n ch lam

an chem. Va ngay giai ra phap trng a n.
Nhng khi ao phu sp sa khai ao, th ngi ta bng thy
mt c gai len loi khoi vong ngi cht nch, tt ta chay n trc
mt quan. Hai tay c ch tro, ming u , lam du hiu ngn can.
Quan ly lam la, ngh rng ngi nay hn co bit t nhiu v an
mang chi y, nn vi ha lnh cho ao phu ngng tay, giai ti nhn
tr v nha giam i tra cu.
V n cng ng, quan sai tm thy thuc ct cho ngi con
gai no mt chen thuc cha tt cm. Chen thuc rt hiu nghim, c
gai quan ln ln noi c: o la ngi y t gai nha Giap. Va c ta
a k lai ranh mach nhng hanh ng cua chu mnh cho moi ngi
hay.
Vu an nh th c sang to. Qun lnh ha lnh keo ngay n
nha Giap, m ca bung tra v t v vi chng. ng thi, quan sai
ong gng Giap lai, iu vao nha lao nhn ly cai an t hnh, thay
cho Bnh va inh. Ngh tnh ban be, hai ngi nay c sc trnh bay
vi quan Giap c khoi cht vi s tin chuc ti mt ngan quan.
Cui cung Giap cung c tam min ti. Nhng khi ti nhn c
thao gng bc ra khoi cng ng th bng mt ting set n vang
gia tri quang my tanh: thn set a nhay xung thnh lnh anh
cht hn. Va khi ngi ta khing xac Giap v th doc ng b mt
con h t u trong bui cy nhay ta v ly xac, mang i mt tch.
CY HUYT DU
Ngay xa co mt bac t chuyn mua ln v git tht mang

ban ch. Nha bac ta bn canh mt ngi chua lang. Hang ngay,
vao luc m sang la luc s cu bn chua theo l thng dy tung kinh.
Va cung theo l thng dy tung kinh. Va cung theo l thng, s cu
thc chu tiu dy go mt hi chung mai. By gi cung la luc bac
t sa soan git ln cho nn bac ta quen ly ting chung chua lam
Truyn c tch Vit Nam
40
chng thc dy lam vic hang ngay. C nh th ngay nao cung nh

ngay nao khng bao gi sai lac.
Mt m no, s cu nm mng thy mt ngi an ba dt nm
a con nho n trc mt mnh ri vai ly vai , ming noi: "Xin
cu mang! Xin cu mang" ri rt. S cu hoi ngi an ba:
- "A di a Pht! Cu mang la cu th nao! Bn tng phai lam g
y?".
Ngi me iu b hai hung y tra li:
- "Ngay mai xin hoa thng hay cho anh chung chm lai.
Nh vy me con chung ti rt i n". Nha s tnh dy khng hiu
th nao ca. Nhng t m sang hm o, vng theo li bao mng, s cu
ch lm rm oc kinh cu nguyn ma khng thc chu tiu dy thnh
chung.
Lai noi chuyn cung hm y bac t ngu mt gic li b. Mai
n luc mt tri ln chng mt con sao, ting chung chua mi bt
u vang rn lam cho bac git mnh choang dy. Thy tri a qua
tra, bac khng dam git ln nh thng l v nu lam tht th khi
a ra n ch, ch a van ngi ri. Tc mnh v l mt phin ch,
bac lt t sang chua trach s cu. S cu cho bit cu chuyn nm
mng m qua phn trn vi ng hang xom khng phai li tai
mnh.
Nhng luc bc chn v chung ln nha mnh th bac t
ngac nhin thy con ln cai mua ngay hm qua toan git tht sang o
a e c nm con ln con. Va mng va s, bac ta k lai cho moi
ngi bit s la lung:
- ung la linh hn ngi an ba n trong con ln cai a tm
cach cu by con cua mnh khoi cht".
T nhin bac t m ra suy ngh. Bac thy ban tay mnh a
tng vy mau bit bao nhiu sinh mang. Trong mt luc hi hn n
cc im, bac ta cm con dao bu chay sang chua bc bach ni long
vi s cu. Bac ta qua quyt cm con dao cua mnh trc sn chua,
th trc Pht ai t nay xin giai ngh.
Khng ro bac t ri sau o th nao, nhng con dao cua bac t
nhin hoa thanh mt loai cy co la o nh mau va nhon nh li dao
bu, ngi ta vn goi la cy huyt du.
Truyn c tch Vit Nam
41
CY KH
Mt nha kia co hai anh em, cha me u cht ca. Hai anh em
chm lo lam lung, nn trong nha cung u n. Mun cho vui ca vui
nha, hai ngi cung ly v. Nhng t khi co v, ngi anh sinh ra li
bing, bao nhiu cng vic kho nhoc, u trut ca cho hai v chng
ngi em.
Hai v chng ngi em thc khuya dy sm, lai c gng cay
cy, lam co, bo phn, lua tt hn trc, nn n mua, c bi thu.
Thy th, ngi anh s em k cng chim ly phn hn, vi ban vi
v cho hai v chng ngi em ra ring.
Ra ring vi v, ngi em c ngi anh chia cho co mt
cn nha tranh lup xup, trc nha co mt cy kh ngot. Hai v chng
ngi em khng phan nan mt li, ht vao rng n cui em ra ch
ban, lai i ganh mn, lam thu.
Con ngi anh co bao nhiu rung nng u cho lam re,
ngi khng hng sung sng vi v. Thy em khng ca than, ngi
anh cho em la ngu si, lai cang ln mt, khng lui ti nha em va cung
khng y g n em na.
Nhng ngay sung sng nht cua hai v chng ngi em la
nhng ngay kh chn. Quanh nm, hai v chng a chm bon va bt
su, ui kin cho cy kh, nn cy kh xanh mn mn, bong rp
khp manh vn nho be, qua luc lu ca nhng canh la sat mt t,
tre ln ba cung vi tay c.
Mt bui sang, hai v chng mang quang ganh va thung b ra
gc kh, nh treo ln hai qua em ra ch ban th thy trn ngon cy
Truyn c tch Vit Nam
42
rung ng rt manh, nh co ngi ang treo. Hai v chng nhn ln

th thy mt con chim rt ln ang n nhng qua kh chn vang. Hai
v chng ng di gc cy xem chim n, i chim bay i ri mi treo
ln cy hai qua. T y, c mi bui sang tinh m, hai v chng ra
hai kh, th a lai thy chim trn cy ri. Thy co ngi, chim vn
c n, ung dung mt luc lu, ri mi v canh bay i. Chim n rong ra
nh th ngot mt thang tri, cy kh vi hn qua.
Mt hm, ng i cho chim n xong, ngi v noi na bn
na tht vi chim: "Chim i, chim n nh th th con g la kh cua
nha ti na! Cy kh nha ti cung sp ht qua ri y, chim a!".
Chim bng nghn c, nheo mt nh ci, ap lai: "n mt qua, tra
cuc vang! May tui ba gang, em i ma ng". Chim nhc i nhc lai
cu y ba ln, ri mi v canh bay i.
Hai v chng thy chim bit noi a ly lam la, lai thy chim
bao mnh nh th, nhc lai cho mnh n ba ln, nghe ro mn mt,
nn cang suy ngh, phn vn. Nhng ri hai v chng cung lam theo
li chim. Ngi v ly vai vung vai nu may cho chng mt cai tui,
ngang doc ung ba gang.
Sang hm sau, hai v chng va n xong th thy mt lung
gio manh cun ca cat bui trc sn nha, ri trong chp mt mt con
chim cc ky ln ha xung gia sn, quay u vao nha ku ln my
ting nh chao hoi. Ngi chng xach cai tui ba gang ra sn, chim
nm rap xung, quay c ra hiu cho anh ngi ln lng mnh. Anh
ngi ln lng chim, bam vao c chim tht cht. Chim ng dy vn
c, v canh bay bng ln tri xanh. Chim luc bay cao, ln vao my
bac; luc bay thp, la la trn rng xanh, i nui trp trung. Ri chim
bay ra bin ca mnh mng, song bic cao ngt vt vao sn nhng
hon ao nho, lam tung ln nhng bot trng xoa. Anh ngi trn lng
chim thy bin tuyt mu, khng bit u la b... Tht nhin chim bay
vao mt hon ao toan a trng, a xanh, a o, a ngu sc, phan
chiu anh sang rc r, anh cha tng thy bao gi. Chim bay mt
vong tht rng xung quanh ao nh mun tm mt ni ha canh, ri
bay nhng vong hep hn, la la trn cac ngon a, lm luc anh tng
nh mnh sp b va vao nhng tang a khng l. Bay n trc mt
cai hang rng va su, chim t t ha xung. t chn xung ao, anh
Truyn c tch Vit Nam
43
nhn ngo khp ni, tuyt nhin khng thy mt sinh vt nao, khng
co n mt ngon co hay mt mng chim su.
Chim ra hiu bao anh vao hang, mun ly g th ly. ngay
ca hang, anh a thy toan nhng th a trong nh thuy tinh va h
phach u cac mu; co th xanh nh mt meo, co th o i nh mt
tri, con vang bac th nhiu nh soi a. Thy hang su va rng, anh
khng dam vao s lac. Anh nht mt t vang va kim cng bo vao tui
ba gang, ri treo ln lng chim, ra hiu cho chim bay v.
Chim to ve vui mng, gt gt cai u, vn c ku vai ting,
ri v canh bay ln tri xanh, bay qua bin, qua rng, qua nui. Mt
tri mi va ng bong, chim a ha canh xung cai vn nho co cy
kh ngot. Ngi v thy chng v bnh yn, mng r v cung, chay ra
vut lng chim, to y cam n, ra hiu mi chim bay ln cy kh giai
khat. Chim bay ln cy kh n mt luc, ri ku ba ting nh chao v
chng ngi nng dn, ri bay i. T y, lu lu chim mi lai n n
kh.
Ting n hai v chng ngi em tht nhin giau co bay n
tai hai v chng ngi anh. Hai v chng ngi anh vi va n chi
nha em do xet. Nghe em tht tha k chuyn, ngi anh ga i ht
tai san cua mnh ly tup lu tranh va cy kh. Hai v chng ch lo
ngi em khng chu i, khng ng ngi em vui ve ng thun
ngay.
Hai v chng ngi anh mng r nh m c trong bung, lp
tc giao ht tai san cua mnh cho em, va sang hm sau don ngay n
tup lu tranh trn manh vn nho co cy kh ngot. n manh
vn cht hep, hai v chng ngi anh khng lam vic g ca. Con
c t tin hai v chng em tiu dn, ca ngay ch nm khnh ngoai
he, h hng nhn ln cy kh, ch chim bay n. Mt bui sang, co
mt lung gio manh tat vao nha, ri hai v chng thy ngon cy kh
rung chuyn. Hai ngi ht hai chay ra sn, vi nhn ln cy th qua
nhin thy mt con chim ln ang n kh.
Chim mi n vai qua, hai v chng a tru treo ln: "Ca nha
chung ti trng vao co cy kh, by gi chim n tao n huyt nh th
Truyn c tch Vit Nam
44
th chung ti con trng cy vao u!". Chim lin ap: "n mt qua,
tra cuc vang. May tui ba gang, em i ma ng"; ri chim bay vut i.
Hai v chng ngi anh mng qua, cung quyt vai theo chim,
ri ban nhau may tui, cai co om som. Mi u, hai ngi nh may
tht nhiu tui, sau lai s chim khng a i, nn rut cuc cung ch
may mt cai tui nh ngi em, nhng may to gp ba, mi chiu chn
gang, thanh mt cai tay nai ln.
Sang hm sau, chim ha canh xung sn trc tup lu tranh.
Ngi anh ang n, thy chim bay n, bo ca n hp tp chay ra, tay
xach cai tui ln treo tot ln lng chim, con ngi v vai ly vai
chim thn. Chim ct canh bay bng ln my xanh, qua nui qua bin
ca, ri cung ha canh xung cai ao khi trc.
Trn lng chim bc xung, ngi anh hoa ca mt v nhng
anh ngu sc cac loai kim cng va ngoc quy chiu ra. n khi vao
hang, ngi anh lai cang m mn tm thn, qun ca oi ca khat, c
nht vang va kim cng cho tht y tay nai, lai buc u ng qun
va tay ao cho tht cht ri nhi nhet y ca hai tay ao va hai ng
qun, n ni nng qua, chang ta c keo l tng bc ma vn cha ra
c khoi hang.
Chim i lu qua, chc chc lai ku ln vai ting vang ca ao,
thuc giuc anh chang ra v. Mai gn chiu, anh ta mi keo c cai
tay nai y vang va kim cng n ch chim ang i. Mun cho
khoi ri, anh ta t tay nai di canh chim, ri ly dy thng buc
cht tay nai vao lng chim va vao c mnh.
Chim v canh bay ln, nhng v nng qua, mi bay ln khoi
mt t mt t lai sa xung. Sau chim c gng ap hai chn tht
manh xung t, vn c bay bng ln. Anh chang ngi trn lng
chim khp khi mng thm, cho la ch trong giy phut mnh se v
n nha, se co nha cao ca rng, vn rung khp ni, tiu pha ht
i tht hoang toang cung khng ht cua.
Luc y, chim a bay trn bin ca. Tri tr gio, nhng con song
xam x ct cao ln bng my noc nha. Chim bay ngc gio rt la nhoc
mt, c gp hn xung, hai canh mi luc mt yu dn. Tui vang ln
tht nhin b gio ht manh vao canh chim. Chim bung xui hai
canh, m b t lng tri xung bin. Ch trong chp mt, ngi anh
Truyn c tch Vit Nam
45
b song cun i, cai tui ln va nhng ng qun, tay ao cha y vang

va chu bau dm anh ta rt mau xung ay bin.
Con chim ch b t lng, t canh mt luc, ri chim lai vung
ln khoi mt nc, bay v nui, v rng.
CY NU NGAY TT
Ngay y, khng bit t bao gi va cung khng bit bng cach g,

Quy chim oat tt ca t nc. Ngi ch n nh u va lam re
rung t cua Quy. Quy i vi ngi ngay cang qua tay. Chung dn
tng s phai np ln gp i va mi nm mi nhch ln mt t. Cui
cung chung bt Ngi phai np theo mt th l c bit do chung
ngh ra la "n ngon cho gc". Ngi khng chu. Chung dung ap lc
bt phai theo. V th, nm y sau vu gt. Ngi ch con tr nhng ra
la ra. Canh tng xng boc da th tham din ra khp moi ni bn
canh bon Quy reo ci c y.
Pht t phng Ty lai, co y nh giup ngi chng lai s boc
lt tan nhn cua Quy. Sau mua o, Pht bao Ngi ng trng lua
ma cao t thanh lung trng khoai lang. Ngi c y li lam ung
nh li Pht dn. Quy khng ng Ngi a bt u co mu k chng
lai mnh nn c nu ung th l nh mua trc: "n ngon cho gc".
Mua thu hoach y, Quy rt hm hc nhn thy nhng ganh
chay v nha Ngi thanh tng ng lu lu, con nha mnh ch toan
nhng dy va la khoai la nhng th khng nha ni. Nhng ac ni,
th l a quy nh, chung anh cng hong khng chi cai vao u
c.
Sang mua khac, Quy thay th l mi la "n gc cho ngon". Pht
bao ngi lai chuyn sang trng lua. Kt qua Quy lai hong n.
Nhng hat lua vang theo ngi v nha, con ra pho mc cho Quy. Quy
tc ln rut nn mua sau chung tuyn b "n ca gc ln ngon". Ln
nay Quy ngh:
Truyn c tch Vit Nam
46
- Cho chung no mun trng g th trng, ng nao cung khng

lot khoi tay chung tao.
Nhng Pht a ban vi Ngi thay i ging mi. Pht trao cho
Ngi hat ging cy ng gieo khp moi ni moi ch.
Nm y co mt ln na, Ngi sung sng trng thy cng lao
cua mnh khng ung. Trong nha Ngi thoc n cha ht th tng
ganh ng a tin v cha tng cot y m p. V phn quy lai b mt
v cay chua, ut c hang my ngay lin. cui cung Quy nht nh bt
Ngi phai tra tt ca rung t khng cho lam re na. Trong bung
chung ngh:
- Tha khng c cai g ca, con hn la cho chung no n mt
mnh.
Pht bao Ngi iu nh vi Quy cho tu mt ming t va
bng bong mt chic ao ca sa. Ngha la Ngi se trng mt cy tre
bao nhiu din tch mt t la t cua Ngi s hu o. Ban u
Quy khng thun nhng sau chung no suy tnh thy t tu t ma
gia rt hi ben nhn li:
- ! Bng chic ao ca sa co la bao nhiu.
Chung no ngh th. Hai bn lam t giao c: Ngoai bong tre la
t cua Quy, trong bong tre la t cua Ngi.
Khi Ngi trng xong cy tre, Pht ng trn ngon, tung ao ca
sa bay toa ra thanh mt ming vai tron. Ri Pht hoa phep lam cho
cy tre cao vut mai ln, n tn tri. T nhin t tri tr nn m u:
bong cua ao ca dn dn che kn khp ca mt t. Bon Quy khng ng
co s phi thng nh th; mi ln bong ao ln dn vao t cua
chung, chung phai dt nhau lui mai lui mai. Cui cung Quy khng co
t na, phai chay ra bin ng. V th ngi ta mi goi la Quy
ng.
Tic v t ai hoa mau u thuc v tay Ngi, Quy rt hm
hc, c chiu tp binh ma vao cp lai. Ln nay Ngi phai chin
u vi Quy rt gay go v qun i cua Quy co u mt by ac thu nh
voi, nga, cho, ngao, bach xa, hc h, v.v... rt hung d. Pht cm
gy tm xch anh giup Ngi lam qun cua Quy khng tin ln
c.
Truyn c tch Vit Nam
47
Sau my trn bt li, Quy ben cho qun i do xem Pht s g.

Pht cho chung bit la s hoa qua, oan chui va cm nm, trng luc.
i lai Pht cung do hoi va bit qun cua Quy ch s c co my th :
mau cho, la da, toi va vi bt.
Ln giap chin sau o, qun cua Quy em khng bit c man
nao la hoa qua n nem Pht, Pht bao Ngi nht lam lng n ri
em mau cho vy khp ni. Qun cua Quy thy mau cho, s hoang
hn bo chay.
Ln th hai, qun cua Quy lai em oan chui vao nem qun
Pht. Pht bao Ngi nht lam lng n ri gia toi phun vao qun
ch. Qun cua Quy khng chu c mui toi, nn cung cm u chay
bit tch.
Ln th ba, qun cua Quy lai em cm nm, trng luc vao
nem qun Pht. Ngi ta tha h n va theo li Pht dung vi bt
vung vao Quy. Ngi lai ly la da qut vao chung. Quy chay khng
kp, lai b Pht bt ay ra bin ng. Ngay Quy gia, Quy tre, Quy
c, Quy cai cun goi ra i, b dang cua chung v cung thiu nao.
Chung rp u sat t c xin Pht thng tnh cho phep mt nm
c hai ba ngay vao t lin thm phn m cua t tin cha ng
ngay trc. Pht thy chung khoc vang ca ln mi thng hai ha
cho.
V th, hang nm c n ngay tt Nguyn an la ngay Quy vao
thm t lin, th ngi ta theo tuc trng nu cho Quy khng dam
ben mang vao ch ngi ang . Trn nu co khanh t, mi khi gio
rung th co ting ng phat ra lun nhc bon Quy nghe ma
tranh. Cung trn o co buc mt bo la da hoc canh a mo hai
cho Quy s. Ngoai ra, ngi ta con ve hnh cung tn hng mui nhon
v pha ng va rc vi bt xung t vao nhng ngay Tt cm
ca Quy.
Co cu tuc ng:
Canh a la da treo kiu (cao)
Vi bt rc ngo ch tru moi nha.
Truyn c tch Vit Nam
48
Quy vao th Quy lai ra.

Canh a la da th ta ca mm
Ngay xa ngi ta con tin rng nhng luc cn ui quy nh khi
co dch t chng han, th treo mt nm la da trc ngo hay vy
mau cho khp ni cho Quy khoi quy. an ba thng buc toi vao
giai ym la cung co mt muc ch gn nh vy.
CY TRE TRM T
i xa co mt trng gia gian ac, xao tra. Hn ta dung u moi

thu oan boc lt ngi va ngi lam thu cho no, nh o ma hn
tr nn giau co nht vung. Hn co ngi con gai ut, co nhan sc, cha
chng. Trong nha co anh Khoai, vi hn t thu nho, lam u trm
cng nghn vic nhoc nhn. Nm anh ln ln, c mi tam, i
mi, v s anh i ni khac, mt hm hn mi goi anh ln bao:
- May chu kho vi tao lam lung cho tht gioi, thc khuya,
dy sm, sing nng, ri tao ga c ut cho may. Anh Khoai nghe noi
tng thc, mng lm, t o lai lam vic gp nm gp mi ln. c
ba nm, c ut by gi a ln lm ri. Nhn trong vung co mt cai
tng khet ting giau n hoi c con gai cho con trai no, lao trng gia
nhn li chun b lam l ci linh nh.
Thy mnh b la, anh Khoai tc lm, ln gp lao trng gia
hoi chuyn. Anh bao:
- ng a ha ga c ut cho ti, sao by gi lai nut li ma ga cho
ke khac? Hn ta hm hm ni gin, nh anh cho anh mt trn,
song ngh lai, hn lai thi, hn tra li anh rng.
- y! Tao thy rng nm nay c ut cung a ln ri, cho ci i
th va. Tao chun b am ci la chun b cho may y ch! Nhng
may ma mun ci ngay th may phai lam cho tao cai vic nay: may
chu kho ln rng tm ly mt cy tre co mt trm t, may ganh v
y vot ua dung trong c ci, th tao cho may ci c ut ngay.
Truyn c tch Vit Nam
49
Khoai tht tha tin, lp tc vac dao ln rng. Nhng ht ngay no

n ngay kia, ht khu rng nay n khu rng khac anh tm u cung
khng ra cy tre co u trm t. Tht vong, anh ngi trong rng khoc
hu hu.
Bng anh thy mt ng lao u toc bac ph, da o hng hao,
mt sang, ming ti, khoan thai chng gy n gn anh hoi:
- Lam sao con khoc? Khoai tha ro u ui cu chuyn. ng lao
nghe xong, bao rng:
- Con i cht cho u mt trm t tre, mang v y cho ta. Anh
nghe li, vac dao cht bn ta, bn hu, ch mt loang a u mt trm
t tre.
ng gia khe bao: "Khc nhp! Khc nhp!".
Va oc xong, th trm oan tre ang nm ngn ngang, t
nhin chay ti vi nhau, ni lin lai thanh mt cy tre u trm t.
Khoai mng qua, toan sup xung lay ta ng lao nhng ng cu
a bin i u mt ri. Anh mi bit ng la But.
Anh ghe vai nh vac tre v, nhng khng lam th nao ma i
c, v tre dai qua, no c vng vao cy nay cy khac gia rng. Lo
bun, anh lai ngi xung khoc hu hu. Tc th anh lai thy ng gia hi
nay hin ln. ng hoi:
"Lam sao con khoc?". Anh k ro s tnh. But a tay ch vao cy
tre ma oc: "Khc xut! Khc xut!". T nhin cy tre lai ri ra tng
t. Anh bo lai lam hai bo, ganh v nha. Luc v ti ni th thy hai
ho ng ao ang n ung n ao, va y sn ban nay c no ang chc
sn rc du i. Anh tc qua, xng thng ti trc mt lao trng
gia ma hoi, th hn ca ci bao anh rng:
- Tao bao may n cho c mt cy tre cao mt trm t, ch
tao bao may n mt trm t tre u!
Ca hai ho ngng tay ua, u ci theo, ch nhao anh Khoai
kh khao. Anh bao lao phu ng ra sn ma xem. Ri anh oc khe:
"Khc nhp! Khc nhp!". Tc th trm t tre dnh lin vi
nhau thanh mt cy tre dai va dnh lun ca lao trng gia vao y,
hn c dt my cung khng ra. Lao cai tng thng gia va con trai no
thy th chay ra nh g, anh Khoai i hai a ti gn, lai khe oc:
"Khc nhp! Khc nhp!". Lp tc lao cai tng va con no u dnh
vao vi lao trng gia, cang giy cang au, ca ba m u ku khoc.
Truyn c tch Vit Nam
50
Ca hai ho luc by gi tai mt, dng toc gay, khng con ai ngh
n chuyn ra g hoc ch nhao na. Ho mc ao rng, ng sp
hang, van xin anh Khoai tha ba ngi kia ra va ha se t chc ci
c gai cho anh. Ch mt luc lu, anh Khoai mi oc khe:
- Khc xut! Khc xut! By gi hai thng gia va chu r mi ri
nhau ra c, va cy tre cung xung, chia thanh trm oan. Ho
trai thoat nan, cun goi ra v, va lao trng gia ngay ngay hm sau
phai ga c ut cho anh Khoai.
V sau co cu ca rng: Ch ta ri lai ly ta. Tuy la a nhng
ma co cng.
CHANG NA A'
c Tao Qun giup sc, Na a chng nhng ly c v, co mt

cuc sng sung tuc, ma con my phen lam Ngoc Hoang phai khip s.
Truyn va truyn tung tuc th thn bp trong tn ngng dn gian,
va ca ngi tr khn, long can am cua con ngi trong cuc u
tranh bao v mnh trc thin tai.
Ngay xa co mt chang trai tn la Na a. Anh m ci cha t
sm, vi me gia. Nha Na a ngheo, anh phai lam ngh anh ca
nui thn, nui me. Anh thng tnh, khng king n mt ai, cung
chng s tri pht. Thy anh tht tha, lai hay lam hay lam, ngi
trong vung ai cung yu mn. Cam long tt cua anh, Tao Qun thng
hoa thanh mt ng gia lam ban vi anh. Con anh cung rt yu quy
Tao Qun. Tao Qun bao g, anh cung nghe va thng tm cach mach
cho moi ngi lam theo. Nh vy, ba con trong vung tranh c
nhiu tai nan. Trong vung co mt c gai ep ngi, tt nt vn thm
yu anh. Mt hm, nhn luc tro chuyn, Tao Qun m hoi anh:
- Na a nay, anh co mun ly v khng?
Na a thanh tht ap:
- Tha cu, chau ngheo th nay th ai ly a!
Tao Qun noi:
Truyn c tch Vit Nam
51
- Thi anh c mun co v la c. Moi vic c mc lao lo liu.

