Professional Documents
Culture Documents
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
BEZPIECZESTWA
AN
NARODOWEGO
ARODOWEGO
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
WARSZAWA 2013
Spis treci
PRZEDMOWA PREZYDENTA RP BRONISAWA KOMOROWSKIEGO . . . . . . . . . . . . . .
SYNTEZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WSTP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
7
17
25
109
122
128
145
245
247
251
257
PRZEDMOWA PREZYDENTA RP
BRONISAWA KOMOROWSKIEGO
Ostatnie dwie dekady przyniosy wiele dynamicznych zmian w strategicznym rodowisku bezpieczestwa Polski. Globalizacja irewolucja informacyjna przyczyniy si do
powizania wiata coraz cilejszymi sieciami wzajemnych zalenoci. Obok szans pojawiy
si jednak nowe wyzwania, ryzyka izagroenia dla bezpieczestwa, wzrosa niepewno
i obniy si poziom zaufania. Wprawdzie groba konfliktw zbrojnych na wielk skal
midzy pastwami oddalia si, atake (po pocztkowym wzrocie wlatach 90. XX wieku)
maleje liczba konfliktw wewntrznych, to jednak pojawiy si rwnie niebezpieczne zagroenia transnarodowe iasymetryczne oraz wyzwania odnoszce si gwnie do sektorw
bezpieczestwa spoecznego igospodarczego (finansowego, energetycznego). Mamy do czynienia zerupcj zagroe wcyberprzestrzeni. Powoduje to konieczno nowego podejcia
do bezpieczestwa narodowego.
Polska wykorzystaa szans, jak niosa ze sob dywidenda pokojowa ostatnich
dwudziestu lat. Narodowy potencja Polski wdziedzinie bezpieczestwa wzrs, stalimy si
czci NATO iUnii Europejskiej, rozwijamy strategiczn wspprac ze Stanami Zjednoczonymi. Pozwala nam to aktywnie uczestniczy wdziaaniach stabilizacyjnych na wiecie
SYNTEZA
SYNTEZA
Celem niniejszej Biaej Ksigi Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, ktra
jest przeznaczona dla wszystkich struktur pastwa, organizacji publicznych iniepublicznych oraz obywateli, jest przyczynienie si do pogbienia wiedzy oraz wiadomoci spoecznej obezpieczestwie
Polski iPolakw.
Zostaa ona opracowana na podstawie Strategicznego Przegldu Bezpieczestwa Narodowego
(SPBN), wtym wszczeglnoci Raportu Komisji SPBN, zawierajcego kluczowe wnioski irekomendacje dotyczce polityki bezpieczestwa RP, wtym doskonalenia systemu bezpieczestwa narodowego.
10
SYNTEZA
Diagnoza potencjau spoecznego i gospodarczego Polski wskazuje, e interesy narodowe
oraz cele strategiczne wdziedzinie bezpieczestwa powinny uwzgldnia: wprowadzenie efektywnej
polityki prorodzinnej; wypracowanie caociowej polityki migracyjnej; zwikszenie innowacyjnoci
(efektywnoci, konkurencyjnoci) gospodarki; zapewnienie stabilnoci finansowej pastwa; wzmacnianiebezpieczestwa energetycznego, atake zapewnienie ochrony rodowiska.
Na podstawie dowiadcze historycznych, ktre uksztatoway polsk kultur strategiczn,
diagnozy strategicznego potencjau pastwa oraz postanowie Konstytucji RP mona sformuowa
katalog interesw narodowych icelw strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa.
Za punkt wyjcia przyjmuje si tzw. interesy konstytucyjne, wymienione wart. 5. Konstytucji RP,
ktrymi s: istnienie niepodlegego pastwa polskiego wnienaruszalnych granicach (pastwo); wolne
ibezpieczne ycie obywateli (obywatel ispoeczestwo); zrwnowaony rozwj potencjau spoecznego (zasoby niematerialne narodu) igospodarczego (zasoby materialne narodu), zkonstytucyjnym
podkreleniem spraw dziedzictwa narodowego iochrony rodowiska.
Tak zdefiniowane tzw. interesy konstytucyjne stanowi podstaw do zidentyfikowania nastpujcych interesw narodowych wdziedzinie bezpieczestwa: dysponowanie skutecznym narodowym potencjaem bezpieczestwa (gotowo izdolno do odstraszania, obrony iochrony); czonkostwo wwiarygodnych systemach bezpieczestwa midzynarodowego; swoboda korzystania przez obywateli zpraw
iwolnoci czowieka, bez szkody dla bezpieczestwa innych osb ibezpieczestwa pastwa; ochrona
indywidualna obywateli i zbiorowa ludnoci przed losowymi i celowymi zagroeniami dla ich ycia
izdrowia oraz przed naruszeniem, utrat lub degradacj dysponowanych przez nich dbr (materialnych
iniematerialnych); bezpieczne warunki rozwoju potencjau spoecznego igospodarczego; adekwatne,
odpowiadajce potrzebom i moliwociom, spoeczne igospodarcze wsparcie bezpieczestwa.
Zinteresw tych zkolei wyprowadza si odpowiadajce im zestawy celw strategicznych ocharakterze operacyjnym ipreparacyjnym (przygotowawczym).
11
12
SYNTEZA
Najpowaniejsze wyzwania dla bezpieczestwa ekonomicznego Unii Europejskiej dotycz finansw. Jeeli pastwa czonkowskie UE zechc ibd wstanie podporzdkowa si rygorom naprawczym, apolityka makroekonomiczna wstrefie euro zostanie zreformowana (przede wszystkim
wcelu zwikszenia zakresu wsplnotowej polityki fiskalnej), kryzys powinien zosta przezwyciony.
Szczeglnie wanym wyzwaniem, przed jakim stoi UE, jest aktualizacja Europejskiej strategii
bezpieczestwa z2003 r.
Strategiczna (polityczno-wojskowa igospodarcza) obecno USA wEuropie to nadal fundament bezpieczestwa europejskiego. Szereg niewiadomych rodzi si wzwizku zcoraz bardziej widoczn reorientacj strategiczn USA wkierunku Azji iPacyfiku.
Wanym czynnikiem zewntrznym, rzutujcym na stan bezpieczestwa Polski, s relacje
midzy Rosj aZachodem. Dzisiaj trudno jest okreli ich klarown perspektyw. Czy Rosja bdzie
utrzymywa kurs na odbudow swojej mocarstwowoci, nie liczc si zinnymi, zwaszcza kosztem ssiadw? Czy te nastpi zmiana tego kursu na rzecz wsppracy wbudowaniu wsplnego bezpieczestwa? Dzisiaj bardziej prawdopodobny wydaje si scenariusz kontynuacyjny, niekorzystny dla Polski.
Mimo kryzysu wstrefie euro istagnacji gospodarczej, rnic wpoziomie ycia, dochodw oraz
dostpu do dbr i usug, nasilajcego si kryzysu demograficznego, a take istnienia na obszarach
peryferyjnych punktw zapalnych, ktre wniesprzyjajcej sytuacji mog przerodzi si wkonflikty,
Europa wci powszechnie postrzegana jest jako kontynent dobrobytu ipokoju. Jej centrum (Unia
Europejska) wci te stanowi istotn si przycigania dla innych pastw.
Wyzwania izagroenia dla Polski, wynikajce zanalizy zewntrznego rodowiska bezpieczestwa, maj przede wszystkim niemilitarny charakter. Najpowaniejsze wyzwania wdziedzinie bezpieczestwa pozamilitarnego, zktrymi bdzie musiaa si zmierzy Polska, wi si zzapewnieniem
niezakconego rozwoju gospodarczego pastwa, stabilnej sytuacji finansowej ispjnej, dalekosinej polityki spoecznej uwzgldniajcej przeciwdziaanie nadchodzcemu niowi demograficznemu.
Istotne dylematy strategiczne, jakim Polska bdzie musiaa stawi czoo wperspektywie nadchodzcego dwudziestolecia, zwizane s take zkoniecznoci zapewnienia bezpieczestwa wcyberprzestrzeni oraz przeciwdziaania dekapitalizacji infrastruktury przemysowej i transportowej. Dekapitalizacja,
aczsto rwnie dewastacja infrastruktury powoduj, e zkadym rokiem wzrasta ryzyko wystpienia
katastrof opodou przemysowym itechnicznym.
Wci istotne pozostaj te zagroenia militarne. Mog one zwaszcza mie charakter kryzysw polityczno-militarnych, prowokowanych dla wywierania presji strategicznej w ramach biecej
polityki, bez przekraczania progu wojny. Dziaania takie mog przejawia si w formie skokowej rozbudowy potencjau militarnego wpobliu polskich granic, praktycznej demonstracji siy, czy szantau militarnego. Nie mona jednak wykluczy take bezporednich zagroe zbrojnych. Wrd nich
naley wyrni dwa rodzaje: po pierwsze zagroenia, ktre najoglniej mona okreli aterytorialnymi (w ktrych przeciwnik nie ma zamiaru opanowa atakowanego terytorium), czyli uderzenia
punktowe, selektywne, owiadomie ograniczonej skali izasigu (czsto skryte, ztylko domylnym
autorstwem), obliczone na szantaowanie pastwa bd te zmuszenie do odpowiedniego kroku politycznego wwarunkach izolacji od szerszego systemu bezpieczestwa midzynarodowego (np. bez
uruchamiania NATO, wwyniku tworzenia tzw. sytuacji trudnokonsensusowych, w ktrych trudno
byoby o uzyskanie zgody wrd sojusznikw co do sposobu izakresu reakcji); po drugie zagroenia
zwizane zsytuacj dzisiaj zdecydowanie mniej prawdopodobn, ale jednoczenie najbardziej niebezpieczn, awic wojn na du skal. Tego rodzaju wojna mogaby mie miejsce wwarunkach radykal-
13
14
SYNTEZA
mach systemu kolektywnej obrony NATO, Wsplnej Polityki Bezpieczestwa iObrony UE oraz
strategicznych partnerstw (wtym zUSA), awich ramach strategicznego dobrossiedztwa;
w
spierania iselektywnego udziau wmidzynarodowej aktywnoci na rzeczzapobiegania powstawaniu nowych rde zagroe lub rozprzestrzenianiu si ju istniejcych kryzysw wwymiarze
ponadregionalnym, na podstawie wyranego mandatu midzynarodowego.
Powysze priorytety operacyjne powinny znale swoje szersze rozwinicie w Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP, awlad za ni wPolityczno-Strategicznej Dyrektywie Obronnej RP (lub poszerzonej okwestie pozamilitarne Polityczno-Strategicznej Dyrektywie Bezpieczestwa Narodowego RP).
15
Warszawa,
9 marca 2012 r.
Wystpienie
prezydenta Bronisawa
Komorowskiego
podczas IV konferencji
plenarnej Strategicznego
Przegldu Bezpieczestwa
Narodowego.
Fot. BBN
Warszawa,
11 grudnia 2012 r.
Spotkanie szefa
BBN Stanisawa
Kozieja z ekspertami
zaangaowanymi
w SPBN.
Fot. BBN
16
WSTP
17
WSTP
Biaa Ksiga Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej powstaa jako jawna prezentacja popularyzujca rezultaty Strategicznego Przegldu Bezpieczestwa Narodowego.
Obowizek prowadzenia SPBN zosta ujty wStrategii Bezpieczestwa Narodowego RP z2007 r.
Zgodnie znim prezydent RP zdecydowa oprzeprowadzeniu Przegldu, wydajc stosowne zarzdzenie wtej sprawie 24 listopada 2010 r. Jednoczenie powierzy realizacj tego zadania szefowi Komisji
SPBN, na czele ktrej stan szef Biura Bezpieczestwa Narodowego. Stosownie do zarzdzenia prezydenta RP, szef Biura Bezpieczestwa Narodowego okreli merytoryczne iorganizacyjne szczegy
przeprowadzenia SPBN.
Zadaniem Przegldu bya caociowa ocena bezpieczestwa narodowego Rzeczypospolitej
Polskiej isformuowanie wnioskw dotyczcych strategicznych celw isposobw dziaania pastwa
wdziedzinie bezpieczestwa oraz przygotowania systemu bezpieczestwa narodowego. Wramach tak
zdefiniowanego zadania opracowano koncepcj izakres problemowy Przegldu.
Wkoncepcji tej przyjto caociowe podejcie do bezpieczestwa, co pozwolio na wyodrbnienie poszczeglnych dziedzin bezpieczestwa: obronnej, ochronnej, spoecznej igospodarczej, ktrym
przyporzdkowano okrelone sektory oraz podmioty realizujce zadania strategiczne bezpieczestwa
narodowego (rys. 1). Dla ujednolicenia podejcia do analizowanej problematyki oraz sposobu jej prezentowania sporzdzono take katalog podstawowych kategorii pojciowych wzakresie bezpieczestwa. Katalog ten stanowi zacznik nr 2 do niniejszej publikacji.
Ochronna
Spoeczna
Gospodarcza
...
rodowiska
naturalnego
infrastruktury
krytycznej
transportowy
energetyczny
finansowy
...
migracyjny
demograficzny
socjalny
edukacyjny
kulturowy
ratownictwa
prawa i porzdku
publicznego
kontrwywiadowczy
wywiadowczy
militarny
dyplomatyczny
MON AW
SWW
--MSW
MSZ
ABW
SKW
MSW
(Policja,
SG,
BOR),
MS
(SW)
MAC,
CBA,
Prokuratura
---
MG MTBiGM MTBiGM
MF
--------MG
MG
MSP
MG,
MSP
MRiRW
MSP
MRR
MTBiGM
M
--podmioty pastwowe
i samorzdowe,
OP*
---
19
Samoidentyfikacja strategiczna podmiotu: diagnoza pastwa jako podmiotu bezpieczestwa (podstawy bezpieczestwa narodowego) oraz zdefiniowanie interesw
narodowych i celw strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa
RODOWISKO
BEZPIECZESTWA
STRATEGIA
OPERACYJNA
STRATEGIA
PREPARACYJNA
Projekcja strategii preparacyjnej: sformuowanie koncepcji przygotowa strategicznych sposobw utrzymywania i transformacji systemu bezpieczestwa narodowego,
stosownie do przyszych potrzeb operacyjnych
rdo: opracowanie wasne.
20
wstp
Potencja
spoeczny
Potencja
gospodarczy
Wymiar
globalny
Wymiar
regionalny
Scenariusz
ewolucyjny
Wymiar
krajowy
Scenariusz
dezintegracyjny
Opcja
Maksymalnego
umidzynarodowienia
bezpieczestwa
Polski
Opcja
Zrwnowaonego
umidzynarodowienia
i usamodzielnienia
bezpieczestwa
Polski
(REKOMENDOWANA)
Opcja
Autarkii
strategicznej
(samodzielnoci
i samowystarczalnoci)
Zasady,
sposoby, zadania,
wymagania
Zasady
osigania celw
Sposoby
osigania
celw
Zadania
strategiczne
Wymagania
wobec systemu
bezpieczestwa
narodowego
wynikajce
z opcji
rekomendowanej
OBSZAR PROBLEMOWY 4
Opcje
strategii
preparacyjnej
Rekomendacje
Opcja
Umidzynarodowienia systemu
bezpieczestwa
narodowego
Opcja
Zrwnowaonego
integrowania
systemu
bezpieczestwa
narodowego
(REKOMENDOWANA)
Opcja
Usamodzielnienia
systemu
bezpieczestwa
narodowego
Podsystemw
gospodarczych
Opcje
strategii
operacyjnej
Podsystemw
spoecznych
Scenariusz
integracyjny
OBSZAR PROBLEMOWY 3
Podsystemw
ochronnych
Cele preparacyjne
Scenariusze
rozwoju
rodowiska
bezpieczestwa
Podsystemu
obronnego
Potencja
ochronny
OBSZAR PROBLEMOWY 2
Stan obecny
i prognoza
rodowiska
bezpieczestwa
Rekomendacje dotyczce
Potencja
obronny
Cele
strategiczne
w dziedzinie
bezpieczestwa
Cele operacyjne
Uwarunkowania
ustrojowopolityczne
Dowiadczenia
historyczne/
tosamo
narodowa
i pastwowo
Interesy
narodowe
OBSZAR PROBLEMOWY 1
Diagnoza
20
21
11
6b
3a
6a
9a
12
9b
10
3. Strategia operacyjna
(opcje, w tym rekomendowana)
7
13
4. Strategia preparacyjna
(opcje, w tym rekomendowana)
Legenda: 1 13 oznaczaj kolejne etapy konsultacji wymiany informacji midzy zespoami problemowymi
sprzenie zwrotne
wyniki czstkowe
wyniki kocowe
rdo: opracowanie wasne.
WPrzegldzie uwzgldniono rezultaty prac rzdowych nad zintegrowanymi strategiami rozwojowymi (wtym szczeglnie nad Strategi rozwoju systemu bezpieczestwa narodowego RP 2022),
jak rwnie nad Dugookresow iredniookresow strategi rozwoju kraju.
Zesp Doradczo-Konsultacyjny wspiera merytorycznie zespoy problemowe poprzez opracowywanie stosownych ekspertyz oraz konsultacje dotyczce wynikw ich prac. Sztab Komisji, zorganizowany na bazie Biura Bezpieczestwa Narodowego, zapewnia obsug organizacyjn imerytoryczn
wszystkich podmiotw uczestniczcych wPrzegldzie. Przeprowadzi te ostateczn redakcj Raportu
Komisji SPBN.
Wramach prac komisji przeprowadzano szereg konferencji plenarnych, seminariw problemowych oraz warsztatw dotyczcych problematyki poszczeglnych zespow. Suyy one wymianie
pogldw oraz stanowiy istotn pomoc wformuowaniu wnioskw, ktre zostay uwzgldnione wdokumentach kocowych Przegldu.
W prace nad Przegldem zaangaowano szerokie grono przedstawicieli rnych rodowisk,
wtym struktur rzdowych isamorzdowych, organizacji pozarzdowych irodowisk akademickich
22
WSTP
zajmujcych si sprawami bezpieczestwa, komisji parlamentarnych waciwych w sprawach bezpieczestwa, byych szefw BBN oraz niezalenych ekspertw z rnych dziedzin bezpieczestwa.
Tak reprezentatywne grono zapewnio moliwo profesjonalnej, wszechstronnej iotwartej dyskusji
osprawach bezpieczestwa pastwa, wtym uwzgldnienia dorobku wtej dziedzinie najwaniejszych
instytucji naukowych, akademickich oraz organizacji pozarzdowych.
W wyniku dokonanych analiz zosta opracowany niejawny Raport Komisji Strategicznego
Przegldu Bezpieczestwa Narodowego, zawierajcy kluczowe wnioski i rekomendacje. Stanowi
one podstaw przygotowywania wnajbliszych latach merytorycznych propozycji decyzji prezydenta
RP iRady Ministrw dotyczcych zapewniania bezpieczestwa oraz doskonalenia systemu bezpieczestwa narodowego, wtym wszczeglnoci weryfikacji Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP,
Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Obronnej RP (lub poszerzonej o kwestie pozamilitarne Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Bezpieczestwa Narodowego RP) iinnych dokumentw oznaczeniu strategicznym.
Raport stworzy merytoryczn podstaw do wydania przez Biuro Bezpieczestwa Narodowego niniejszej Biaej Ksigi, ktra adresowana jest do szerokiego grona odbiorcw, nie tylko instytucji
zajmujcych si zmocy prawa iobowizku sprawami bezpieczestwa, ale take do wszystkich pozostaych pastwowych iniepastwowych podmiotw spoecznych igospodarczych oraz obywateli,
dla ktrych wglobalizujcym si wiecie iuinformacyjniajcym si spoeczestwie bezpieczestwo
staje si w coraz wikszym stopniu sfer bezporednio ich dotyczcych wyzwa, zagroe i ryzyk.
Wszyscy musz wic jako minimum nie tylko odczuwa, ale i rozumie bezpieczestwo, atake wcoraz wikszym zakresie zarwno podejmowa decyzje indywidualne, jak iuczestniczy wdecyzjach
zbiorowych. Dlatego jednym znajwaniejszych zada staje si obecnie szeroko rozumiana edukacja
dla bezpieczestwa. Gwnym celem niniejszej Biaej Ksigi jest wniesienie merytorycznego wkadu
wrealizacj tego wanie zadania opriorytetowym znaczeniu dla bezpieczestwa Polski.
23
24
Rozdzia 1
DIAGNOZA
STANU
BEZPIECZESTWA
NARODOWEGO
25
Warszawa,
15 kwietnia 2011 r.
Ikonferencja plenarna
Strategicznego Przegldu
Bezpieczestwa
Narodowego. Dyskusja
nad gwnymi tezami
opracowanymi przez
Zesp Interesw
Narodowych iCelw
Strategicznych.
Fot. BBN
Wzwizku ztym, analizujc stan bezpieczestwa Polski, konieczne jest wpierwszej kolejnoci
udzielenie odpowiedzi na pytania dotyczce jej potencjau strategicznego: czym charakteryzuje si
Polska jako podmiot bezpieczestwa ijakim dysponuje potencjaem strategicznym oraz wjaki sposb
wpywa to na interesy narodowe iwynikajce znich cele strategiczne wdziedzinie bezpieczestwa?