t lu sau c gai no tr thanh v Na a. Hai v chng sng vi
nhau rt hoa thun, ting khen khp gn xa. ca hai v chng Na a
u chm ch lam lung, trong nha dn dn co cai n cai . Mi ln
ai khen Na a tt s th anh thng bao: "S mnh g u. u cung la
nh hai ban tay".
Khng ng cu noi y cua Na a lot n tai Ngoc Hoang. a t
lu Ngoc Hoang ghet Na a v ti bt knh, nay lai nghe anh coi
thng ca s mnh th ni gin. Ngoc Hoang lin sai Thin Li lp
tc xung anh Na a.
L thng h nha nao sp xay ra chuyn g th Tao Qun c
bit trc. Tao Qun tm Na a, bao:
- Nay Na a! Ti nay Thin Li xung anh anh y!
Na a hoi:
- Bit luc nao Thin Li xung, h cu?
Tao Qun bao:
- Ti nay, khi nao co ma to gio ln, sm chp ni ln la luc
Thin Li xung y! Thin Li xung th nao cung phai ng trn
noc nha. Vy anh co cach g lam cho Thin Li trt chn nga th se
khng vic g.
Na a suy ngh mai. Cui cung anh ngh ra mt k. Anh ly la
chui lp ln mai nha. Anh lai hai tht nhiu rau ay va rau mng
ti gia nho, nu thanh mt th h sn st, trn nhy nhy. Anh em
pht th h y ln la chui trn noc nha. Ti n, anh cm sn on
ng, ngi goc nha i Thin Li.
Tri mi luc mt ti. n na m th ma to, gio ln ni ln.
Sm chp n vang tri. Thin Li hung hng re my bay xung. Nha
Na a y ri! Thin Li nhay thng xung noc nha anh Na a.
Huych! Thin Li va t chn xung noc nha th gim phai la chui
pht h, b trt chn, nga ln quay xung sn, anh ri ca li tm
set. Thin Li cha kp hoan hn th bng: "Phch! Phch! Phch!" va
Thin Li b on ng nn vao lng! Hn ku: "Cu vi! Cu vi!".
Truyn c tch Vit Nam
52
Ting Thin Li ku cu hn loan trong ting sm m y... Vt va lm

Thin Li mi thoat c trn on, ti ta bay v tri.
Nghe ting sm set, Ngoc Hoang khp khi mng thm, tng
Thin Li a anh cht Na a. Gia luc o, Thin Li mt may sng
hup, ao qun rach bm, bc vao. Thin Li k ht moi ni cho Ngoc
Hoang nghe. Ngoc Hoang v cung kinh s, tc tc ra lnh cho Dim
Vng phai tr ngay Na a.
Dim Vng vn cm ghet Na a t lu, by gi c lnh Ngoc
Hoang, Dim Vng ly lam mng lm. Dim Vng vi hi hop cac
tng c ac nht ban mu git Na a.
Qun Rt la vin tng gioi nht cua Dim Vng tnh nguyn
mt mnh i tr ti Na a. Rt vn thn hnh nho be, d lun loi. Rt
leo ging, chui vao gi, nh ban m se bo ra cn c Na a.
Tao Qun do bit vic nay vi mach cho Na a bit, Na a mm
ci bao ng vua bp:
- Cu ng lo! Chau a co cach.
Ti n, trc khi i ngu, anh em nhung chic gi vao nc
si. Th la qun Rt cht chn nh.
Dim Vng i mai khng thy Rt v, ly lam lo, lin sai
qun Rn ln hp sc vi qun Rt. Rn vng lnh i ngay. Rn ta
chui vao ng ra u he, ch ban m se bo ra cn cht Na a.
Tao Qun lai tin cho Na a bit. ng bao:
- Qun Rn c lm y, anh phai cn thn mi c!
Na a ci bao:
- Cu ng lo! Chau a co cach.
Ti n, Na a vac gy ra ng ra. Qun Rn ang ruc trong
ng ra ngu say th b Na a p cho my gy gip u.
Thy hai tng gioi i mt khng tr v, Dim Vng lai cang
lo, sai qun Cu la vin tng ming li c a i do la tin tc. Qun
Cu vng lnh i ngay. Cu i mt luc, vi quay v bao vi Dim
Vng: Hai tng a b Na a git ca. Dim Vng kinh s, lin sai
Cu i bao thu.
Truyn c tch Vit Nam
53
Cu bay n nha Na a. Luc nay, Tao Qun va Na a i vng. Cu

bay thng vao ca s, thy v Na a ang nm ngu trn ging. Cu
vn c nhn vao va ku lun ba ting. V Na a bng git mnh, ri
tt th. Git xong ngi phu n, Cu bay vao rng xanh, i dp tr
lai git lun ca ngi chng la Na a.
i lam v, thy v mnh bng dng ln ra cht, Na a thng xot
v cung, vi chay i hoi Tao Qun. Tao Qun bao:
- Vic nay la do qun Cu y! Anh phai bt cho c Cu th mi
co cach cu v anh.
Na a suy ngh ri noi:
- Chau co k nay nhng phai nh tay cu. Chiu nay, mi cu tr
lai y.
Na a cht tre an mt cai lng hnh cai nm nhng co ay. Anh
em quet sn xanh o cai lng, trng rt ep. Anh a lng cho Tao
Qun va bao:
- Qun Cu la ging chim, t thch lng. Cu gia em biu hn
cai lng nay. Ch khi hn chui vao th cu ong ngay ca lai, ri xach
lng v y cho chau.
Tao Qun cm lng i thng n rng xanh, nui o. Qua nh
li Na a noi. Thy Tao Qun xach lng son n, qun Cu mng khp
khi. Qua vai cu chuyn, Cu ngo y xin cai lng. Tao Qun bao:
- Ti nh em n biu anh. Nhng khng hiu anh co ng y
khng. Anh th chui vao xem co va khng a.
Cu ta ti mt v cai lng sn xanh o, lin chui tot vao. Tao
Qun ong sp ca lai. Cu ng ngac bao:
- ng nh nht ti lai a?
Tao Qun hoi:
- May dung cach g ma git c v Na a?
Qun Cu anh phai thu ti:
- Ti ch cn ku ba ting th co ngi phai cht.
Tao Qun lai hoi:
- Tai sao may ch ku co ba ting ma cht ngi c?
Qun Cu noi:
- Vic nay khng th noi cho ngai bit c.
Tao Qun tc gin bao:
- May khng noi th tao se giao may cho Na a git tht - va noi
Tao Qun va lc manh cai lng lam cho Cu ti tm ca mt mui.
Truyn c tch Vit Nam
54
Cu anh noi tht:

- Ti co hai li. Mt li en ku ln th cht ngi. Con ku
bng li o th ngi cht se sng lai.
Tao Qun bao:
- Cho tao xem cai li en cua may!
Cu the li en ra cho Tao Qun xem. Tao qun rut dao ct
phng cai li c y i. Qun Cu mt li c ri, Tao Qun xach
ngay lng Cu v cho Na a. Na a xach dao n, bao Cu:
- Ku ba ting ngay, nu khng tao se git cht!
Cu buc long phai ku ln ba ting. Cu va dt ting ku th v
Na a t t m mt. Ch sng lai, khoe manh nh xa. Xong vic, Na
a m ca lng cho Cu bay ra. Cu vi bay v bao cho Dim Vng bit
moi vic xay ra. Dim Vng run s, vi lam s tu ln Ngoc Hoang.
c tin, Ngoc Hoang lo toat m hi, lin xung lnh cho Long
Vng em tt ca cac loai thuy tc dng nc ln tht mau dm
cht Na a.
Tao Qun vi bao tin d nay cho Na a bit. Cu bao Na a:
- Phen nay th nguy mt, anh a.
Na a ung dung noi:
- Cu ng lo! Nc dng ln th chau se ln anh tri.
Th ri Na a bao dn lang mi ngi ong mt chic be ln,
sm sa tht nhiu lng kh, trn be cm tht nhiu bng lau lam
c. Khi nao nc lut th keo nhau ln be. H nc dng ln th c
anh trng, reo ho tht khoe vao.
Moi ngi nghe theo li Na a. Anh cung t mnh ong mt
chic be. Be lam va xong th nc lut tran n. Na a va dn lang c
mi nha mt be, sn sang chng lut. Nc cang ln. Na a cang thuc
trng, bao moi ngi ho het cho tht m .
Nc ln mi luc mt cao, ngp ca rung vn i nui. Tru bo,
ga vt u b cun theo dong nc. Na a va moi ngi khng chut s
hai, va anh trng va reo ho. Ma cang to, gio cang ln th nhng
bng lau trn cac be cang lung lay manh. Na a thet ln: "Nc ln
na i! Mau mau a ta n cng tri ta pha Thin nh".
Truyn c tch Vit Nam
55
Nc dng ln gn n nha tri. Ngoc Hoang nghe ting ho het

m , lin sai mt tng nha tri ra xem. Vin tng i mt luc, vi
chay v bao:
- Nguy to! Nguy to! Na a keo qun nh pha Thin nh!
Ngoc Hoang hoang s, vi ra lnh cho Long Vng lp tc rut
nc xung. Ngoc Hoang lai tc tc triu cac thin thn v tri, mc
cho Na a mun lam g th lam trn gian.
T o, h khi nao lau tr bng th tri khng con sm set na,
mc nc cac sng cung u rut thp. Ngi gia bao o la v Ngoc
Hoang, Thin Li va Long Vng s Na a lai keo qun ln pha Thin
nh.
CHIC AO TANG HNH
Ngay xa vung Cao Bng co mt chang tre tui, nay y mai

o lam ngh chai li, tn la Triu. Gia san cua anh khng co g
ngoai b ngh lam. Nhng tnh anh vn hay thng ngi. Mi
ln anh c nhiu ca, anh thng i ly gao em chu cp cho
nhng ngi tung thiu ma anh gp. V vy ngi ngheo kh trong
vung, ai cung mn anh.
Cao Bng mt thi gian, Triu lai di sang anh ca vung
Thai Nguyn. y, anh lai cu giup moi ngi khng tic sc. Mt
hm, anh khng c me ca nao. Nhng luc v doc ng, anh bng
thy ang nm run ry di gc cy. ng long thng, anh ci ngay
chic ao ang mc p vao ngi ng cu.
Bng i mt dao, mt hm anh ang bung chai gia sng,
bng nghe trn nui cao co ting an vng vng. Anh dng lai nghe
mt cach say sa. Qua ngay hm sau, anh lai c nghe ting an
trn nui nh hm qua. Hm sau na, cung t trn ngon nui cu, ting
an quen thuc lai bay n tai anh. Ly lam la, anh vi thu xp
ngh cua mnh, ri tm ng treo ln nui, quyt tm cho ra ngi
Truyn c tch Vit Nam
56
gay an. Ln theo ting an, anh vach co re lau tin bc. Cui
cung, n mt bai rng, anh thy mt cu gia ang ngi trn phin a.
ng cu mai m gay an khng bit co ngi ti gn. Triu nhn ra
khun mt cu gia nay rt ging vi ng cu nm gc cy hm no.
Ch cho ban an dt hn, anh n trc mt hoi:
- Tha cu, cu la ai ma ngi anh an y?
ng cu ngc mt nhn anh mt cach u ym, ri ch vao mt
phin a trc mt, bao:
- Ta ngi i con y! Con treo nui vo mt lm khng? con hay
ngi xung y ngh mt t.
Triu chen nc tay ng cu, a nghe ng cu hoi:
- Con co nh ta khng?
- Co - Triu ap ngay - Cu co phai la ngi nm gc cy a
u lang hm no khng?
- ung - ng cu tra li - Hm no, con anh chu mnh trn
nhng ao cho ta. Tm long nay tht la t co. nay ta mun n cho
con mt chic ao khac.
Noi xong, cu ci chic ao ang mc quang vao mnh Triu ri
bin mt.
T ngay c ao cua Tin cho, Triu mi bit y khng phai la
chic ao thng ma la mt bao vt, co phep lam cho ngi ta tang
hnh. Mi ln mc ao, khng mt ai nhn ra co anh trc mt.
Triu mng qua, t y anh i chu du khp ni. Anh thng mc ao
ri tm n nha bon giau co, ng hoang i vao tn bung chung,
ly gao tin cho nhng ngi ngheo. Anh kn ao tr ti nhng ke
bt lng, bac ac. co nhng ngi v qua c cc ang nm la bn v
ng ma th ghan th bng thy co nhng quan tin trc mt. Co
nhng tn quan ang noc ngi ra anh gia cng ng th chnh
hn bng b qut vao lng au qun ln, nhng ngoanh lai th vn
khng h tm thy ai. Nhiu s vic ging nhau xay ra, lam cho li
n ai lan khp ca mt vung. Ngi lo, ke mng, nhng ai cung tin
rng Tri Pht a co con mt.
C nh th Triu i khp ni va giup ngi cung kh. Mt
hm, anh tm n t kinh ky. Mc ao vao, anh tha h i o y cho
thoa mt. Ht vao nha bon quyn quy, anh lai vao cung cm la ni t
xa khng mt ngi nao nh anh dam bc chn n. Thy ngi
Truyn c tch Vit Nam
57
ngheo kho nhan nhan khp ph phng, anh len vao kho tang nha
vua ly cua ra phn phat cho ho. V th kho cng lun lun b hao
hut, nhng khng mt ai tm ra thu pham ca. Trong khi o th khp
kinh n m ln rng co mt v Tin thng cu giup nhng ngi
oi kh va trng tr nhng tn gian ta. u Tin cung co mt,
nhng lai khng "xut u l din" bao gi.
V pha Triu, anh vn ngay ngay lam cng vic cu giup dn
ngheo, coi y la phn s cua mnh, ma khng h bn khon n
chuyn bao ap. Anh a lam cho bon giau sang xit bao s hai, lo
lng khi thy tin cua chung t nhin khng canh ma bay, mc du
trong nha ngoai ngo u co ngi canh gac cn mt.
Nhng mt hm, sau khi trng tr mt tn quyn quy y th
anhh ngi, anh vi len ra khoi nha hn ngay v thy ke hu
ngi ha cua hn nghe ting ng x ti rt ng. Gia luc vi
vang, anh vng vao mt chic gai tre b giu lam cho chic toac
mt mt ming. S rng vy co th b l nn anh a dung mt
mun gie va lai. Sau o, hang ngay anh lai vao kho nha vua tip tuc
phn s cua mnh.
T ngay thy kho lun b hao hut, nha vua ht sc lo lng. Vua
ha lnh cho bon quan coi kho phai tm bt cho ky c tn trm b
mt, nu khng se tr ti khng tha. Bon nay nhiu phen c sc rnh
mo nhng ch hoai cng v ch. Tin bac trong kho c vi dn ma
chung vn khng tm ra du vt g ang k. Sau cung, chung sai
tha mt kiu by li rt nhay chup vao nhng ni ma chung nghi
ng.
Hm y, bon quan coi kho bng thy co mt con bm bm
trng ngoai cng bay vao kho. Bm bay i dao lai nhng nh bac
trng xoa, ri bm lai thung thng bay ra. Lp tc chung chup ngay
li xung ch co bm. Va th la Triu b bt. Ch v ming vai va vao
chic ao tang hnh khin anh b l. Bt c Triu, bon quan coi kho
mng lm, lin giai anh ln vua. Vua sai bo nguc ch xet x.
Hi y, co ng vua mt nc lang ging t lu vn nui ngm
mu m anh chim nc ta. Gia luc Triu b ha nguc, th hang van
Truyn c tch Vit Nam
58
binh ma cua nc lang ging cung ang un un keo sang. Nha vua
a cho qun i ra chng gi, nhng anh trn nao thua trn y,
khng sao ngn can c ke ch tin nh vu bao. Tnh hnh bng tr
nn nguy ngp. Tin cp bao t bin gii mt ngay a v khng bit
bao nhiu chuyn nga tram, lam cho kinh nhao nhac. Nghe c
tin nay, Triu lin bao quan coi nguc tu vua cho mnh c i dep
gic cu nc. Nha vua mng qua, vi sai thao xing cho anh, va goi
anh n hoi:
- Nha ngi cn bao nhiu binh ma?
- Tu b ha - anh ap, - ch cn mt mnh ti cung co th ui
c gic d. Ch xin b ha cho ti mt thanh gm.
Vua lin ci gm cua mnh trao cho Triu va phong anh la H
quc tng qun, Vua con ra lnh cho qun i phai tun theo lnh
anh.
Trc ngay ln ng, nhng ngi ngheo kh nghe tin anh
c tha va phong tng i anh gic, u tm n cam n va tnh
nguyn i theo. Triu cho sp xp thanh i ngu va cung keo nhau
ln ng.
Luc n vung qun gic ang chim ong. Triu mc ngay chic
ao tang hnh vao ngi i thng vao trai gic. Ch mt lat sau, anh
chem cht tn ch huy toan qun tin phong. Bon gic mt tng nh
rn khng u, bo chay tan loan. Nhng ngi i theo Triu ch co
vic chia nhau on khp cac neo tom c a v. n nhng trai khac
cua gic, Triu cung lam nh vy. Khng bao lu ca i tin phong
tinh nhu cua gic b tiu dit va b bt sng, khng sot mt tn. Cac
i qun khac con lai kinh hoang, cho la bn pha ai Vit co v thn
thing tr chin nn bao nhiu tng tai cua mnh u b chem u.
Thy qun s nga long, tn vua lang ging anh ha lnh rut lui. T
y bin gii lai v s. Khp ni ai ny ca ngi cng lao cua Triu.
Luc Triu keo qun khai hoan, vua khen ngi anh ht li. Vua
phong cho anh lam quan ai thn, ct t ai huyn cho anh n lc,
lai ga con gai cho anh lam v.
T y ngi ta quen goi anh la Quan Thiu. Ngay nay Cao
Bng co n th Quan Thiu.
Truyn c tch Vit Nam
59
CHIC CU PHUC C
Mt chang trai sinh ra trong gia nh ba i sng nh n trm.