Dlatego te wniniejszym rozdziale podjte zostay trzy zasadnicze wtki. Pierwszy obejmuje analiz
ksztatowania si tosamoci narodowej ipastwowoci oraz ich wpywu na interesy narodowe icele
strategiczne wdziedzinie bezpieczestwa. Analiza ta dotyczy okresu od pocztkw pastwowoci do
czasw wspczesnych. Drugi zawiera analiz uwarunkowa ustrojowo-politycznych RP oraz ocen
potencjau strategicznego Polski wczterech obszarach: obronnym, ochronnym, spoecznym igospodarczym. Wtrzecim nastpuje zidentyfikowanie isformuowanie katalogu interesw narodowych icelw strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa. Katalog ten jest punktem odniesienia do rozwaa
wkolejnych rozdziaach nad prognoz rozwoju rodowiska bezpieczestwa w wymiarze midzynarodowym i krajowym oraz sformuowaniem moliwych ipodanych opcji strategii operacyjnej ipreparacyjnej (przygotowawczej).
27
28
29
30
31
32
III Rzeczpospolita
Zaamanie si zimnowojennego, dwubiegunowego porzdku midzynarodowego byo rezultatem zapocztkowanej wPolsce w1980 r. rewolucji Solidarnoci, zmian wZSRR po objciu wadzy
przez Michaia Gorbaczowa ipotem jesieni ludw w1989 r. Proces ten zainicjowa zmian ustroju
isystemu gospodarczego Rzeczypospolitej, determinujc rwnoczenie jej sytuacj bezpieczestwa.
Za gwny interes narodowy po odzyskaniu penej suwerennoci przez Polsk naley uzna zapewnienie warunkw bezpieczestwa pastwa w nowych warunkach (po rozpadzie bloku wschodniego Polska znalaza si wtzw. szarej strefie bezpieczestwa), zrwnowaonego rozwoju oraz stopniowe-
33
34
* * *
MORZE
MORZE
MORZ
MO
RZ
ZE BATYCKIE
BAT
BA
BATYCKIE
TY
T
Y KI
YCKI
YC
KIE
E
SUDETY
KARPATY
WSCHD
Rysunek 5. Historyczne
geostrategiczne pooenie
Polski na linii
WschdZachd
ZACHD
35
DECYDENT
ORGAN DORADCZY
ORGAN SZTABOWY
Podsystemy wykonawcze
PODSYSTEMY
OPERACYJNE
PODSYSTEMY
WSPARCIA
obronny
spoeczne
ochronne
gospodarcze
36
37
Uwarunkowania ustrojowo-polityczne
jako osnowa potencjau kierowania
Osnow podsystemu kierowania bezpieczestwem narodowym stanowi uwarunkowania
ustrojowo-polityczne pastwa, ktrych prawne fundamenty okrela Konstytucja RP z2 kwietnia 1997 r.
Wtym zakresie kluczow rol odgrywa art. 5 okrelajcy podstawowe funkcje pastwa.
Zgodnie zjego treci, Rzeczpospolita Polska strzee niepodlegoci inienaruszalnoci swojego
terytorium (pastwo jako polityczna organizacja narodowa), zapewnia wolnoci iprawa czowieka
i obywatela oraz bezpieczestwo obywateli (obywatel jako unitarny element narodu), strzee dziedzictwa narodowego (potencja niematerialny, ktrego skadnikiem cigym jest dziedzictwo kulturowe ihistoryczne) oraz zapewnia ochron rodowiska, kierujc si zasad zrwnowaonego rozwoju
(potencja materialny, budowany wramach rozwoju spoeczno-gospodarczego, uwzgldniajcego potrzeb ochrony rodowiska). Zfunkcji tych wynikaj okrelone kompetencje izadania organw pastwowych. Stanie na stray niepodlegoci inienaruszalnoci terytorium pastwa chociaby zuwagi
na systematyk ustawy zasadniczej jest kluczow funkcj pastwa, ktrej realizacja pozwala na wykonywanie pozostaych funkcji, okrelonych przez art. 5 jako podstawowe.
Z treci przywoanego art. 5 Konstytucji RP,
wzakresie dotyczcym utrwalania niepodlegoci, nieKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
naruszalnoci terytorium i bezpieczestwa narodowezdnia 2 kwietnia 1997 r.
go, koresponduje cile norma ujta wjej art. 26 ust. 1,
okrelajca ustrojow pozycj Si Zbrojnych RP. PoArt. 5. Rzeczpospolita Polska strzeprzez nadanie SZ RP roli czynnika sucego ochronie
e niepodlegoci inienaruszalnoci
niepodlegoci pastwa i niepodzielnoci jego terytoswojego terytorium, zapewnia wolrium oraz bezpieczestwu inienaruszalnoci jego granoci iprawa czowieka iobywatela
nic Konstytucja RP powierza SZ RP rol podstawowego
oraz bezpieczestwo obywateli, strzee
realizatora najistotniejszej funkcji pastwa.
dziedzictwa narodowego oraz zapewnia
W ramach uwarunkowa ustrojowo-polityczochron rodowiska, kierujc si zasad
nych
Konstytucja
RP zawiera przepisy okrelajce zasady
zrwnowaonego rozwoju.
ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej. Szczeglnie istotne s w tym obszarze zasady: demokratycznego pastwa prawa urzeczywistniajcego zasady sprawiedliwoci spoecznej; unitarnego charakteru pastwa;
zwierzchnictwa narodu; zrwnowaonego rozwoju; dostpu do narodowego dziedzictwa kulturowego;
praworzdnoci; trjpodziau irwnowagi wadz publicznych (ustawodawczej, wykonawczej, sdowniczej); pluralizmu politycznego; wolnoci zrzeszania si; wolnoci prasy iinnych rodkw spoecznego
38
39
40
41
* * *
Zawarte w postanowieniach Konstytucji RP uwarunkowania ustrojowo-polityczne i prawne
tworz oglne ramy do okrelenia katalogu interesw narodowych icelw strategicznych wdziedzinie
bezpieczestwa, gdy ich formuowanie musi uwzgldnia zarwno funkcje pastwa okrelone wart. 5
Konstytucji RP, jak izawarte wniej zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej.
Potencja obronny
Potencja obronny tworz: suba zagraniczna (dyplomacja) pracujca na rzecz bezpieczestwa,
Siy Zbrojne RP, wojskowe suby specjalne oraz przemys obronny.
Suba zagraniczna pracujca na rzecz bezpieczestwa funkcjonuje iprzeksztaca si zgodnie ze wspczesnymi trendami oraz zmieniajc si sytuacj geopolityczn iekonomiczn. Polska ma
swoje ambasady w89 pastwach oraz przedstawicielstwa przy 9 organizacjach midzynarodowych.
Dziaa 36 konsulatw generalnych w 19 pastwach oraz dodatkowo funkcjonuj wydziay konsularne polskich ambasad. Obecnie prowadzone s 23 Instytuty Polskie poza granicami kraju (stan na
31 grudnia 2012 r.).
Wsparciem dla suby zagranicznej pracujcej na rzecz bezpieczestwa jest dziaalno 55 ataszatw obrony (AO) przy przedstawicielstwach dyplomatycznych RP wcaym wiecie. S one wanym
elementem wstrukturach ambasad RP iodgrywaj istotn rol wzakresie rozwoju ikoordynacji midzynarodowej wsppracy wojskowej.
Zadaniem polityki zagranicznej idyplomacji jako jej narzdzia jest zapewnienie korzystnych
warunkw midzynarodowych, moliwie najpeniej gwarantujcych bezpieczestwo Rzeczypospolitej
Polskiej idbao ojej szeroko pojte interesy bezpieczestwa. Dyplomacja pozwala pastwu na wyraenie iprowadzenie polityki zagranicznej poprzez m.in. odpowiednie podstawy prawne, organizacj,
kadry, procedury imetody dziaania.
Graniczne pooenie Polski wOrganizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego iUnii Europejskiej
nakada szczegln odpowiedzialno na dyplomacj. Dyplomacja Polski reprezentuje interesy duego pastwa rodkowoeuropejskiego, wyrniajcego si ambicj odgrywania istotnej roli wEuropie.
Jej dziaania polegaj na ksztatowaniu stabilnego midzynarodowego rodowiska bezpieczestwa
w wymiarze regionalnym i globalnym, poprzez wspprac midzynarodow, zwaszcza w ramach
Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, Unii Europejskiej, Organizacji Narodw Zjednoczonych, Organizacji
Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie i innych organizacji midzynarodowych oraz w relacjach
znajbliszymi ssiadami i gwnymi partnerami.
Szczeglnie wan rol wramach suby zagranicznej pracujcej na rzecz bezpieczestwa odgrywa Stae Przedstawicielstwo RP przy NATO, ktre na bieco uczestniczy wprocesach decyzyjnych
Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. Istotne zadania na rzecz bezpieczestwa realizowane s rwnie przez
Stae Przedstawicielstwo RP przy Unii Europejskiej. Ich walorem jest moliwo zabiegania wramach
Sojuszu iUE ouwzgldnienie wpracach tych organizacji polskich interesw narodowych icelw stra-
42
43
szeregowi
42 proc.
podoficerowie
38 proc.
oficerowie
20 proc.
Siy
Powietrzne
Marynarka
Wojenna
20200
8800
poza Rodzajami
SZ RP
Wojska
Specjalne
3000
27400
Wojska
Ldowe
60600
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych MON.
Polskie siy zbrojne od ponad dwch dekad podlegaj gbokiej systemowej transformacji.
Punktem wyjcia bya ponad 400-tysiczna armia masowa, bazujca na onierzach zpoboru, koncentrujca swj wysiek na przygotowaniach do duego konfliktu zbrojnego wramach wojsk Ukadu
Warszawskiego. Nieodcznym elementem tego systemu byo posiadanie znaczcych ikosztownych
rezerw. Dalsze utrzymywanie takiego potencjau wzupenie odmiennych warunkach geopolitycznych
nie tylko nie odpowiadao potrzebom obronnym, ale take zdecydowanie przekraczao moliwoci
ekonomiczne pastwa. Pocztkowa faza transformacji polegaa wistocie na do chaotycznej redukcji
stanw osobowych oraz znacznych iloci sprztu iuzbrojenia wojskowego. Tylko wlatach 19891993
siy zbrojne zostay zredukowane o25 proc.
Reformy organizacyjno-strukturalne prowadzone wedug zmieniajcych si koncepcji doprowadziy zjednej strony do uzyskania pewnych oszczdnoci, zdrugiej jednak do utraty niektrych
zdolnoci (rezultat wycofania ze suby duej iloci przestarzaego sprztu iuzbrojenia, wtym rodkw raenia) oraz degradacji technicznej uzbrojenia (gwnie poradzieckiego), wyposaenia iinfra-
44
struktury wojskowej. Negatywn konsekwencj przemian bya rwnie nierwnomierna inieefektywna dyslokacja jednostek wojskowych (czsto woderwaniu od bazy poligonowej) oraz niekorzystne
zmiany proporcji midzy komponentami bojowymi aich szeroko rozumianym zapleczem (jednostki
wsparcia, potencja systemu szkolenia iksztacenia, rozbudowane struktury dowodzenia itp.). Wszystkie te czynniki rzutoway bezporednio na poziom zdolnoci obronnych.
Druga faza transformacji iprba uporzdkowania tego procesu rozpocza si wraz zpodjciem stara oczonkostwo Polski wSojuszu Pnocnoatlantyckim. Uruchomiono proces standaryzacji
oraz podjto wysiki wkierunku osignicia kompatybilnoci iinteroperacyjnoci Si Zbrojnych RP
zwojskami innych pastw czonkowskich NATO. Sukcesywnie zmniejszano take liczb garnizonw,
awychodzc naprzeciw spoecznym oczekiwaniom rozpoczto stopniowe skracanie okresu zasadniczej suby wojskowej.
Wan cezur, rozpoczynajc trzeci etap procesu
transformacji si zbrojnych, byo przyjcie 25 maja 2001 r.
Ustawa zdnia 25 maja 2001 r. oprzeustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz
budowie imodernizacji technicznej
finansowaniu Si Zbrojnych RP. Wprowadzia ona, nowe
oraz finansowaniu Si Zbrojnych
wpolskim systemie prawnym, systemowe rozwizanie coRzeczypospolitej Polskiej
rocznego przeznaczania zbudetu pastwa na obronno
nie mniej ni 1,95 proc. PKB zroku poprzedniego.
Art. 7 ust. 1. Na finansowanie potrzeb
obronnych Rzeczypospolitej Polskiej
Rozwizanie to zostao przyjte dziki zgodzie elit
przeznacza si corocznie wydatki zbupolitycznych ponad podziaami partyjnymi. Zgodnie z t
detu pastwa wwysokoci nie niszej
ustaw przygotowano iuruchomiono Program przebuni 1,95% Produktu Krajowego Brutto
dowy imodernizacji technicznej Si Zbrojnych RP wlazroku poprzedniego.
tach 20012006 pierwszy zserii programw transformacji polskiej armii dostosowanych do cyklu planowania
45
Kolejny etap transformacji polskiej armii rozpocz si wraz zprzyjciem 5 sierpnia 2008 r.
przez Rad Ministrw Programu profesjonalizacji Si Zbrojnych na lata 20082010. Uzawodowienie
si zbrojnych byo najwaniejsz decyzj transformacyjn wostatnim dwudziestoleciu. Nadao to subie wojskowej cakowicie dobrowolny, ochotniczy charakter ze wszystkimi tego konsekwencjami.
Dziki staym iprzewidywalnym nakadom na obronno poczwszy od 2001 r. oraz wspomnianej wczeniej zasadzie udziau wydatkw majtkowych wbudecie MON na poziomie nie niszym ni
20 proc. wydatkw obronnych przyspieszony zosta proces modernizacji technicznej Si Zbrojnych RP.
Niektre segmenty SZ RP, poprzez planowe zakupy i sukcesywne wdraanie nowoczesnego sprztu
46
Wydatki
majtkowe
24,4 proc.
1166,5
7137,8
Wydatki
biece (CPR)
8,3 proc.
Emerytury
i renty
20,8 proc.
6061,4
RAZEM
29 203,2
967,8
2427,1
Pozostae
wiadczenia
3,3 proc.
7690,1
Pozostae
wydatki biece
12,9 proc.
3752,5
Uposaenia onierzy
i wynagrodzenia
pracownikw
26,3 proc.
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych MON.
47
48
49
19962004
SFOR
Bonia
i Hercegowina
2006, 2008,
2010, 2012
Baltic Air Policing
Estonia, Litwa, otwa
1999 obecnie
KFOR
Kosowo
2005, 2006,
2006/07, 2008,
2008/09, 2010/11, 2011
Active Endeavour
Morze rdziemne
2003 Concordia
Macedonia
1999
AFOR
Albania
19742009
UNDOF
Syria
2004 obecnie
ISAF
Afganistan
19922009
UNIFIL
Liban
20022007
Enduring Freedom
Afganistan
20082009
EUFOR
Tchad/RCA
Czad
20052006
Swift Relief
Pakistan
2009
MINURCAT
Czad
2006
EUFOR RD Congo
Gabon, Demokratyczna
Republika Konga
20032008
Iraqi Freedom
Irak
20052011
NTM-I
Irak
2013 obecnie
EUTM
Mali
rdo: opracowanie wasne.
ski moe by prowadzona wycznie wzwizku zjej dziaalnoci poza granicami pastwa. Wgranicach ustawowych zada funkcjonariusze SWW wykonuj czynnoci operacyjno-rozpoznawcze oraz
analityczno-informacyjne, maj prawo do uycia broni palnej oraz uprawnienia wynikajce zustawy
oochronie osb imienia wzakresie dotyczcym funkcjonariuszy ionierzy wykonujcych zadania
zzakresu ochrony fizycznej obiektw SWW.
Wrd najwaniejszych zada realizowanych na bieco przez Sub Wywiadu Wojskowego
wskaza naley: gromadzenie i przetwarzanie informacji o istotnym znaczeniu dla bezpieczestwa
potencjau obronnego, zdolnoci bojowej oraz warunkw realizacji zada przez SZ RP; rozpoznawanie i przeciwdziaanie zagroeniom militarnym godzcym w obronno RP oraz zagroeniom
midzynarodowym terroryzmem; rozpoznawanie midzynarodowego obrotu broni, amunicj ima-
50
51
* * *
Potencja obronny RP systematycznie wzrasta. Szczeglnie poprawa zdolnoci operacyjnych
profesjonalnych Si Zbrojnych RP wpywa pozytywnie na poziom polskich ambicji strategicznych,
atym samym na skal icharakter interesw narodowych icelw strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa.
Potencja ochronny
Potencjaochronny tworz: wymiar sprawiedliwoci; suby specjalne; suby, strae iinspekcje
wyspecjalizowane wochronie bezpieczestwa iporzdku publicznego; suby ratownictwa iochrony
ludnoci; elementy zarzdzania kryzysowego; suby graniczne oraz inne instytucje, ktrych porednim lub bezporednim zadaniem jest ochrona bezpieczestwa publicznego.
Wymiar sprawiedliwoci. Waciwe dziaanie wymiaru sprawiedliwoci stanowi gwarancj
stabilnego funkcjonowania pastwa i zapewnia bezpieczestwo spoeczestwa i obywateli. Wadza
sdownicza jest jednym ztrzech elementw ustrojowego podziau wadzy. Ztreci art. 175 Konstytucji RP wynika, e wymiar sprawiedliwoci sprawuj wycznie sdy. S nimi: Sd Najwyszy, sdy
powszechne, sdy administracyjne oraz sdy wojskowe. Oprcz sdw do wadzy sdowniczej zalicza
si take dwa trybunay Trybuna Konstytucyjny iTrybuna Stanu.
Sdy szczeglne, owaciwoci obejmujcej okrelon grup spraw, s usytuowane poza systemem sdw powszechnych. Zalicza si do nich sdy administracyjne isdy wojskowe. Wpostpowaniu przed sdami szczeglnymi stosuje si te same zasady, co wsdach powszechnych. Sdy administracyjne kontroluj legalno dziaalnoci administracji publicznej.
52
53
54
PREZES RADY
MINISTRW
PREZYDENT RP
SEJM
SEJMOWA KOMISJA
DS. SUB
SPECJALNYCH
MON
SWW
SKW
CBA
AW
ABW
55
56
Miejsce
Wskanik
/indeks
Miejsce
Pastwo/
Terytorium
Wskanik
/indeks
Dania
90
22
Saint Lucia
71
Finlandia
90
25
Austria
69
Nowa Zelandia
90
25
Irlandia
69
Szwecja
88
27
Katar
68
Singapur
87
27
68
Szwajcaria
86
29
Cypr
66
Australia
85
30
Botswana
65
Norwegia
85
30
Hiszpania
65
Kanada
84
32
Estonia
64
Holandia
84
33
Bhutan
63
11
Islandia
82
33
Portugalia
63
12
Luksemburg
80
33
Portoryko
63
13
Niemcy
79
36
62
14
Hongkong
77
37
Sowenia
61
15
Barbados
76
37
Tajwan
61
16
Belgia
75
39
60
17
Japonia
74
39
Izrael
60
17
Wielka Brytania
74
41
Polska
58
19
Stany Zjednoczone
73
...
...
...
20
Chile
72
...
...
...
20
Urugwaj
72
174
Afganistan
22
Bahamy
71
174
Korea Pnocna
22
Francja
71
174
Somalia
57
58
Zastpca
KGP
Pierwszy
Zastpca KGP
Zastpca
KGP
Biuro Kadr
i Szkolenia
Centralne Biuro
ledcze
Biuro
Prewencji
Biuro
Logistyki
Biuro
Prawne
Biuro
Kryminalne
Gwny Sztab
Policji
Biuro cznoci
i Informatyki
Biuro Ochrony
Informacji Niejawnych
Biuro Wywiadu
Kryminalnego
Biuro Ruchu
Drogowego
Biuro
Finansw
Biuro
Kontroli
Biuro Operacji
Antyterrorystycznych
Krajowe Centrum
Informacji Kryminalnych
Biuro Midzynarodowej
Wsppracy Policji
Zesp
Prasowy
Zesp Audytu
Wewntrznego
rdo: Komenda Gwna Policji.
59
60
Przytoczona decyzja nr 19/MON zostaa nastpnie zastpiona decyzj nr 2/MON z 4 stycznia 2013 r.
61
Postpowania
wszczte
Przestpstwa
stwierdzone ogem
Liczba
podejrzanych
Wykrywalno
(proc.)
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
950 860
981 480
964 614
994 959
968 620
1 014 695
1 156 031
1 235 239
1 296 356
1 248 082
1 277 420
1 275 418
1 169 185
1 119 803
1 159 554
1 138.523
1 129.577
1 082.057
1 152.993
1 287 918
1 379 962
1 461 217
1 466 643
1 404 229
1 390 089
1 266 910
500 539
521 942
516 152
521 699
516 626
540 604
587 959
594 088
578 059
557 224
552 301
533 943
405 275
67,8
68,7
67,9
67,1
65,9
64,6
62,4
58,6
56,2
55,2
54,9
53,8
47,8
51
50 proc.