Mt ng quan giau co nhng t tin ba i lam quan c hip dn
lanh. u la nhng ngi bt hanh, ho gp nhau va quyt tm lam
nn chic cu phuc c bc qua sng. Cui cung, chang trai ngheo
ly c v, co c s sung tuc va ng quan co con theo y mun.
Truyn Chic cu phuc c khuyn con ngi sng i nn lam
nhiu vic thin se gp c phuc lanh.
Ngay xa co anh chang chuyn sng v ngh n trm. Trong
nha con co me gia phai nui. Tuy co luc c nhiu, co luc c t,
nhng trong nha khng bao gi co cua danh. Hai me con chang
thng phai chu ba n, ba nhn.
Mt hm, nhn ngay gi cha, me chang n lai cho chang nghe
cuc i cua ng va cha chang xa kia.
Xa kia ng ni cua chang cung lam ngh n trm, co m
kim c nhng mon ang bac chuc, bac trm, vy ma khi nhm
mt xui tay cung khng lai cho cha chang c chut g.
Ri n i cha chang. Ln ln, khng bit chon ngh g khac
tt hn, cha chang lai ni ngh ng cu, n m lai i rnh mo ht
lang trn n xom di, ma cung khng bao gi kim c ni hai
ba cho hai v chng va a con. Ri cha chang cht i cung khng
co g lai. Nay n i chang, lao theo cai ngh nay a gn hai chuc
nm ri ma tay trng vn hoan trng tay. a vy, chang cung khng
tm c ni mt ngi v, mc du a gn bn chuc tui u.
n lai i cha ng xa va nhn cuc i mnh chan
g khng khoi
thy ngan ngm.
Truyn c tch Vit Nam
60
Mt m, chang n rnh nha ng thy xom bn, nh n

trm cai thu ln ma mt nhom hoc tro mang n biu. Rnh mai ti
khuya, ng thy vn cha i ngu, ng oc ht trang sach nay ti
trang sach khac. Cht ng thy oc ti cu: "Tch thin chi gia tt
hu d hng; tch bt thin chi gia tt hu d ng" (1). Chang
bung bao da: "Phai chng ng cha ta lam ngh tht c nn kh
nhuc lai cho ta"? Ri t ap: "Phai, qua tht ung nh vy". oan
chang chay mt mach v nha, quyt t nay bo ngh n trm.
Sang hm sau, chang vac bua vao rng hai cui mang ra ch
ban. Cng vic tht la vt va, hai c mt ganh cui chang phai i
mt bat m hi mi kim c mt mon tin mua gao, nhng chang
thy yn tm hn moi ngay. Tuy vy, i n u, chang cung nghe
ting ngi x xao: "Cn thn y! Cai thng ba i n trm a n
kia!". Cai ting "ba i n trm" lam cho chang bun ba. Chang ngh:
"T nay ta phai lam nhng vic g phuc c hoa may mi xoa c
my ting o".
Mt ngay mua ha, tri ma to nc lu tran v. Chang em cui
i ch ban, v nc lu tran v nhanh qua, khng th li qua sng nh
moi hm c. Hang trm ngi un lai v cha co o, mt tri a
khut sau rng nui, ma moi ngi vn loay hoay b sng. Chang
ben ngh ti vic bc mt cai cu. m y, ngu lai bn sng cung vi
nhiu ngi khac, chang em chuyn bc cu ra hoi ba con, nhiu
ngi noi:
- o la mt iu phuc c c mun ngan ngi nh n. Trc
y cung a co ngi lam nhng ri lai bo d...
Sang hm sau, nc rut, chang li sng v nha, ti nha, chang
em y nh bc cu ra hoi y kin me. Me chang rt vui va giuc
chang dc sc bc cu!
T o, c sang chang ln rng cht cy; chiu ra sc chuyn g;
tra c hai thm mt ganh cui v cho me i ch. Chang lam vic
qun ngay thang. Bui cht cy, bui chuyn g, bui bc cu, khng
bao lu a bc c hn chuc sai cu. Cng vic con nhiu nng nhoc
v con sng rng gn hai trm sai. V n oi ma lam nhiu nn chang
b kit sc. Mt hm oi qua chang nm ln ra m man oan cu
Truyn c tch Vit Nam
61
ang lam d. Nhng ngi i qua xum lai cu cha, nhng chang
vn cha hi tnh.
Gia luc y co mt vin quan vo i n, thy mt am ng
ang xum quanh mt ngi nm song soai, vin quan xung nga
n gn hoi chuyn. Moi ngi cho bit y la anh chang bc cu lam
phuc ang lam th v mt qua ma ln ra ngt i... Vin quan lin m
tui ly thuc cho chang ung. c mt luc, chang bc cu tnh lai,
moi ngi tan dn ra v, vin quan ngi lai bn chang n cn hoi
chuyn. Chang tht tha k ht cho ng nghe cuc i cua mnh va noi
ro y nh cung cng vic ang lam. Vin quan vo nghe noi ra chiu
cam ng, ng ngi ngm ngh hi lu ri noi:
- Xa kia cha ng chang lam ngh tht c cho chang ngay
nay phai oi ngheo. Nay, chang mun lam iu phuc c chuc li
lm xa kia, qua la hay v cung! V phn ti, ti xin noi tht: cha
ti, ng ti, ng cu ng ky ti, i i lam quan c hip dn lanh, bop
hu bop c na tin, na cua. y cung la iu tht c, v vy n
ti ngay nay tri qua bao: ly v a hn hai mi nm ri ma khng
co mt a con vui ca vui nha, cho nn, tui a ngoai bn mi,
chung ti vn phai sng hiu quanh. Nay ti cung mun lam iu
phuc c chuc li lm xa, chng hay chang co cho ti gop sc
cung nhau bc cu c khng?
Chang bc cu vui mng noi:
- Nu quan ln co ch hng nh vy th cai cu nay se chong
xong, dn chung se mau c qua lai, con g tt hn!
Hai ngi ben k cho nhau bit tn tui, qu quan ri kt lam
anh em, vin quan vo hn chang bc cu bn tui, c nhn la anh.
Chang bc cu noi:
- Em con co me gia nha, v nha ngheo, phai ban cui ly tin
mua gao cho nn ngay nao em cung phai em cui v nha sang hm
sau me em cui ra ch ban ly tin.
Vin quan vo thn mt bao chang:
- Anh co nhiu tin cua, anh se bo ra nui me em khoi phai
bn tm, nh vy chung ta se chuyn chu vao vic bc cu, em ngh
th nao?
Chang bc cu noi:
- Nu vy th con g hay hn!
Truyn c tch Vit Nam
62
T y, hang ngay hai anh em cung nhau ln nui n cy,

chuyn g. Chng bao lu, hai ngi a dng xong chic cu g hn
hai trm sai. Dn chung ai cung vui mng, ho t tn la cu Phuc
c. Cac cu hai lang hoan h cung nhau ban nh gop tin lam mt
ba tic n mng cu.
Ngay n mng chic cu, cac v b lao va tt ca dn chung
quanh vung n nc n d, ai cung cu xin Ngoc Hoang ban phuc
cho hai ngi bc cu, ho n ung linh nh sut ca bui sang. Bng
mt cn gio bt cht keo n, gio thi manh, lam cui rap ngon co
nghing nga canh cy. Gio thi mi luc mt manh, ri bt thnh lnh
cun anh chang bc cu i mt. Vin quan vo tht thanh ku goi, tt
ca moi ngi u ngm ngui.
Thy ngi em kt ngha cua mnh ht long ht sc hang ba
nm tri ra lam cu ma lai khng c hng phuc, vin quan xot
xa lm. Sau khi moi ngi a ra v, ng on v sang chung vi
ba cu sm hm trng nom, phung dng ba thay ngi em kt
ngha.
Lai noi n chang bc cu b gio lc cun ti mt cai hang trn
mt ngon nui cao. Chang lao ao ng cha kp vng. Cn gio bng
vut hoa thanh ngi ti ci noi vi chang:
- Nha ngi ch s, ta la thn Gio c Ngoc Hoang sai i on
nha ngi v y thng cho ngi cai cng thanh tm lam
chuyn phuc c. Bac vang y, nha ngi mun ly bao nhiu th
ly.
Chang bc cu nhn vao hang thy ng vang sang choi.
Chang ci ao goi ly mt s vang, ri buc lai cn thn, chang vac
goi vang ln vai, tin ra ca hang, thn Gio lai hoa thanh cn gio lc
cun chang i, tra v ban va t chang nhe nhang xung gia sn
nha.
Chang bc cu sung sng goi vang xung ri ln ting goi
ca. Nghe ting goi, me chang va hai v chng vin quan vo tng
la hn chang bc cu hin v, lin dt nhau lai ngi quanh chic
ban th thp hng khn vai lm rm. Nhn qua ke lip thy ba
Truyn c tch Vit Nam
63
ngi va cui lay, va khn, chang bc cu bt ci lai mt ln na

chang ln ting goi:
- Me i! Anh i! Em y ma! Em hay con sng tr v nha y!
Mau mau m ca!
Nghe ro ting goi cua con, ba me mng quynh, lt t xung
ging. V chng vin quan vo cung chay ra m ca, on ngi em
kt ngha.
Chang bc cu ngi xung k lai ngon nganh cu chuyn c
thn Gio a i ly vang cho ca nha nghe, moi ngi reo mng sung
sng.
T y me con chang bc cu bt u tr nn giau co, chang
mi hai v chng ngi anh kt ngha lai va cung nhau lam n.
t lu sau, v vin quan vo co cha, n thang n ngay ch
sinh ha c mt con trai. Hai v chng mng v k. Con chang bc
cu t lu sau cung ly v co con va sng sung sng n gia.
1. Nha lam nhiu iu thin t lai ting thm. Nha lam
nhiu iu bt thin t lai tai va.
Truyn c tch Vit Nam
MUC LUC
Muc Luc ............................................................................................ 1
Nghe hoa cop.................................................................................... 2
Ngi thiu phu Nam Xng...................................................... 5
ng thn st .................................................................................... 7
So da ............................................................................................... 8
Sn Tinh - Thuy Tinh ...................................................................13
S tch chim cuc...........................................................................14
S tch con cao cao ........................................................................17
S tch con coc ...............................................................................18
S tch con mui ............................................................................20
S tch eo pht t ........................................................................22
S tch hat lua ...............................................................................24
S tch hoa hng............................................................................25
S tch ng Bnh vi......................................................................27
S tch tho tai dai ui ngn........................................................30
S tch trai da hu ......................................................................32
S tch con bo hung.......................................................................35
Tm Cam........................................................................................36
Thach Sanh....................................................................................43
Thanh Giong ..................................................................................47
Ting hat cua ngi a .................................................................48
Tr khn cua ta y.......................................................................52
Trng Chi.....................................................................................53
Chuyn ngi ly v coc ...............................................................54
Truyn thuyt v H Gm .........................................................58
Truyn thuyt v s t .................................................................60
T Thc ..........................................................................................61
Truyn c tch Vit Nam
NGHE HOA COP
Ngay xa, mt lang kia, co mt thanh nin b cht t hi hn

con nho va lai cho hn mt gia san kha ln. Hn d cua n hoc,
thng noi vi moi ngi trong lang: "Thy ti khi xa lam mt chc
quan nho; ti nht nh se lam to hn". Ri i vi nhng ngi
khng a, hn noi: "ng ma ng nghe th chung bay cht vi ng".
n khoa thi, nh ut lot tin cho quan trng, hn hng
cng. hng cng, v lang hn khng con coi ai ra g. i vi
ngi hai th toc hn cung may tao, lam cho ca tng lo ngay ngay,
ch s hn ma ng nghe th ri dn hang tng khng ai ct u ln
c.
Nhng chng bao lu, c ly tin ma ry, ga thanh nin y
ng nghe tht. tin s, hn c vua ban ao mu, c bin, vong long
v vinh quy, co lnh theo hu, co dn lang on rc.
ng t Kinh v lang xa lm, phai qua rng, qua eo, li
sui, lai i trong mua he, nn nhn dn va binh lnh phuc dch rt la
vt va. n mt khu rng rm, binh lnh va nhn dn dng lai
ngh. Moi ngi mt nhoc, nm di bong mat ngu thip i. Nghe ta
c ngi vong nn khng mt nhoc g ca. Thy rng xanh um, lai
nghe ting sui chay roc rach gn, hn lin dao chi, ln n b
sui, tm tang a ngi ngh, nh ngh my vn th vnh canh vinh
quy gia nui cao rng thm, nhn cung to "ch thanh cao" cua
mnh. Thy nc sui xanh trong va mat lanh, lai vng ve khng
ngi qua lai, nghe ta nh tm cho thn th mat me, tinh thn sang
khoai, ngh cho ra nhng vn th hay...
Hn ci qun ao li xung sui. Chao i! Nc mat lam sao.
Nhng tm xong, hn thy nga ngay khac thng, nga va nong
Truyn c tch Vit Nam
bong nh rm sy moc ln khp mnh my. Hn ly tay gai th thy

da tht b xc, mau chay rong rong. Nhn cac u ngon tay, hn
thy mong tay a moc dai t bao gi, nhon va sc, nhn n chn tay
mnh my th lng la xm xoam. Hn thy trong bung cn cao nh
hun, nh t, c hong nh b bong, khat tng nh co th ung can
ging nc y. Hn n b sui, cui u xung dong nc trong mat
ung th thy mt mnh a hoa ra mt h, thn hnh mnh cung la
thn hnh h. Hn kinh hai qua, ln ting goi qun s tht to, mong
ho cu cha cho mnh, th ting cua hn a tr nn nhng ting gm
cua h. Hn cang gao thet th nhng ting ming hn tht ra u
la nhng ting gm vang, chn ng ca khu rng. Nghe ta thy mnh
a hoa cop, tc ti chay rong mt luc, ri cup ui chay thng vao
hang su. Qun s va phu trang ang ngu say, bng nghe ting h
gm d di, u thc dy. Ho tm khp moi ni khng thy ng nghe
u, yn tr la ng nghe a b h tha i mt. Moi ngi anh nht
nhanh khn goi, cung nhau ra khoi khu rng, tm ng quang ang
i, phu trang th tr v lang, con qun lnh th tr v Kinh.
T y, c cach vai ngay, ngi ta lai thy mt con h xam rt
ln gm ln nhng ting gh rn trn mt ngon nui troc. Trong co ba
thang tri, con ac thu y a n tht hn mi khach b hanh. Con
ng tt qua rng dn dn tha ngi qua lai. Ch con mt s phng
sn n thm do, ging by bt con cop xam. Nhng con ac thu
tinh lm, t mi to va ngon n u, cung khng la ni no. Ngi
ta noi: trong m thanh vng, no khoc thut tht nh ngi. Sn mai
khng c, nhng ngi phng sn cung chan nan, bo khu rng y
khng n na. Cu chuyn ng nghe v vinh quy b h tha mt cung
lu m dn trong tr nh moi ngi...
Nm sau nm sau, co mt anh nng dn cung lang vi nghe
hoa cop i lnh thu c tr v lang. Anh n a u khu rng th
tri a x chiu. Anh tnh nu i qua rng th sang sm hm sau a
v n nha, con nu i ng vong qua i, qua cac ban lang th hai
ngay na mi ti ni. Anh vao mt cai quan bn ng ung nc,
gi cm nm ra n, va em vic tnh toan ng i noi chuyn vi
nha hang. My ng gia ba gia u khuyn anh khng nn qua rng
va noi cho anh bit con cop xam mi ngay mt hung d. Anh vn
ngi gan da, lai i lnh thu a lu nm, ang nong gp gia nh,
Truyn c tch Vit Nam
nn anh quyt bng rng. n a chc da ri, anh vac mt ngon giao,
mt bo na phong lam uc, eo tay nai, bui nhui, manh dan i
thng vao rng...
Lu nm co a moc kn ng mon, phai tinh mt lm mi
nhn ra li i. Anh rao bc ra khoi khu rng trc khi mt tri
ln. Mi u nghe ting la ri, ting canh kh ri, anh cung nhn
trc nhn sau, ri cang i su vao rng, cang thm hiu quanh, m u,
nhng long hng hai cua anh cang tng ln. Khng nhng anh
khng s na, ma con ngh thm: "Tht ngi ta cung nhat qua! H
xam hoa hon mi ra, ch co u luc nao no cung ngi chm chm
bn ng rnh ngi!". Anh va ngh xong th cht co ting ng
mt bui rm bn ng. Ting st soat luc nhe, luc manh, nh co
ngi ang keo canh kh. Anh cm cht ngon giao, lng tai nghe...
Tht nhin co ting goi, ting khan khan, , nh ke rut li,
khng hn la ting ngi, nhng dung li th tht soi:
- Anh Lng y a? Hay dng lai, ti hoi mt t.
Anh nng dn thy goi ung tn mnh, lin ng lai. Trong
bui co ting noi tip:
- Ti la Banh y, khng bit anh co con nh khng? Tn
Banh a t nha anh, lam cho anh phai bo lang i mt my nm y
ma!
Anh nng dn ap:
- Ti nh ra ri. Sao ngi ta lai noi anh b h tha i mt?
Con chuyn cu kia, thi ng nhc n lam g. Nu co phai anh nh
ng th ra y, ti a v lang. Tri sp ti ri!
Co ting th dai trong bui; ri co ting noi ra:
- Ti ch lo anh cha qun chuyn cu. By gi th ti... ti
khng ra i vi anh c. Anh hay nan lai mt chut, ti xin k nng
ni cua ti anh nghe...
Ri Banh k ht moi vic cua hn t ngay hn ng nghe, v
vinh quy va hoa cop.
Anh nng dn hoi h xam:
- Th by gi, mun ti giup g cho?
H ap:
Truyn c tch Vit Nam
- Ti co a con trai, ngay ti vao Kinh thi, noi mi ln hai;

ti lai con me gia va v dai... Khng bit co con ca hay khng? Nu
con, nh anh trng nom, giup cho.
Ri hn hoi:
- Anh Lng i! Anh co tht chn y khng? Bao nhiu nm
nay, ti n toan tht sng, nhng luc tnh nh luc nay, them tht chn
qua...
Anh nng dn luc trong tay nai, ri bao con h:
- Con mt goi nem va mt mu chn gio luc y. Ra ma n!
Con h noi mt giong sung sng:
- Xin anh nem vao bui cho ti. By gi khp ngi ti lng la,
hi ham lm, khng dam n gn anh.
Anh nng dn nem mu chn gio va goi nem vao bui, ri dn
con h:
- T nay nn vao rng su, tm kim hu nai ma n, khng
nn lun qun trn ng nay ma hai ngi.
H ap:
- Xin nghe li anh.
T o, trong m ti, ngi ta khng nghe thy ting con h
xam gm trn ngon i troc na. Con ngtt qua rng lai tp np
ngi qua lai. Va khp min y, ai ai cung thuc cu chuyn nghe
hoa cop.
NGI THIU PHU NAM XNG
huyn Nam Xng tnh Ha Nam, ngay xa co mt ngi con

gai xinh ep, nt na, tn la Vu Th Thit, chng la Trng Sinh,
ngi cung lang. Hai v chng rt yu nhau, tuy trong canh tung
thiu nhng hai ngi khng bao gi co li qua ting lai. Ch co mt
iu la Trng hay anghi, lam cho v luc nao cung phai y t, gi
gn.
Ly nhau cha c bao lu th Trng b goi ra lnh.
Truyn c tch Vit Nam
Luc y, v chang co mang sp n ngay sinh. Trng Sinh i

cha c na thang th nang sinh c a con trai rt khau khnh.
Mt nach con mon, lai co me chng gia, nang thay chng lam u moi
vic. Me chng m nng, nang ht sc chay cha trong na nm tri,
nhng ba cu khng qua khoi c. Nang lam ma cho me chng rt
chu tt, xom lang ai cung khen.
Hn mt nm sau, qun lnh u c tr v lang. Trng
Sinh v th a con trai a bp be noi. Trng gi tay b con th
thng be khng chu theo.
Anh hoi no:
- B y ma, sao con lai khng cho b?
Thng be bp be noi:
- B n ti mi n kia.
Trng Sinh tnh a nghi, trong long bc tc, nhng khng noi
ra. i khi a be ngi mt mnh, chang gan hoi th thng be lai noi:
- n ti, b mi n. H me i, b cung i theo sau; me ngi,
b cung ngi...
Nghe con noi, Trng Sinh yn tr v mnh a tng tu vi
mt ke nao trong khi mnh i vng va ke y rt say m v mnh, nn
mi khng ri c ra nh th! Thy v xinh ep, ti gion, "gai mt
con trng mon con mt", mau ghen cua chang lai cang xung ln.
Trng tra hoi v va gi kn la khng phai do con noi. Nang mt mc
chi cai; nhng chang khng tin, mng chi, anh p v tan nhn.
Lang xom, ho hang bit chuyn u n can ngn, chang nht
nh khng nghe, cho la v kheo on a cai mm, nn mi c long
moi ngi.
Ngi thiu phu phn ut qua, m con khoc nc n, ri tha
luc chng sang hang xom, ch t con xung ging, chay ra sng
m u xung dong nc chay xit.
Chng v, bit s chng lanh, vi chay ra sng, nhng mo mai
khng tm thy xac v. n ti a tre khoc, Trng b con, thp en
d cho no nn. Tht nhin a tre ch vao cai bong cua Trng trn
vach va noi:
Truyn c tch Vit Nam
- B kia ka!
Th ra trong nhng ngay Trng i vng, bui ti a tre hay
hoi me: "B u?", ngi thiu phu thng ch vao cai bong cua mnh
trn vach, noi ua vi con: "B kia ka!".
By gi ngi chng mi hiu li con noi. V sau, nhn dn
dng miu th nang ho Vu, goi la: "Miu v chang Trng".
NG THN ST
Thu xa co mt nng dn rt ngheo, anh mt mnh trong

mt lu ni ba cua mt rng. V khng co mt ming st nao ca, nn
anh phai lam vic rt cc kh. Mi ln mun ct cy, anh phai ly
mt ming a nhon, cao mai cc kh sut ngay ma cha ct c cy
y Con luc mun ao t ly nhng r hoc la nhng qua sn
di t, th anh ch co nhng nhanh cy ma ao thi... Anh rt
ngheo xu x. Nhng c gai trong lang khng dam nhn mt ng, va
tre con c nhn thy ng la bo chay.
Mt ngay kia Pht hin ra trc mt va noi vi anh:
- Ngay mai se co ba ngi hanh khach ci nga va se dng lai
trc nha con xin ngu lai mt m. Con hay on tip ho vao nha
mt du nha cua con rt nho.
Hm sau, co mt ngi an ng ci nga trng mc mt b
qun ao trng tuyt ep. ng ta dng lai noi vi ngi nng dn mt
cach kiu cng:
- Anh kia! Hay sa soan cho ta mt ch ngu m nay!
Ngi nng dn nhn anh ta ri tra li:
- Anh th li, v nha ti qua nho, xu x va nat, khng ang
anh ngh y u, xin hay n ch khac!
Mt luc sau, lai co mt ngi an ng khac ci mt con nga
bng vang mc b qun ao bng vang cung n nha ngi nng dn
Truyn c tch Vit Nam
va noi nhng li noi kiu cng nh ngi th nht va ngi nng dn

cung tra li nh ngi th nht.
Ngi th ba xut hin trn lng con nga mau en mc mt
b qun ao mau en cu mon. ng ta xin ngi nng dn ngh lai mt
m va c chp nhn.
Bui sang khi ngi nng dn thc dy va khng thy ngi
khach va con nga u ca. Trn gi cua ngi khach ch thy mt
ming st en thui. Ngi nng dn bng hiu ra hai v khach trc
o chnh la thn vang va thn bac va anh cam thy rt tic v a
khng on tip ho. Luc o, co mt con chim se bay ngang qua nha
anh va hot rng: "Anh ng tic v a khng on tip thn vang va
thn bac, ming st o con quy hn, no se giup anh trong cng vic
hang ngay"
Ngi nng dn hiu ra va t ming st, anh lam thanh cai
cuc, cai cay cay rung va t vn, no a giup anh rt nhiu
trong cng vic ng ang. n mua thu hoach, anh rt vui mng khi
thy rung lua tru bng, trong vn y cac loai hoa qua u mau va
anh khng con phai chu canh oi kh na.
T ngay o, vi cai cuc st ma v thn ban tng cung vi s lao
ng vt va mt nhoc, i sng cua anh tr nn tt hn Nhng c gai
nhn ng vi long nhn t hn, tre con khng con s ng na, chung
thng n chi trong vn nha ng va c n nhng trai cy ma
chung thch. Nhng ngi gia th rt vui mng nhn thy anh sng
vui ve va hanh phuc.
SO DA
Xa co hai v chng nng dn i cho mt nha giau t hi con

nho. V chng n hin lanh nhng ngoai nm mi tui vn khng
co con. Mt hm tri nng gt, ngi v vao rng ly cui cho chu,
Truyn c tch Vit Nam
khat nc qua ma khng tm u ra nc, cui cung ba anh phai

liu ung nc trong mt cai so ngi mt hc cy. Nhng la thay,
ung vao khoi c, ba thy khoan khoai v cung, thm tha tn rut
gan. Va t o ba co thai. Chn thang mi ngay ba sinh ra mt cuc
tht tron lng lc nh hnh cai so, co mt mui, mm, tai, nhng khng
co tay chn. Chng a mt, lai sinh ra mt quai thai, ba rt bun
phin, nh em chn sng no i. Nhng bng cuc tht ln ting noi,
goi ba:
- Me i! Con la ngi y me a. Me ng vt con i ma ti
nghip! Ba cu cam ng, m cuc tht vao long va nng niu cho bu. Ba
cu t tn con la So Da.
Nghe tin ba cu e ra quai thai, lao phu ng bt ba em chn
sng i, nhng ba khng nghe. Lao ui ba ra tup lu xanh goc
vn. Nhng hng ngay vn phai i lam cho nha lao. Mi ba i lam
v ba em phn cho So Da mt nm cm. So Da ln ln rt nhanh
va ngay cang khn ngoan, hiu bit. Ba me va nhng ngi chung
quanh quen dn va ngay cang yu mn So Da.
Hng ngay, khi ba me i lam, So Da bin thanh mt chu be
rt xinh ep, don dep nha ca u vao y, ri lai chui vao cai so nh
cu. Luc u ba cu thy s la, nhng rnh mai khng thy g nn cung
anh thi.
Mt hm ba me bun ba noi vi So Da rng:
- Con ngi ta ln bay tam tui a bit i chn tru chn bo,
may th tao chng trng cy c g! ng chu co mt an d, cn
ngi chn ma tao vn cha tm c ai.
So Da noi:
- Me i, con chn c, me nhn vi ng chu i!
Ba me noi vi lao phu ng, cui cung lao ng thun cho So
Da i chn an d cho nha lao.
Hai me con So Da rt vui mng. Qua nhin So Da chn
c va chn rt gioi. Lao nha giau thy an d mi ngay thm beo
tt ma So Da lai n rt t, mi ngay ch hai nm cm rt nho thi.
So Da chn d sut ngay day nui xa lang. Vic em cm,
lao phu ng giao cho ba ngi con gai lun phin nhau. Hai ngi ch
Truyn c tch Vit Nam
10
thng ng rt xa goi So Da ri cm o, mc So Da t ln n
ma n. Con c gai ut em n tn ni cho So Da. Va v th c bit
c mt iu ky la: So Da khng phai la ngi trn, chang la
ngi tri - mt chang trai khi ng, tun tu, tui chng mi sau,
mi bay. C thy chang nm trn mt cai vong ao mc gia hai
canh cy, ming thi sao, ting sao khi bng khi trm, luc khoan, luc
nht, lam cho c bn chn, xao xuyn.
T o, c ut em long yu trm, nh thm So Da. Co g ngon
c cung danh em cho So Da.
Mt hm, So Da oi me i hoi mt trong ba ngi con gai
phu ng cho mnh. Ba me ang bun phin cung ngac nhin, ph ci
ma noi:
- May th co ma no ly! Mnh my chn tay chng co ma lai
oi ly v.
Nhng So Da thit tha, nn n, thuc giuc, cui cung ba phai
anh bao kim mt bung cau n noi vi phu ng. Lao phu ng bu
mi ci khy, ri ln giong noi vi ba cu:
- Mu v bao hn sm u l vt th ta se ga cho mt a: mt
chnh vang cm, mi tm lua ao, mi con ln beo, mi vo ru
tm. Lai phai dng mt cn nha ngoi nm gian, cu u bng bac, xa
ngang bng ng.
Lao nha giau th c y cho la mnh thach nh th th khng i
nao nha So Da lo c. Ba me th lo, nhng So Da th im nhin
bao rng:
- Me sang noi ngay vi ng chu la con co y u cac th y.
Khng con cach chi t, lao phu ng phai goi ba c con gai ln
hoi xem co ai ng thun lam v So Da khng? Ngi ch ca nghe
xong chi y y. Ngi con th hai th tra li lp lng la "cha me
t u con ngi y", khin lao phu ng cung hi lo. Con c con ut
th tra li dt khoat rng:
- Con bng long ly anh So Da a!
Truyn c tch Vit Nam
11
Lao phu ng anh phai chp nhn. Nhng ca lao phu ng va

ba me So Da u php phong, khng dam chc la So Da co u cac
l vt nh a ha.
Sang hm sau n han nap l vt ma ti hm trc o, ba me
vn cha thy g ngoai tup lu tranh goc vn. So Da bao ba c
yn tm, ri u se vao y. Qua nhin, sang sm hm sau, khi ba
me tnh dy th thy mnh ang nm trn mt chic ging co u
chn hoa, nm gm; chic lu tranh a bin i u mt va thay vao
o la mt toa nha ngoi nm gian, ca bc ban, ct, xa u tram tr,
cu u bng bac, xa ngang bng ng ung nh li thach cua phu
ng.
Ba me rt ngac nhin v nha ca, ac va l vt sang trong
u moi th. Ba ngh la mnh nm m, nhng co iu lam cho ba tin
la vn thy So Da ln i ln lai trong nha sai bao nhng ngi
giup vic.
Anh va goi mt ting, tc th my chuc ngi hu ha, ca
nam ln n qun ao lng ly u mu sc, t nha di chay ln rm
rp lam theo li sai bao cua So Da.
ung gi hen, ca oan nha trai em u l vt sang nha gai
on du. Phu ng chng bit tnh sao, anh phai nhn l vt va ga c
gai ut cho So Da. Dn lang ai cung ngac nhin, hai ngi ch gai th
tr mi, tc li ht li ch bai, mng nhic c ut. Con c ut th rt
vui, luc nao cung ti ci vi moi ngi.
Chiu hm y, So Da on du v nha. C ban linh nh, lang
xom ngi y nha chuyn tro nh phao ran. n ti khi cac cy nn
a thp sang trng nha trn nha di th khng ai nhn thy So Da
u ca. Bng, t phong bn bc sang mt chang trai tun tu khi
ng cung vi c du. Chang trai noi:
- Tha cac cu cung ba con hai ho, ti la So Da. V chng
chung ti xin ra chao hai ho va cam ta ba con a n chia vui va giup
cho gia nh chung ti.
Truyn c tch Vit Nam
12
Ba me m chm ly con du, mng vui khng noi nn li. Tin

nay bay i, ai bit cung ngac nhin va vui mng, ring hai ngi con
gai ln cua phu ng th ch co ghen tung va tc ti.
Sau khi ci v, So Da ra sc hoc hanh va thi trang
nguyn c nha vua trong dung.
Khi ba me qua i, quan Trang So Da t kinh v chu
tang c t lu th nha vua co chiu c chang i s. Trc khi i,
chang a cho v mt con dao, mt hon a la va hai qua trng ga,
dn v phai git lun bn mnh, khi gp kho khn se phai dung n.
Hai ngi ch gai lun ghen t vi em ly c chng tt ep,
gioi giang, quyn cao chc trong. Mt hm hai ch ru em i chi
thuyn trn sng gn bin, ri lp mu, y thuyn em ra xa, du
ht bi cheo, khin cho thuyn c em b m. Khi thuyn a mt
tm, hai ch mi gia v h hoan, ku cu.
Sau khi thuyn chm, mt con ca knh v cung to ln a nut
chng ca thuyn ln c em ut vao bung no. Nh li chng dn luc
chia tay, c rut dao rach bung ca, ca vy vung mt hi ri cht. Sau
o xac ca tri vao b mt hon ao, c khoet bung ca chui ra. Ri c
xeo tht ca ra thanh nhiu ming, phn th phi kh, phn th mui
mm n dn. C lai dung dao anh vao hon a chng a ly
la nu n va si m. Hai qua trng ga trong boc, u ngay a n
thanh hai con ga, mt trng, mt mai.
Thang ngay tri qua, an ga sinh si nay n ng dn. C ut
tip tuc sng mt mnh trn hoang ao va ch khi co thuyn th nh
giup .
Bng mt bui chiu, c nghe ting ga gay: "o o o!... phai
thuyn quan Trang rc c ti v!". C chay ra th thy mt chic
thuyn ln, cm c ui nheo tin v pha ao. C mng lm! Khi
thuyn n gn th thy So Da bc ln mui va v chng nhn ra
nhau, mng mng tui tui khng noi nn li.
Truyn c tch Vit Nam
13
Bit ro s tnh, So Da rt thng v va cm gin hai ngi

ch gai, nhng chang vn khng noi cho ai bit. V n nha, So Da
bao v lanh vao phong trong ri bay tic mi ca nha b v va dn
lang n d. Hai ngi ch thi nhau n mc lng ly li cun s
chu y cua So Da. Ca hai u tranh nhau k l vic ngi em cht
ui.
Ru ung c na tun, So Da ng ln xin phep vao nha
a mt ngi ban ra chao hai ch va dn lang. Khi c ut theo chng
bc ra, moi ngi kinh ngac ban tan xn xao. Hai ngi ch rung ri
tay chn ri nhn luc moi ngi hng v c ut, ca hai len ra ngoai
va trn i bit tch.
SN TINH - THUY TINH
Hung Vng th mi tam co mt ngi con gai tn goi la My

Nng, sc ep tuyt trn. My Nng c vua cha yu thng rt
mc. Nha vua mun ken cho nang mt ngi chng tht xng ang.
Mt hm co hai chang trai n, xin ra mt nha vua cu
hn. Mt ngi vung nui Ba V, tun tu va tai gioi khac thng: ch
tay v pha ng, pha ng bin thanh ng lua xanh, ch tay v
pha ty, pha ty moc ln hang day nui. Nhn dn trong vung goi
chang la Sn Tinh. Con mt ngi mai tn min bin ng tai gioi
cung khng kem: goi gio, gio n, ho ma, ma ti - Chang nay tn goi
la Thuy Tinh.
Mt ngi la chua cua min non cao, mt ngi la chua cua
vung nc thm, ca hai u xng ang lam r vua Hung ca.
Hung Vng bn khon khng bit nhn li ai, t chi ai.
Nha vua cho mi cac quan lac hu vao ban ma vn khng tm c
k hay. Cui cung, Hung Vng phan rng:
Truyn c tch Vit Nam
14
- Hai ngi u va y ta ca, nhng ta ch co mt ngi con

gai, bit ga cho ngi nao? Ngay mai, nu ai em snh l n y
trc: mt trm van cm np, hai trm np banh chng, voi chn
nga, ga chn ca, nga chn hng mao, th c rc du v.
Sang sm hm sau, Sn Tinh a em y u l vt n trc
va c phep a du v nui. Thuy Tinh n sau, khng ly c v,
ung ung ni gin, em qun ui theo, mt hai oi cp lai My
Nng.
Thuy Tinh h ma, goi gio, lam thanh dng bao ung ung
rung chuyn ca t tri, dng nc sng ln cun cun tin anh Sn
Tinh. Nc ngp lua, ngp ng ri ngp nha, ngp ca.
Sn Tinh khng h nao nung, dung phep mau bc tng qua
i, di tng day nui chn ng dong nc lu. Nc dng ln cao bao
nhiu, Sn Tinh lai lam cho i, nui moc cao ln by nhiu. Hai bn
anh nhau rong ra my thang tri lin, cui cung Thuy Tinh ui
sc phai rut qun v.
T o, oan ngay cang thm nng, thu ngay cang thm su,
khng nm nao Thuy Tinh khng lam ma lam bao, dng nc ln
anh Sn Tinh va ln nao Thuy Tinh cung thua, phai bo chay.
S TCH CHIM CUC
Ngay y co i ban ch thn tn la Quc va Nhn. Ho u la con

nha hoc tro ngheo, lai u m ci cha me. Quc c hoc nhiu hn
ban: anh chang lam thy day tre. Tuy bng lc chng co la bao
nhng Quc vn thng giup Nhn. i lai, co ln Quc b m
nng, gia khng co ban thuc thang ngay m th anh kho long sng
ni. Sau o cung v sinh k phai chia tay mi ngi mt nga.
Truyn c tch Vit Nam
15
Trong khi Quc sng cuc i day tre th Nhn cung i lang
thang ht cac vung xa la lam thu lam mn. Trai qua mt thi ky
lang bat, cui cung anh chang vao lam cng cho mt phu thng.
Thy chang tht tha chm ch, phu thng rt tin cy. Chng bao lu
Nhn c phu thng ga con gai cho.
V Nhn co nhiu cua ring. V th Nhn nghim nhin tr nn
mt phu ng co mt c nghip kha kha trong vung.
Nhn giau nhng khng qun tnh bu ban. Nhn vn nh ti
li th "sng cht sng kh co nhau" vi Quc. Nhn ct cng i tm
va sung sng c thy Quc con sng. Tuy Quc ang d nm day,
nhng Nhn cung thng lng vi cha me hoc tro cho con em
chuyn sang hoc vi mt cu khac ri a Quc v nha mnh. Nhn
dn ngi nha phai coi Quc khng khac g mnh, cm nc hu ha
khng c b tr.
Nhng tnh v Nhn khng c nh chng. Xa nay i vi
nhng ke rach ri, ch ta thng co thai khinh th. Va ch ta
khng cung sng nhng ngay han vi vi Nhn nn co thy u tnh
ngha gia Nhn va Quc nh th nao. Nhng thy chng rt trong
ai khach nn luc u v khng dam noi g. Nhn lun lun bao v:
"y la ngi thn nht trong i ti. Nu khng co ban th cha
chc ti a sng gp nang". V Nhn ch lm bm: "Kheo! Ban vi
be! Ch co ngi n hai!".
Dn dn, v Nhn bc mnh ra mt. Ch ta kho chu v cai ng
khach la t dng u n cha giup ch g cho nha mnh, ch chm
ch trn ging cao, cm ru mi ngay hai ba. V Nhn trc con
noi mat nhng sau th ngoa ngot ra mt. Co hm ngi an ba y
ay nghin ca chng ln khach:
- "Chng phai b gia, khng phai khach n, u lai rc v
th phung: n no lai nm. Thi liu ma tng quai i!".
Thy thai v ngay cang qua qut, chng ch s mt long ban.
Nhn mt mt thn hanh chm chut cho ban, mt mt khuyn d v.
Nhng v Nhn chng nao vn gi tt y. V phn Quc th chang
Truyn c tch Vit Nam
16
hiu tt ca. a hai ln Quc cao ban xin v nhng Nhn c sc gi

lai. Thy ban ch tnh, Quc lai nn na t lu.
Nhng hm o, Quc qua quyt ra i v chang va nghe c
nhng cu noi xuc pham n mnh mt cach nng n. Quc ngh nu
mnh khng tnh k sm th se co ngay b nhuc vi ngi an ba nay.
Ma nu ra i nh my ln trc th se b ban lam li thi kho khoat.
Mt hm, tri con m sng, Quc ct len ra i. Mun cho ban
khoi mt cng tm kim nn khi qua mt khu rng, chang ci khn
ao treo ln mt canh cy bn ng lam nh cach mnh a cht.
oan Quc ln mo i x khac tr lai cuc i go u tre nui thn.
Thy mt hut ban, Nhn b i tm nhng cha bit tung tch
u ca. Khi nghe tin co ngi bt c khn ao me rng pha nam,
chang lt t n xem. Nhn ro o la khn ao cua ban, Nhn v cung
hi hn:
- "Thi ta lam hai ban ta ri! Chc ban ta b cp git cht".
Nhng sau o Nhn lai ngh khac
- "Ban ta i trong tui khng co mt ng th du co gp cp
cung khng can g. y mt la b hum beo n tht, hai la b lac trong
rng su. Du th nao i na th nht nh ban ta cung i v phng
nay".
Nhn bt u vao rng tm Quc. Khng thy co vt mau,
chang lai cang hy vong. Nhn bng ht chng gai, chui ht bui rm,
lun lun ct ting goi: "Anh Quc i! Quc i! Quc! Quc!". Nhn i
mai, goi mai, quanh qun trong khu rng mnh mng. Cho n hi
th cui cung ngi ban ch tnh y vn khng qun goi - "Quc!
Quc!". Ri o Nhn cht hoa thanh chim quyn.
Lai noi chuyn sau o v Nhn i mai khng thy chng v
ly lam n nn v nhng kt qua tai hai cua hanh ng cua mnh.
Mt hm ch ta bo nha bo ca i tm chng. Cui cung cung n khu
rng pha nam. Nghe ting "Quc! Quc!", ch ta nhn ra la ting cua
chng goi ng ban. Ch ta mng qua ku to: "Co phai anh y khng
anh Nhn!". Khng co ting tra li ngoai nhng ting "Quc! Quc!"
cua con chim quyn. V Nhn c theo ting chim tin vao rng
Truyn c tch Vit Nam
17
su. Sau cung khng tm c li ra, tuyt vong ma cht bn canh

mt gc cy.
S TCH CON CAO CAO
Ch v thch n din, c gai ep oi cho bng c ba chic ao ba

mu. Va c a phai tra gia cho thoi xu cua mnh: b hoa kip thanh
con cao cao sut ngay bay nhay vi b ao ba mu.
Cao cao xa kia la mt c gai ep. Tnh c thch n din nhng
v nha ngheo, nn c cha c thoa y mun.
Mt hm, nha vua b mt mt c cng chua. Vua sai qun lnh
i tm khp o y. Luc o c gai ep ang kim cui bn mt gc cy
su ln bn ng. Tp lnh th nht i qua, ho ben hoi:
- C y co thy ai cp cng chua qua khng? C gai nhn ra
thy toan ngi nay co nhiu qun ao ep, cai nao cung mong bay nh
lua mu hng. C thch qua lin bao:
- Cho ti mt chic ao, ti ang ret lm.
Tp lnh bao nhau cho c gai mt chic ao, ri tip tuc i theo
hng c a ch.
Mt luc sau lai thy tp lnh khac chay qua. Tp nay mc toan
ao xanh mau la. Trng thy c gai, ho dng lai hoi:
- C i, c co thy ai cp cng chua qua y khng?
C gai ngh: tp trc a cho ta ao hng, tp nay co ao xanh.
Ta xin mt cai mc cho ep. Ngh vy, c lin bao ho:
- Ti ang ret lm, cac ng cho ti mt cai ao th ti ch li cho
ma i.
Tp lnh lai bao nhau cho c gai mt cai ao xanh ep nht, ri
ho lai theo ng c ch dn.
c hai cai ao, c gai thch qua. C mc vao ng ngm mnh
khng chan mt. C chc thm hm nay v nha ai cung phai khen ta
la ep.
Truyn c tch Vit Nam
18
Trong khi c ang ngm vut th lai thy mt tp lnh na i

qua. Tp nay mc toan qun ao trng trong nh nc sui. Ho thy
c gai cung hoi:
- C i, c co thy ai cp cng chua chay ng nay khng?
C gai lai quen nh hai ln trc, c lai oi mt cai ao ri mi
ch ng cho tp lnh i qua.
Th la c c ba cai ao: Mt hng, mt xanh, mt trng. Cai
nao cung mong bay ep lm.
C mc ca ao vao, ngm ngha ri nhay nhot tung tng. Bng
trn tri co mt ting set n d di, lam mt canh cy su gay ri
xung u c gai. C b bep u ri cht hoa ra con cao cao, sut ngay
ch tung tng bay nhay vi b ao ba mau.
S TCH CON COC
Ngay xa nha no co hai ch em mi ngi mt tnh mt nt.

Ngi ch xinh ep nhng tnh tnh tham lam va li nhac. Ngi
em b que tay nhng rt sing nng.
Ngi ch xinh ep ca ngay ch lun qun vi gng va lc chai
chut. V chi bi v nn chng bao lu thn th ngi ch gy kh
nh que cui, mt mui xu x.
Mt nm no, tri lam lu lut ln, nc ngp ht lang, cy co, lua,
ng ht t cm chn. Ngi em ben ngi m ly chop nui a, ku
tri, goi t. Mt qua, ngi em ngu thip i ba ngay bay m lin,
thy em ngu lng, ngi ch ng la em a cht, ben ci be chui
cheo i, bo mc em trn chop nui. Ngi em m mt choang dy th
nc vn cha rut, tng ngi ch b lu cun tri, ngi em rt
bun. i khi mt tri n ngi em lin ku to :
- i ng tri!
ng tri dng lai hoi :
- Chau mun g ?
Truyn c tch Vit Nam
19
Ngi em noi :
- ng cu ly ch chau, ch chau b nc lu nhn chm mt ri.
Ch y rt xinh ep. ng cu c th ng se c ly ch y lam v.
ng mt tri ci bao :
- Ch chau n nha Tin ng ri. Chau hay gieo hat nay chop
a cua chau th chau mun cai g cung c cai y
Noi xong, ng Mt Tri lai ln i. Cung luc y ngi ch cheo
be chui n go ca nha Tin ng, be chui giat ln sn nha th ngi
ch ho het :
- Cho ti gp chang Tin ep nht.
Tin ng nhn ra thy co ngi con gai la, lai oi gp Tin, lin
mi vao nha. Ngi ch noi lun :
- Ti khng ly ng u, ng gia ma xu qua, cho ti ly c
chang Tin ep nht.
Tin ng gt u bao :
- c!
Noi ri, Tin ng khoat tay mt cai, lp tc t trong nha co mt
chang trai i ra, nm tay ngi ch. Chang trai la dong ho cua Coc
Ta nn Tin ng t tn chang la chang Coc Ta. T y, v chng
ngi ch sng cuc sng sung sng trong canh Tin.
Ngi em gieo cai hat cua ng Mt Tri cho vao ke a, nang ly
ban tay trai cua mnh v ru la, git ca vat ao mnh phu cho hat c
nguyn lanh. Chng bao lu t ke a vn ra mt dy bu, qua to nh
cai sot. Nang ln bu sp ra chia nui. Nui bu c ni nhau, ni nhau
moc xa, vung nc lu c thu hep dn nhng ch cho bu . Mt
ngay kia, ngi trn Tin thy co nhiu nui nho ln cht ca gm tr
V chng Coc Ta nhn xung th thy ngi con gai cm dao bng
tay trai c qut dn qut b bu ra chia cho moi ngi. Ngi ch
nhn ra ke ngi vi nui bu la a em cua mnh, long ghen ghet lai
ni ln. Mu lin keo tay chng bao :
- Cai con que y con sng, no co nhiu bu kia ka.
Chang Coc Ta cha kp hoi thm u ui ra sao th mu a
nm tay chng bao nhay xung cac chom nui bu Nhay khoi nha tri,
v chng hn hin nguyn hnh mt i Coc Tia. i v chng Coc
Ta ngi chm chm trn mt qua bu Ngi em hoi :
- Coc mun g ?
Truyn c tch Vit Nam
20
Coc noi :
- Ta mun nhn may la em ga
Ngi em lc u :
- Ch ta ln tri lu r
Coc bao :
- Tao la ch y, con y la anh r cua may
Ngi em ngi nghe Coc Ta v k lai chuyn cu gp lu to, cheo
be chui ln tri ra sao ... Nghe mai ri tin li Coc la pha Ngi em
lin nhn anh ch va cho chung trn ngon nui cung chm nom dy
bu vi mnh. Khi y, ng Mt Tri i qua, dng lai noi vi ngi em:
- Anh ch a v vi chau y
Ngi em noi :
- Vng.
ng Mt Tri bao :
- By gi ta cho chau mt ngi chng, chau hay b qua bu
xu nht ra th gp chng. Ngi em lin b qua bu vn veo xu x,
vo bu tach ra th co mt chang trai khi ngi, tun tu hin ra nhn
la chng cua ngi em, hai v chng ngi em lai ly qua xp bc
xung thp dn. Ho xp qua bu n u th mc nc lui xung n
o. ng rung lang mac lai hin v nh xa. Ba con lang xom tr v
lam n sinh sng yn m.
Cung t y v chng Coc Ta c ngi em a xung cung
n , lam lung vi dn ban.
Ngi ch cam phuc long tt cua ngi em nn khng con ghen
ghet, xu tnh vi em gai nh xa na.
S TCH CON MUI
Ngay xa, co mt chang trai khng giau nhng cung khng

ngheo Chang nay co mt ngi v rt ep. i sng cua hai ngi y
n gian. Chang th lo lam trng rung lua, con v chang th chn
Truyn c tch Vit Nam
21
tm m t. Nhng ma tht ra, ngi v rt li nhac, sut ngay ch