49
45
48
49
43
34
25
20 proc. 22
27
22
42
2003
21
43
45
20
13
2004
41
46
37
12
10 proc.
2002
45
32
26
25
49
43
40 proc.
30 proc.
47
2005
2006
2007
2008
10
2009
2010
12
2011
2012
Umiarkowane
Brak poczucia zagroenia
Due
rdo: CBOS, komunikat z bada BS/62/2012, Opinie o bezpieczestwie i zagroeniu przestpczoci.
62
63
01010101010
010101010101010
01010101010101
0101010101010101
010101010101010101010
010101010101010101010
010101010101010101010
010101010101010101010
010101010101010101010
010101010101010101010
010101010101010101010
64
MON
MPiPS
MG
MF
MSP
MEN /MNiSW
MRR
MSZ
ABW
AW
PREZYDENT
RADA
MINISTRW
WOJEWODA
PAA
MRiRW
MTBiGM
MZ
MAiC
Fazy
zarzdzania
kryzysowego
MSW
Zagroenia terrorystyczne
Rysunek 14. Zadania iobowizki uczestnikw wrazie wystpienia sytuacji kryzysowej zagroenie
terrorystyczne
RCB
RCB
zapobieganie
przygotowanie
reagowanie
odbudowa
zadania wiodce
zadania wspomagajce
S zadania realizowane przez samorzd terytorialny
PAA Pastwowa Agencja Atomistyki
rdo: Krajowy plan zarzdzania kryzysowego przyjty przez Rad Ministrw 6 marca 2012 r.
Do pewnego stopnia problem braku koordynacji zagodzio powoanie Midzyresortowego Zespou do spraw Zagroe Terrorystycznych jako organu pomocniczego Rady Ministrw, ktry zapewnia wspdziaanie administracji rzdowej wzakresie rozpoznawania, przeciwdziaania ireagowania
na zagroenia terrorystyczne.
Jedn zgwnych rl wsystemie antyterrorystycznym RP odgrywa Centrum Antyterrorystyczne (CAT) Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, ktre jest jednostk koordynacyjno-analityczn
w tym zakresie. Istot systemu funkcjonowania CAT
ABW jest koordynacja procesu wymiany informacji
Kodeks karny
midzy uczestnikami systemu ochrony antyterrorystycznej, umoliwiajca wdraanie wsplnych procedur
Art. 115 par.20. Przestpstwem
reagowania wrazie zaistnienia zagroenia.
ocharakterze terrorystycznym jest czyn
Istotnym zadaniem jest przeciwdziaanie i zwalzabroniony zagroony kar pozbawienia
czanie finansowania dziaalnoci terrorystycznej, za ktre
wolnoci, ktrej grna granica wynosi co
wPolsce odpowiadaj zwaszcza takie organy finansowe jak
najmniej 5 lat, popeniony wcelu:
Generalny Inspektor Informacji Finansowej iSuba Celna.
1) powanego zastraszenia wielu osb;
Wan rol wsystemie bezpieczestwa antyterrorystyczne2) zmuszenia organu wadzy publicznej
go peni rwnie Rzdowe Centrum Bezpieczestwa.
Rzeczypospolitej Polskiej lub innego
W obszarze regulacji dotyczcych terroryzmu
pastwa albo organu organizacji
poza prawem midzynarodowym, w tym unijnym
midzynarodowej do podjcia lub
polskie prawo opiera si gwnie na ustawach komzaniechania okrelonych czynnoci;
petencyjnych poszczeglnych sub zaangaowanych
3) wywoania powanych zakce
w zwalczanie zagroenia terrorystycznego oraz przewustroju lub gospodarce Rzeczypopisw Kodeksu karnego, ktre definiuj przestpstwo
spolitej Polskiej, innego pastwa lub
ocharakterze terrorystycznym (art. 115 par. 20), atake
organizacji midzynarodowej atakprzepisw ustawy o przeciwdziaaniu praniu pienidzy
e groba popenienia takiego czynu.
oraz finansowaniu terroryzmu.
65
66
Pierwszy Protok dodatkowy do konwencji genewskich z12 sierpnia 1949 r., dotyczcy ochrony ofiar midzynarodowych
konfliktw zbrojnych, sporzdzony wGenewie 8czerwca 1977 r. (Dz.U. z1992 r. Nr 41, poz. 175), ktry Rzeczpospolita Polska
przyja 19 wrzenia 1991 r.
67
68
IS
FI
SE
NO
EE
LV
DK
IE
LT
UK
NL
PL
DE
BE
LU
CZ
LI
FR
SK
AT
CH
HU
SL
IT
RO
PT
ES
BG
GR
MT
CY
69
70
71
72
* * *
Potencja ochronny stoi obecnie przed szeregiem trudnych wyzwa. Wynikaj one zarwno
z wysokiego poziomu przestpczoci (cho z powoln tendencj spadkow), wtym take przestpczoci zorganizowanej, groby terroryzmu, wtym cyberterroryzmu, jak ize wzrostu nielegalnej migracji.
Na ten stan rzeczy dodatkowo nakadaj si saboci systemu ratownictwa, a take niedostateczna
koordynacja dziaa administracji rzdowej isamorzdowej. Widoczny jest brak rodkw na dziaania ocharakterze profilaktycznym oraz saboci systemu ostrzegania. Ponadto nadmierna liczba sub
irozproszony nadzr komplikuj koordynacj iosabiaj efektywno potencjau ochronnego. Saboci te ograniczaj moliwy poziom ambicji wdefiniowaniu interesw narodowych icelw wdziedzinie
bezpieczestwa.
73
74
MCZYNI
KOBIETY
95
90
85
80
Nadwyka liczby
kobiet nad liczb
mczyzn
75
70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
Nadwyka liczby
mczyzn nad
liczb kobiet
15
10
5
0
350
tys.
300
250
200
150
100
50
50
100
150
200
250
300
350
tys.
Wiek produkcyjny
rdo: Rocznik Demograficzny 2012 r. GUS.
75
1990
1995
2000
2005
2010
2011
76
4 proc.
3 proc.
Raczej tak
Trudno powiedzie
Zdecydowanie nie
21 proc.
Raczej nie
rdo:
Rysunek 20.Odpowied na pytanie: Czy, Pana(i) zdaniem, Polska jest krajem, wktrym yjesi
bezpiecznie? (wlatach 19872011)
Tak
Nie
Trudno powiedzie
Przekonanie, e Polska jest krajem, wktrym yje si bezpiecznie, przewaa we wszystkich grupach
spoeczno-demograficznych. Jest ono jednak najmniej rozpowszechnione wrd osb oniskim statusie materialnym. Zauway jednak wypada, e pytanie oto, czy wkraju yje si bezpiecznie, moe skania do
brania pod uwag przez respondentw bardziej zagroe ocharakterze codziennym (typu przestpczo),
ni do mylenia wkategoriach bardziej globalnego bezpieczestwa narodowego. Tym niemniej okrela
ono wany psychospoeczny kontekst bezpieczestwa narodowego.
77
rednia na skali od
0 do 10
6,43
6,41
5,87
5,40
5,05
5,03
4,92
4,67
4,52
3,76
3,50
3,49
3,25
Wojna wEuropie
2,49
2,02
1,67
1,47
1,27
rdo: Ocena stanu bezpieczestwa pastwa..., op.cit.
Polacy jako najbardziej realne widz te zagroenia, ktre s im znane. Jest to wic wpewnym sensie obraz lkw oswojonych. Bardziej realne s zagroenia spoeczno-gospodarcze ni
katastroficzno-militarne. Bardziej realnie postrzegane s te zagroenia bdce wynikiem zdarze
nieintencjonalnych ni dziaa intencjonalnych. Paradoksem jest to, e cho ocena instytucji odpowiedzialnych za bezpieczestwo pastwa jest generalnie pozytywna, to stopie przygotowania
kraju do zagroe terrorystycznych, militarnych, ekologicznych czy klsk ywioowych oceniany
jest jako saby. Najwyraniej Polacy oceniali instytucje bardziej przez pryzmat zaufania/sympatii
ni skutecznoci (lubimy wojsko, co nie znaczy, e wierzymy, e nas obroni).
78
68
67
66
63
62
59
58
56
32
31
11
-1
-32
Zwraca uwag stosunkowo wysoka pozycja mediw, atake porwnanie do poprzednich wynikw dotyczcych prawdopodobiestwa poszczeglnych zagroe. Miay one gwnie charakter ekonomiczno-spoeczny, aci, ktrzy mog by wani zpunktu widzenia tych zagroe, maj zdaniem
respondentw najniszy na nie wpyw (obywatele, samorzdy, przedsibiorcy).
W ocenie spoecznej wszystkie wane instytucje, ktre maj znaczenie dla bezpieczestwa
Polski, dobrze speniaj swoj rol. Wrd nich najlepiej oceniania jest dziaalno stray poarnej
(82 proc. opinii pozytywnych). Mniej wicej trzy czwarte Polakw jest zadowolonych zdziaalnoci
wojska (77proc.) iPolicji (74proc.). Podobnie trzy czwarte badanych uwaa, e przynaleno do
NATO dobrze suy bezpieczestwu Polski.
Ponad dwie trzecie ankietowanych (69 proc.) jest zdania, e wadze polskiego pastwa dobrze
speniaj swoj rol, jeli chodzi ozapewnienie bezpieczestwa Polski. Tyle samo osb (68 proc.) docenia znaczenie czonkostwa Polski wUnii Europejskiej dla bezpieczestwa kraju. Wikszo badanych
(61proc.) jest zadowolonych zdziaalnoci sub specjalnych. Ponad poowa (58 proc.) pozytywnie
ocenia rol wadz samorzdowych.
Najbardziej oczywisty dla badanych jest zwizek midzy bezpieczestwem aposiadaniem nowoczesnej armii iprzynalenoci do sojuszy militarnych. Zdecydowana wikszo osb (80 proc.)
dostrzega take znaczenie poziomu rozwoju gospodarczego dla bezpieczestwa kraju.
Wocenie ankietowanych umacnianiu bezpieczestwa sprzyja rwnie wszystko to, co mona okreli jako wysoki poziom kapitau spoecznego (patrz: rys. 21): zaufanie obywateli do wadzy
(72 proc.), zaufanie wadzy do obywateli (69 proc.) oraz istnienie silnego spoeczestwa obywatel-
79
Wikszo czynnikw wpywajcych na stan bezpieczestwa wkraju jest wedug ankietowanych do silnie lub bardzo silnie ze sob skorelowana. Wodczuciu spoecznym sia militarna pastwa wie si zpoziomem jego rozwoju gospodarczego. Sia gospodarcza za (awic porednio take
potga militarna) czy si w opinii spoecznej z okrelonym modelem adu spoecznego, opartym
na zaufaniu idemokratycznych mechanizmach wypracowywania konsensu spoecznego. Elementem
tego modelu, take zwizanym zwysokim stopniem rozwoju gospodarczego (i by moe niskim
poziomem nierwnoci spoecznych), jest mae natenie konfliktw spoecznych.
Czynnikiem sabo skorelowanym zinnymi jest istnienie wielokulturowego, etnicznie zrnicowanego spoeczestwa. Analizy pokazuj jedynie silny zwizek midzy funkcjonowaniem wielokulturowego spoeczestwa apostrzeganym duym nateniem konfliktw spoecznych.
80
Osoby dostrzegajce grob utraty lub ograniczenia suwerennoci Polski zostay zapytane, na
czym ich zdaniem polega to zagroenie. Co zagraa obecnie niepodlegoci Polski?
Odpowiedzi badanych wskazyway zarwno na typy, jak ina rda moliwych zagroe. Generalnie czciej wymieniano zagroenia zewntrzne ni wewntrzne, aczkolwiek niekiedy trudno
precyzyjnie oddzieli jedne od drugich. Niemal jedna pita badanych (19 proc.) dostrzega zagroenie
dla suwerennoci ze strony ssiadw Polski, przy czym ich zdaniem pynie ono gwnie ze strony Rosji. Najczciej podnoszonym problemem jest zaleno energetyczna ze strony Rosji. Niewiele
mniej osb (17 proc.) wskazywao na niebezpieczestwa zwizane zczonkostwem wUnii Europejskiej. Niepokj budzi przede wszystkim federalizacja Unii izwizane ztym procesem przekazywanie
kompetencji pastwowych organom unijnym.
81
50 proc.
10 proc.
9 proc.
militarny i wie si
z moliwoci ataku
na terytorium Polski przez
inne pastwo
trudno powiedzie
31 proc.
82
Wsumie wic Polacy uwaaj, e s raczej sabo przygotowani do radzenia sobie zzagroeniami,
przy czym relatywnie sabiej do zagroe nieintencjonalnych ni intencjonalnych. Wtych sferach, gdzie
zagroenia s postrzegane jako bardziej realne, dziaaj sabi aktorzy. Wana jest te tu zaobserwowana
rozbieno midzy dobr ocen instytucji odpowiedzialnych za bezpieczestwo asab ocen stopnia
przygotowania do zagroe. Jedn zhipotez wyjaniajcych moe by to, e ocena instytucji dokonywana
jest przez pryzmat zaufania/sympatii bardziej ni przez pryzmat postrzeganej skutecznoci (cenimy te
instytucje, co nie znaczy, e bd skuteczne).
Naley by przygotowanym na nowe zjawiska spoeczne wane zpunktu widzenia bezpieczestwa narodowego. Przede wszystkim chodzi onowe paszczyzny pojawiania si konfliktw, nowych
ich uczestnikw oraz nowe formy wyraania niezadowolenia6. Gdy chodzi oformy niezadowolenia,
mog wystpowa nie tylko otwarte bunty, ale iliczne strategie wychodzenia poza system, wformie odmowy uczestnictwa, emigracji, ucieczki wsfer nieformaln. Ju dzi wiksze zagroenie dla
bezpieczestwa wynika zbraku obywatelskiej aktywnoci ni zjakich form masowego, radykalnego
nieobywatelskiego uczestnictwa. Zkolei nowe paszczyzny konfliktw to przede wszystkim wynik ich
ewolucji od tradycyjno-przemysowych do ery postindustrialnej, gdzie przyczyn jest nie tyle frustracja zpowodu braku dostpu do dbr materialnych, co kwestie udziau wcoraz waniejszej dla powodzenia spoecznego puli dbr niematerialnych takich jak zdrowie, edukacja, kultura, informacja.
Awreszcie trzecia cecha to uczestnicy: przede wszystkim grupy profesjonalistw. Protestuj studenci,
uczniowie, pacjenci, lekarze, anie tylko wielkoprzemysowi robotnicy. Tymczasem wadze (cay system pastwa) wci wydaj si lepiej przygotowane do radzenia sobie zkonfliktami izagroeniami dla
bezpieczestwa starego typu.
6
Notabene nie s to zjawiska nowe. Ich wystpienie sygnalizowano ju dawno wopracowaniu Zagroenia dla stabilnoci
spoecznej, przygotowanym dla Zespou Doradcw Ekonomicznych prezydenta RP do opracowanego przez ten Zesp Memorandum oekonomicznych zagroeniach ycia spoecznego wPolsce wpadzierniku 2002 r.
83
84
85
86
87
* * *
Analizujc spoeczny potencja Polski, naley wskaza na liczne jego saboci, ktre maj lub
bd miay wpyw na bezpieczestwo narodowe. Dotyczy to zwaszcza dziedziny socjalnej, demograficznej, edukacyjno-poznawczej, medialnej czy zdrowotnej.
Polska posiada obecnie znaczcy potencja demograficzny. Utrzymujcy si jednak wduszej
perspektywie niski wspczynnik dzietnoci spowoduje wnajbliszej przyszoci zmian tego stanu.
Zwizane ztym zjawiska, jak deformacja struktury wieku ludnoci istarzenie si spoeczestwa, bd
bezporednio kreoway problemy zarwno wsferze spoecznej, jak igospodarczej.
WPolsce nadal powanym problemem jest poziom rozwarstwienia spoecznego, wtym due
obszary ubstwa. Zjawisko to, wraz zduym poziomem bezrobocia, atake obserwowan zmian tradycyjnej struktury rodziny, prowadzi do osabienia wizi spoecznych, jak rwnie do wzrostu postaw
skrajnych ipopulistycznych, awkonsekwencji do niepokojw spoecznych, co wpywa bezporednio
na osabienie bezpieczestwa pastwa.
Oceniajc potencja spoeczny naley zwrci take uwag na saboci w upowszechnieniu
wiedzy o bezpieczestwie. Konsekwencj jest niewystarczajca wiadomo obywateli i struktur
spoecznych co do potrzeb, warunkw izada wsferze bezpieczestwa. Nie najlepiej jest te ztak
wiadomoci w oglnych, nieodpowiadajcych wprost za bezpieczestwo, strukturach pastwa,
zwaszcza wzakresie ich powinnoci wtej kwestii. Wszystkie te elementy wpywaj do pewnego stopnia ograniczajco na definiowanie interesw narodowych icelw strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa.
88
UE
USA
Wlk. Brytania
Niemcy
Francja
Wochy
Czechy
Wgry
Polska
120
100
80
60
40
20
0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Zpunktu widzenia oglnowiatowego mona uzna Polsk za kraj stosunkowo wysoko rozwinity, ale wci duy dystans dzieli RP od krajw najwyej rozwinitych, oczym wiadczy m.in. struktura
gospodarki iodpowiadajca jej struktura zatrudnienia 13 proc. pracuje wrolnictwie (rednia wUE to
5 proc., natomiast wniektrych krajach np. wUSA jest to mniej ni 2 proc.) itylko 57 proc. wsektorze usug (rednia wUE 68 proc.). Zkolei stosunkowo duo ludzi pracuje wprzemyle (30 proc., przy
redniej wUE 26 proc.), co jest spadkiem po okresie gospodarki centralnie planowanej.
Powanym problemem polskiej gospodarki jest cigle wysokie bezrobocie (obecnie stopa bezrobocia wynosi ok. 13,4 proc. stan na grudzie 2012 r.), ale nie ma jednoznacznoci co do metod jego
szacowania (trudno np. okreli rozmiary ukrytego bezrobocia wrolnictwie). Lepszym wskanikiem
aktywnoci zawodowej ludnoci jest udzia zatrudnionych wwieku produkcyjnym. Dla Polski jest to
okoo 59 proc., co odbiega od redniej UE wynoszcej 64 proc., ajeszcze bardziej od takich pastw jak
8
89
20
bezrobocie
15
10
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych GUS i NBP.
Polska w midzynarodowych stosunkach gospodarczych. Istotnym wymiarem midzynarodowej pozycji gospodarczej jest nie tylko wielko gospodarki czy poziom jej rozwoju, ale take udzia
whandlu zagranicznym, awszczeglnoci konkurencyjno eksportu. Analizujc konkurencyjno polskiej gospodarki wtej dziedzinie, naley na pocztek wskaza na systematyczny wzrost wartoci polskiego
eksportu. Wlatach 20002011 eksport wzrs bowiem prawie trzyipkrotnie, zokoo 39 do 139 mld euro,
podczas gdy wtym samym czasie import zwikszy si blisko 3,5-krotnie, zokoo 52 do 149 mld euro
(patrz: rys.27). Due przyrosty eksportu wostatniej dekadzie byy wznacznym stopniu zwizane znapywem bezporednich inwestycji zagranicznych do sektorw przetwrczych. Potwierdzeniem tego jest
fakt, e wlatach 20002008 najwysze przyrosty eksportu nastpiy wtych dziaach gospodarki, wktrych
odnotowywano wiksze napywy bezporednich inwestycji zagranicznych.
Zpunktu widzenia ksztatowania si konkurencyjnoci whandlu zagranicznym istotna jest
analiza struktury eksportu oraz wskanikw ujawnionej przewagi wzgldnej, dokonana z zastosowaniem rnych jakociowych klasyfikacji przemysw przetwrczych, w tym poziomu technologii, wykorzystania nakadw materialnych i niematerialnych oraz kwalifikacji siy roboczej.
Analizujc zmiany struktury polskiego eksportu zpunktu widzenia poziomu technologii, naley
wskaza, e kluczow pozytywn zmian odnotowan w ostatniej dekadzie by spadek udziau
eksportu przemysw niskiej technologii itowarzyszcy temu procesowi przyrost udziau eksportu
przemysw redniowysokiej technologii, awostatnich dwch latach take wysokiej technologii.
Wcaym analizowanym okresie najwyszy udzia weksporcie polskiego przetwrstwa miay przemysy redniowysokiej technologii.
90
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
91
92
93
94
95
96
97
wykonane odwierty
rozpoznawcze
odwierty rozpoznawcze
w trakcie realizacji
stan na luty 2013
gaz ziemny
98
99
100
101
* * *
Analiza potencjau gospodarczego Polski wskazuje na jego zrnicowany wpyw na ksztatowanie bezpieczestwa narodowego oraz definiowanie interesw narodowych icelw strategicznych.
Czynnikiem pozytywnym jest rozwj gospodarki. Mimo trwajcego kryzysu, Polsce udao si utrzyma wzrost produktu krajowego brutto. Wstrzemiliwo wdefiniowaniu interesw icelw strategicznych nakazuje natomiast stan finansw publicznych, wynikajcy zoglnej nierwnowagi sektora
finansw. Skadaj si na niego znaczcy dug publiczny oraz deficyt sektora finansw publicznych.
Wyzwaniem dla Polski jest zapewnienie bezpieczestwa energetycznego. Szans stwarzaj zasoby gazu upkowego. Polska jest natomiast jednym znajuboszych wEuropie pastw, jeli chodzi
ozasoby wodne. Obecne zuycie wody (gwnie wsektorze przemysu) zkadym rokiem wzrasta. Na
tym tle pozytywnie wyrniaj si lasy, bdce strategicznym zasobem ksztatujcym bezpieczestwo
ekologiczne. Niezadowalajcy jest rwnie stan infrastruktury. Utrzymanie niezbdnego poziomu
samowystarczalnoci ywnociowej kraju, biobezpieczestwa produktw spoywczych oraz zasobw
wody pitnej iprzemysowej to kolejne wyzwania, ktre musz by uwzgldnione przy okrelaniu interesw narodowych icelw strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa.
Diagnoza potencjau gospodarczego Polski wskazuje, e interesy narodowe oraz cele strategiczne wdziedzinie bezpieczestwa powinny uwzgldnia: zwikszenie innowacyjnoci, efektywnoci ikonkurencyjnoci gospodarki; zapewnienie stabilnoci finansowej pastwa oraz bezpieczestwa
energetycznego, atake zapewnienie ochrony rodowiska.
102
103
Istnienie
niepodlegego
pastwa
polskiego,
wnienaruszalnych
granicach
(pastwo)
Wolne ibezpieczne
ycie obywateli
(obywatel
ispoeczestwo)
WDZIEDZINIE BEZPIECZESTWA
(gotowo izdolno
zabezpieczenia interesw
konstytucyjnych)
Dysponowanie skutecznym narodowym potencjaem bezpieczestwa (gotowo izdolno odstraszania, obrony
iochrony)
CELE OPERACYJNE
(kierunki dziaa gotowo)
CELE PREPARACYJNE
(zakres przygotowa zdolnoci)
Budowa, utrzymanie itransformacja zintegrowanego systemu bezpieczestwa narodowego, wtym podsystemu kierowania oraz podsystemw wykonawczych (operacyjnych iwsparcia)
Utrzymywanie polityczno-decyzyjnej, planistycznej iszkoleniowej gotowoci do skutecznego reagowania na zagroenia dla niepodlegoci inienaruszalnoci terytorialnej RP
Utrzymywanie adu konstytucyjnego oraz wewntrznej
stabilnoci pastwa
Czonkostwo w wiarygodnych syste- Udzia wbudowie iutrzymywaniu przez organizacje bezmach bezpieczestwa midzynarodo- pieczestwa, ktrych Polska jest czonkiem, operacyjnej
wego
gotowoci do dziaania wwymiarach: polityczno-decyzyjnym, planistycznym iszkoleniowym
Utrzymywanie narodowych zdolnoci do udziau wobronie sojusznikw oraz wmidzynarodowych operacjach bezpieczestwa
Tworzenie i doskonalenie regulacji prawnych oraz edukacji powszechnej wzakresie praw iwolnoci
Organizowanie, wyposaanie oraz szkolenie sub iinstytucji odpowiedzialnych za zapewnienie swobody korzystania zpraw iwolnoci
obywatelskich
Utrzymywanie wysokiej gotowoci planistycznej, szkoleniowej ioperacyjnej do szybkiego reagowania na zagroenia kryzysowe (indywidualne dla obywateli izbiorowe dla
ludnoci oraz ich dbr)
Doskonalenie regulacji prawnych wdziedzinie zarzdzania kryzysowego, ochrony ludnoci ibezpieczestwa publicznego
Ochrona indywidualna obywateli izbiorowa ludnoci przed losowymi icelowymi zagroeniami dla ich ycia izdrowia
oraz przed naruszeniem, utrat lub
degradacj dysponowanych przez nich
dbr (materialnych iniematerialnych)
104
105
Rozwj
spoecznego
potencjau
pastwa,
zpodkreleniem
dziedzictwa
narodowego
(zasoby
niematerialne)
Rozwj
gospodarczego
potencjau
pastwa,
zpodkreleniem
ochrony
rodowiska
naturalnego
(zasoby
materialne)
WDZIEDZINIE BEZPIECZESTWA
(gotowo izdolno
zabezpieczenia interesw
konstytucyjnych)
CELE PREPARACYJNE
(zakres przygotowa zdolnoci)
Ochrona podmiotw potencjau spoecznego przed destrukcyjnym oddziaywaniem zewntrznych i wewntrznych zagroe wczasie pokoju, kryzysu iwojny
Doskonalenie zasad, procedur oraz zdolnoci wspdziaania podmiotw spoecznego potencjau pastwa ze subami odpowiedzialnymi za ich ochron iobron wczasie pokoju, kryzysu iwojny
Informacyjne, edukacyjne, kulturowe, naukowo-techniczne iinne wsparcie dziaania operacyjnych ogniw systemu
bezpieczestwa narodowego
Opracowanie obowizujcych strategii, planw iprogramw przygotowania (utrzymania idoskonalenia) zdolnoci podmiotw spoecznych pastwa do funkcjonowania wczasie zagroenia (kryzysu)
iwojny, wtym realizacji zada wsparcia operacyjnych ogniw systemu bezpieczestwa narodowego
Doskonalenie zasad, procedur oraz zdolnoci wspdziaania podmiotw (ogniw) gospodarczego potencjau pastwa ze subami
odpowiedzialnymi za ich ochron iobron wczasie pokoju, kryzysu
iwojny
104
105
* * *
Zanalizy procesu ksztatowania si tosamoci narodowej iwasnej pastwowoci wynika, e
jego najistotniejszymi czynnikami byy: stworzenie warunkw do rozwoju pastwa, narodu ispoeczestwa umacniajcych jego dziedzictwo historyczne itosamo narodow; zapewnienie odpowiednich
zasobw izdolnoci systemowi bezpieczestwa pastwa; budowanie iutrzymanie silnej pozycji Polski
wrodowisku midzynarodowym poprzez stae dziaania dyplomatyczne, w tym integracyjne (sojusze).
Zawarte w Konstytucji RP pryncypia demokratycznego pastwa prawa, urzeczywistniajcego zasady sprawiedliwoci spoecznej, ochron wolnoci iprawa czowieka iobywatela; unitarnego charakteru pastwa; zwierzchnictwa (suwerennoci) narodu ireprezentacji politycznej; podziau
irwnowagi wadz publicznych; decentralizacji administracji pastwowej isamorzdu terytorialnego
oraz funkcji zapewnienia bezpieczestwa i nienaruszalnoci granic determinuj uwarunkowania
ustrojowo-polityczne Polski istwarzaj ramy do okrelenia katalogu interesw icelw strategicznych
wdziedzinie bezpieczestwa.
Potencja obronny jest systematycznie wzmacniany. Kluczowy jego element stanowi wpeni
uzawodowione istopniowo modernizujce si Siy Zbrojne RP. Potencja ten wpywa pozytywnie na
poziom polskich ambicji strategicznych.
Potencja ochronny (suby istrae) ma istotn rol wdefiniowaniu interesw icelw strategicznych. Stoi on przed szeregiem trudnych wyzwa. Nale do nich: szeroko rozumiana przestpczo zorganizowana, terroryzm (wtym cyberterroryzm) oraz nielegalna migracja. Nadmierna liczba
sub irozproszony nadzr komplikuj koordynacj oraz osabiaj spoisto ich dziaania.
Potencjay spoeczny igospodarczy Polski wywieraj zrnicowany wpyw na definiowanie interesw narodowych oraz celw strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa. Zrwnowaony rozwj spoeczno-gospodarczy Polski zapewnia odpowiednie zasoby i zdolnoci dla systemu bezpieczestwa pastwa.
Czynnikiem pozytywnym jest rozwj gospodarki. Ograniczajco dziaa stan finansw publicznych, wynikajcy zoglnej nierwnowagi sektora finansw. Negatywny wpyw moe mie sytuacja demograficzna kraju.
Na podstawie analizy powyszych elementw potencjau bezpieczestwa Polski sformuowano
katalog interesw narodowych i celw strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa. Konstytucyjnym
interesom narodowym wobszarach: pastwo, obywatel ispoeczestwo, zasoby niematerialne, zasoby
materialne, przyporzdkowano interesy narodowe wdziedzinie bezpieczestwa, atym zkolei cele strategiczne wdziedzinie bezpieczestwa (operacyjne ipreparacyjne). Katalog interesw narodowych icelw
strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa jest podstaw do rozwaa wkolejnych rozdziaach.
106
Rozdzia 2
PROGNOZA
ROZWOJU
RODOWISKA
BEZPIECZESTWA
107
Warszawa,
16 czerwca 2011 r.
II konferencja plenarna
Strategicznego Przegldu
Bezpieczestwa
Narodowego. Dyskusja
nad gwnymi tezami
opracowanymi przez
Zesp Oceny rodowiska
Bezpieczestwa.
Fot. BBN
2.1.Wymiar globalny
Bezpieczestwo pastwa na arenie midzynarodowej jest kombinacj wewntrznej siy isprawnoci, ktre mona ksztatowa zalenie od moliwoci ipotrzeb oraz czynnikw zewntrznych, ktrych wpyw mona modyfikowa tylko wograniczonym zakresie.
Skutki globalizacji. Procesy globalizacji przyniosy ze sob zarwno pozytywne, jak inegatywne skutki. Zjednej strony umoliwiy przepyw myli, ludzi, kapitau, technologii itp. wskali globalnej
na niespotykan dotd skal. Miao to pozytywny wpyw na przyspieszenie rozwoju wskali caego
globu. Zdrugiej strony spowodoway rozprzestrzenienie si szeregu zjawisk negatywnych. Wewntrzne kryzysy polityczne, gospodarcze i finansowe, midzynarodowy terroryzm, zagroenia w cyberprzestrzeni, zorganizowana przestpczo, korupcja, handel ludmi inarkotykami, pranie brudnych
109
110
111
112
113
114
115
800
600
Aresztowania
400
Ataki
200
0
2007
2008
2009
2010
2011
Charakterystyczna dla obecnego i przyszego tego typu terroryzmu jest prba przeniesienia
ciaru aktywnoci do wntrza wiata zachodniego wpostaci intensyfikacji zjawiska terroryzmu rodzimego (radykalizacja idokonywanie zamachw przez wyznawcw islamu bdcych drugim bd
dalszym pokoleniem migrantw urodzonych ju wkrajach cywilizacji zachodniej lub konwertytw na
islam) oraz nawoywanie przez ideologw iliderw organizacji do prowadzenia tzw. indywidualnego
dihadu.
Gwnym celem terrorystw nadal bdzie ch wywoania szoku wdanym spoeczestwie poprzez przeprowadzanie spektakularnych atakw, skutkujcych jak najwiksz liczb ofiar. Jednak na
szerok skal przeprowadzane mog by take mniejsze zamachy, np. wkrajach europejskich, majce
na celu destabilizacj iutrzymywanie staego braku poczucia bezpieczestwa w spoeczestwie.
Inny wkorzeniach imotywach ideologicznych, jednak rodzcy podobne skutki, jest odradzajcy si terroryzm ekstremistyczny: skrajnie lewicowy, ultraprawicowy i nacjonalistyczno-separatystyczny. Stanowi on zagroenie take dla krajw europejskich, ama swoje rdo m.in. wksenofobii, niechci do imigrantw, kryzysie ekonomicznym oraz niezadowoleniu spoeczestwa zdziaa
podejmowanych przez rzdy wtych kwestiach. Wikszo atakw takich ugrupowa wymierzonych
jest wcele biznesowe irzdowe. Naley prognozowa, e liczba tego typu aktw terroru wprzyszoci
bdzie wzrasta.
Zmarginalizowane dotychczas ruchy o podou skrajnie prawicowym i nacjonalistycznym
prawdopodobnie bd stanowiy coraz wiksze zagroenie dla stabilnoci systemw pastw demokratycznych. Coraz bardziej popularne staj si postawy negujce liberalne idee multikulturowoci
iotwartoci. Stwarza to nowy, niebezpieczny trend sigania po terroryzm jako metod walki oraz
manifestowania radykalnych pogldw antyimigracyjnych i radykalnie konserwatywnych, w tym
nie tylko przez organizacje, ale take indywidualne jednostki (zjawisko terrorystw samotnych wilkw).
Podatno na zagroenia cybernetyczne. Ronie podatno pastw na zagroenia cybernetyczne, wtym typu terrorystycznego. Tendencja ta bdzie si systematycznie zwiksza wprzyszoci. Funkcjonowanie nowoczesnego, rozwinitego ekonomicznie pastwa nieodcznie wie si
116
117
118
119
Na przykad wydobycie ropy naftowej wokoo 40 proc. przypada na pastwa OPEC, 12 proc. na Rosj i10 proc. na USA.
Wodniesieniu do pierwiastkw ziem rzadkich, 95 proc. ich wydobycia kontroluj Chiny, ktre maj na swoim terytorium ok.
35 proc. wiatowych zasobw.
120
* * *
Na wiatowej scenie politycznej zachodz dynamiczne zmiany. Wskutek postpujcych procesw globalizacji doszo do osabienia regulacyjnej funkcji pastw kosztem aktorw pozapastwowych.
Proces ten bdzie si wdalszym cigu pogbia, niosc ze sob konsekwencje zwaszcza wpozamilitarnych wymiarach bezpieczestwa.
121
2.2.Wymiar regionalny
Obszar Europy, wszczeglnoci jej geopolitycznego igospodarczego centrum (Unia Europejska), jest i bdzie pozostawa stref wewntrznej stabilnoci, bdcej punktem cienia dla innych
pastw. Jednak na obrzeach (peryferiach) UE mog si pojawi konflikty zbrojne oograniczonym
charakterze (takie jak gruzisko-rosyjski w2008 r.), ktre zmienia mog sytuacj polityczn, negatywnie wpywajc take na bezpieczestwo RP. Oba obszary (centrum iperyferie) cechuje asymetria
bezpieczestwa. Podczas gdy pastwa centrum (wtym Polska) powizane s szerok sieci wsppracy midzynarodowej opart przede wszystkim na NATO iUE (patrz: rys. 31), pastwa peryferyjne
pozostaj wtzw. szarej strefie bezpieczestwa.
Rysunek 31. Czonkostwo Polski worganizacjach iinstytucjach midzynarodowych stan na
1 stycznia 2013 r.
Grupa Wyszehradzka
OBWE
NATO
Unia Europejska
POLSKA
Trjkt Weimarski
122
123
124
13
Na 2,3 bln dolarw zagranicznych inwestycji wUSA, a 1,6 bln dolarw to inwestycje europejskie; zkolei zkwoty 3,2 bln
dolarw amerykaskich inwestycji wwiecie a 1,8 bln ulokowanych zostao wEuropie.
125
126
127
* * *
Europa pozostaje obszarem, ktrego centrum (Unia Europejska oraz europejska cz NATO)
charakteryzuje si wysokim stopniem stabilnoci, wynikajcym zugruntowanych powiza integracyjnych we wszystkich moliwych dziedzinach. Pokonanie kryzysu gospodarczego i finansowego
wUE (co wydaje si przesdzone) potwierdzi rol iznaczenie UE take wprzyszoci. Obszary peryferyjne Europy charakteryzuje jednak potencja kryzysowy, ktry wwikszoci pozostaje zamroony,
czasami jednak przeradza si w otwarty kryzys.
2.3.Wymiar krajowy
Obronne i ochronne warunki bezpieczestwa
Wewntrzne (krajowe) wyzwania ocharakterze zbrojnym. Oceniajc iprognozujc krajowe warunki bezpieczestwa naley wodniesieniu do wymiaru militarnego ju na wstpie wykluczy
wewntrzne zagroenie militarne (bunt, pucz). Istnieje jednak ryzyko moliwoci poszerzania si
128
129
130
131
132
8 lipca 1997 r.
Powd w Kodzku.
Fot. Adam Hawaej/PAP
26 maja 2010 r.
Zalane wsie w okolicach
Pocka.
Fot. Pawe Brzeziski/PAP
17 lipca 2012 r.
Bory Tucholskie.
Zniszczenia po trbie
powietrznej.
Fot. Tytus mijewski/PAP
133
134
Niemcy
Wlk. Brytania
Francja
Wochy
Hiszpania
Polska
Wgry
Grecja
Sowacja
Litwa
60
50
40
30
20
10
0
1990
2000
2007
2010
2020
2030
2040
2050
2060
2015
2020
2025
2030
2035
Spadek liczby ludnoci oraz starzenie si populacji bd miay negatywny wpyw na rynek
pracy oraz na system emerytalny, co moe postawi pod znakiem zapytania zdolno Polski do kontynuowania szybkiego tempa rozwoju cywilizacyjnego. Innymi sowy osabienie bezpieczestwa demograficznego pastwa wpynie take negatywnie na jego wewntrzne izewntrzne bezpieczestwo.
135
136
51,8
50
40
57,7
56,2
51,7
49,7
44,0
40,4
46,5
45,5
41,4
30
20
10
0
ka
ls
Po
mc
Nie
ia
ja
hy
nc
an
ec
Cz
Fra . Bryt
k
Wl
cja
wa gry
Lit
wa
W
So
US
ia
on
Jap
iny
Ch
17
Wrankingach koordynowanych przez OECD (PISA 2009 The Programme for International Student Assessment Program
Midzynarodowej Oceny Umiejtnoci Uczniw), oceniajcych zdolnoci edukacyjne polscy uczniowie szk rednich osigaj
bardzo dobre wyniki; nieomal we wszystkich ocenianych kategoriach umiejtnoci szkolnych Polska plasuje si wpierwszej
dziesitce pastw UE.
137
18
Wedug raportu Norton Cybercrime Report 2011 w2010 r. byo to 388 mld USD.
138
139
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Ryzyka w sferze finansowej. Wiele spord czynnikw destabilizacji, ktre bardzo odczuwalnie wpyn mog na poziom bezpieczestwa RP, koncentruje si wok sfery finansowej, przede
wszystkim na szczeblu wewntrzpastwowym, jednak wpyw sytuacji w regionie i na wiecie jest
rwnie wyranie zauwaalny. Podkreli naley, e znaczenie wpywu midzynarodowego na polskie
bezpieczestwo finansowe wzrasta bdzie wmiar postpu procesw globalizacyjnych. Ryzyka finansowe dotycz (iwprzyszoci dotyczy bd) m.in.:
negatywnego wpywu kryzysu finansowego wobjtych kryzysem krajach UE na stabilno rozwoju gospodarczego, sektora finansw publicznych oraz sektora instytucji finansowych wpozostaych pastwach Unii, wtym wPolsce;
b raku gwarancji udzielanych przez odpowiednie polskie instytucje finansowe dla depozytw zgromadzonych woddziaach zagranicznych instytucji kredytowych;
negatywnego wpywu kursu walutowego na rynek wewntrznych kredytw walutowych;
deregulacji rynkw ipotrzeby ich ponownej regulacji.
Zogarnitego kryzysem otoczenia zewntrznego do polskiej gospodarki przenika bd zjawiska inflacyjne. Zatrzymanie rozprzestrzeniania si inflacji, majcej swoje rda w kryzysach za
granic oraz wypracowanie mechanizmw obronnych, ktre w przyszoci agodzi bd negatywne wpywy zzewntrz, jest wielkim wyzwaniem dla polskiej polityki gospodarczej. Problem dotyczy
przede wszystkim wyboru charakteru polityki pieninej, tym bardziej, e walka ze wzrostem inflacji
nie powinna prowadzi do zatrzymania wzrostu polskiego PKB. Powszechne zjawiska kryzysowe ipowizania polskiej gospodarki zglobalnym systemem finansowym ograniczaj pole manewru rzdu
140
141
142
143
26 listopada 2012 r.
Najwikszy w Polsce
wze autostradowy
skrzyowanie A1
(pnocpoudnie)
i A2 (wschdzachd)
koo Strykowa.
Fot. Grzegorz Michaowski/
PAP
* * *
Wnioski z oceny krajowych warunkw bezpieczestwa maj przede wszystkim charakter
ostrzegawczych wyzwa. Jeli w por i umiejtnie ich nie podejmiemy, mog przerodzi si w zagroenia. Szczeglnie powane s wyzwania demograficzne, energetyczne oraz zwizane z gwatownie
rozwijajcymi si dziaaniami w cyberprzestrzeni.
144
Scenariusz integracyjny
Scenariusz integracyjny (bardzo korzystny, optymistyczny) opiera si na zaoeniu przyspieszenia korzystnych dla bezpieczestwa Polski trendw wwiatowym, europejskim ikrajowym rodowisku bezpieczestwa, azwaszcza: trwaego powrotu Europy na ciek wzrostu gospodarczego;
opanowania kryzysu strefy euro isamej Unii oraz pogbienia integracji europejskiej; utrzymania ywotnoci, spoistoci i wiarygodnoci NATO; kontynuacji polityczno-wojskowej obecnoci USA na
kontynencie europejskim (wtym penego zrealizowania zgodnie zprzyjtym harmonogramem amerykaskiej czci sojuszniczego systemu obrony przeciwrakietowej European Phased Adaptive Approach, EPAA); skutecznego przeciwdziaania terroryzmowi iproliferacji broni rakietowej imasowego
raenia oraz odpowiedniego poszanowania prawa midzynarodowego.