thch lam duyn, va m c mt cuc sng giau sang quyn quy.
Bng mt hm ngi v cht, anh chng rt bun, khng mun
ri thn th v va khng mun chn v trong t. Sau khi ban ht ca
nhng vt, anh ta mang theo quan tai v, leo ln mt thuyn tam
ban va i theo dong sng.
Mt bui sang, chang n mt ngon nui xanh rn va thm ngat
mun hoa him, tuyt ep. Trn cy toan u loai cy trai. Vui thch,
chang bc i nhe nhang nh con bm trong canh huy hoang.
Chang gp mt ng gia, toc trng nh bng, i chng gy truc, mt
y np nhng nhng sang ti nh mt cua mt a tre. o la v
thn sc khoe. ng noi vi chang :
- Ti a bit nhng tit hanh cua anh ri. V vy ti a dng
nui trn li ng i cua anh. Nu anh mun, th ti se nhn anh
trong nhom cua ti.
Chang cam n ng thn, nhng ri noi vi ng la chang se
khng bao gi ri bo c thn th cua v chang. iu c ao duy
nht cua chang ch la lam cho v thng mn hi sinh lai thi. ng
thn ngm ngha chang, ri noi :
- Sao anh lai quyn luyn manh t y ng cay nay. Nhng
hanh phuc nim vui phu du ch la huyn hoc thi. iu in r nao
lam cho anh tin vao mt ke tht thng va khng chung thuy ? ...
Thi, cung c ... Nu anh khao khat iu o th ti se chp thun
iu mong c o, mong rng anh se khng hi tic sau nay.
Chang mang ngi yu ra khoi quan tai, ct ngon tay, va nho
ba giot mau trn tim cua nang. Thn diu! nang dn dn m mt ra
va tnh dy.
- C ng co qun nhim vu cua c nhe, va mai nh n s tn
tm cua chng c - ng thn noi - Thi, by gi hai ngi sng hanh
phuc i nhe.
Trn ng v, hai ngi dng chn mt bn cang, ngi
chng i mua n. Trong luc o co mt ghe bu rt to ln dng
bn thuyn cua chang. Ngi chu cua ghe o la mt ngi bun ban
Truyn c tch Vit Nam
22
rt giau Luc ng nhn thy nang ngi i trong thuyn, th ng bng

kinh ngac bi sc ep cua nang. ng mi nang ln ghe bu ung
tra, nhng khi nang trn tu ri, th thuyn ng ri cang va i mt.
Ngi chng tr lai khng thy ngi v u, chang i tm mai
ba thang sau mi nhn thy ngi v nhng nang sng trong canh
xa hoa va khng mun tr v cung chang. Chang mi thy ln th
nht ban cht xu xa cua v. Mc du rt au bun trong nhng
phut u, cui cung chang anh chp nhn cho nang i, nhng hoi
xin nang mt iu :
- Em hay tra cho anh lai nhng ba giot mau cua anh a tng
cho em, v anh khng mun trong ngi em co mt t g cua anh ca.
Nang rt vui mng se khng phai sng vi chang na, ly mt
con dao va trch mau ngon tay Nhng vai giot mau va chay xong,
t nhin mt nang bin sc va tt th.
V nang la mt ngi phu phim, khng mun la trn gian
nh vy. Nang hoa thanh mt loai cn trung, sut ngay i tm ngi
chng ly lai ba giot mau co th sng lai nh loai ngi va lun
lun ku vo vo nhng ting hi hn.
S TCH EO PHT T
Ngay xa co bn ngi m ngay oc kinh nim pht quyt cho

tu thanh ao Bn ngi co bn ho khac nhau : Hoang, Trn, Ly,
Lm. Ba ngi la an ng, ring ngi ho Lm la con gai.
Sau hang chuc nm tung kinh, nim pht, n chay tu ch
trong chua, ho u tr thanh nhng tng ni c ao Chon c ngay
lanh thang tt, ho lin cung nhau tm ng ln nui Thin Sn
hoa pht.
Truyn c tch Vit Nam
23
ng i Thin Sn xa xi, ho phai i rong ra my nm tri

mi ti ni. n chn nui Thin Sn, ca bn ngi u thm mt
nhng vn khng nan long. Khi ti nh eo th tri ti, bung oi cn
cao, ho buc phai dng lai ngh nhng khng ai chp mt c. Bng
mt ngi trong bon ho ln ting:
- By gi nu co mt cy gy c th cac bc an anh mun n g
nao ?
Moi ngi a qua oi va mt, ho qun mt mnh la nhng
ng tu hanh. Ngi ho Trn noi:
- Ti c c chen mt ba tht cho, co u gia v, cuc tn, ring
lat, rau mui, hung cho ...
Ngi ho Trn ang k l th ngi ho Hoang ngt li :
- Ti m c mt ba tht tru. Tru cang gia cang dai, nhai
cang a rng.
Ngi ho Ly noi tip lun :
- Ti ch mun ba tht ga luc co la chanh.
Sau cung ni c ho Lm noi :
- Ti ch thch mt ba rau luc cho mat rut va hup cho
khat thi
Sang dy, khi mi ngi ang chun b xung eo i tip, th co
mt ng gia toc bac ph chng gy t chn dc i ln, ve mt nhoc,
nhng ct giong sang sang hoi :
- Cac ngi u n y ?
- Tha cu ! Bn tng chung ti i tm ng ln nui Thin Sn
hoa Pht y a. Dam mong cu ch ng giup cho
Nghe xong cu tra li, ng gia noi :
- c, ta se a cac ngi n nui Thin Sn nhng by gi
cac ngi hay nh nc bot xung la cy xem a.
Noi xong, ng gia rut t trong tui ra bn cai la b to nh
nhau, ri t trc mt cho tng ngi nh vao y. Bn ngi nh
xong, u cam thy lm giong, rut gan nao nao bun nn. Trong
nhay mt ca bn ngi u nn tng nn thao. Quai la la m hm
qua ai c n g u nn ra th o. Thy ca ba ngi nn nao la tht
ga, tht tru, tht cho, duy ch co ni c ho Lm la nn ra rau xanh.
ng gia ben noi :
Truyn c tch Vit Nam
24
- Chnh y la nh nui Thin Sn, cac ngi a n coi pht

ri. Nhng nn ra toan nhng th king ky, th sao goi la chn tu
c. Cac ngi khng th hoa Pht c u.
Ri ng gia ngoanh lai ch vao ni c ho Lm noi : "Ngi nay
theo nh chop ma ln, ch i xung, sp ti ni ri".
Ni c ho Lm theo ng ma ln, ri hoa thanh Pht ba. Pht
ba co nhiu phep la tr bon m binh quy nhiu, gi gn phuc lanh
cho mun dn.
Ngay nay ho Lm th pht ba trong nha va mi khi Tt n
cung Pht ba, u phai co mt bat canh rau.
Con ba ngi kia xu h v khng c hoa Pht lai mt bao
cng sc tu thn, nn bun ru ma cht gia nh eo. Ngi i
sau khi i qua eo u phai mang mt nm t p thanh m
"Pht". M Pht nay cang ngay cang cao ln v sau c goi la eo
Pht T.
S TCH HAT LUA
Ngay xa, co mt ngi an ba ngheo. Chng cht sm, ba

vy nui a con trai duy nht. iu ang bun la cu con trai cang
c cng chiu, cang m ra h hong, bt hiu, va khng nghe li
me. Bi v nha ngheo, khng u ming n, ngi an ba cc nhoc
trng bp, nui ga. Co trai bp nao ln u, ba luc ri aca cho con
n, phn mnh n ch con tha lai. Khi nao lam con ga nao, ba cho
con n no n, xong ri ba kn ao bon mot ng xng vun. Nhng
cu con trai khng thy iu o, cu khng thng yu me, lai con
hn xc va ham chi.
Mt ngay kia, ngi an ba lm bnh nng. Bit mnh sp cht,
ba lo lng, ku a con trai lai, khuyn nhu rng :
Truyn c tch Vit Nam
25
- Ngay me cht, con se thy ch me nm co mt loai hat nho

Con hay bo vao trong chu t, nc vao, ri quay v hoang cung
se i c rt nhiu vang bac.
Ngay me cht, cu con trai tm c trn gi nm mt loai hat
nho bng u ngon tay. Long tham lam, cu lin lam theo li me
dn, bo hat vao mt chic chu nho, ri nc vao, ri bo ln lng
quay v pha hoang cung.
ng v hoang cung rt xa, phai mt ca sau, bay thang i
ng. Cu con trai mt moi, tin ht, lng thc can dn. Cu bt
u phai xin tng ba n, va kho khn lm mi xin c ch tru ngu
qua m. Cu dn dn nhn ra c cng lao cua me a cc nhoc
nui nng mnh trong by lu. Cu hi hn v a i x t bac vi
me.
V ti hoang cung, luc cu bo cai chu trn lng xung, ngac
nhin v thy t luc nao, trn lng cu co mt nhanh co tru nhng
hat nho, mu vang xinh xn, mui thm thoang thoang, nu ra n
tht bui. Cu con trai nh thng me, ben thi khng em hat vao
cung vua na, trai lai cu mang ging hat y v trng, ri phn phat
cho moi ngi cung trng ... o chnh la hat lua - ngun lng thc
chnh cua chung ta hin nay.
S TCH HOA HNG
Cu chuyn nay xay ra vao thi ma nhng khu vn con ngp

tran co dai, cac loai hoa rt him va cha co hng thm, con hoa
hng ch co mt mau o thm.
' mt lang qu no, ni mt dong sng ni lin vi bin, co hai
a tre chi rt thn vi nhau, c be co mai toc dai en mt, con toc
cu be mau vang t. Bui sang tinh m, khi mt tri con cha tron,
hai a tre a cung nhau vui ua trong song bin hay mai m tm
Truyn c tch Vit Nam
26
kim nhng vin a mau xanh. Bui chiu mun, luc mt trng a
hin dn vanh vang nhat mau, ca hai vn con trong rng hai cho
nhau nhng chum qua dai ngot lm. Thang ngay nh th tri qua,
nhng cha bao gi cu be c nghe giong noi cua c be, v c b
cm t thua nho. Va thay v k chuyn cho c, cu hat cho c nghe
nhng bai ca cua nhng dn du muc thng ci nga qua lang,
nhng bai ca cua nhng ngi anh ca khi ca oan thuyn keo v
nhng con ca ln, nhng bai ca v cu chuyn dong sng... Hai a
tre dn ln ln, va ri cu be i hoc vic theo oan thuyn anh ca,
con c be nha vi b me lam vn. Cu vn thng hat cho c nghe,
nhng nhng sang tinh m mt tri hay nhng chiu ta mt trng
khng con na.
Ngay cu be tron 15 tui, oan thuyn anh ca m hi mng
cu gia nhp. Sut mt ngay se vui chi, va bui ti cac c be se tng
cu hoa ri sm hm sau, cu se theo oan thuyn ra khi. Chiu
hm y, co c be toc vang con mt ngi anh ca n hoi c phai lam
g. Va c ru c be y i tm hoa v c bit nhng khu vn nhiu hoa
ep nht.
Nhng vao mua he nong bong y, anh nng choi chang a lam
kh i nhiu cy ci, sut bui chiu bon tre i rt xa ma ch tm
c vai bng hng nho. Khi mt tri dn ln, hai c be s lac, va c
be toc vang ng lai trn con ng nho i nhng bac th i qua
hoi li v.
Con lai mt mnh, c be toc en vui chay nh mt canh chim t
vn nay sang vn khac, c re tng khom la, tng rng cy tm
chon. Mt lan gio du dang, man mat bng a bc chn c n mt
vn hoa, ni mt khom hng o thm nh ang ch i. m vao
ngc nhng nu hng chum chm, c lng mnh hn ln nhng canh
hoa. La ky lam sao, nhng bng hoa bng toa hng thm ngot ngao,
du nhe. Vui sng, c nhm mt va thm ngh: "Cam n tri, tri a
ban cho ban nhng bng hoa nay qua ti", va nc mt c chay dai
trn ma, khe ri xung nhng canh hoa. Khi m mt, c ngy ngi
i trc ve ep la lung cua nhng bng hoa. Nc mt c a lam phai
i mau o, nhng canh hoa bn ngoai a mang sc trng, va bn
trong phn pht mau hng.
Truyn c tch Vit Nam
27
Nhng nu hoa then thung, trong trng nh e p, du dang trn

ngc c, trong vong tay c.
Khi c quay tr lai, c be toc vang a hoi c ng v,va ca
hai cung chay n nha cu be. n gn khu vn nha cu, maitoc
cua c bay theo gio va vng vao bui gai,c cang g cang thm ri. a cho c be toc vang bo hng, c gi lai cho mnh mt nu hoa, nu hoa
be nho nht. ng sau lum cy, c be nh nghe thy ting hat cua
cu be, va bn nhng canh la r rao trong gio, c tng tng nu ci
thn thng cua cu, nu ci cua mt tri nhng sang tinh m va
mt trng nhng khi chiu ta.
Nu hng cua c be a n ngay hm sau va bn c lun co hng
thm thoang thoang. Ri mt sm tinh m, khi mt tri con cha
tron, c be em canh hng ra vn trng. Sang sang c ti chut nc
va chm soc cho cy hng be nho cua mnh.
Mua he qua i, mua thu ri ht mua ng, khi mua xun n,
c be mng vui thy nhng nu hng u tin chum chm he n. Va
du c be khng con hn ln nhng nu hoa, du nc mt c khng bao
gi con chay trn nhng canh hoa, th ky diu thay, nhng bng hng
mi vn mang hng thm du ngot va mau trng pht hng.
T o loai hoa hng bach ra i.
S TCH NG BNH VI
Truyn k v mt ngi an ba tu hanh mun c ao nhng

trong long vn y thoi him t va c ac, cui cung phai hoa thanh
cai bnh vi lun cho ngi i moc rut. Truyn th hin mt
trit ly cua ao Pht noi ring va ao lam ngi noi chung: c
chnh qua, khng nhng cn co qua trnh tu luyn ma con phai co cai
tm sang.
Truyn c tch Vit Nam
28
Ngay xa, co mt ngi con gai con nha giau rt ep nhng

cung rt kiu. C lam cho cac ban gai xa lanh mnh. C cung lam
cho cac chang trai ghet c v han. Cung v th n tui ly chng, c
gai vn cha co am nao va y. Chang trai nao cung b c ch, v "cao
ch ngong, thp ch lun; ln ch beo truc beo tron, gy ch xng
sng xng sn bay ra".
Nhng ri c cung ly c chng. Chng c yu v nhng lai
bc mnh v thoi ghen cua v. C ghen chng n mc lam cho xom
ging lun lun kho chu v nhng li qua ting lai cua ho. Cui cung
hai ngi khng va y nhau va ly d. Bun bc v duyn phn, c bo
i tu.
C xut gia mt ngi chua c trn nui gn hai mi nm.
Chim mung, thu rng hu nh quen thuc bong dang cua s n.
Hai mi nm qua, c vn cha c ao. C thc mc, v t cho mnh
thng kinh k hn ngi va chu u moi s kh hanh cua nha chua.
Mt ngay kia c quyt nh sang Ty Truc mt phen tm cho ra le.
ng sang Ty Truc thin nguy van him nhng c quyt i cho
bng c.
Mt hm, sau khi qua khoi mt trai nui, s n tm vao mt ngi
nha heo lanh doc ng ngh chn. Hai me con chu nhn tuy
ngi rng nui qu mua, nhng vn la ke n chay nim Pht, nn
thy khach la nha tu hanh th tip ai rt hu. Khi ho c nghe k
cng trnh tu luyn cua s n th ho cang cung knh, coi nh bc
thy. Va khi ho bit y nh cua s n th ho cung xin phep bo nha bo
ca i theo thy mong c c ao. Nghe ho cu khn, s n
ci:
- Hai me con nha nay cung mun thanh Pht ? c, c i theo
ta!". Nhng bung nang bao da: "Chung khanh con chng n ai, na
la manh chnh vt ngoai b tre".
T hm o nha s n co thm hai ban ng hanh. Chn bt
moi, ng bt dai, ho i cha my chc a ti t Thanh. T trc
n sau, hai me con nha no vn cung knh, coi s n nh thy. Con s
n i vi ho khng c nh trc:
Truyn c tch Vit Nam
29
- Khng bit chng ho c thanh Pht trc ta. Ho se hn ta...

Bon nay ma c ao, tht la mt iu nhuc cho Thin mn.
Noi chuyn c Pht khi va nghe tin co ngi tm ng n
Ty Truc, cu ao, vi hoa thn i theo doi. T u n cui, c
Pht vn khng bo sot mt li noi, mt c ch cua s n. Khi ho sp
qua mt con sng rng, c Pht hoa phep hin ra bn kia b mt
toa c t, trc ca co mt cy b rt ln, ch ho.
Mun cho hai me con khoi leo eo theo mnh n t Thanh,
nn khi qua sng, s n gia cach ngac nhin, ch ngi chua va cy b
bao rng:
- Ka, chung ta a ti Ty Truc. Chong tht! Chnh la cy b
cua c Th tn tu luyn ngay xa. Thi! Hai me con c vic treo ln
mt canh cao nim kinh ri bung tay ri xung la t khc thanh
Pht!
Tin tng li noi cua bc thy, hai me con mng r lam theo
khng chut ngn ngai. Nhng khi ho bung tay cho ngi ri xung
th c Pht a on ho a ln tri. Co bn v La Han mang toa sen
n rc i. Tay hai me con vy vy nh co y goi ngi ban ng
hanh.
- "ung la ho thanh Pht ri!". S n va kinh ngac va mng,
vi treo ln cy lam nh ho va mong c nh ho.
Nhng c Pht a co y trng phat ngi an ba kiu ngao va
c ac y mt cach ch ang, nn a cho ba ta ri thch xung
t, tan xng v so. Va sau o c Pht lai bt ngi khn nan y
hoa thanh bnh vi. Tai sao lai hoa thanh bnh vi? Co ngi bao la
chnh c Pht mun bt nhng ke trong long bt nhn, nhng lai
eo b dang t bi phai cho ngi i lun lun moc rut.
Truyn c tch Vit Nam
30
S TCH THO TAI DAI UI NGN
Trong mt khu rng no, co mt con cop d va mt con heo rng

hung han. Cop va heo, con th cy co mong vut sc, con th cy co b
nanh dai, bt nat tt ca moi loai. Cac con vt u khng th nao sng
yn lanh vi hai con thu hung ac nay c.
Moi loai keo nhau n nha tho, ban cach git cop va heo
rng. Chung ngh mai, vn chng tm ra cach g. Bng tho reo to:
- Ti ngh ra ri! Ti ngh ra ri!
Cac con vt xum lai. Tho ghe tai noi thm vi chung. Ca bon
u phuc mu tr cua tho.
Sang hm sau, tho tm gp cop trong mt bui rm. Tho khe noi
vao tai cop:
- Bac cop i! Thng heo rng c lun noi xu doa dm bac ma
bac khng bit sao?
Cop va nghe thy vy a gin d gm ln:
- Cai g? Thng heo rng ma dam noi xu va doa dm ta? No
noi g vy?
- Chu cha! Tho lam b b mt - Thng heo rng noi bac cop
ming to, rng to, mt to ma nhut nhat, ch dam bt nat by d va
loai heo nha thi. Heo rng con bao: nu gp bac, no se m thung
bung bac.
Sau o, tho lai chay theo ng tt n tm gp heo rng. Heo
rng ang ngu trong mt cai hang su. Tho lay heo rng dy, gia b
s hai noi:
- Bac heo i! Trn mau i! Thng cop ang tm bac n tht
y! No bao phai cn c heo rng, v heo rng ch chuyn pha m,
pha bp.
Heo rng hc ln gin d. Tho noi thm:
Truyn c tch Vit Nam
31
- Thng cop noi rng phai cn c bac, xem tim bac co to khng.
Heo rng vn l lm va ngang nganh. No chng noi chng rng,
chay ngay i tm cop.
Hai con vt hung d gp nhau. Chung mng nhic, x va nhau
thm t. Cop noi rng heo rng la loai cht oi. Heo rng rua cop la
b quy Bring n tht. Mi luc chung mt hung hng, nhng chung
vn s nhau. Chung hen bay ngay na se gp nhau th sc.
Trong bay ngay y, cop ln mnh mai trn i co tranh cho
khoe ngi. Ca i co tranh b cop ln tr thanh x xac. Cop nh
bung phen nay se n tht heo cho ha gin. Con heo rng cung ln
mnh trong bun sut bay ngay, bun trat vao da ht lp nay n
lp khac. Heo rng nh bung lam gy rng cop, m cop loi rut ra
cop ht thoi ba hoa.
n ngay th bay, cop va heo rng gp nhau mt trang ln
ven sui. Chung chng noi vi nhau mt li, c lng lng xng vao
cn xe nhau. Tho ngi trn mt thn cy thng, ho het m , kch cho
hai con vt anh nhau ch t.
Cop va heo rng anh nhau cho n khi tri ti mt, lai sut ca
ngay hm sau. Cop nhiu ln ngoam vao mnh heo, b gy ca rng.
Khp mnh heo rng cung y vt thng. Ca hai con vt, mau chay
m a, cung gm ln gin d va au n. Moi thu rng u im
ting theo doi hai tn chua rng anh nhau. Ring tho vn ngi trn
thn cy thng ho het c vu lam cho hai con vt cang in tit lao vao
nhau manh hn.
n ngay th ba, heo rng b que mt chn, con cop b mu mt
mt. Chung lao ao lao vao nhau ln cui cung. Ca hai con vt nga
nhao xung sui. Chung chm nghm, khng u sc bi vao b na.
Gia luc moi loai vt keo nhau ra sui xem xac hai con vt
hung ac, tho bng thy ui no b nha thng dnh cht vao thn cy
thng. Tho c sc ng dy, vung ra, ma khng c. No anh ngi
ngh, ngh mai, va ri ngh ra mt k. Tho ch ung luc bac voi
trong rng i ra, lin het ln tht to.
Truyn c tch Vit Nam
32
- Dng lai! y la sui nc cua ta. Ai ra sui cung phai xin

phep!
Bac voi sng lai ngac nhin: mt chu tho nhai ranh ma dam bt
nat mt bac voi to ln! Voi tip tuc i. Tho lai quat:
- Dng lai! y la sui nc cua ta. Ai ra sui cung phai xin
phep. Khng xin phep, ta se n tht.
Bac voi bc mnh, ben dng lai, tum ly tai tho, nhc no ln va
qung sang mt bn. Tho au ing nhng mng v thoat nan, cm
c chay vao rng.
Tho b bac voi tum tai nn tai dai ra. Con ui tho tr nn ngn
cun v mt mu ui b t, dnh thn cy thng ngay y!
S TCH TRAI DA HU
i xa, thi vua Hung Vng, t nc ta co nui cao, co sng

rng, tri ep nng vang, nhng ng rung tha tht, hoa qua cha
co nhiu th thm ngot nh by gi. Vua Hung Vng th mi bay
co mt ngi con nui la An Tim co tai thao vat va co tr hn ngi.
Vua yu mn An Tim thng ban cho cua ngon vt quy.
Thoi thng, cac quan c mt chut lc vua th nng niu ca
tung; ring An Tim thng bao: "Cua biu la cua lo, cua cho la cua
n!" va xem thng cac th y. Vic n tai vua, vua gin lm, bao:
"a th ta cho no c trng vao tai sc cua no xem co cht ru xng ra
khng".
Th la mt bui sm, t nhin An Tim thy lnh n giai ca
chang ln v con xung thuyn, chng cho mang theo mt cai g ht.
Chang noi mai chung mi cho em mt cai gm cun h thn.
Bum cng gio, thuyn trong tranh nhm bin khi thng tin. Bai
cat trng, vt cy xanh trong b ln lt khut i, ri beo bot, rac ru,
du vt cua dn c cung khng con na, by gi ch thy tri vi nc
xanh ngt mt mu.
Truyn c tch Vit Nam
33
Hm sau thuyn n mt ao nho. Ho gia nh An Tim