Wtym wariancie kraje UE znalazyby wsplne rozwizanie dla kryzysu strefy euro, wzmocniyby konstrukcj unii walutowej oraz wprowadziyby skuteczn dyscyplin budetow i fiskaln.
Silna gospodarczo Europa oznaczaaby gospodark konkurencyjn, wytwarzajc ok. 10 proc. wiatowego PKB, zustabilizowanym bilansem handlowym, patniczym isiln walut, zagwarantowanym
bezpieczestwem ywnociowym isurowcowym (wtym energetycznym), zdoln do dalszego rozwoju
wtempie pozwalajcym na utrzymanie znaczcej pozycji na wiecie. Silna Europa nadaaby za innymi pastwami zAmeryki Pnocnej, Poudniowej iDalekiego Wschodu pod wzgldem innowacyjnym. Ta wersja wydarze jest wsposb oczywisty najkorzystniejsza dla bezpieczestwa Europy we
wszystkich obszarach, wtym militarnym.
145
146
Scenariusz dezintegracyjny
Na scenariusz dezintegracyjny (wybitnie niekorzystny, pesymistyczny) skadaoby si kilka rwnolegle wystpujcych i wzajemnie wzmacniajcych si, niekorzystnych dla Polski trendw. Jednym
znajwaniejszych znich byby trway, anawet pogbiajcy si, kryzys polityczny oraz finansowo-gospodarczy wEuropie, ktrego wyrazem iskutkiem byyby zaburzenia spoeczne, m.in. wynikajce zewolucji
tzw. ruchu oburzonych oraz dochodzenia do wadzy (wwyniku wyborw) si eurosceptycznych.
Przejawem tej tendencji byyby przede wszystkim nasilajce si rozbienoci interesw pastw
UE itowarzyszce im tendencje odrodkowe wUnii istrefie euro, wzrost popularnoci ugrupowa
nacjonalistycznych ipopulistycznych podwaajcych wsplne wartoci, prowadzcych do osabienia
spjnoci tej organizacji iograniczenia zakresu tzw. metody wsplnotowej (integracyjnej). Oznaczaoby to take znaczn renacjonalizacj polityki bezpieczestwa oraz spadek stopnia poszanowania prawa
midzynarodowego, wtym wsplnotowego (alternatywnym rezultatem mogoby by powstanie unii
dwch prdkoci, czyli dokonanie trwaego podziau pastw unijnych: twarde jdro ireszta, zzaoeniem, e Polska znalazaby si poza gronem pastw podejmujcych strategiczne decyzje). Wskrajnym wariancie nie mona byoby wyklucza upadku waluty euro i dezintegracji samej Unii Europejskiej, czemu nieuchronnie towarzyszyoby osabienie NATO iinnych multilateralnych instytucji,
konflikty wewntrzne imidzypastwowe, anawet powrt do polityki siy inaciskw.
Wyznacznikiem kryzysu spoeczno-gospodarczego w skali europejskiej byyby natomiast:
stagnacja lub recesja gospodarcza; niewydolny system emerytalny i zabezpieczenia spoecznego
wwarunkach starzejcych si spoeczestw wskali caej Unii; narastanie konfliktw wewntrznych,
zwizanych znieudoln integracj imigrantw czy coraz wiksze uzalenienie pastw zachodnioeuropejskich od dostaw surowcw energetycznych zzewntrz.
Scenariusz dezintegracyjny oznaczaby take stopniowy spadek udziau Unii Europejskiej
wwiatowym PKB, zdalsz tendencj malejcej isabncej pozycji konkurencyjnej gospodarki. Wizaoby si to zpermanentnym deficytem patniczym, budetowym isab walut (lub jeszcze sabszymi walutami narodowymi).
Wodniesieniu do Polski nie mona byoby wyklucza obnienia tempa wzrostu gospodarczego, ograniczenia rodkw finansowych na cele spoeczne ina bezpieczestwo pastwa oraz wystpowania kryzysowych napi spoecznych. Polska byaby wwczas postrzegana jako zapniony ekonomicznie rejon sabncego Zachodu. Najwikszym ciarem spoeczno-ekonomicznym UE iPolski
stayby si wydatki na cele socjalne, wtym system emerytalny. Wrazie jakiejkolwiek dezintegracji UE
(od Europy dwch prdkoci a po jej cakowity rozpad) Polska ryzykowaaby znalezieniem si wjej
najsabszym ekonomicznie obszarze. Sabnicie gospodarki spowodowaoby marginalizacj pozycji
politycznej UE, atake Polski na arenie midzynarodowej.
147
148
149
Scenariusz ewolucyjny
Scenariusz ewolucyjny (realistyczny, najbardziej prawdopodobny) to taki, w ktrym mielibymy do czynienia z kontynuacj wzgldnej rwnowagi pozytywnych inegatywnych dla realizacji
polskich interesw tendencji rozwoju rodowiska bezpieczestwa. Zakada on, e nie dojdzie do jego
radykalnej (rewolucyjnej) ani nadmiernie negatywnej, ani nadmiernie pozytywnej zmiany.
W tym scenariuszu nastpowaaby kontynuacja procesw integracyjnych w Europie (cho
oznacznie zwolnionym tempie), utrzymanie si, mimo kryzysw, podstawowych elementw spjnoci Unii Europejskiej ijej zdolnoci (cho ograniczonej) dziaania na arenie midzynarodowej, take
zudziaem iwkadem Polski. Jest bardzo prawdopodobne, e UE bdzie stopniowo opanowywa kryzysowe zjawiska izmierza wkierunku pogbienia wsppracy, wprowadzajc zwaszcza elementy
integracji w dziedzinie polityki fiskalnej. W tym wariancie zasadnicza spjno Unii zostaaby zachowana, chocia mog pojawia si liczne inicjatywy tworzenia tzw. twardego jdra. Przywdztwo
niemiecko-francuskie byoby milczco akceptowane, jeli nie naruszaoby podstawowych interesw
narodowych pastw czonkowskich.
Wiele wskazuje na to, e kryzys zaduenia wstrefie euro zostanie opanowany, amechanizm
wsplnego podejmowania decyzji zostanie poprawiony. Wtakiej sytuacji wzmocniona byaby dyscyplina oraz zaagodzone rozbienoci wpastwach Unii. Wychodzenie zkryzysu wstrefie euro miaoby
odpowiedni wpyw na poziom wyceny polskiego dugu ikursu polskiej waluty. Jednoczenie zostayby
poczynione pierwsze kroki wstron wikszego przejcia przez europejskich sojusznikw ciaru wydatkw obronnych wramach NATO.
Najbardziej prawdopodobny wydaje si wariant kontynuacji obecnych tendencji gospodarczych imechanizmw podejmowania decyzji wUE, przy zaoeniu kryzysw gospodarczych oniskim
lub rednim stopniu intensywnoci. Dotyczyoby to take problemu zrnicowania tempa rozwojowego Unii, tzn. niedopuszczenia do pojawienia si w instytucjonalnej formie dwch stref integracji. Procesowi temu towarzyszy bdzie najprawdopodobniej stopniowe osabianie globalnej pozycji
gospodarczej pastw Unii, wtym Polski oraz spadek ich zdolnoci konkurencyjnej na rynkach wewntrznych iwiatowych.
Womawianym wariancie nastpioby pewne ograniczenie obecnoci Stanw Zjednoczonych
wEuropie, wtym zmodyfikowanie niektrych planw wsppracy, ale zutrzymaniem amerykaskiego zaangaowania wramach NATO. Scenariusz prawdopodobny zakada, e Sojusz Pnocnoatlantycki przetrwaby momenty kryzysowe, apodstawowe skadniki decydujce oobronnym charakterze
NATO zostayby zachowane, przy rwnolegym rozwijaniu nowych misji Sojuszu.
Mona zaoy, e cay wiat zachodni bdzie te stopniowo dokonywa ograniczenia swojej dominacji, wtym wojskowej, na arenie midzynarodowej. Beneficjentami tej sytuacji stayby si
przede wszystkim tzw. mocarstwa wschodzce, ktre zyskaj wikszy wpyw na sprawy wiatowe.
Zakada mona utrzymywanie si wszystkich przedstawionych wczeniej zagroe iwyzwa
oraz ognisk konfliktowych, ale bez ich znaczcej eskalacji, zwaszcza wdziedzinie militarnej.
Jeeli chodzi oRosj, to za prawdopodobne uzna mona, e nie doszoby do radykalnej zmiany wjej polityce wewntrznej oraz zagranicznej. Wefekcie Rosja staraaby si utrzyma status quo
przez intensyfikacj skuteczniejszego, politycznego igospodarczego, podporzdkowywania sobie byych republik ZSRR (zwyjtkiem pastw batyckich) oraz przez stae wykorzystywanie do celw politycznych dostaw nonikw energii. Efekty tej polityki byyby jednak zrnicowane wodniesieniu do
150
151
* * *
Strategiczne warunki bezpieczestwa Polski maj coraz bardziej zoony i szybko zmieniajcy
si pod wzgldem jakociowym charakter. Wspczesny wiat niesie wiele wyzwa izagroe, ktre
wymagaj konsolidacji isolidarnoci, zarwno we wsppracy midzynarodowej, jak iwpolityce wewntrznej. Jednoczenie otwiera jednak rwnie nieznane wczeniej szanse.
Dwie dekady, ktre miny od odzyskania suwerennoci, byy okresem skoku cywilizacyjnego.
Prognozuje si, e w nadchodzcym dwudziestoleciu awans ten bdzie postpowa.
Kade nowoczesne pastwo musi by przygotowane do reagowania na wszelkie scenariusze
rozwoju wydarze, wtym rwnie na sytuacje, ktre s trudne do przewidzenia. Poszukiwanie odpowiedzi na pytania dotyczce przyszych warunkw bezpieczestwa to nie tylko sformuowanie
ostrzeenia przed zagroeniami, ktrym trzeba bdzie przeciwdziaa, ale rwnie rozpoznanie szans,
ktrych nie powinno si zmarnowa. Podobnie wana jest poprawna identyfikacja koniecznych do
podjcia wyzwa, a take szacowanie i redukcja ryzyka wynikajcego z wasnej aktywnoci.
152
Rozdzia 3
KONCEPCJA DZIAA
STRATEGICZNYCH
(STRATEGIA
OPERACYJNA)
153
STRATEGIA OPERACYJNA
Diagnoza stanu bezpieczestwa RP iprognoza rozwoju jego warunkw stwarzaj podstawy do
sformuowania koncepcji dziaa strategicznych (strategii operacyjnej). Koncepcja ta rozumiana jest
jako dzia (dziedzina) strategii bezpieczestwa narodowego (bezpieczestwa pastwa) obejmujcy zasady isposoby osigania celw strategicznych (realizacji operacyjnych zada strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa narodowego) wprzewidywanych warunkach (rodowisku) bezpieczestwa oraz
okrelenie wymaga operacyjnych wobec systemu bezpieczestwa narodowego.
Warszawa,
14 listopada 2011 r.
III konferencja plenarna
Strategicznego Przegldu
Bezpieczestwa
Narodowego. Dyskusja
nad gwnymi tezami
opracowanymi przez
Zesp Koncepcji Dziaa
Strategicznych.
Fot. ukasz Kamiski/
prezydent.pl
155
156
STRATEGIA OPERACYJNA
cych latach. Dobrym miejscem wykuwania politycznego porozumienia ponad podziaami partyjnymi w sprawach bezpieczestwa jest Rada Bezpieczestwa Narodowego, w ktrej pracach uczestnicz
osoby konstytucyjnie odpowiedzialne za bezpieczestwo pastwa, a od trzech lat maj moliwo
uczestniczenia take liderzy wszystkich si politycznych reprezentowanych w parlamencie.
Wola polityczna izgodno najwaniejszych si politycznych jest szczeglnie potrzebna przy
wypracowaniu Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP, dokumentu definiujcego interesy narodowe icele strategiczne wdziedzinie bezpieczestwa, opisujcego perspektywy rozwoju rodowiska midzynarodowego oraz definiujcego dziaania operacyjne iprzygotowawcze zintegrowanego systemu
bezpieczestwa narodowego.
Obok ksztatowania i zgodnego prezentowania jednolitego politycznego stanowiska w sprawach kluczowych dla bezpieczestwa, drugim strategicznym dziaaniem wpolityce wewntrznej jest
profesjonalne (adekwatne iskuteczne) reagowanie na wszelkie biece zagroenia wewntrzkrajowe, godzce winstytucje pastwa ibezpieczestwo obywateli. Idzie tu zarwno orutynowe dziaanie
organw pastwa, jak ioreagowanie wsytuacjach kryzysowych, atake realizacj zada wsytuacjach
szczeglnych zagroe, wktrych Konstytucja RP przewiduje wprowadzenie stanw nadzwyczajnych.
Chodzi tu take oaktywn polityk wzakresie nowych iwanych dziedzin bezpieczestwa, jak cyberbezpieczestwo, bezpieczestwo energetyczne, bezpieczestwo finansowe lub spoeczne.
Szeroki kompleks dziaa strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa zwizany jest zumacnianiem midzynarodowej wsplnoty bezpieczestwa. Wtym wzgldzie Polska powinna koncentrowa si na trzech podstawowych zadaniach: dziaaniach na rzecz konsolidacji NATO wok funkcji
obronnej; zaangaowaniu wpogbianie procesw integracyjnych wUnii Europejskiej wdziedzinie
Wsplnej Polityki Bezpieczestwa iObrony; rozwijaniu strategicznych partnerstw (wtym zUSA) irelacji dobrossiedzkich (wtym umacnianiu podmiotowoci pastw Europy Wschodniej).
Dodatkowym dziaaniem powinno by: nawizanie iintensyfikowanie relacji zmocarstwami
wschodzcymi.
Gwnym zewntrznym filarem bezpieczestwa Polski jest NATO. Dlatego kluczowym dziaaniem wramach NATO powinno by umacnianie wiarygodnoci Sojuszu, zwaszcza jego konsolidacja
wok funkcji obronnej. Zpunktu widzenia bezpieczestwa Polski konieczne jest zdecydowane podtrzymywanie fundamentalnej zasady zbiorowej obrony, odzwierciedlonej wart. 5 traktatu waszyngtoskiego.
Wtym wzgldzie wane s zabiegi oskuteczno mechanizmw sojuszniczych sucych kolektywnej
obronie, takich jak: cykliczna aktualizacja planw ewentualnociowych, prowadzenie wicze zudziaem wojsk, opartych na scenariuszach przewidujcych uruchomienie art. 5 traktatu waszyngtoskiego
oraz rwnomierne rozmieszczenie infrastruktury sojuszniczej. Wane jest rwnie utrzymanie wiarygodnego planowania obronnego wNATO, wdokumentach planistycznych konieczne jest uwzgldnienie
wymogu posiadania odpowiednich zdolnoci wojskowych wstosunku do wszystkich, anie tylko najbardziej prawdopodobnych misji Sojuszu, awic ido najbardziej wymagajcej misji kolektywnej obrony.
Naley te dy do wzmocnienia zdolnoci wojskowych pastw NATO, uszczuplonych wrezultacie spadku wydatkw obronnych spowodowanychkryzysem gospodarczym. Wtym kontekcie
pomocna moe by realizacja wsplnych projektw wramach koncepcji inteligentnej obrony (smart
defence). Polska powinna te stale zabiega oponoszenie odpowiednich wydatkw na obronno przez
wszystkie pastwa czonkowskie. Celem powinno by zmierzanie do osignicia podanego przez
NATO poziomu, zblionego do 2 proc. PKB. Istotna dla jednoci ispoistoci Sojuszu jest te wsplna
ocena zagroe wgronie pastw czonkowskich.
157
158
STRATEGIA OPERACYJNA
cjach zagranicznych), dlatego stan polskiej gospodarki pozostanie bardzo silnie skorelowany zkondycj ekonomiczn UE.
Zpunktu widzenia bezpieczestwa Polski bardzo wane jest zaangaowanie wpogbianie procesw integracyjnych wEuropie wdziedzinie bezpieczestwa. Ma to podstawowe znaczenie wkontekcie zdolnoci UE do odgrywania roli istotnego aktora na tym polu. Integracja europejska ma charakter funkcjonalny. Jej przysze perspektywy zale od tego, czy bdzie waciwie odpowiada na
potrzeby i interesy pastw czonkowskich. Znajduje si ona obecnie w punkcie zwrotnym. Kryzys
wstrefie euro jest dla niej egzystencjalnym wyzwaniem, stawiajcym pod znakiem zapytania potencja
wzajemnego zaufania pastw czonkowskich.
Polska powinna zapewni sobie udzia we wszystkich unijnych procesach decyzyjnych. Gwarancj zakorzenienia wgwnym nurcie unijnym byoby przystpienie do strefy euro wnajbardziej
korzystnym dla Polski momencie. Zperspektywy Polski przygotowanie do wstpienia do strefy euro
wizaoby si ze zdecydowanym deniem do zbilansowania zaduenia publicznego oraz deficytu
budetowego. Wejcie do strefy euro wie si take zistotnymi wyzwaniami. Szczeglnego znaczenia
nabiera tu wymg utrzymania pod kontrol umiarkowanego deficytu budetowego oraz cise monitorowanie funkcjonowania systemu bankowego.
Ambicj Polski powinno by znalezienie si wawangardzie unijnych pastw, co pozwolioby
zapewni lepsze warunki rozwojowe oraz wikszy wpyw na procesy decyzyjne ina przyszy ksztat
UE.
Polska powinna take dy do zbudowania silnej pozycji UE na wiecie, maksymalnej ochrony
przed negatywnym wpywem trwajcego kryzysu oraz do zachowania zdolnoci oddziaywania na ksztat
procesw globalnych. Przyspieszenia wymaga budowa struktur iprocedur Wsplnej Polityki Zagranicznej iBezpieczestwa, wtym zwaszcza Europejskiej Suby Dziaa Zewntrznych (ESDZ). Wtym wzgldzie Polska powinna zabiega o zwikszenie obecnoci swoich dyplomatw wpracach ESDZ.
Pozytywnie na utrzymanie pozycji UE w wymiarze globalnym wpywaoby wzmocnienie
Wsplnej Polityki Bezpieczestwa iObrony UE.
Polska powinna wspiera dalsze rozszerzenie UE nie tylko zuwagi na stabilizujcy wpyw tego
procesu na obszar bezporedniego ssiedztwa Polski, ale take ze wzgldu na dodatkowy efekt wpostaci utrwalania postrzegania UE jako aktora strategicznego, zaangaowanego wksztatowanie globalnej rwnowagi si.
Dynamiczny proces zmian w otoczeniu UE (Europa Wschodnia, Afryka Pnocna, Bliski
Wschd, potencjalnie Arktyka), ewoluujcy globalny ukad si, na ktry wpywaj wschodzce mocarstwa iwiatowy kryzys gospodarczy spowodoway, e Unia stoi przed wyzwaniem ponownego zdefiniowania interesw icelw swojej polityki bezpieczestwa. Strategiczny fundament UE Europejska
Strategia Bezpieczestwa z2003 r. wcoraz mniejszym stopniu przystaje do wspczesnego rodowiska bezpieczestwa. Konstatacj t wzmacnia fakt, e rwnolegle zmienia si take sama UE, zarwno
wskutek rozszerzenia, jak ipogbienia (traktat lizboski).
Wostatnim czasie ronie zainteresowanie pastw czonkowskich debat nad strategicznymi
problemami funkcjonowania Unii, zarwno wwymiarze regionalnym, jak iglobalnym. Dostrzegana jest potrzeba przygotowania nowego strategicznego dokumentu UE wdziedzinie bezpieczestwa.
W2012r. zostay podjte prace nad Europejsk Strategi Globaln, ktrych rezultaty bd stanowiy
wany punkt odniesienia wdebacie nad now strategi bezpieczestwa UE.
159
160
STRATEGIA OPERACYJNA
ci zarwno wypracowania mechanizmw wsppracy
midzy Uni aNATO, atake zreform systemu planowania idowodzenia operacyjnego UE.
Oprcz opracowania strategii wane jest dziaanie
wkonkretnych praktycznych projektach wzmacniajcych
WPBiO. Dla Polski oznacza to kontynuacj zaangaowania wreform koncepcji Grup Bojowych UE, wkierunku ich rzeczywistego wzmocnienia i wykorzystywania
jako realnego, praktycznego narzdzia Wsplnej Polityki
Bezpieczestwa iObrony UE, wzmocnienia wsppracy
midzy UE aNATO, wtym zwaszcza midzy Europejsk
Agencj Obrony aDowdztwem NATO do spraw Transformacji oraz stworzenia staego unijnego dowdztwa na
potrzeby operacji wojskowych. Polska powinna wspiera
te wzmacnianie europejskiego potencjau wojskowego
poprzez rozwijanie wramach wielonarodowych projektw zdolnoci bdcych w dyspozycji poszczeglnych
pastw (pooling and sharing), atake wspprac wdziedzinie rozwoju izakupu uzbrojenia.
Jedn z moliwych opcji ewolucji WPBiO moe
by wyonienie si europejskiego przywdztwa (awangardy) wsprawach bezpieczestwa, ktre przeoyoby
si na zwikszenie efektywnoci WPBiO, wzmocnienie
zdolnoci cywilnych iwojskowych wzakresie reagowania
kryzysowego oraz unowoczenienie iszersz wspprac
przemysw obronnych pastw europejskich. W takiej
sytuacji Polska powinna stara si doczy do tej awangardy. Tego typu dziaania mogyby by realizowane za
porednictwem zapisanej w Traktacie o Unii Europejskiej (uwzgldniajcym zmiany wprowadzone traktatem
z Lizbony) koncepcji staej wsppracy strukturalnej
(art. 42 ust. 6), dla ktrej grup inicjatywn mgby sta
si Trjkt Weimarski. Niezalenie od dotychczasowych
obaw o zagroenie dla spjnoci Unii Europejskiej, Polska powinna intensywnie uczestniczy w mechanizmie
wzmocnionej wsppracy, ktry stwarza szans na realne
wzmocnienie Wsplnej Polityki Bezpieczestwa iObrony.
Polska powinna take dy do wypenienia treci postanowie zarwno Traktatu o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej, dotyczcych klauzuli solidarnoci
(art. 222), jak i Traktatu o Unii Europejskiej, dotyczcych klauzuli wzajemnej obrony (art. 42 ust. 7). Pierwszy znich stwarza zobowizanie do wsplnego dziaania
Traktat oFunkcjonowaniu
Unii Europejskiej
Art. 222 ust. 1. Unia ijej Pastwa
Czonkowskie dziaaj wsplnie
wduchu solidarnoci, jeeli jakiekolwiek Pastwo Czonkowskie stanie si
przedmiotem ataku terrorystycznego
lub ofiar klski ywioowej lub katastrofy spowodowanej przez czowieka.
Unia mobilizuje wszystkie bdce wjej
dyspozycji instrumenty wtym rodki
wojskowe udostpnione jej przez
Pastwa Czonkowskie, wcelu:
a) zapobiegania zagroeniu terrorystycznemu na terytorium Pastw
Czonkowskich, ochrony instytucji
demokratycznych iludnoci cywilnej
przed ewentualnym atakiem terrorystycznym, udzielenia pomocy
Pastwu Czonkowskiemu na jego
terytorium, na wniosek jego wadz
politycznych, wprzypadku ataku
terrorystycznego;
b) udzielenia pomocy Pastwu Czonkowskiemu na jego terytorium, na
wniosek jego wadz politycznych,
wprzypadku klski ywioowej lub
katastrofy spowodowanej przez
czowieka.
161
162
STRATEGIA OPERACYJNA
redukcje TBJ powinny by brane pod uwag wycznie zgodnie zzasad przejrzystoci iwzajemnoci
wrelacjach zRosj.
Nowym paradygmatem wrelacjach polsko-amerykaskich powinna sta si ich wielowymiarowo, polegajca na rozszerzeniu spektrum wsppracy na wiksz liczb obszarw idziedzin (energia, nauka ibadania etc.), atym samym pogbieniu sfery wsplnych polsko-amerykaskich interesw.
Polska powinna dziaa na rzecz umacniania podmiotowoci pastw Europy Wschodniej. Dotyczy to zwaszcza pastw objtych unijn inicjatyw Partnerstwa Wschodniego. Wschodni wymiar
polityki Unii musi by kontynuowany ipogbiany przez Polsk jako adwokata ipromotora tego regionu. W tym wzgldzie szczeglnie wane jest dzielenie si dowiadczeniami transformacyjnymi, stae
wsparcie dla prozachodniego wektora wpolityce bezpieczestwa Ukrainy oraz stopniowe wczanie jej
wmechanizmy integracji europejskiej. Jako wsppracy midzy UE iPolsk aUkrain wznacznym
stopniu przesdzi oewolucji sytuacji wcaej Europie Wschodniej. Rozwj stosunkw zModawi oraz
pastwami Kaukazu Poudniowego obok aspektu wspierania ich modernizacji ieuropejskiego wyboru
(zwaszcza wprzypadku Gruzji iModawii) sprzyja stabilizacji sytuacji wstrefach nierozwizanych konfliktw. Polska powinna stanowczo broni zasady integralnoci terytorialnej pastw regionu, atake ich
prawa do swobodnego wyboru sojuszy. Poza Europ Wschodni, perspektywy stwarza Polsce rwnie
zacienienie relacji zpastwami Azji rodkowej, m.in. zuwagi na moliwo importu surowcw naturalnych oraz pooenie geopolityczne subregionu. Biaoru powinna zosta objta szersz wspprac, gdy
tylko zacznie spenia podstawowe kryteria demokratyzacji.
Powyszym dziaaniom winien towarzyszy rozwj wsppracy z Rosj, oparty na zasadzie
wzajemnoci. Waciw ciek postpowania jest jednak uwolnienie relacji ztym partnerem od logiki
stref wpyww. Rosja wci postrzega Europ Wschodni jako terytorium, gdzie prowadzona jest gra
osumie zerowej. Wychodzc ztego zaoenia, dy do zapewnienia sobie quasi-monopolistycznych
wpyww na obszarze byego Zwizku Radzieckiego. Winteresie RP ley wskazywanie, e europeizacja pastw Partnerstwa Wschodniego jest korzystna take dla Rosji, poniewa jest ona rwnoznaczna
zutrwalaniem zasad demokratycznych, przewidywalnoci wwarstwie spoeczno-politycznej oraz ze
stabilnym rozwojem ekonomicznym. To przyczynia si do wzrostu stabilizacji regionu, co ley we
wsplnym interesie UE (wtym Polski) iRosji. Pierwszym krokiem na rzecz ustanowienia wsplnego
fundamentu norm izbienych zasad postpowania na obszarze UEEuropa WschodniaRosja moe
si okaza rozcignicie norm WTO na wszystkie pastwa regionu (poza organizacj pozostaj m.in.
Biaoru iAzerbejdan oraz Kazachstan).
Wana dla bezpieczestwa Polski jest rwnie wsppraca zssiadami. Odbywa si ona zarwno wformatach sformalizowanych (Trjkt Weimarski, Grupa Wyszehradzka), jak idoranych
(pastwa batyckie). Istotnymi partnerami s rwnie kraje skandynawskie, zainteresowane nie tylko
bezpieczestwem basenu Morza Batyckiego, ale rwnie wspprac polityczn na forach regionalnych iglobalnych (np. wsplna polsko-norweska inicjatywa wsprawie taktycznej broni jdrowej).
Szczeglne znaczenie dla Polski ma rozwijanie dobrossiedzkich relacji strategicznych zUkrain. Niepodlega, stabilna, otwarta na wspprac Ukraina ma kluczowe znaczenie dla stabilnoci
wEuropie rodkowo-Wschodniej.
Patrzc szerzej na kwestie ssiedztwa, wdobie malejcych nakadw na obronno wEuropie, co jest szczeglnie widoczne wnajbliszym otoczeniu Polski, znaczenia nabieraj pastwa, ktre
staraj si utrzymywa adekwatny do wyzwa poziom ambicji militarnych. Wtym kontekcie warto
wymieni Rumuni iTurcj jako potencjalnych partnerw do wsppracy polityczno-wojskowej.
163
Relacje Polski ze wschodzcymi potgami wwymiarze ekonomicznym stanowi szans rozwojow. Jako czonek UE Polska stawa si bdzie coraz atrakcyjniejszym rynkiem inwestycyjnym
dla koncernw pastw grupy BRIC, ktre bd chciay uzyska dostp do wsplnego rynku europejskiego. Zdrugiej strony Polska, poprzez rozwj wsppracy ztymi pastwami, bdzie otwieraa nowe
kierunki eksportowe dla produktw krajowych.
Wwymiarze wojskowym naley jednak zwraca uwag na skal wydatkw zbrojeniowych tych
pastw. Ich znaczne, skokowe przyspieszenie stanowioby powane wyzwanie dla NATO, UE wtym
idla Polski.
Wanym priorytetem operacyjnym jest udzia wdziaaniach spoecznoci midzynarodowej
majcej na celu zapobieganie powstawaniu rde zagroe. Czynnikiem wzmacniajcym ten kierunek dziaania byaby rewitalizacja innych (poza NATO iUE) organizacji, instytucji ireimw bezpieczestwa midzynarodowego.
Wwymiarze globalnym wskazane jest zwikszenie aktywnoci ipodnoszenie znaczenia Polski
wOrganizacji Narodw Zjednoczonych. Katalog dziaa powinien obejmowa bardziej aktywne zaangaowanie wdebat podjt przez ONZ na temat skutecznoci operacji pokojowych. Naley rozway
rwnie powrt do udziau wwybranych misjach pokojowych prowadzonych przez ONZ czy zwikszenie zaangaowania na rzecz rozbrojenia (szczeglnie wsprawie implementacji konwencji ozakazie
broni chemicznej oraz ukadu onieproliferacji broni jdrowej).
Wwymiarze regionalnym istnieje potrzeba odbudowy znaczenia Organizacji Bezpieczestwa
iWsppracy wEuropie. Proces ten wymaga jednak konstruktywnego podejcia wszystkich pastw
czonkowskich do wsppracy wramach OBWE.
Naley take podejmowa starania oprzegld norm prawa midzynarodowego, ktre zwiksz
jego skuteczno wzwalczaniu nowych zagroe, zwaszcza zwizanych zproliferacj broni masowego
raenia, terroryzmem iprzestpczoci zorganizowan oraz destabilizujcym wpywem pastw upa-
164
STRATEGIA OPERACYJNA
dych. Dotyczy to take wzmacniania skutecznoci reimw iregulacji wobszarze kontroli zbroje
irozbrojenia oraz rodkw budowy zaufania ibezpieczestwa. Wwielu przypadkach, wtym zwaszcza
wobszarze zagroe terrorystycznych icybernetycznych, zuwagi na sieciowy charakter zjawisk, ktrym naley si przeciwstawi, szczeglnego znaczenia nabiera intensywna wsppraca midzynarodowa, ktra jest niezbdnym warunkiem powodzenia podejmowanych wysikw.
Charakter wspczesnych iprzyszych zagroe dla bezpieczestwa wskazuje na potrzeb moliwie wczesnej identyfikacji ich rde oraz podejmowanie szybkich dziaa zapobiegawczych jako
gwnej zasady strategii operacyjnej. Potrzebne s tu dziaania kompleksowe, uwzgldniajce elementy polityczne, gospodarcze, spoeczne, a take wojskowe. W dziaania te powinni by wczeni nie
tylko aktorzy pastwowi iorganizacje midzynarodowe ale take iorganizacje pozarzdowe. Polska
powinna wtych dziaaniach uczestniczy.
Udzia woperacjach poza granicami kraju jest istotnym instrumentem polityki zagranicznej ibezpieczestwa pastwa. Jednoczenie jest on rdem dowiadcze operacyjnych ijednym zwyznacznikw
kierunku transformacji Si Zbrojnych RP. Dziaania wojskowe powinny by jednoczenie wzmacniane poprzez zaangaowanie cywilne (dziaania na rzecz stabilizacji politycznej oraz odbudowy spoecznej igospodarczej regionw konfliktw) wtym take poprzez przekazywanie pomocy rozwojowej.
Konieczne jest dokonanie analizy zaangaowania Polski wostatnich latach wdziaania spoecznoci midzynarodowej suce rozwizywaniu konfliktw, kryzysw iproblemw regionalnych oraz
globalnych. Na tej podstawie naley zdefiniowa najwaniejsze kryteria takiego udziau wkolejnych latach. Decyzja oewentualnym udziale Polski wdanej operacji powinna wynika zinteresw narodowych,
celw strategicznych imoliwoci (posiadanych zasobw) pastwa. Kryterium wtrnym byby podmiot
prowadzcy operacj (NATO, UE, ONZ, OBWE, koalicja chtnych). Wan przesank przy podejmowaniu decyzji owczeniu Polski wdan operacj jest posiadanie czytelnego mandatu midzynarodowego.
165
166
STRATEGIA OPERACYJNA
w
zmacniania europejskiej polityki energetycznej przez rozbudow infrastruktury przesyowej
oraz przestrzeganie zasad konkurencji, rwnie wodniesieniu do podmiotw zkrajw-dostawcw energii;
r ozwoju relacji ze wschodzcymi potgami, zuwzgldnieniem dialogu na temat bezpieczestwa.
Dziaania militarne. Kluczowym kierunkiem dziaania podsystemu obronnego jest utrzymywanie polityczno-decyzyjnej, planistycznej iszkoleniowej gotowoci do skutecznego reagowania na zagroenia dla niepodlegoci inienaruszalnoci terytorialnej Polski. Docelowo Siy Zbrojne RP musz
by zdolne do efektywnego wykonywania trzech kluczowych misji, ktrych zakres nie ulegnie zmianie
w stosunku do obecnie przyjtego w dokumentach strategicznych. Pozostan nimi: obrona pastwa,
zaangaowanie midzynarodowe iwsparcie bezpieczestwa wewntrznego (spoeczestwa iinstytucji
cywilnych pastwa). Pewne przewartociowanie nastpi powinno natomiast w rozoeniu akcentw
pomidzy nimi.
Podstawowym zadaniem si zbrojnych musi pozosta obrona wasnego terytorium. W tym
kontekcie powinny by gotowe do: samodzielnego dziaania wrazie konfliktu lokalnego omaej skali;
przyjcia si sojuszniczego wsparcia iutrzymania okrelonych punktw obrony do czasu ich przybycia
wrazie konfliktu oduej skali; wzicia udziau wsojuszniczej operacji obronnej wrazie ataku na inne
pastwo, zgodnie zzasadami obrony kolektywnej. Wmisji obrony terytorium kraju mieci si rwnie
wypenianie funkcji militarnego odstraszania, poprzez demonstrowanie gotowoci do obrony siami
utrzymywanymi wczasie pokoju oraz gotowoci do ich mobilizacyjnego rozwinicia wrazie wojny na
du skal.
Siy Zbrojne RP powinny by gotowe do prowadzenia operacji przeciwzaskoczeniowych oraz
do jak najskuteczniejszego, samodzielnego operowania wsytuacjach trudnokonsensusowych (kiedy
osignicie konsensusu wrd sojusznikw byoby utrudnione), jak rwnie wwarunkach zagroe
aterytorialnych, selektywnych, niespodziewanych, oograniczonej skali, spowodowanych niejasnymi
lub skrytymi motywami politycznymi. Zaoenia doktrynalne oraz myl przewodnia obrony pastwa
powinny wpeni wspgra ze strategi caego NATO, ale przede wszystkim uwzgldnia polskie interesy narodowe iwarunki ich realizacji.
Wramach drugiej misji Siy Zbrojne RP powinny utrzymywa take gotowo do aktywnego
zaangaowania wrnego rodzaju midzynarodowych operacjach bezpieczestwa zarwno wskali
regionalnej, jak i globalnej w coraz bardziej zoonym rodowisku. Takie zaangaowanie powinno
by rozpatrywane jako istotny instrument polityki zagranicznej ibezpieczestwa pastwa (wsparcie
dyplomacji), zapewniajce wpyw na ksztatowanie rodowiska midzynarodowego. Jednoczenie jest
ono rdem dowiadcze operacyjnych ijednym zwyznacznikw kierunkw transformacji SZ RP.
Poziom przyszego zaangaowania wdziaania na arenie midzynarodowej zaley od moliwoci pastwa, okrelonych przez zasoby finansowe, ludzkie, materiaowe iorganizacyjne. Decyzja
oudziale SZ RP powinna by wypadkow interesw narodowych imoliwoci pastwa oraz zobowiza midzynarodowych wobec partnerw iorganizacji sojuszniczych. Podejmujc decyzj ouczestnictwie wprzyszych misjach, naley bra pod uwag przede wszystkim zbieno celw tych misji
zpolskimi interesami icelami strategicznymi.
Trzeci misj Si Zbrojnych RP jest wspieranie bezpieczestwa krajowego i pomoc spoeczestwu. W ramach tej funkcji powinny one: monitorowa i ochrania przestrze powietrzn;
wspiera ochron granic ldowych iwd terytorialnych; prowadzi dziaalno rozpoznawcz iwywiadowcz; monitorowa skaenia promieniotwrcze, chemiczne ibiologiczne na terytorium kraju;
167
168
STRATEGIA OPERACYJNA
bezpieczestwo kraju, zarwno wewntrzne, jak izewntrzne. Nie mniej istotny jest zweryfikowany
biay wywiad, ktry czy dane gromadzone ze rde otwartych i baz danych, wczajc rwnie
informacje objte tajemnic. Biay wywiad stanowi jeden zpriorytetw dziaa analityczno-informacyjnych realizowanych przez suby ijest integraln czci wszelkich czynnoci wykonywanych
wramach opisanych wyej zada stricte wywiadowczych (operacyjnych).
Dziaania kontrwywiadowcze na rzecz Si Zbrojnych RP iprzemysu obronnego. Niezwykle
wanym aspektem dziaalnoci kontrwywiadu wojskowego jest zapobieganie dziaaniom, ktre mog
zagraa bezpieczestwu lub zdolnoci bojowej Si Zbrojnych RP. Wtym kontekcie wane s dziaania wzakresie ochrony bezpieczestwa jednostek wojskowych oraz personelu si zbrojnych. Wrd
szczegowych zada wymieni naley przeciwdziaanie: szpiegostwu, zamachom na jednostki wojskowe oraz obiekty lub urzdzenia oznaczeniu obronnym, korupcji wobszarze zagroe dla obronnoci pastwa inaruszeniom ochrony informacji niejawnych oraz szeroko pojtego bezpieczestwa informacyjnego, rwnie zuwzgldnieniem aspektu walki informacyjnej wcyberprzestrzeni. Istotnym
zadaniem wtym obszarze jest take ochrona bezpieczestwa bada naukowych iprac rozwojowych
zlecanych przez siy zbrojne oraz inne jednostki resortu obrony narodowej, a take zabezpieczanie
produkcji iobrotu towarami, technologiami iusugami oprzeznaczeniu wojskowym.
Produkcja obronna. Polski przemysowy potencja obronny wcigu najbliszych lat powinien
by wmaksymalnym stopniu angaowany wproces modernizacji technicznej Si Zbrojnych RP. Analiza
problemu wskazuje, e podmioty polskiego przemysu obronnego s wstanie wstosunkowo krtkim
czasie (23 lata) wytworzy elementy uzbrojenia isprztu wojskowego, podane przez polsk armi.
Zasadne jest zatem wsparcie i angaowanie polskich firm i przedsibiorstw zbrojeniowych
wrealizowane przez resort obrony narodowej priorytetowe programy modernizacyjne, zktrych najwaniejszymi, okrelonymi wGwnych kierunkach rozwoju Si Zbrojnych RP iich przygotowa do
obrony pastwa na lata 20132022, s: obrona powietrzna (wtym przeciwrakietowa), systemy informacyjne oraz mobilno Wojsk Ldowych (migowcowa).
Dugoletnie plany wzakresie zakupw imodernizacji Si Zbrojnych RP powinny powstawa
na podstawie gruntownej diagnozy, wcisej wsppracy zreprezentantami nauki iprzemysu. Konsultacje te, wsparte realnymi nakadami finansowymi, np. zNarodowego Centrum Bada iRozwoju,
pozwol zharmonizowa iusystematyzowa wydatki obronne na najblisze lata. Efektem takiego dziaania powinny by nowoczesne produkty, uytkowane ieksploatowane przez polsk armi zarwno
wkraju, jak iwmidzynarodowych operacjach bezpieczestwa.
Podsystemy ochronne
Gwne zadania wpodsystemach ochronnych obejmuj zapewnienie warunkw dla utrzymywania adu konstytucyjnego, wewntrznej stabilnoci pastwa oraz bezpieczestwa ludnoci.
W szczeglnoci zadania te dotycz ochrony instytucji pastwa, obywateli, wsplnych i indywidualnych zasobw materialnych i niematerialnych przed zagroeniami niemilitarnymi. Zagroenia te
powstaj zarwno wwyniku dziaa czowieka, jak isi przyrody. Wpierwszym wypadku nie zawsze
musz one przybiera posta naruszenia obowizujcych przepisw prawnych. Zgodnie zzasadami
strategii operacyjnej, zadania wtym zakresie musz by realizowane zarwno wewntrz systemu bezpieczestwa narodowego, jak iwobrbie sieci powiza midzynarodowych, przede wszystkim wramach NATO, UE iwe wsppracy bilateralnej.
169
170
STRATEGIA OPERACYJNA
kraju niezmiernie istotnym zadaniem jest rwnie ochrona kluczowych strategicznych zasobw informacyjnych, zapewniajcych prawidowe funkcjonowanie pastwa.