ln b vi nm ngay lng thc, mt chic ni, ri nh neo quay lai.
Nang Ba, v An Tim, b con nhn theo chic thuyn dn dn ra xa
ri khut mt, nc mt nho nh ma. T nay co bao gi nang lai
c cung hang xom chia nhau nhng bp ng u mua, hay noi mt
cu chuyn gia nh di anh trng! Quay vao hon ao hoang vu
nang lai cang khip s hai hung, khng bit ri y ly g ma n
sng tam cho qua ngay thang.
An Tim dt v con tm c mt cai hc a tam. Ri chang
cp gm i thm do. Hon ao qua tht hoang vu, ch co t cy co l
th va my loai chim bin. Tm mai mi thy vai th qua chat chua
va rau dai n tam cho oi. T y, ngay ngay An Tim trng rau
va tm qua, nang Ba th ra b bin mo con ngao, cai hn. a con ln
cua An Tim bt chc cha cung cm cui lam by anh chim. Nhng
ri chim dn dn quen by, co khi sut ngay thng be khng bt c
mt cai lng. Ca nhiu nhng khng li, qua th co mua. Cho nn
thc n chnh cua v chng con cai An Tim vn la my th rau dai
ma chang trng thanh rau vn. Cuc i cua bn ngi v cung lao
ao, vt va, chng khac ging chim mung bao nhiu. Tuy vy An
Tim vn tin rng mt ngay kia, mnh co th lam cho i sng kha
ln.
Mt hm co con chim ng n ngoai bai thy An Tim n,
vi bay i, bo lai mt ming mi o o. An Tim cm ln xem th la
mt manh qua da bng hai ngon tay. Chang ngh thm chim n c
co le ngi cung n c, ben nm th th thy co v ngot. Chang n
ht ming da va nht hat goi lai. Ngi ngh mt lat thy mat rut,
oi, chang co y mng, ly gm xi mt khoanh t ma gieo hat
xung.
t ngay sau my hat da moc mm m la, bo toa ra khp
khoanh t. Nang Ba cung giup chng sm chiu sn soc my dy da
la. V chng hi hp trng thy my cai hoa u tin he n, ri hoa
kt qua, luc u bng ngon tay ut, t lu sau a nh con chut, ri
con ln con. Thy no ln mai nh khng bao gi thi, An Tim cung
khng bit luc nao nn hai.
Truyn c tch Vit Nam
34
Mt bui sm tinh m, nghe ting qua ku ngoai bai, nang Ba

bao chng:
- y hoang vng, qua khng tu hop bao gi, nay chung no
ku inh oi mt ni, tt la co s la. Anh ra xem th nao!
An Tim ra n bai th an qua bay i bo lai qua da chung
va m thung vai ni. Chang ct da v. Khi chang b da ra, ca nha
loa mt v mu o ti cua rut da. y o gia mu o, co nhng
hat en nh hat huyn va boc ngoai mt lp vo trng vin xanh. Hai
a be them nho nc rai, nang Ba th c tm tc khen qua trng
ngon mt. An Tim cn thn ct cho mi ngi mt manh nho n
th. Bn ngi nh mt, khen ngi cai v thanh ngot, cai mui thm
nhe nhang cua qua la, n vao khng nhng khng xot rut lai con
thy khat va khoe ngi ra. n tra, An Tim manh dan b ht
qua da cho con n n no.
By gi ca nha An Tim mng r, bng b nhau ra bai, chon
nhng qua sm mu da em v, con lai th thay phin nhau canh
qua. Va t y, ho c trng thm ra mai. Tt ca nng cu ch gm co
mt cai gm cun va my hon a mai ben, v vy thm mt gc da
la thm khng bit bao nhiu m hi nc mt. Nhng ho chm soc
ht long, nh vy ging da cang ngay cang sai, qua cang to, tht day
thm mai, vo mong dn i, v cang thm ngot. C mi ln hai da,
An Tim ly my qua anh du tha ra bin. Da tri bit tm tch
khng bit bao ln, trng non ri trng gia khng bit bao bn, An
Tim vn khng nga long. Qua nhin mt hm co mt chic thuyn
ghe n hoi xem ai a trng c ging da quy, i v em ban
trn t lin. T y An Tim i c cac thc n dung thng
ngay va con ct c mt cai nha la xinh xinh.
V phn vua Hung Vng, t ngay bo An Tim ra hoang ao,
vua yn tr rng An Tim a cht ri, i khi ngh n cung co bui
ngui thng hai. Cho n mt ngay kia, th thn dng qua da la,
vua n ngon ming ben hoi thm tung tch, mi bit la do An Tim
trng ngoai ao. Vua ngm ngh thy mnh sai, cho thuyn ra on
gia nh An Tim. An Tim va nang Ba mng r, thu lm ht
nhng qua da chn va hat ging em v phn phat cho ba con hang
xom, va truyn day cach gieo trng, chm bon. o la ngun gc ging
da hu ma chung ta n ngay nay.
Truyn c tch Vit Nam
35
V sau khp nc ta u co ging da hu. Nhng ngi ta noi

ch co huyn Nga Sn la trng c nhng qua ngon hn ca, v ni y
xa la hon ao An Tim , trai qua my nghn nm nc can, cat bi
nay a lin vao vi t.
S TCH CON BO HUNG
Ngay xa bu tri rt thp khng cao vi vi nh ngay nay.

Ngi di trn gian khi gia gao cung cham ca vao bung tri. Sang
tinh m moi ngi a thi nhau gia gao co khi m ca vao bung tri
ngay ca luc tri con ang ngu. Vao nhng ngay Tt n khuya ngi
ta vn con gia gao, tri bun ngu lm ma bung vn c b nhng nhat
chay thuc vao au ing.
Tri tc lm khng bit lam th nao ben ra lnh cho trn gian
bt gia gao may ra mi co th yn thn c. Tri lin sai bo hung
n truyn tin nay xung trn gian.
- Ngi hay xung truyn ln cho ngi trn gian rng t nay
tr i ba ngay mi c n mt ba, mi ba ch c n ba lng.
Bo hung vn ang tr, c noi trc qun sau, bao ln i truyn
lnh sai thng b nha tri qu phat nhng tnh tnh ngoan ngoan.
Ln nay bo hung t nhu khng truyn lnh sai na nn va ra khoi
ca la lun mm lm bm: "Ba ngay n mt ba, mi ba ch c n
ba lng..."
Bo hung c th i t tri xung trn gian. Mt nng dn i cy,
thy bo hung lm bm lin lng nghe. Ri anh ta np vao bui cy,
khi bo hung i qua lin het ln mt ting. Bo hung git mnh v bt
ng nn qun khuy cu mnh nh. Bo hung tc gin nh cai nhau
vi anh nng dn nhng trc ht anh ta phai nh lai cu ma tri
dn, ngh mai khng ra, ngi nng dn lin nhc:
- Co g u, may ang noi: "Mt ngay n ba ba, con n vt th
khng k"
Truyn c tch Vit Nam
36
Bo hung mng ri rt qun ca vic nh i co vi anh chang

nng dn va tip tuc i
"Mt ngay n ba ba con n vt th khng k..."
Nghe noi co bo hung mang lnh nha tri xung, vua ti trn
gian ra nhn chiu
"Mt ngay n ba ba..."
Vua trn gian nghe hoang qua, n nhiu nh vy th lam bao
nhiu cho u. Trc n mi ngay co hai ba phai gia gao lam tri
mt ngu, ky nay chc nha tri cang qu mng.
Bo hung truyn lnh xong lin tr lai v tri. Nha tri thy t
ngay ra lnh cho ngi trn gian n t i, ma sao lai gia gao nhiu
hn trc, ly lam la ben triu vua trn gian ln hoi nguyn do
Vua trn gian k lai khi nhn lnh cac qun thn u n ng
u nghe chiu ch cua nha tri do bo hung truyn xung la phai
n nhiu hn trc. By gi nha tri mi v le vic bo hung truyn
sai lnh.
Nha tri tc qua lin cho goi bo hung n anh cho mt trn.
Sau o, cm cai xeng vao u i lam ngh xuc phn. T o bo
hung phai i ht phn khng k ngay m.
Lnh a truyn i, khng thu lai c na, dn chung ha gii
ngay m gia gao khng ngi tay Nha tri mt n mt ngu lin min
anh phai chuyn ln tht cao con ngi khng con ung cham ti
na.
TM CAM
Tm va Cam la hai ch em cung cha khac me. Me Tm cht t

hi Tm mi bit i. Sau o t nm, ngi cha cung cht. Tm vi
d ghe la me cua Cam. Tm phai lam lung qun qut sut ngay; con
Cam c me nung chiu, chi dng dai ngay no qua ngay kia.
Truyn c tch Vit Nam
37
Mt hm, me Cam a cho Tm va Cam mi ngi mt cai gio,

bao ra ng ht tep, ai y gio th c thng mt cai ym o. Tm
ra ng khng quan tri nng, mai mit ht c y mt gio va
tm va tep. Con Cam nhn nh ht b nay bui no, hai hoa, bt bm;
tri a v chiu ma gio cua Cam vn cha co t g.
Thy Tm gio y tep, Cam bao ch:
- Ch Tm i, u ch lm, ch hup cho su, keo v me mng.
Tm tin la tht, xung ao, ra tn ch su tm ra. Tm xong,
Tm ln b, s n gio tep th ch con gio khng: Cam a trut ht tm
tep cua Tm vao gio mnh va v trc mt ri.
Tm ngi xung b rung, bng mt khoc nc n. Tht nhin,
Tm thy sang ngi trc mt... But hin ln hoi:
- Sao con khoc?
Tm k s tnh cho But nghe, But bao:
- Con th xem trong gio con co g khng?
Tm nhn vao gio va tha:
- Ch con co con ca bng.
But bao Tm:
- Con em ca bng v tha xung ging ma nui; mi ba, ang
n ba bat th con n hai, con mt th em cho Bng. Mi ln cho n
th con nh goi: "Bng bng bang bang, may n cm vang cm bac
nha ta, ch n cm hm chao hoa nha ngi.". Dt li, But bin mt. Tm
theo ung li But dn, mi ba n, Tm bt mt bat cm, giu i em cho
Bng. Mi ln, nghe ting goi la Bng lai ngoi ln mt nc, p ky ht
cm, ri mi ln.
Thy sau ba n nao Tm cung ra ging, mu d ghe sinh
nghi, sai con i rnh. Mt ln kia, sau ba n, Cam ra ging, np sau
mt bui cy. Nghe Tm goi Bng, Cam nhm cho thuc, v k cho me
nghe.
Sang hm sau, me Cam nm sn mt nm cm, goi Tm n
a cho, dn rng:
- Con i, con! Hm nay, chn tru th chn ng xa, ch chn
ng nha, lang bt mt tru.
Truyn c tch Vit Nam
38
Tm vng li d ghe, cho tru i n tht xa. nha, hai me con Cam
em bat cm ra ging, cung goi Bng nh Tm a goi. Bng ni ln mt nc,
hai me con Cam vi bt ly em v lam tht.
n chiu Tm dt tru v. Cung nh moi ln n xong, Tm
em cm cho Bng. Tm ng trn b ging goi mai ma mt nc
vn phng lng, khng thy Bng u ca. Mt luc lu, mt cuc mau
ni ln, Tm bng mt oa khoc.
Gia luc y, But hin ln, hoi Tm:
- Sao con khoc?
Tm k ht s tnh. But bao:
- Con Bng cua con, ngi ta n tht mt ri. Con v nha nht
ly xng no, kim ly bn cai lo ma ng, ri em chn chn
ging.
V nha, Tm tm mai, khng thy c cai xng nao. Con ga
thy th, ku:
- Cuc ta cuc tac, cho ta nm thoc, ta bi xng cho!
Tm bc cho ga nm thoc. Ga vao bp bi mt luc th xng
Bng phi ca ln mt tro. Tm nht bo vao bn cai lo, em chn bn
chn ging.
Mu d ghe bt Tm lam vic mi ngay mt nhiu, con hai me
con mu th n trng mc trn, khng h nhung tay vao mt vic g.
c t lu, co tin vua m hi. Hai me con con Cam h hng
sm sa qun lanh, ao tt, con Tm vn qun ao rach mp. n
ngay hi, me con Cam ly mt u gao trn vi mt u thoc, bao
Tm rng:
- Phai nht cho xong m gao ln thoc nay, mi c i xem
hi.
Dn xong, mu tt ta a con gai i ngay.
Ngi nht thoc c mt luc, Tm bc doc, tui thn, oa ln
khoc. But lai hin ln hoi:
- Sao con khoc?
Tm tha:
- Hm nay la ngay hi, d con em thoc trn vi gao, bt con
nht ht thoc mi c i xem...
Truyn c tch Vit Nam
39
But bao Tm:

- ta sai mt an chim se xung nht giup con.
an chim se bay xung ku ru rt, nht thoc ra ng thoc,
gao ra ng gao. Ch trong chp mt, an chim a nht xong.
Nhng nhn n b qun ao rach nh x mp cua mnh,
Tm tui thn mun khoc. But lai hin ln bao Tm:
- Con hay ao bn cai lo chn ging ln th se co qun ao
mc.
Tm ao ln th thy u ca qun ao, khn, giay ep e. Mt
b ao mi ba mu quan luc, mu hoa ao, mu hoang yn, mt cai
ym mu hoa hin, mt cai qun nhiu iu, ri nao tht lng hoa
ao, khn nhiu tam giang. n i giay vn hai th tht xinh xeo,
ch i chn be nho cua Tm mi i va. Tm mc qun ao, nong
chn vao giay, thy th nao cung u va ca. Tm lai ly mt cai lo
ra c mt con nga be t teo. Tm va t con nga xung t th
no h ln mt ting ri ln ln bng con nga tht, co u ca yn
cng.
Vui sng qua, Tm tm ra sach se, ri thay b qun ao mi
vao, ci nga i xem hi. n ch li, Tm anh ri mt chic giay
xung nc. Tm vi xung nga, mo mai ma khng thy.
Mt luc sau, voi cua vua i n ch li, c gm ln khng chu
i. Vua sai lnh hu th xung nc mo xem th nht c mt chic
giay vn hai tht xinh xeo. Vua ngm ngha chic giay, rt va y.
Vua truyn lnh h trong am an ba, con gai i xem hi, ai m va
chic giay th vua se ly lam v.
an ba, con gai trong am hi chen nhau n m chn. Ca
hai me con Cam cung n m, nhng khng chn ai va ca. n lt
Tm xin n m th, th va vn xinh. Chic giay vn hai ma lnh
nha vua nht c cung vi chic giay Tm ang cm tay va
ung mt i.
Cam ng ngoai xem, thy mt ngi con gai ti gion ro la
Tm, lin goi me bao rng:
- Me i, trng ai nh ch Tm nha ta!
Truyn c tch Vit Nam
40
Me no bao:
- Chung khanh con chng n ai, na la manh chnh nem ngoai b tre.
Ch Tm nha may lam g co qun ao ep ma n y!
n khi qun lnh em kiu n rc Tm v cung, hai me
con con Cam san n gn xem, mi bit ch la Tm. Hai me con u
ly lam la, khng bit Tm a ly c qun ao va nga u ma
ep th.
Vao cung vua, Tm rt sung sng, nhng Tm vn nh con
tru mnh thng chn dt trn ng co xanh, nh vn rung mnh
thng chm bon nhng ngay sng thu, nng ha. Nhn ngay gi b,
Tm xin phep vua v thm nha.
Thy Tm by gi sung sng, mu d ghe rt ghen ghet,
nhng ngoai mt th nim n, vui ci. Mu bao Tm:
- Con treo ln cy cau, xe ly mt bung cung b.
Tm vng li, treo ln cy. Tm ang mai vi tay xe bung
cau th mu d ghe cht gc cy. Thy cy rung manh, Tm hoi th mu
tra li:
- D ui kin cho con y ma!
Cy cau gay, Tm nga ln xung ao cht. Mu d ghe lt ht
qun ao cua Tm, mc vao cho Cam va a con gai mnh vao cung
vua, noi di la Tm khng may b ng cam cht, nn a em vao thay
ch.
Tm hoa chim vang anh, bay thng vao cung vua. Vua i u,
chim cung bay theo. Thy Cam thua ch u moi b, va thy con chim
qun quyt mnh, vua thng nh Tm, bao chim vang anh rng:
- Vang anh vang anh, co phai v anh chui vao tay ao!
Vua va noi dt li, chim vang anh chui tot vao tay ao vua.
Mt hm, trong khi Cam git ao cho vua, chim vang anh u
canh cao, bao no:
- Git ao chng tao, th git cho sach, git ma khng sach, tao rach mt
ra; phi ao chng tao, th phi bng sao, ch phi b rao, tao cao mt ra!
Truyn c tch Vit Nam
41
Nghe chim ku, Cam va lo s va tc gin. Vua rt yu

chim, cho chim lng son, i u cung xach i theo. Thy th, Cam
cang thm ghet chim.
Mt hm, Cam v nha chi, em chuyn k vi me. Me no
bao: Bop cht con chim i, em nng cho meo n, ri chn lng chim
cho mt tch. V cung vua, Cam rnh luc vng, bop cht chim vang
anh, nng cho meo n, con lng chim no em chn su ngoai vn,
ung nh me no dn. Chng bao lu, ch chn lng chim moc ln
mt cy xoan ao tht ep; cy ln rt mau, canh la sum su. Vua
thy cy xoan ao ep, lin mc vong vao cy nm ngh. C mi khi
nm di bong mat cy xoan ao, vua nh thy hnh anh Tm hin ra
trc mt, nn lai cang vn vt vi cy, khng thit g n Cam.
Cam khng noi ra, nhng trong long ghen lng ghen ln.
Nhn mt ngay gio bao, vua lai i vng xa, Cam cht cy i,
ly g xoan ao ong khung ci. Trong khi Cam ngi dt vai, con ac
bng g trn khung ci ku: "Cot ca cot ket, ly tranh chng ch, ch
khoet mt ra!". Nghe con ac ku, Cam sn ca toc gay, vi nem thoi i, khng
dam dt na.
Cam v k vi me, me no bao: "t khung ci i va em tro
ro xa". Cam t khung ci, ri em tro tn bn ng, tht xa
cung vua.
ng tro bn ng, chng bao lu moc ln mt cy th ln,
canh la sum su. Cy th ra nhiu hoa, nhng ch u co mt qua
tht to mt canh cao vut.
Gn o, co mt ba cu ban hang nc rt hin hu. Mi khi i
qua di gc th, ba lai ngng u ln nhn qua th, tm tc khen:
"Sao ma th ep th!". Mt hm, ba thy qua th a chn vang, ba tn
ngn ng di gc cy gi b ra hng, noi lm rm:
- Th hi, th hi! Th rung b ba, th thm ba ngi, ch ba khng n.
Ba cu noi dt li th qua th rung ngay vao gia b. Ba cu em
th v nng niu trn tay. m ngu, ba th u ging. Ngay nao
i ch, ba cung dn th:
Truyn c tch Vit Nam
42
- Th coi nha, ba i ch, mua qua th n.

Ba cu va i khoi nha, th mt c gai be t t trong qua th
chui ra, va ch phut chc, c be a tr thanh c Tm xinh ep. Tm
quet don nha ca sach se, lam cm canh phn ba cu. Ln nao i
ch v, ba cung thy moi th u ngn np, co sn cm deo, canh
ngot phn.
Mt hm ba gia v i ch, ri ron ren tr v np ngoai ca.
Tm lai trong qua th chui ra nh moi ln, thu va thu ven trong
nha. Nhn thy mt ngi con gai xinh ep lai hay lam hay lam nh
th, ba cu vui sng qua, chay ngay vao m chm ly Tm va xe tan
vo th i. T o, Tm vi ba cu hang nc, hai ngi thng yu
nhau nh me con. Ngi ngoai khng ai bit, tng Tm la con gai
ba cu mi xa v. Bao nhiu cng vic goi banh, tm tru, Tm u
lam ht; ch ring vic ban hang, mi khach, la Tm ba cu.
Mt hm, vua i qua, thy quan nc sach se, ghe vao ngi
ngh. Ba cu rot nc, a tru vua n. Thy tru tm canh phng
rt kheo, ging ht nh ming tru v mnh tm khi xa, vua lin
hoi ba cu:
- Tru nay ai tm?
Ba cu ap:
- Con gai gia tm.
Vua ngo y mun gp con gai ba cu.
Ba cu goi Tm ra! Vua nhn ra ngay v mnh. Vua k ro s
tnh vi ba cu va xin on Tm v cung.
Cam thy Tm tre ep hn xa, sinh long ghen ghet, ao c
cung c trng treo, ti gion nh Tm. No gia v nh khng bit
chuyn g, hoi Tm:
- Ch Tm i, ch Tm! Ch dm sng dai nng, i vng kha
lu, sao gi ch trng?
Tm ap:
- Co mun trng, ch bay cach cho.
Cam h hng bng long ngay.
Truyn c tch Vit Nam
43
Theo li ch bao cua Tm, Cam sai ao mt cai h tht su va

xung ngi di, ri goi ngi em nc si gii xung h. Cam
cht cong queo tc khc.
Nghe tin Cam cht, mu d ghe ut ln, nga vt xung t
cht theo con.
THACH SANH
Xa qun Cao Bnh co gia nh bac tiu phu Thach Ngha, v

chng tui cao ma vn khng con. ng ba lo bun va ra sc lam vic
ngha. ng th sa cu, sa cng, khi ranh, p ng. Ba th nu
nc cho ngi qua ng ung. Vic lam cua gia nh ho Thach
thu n tri, Ngoc Hoang cho Thai t u thai xung trn lam con
nha ho Thach. Thach ba thu thai ba nm, cha sinh con th Thach
ng mt. Sau o, Thach ba sinh mt con trai khi ng tun tu t tn
la Thach Sanh. Cach t nm sau, Thach ba cung mt, Thach Sanh
sng ci cut mt mnh trong tup lu tranh di gc a vi mt manh
kh che thn va mt cai bua n cui.
Nm Thach Sanh mi ba tui, Ngoc Hoang sai tin ng
xung day cho chang cac mn vo ngh va moi phep thn thng.
Mt hm co anh hang ru tn la Ly Thng, i ban ru ghe
vao gc a ngh chn, thy Thach Sanh khoe manh, lanh li, mt
mnh, ben kt lam anh em va a Thach Sanh v nha.
By gi trong vung co mt con Trn Tinh (1) thng bt
ngi n tht, quan qun nhiu ln vy anh khng c. V no co
phep thn thng bin hoa; nha vua phai cho lp miu th va mi
nm np mang mt ngi cho no. Nm y n lt Ly Thng phai np
mnh. Me con Ly Thng nghe tin hoang ht, ban mu tnh k a
Thach Sanh i th mang. Khi Thach Sanh i ly cui v, Ly Thng
on a mi chang ung ru va noi: "m nay anh phai i canh
miu th trong rng, nhng trot ct me ru, anh i s hong, nh em
Truyn c tch Vit Nam
44
thay anh canh miu mt m". Thach Sanh vui ve nhn li va i

ngay.
Na m Trn Tinh hin v, gi vut, nhe rng ha hi, nha
la, nh xng vao miu n tht Thach Sanh. Thach Sanh bnh tnh
tr tai anh nhau vi Trn Tinh, cui cung chang chem c u no,
t xac no thanh than, va thy hin ln trong miu mt b cung tn
bng vang ngi sang. Thach Sanh mng r git bua, eo cung va
xach u Trn Tinh chay thng mt mach v nha. Nghe ting Thach
Sanh goi, me con Ly Thng hoang s, cho la oan hn cua Thach Sanh
sau khi b Trn Tinh n tht, tr v nha oan trach - ben ct li cu
khn, van xin:
- Sng khn, thac thing em hay tam i, ngay mai me cung anh
se mua sm vang hng, cm canh, c ban cung em chu tt!.
By gi, Thach Sanh mi bit ro tm a va mu k cua me con
Ly Thng nhng chang khng gin, vn vui ve k chuyn git Trn
Tinh cho me con ho Ly nghe. Ly Thng lin nay ra mt mu thm
c mi. No noi Trn Tinh la bau vt nha vua nui, ai git se b ti
ln. Thach Sanh lo s, Ly Thng bao Thach Sanh trn i cho an toan,
mt mnh y se t lo liu thu xp giup cho.
Sau khi Thach Sanh t gia me con Ly Thng tr v gc
axa, Ly Thng i ngay v Kinh, tu vua la a tr c Trn
Tinh. Nha vua vui mng trong thng va phong cho Ly Thng lam
c qun cng. Tip o, nha vua m hi ken chng cho con gai la
cng chua Quynh Nga. Hi ken chng keo dai hang thang nhng
cng chua khng chon c ai va y ep long. Mt hm cng chua
ang dao chi vn ao th mt con chim ai bang khng l khac sa
xung cp i. Thy chim cp ngi bay qua, Thach Sanh ging cung
bn, ai bang b trung tn vao canh trai, no dung mo ngm tn rut ra
ri bay tip v hang . Thach Sanh ln theo vt mau tm n ca
hang ai bang, chang anh du ca hang ac iu ri tr lai gc a.
Nha vua sai Ly Thng i tm cng chua, tm c th se c
ly cng chua, lam pho ma, ni ngi vua, khng tm c phai chu
ti. Ly Thng va mng, va lo, y lp k m hi hat xng mi
ngay nghe ngong do la tin tc. n ngay th mi, bit tin Ly
Truyn c tch Vit Nam
45
Thng m hi, Thach Sanh n thm va k cho Ly Thng nghe vic

bn chim ai bang, Ly Thng mng vui khn xit, hu ai Thach
Sanh va nh chang dn ng n hang ai bang cu cng chua.
Thach Sanh dung thang dy xung hang gp cng chua va
athuc m cho ai bang ung. Cng chua hen c kt duyn cung
Thach Sanh ri Thach Sanh buc dy a nang ln mt t. Ly
Thng sai qun lnh acng chua ln kiu rc v cung, con y noi
di la lai anh nhau vi quai vt. Sau o, Ly Thng dung a lp kn
ca hang va tr v triu nh mao nhn cng trang. Khng thy
Thach Sanh tr v, cng chua bun thng ru r va bt cm, khng
he mi noi na li. Nha vua bun ba, Ly Thng cu ao thuc thang
khp ni u v hiu, vic t chc ci xin phai nh hoan.
Ht liu thuc m, ai bang tnh dy hoa phep thn thng
ham hai Thach Sanh, chang dung s "mt o may xanh", a dam ca
gan "pha nha, cp v" cua no. Thach Sanh dung tai vo ngh va phep
thn thng cua mnh tiu dit c ai bang. Nhn ln ca hang kn
bng khng con mt khe h nho, Thach Sanh dao khp hang ng
cua ai bang va gp Thai t con vua Thuy T ang b yu quai nht
trong cui st. Thach Sanh pha tan cui st giai thoat cho Thai t.
Thai t mi Thach Sanh v Thuy T gp vua cha. Vua Thuy T cam
n va hu ai chang.
Trong thi gian lu lai thuy cung, mt hm Thach Sanh ang
cung Thai t dao chi th mt con H Tinh xut hin, bin thanh mt
c gai xinh ep cam d, m hoc hai chang. Thach Sanh bt no
phai hin nguyn hnh la mt con cao chn ui va hoa phep giam no
lai. Vua Thuy T mi Thach Sanh lai thuy cung va se phong chc
tc cho chang, nhng Thach Sanh t chi. Vua Thuy T tng Thach
Sanh mt cy an thn va sai s gia re nc a chang tr lai trn
gian. Thach Sanh lai v vi gc a xa.
Vng bong Thach Sanh cy a bun u , khi Thach Sanh tr v
cy a lai xanh ti nh cu. Hn hai con quai vt b Thach Sanh git
(Trn Tinh va ai Bang) gp nhau tm cach ham hai Thach Sanh.
Chung vao kho chu bau cua nha vua ly cp vang bac nem vao gc
a ni Thach Sanh . Qun lnh nha vua bt Thach Sanh tng nguc,
Truyn c tch Vit Nam
46
nha vua giao cho Ly Thng x ti. Ly Thng khep Thach Sanh vao
ti t hnh bt u mi. Trong luc b giam trong nguc, ch hanh
hnh, Thach Sanh em an ra gay. Cy an thn vang ln ting t,
ting truc, cung tham, cung su; cung th k ti Ly Thng vong n,
bac ngha, cp cng Thach Sanh; cung th trach nang cng chua sai
li hen c di hang...
Nghe ting an, cng chua bng tnh dy, ci ci, noi noi.
Nha vua vui mng nghe cng chua noi ro ngon nganh. Lp tc nha
vua ha lnh tha cho Thach Sanh va bt Ly Thng tng nguc. Tip o,
vua lam l thanh hn cho Thach Sanh cung cng chua va truyn ngi
cho Thach Sanh.
Vua giao toan quyn cho Thach Sanh x ti Ly Thng. Thach
Sanh tha ti cho Ly Thng, cho me con ho Ly v qu quan lam n.
Nhng v gia ng, tri ni ging gio, me con Ly Thng bac ac b
set anh cht, Ly Thng hoa thanh con bo hung sut i chui ruc ni
bn thu.
Bit tin Thach Sanh kt duyn vi cng chua Quynh Nga va
ln ngi tr v thin ha, cac hoang t, cng hu cua mi tam nc ch
hu, nhng ngi a tng keo n cu hn cng chua khng c, v
cung ghen tc, ho keo qun n gy s vi Thach Sanh va cng chua.
Thach Sanh cung cng chua ra tip ai ho mt cach t t. Ting an
thn cua Thach Sanh phn ro le thit hn, phai trai, lam cho qun s
cac nc ch hu mm long, nan ch.
Ke nh me nh cha, ngi thng con nh v, ai cung mun v
va ngai vic binh ao, cui cung cac nc ch hu u thun lui binh.
Thach Sanh mi ho n cm. Chang co niu cm thn nho be nhng
xi bao nhiu bat, cm vn y ln nh cu, khin cho cac nc ch
hu cang thm knh phuc.
Truyn c tch Vit Nam
47
THANH GIONG
Tuc truyn i Hung Vng th sau, lang Giong co hai v

chng ng lao chm lam n va co ting la phuc c. Hai ng ba ao
c co mt a con. Mt hm ba ra ng trng thy mt vt chn to
qua, lin t ban chn mnh ln m th xem thua kem bao
nhiu. Khng ng v nha ba thu thai va mi hai thang sau sinh mt
thng be mt mui rt khi ng. Hai v chng mng lm. Nhng la
thay! a tre cho n khi ln ba vn khng bit noi, bit ci, cung
chng bit i, c t u th nm y.
By gi co gic n n xm pham b coi nc ta. Th gic
manh, nha vua lo s. Ben truyn cho s gia i khp ni tm ngi tai
gioi cu nc. a be nghe tin, bng dng ct ting noi: "Me ra mi
s gia vao y". S gia vao, a be bao: "ng v tu vua sm cho ta
mt con nga st, mt cai roi st va mt tm ao giap st, ta se pha
tan lu gic nay".
S gia va kinh ngac, va mng r, vi vang v tu vua. Nha
vua truyn cho th ngay m lam gp nhng vt chu be dn.
Cang la hn na, sau hm gp s gia, chu be ln nhanh nh
thi. Cm n my cung khng no, ao va mc xong a cng t ch.
Hai v chng lam ra bao nhiu cung khng u nui con, thanh th
phai chay nh ba con, hang xom. Ba con u vui long gom gop gao
thoc nui chu be, v ai cung mong chu git gic, cu nc.
Gic a n chn nui Tru. Th nc rt nguy, ngi ngi
hoang ht. Va luc o, s gia em nga st, roi st, ao giap st n.
Chu be vung dy, vn vai mt cai bng bin thanh mt trang s
mnh cao hn trng, oai phong lm lit. Trang s bc ln v vao
mng nga. Nga h dai my ting vang di. Trang s mc ao giap,
cm roi nhay ln mnh nga. Nga phun la, trang s thuc nga phi
Truyn c tch Vit Nam
48
thng n ni co gic, on u chung anh git ht lp nay n lp

khac, gic cht nh ra. Bng roi st gy. Trang s ben nh nhng cum
tre canh ng qut vao gic. Gic tan v. am tan qun gim ap
nhau chay trn, trang s ui n chn nui Soc (Soc Sn). n y,
mt ngi mt nga, trang s ln nh nui ci giap st bo lai, ri ca
ngi ln nga t t bay ln tri.
Vua nh cng n, khng bit ly g n ap, phong la Phu
ng Thin Vng va lp n th ngay qu nha.
Hin nay vn con n th lang Phu ng, tuc goi la lang
Giong. Mi nm n thang t lang m hi to lm. Ngi ta k rng
nhng bui tre ng nga huyn Gia Bnh v nga phun la b chay
mi nga mu vang ong nh th, con nhng vt chn nga nay thanh
nhng h ao lin tip. Ngi ta con noi khi nga thet la, la a
thiu chay mt lang, cho nn lang o v sau goi la lang Chay.
TING HAT CUA NGI A
Ngay xa ngay xa, trn ngon nui cao vung Ch B a co mt

hon a xanh ging hnh mt cu be ci trn u voi. Chng bit
mom a y co t bao gi, ch bit t i ng, i cha lu lm, lu
lm, hon a o ng sng sng o ri. Hon a c ng y, nghe
gio t bin thi ln, nghe rng t pha ty thi lai k nghe bit bao
nhiu chuyn ky la. Nhng con chim hot hay nht, bay cao nht bay
ti vai cu be a va hot cho cu nghe nhng giong hot thanh thot
trong veo. T o nm nay qua nm khac, k n ngan nm, bit bao
gio a hat cho a nghe, ting thanh thot cua gio, ting du dang cua
chim a ngm vao tng th a.
a tch ting vong cua my ngan nm, bng nhin mt bui
sm mai rung mnh tach khoi nui bin thanh mt cu be khi ng
ng ngnh. Cu be c ting hat ngan nm nui dng a i kip
thanh kip ngi. Cu be chp mt thy dn lang tng oan tng
Truyn c tch Vit Nam
49
oan mang mang, tay gui, tra bp.... Cu be ri nh nui cao i

xung hoa cung moi ngi. Moi ngi tng cu be cung ch la mt
a tre con trong bun, trong ry nn chng ai y n cu ca.
Bng trong rng co nhng ting gm vang ng. Tng oan
nai, cng, tr, chim ph, ln rng un un keo nhau chay nh mt cn
lc khung khip ra khoi rng. Chc hn la ng rng mt ri. Thu
rng cha bao gi chay ra nhiu n th. Lo thu rng pha tan ht
nng ry, ho hoang ht cm gy ui ng ng, cm song my rao
ng ty, dng bu nhn rm pha bc, nhng thu rng vn m m
chay v...
Cui cung, ho phai chay v bun lang tm lao, kim, cung giao...
Vng bong ngi, thu rng tung hoanh trn nng trn ry. Va luc
y co cu be a Ngoc i n nng ry hoa cung mung thu chi
ua. Cu nh ting gio va ting chim t ngan nm thm trong tng
th tht cua mnh nn ct thanh ting hat. Ting hat cua cu vang
khp nng ry, ct thanh ting hoa thm quyn ru ong vang, nh
hoa ep quyn ru bm trng. Ting hat quyn ru tt ca cac loai
mung thu, t chim tr, chim ph n ln loi, gu cho, cop, beo u
m mn ng nghe qun ca chuyn pha bp pha lua trn ry. Tt ca
cac loai chim u xoe canh, tt ca cac loai thu u nhun nhy lc l
u nhy mua theo ting hat.
Dn lang cm khin, cm lao n nng ry, v cung sng st
trc canh la lung nay. Ho cung ng ngy ngi ra nghe ting
hat. Lu mung thu c nhy mau theo ting hat mai n luc nhn ra
dn lang cm khin, cm dao vy quanh th keo nhau chay vao rng
ca. Dn lang thy ry bp, nng lua khng b pha th cung chng
ui theo va anh bt mung thu lam g, ho vy ly cu a hoi trm
ngan cu hoi to mo nhng cu ch ci khng noi g. T o dn lang
on cu v bun lang va goi cu la cu a Ngoc.
T ti hm o, cu a Ngoc c ch trng ln lai hat cho dn
lang nghe nhng bai ca cua gio, cua nng, cua chim t my ngan
nm tch lai trong tng th a a Ngoc cua mnh. Cu be con hat cho
moi ngi nghe nhng ban hung ca k v nhng ngi anh hung
ngan xa lam ba con m mn ngi ngi nghe, qun ca trng ln,
Truyn c tch Vit Nam
50
qun ca sng xung t m vai ao, cho mai n luc nng ln ho lai
khoe khon ru nhau ra nng ra ry.... Ting hat lam moi ngi lam
vic khng bit moi, khin cho nng ry y bng, rng y hoa.
Mt hm cu be a Ngoc ang hat trn nng ba con vui tay
hai lua th nghe tin chng lanh. Mt trang s ao o, tht vai o cheo
trc ngc, ci nga nh bay, hai tay ging cao ngon uc, tay
cm t chn va vong ng. T xa ngi Rc lay khi co tin d thng
co hiu lnh: Cm uc la co tin chin tranh, cm t bao moi ngi la
co vic khn cp. Cm vong ng o la bao hiu moi ngi oan
kt....
Ngon uc, t chn, vong ng trn tay trang s co ngha la M
tao Gi rai bao khp nui rng, bun ry la chin tranh a ti, khn
cp cm vu kh, oan kt lai bao v qu hng. Khi moi ngi va kp
nm ly cai khin gac trn gian bp, cm cai giao da ct nha th
nhn ra xung quanh nng ry a thy rng rc la chay ngut tri,
ching trng vang ng, ting vo nga tng l nui, ting voi i
tng nghing sng. Lnh truyn cua M tao Gia rai vang khp bun
lang:
"Gic sp n pha bun ta, pha ry ta. Chung keo i ng nh
kin, chung keo n ng nh la rng. Chung tin n nhanh nh
chp git. Chung x lai nhanh hn thac lu. Hi ai thng me, thng
cha, ai la ngi thng t nc, ng ba, hay mau cm khin, cm
ao ng ln ma can gic. Nghe lnh cua M tai Gi rai, cac cu gia v
lang vac dao, trai trang cm khin cm dao un un keo ra ngn gic
cp.
Qun hai bn xng vao nhau m chem. Ting nga h vang
lng, mau chay tri nhng phin a ma cac c gai ngi bn sui git
vay, git ao. Nhn canh u ri mau chay cu a Ngoc au long lm.
Cu lng lng bo ln nui cao. T cp mi o hng ngy th cua cu
ngn ln ting hat ai oan. Ting hat nh ting rung ng thn thc
cua mun ngan trai tim trong ting gm giao cham nhau toe la,
trong ting la het khung khip, trong ting ku gao giy cht cua
nhng chin s t thng. Luc u ting hat cua cu a Ngoc con
chm trong ting gm ao, trong ting ku khoc. Nhng ri ting
hat cao vut ngn nga. Khng con la ting hat cua mt cu be na, ma
Truyn c tch Vit Nam
51
la ting vong cua nui, ting tha thit cua rng, ting than th cua
gio. Ting hat lam cho nhng ke bo nng bo ry qu nha n y
cp pha bng tranh long nh c hng. Long ho au nh xat mui,
tay ho bng khng th nao cm ni gm giao. Ho ng lng i trong
ting hat. Gm giao, khin, no ri khoi tay, ri xung ngn ngang
trn mt t, ho chng them nht na. Ho t t nga guc xung trong
ting hat va ting hat a hn ho v vi qu hng xa vng.
Ho c th ngu ngay di chn voi chin, nga chin va gi gic
m thanh bnh v bun ry xa. Ca nhng ngi chin u bao v qu
hng cung ngng tay gm giao khng lao vao canh chin u na.
Gic t nhin tan... Cac tng gic khng th nao can ni qun lnh
bo v qu hng.
M tao Gi rai ht li khen ngi cu a Ngoc. M tao Gi rai
ban thng cho cu a Ngoc mt trm voi chin co nga vang, mt
trm chic che co bt ming bng bac, mt trm ngi hu ha. Nhng
cu a Ngoc khng quen ci voi, khng bit ung ru trong che ba
va khng thch ai hu ha mnh. Cu a Ngoc ch thch lng thng du
ngoan mt mnh gia tri t bao la va thch ct ting hat. Ting hat
cua a Ngoc hoa vi gio vut ln tng khng, hoa vi la r rao trong
rng, hoa vi sui th thm ngoai bn nc, hoa vi chim ru rt trong
hoa ti, qua chn... Th ri gio vn hat, chim vn ca, la vn r rao,
sui vn roc rach... nhng khng ai thy cu a Ngoc u na.
Dn lang thng nh cu a Ngoc ben i tm. Ho tm trn
nui, khng thy, i tm gia rng, khng thy, tm ngoai nng,
khng thy, tm theo dong sui, cung khng thy. Ho ch i t luc
mt tri moc cho n luc mt tri ln, ch t luc mua ng mi v
cho ti luc mua ng t gia ra i, cung khng thy cu a Ngoc tr
v... Ngi ta bao cu a Ngoc hin v gia nng ry chng rng
ng, gi bun lang chng gic gia xong lai tr v kip a. Nhng
moi ngi u tin rng th nao a Ngoc cung tr lai vi bun lang.
Bi v bun lang khng th thiu ting hat hoa bnh yn vui...
V th n ngay nay moi ngi vn ch i cu be a Ngoc tr
lai...
Truyn c tch Vit Nam
52
TR KHN CUA TA Y
Mt con cop t trong rng i ra, thy mt anh nng dn cung

mt con tru ang cay di rung. Tru cm cui i tng bc, lu lu
lai b qut mt roi vao mng. Cop ly lam ngac nhin. n tra, m
cay, Cop lin i lai gn Tru hoi:
- Nay, trng anh khoe th, sao anh lai cho ngi anh p
kh s nh vy?
Tru tra li khe vao tai Cop:
- Ngi tuy nho, nhng ngi co tr khn, anh a!
Cop khng hiu, to mo hoi:
- Tr khn la cai g? No nh th nao?
Tru khng bit giai thch ra sao, anh tra li qua quyt:
- Tr khn la tr khn, ch con la cai g na? Mun bit ro th
hoi ngi y!
Cop thong tha bc lai ch anh nng dn va hoi:
- Tr khn cua anh u, cho ti xem mt t co c khng?
Anh nng dn suy ngh mt lat ri noi:
- Tr khn ti nha. ti v ly cho anh xem. Anh co cn,
ti se cho anh mt t.
Cop nghe noi, mng lm.
Anh nng dn toan i, lai lam nh sc nh ra iu g ben noi:
- Nhng ma ti i khoi, l anh n mt tru cua ti th sao?
Cop ang bn khon cha bit tra li th nao th anh nng
dn a noi tip:
- Hay la anh chu kho ti buc tam vao gc cy nay cho ti
c yn tm.
Cop ng thun, anh nng dn ben ly dy thng troi cop tht
cht vao mt gc cy. Xong anh ly rm cht chung quanh Cop, chm
la t va quat:
- Tr khn cua ta y! Tr khn cua ta y!
Tru thy vy thch qua, bo ln ra ma ci, khng may ham
trn va vao a, rng gay khng con chic nao.
Truyn c tch Vit Nam
53
Mai sau dy thng chay t, Cop mi vung dy ba chn bn

cng chay thng vao rng khng dam ngoai nhn lai.
T o, cop sinh ra con nao trn mnh cung co nhng vn en
dai, vn la du tch nhng vt chay, con tru th chng con nao co
rng ham trn ca.
TRNG CHI
Ngay xa, co mt ng quan tha tng sinh c ngi con

gai tn la My Nng, nhan sc tuyt trn. Nang cm cung trong
ngi lu canh b sng. By gi co mt chang trai con nha thuyn chai
tn la Trng Chi, ngay ngay n tha li kim n trn khuc sng o.
Chang ta thng va bung li, va hat. Ting hat rt hay, khin
cho My Nng trong lu xao xuyn say m. Mt dao, Trng Chi i
anh ca khuc sng khac. Khng c nghe ting hat, My Nng
sinh ra su nao. Nang bn chn trng i. Ting hat vn vng lng
va nang bt u m.
Tha tng vi cho mi cac lng y n xem mach, bc
thuc. Thuc ung a nhiu ma bnh My Nng vn khng chuyn.
Sau tha tng hoi do nhng ngi hu ha My Nng, mi bit la
con mnh m tng t. Cac lng y khuyn tha tng cho goi anh
lai o n.
Trng Chi c vi n thm My Nng. Chang va ngi
sc thuc, va hat cho My Nng nghe. Lai c nghe ting hat, qua
nhin My Nng dn dn khoi bnh. Nhng n khi nhn thy mt
Trng Chi th nang to y lanh nhat, con Trng Chi bun ba bo ra v.
Cung t y Trng Chi thm yu My Nng. Chang tui cho
thn phn ngheo hen cua mnh, bun chan khng thit g lam n
na. Ri mt hm, chang hat:
Kip nay a d dang nhau, Th xin kip khac, duyn sau lai lanh.
Truyn c tch Vit Nam
54
Hat xong, chang nhay xung sng t vn. o la cu hat cui

cung trong i chang.
Trng Chi cht, nhng hn chang nhp vao cy g bach an.
t lu sau, co ngi vt c cy g, v tnh em ban cho tha tng.
Mua c g quy, tha tng sai ngay th tin tin thanh b chen
tra. Mt hm, My Nng cm chen rot nc, th la thay, hnh anh
ngi anh ca cheo thuyn hin ln chm chm xoay quanh trong
long chen. Tc th ting hat nm xa cung vng vng nh than, nh
trach. My Nng chanh long nh lai mi tnh a qua. Mt giot nc
mt cua nang ri xung chen va chic chen cung tan ra thanh nc.
CHUYN NGI LY V COC
Ngay xa ngay xa co mt gia nh him hoi, v chng a n