Do gwnych zada kontrwywiadu naley zatem zaliczy: skuteczne rozpoznanie potencjalnych i realnych zagroe oraz zapobieganie im za pomoc dostpnych metod operacyjnych i procesowych; biecy monitoring ianaliz sytuacji wobszarze zidentyfikowanych zagroe dla bezpieczestwa pastwa; prowadzenie dziaa profilaktycznych, szczeglnie wzakresie ochrony informacji
niejawnych; koordynacj dziaa iwsppracy zinnymi komponentami systemu bezpieczestwa narodowego RP oraz podmiotami zagranicznymi i midzynarodowymi (ponadnarodowymi) zgodnie
zzobowizaniami sojuszniczymi.
Zwalczanie terroryzmu iekstremizmu politycznego. Zagroenia ocharakterze terrorystycznym wEuropie zwizane s zaktywnoci zarwno wiatowej sieci Al-Kaidy, jak te ugrupowa ocharakterze lewackim (ktrych renesans obserwuje si w zwizku z kryzysem finansowym) i skrajnie
prawicowym (wynikajc m.in. znarastania ksenofobii ipostaw antyimigranckich). Dziaalno tego
typu ugrupowa ekstremistycznych moe stanowi zagroenie dla stabilnoci politycznej pastwa,
niezalenie od moliwoci podjcia przez nie dziaa ocharakterze stricte terrorystycznym.
Strategiczne zadania podmiotw odpowiedzialnych za zwalczanie terroryzmu iekstremizmu
politycznego mona skatalogowa nastpujco: rozpoznawanie zagroe terrorystycznych dla Polski
wkraju iza granic; prowadzenie staego monitoringu zagroe iopracowywanie prognoz prawdopodobiestwa zamachw na podstawie analizy ryzyka; neutralizacja zagroe terrorystycznych, wtym
fizyczne zwalczanie terroryzmu; eliminowanie rde finansowania terroryzmu; ciganie karne sprawcw zagroe terrorystycznych, zgodnie zobowizujcymi Polsk normami prawa midzynarodowego; rozpoznawanie symptomw radykalizacji zachowa izapobieganie im; wsppraca midzynarodowa na szczeblu politycznym, operacyjnym, analitycznym iprawno-karnym wobszarze zwalczania
terroryzmu; walka informacyjna wcelu niwelowania wpywu pogldw goszonych przez organizacje
ekstremistyczne i terrorystyczne na spoeczestwo polskie; profilaktyka antyterrorystyczna, w tym
ksztatowanie w wiadomoci spoecznej wagi zagroe terrorystycznych i waciwych zachowa
zwikszajcych bezpieczestwo obywateli; stae umacnianie odpornoci pastwa i spoeczestwa
na zamachy terrorystyczne, ukierunkowane na minimalizacj strat materialnych (bezporednich)
iurazw psychologicznych (strat porednich) oraz zachowanie cigoci funkcjonowania infrastruktury
krytycznej pastwa.
Ochrona informacji niejawnych. Ochrona informacji niejawnych to jeden z najwaniejszych obszarw funkcjonowania systemu bezpieczestwa pastwa. W dobie rosncego znaczenia
bezpieczestwa informacyjnego, w tym wzrostu znaczenia procesw gromadzenia, przetwarzania
i dystrybuowania informacji w certyfikowanych systemach teleinformatycznych, ronie take rola
bezpieczestwa informacyjnego w aspekcie cybernetycznym. Szczegln dziedzin bezpieczestwa
informacyjnego jest ochrona informacji niejawnych, azatem takich, ktrych nieuprawnione ujawnienie powoduje lub mogoby spowodowa szkody dla Rzeczypospolitej Polskiej albo byoby zpunktu
widzenia jej interesw niekorzystne.
Strategiczne zadania wsystemie ochrony informacji niejawnych obejmuj zapewnienie bezpieczestwa informacyjnego pastwa iefektywnej realizacji jego funkcji wymagajcych przetwarzania
i dystrybucji informacji niejawnych poprzez zapobieganie uzyskaniu nieuprawnionego dostpu do
informacji niejawnych i ich ujawnieniu, zapewnianie personalnego, technicznego i fizycznego bezpieczestwa informacji niejawnych, akredytacj systemw teleinformatycznych sucych przecho-
171
172
STRATEGIA OPERACYJNA
z wikszanie skutecznoci cigania sprawcw narusze bezpieczestwa i porzdku publicznego,
wszczeglnoci wwymiarze przestpczoci zorganizowanej;
o rganizowanie i koordynowanie dziaa w celu zwalczania najpowaniejszych przestpstw,
wszczeglnoci przeciwko yciu izdrowiu, rozbjniczych, zuyciem broni lub innego niebezpiecznego narzdzia;
p odejmowanie irealizacj przedsiwzi ukierunkowanych na rozpoznawanie izwalczanie przestpczoci narkotykowej; przeciwdziaanie dokonywaniu przestpstw ocharakterze ekonomicznym, wszczeglnoci zwizanych zobrotem towarami objtymi akcyz iwyudzeniami podatku
VAT, atake zapobieganie praniu brudnych pienidzy;
d ziaalno ukierunkowan na rozpoznawanie izwalczanie przestpczoci ocharakterze chuligaskim, zuwzgldnieniem aktywnoci grup tzw. pseudokibicw;
r ealizacj zada wzakresie zwalczania przestpczoci zwizanej zpornografi dziecic ipedofili;
d banie obezpieczestwo wruchu drogowym, poprzez dziaania kontrolne oraz analiz okolicznoci powstawania wypadkw ikolizji drogowych;
p odejmowanie skutecznych dziaa ocharakterze prewencyjnym poprzez waciw organizacj
ikoordynacj zada; prowadzenie szeroko zakrojonej dziaalnoci profilaktycznej.
Wane jest rozpoznawanie iidentyfikacja rde zagroe, ich neutralizacja ilikwidacja tak na
drodze zmian wobowizujcym prawie, jak i tam, gdzie jest to niezbdne imoliwe bezporedniej
interwencji organw bezpieczestwa iporzdku publicznego (wszczeglnoci dotyczy to radykalnego
ograniczenia moliwoci prawnych, uznaniowoci wramach procedur administracyjnych, ograniczajcych moliwo korupcji).
Niezwykle istotna jest koordynacja dziaa iwsppraca zinnymi ogniwami systemu bezpieczestwa narodowego RP, wtym zprywatnymi podmiotami dziaajcymi wsektorze bezpieczestwa
(np. specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne) oraz partnerami zagranicznymi i midzynarodowymi (ponadnarodowymi). Wszczeglnoci mona tu wskaza: wspprac policyjn wramach
unijnej przestrzeni wolnoci, bezpieczestwa isprawiedliwoci, atake zprzedsibiorcami, organami
administracji rzdowej isamorzdu terytorialnego oraz innymi instytucjami pastwowymi; doskonalenie systemu bezpieczestwa publicznego; wzmocnienie mechanizmw prawnych iskutecznoci
sdowniczej wzwalczaniu przestpczoci, szczeglnie zorganizowanej igospodarczej; strzeenie niezawisoci sdziw ibezwzgldna ochrona sdownictwa przed naciskami politycznymi; edukacj dla
bezpieczestwa oraz angaowanie spoeczestwa wtworzenie podstaw bezpieczestwa narodowego;
zapobieganie bezprawnemu naruszaniu wasnoci intelektualnej pastwa iobywateli oraz wspieranie
dziaa sucych upowszechnianiu iumacnianiu praw czowieka, rzdw prawa idemokracji.
Ochrona ludnoci wsytuacjach kryzysowych. Nadrzdnym celem pastwa wzakresie reagowania wsytuacjach kryzysowych jest utrzymywanie wysokiej gotowoci planistycznej, szkoleniowej ioperacyjnej do szybkiego reagowania na zagroenia kryzysowe (indywidualne dla obywateli i zbiorowe dla ludnoci oraz ich dbr). Wwikszoci przypadkw skuteczna neutralizacja
iminimalizacja skutkw katastrof wymaga wspdziaania ikoordynacji wielu podmiotw. Rozwj
zdolnoci pastwa do skutecznego reagowania wtym zakresie musi koncentrowa si na dziaaniach
zapobiegawczych oraz sprawnym dziaaniu wrazie katastrofy.
Przygotowywane wtym zakresie koncepcje powinny eksponowa potrzeb stworzenia uniwersalnego modelu wspdziaania organw, sub iinnych podmiotw wykonujcych zadania zzakresu
ochrony ludnoci, usprawnienia koordynacji wudzielaniu pomocy humanitarnej, atake promowania
173
Szczekociny,
3 marca 2012 r.
Akcja ratunkowa po
zderzeniu dwch pocigw.
Fot. Andrzej Grygiel/PAP
174
STRATEGIA OPERACYJNA
o rganizacj iprowadzenie dziaa ratowniczych, wtym wszczeglnoci wzakresie ratownictwa
technicznego, chemicznego, ekologicznego imedycznego;
m
onitorowanie, powiadamianie, ostrzeganie ialarmowanie ozagroeniach ludnoci oraz organw, sub iinnych podmiotw realizujcych zadania zzakresu ochrony ludnoci;
dziaalno profilaktyczn, naukow iedukacyjn wobszarze ochrony ludnoci;
organizowanie wicze ratowniczych;
w
spdziaanie zformacjami isubami ratowniczymi innych pastw oraz organizacjami midzynarodowymi, atake wykorzystywanie midzynarodowych mechanizmw wsppracy wzakresie
ochrony ludnoci.
Ochrona granicy pastwowej. Zapewnienie nienaruszalnoci granic jest istotnym wyznacznikiem suwerennoci kadego kraju, dlatego ochrona granicy pastwowej to jedno z kluczowych,
strategicznych zada wsystemie bezpieczestwa narodowego pastwa. Wcelu realizacji tego zadania
wyznaczone organy podejmuj szereg czynnoci ochronnych, ukierunkowanych na zachowanie trwaoci granic ikontrol ruchu granicznego.
Specyfika zada Stray Granicznej, realizujcej zadania wtym obszarze zmieniaa si istotnie
wcigu ostatnich lat wzwizku zwejciem Polski do UE iprzystpieniem do strefy Schengen. Zmiany
wizay si przede wszystkim zzaprzestaniem fizycznej ochrony na przejciach granicznych na tych
odcinkach granicy RP, ktre stay si granicami wewntrznymi UE oraz wzmocnieniem kontroli na
tych fragmentach, ktre stay si jednoczenie zewntrznymi granicami UE.
Wzwizku zwymogiem penej realizacji powyszych zobowiza przygotowanych iwdroonych zostao szereg dokumentw koncepcyjnych, zmian legislacyjnych iorganizacyjnych zmierzajcych do przeksztacenia Stray Granicznej w nowoczesn sub graniczno-imigracyjn, odpowiadajc za dokonywanie odpraw granicznych iochraniajc granic zewntrzn UE, ajednoczenie
realizujc zadania kontrolne na terytorium kraju.
175
176
STRATEGIA OPERACYJNA
Ochrona najwaniejszych organw wadzy iadministracji publicznej. WPolsce za realizacj
zada wtym obszarze odpowiada Biuro Ochrony Rzdu, wodniesieniu do ktrego podstawowy cel
strategiczny okrelony zosta jako ochrona osb iobiektw wanych ze wzgldu na dobro iinteres
pastwa. To podstawowe zadanie realizowane jest zarwno na terenie kraju, jak ipoza jego granicami
wodniesieniu do ochrony bezporedniej osb, jak iobiektw. Wrd najistotniejszych dziaa realizowanych przez t sub wymieni naley: planowanie zabezpieczenia osb, obiektw iurzdze;
rozpoznanie i analiz potencjalnych zagroe oraz zapobieganie ich powstawaniu; koordynowanie
realizacji dziaa ochronnych; wykonywanie bezporedniej ochrony; zabezpieczanie obiektw iurzdze oraz szkolenie idoskonalenie metod swojej pracy.
Realizacja tych zada wymaga staego dostpu do zasobu wiarygodnych informacji mogcych
stanowi punkt odniesienia dla planowania irealizacji przedsiwzi ochronnych. Determinuje to potrzeb bliskiej wsppracy ze subami specjalnymi, zarwno cywilnymi, jak iwojskowymi (wzalenoci od teatru realizowanej operacji ochronnej). Wprowadzenie wjak najbardziej optymalny sposb
mechanizmw umoliwiajcych wykorzystanie informacji przekazywanych przez Policj, Agencj
Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencj Wywiadu, Stra Graniczn, Sub Kontrwywiadu Wojskowego, Sub Wywiadu Wojskowego oraz andarmeri Wojskow jest wistocie jednym zniezbdnych
warunkw efektywnej realizacji zada przez Biuro Ochrony Rzdu.
Zapewnienie maksymalnej ochrony polskich placwek dyplomatycznych, urzdw konsularnych oraz przedstawicielstw przy organizacjach midzynarodowych wmiejscach duych napi spoecznych czy rejonach owysokim poziomie zagroenia terroryzmem staje si priorytetem. Wynika
to zangaowania si Polski wdziaania spoecznoci midzynarodowej, co determinuje obecno jej
przedstawicielstw ireprezentantw wszczeglnie niebezpiecznych regionach. Wymaga to od Biura
Ochrony Rzdu doskonalenia wspdziaania z innymi instytucjami zaangaowanymi w ochron.
Dziaania funkcjonariuszy wstrefach zagroenia wojennego izapewnianie bezpieczestwa osobom
podlegajcym ochronie podczas wizyt wkrajach takich, jak Afganistan stanowi dodatkowe wyzwanie, poniewa wykorzystywane s inne ni standardowe procedury ochronne, ktre wymagaj wypracowania systemowych rozwiza koordynacyjnych uwzgldniajcych dziaania polityczno-dyplomatyczne icywilno-wojskowe innych sub wtym zakresie.
Istotn kategori dziaa wobszarze ochrony najwaniejszych osb wpastwie jest rwnie
planowanie iwdraanie procedur bezpieczestwa (nie tylko na poziomie taktycznej ochrony zapewnianej przez BOR, ale take staych procedur) dotyczcych miejsc przebywania (rozrodkowania)
VIP-w, zwaszcza wsytuacji wprowadzenia stanw nadzwyczajnych, wczasie wojny oraz wsytuacji
transportu, szczeglnie rodkami lotniczymi.
Przeciwdziaanie korupcji. Korupcja jest powanym zagroeniem dla prawidowego funkcjonowania pastwa, dlatego przeciwdziaanie temu zjawisku stanowi jeden zgwnych priorytetw
dziaa zapewniajcych ochron praw obywateli iskuteczne zarzdzanie rozwojem kraju. Efektywny
system zwalczania korupcji i sprawne funkcjonowanie sub odpowiedzialnych za bezpieczestwo
i porzdek publiczny nale do gwarantw uczciwoci w yciu publicznym. Na poziomie organw
cigania za przeciwdziaanie izwalczanie korupcji odpowiadaj przede wszystkim: CBA, Policja, ABW
iSKW. Zkolei na poziomie administracji publicznej system tworz: Ministerstwo Spraw Wewntrznych, atake organy kontroli, to jest Najwysza Izba Kontroli, kontrola skarbowa oraz komrki wewntrznej kontroli wurzdach administracji publicznej.
177
178
STRATEGIA OPERACYJNA
przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne (wikszo realizowanych przez nie usug
wiadczonych jest w sektorze prywatnym); sferami podlegajcymi obowizkowej ochronie s
obszary wskazane przez ministrw, kierownikw urzdw centralnych i wojewodw, a szczegowe wykazy takich obszarw, obiektw i urzdze sporzdzaj: prezes Narodowego Banku
Polskiego, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, ministrowie, kierownicy urzdw centralnych
i wojewodowie w stosunku do podlegych, podporzdkowanych lub nadzorowanych jednostek
organizacyjnych;
bezpieczestwa ruchu drogowego iochrony transportu wszczeglnoci kontrola przestrzegania przepisw obowizujcych wzakresie wykonywania transportu drogowego iprzewozu osb
irzeczy majca na celu eliminowanie wszelkich negatywnych zjawisk wtransporcie drogowym
atake zadania zzakresu przestrzegania przepisw porzdkowych, ochrony ycia izdrowia ludzi oraz mienia na obszarze kolejowym (np. Inspekcja Transportu Drogowego, Stra Ochrony
Kolei);
wsppracy i koordynacji dziaa w zakresie bezpieczestwa lokalnego, w szczeglnoci
ochrona spokoju iporzdku wmiejscach publicznych, wspdziaanie zwaciwymi podmiotami
wzakresie ratowania ycia izdrowia obywateli (strae gminne, miejskie iochotnicze strae poarne).
179
180
STRATEGIA OPERACYJNA
wwiedz iumiejtnoci pozwalajce wsposb wiadomy, celowy, efektywny iracjonalny reagowa
na pojawiajce si zagroenia. Celem tego dziaania jest budowa powszechnej woli igotowoci
spoecznego zaplecza systemu bezpieczestwa narodowego do jego obywatelskiego wsparcia oraz
gospodarczego zasilania;
p o drugie, zwikszenie efektywnoci dziaania administracji publicznej (pastwowej isamorzdowej, zespolonej iniezespolonej) wsprawach bezpieczestwa poprzez systematyczne iustawiczne
podnoszenie poziomu kwalifikacji wcelu osignicia iutrzymania wysokiego poziomu gotowoci
oraz zdolnoci si, sub, stray oraz administracji do sprawnego reagowania na pojawiajce si
zagroenia. Celem tego dziaania jest stworzenie zasobw profesjonalnego kapitau ludzkiego systemu bezpieczestwa narodowego.
Wzalenoci od grupy docelowej (uczniowie, studenci, kadra sub dyspozycyjnych oraz pracownicy si, sub istray), organizatora (pastwo, samorzd terytorialny, organizacje pozarzdowe)
ipodmiotw wykonawczych (publiczne, niepubliczne), jak rwnie problemowej specyfiki dziedziny
bezpieczestwa narodowego, edukacja dla bezpieczestwa powinna przyj form jednego ztrzech
rodzajw dziaa:
p rogramowego nauczania oraz szkolenia gimnazjalnego iponadgimnazjalnego wpowszechnym
systemie edukacji:
a) edukowania uczniw zzakresu bezpieczestwa oglnego iprzygotowania na wypadek zagroe ycia oraz zdrowia, wtym ksztatowania umiejtnoci wzakresie ratownictwa medycznego izachowania wsytuacjach kryzysowych;
b) szkolenia uczniw, rodzicw i nauczycieli z zakresu bezpieczestwa komunikacyjnego,
przeciwdziaania spoecznym zagroeniom ipatologiom (przemoc rwienicza, wtym cyberprzemoc; profilaktyka antynarkotykowa, antyalkoholowa; bezpieczne zachowania nad
wod, wgrach, m.in. wczasie wakacji) oraz ksztatowania ich wiedzy oodpowiedzialnoci
karnej nieletnich;
s zkolenia kursowego wsystemie doskonalenia zawodowego (podnoszenie kwalifikacji iumiejtnoci zawodowych kadry sub dyspozycyjnych, pracownikw administracji pastwowej isamorzdowej, wtym nauczycieli przedmiotu Edukacja dla bezpieczestwa);
k sztacenia akademickiego z zakresu zintegrowanego bezpieczestwa narodowego w systemie
szkolnictwa wyszego, wtym przygotowania zawodowego wramach wszystkich poziomw studiw kadry ipracownikw sub dyspozycyjnych.
Badania naukowe iprace rozwojowe wdziedzinie bezpieczestwa. Poziom zaawansowania
rozwojowego Polski oraz rwnowaga midzy rozwojem abezpieczestwem to dwa zagadnienia, ktre
naley uwzgldni wobszarze bada naukowych iprac rozwojowych.
Po pierwsze, naley utrwala technologiczne podstawy rozwoju cywilizacyjnego pastwa. Polska nauka tak jak spoeczestwo, gospodarka oraz inne dziedziny ulegaa, iwnajbliszych latach
bdzie ulega wpywowi postpu technicznego, ktry zjednej strony przysuy si modernizacji pastwa, azdrugiej strony stworzy puapk nadmiernej imitacyjnoci innowacji technicznych, instytucjonalnych iorganizacyjnych. Dlatego kluczowym kierunkiem obecnie realizowanej polityki naukowej jest innowacyjno. Ten kierunek naley utrzyma jako priorytetowy wkolejnych latach.
Po drugie, rozwj powinien by skorelowany ze sprawami bezpieczestwa. Bezpieczestwo
i rozwj s bowiem nierozerwalnie ze sob zwizane, wzajemnie od siebie zalene (zagroenia dla
bezpieczestwa s jednoczenie barierami dla rozwoju, z kolei rozwj stabilizuje bezpieczestwo).
181
182
STRATEGIA OPERACYJNA
osb przebywajcych obecnie za granic, deklarujcych ch powrotu. Powrt do kraju lub wstrzymanie decyzji owyjedzie zPolski bd miay istotny wpyw na ograniczenie niekorzystnych trendw demograficznych. Jednoczenie bd jednak powanym wyzwaniem dla pastwa, m.in. poprzez
wzrost liczby osb poszukujcych pracy, czy majcych problemy zadaptacj, co dotyczy bdzie czci
reemigrantw, awszczeglnoci ich dzieci.