tui gia ma vn cha co con. Chay cha mai ngi v mi co mang,
ngi chng mng lm. Nhng tht la tai hoa, ngi v khng e ra
ngi ma lai e ra mt con coc. Nhiu ngi khuyn nn vt coc i,
v cho la quai thai, nhng hai v chng vn nui nng chm soc t t.
Coc ln ln nhng chng n cha me c vic g. n mua lua
chn, v chng nha kia than phin vi nhau rng:
- Lua nha ang vao my, ngi qua ng c bt bt mai tic
t rut ma chng bit lam sao. Phai chi v chng mnh sinh ra
ngi th a nh cy c ri khng.
Coc nghe cha me than phin, nng nc xin i coi lua. Cha me
khng tin nhng v coc nai n qua nn cung anh phai cho i. T o,
h ai bc xung rung tin tay ngt lua non cn cht la co ting
ngi khuyn nhu nhiu iu hn le thit du dang lam ho phai
ngng tay. Cha me mng lm. Nhng mt hm co mt anh hoc tro
ngheo i qua, xung rung hai mt bo lua cn cht. Coc anh
hoc tro khi ng tun tu hai xong mi nhy ra chn ng ma nhe
nhang hoi rng:
Truyn c tch Vit Nam
55
- Anh i, anh , sao anh lai hai lua non nha ti th nay.
Ngi hoc tro nghe co ting goi mnh th ngac nhin lm nhng
nhn trc nhn sau khng thy bong ngi, ch thy mt con coc
chn ngang trc li i. Anh ngac nhin hoi:
- Th Coc cung bit noi ting ngi, ma lua nay la lua cua Coc
a, hay la Coc gi thu cho ai?
Coc lc u:
- Em coi lua nha em, em vn la con mt nha kha gia, nhng tri
bt em phai mang lt coc n bao gi co ngi thc s thng yu
em, ly em lam v.
Anh hoc tro mi thc tnh than th rng v nha mnh ngheo
qua, cm khng u n, nn i qua y phai ngt trm t bng lua
cn cht cho oi long. Thng anh hoc tro ngheo chm hoc co ch,
Coc khng nhng khng oi lai thoc ma con tm cach mang cua nha
mnh ra giup anh. T o hai ngi thng gp nhau rung lua
tro chuyn tm c.
Vu gt xong, Coc khng con vic g ngoai rung, anh hoc tro i
hoc qua khng c gp Coc nn rt nh va sinh ra m tng t. Cha
me anh gan hoi mai, anh tra li, ch co hoi Coc v lam v cho anh la
bnh anh t khc khoi, nu khng th e cht mt. V qua thng va
qua lo cho con, b me anh hoc tro anh phai sm sanh qua cau ming
tru sang dam hoi. B me Coc chng hiu u ui ra sao, nn v
cung bi ri va chi y y:
- Ti xu s ch e c mt con Coc, ba hoi lam g cho v chng
ti thm tui thn.
Coc ngi trong bung tha vong ra:
- Ho nha trai a n hoi, th b me c nhn li i. V lam du
nha ngi ta, trc ht con cu cho chng con khoi bnh, sau ri con
se lam c u moi vic quan xuyn trong gia nh.
Thy vy cha me Coc ben nhn li. n ngay ci, hai ho a
on du nhng c du vn nhy tng bc mt theo sau, va khi n
nha chu r c du nhy tot ngay vao bung. T o, v a co ngi yu
thng nn Coc co th t trut c lt Coc tr thanh mt c gai
xinh ep trc mt ngi mnh yu, vao nhng luc khng ai hay bit.
V th ma nha chng i hoc vng, Coc b mt trut lt thanh mt
Truyn c tch Vit Nam
56
ngi con gai ep va kheo tay am ang moi vic ni tr trong nha,
cm deo canh ngot, gia nh m m.
Cac ban cung trng thy anh hoc tro ly v Coc th ch ci
khinh b, ho quyt lam cho anh be mt v v mt phen. Ngay xa co
tuc l hoc tro coi thay nh cha, nn sp n ngay gi me thy, ho
ra cai l tt ca hoc tro a co v phai hin mi ngi mt mm c do
chnh tay v mnh nu nng. Ho ngh rng phen nay anh chang ly
v coc se phai be mt. Chnh anh hoc tro ngheo cung s mnh se xu
h vi ban be nn lo lng v cung. Nhng Coc a bao chang rng:
- Chang chng vic g phai bn tm. C em lo. Gi chang c
i hoc i, n gi phai bng c n nha thy, chang v nha se co y
u, c ngon c kheo cho chang em thi.
n ngay gi, cac mm c mang n thy u khng ng, duy
co mm c cua Coc la thy khen ly khen . Mm c y c chm
giai nht.
am hoc tro thua cuc tc lm. Nhng thua keo nay ho by keo
khac, quyt lam cho v chng Coc phai xu h mi thi. Ho ngh rng
may ao la vic kho nht, Coc co th nu cm c ch lam sao may
ao c. V th ho xin vi thy cho cac hoc tro a co v mi ngi
may biu thy mt cai ao. ao nao thy mc va vn lai may kheo th
ngi may ao se c giai. Bit c mu m cua am hoc tro nghch
ngm nht qu nh ma th ba hoc tro, nn anh chng Coc va lo lai
va bun. Anh k ro s tnh vi v. Coc ci bao chng rng: Anh c
chuyn tm vao chuyn en sach, luc nao ngi ta mang qun ao n
nha thy, anh v nha se co ao va ep cho anh mang i thi.
n ngay thi, qun ao cac anh hoc tro khac mang n, cai th
rng, cai th cht, cai th dai qua, cai lai ngn qua. Duy nht co cai ao
Coc may la thy mc va nht, ep nht, ng kim mui ch kheo
nht.
V Coc lai c giai thng ln na lam cho cac anh hoc tro kia
bc lm. Ho ban vi nhau rng: Thi khng thi th g na. Sp n
Tt ri ta c avic hoc tro phai aca v con n mng tui thy.
V chung mnh du xu du ep vn la ngi, con v no la coc, no
Truyn c tch Vit Nam
57
khng th khng mang n, ma mang n th mt lm. Nh th la

thoa ch chung ta ri. Ch vic g phai bay tro ra thi th cho mt.
Bit c mu m cua cac ban, anh hoc tro ngheo ly v Coc
qua quyt la nm nay mnh se cao m kht ln khng ln chuc tho
thy nh moi nm. Nang Coc mi hoi chng rng:
- Th anh ngng la ly v Coc nh em a.
Anh hoc tro lc u th tht:
- Anh u co ngng, nu ngng anh a khng xin ci hoi em
lam v anh. Nhng anh khng chu c am hoc tro tinh nghch
mang em ra lam tro ci trc mt moi ngi, trc mt thy thi.
Nang Coc nghe vy mi tho the:
- Em ch s anh ngng thi, ch thin ha em khng s... Anh
c yn tm en sach hoc hanh, ng nn lo ngh g ca... Em se t
mnh lo liu.
ung ngay mung mt Tt, tt ca hoc tro u a v n mc cc
ky lng ly lu lt keo n nha thy. Ho thy anh hoc tro kia i trc
va nang Coc loc coc nhy tng bc theo sau ho ha h lm. Ho bm
nhau ci, lam anh hoc tro kia dung dng na mun i na mun
quay v trn bit trong nha. Nhng Coc giuc: Ta c i ri u se co
o.
n trc sn nha thy khi tt ca hoc tro la nhng anh khoa,
anh dn cac thm , c khoa a t tu ng u, cac c u toc bo
ui ga, ao m ba m by, dep quai cong, vay lnh st soat. Tt ca
va nh quay lai nhn nang Coc ch diu ch ci, th nang Coc
bng rung mnh lt tm da Coc xu x hin thn thanh mt ngi con
gai v cung xinh ep trc s ngac nhin cua tt ca moi ngi...
Nang tin Coc mi nhe nhang noi vi cac anh khoa ch khoa rng:
- V cac anh cac ch em phai thay lt i hnh chng em
tui, xin cac anh cac ch ch ch ci...
n luc by gi tt ca cac ban hoc cua anh khoa mi chu thua
va ng thanh yu cu nang Coc bo cai lt coc moi ngi ep ly.
Nang tin Coc bng long va chic lt da coc c mang t chay. T
o nang tr thanh mt ngi v ep ni ting, am ng quan
xuyn cng vic ni tr, xa gn u nc li khen.
Truyn c tch Vit Nam
58
TRUYN THUYT V H GM
Vao thi gic Minh t ach h nc Nam, chung coi dn ta

nh co rac, lam nhiu iu bao ngc, thin ha cm gin chung n
xng tuy. By gi vung Lam Sn, ngha qun ni dy chng lai
chung, nhng trong bui u th lc con non yu nn nhiu ln
ngha qun b thua. Thy vy, c Long Qun quyt nh cho ngha
qun mn thanh gm thn ho git gic.
Hi y, Thanh Hoa co mt ngi lam ngh anh ca tn la L
Thn. Mt m no, Thn tha li mt bn vng nh thng l. Khi
keo li ln, chang thy nng nng, trong bung mng thm, chc la
co ca to. Nhng khi tho tay vao bt ca, Thn ch thy co mt thanh
st; chang vt lun xung nc, ri lai tha li mt ch khac.
Ln th hai ct li ln cung thy nng tay; Tht khng ng
thanh st va ri lai chui vao li mnh. Chang lai nht ln va nem
xung sng. Ln th ba, lai vn thanh st y mc vao li. Ly lam
quai la, Thn a lai mi la nhn xem. Bng chang reo ln:
- Ha ha! Mt li gm!
V sau Thn gia nhp oan qun khi ngha Lam Sn. Chang
hng hai gan da khng n nguy him. Mt hm chu tng L Li
cung my ngi tuy tong n nha Thn. Trong tup lu ti om, thanh
st hm o t nhin sang rc ln xo nha. Ly lam la, L Li cm
ly xem va thy co hai ch "Thun Thin" khc su vao li gm.
Song tt ca moi ngi vn khng bit o la bau vt.
Mt hm, b gic ui, L Li va cac tng chay thao thn
mi ngi mt nga. Luc i qua mt khu rng, L Li bng thy mt
anh sang la trn ngon cy a. ng treo ln mi bit o la mt cai
chui gm nam ngoc. Nh n li gm nha L Thn, L Li rut
ly chui git vao lng.
Truyn c tch Vit Nam
59
Ba ngay sau, L Li gp lai tt ca cac ban trong o co L

Thn. L Li mi em chuyn bt c chui gm k lai cho moi
ngi nghe. Khi em tra gm vao chui th va nh in.
L Thn nng gm ln ngang u noi vi L Li:
- y la Tri co y pho thac cho minh cng lam vic ln. Chung
ti nguyn em xng tht cua mnh theo minh cng, cung vi thanh
gm thn nay bao n T quc!
T o nhu kh cua ngha qun ngay mt tng tin. Trong tay
L Li, thanh gm thn tung hoanh khp cac trn a, lam cho
qun Minh bat va. Uy thanh cua ngha qun vang khp ni. Ho
khng phai trn tranh nh trc ma xng xao i tm gic. Ho khng
phai n ung kh cc nh trc na, a co nhng kho lng cua gic
mi cp c tip t cho ho. Gm thn a m ng cho ho anh
tran ra mai, cho n luc khng con bong mt tn gic trn t nc.
Mt nm sau khi ui gic Minh, mt hm L Li - by gi a
lam vua - ci thuyn rng dao quanh h Ta Vong trc kinh thanh.
Nhn dp o, Long Qun sai rua vang ln oi lai thanh gm thn.
Khi chic thuyn rng tin ra gia h, t nhin co mt con rua ln
nh u va mai ln khoi mt nc. Theo lnh vua, thuyn i chm
lai. ng man thuyn, vua thy li gm thn eo bn ngi t
nhin ng y. Con rua vang khng s ngi, nh u ln cao na
va tin v pha thuyn vua. No ng ni trn mt nc va noi: "Xin
b ha hoan gm lai cho Long Qun!".
Vua rut gm qung v pha rua vang. Nhanh nh ct, rua
ha ming p ly thanh gm va ln xung nc. Gm va rua a
chm ay nc, ngi ta vn con thy vt g sang le loi di mt h
xanh.
T o h Ta Vong bt u mang tn la h Gm hay h Hoan
Kim.
Truyn c tch Vit Nam
60
TRUYN THUYT V S T
Thu xa, co mt hoang t mi mi ln ngi hoang . Ngay lp

tc chang mun i hoc phep thut cung c t nc. Chang i
tm mt ng thy bua chu rt ni ting v phep thut hoc.
Hoang hu rt bun v y nh cua hoang v nang s s chia
ly, va lai trn ng i co rt nhiu nguy him, kho khn. Nhng
chang a quyt va mt ngay kia ln ng cung vi bn ngi tuy
tung. ng i rt kho khn, v phai qua nhng sa mac rng ln va
i vao nhng vung rng su y thu d ... nhng v ho qua khao
khat phep thut, quyn hanh sau ny, cho nn nhng kho khn
chng can c ho.
Ba thang cc kh, oi va khat, hoang va ban hu chang n
ch cua thy tu. V thy ny cam ng v s dung cam cua ho nn
chp nhn cho ho hoc ngh. Nhng ng ra mt iu kin : ho phai
ha x tr mt cach ao c, khng bao gi git sinh vt nao ca. Nu
tay ho ch mt ln vy mau thi, th tt ca phep thut se bin mt i.
Hoang ng y.
Sau khi hoc nhng phep thut, ho vui mng, ln ng tr v
cung in. Nhng i mt thang sau, ho lac trong mt rng rt day
c. Ho khng nhn ra nhng ng xa na, va thy tt ca vt
xung quanh ho u la lung. Luc o, hoang hn ging bua va m
khuya bng nhin m trum ca phong canh rng ti om. Nhng vom
la ngan cy che mt mu ca tri en thui, khng cho thy nhng ngi
sao nao ma nhm hng. Xung quanh ho bt u vang ln hang
trm th ting cua thu rng.
Hoang va cac ban hu chang bt u s va cung vi nhau
dung phep thut bin thanh mt con thu vt rt manh bao, to ln,
d tn, co th t bao v, va lam khip s nhng con thu khac. V th,
Truyn c tch Vit Nam
61
hoang bt u bin thanh u mt con vt, bm toc, nh vng

min ... ng ai tng lam theo ngay va bin thanh thn ngi cua
con ng vt y ... bn ngi tuy tung kia th bin thanh bn chn ...
con lai ng thy a, do d mt luc, ri bin thanh cai ui. Con vt
y co dang i hung dung nh mt v vua nn cac con thu rt s va
khng tn cng no.
Hoang va my ban be nh vy sut ca m dai. Nhng luc
gn sang, th co mt con nai non sang qua gn o. Con s t rt oi
v ca ngay cha n, bng cha canh tay ra, bt con nai bng vut
nhon, va hai tay gi manh, cn c nai va xe tht n ngon lanh ...
Mom no con o mau luc mt tri dn dn thc dy. No mun
bin lai thanh ngi tip tuc i v cung in. Nhng t nhin no
nh lai la no a dung phep thut git mt con thu vt ri ... Luc
o no mi bit la no se khng bao gi tr thanh lai ngi c na,
va lun lun phai sng nh con s t ...
T THC
Thi xa, Hoa Chu (tc Thanh Hoa by gi), co mt ngi

tn la T Thc, vn con quan nn c b lam mt chc quan nho
mt a hat thuc x Kinh Bc (tuc truyn a hat nay thuc huyn
Tin Du, Bc Ninh). Canh huyn co mt ngi chua to, trong chua co
mt cy mu n ln, c n mua xun hoa n th khach bn phng
n chua xem hoa ng nh hi.
Mt hm, co mt thiu n tui chng mi sau, mi bay,
nhan sc xinh ep, n xem hoa, nh tay vn gy mt canh, khng co
g n, nn b nha chua bt gi lai. T Thc i qua trng thy,
lin ci ao mc ngoai, chuc cho thiu n. Moi ngi ng xem u
khen T Thc la ngi nhn c.
Truyn c tch Vit Nam
62
i ngao du, xem phong canh ep va lam th th T Thc rt a thch, con vic quan th chang thng bo mc, nn hay b quan
trn qu trach. Chng bao lu T Thc xin t quan. Thy huyn
Tng Sn co nhiu nui ep, chang em theo mt tiu ng va mt tui
an n dng mt gian nha nho chn nui . T y, nhng ni
phong canh ep quanh vung, khng ni nao la khng co vt chn T
Thc.
Mt hm, dy sm, trng ra ca Thn Phu thy co my ngu
sc kt thanh hnh hoa sen, T Thc mt mnh cheo thuyn ra pha
y. n chn mt day nui cao ngt, chay sat mt bin, T Thc buc
thuyn ln b va treo ln mt mom a cao. Cht trng thy mt cai
hang bn sn nui, ca hang tron va rng, chang th vao hang xem
sao.
T Thc mi i c vai bc th ca hang bng ong p lai.
Hang ti mt mung, khng con bit ngli nao. T Thc phai ln
theo khe nc ma i. i mt luc lu, thy co anh sang, chang ln ra
khoi hang va i n mt chn nui khac. Thy nui cao voi voi, sn
nui dc ngc, T Thc c bam vao hc a treo ln. Ln cao, chang
thy co ng rng, ri ln n nh nui th tri quang ang, anh
sang rc r, xa xa co lu ai cung in nhp nh bn nhng lum
cy xanh. T Thc i theo ng ln n mt lu ai. Bng co hai
thiu n mc ao xanh chay ra, bao vi nhau rng: "Chu r nha ta a
n kia ka!", ri hai ngi chay vut vao toa nha lng ly.
Mt luc sau, hai ngi lai ra, noi vi T Thc rng:
- Phu nhn sai chung ti ra mi ngi vao chi.
T Thc i theo hai ngi con gai, thy lu son gac ta, tng
gm, bc a xanh, trc kia chang ch thy noi trong sach, by gi
mi tht mt trng thy. Trn my ca i qua, chang thy co ch
: "in Quynh H", "Gac Giao Quang", chang theo hai thiu n ln
gac, thy mt v phu nhn mc ao lua trng ngi trn sp tht bao,
trc sp co k i ky g an hng.
Phu nhn mi T Thc ngi va hoi:
- ng vn hay i xem canh la, co bit y la chn nao khng?
T Thc ap:
- Ti i a nhiu ni, nhng khng bit trong vung nay lai co
canh tin, xin phu nhn ch bao cho ti c bit.
Truyn c tch Vit Nam
63
Phu nhn ci, ri noi:

- ng bit u c chn nay. y la hang th sau trong ba
mi sau ng nui Phi Lai, ti la Nguy phu nhn, a tin nui Nam
Nhac. V thy ng co cao ngha, nn mi mi n chi.
Phu nhn bao th n goi mt tiu th ra. Va trng thy, T
Thc nhn ngay ra ngi con gai anh gy canh hoa mu n trong
chua ngay no.
Phu nhn ch vao ngi con gai bao T Thc rng:
- Em no tn la Giang Hng, dao no i xem hoa gp nan, may
co ng cu cho, ti vn con ham cai n y; nay ti mun cho em no
kt duyn vi ng ap lai n su.
Ngay m hm y, phu nhn sai m tic hoa, cho hai ngi
lam l thanh hn.
T Thc c chng mt nm, co y nh nha, noi vi Giang
Hng rng:
- Ti i xa nha a lu, lm luc nh qu cu, mun v thm mt
chut.
Giang Hng tn ngn, khng ap.
T Thc lai noi:
- Ti ch v chi t ba, ri lai n y vi nang.
Giang Hng khoc ma noi rng:
- Thip khng phai v tnh lu luyn hep hoi ma ngn tr y
nh cua chang, ch v trn gian thang ngay ngn ngui, s chang co
v n nha, cung khng thy con nh trc na.
Giang Hng em chuyn noi vi Phu nhn. Thy T Thc
trn duyn cha dt, Phu nhn mi sai ngi ly mt c xe tin
a chang. Giang Hng vit mt phong th dan kn a cho chng,
dn n nha hay m ra xem.
T Thc t bit Giang Hng va Phu nhn, ri ln xe, ch
chp mt a v n lang cu. Nhn phong canh chang thy khac hn
xa, ch con hai bn khe nui la vn nguyn nh trc. Chang em ho
tn mnh hoi thm cac cu gia trong lang th co mt cu tra li:
Truyn c tch Vit Nam
64
- Hi nho, ti cung co nghe noi hnh nh cu t bn i nha ti

ho tn cung nh th, nhng lac vao hang nui cach y a ngot hai
trm nm ri.
T Thc bun ru, mun lai ngi ln xe tin i, th xe a
hoa thanh chim loan bay i mt ri. M bc th cua Giang Hng ra
xem, chang ch thy co dong ch vn tt: " ni tin canh, cung nhau
kt ban, nay duyn xa a ht, khng con mong hi ng".
V sau, ngi ta thy T Thc i cai non nho vao nui Hoang
Sn (thuc huyn Nng Cng, Thanh Hoa) khng thy tr v na.

Truyen Co Tich Viet Nam PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Truyen Co Tich Viet Nam PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Truyn c tch Vit Nam

Truyn c tch Vit Nam

Ngay xa mt lang no co v chng ngi lam vn ngheo kh,

Truyn c tch Vit Nam

Truyn c tch Vit Nam

n sau co cu hat cam thng La nh sau:

AI MUA HANH TI (HAY LO NC THN)

Ngay xa co mt anh chang tre tui cha co v, sng bng ngh

Truyn c tch Vit Nam

Mt hm chng i cay vng, v nha quet don khp ni. Thy

Truyn c tch Vit Nam

Lp tc vua ra lnh cho mt quan ai thn va mt trm th v

Truyn c tch Vit Nam

M DNG GIAO CHIN

Ngay y, co mt trn ma lut rt d di; khuc xa Tho

Truyn c tch Vit Nam

- y co miu Thuy Thn rt thing, ai co thuyn qua y

Truyn c tch Vit Nam

Truyn c tch Vit Nam

- Ta mc k c cua thuy thn ma cht. Ta quyt bao thu ch

Ngay xa huyn ng Sn co mt anh hoc tro ho ao. Anh

Truyn c tch Vit Nam

t lu sau anh chang ho ao mn mi n dam hoi c gai.

Truyn c tch Vit Nam

Nghe tin ngi yu cht t ngt, anh chang ho ao khng

Truyn c tch Vit Nam

Nhng sau khi nm c moi un khuc, quan x cho hn

ANH CHANG NGHEO KH

Ngay xa co hai me con anh chang ngheo rt mng ti. Anh

Truyn c tch Vit Nam

Truyn c tch Vit Nam

Truyn c tch Vit Nam

khoa kn, khng d g lot vao c. Meo ben c sc tm, chup bt

Truyn c tch Vit Nam

ly vin ngoc va lp tc cong ui nhay ln b chay mt. Thy th,

Truyn c tch Vit Nam

Co mt anh chang no qua i tht tha nn moi ngi goi anh la

Truyn c tch Vit Nam

- y la th "lua inh kin" quy lm, anh nn em ti kinh

Truyn c tch Vit Nam

tn quan thy co g o tron tron trong th khp khi mng thm.

BIN H LAI LANG

Xa, co hai v chng mt nha no lam n ch thu. Ho sinh c

Truyn c tch Vit Nam

Truyn c tch Vit Nam

Truyn c tch Vit Nam

soc b me lai cang chnh mang. Hn na, ba anh em ho, nht la ba

Co hai anh em nha ho Nguyn; anh tn la Bnh a co v, con

Truyn c tch Vit Nam

- Cua b me ngay xa lai chng co g. T c cua anh ch hin

Truyn c tch Vit Nam

Vng theo li ng lao, inh mang chu va gao n. Anh khng

Truyn c tch Vit Nam

- Co le anh ch nhm ln, lao y co phai la tin ng u!

Truyn c tch Vit Nam

Vao i Hng c, co mt ngi hoc tro ngheo, cha me cht

Truyn c tch Vit Nam

Hm sau, chang y hen n cu ng. i mai chng thy ai ca.

Truyn c tch Vit Nam

Nhng t ngay v ep, Tu Uyn khng bun gi n sach na.

Ngay xa, co mt ngi nha giau, sinh c nm ngi con. V

Truyn c tch Vit Nam

ua. Nm ngi con ng ngac khng hiu ngi cha co y nh g,