Wana jest rwnie polityka imigracyjna pastwa. Wjej ramach naley podj dziaania, ktre
mogyby przynajmniej czciowo zaspokoi oczekiwania polskiego rynku pracy, szczeglnie wdziedzinach, ktre bd wykazyway znaczny deficyt pracownikw. Naley jednak mie na uwadze fakt, e
napyw imigrantw bdzie wymaga, podobnie jak wprzypadku emigrantw, przygotowania dla nich
odpowiednich warunkw pracy iycia, oraz moe generowa dodatkowe problemy, szczeglnie integracyjne na tle kulturowym. Polityka migracyjna Polski powinna by zatem skierowana do wybranych
grup cudzoziemcw, posiadajcych potencja integracyjny (np. blisko kulturow) lub wymagane na
rynku pracy kwalifikacje zawodowe. Szczeglnie preferowane powinny by osoby posiadajce polskie
korzenie oraz naukowcy iabsolwenci polskich uczelni, atake czonkowie rodzin osb przebywajcych ju legalnie wPolsce.
Wduszej perpektywie zasadniczym celem polityki pastwa powinno by jednak odwrcenie obserwowanego, niekorzystnego trendu idoprowadzenie do znaczcego wzrostu wspczynnika
dzietnoci, m.in. poprzez odpowiedni polityk prorodzinn, awkonsekwencji zmiany proporcji osb
wwieku produkcyjnym do osb wwieku poprodukcyjnym. Miaoby to istotny wpyw na bezpieczestwo pastwa, szczeglnie na bezpieczestwo finansw, stabilizacj wzrostu gospodarczego, jak rwnie na sektor obronny.
Kapita spoeczny. System bezpieczestwa narodowego nie dziaa wspoecznej prni. Naley
przyj, e odpowiednio wysoka jako kapitau spoecznego nie tylko podnosi szanse na znalezienie
dobrej pracy iuniknicie ubstwa oraz wykluczenia spoecznego, ale ma take znaczenie przy dokonywaniu wyborw ukierunkowanych na zrwnowaony rozwj gospodarczy, uwzgldniajcy potrzeb
ochrony rodowiska. Bez wzrostu jakoci kapitau spoecznego znacznie utrudnione bdzie dokonanie
kolejnego przeskoku cywilizacyjnego, ktry pozwoliby odrobi dystans do pastw UE wyej rozwinitych oraz odpowiedzie na wyzwania ze strony tych krajw, ktre systematycznie zwikszaj swoj
konkurencyjno.
Wzwizku ztym, konieczne jest takie planowanie rozwoju kapitau spoecznego wPolsce, ktre bdzie wspiera cele wyznaczone wdokumencie strategicznym Unii Europejskiej Europa 2020,
w szczeglnoci wzrost zatrudnienia, podniesienie poziomu kompetencji obywateli i zmniejszenie
poziomu ubstwa. Celem gwnym, zgodnym zzapisami projektu Strategii rozwoju kapitau ludzkiego 202021, jest jego rozwj poprzez wydobywanie potencjaw osb, tak aby mogy one uczestniczy
wyciu spoecznym, politycznym iekonomicznym na wszystkich etapach ycia.
Oznacza to konieczno koncentracji polskich organw pastwowych na wspieraniu rozwoju
kapitau spoecznego iludzkiego wPolsce m.in. poprzez systematyczne przezwycianie nierwnoci spoecznych, likwidowanie ubstwa ibezrobocia, zwikszanie spjnoci spoecznej ipodnoszenie
wten sposb konkurencyjnoci polskiej gospodarki.
21
Projekt dokumentu zlutego 2013 r. Projekt dostpny jest na stronie internetowej Ministerstwa Pracy iPolityki Spoecznej (stan na 15 lutego 2013 r.) http://www.mpips.gov.pl/praca/strategie-i-dokumenty-programowe/
strategia-rozwoju-kapitalu-ludzkiego-srkl---projekt-z-31072012-r/.
183
Podsystemy gospodarcze
Gwne cele strategiczne wpodsystemach gospodarczych obejmuj: ochron podmiotw potencjau gospodarczego przed destrukcyjnym oddziaywaniem zewntrznych iwewntrznych zagroe wczasie pokoju, kryzysu iwojny oraz finansowe, energetyczne, infrastrukturalne, materiaowe
iinne wsparcie dziaania operacyjnych ogniw systemu bezpieczestwa narodowego.
Bezpieczestwo finansowe. Zapewnienie bezpieczestwa finansowego zwizane jest z osiganiem moliwie najlepszych warunkw wewntrznych oraz usuwaniem istniejcych zagroe zewntrznych mogcych mie wpyw na rozwj gospodarczy pastwa. Wnajbliszych latach, dla Polski
najwaniejszym dziaaniem zpunktu widzenia tego rodzaju bezpieczestwa jest wzmacnianie stabilnoci finansowej pastwa, rozumianej jako wzrost konkurencyjnoci oraz podstaw trwaego rozwoju,
atake ograniczanie ryzyka niekorzystnego wpywu rynkw finansowych na gospodark. Musi take
rozpocz kolejny etap umidzynarodowienia gospodarki przez szersz obecno na wiatowych rynkach. Powinno to przejawia si we wzrocie eksportu kapitau oraz tworzeniu iekspansji rodzimych
korporacji transnarodowych.
184
STRATEGIA OPERACYJNA
Do najwaniejszych zada majcych na celu wzmocnienie bezpieczestwa finansowego naley zaliczy: konsolidacj fiskaln, czyli ograniczenie wysokoci deficytu budetowego izahamowanie
procesu narastania dugu publicznego, ktrej elementem s zmiany strukturalne wydatkw iobnienie dynamiki ich wzrostu; objcie nadzorem finansowym wszystkich instytucji wiadczcych usugi
ocharakterze bankowym, co pozwoli na zwikszenie stabilnoci systemu finansowego; przyspieszenie
zmian strukturalnych gospodarki, pozwalajce na zdobycie nowych przewag konkurencyjnych irde wzrostu; stworzenie nowego systemu finansowania bada, ktry zbliaby instytuty naukowe, badawcze iakademickie do wiata biznesu. Ma to szczeglne znaczenie wwarunkach wolnorynkowych,
gdzie dominuj mae irednie firmy, ktre nie s wstanie wygenerowa odpowiednich rodkw na:
prowadzenie wasnych bada rozwojowych; podniesienie w spoeczestwie poziomu wiadomoci
ekonomicznej poprzez upowszechnienie wiedzy finansowej oraz ksztatowanie postaw i zachowa
spoecznych wrazie kryzysu finansowego.
Wzakresie podstawowych parametrw makroekonomicznych naley zaoy wnajbliszych
latach dominacj doktryny redukcji dugu ibudowy zrwnowaonej gospodarki. Pod presj rynkw
finansowych Polska bdzie musiaa stosowa dyscyplin fiskaln zgodnie zwymaganiami obowizujcymi wstrefie euro.
Wredniej perspektywie, najskuteczniejsz ochron przed turbulencjami walutowymi ifinansowymi oraz celem strategicznym Polski powinno by przyjcie wsplnej europejskiej waluty. Po ustaniu kryzysu wstrefie euro, Polska powinna wypracowa strategi wejcia do strefy euro oraz wczy
si wumacnianie dyscypliny fiskalnej ikoordynacj makroekonomiczn wstrefie euro. Wsferze tej
niezbdne jest rwnie przedsiwzicie krokw wcelu zmniejszenia zaduenia Polski, wrd ktrych
do najwaniejszych zaliczy naley deficyt budetowy oraz ujemny bilans w handlu zagranicznym.
Rosnce zaduenie pastwa wduszej perspektywie stanowi nie tylko barier rozwojow gospodarki,
ale jest take form uzalenienia kraju od zagranicznych iponadnarodowych instytucji finansowych
iinnych pastw. Czonkostwo w strefie euro zwikszy znaczenie Polski wrd pastw UE, gwarantujc
jednoczenie peny udzia w unijnych procesach decyzyjnych.
Polska musi wzmocni instrumenty nadzoru rynku. Komisja Nadzoru Finansowego powinna by wstanie skutecznie egzekwowa od zagranicznych instytucji finansowych realizacj ich zobowiza inwestycyjnych wPolsce. Naley take dy do ograniczenia moliwoci odpywu kapitau
wramach grup bankowych, co nieuchronnie prowadzioby do ograniczenia dostpnoci kredytw dla
polskich przedsibiorstw.
Bezpieczestwo energetyczne. Umacnianie bezpieczestwa energetycznego obejmuje zestaw
dziaa wewntrznych zmierzajcych do stworzenia takiego systemu prawno-ekonomicznego, ktry
wymuszaby:
niezawodno ipewno dostaw;
spenienie wymogw ochrony rodowiska;
z rwnowaon izrnicowan struktur nonikw energii tworzcych tzw. krajowy bilans paliwowy;
o ptymalny poziom tzw. miksu energetycznego, czyli zdywersyfikowania rde surowcowych
zgodnych zwytycznymi UE, przy akceptowalnym poziomie kosztw oraz przewidywanych potrzebach zwizanych zprognozowanym rozwojem kraju;
dywersyfikacj geograficzn dostaw surowcw;
s prawno systemu wydobywczego, wytwrczego oraz systemw przesyu, dystrybucji itransportu paliw ienergii;
185
Linie przesyowe
w okolicach Lublina
Fot. Wojciech Pacewicz/PAP
186
STRATEGIA OPERACYJNA
Ze wzgldu na swoje pooenie geograficzne Polska moe odgrywa wan rol wobec Litwy,
otwy iEstonii oraz pastw Grupy Wyszehradzkiej wdywersyfikowaniu rde uzyskiwania przez nie
surowcw energetycznych. Pastwa te wostatnim czasie coraz wyraniej wskazuj na dywersyfikacj
dostaw surowcw energetycznych jako swj ywotny interes. Tendencja ta powinna zosta efektywnie
wykorzystana przez Polsk nie tylko poprzez rozbudow pocze midzysystemowych wprzesyle gazu
ienergii elektrycznej, ale take przez wzrost polskich inwestycji wrnych sektorach rynku energetycznego wtym regionie. Wtych dziaaniach nie powinno si pomija moliwoci wspdziaania zUkrain.
Szans dla Polski s moliwoci zwizane zpokadami gazu upkowego. Wykorzystanie ich wymaga od polskich wadz cisej wsppracy ztymi krajami, ktre posiadaj technologi niezbdn do
wydobycia tego surowca (zwaszcza zUSA), przeciwstawienia si na arenie europejskiej ewentualnym
prbom zablokowania eksploatacji gazu upkowego oraz uregulowania prawnych zasad wydobycia tego
surowca przez firmy zachodnie, tak aby zawierane kontrakty byy jak najbardziej korzystne dla Polski.
Naleaoby take niezwocznie rozpocz umacnianie wspdziaania zpastwami europejskimi zainteresowanymi eksploatacj gazu upkowego. Naturalnymi partnerami Polski wtym zakresie
byyby Sowacja, Wgry, Bugaria, Rumunia, Ukraina oraz Turcja. Nie mona te pomin Szwecji,
Danii iWielkiej Brytanii, ktre nie wykluczaj moliwoci eksploatacji swoich z gazu upkowego.
Poniewa wikszo krajowych blokw energetycznych jest wduej mierze wyeksploatowana
lub charakteryzuje si niskimi parametrami jakociowymi, konieczna jest ich odpowiednia modernizacja. Proces ten powinien wpisywa si jednoczenie w realizacj unijnej polityki energetycznej
i klimatycznej. Potrzebne staj si rwnie inwestycje w przemys wydobywczy, przede wszystkim
wotwieranie nowych poziomw eksploatacyjnych wkopalniach, czy te budowa nowych lub wyduenie obecnie eksploatowanych szybw), co pozwoli zahamowa spadek wydobycia wgla.
Istotn przewag daje polskiemu grnictwu wglowemu wsppraca zwyszymi uczelniami
i biurami projektowymi, zaplecze techniczne, czyli fabryki maszyn i urzdze grniczych oraz kadry menederskie, atake fachowcy wkopalniach. Dlatego te wane jest zarwno optymalne wykorzystanie ju eksploatowanych zasobw, jak izagospodarowanie nowych z perspektywicznych:
GubinBrody iLegnicaGogw. Poziom wydobycia po zagospodarowaniu z perspektywicznych
moe wzrosn do 100110 mln t rocznie.
Trudno jest obecnie okreli potencjaln skal wydobycia gazu upkowego, dlatego do 2022r.
rosyjski Gazprom pozostanie istotnym dostawc gazu ziemnego do Polski, cho jego dominujca pozycja zacznie sabn po 2014 r., kiedy to planowane jest oddanie do uytku morskiego terminala LNG
wwinoujciu.
Wnajbliszych latach planowane jest rwnie rozpoczcie budowy pierwszej elektrowni jdrowej
wPolsce. Pierwszy blok jdrowy ma rozpocz generowanie energii elektrycznej midzy 2020 a2025 r.
Cay projekt budowy irozwoju energetyki jdrowej wPolsce wswoich zaoeniach ma pokry ok.
6 proc. cakowitego zapotrzebowania kraju na energi elektryczn, jak rwnie uatwi dywersyfikacj
bazy wytwrczej sektora elektroenergetycznego oraz redukcj emisji dwutlenku wgla.
Realizacja zobowiza unijnych wymaga produkcji energii elektrycznej brutto zodnawialnych
rde energii na poziomie okoo 31 TWh w2020 r., gwnie zelektrowni wiatrowych ibiomasy.
Zadania majce na celu wzmocnienie bezpieczestwa energetycznego obejmuj: realizacj koniecznych inwestycji wsektorze energetycznym (m.in. budowa elektrowni jdrowych), atake odpowiedni polityk wzakresie pakietu klimatycznego (aspekt CO2); stworzenie warunkw konkuren-
187
188
STRATEGIA OPERACYJNA
Bezpieczestwo transportowe. Jednym zwanych zada pastwa wnajbliszych latach jest
rozbudowa imodernizacja sieci transportowej (zarwno drogowej, jak ikolejowej) oraz zapewnienie
wysokiego poziomu usug transportowych, ktre s nie tylko istotnym elementem rozwoju gospodarczego kraju, ale rwnie maj znaczenie dla systemu bezpieczestwa pastwa.
Zapobieganie katastrofom komunikacyjnym iprzemysowym poprzez rozwj systemu transportowego naley rozpatrywa nie tylko w aspekcie ekonomicznym, ale rwnie w aspekcie zagospodarowania przestrzennego kraju, ochrony rodowiska naturalnego izapewnienia bezpieczestwa
uczestnikom ruchu. Ze wzgldu na skal wypadkw, wtym wypadkw miertelnych, izwizane ztym
skutki spoeczne, jednym zkluczowych wyzwa bdzie poprawa bezpieczestwa uytkownikw transportu.
Zadania strategiczne wobszarze bezpieczestwa transportowego obejmuj: rozbudow imodernizacj sieci transportowej sucej realizacji zada wobszarze najwaniejszych interesw narodowych zarwno w czasie pokoju, stanw nadzwyczajnych, jak i wojny; zapobieganie katastrofom
komunikacyjnym i przemysowym poprzez rozwj systemu transportowego; pogbianie integracji
w obszarach zarzdzania bezpieczestwem i monitoringiem bezpieczestwa, ratownictwa, systemu
informacji ibada naukowych.
Ochrona rodowiska naturalnego (bezpieczestwo ekologiczne). Polityka pastwa wzakresie bezpieczestwa ekologicznego powinna skupia si na dwch obszarach: poprawie jakoci rodowiska oraz na dziaaniach prewencyjnych.
W dziaaniach na rzecz poprawy jakoci rodowiska istotne znaczenie maj:
p ostpujca redukcja emisji dwutlenkw wgla, siarki iazotu oraz pyu drobnego przy wytwarzaniu energii wcelu wypenienia zobowiza traktatu akcesyjnego oraz dyrektyw unijnych;
p rzyjcie rozwiza sprzyjajcych oszczdnoci energii oraz rozwojowi uzyskiwania jej zodnawialnych rde wnowej polityce energetycznej Polski do 2030 r.;
p odjcie dziaa sucych przygotowaniu do wdroenia technologii wychwytywania iprzechowywania dwutlenku wgla;
u trzymanie lub osignicie satysfakcjonujcego stanu wd poprzez dokoczenie programu budowy irozbudowy oczyszczalni ciekw isieci kanalizacyjnych dla aglomeracji wramach unijnego
Programu Operacyjnego Infrastruktura irodowisko;
o pracowanie dla kadego dorzecza planu gospodarowania wodami; przygotowanie programu
wodno-rodowiskowego kraju;
o graniczenie zanieczyszczenia powodowanego przez substancje niebezpieczne pochodzce ze
rde przemysowych;
zwikszenie odzysku energii zodpadw komunalnych;
z wikszenie do ponad 50 proc. iloci odzyskiwanych odpadw wytworzonych wgospodarstwach
domowych;
s tworzenie skutecznego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek;
usuwanie polichlorkw bifenylu ztransformatorw iinnych urzdze oraz usuwanie azbestu.
Wobszarze dziaa prewencyjnych priorytetem powinny by:
m
onitoring skae powietrza, wd igleby oraz prowadzenie doranych bada kontrolnych ipomiarowych;
informowanie orodkw decyzyjnych iludnoci oskaeniach, atake alarmowanie wrazie szczeglnego zagroenia;
189
* * *
Stosownie do prognostycznych scenariuszy rozwoju rodowiska bezpieczestwa mona wyrni trzy opcje strategii operacyjnej Polski: opcj maksymalnego umidzynarodowienia bezpieczestwa Polski, opcj autarkii strategicznej (samodzielnoci isamowystarczalnoci) oraz opcj zrwnowaonego umidzynarodowienia iusamodzielnienia bezpieczestwa Polski.
Stosownie do najbardziej prawdopodobnego scenariusza gwn (bazow) opcj operacyjn
powinna by opcja trzecia. Zakada ona, e dziaania strategiczne na rzecz bezpieczestwa powinny
koncentrowa si zjednej strony na utrzymaniu wasnej determinacji igotowoci do dziaania, zpriorytetowym traktowaniem dziedzin, obszarw isektorw, wktrych sojusznicze (wsplne) dziaanie
moe by utrudnione, azdrugiej na umacnianiu midzynarodowej wsplnoty bezpieczestwa poprzez pogbianie procesw integracyjnych wEuropie (NATO, UE) oraz strategicznych relacji zUSA
iinnymi partnerami iselektywnym (wmiar moliwoci) udziale wdziaaniach spoecznoci midzynarodowej zapobiegajcych powstawaniu nowych rde zagroe (na podstawie czytelnego mandatu
midzynarodowego).
Dziaania te powinny by uwzgldnione podczas przygotowania nowej Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP, anastpnie uszczegowione wdokumentach wykonawczych: Polityczno-Strategicznej Dyrektywie Obronnej RP lub rozszerzonej oaspekty pozamilitarne Polityczno-Strategicznej
Dyrektywie Bezpieczestwa Narodowego RP; znowelizowanych planach uycia SZ RP iinnych planach operacyjnych.
Po zakoczeniu tego procesu podane byoby przeprowadzenie kolejnego Strategicznego
Przegldu Bezpieczestwa Narodowego.
190
STRATEGIA OPERACYJNA
Rozdzia 4
KONCEPCJA
PRZYGOTOWANIA
SYSTEMU
BEZPIECZESTWA
NARODOWEGO
(STRATEGIA PREPARACYJNA)
191
STRATEGIA PREPARACYJNA
Niniejszy rozdzia przedstawia podan imoliw do realizacji koncepcj przygotowa strategicznych Polski wdziedzinie bezpieczestwa, czyli jej strategi preparacyjn rozumian jako dzia
(dziedzina) strategii bezpieczestwa narodowego (bezpieczestwa pastwa) obejmujcy zasady isposoby przygotowania (utrzymywania itransformacji) systemu bezpieczestwa narodowego (realizacji
preparacyjnych zada strategicznych wdziedzinie bezpieczestwa narodowego) stosownie do wymaga wynikajcych ze strategii operacyjnej.
Warszawa,
9 marca 2012 r.
IV konferencja plenarna
Strategicznego Przegldu
Bezpieczestwa
Narodowego. Dyskusja
nad gwnymi tezami
opracowanymi przez
Zesp Systemu
Bezpieczestwa
Narodowego.
Fot. BBN
193
194
STRATEGIA PREPARACYJNA
publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych wykonujcych zadania zwizane z bezpieczestwem narodowym, w tym organy dowodzenia Si Zbrojnych RP. Funkcje kierowania penione s
przez podmioty wyspecjalizowane wwykonywaniu poszczeglnych zada zwizanych zosiganiem
celw bezpieczestwa, dziaajcych na wszystkich poziomach organizacyjnych pastwa.
DECYDENT
ORGAN SZTABOWY
OGNIWA WYKONAWCZE
Obecny system kierowania bezpieczestwem w Polsce niestety nie odpowiada temu modelowi. Zgodnie zKonstytucj RP funkcj decydenta politycznego wsprawach bezpieczestwa peni
wsplnie jako organy wadzy wykonawczej prezydent RP iRada Ministrw. Prezydent RP dysponuje zarwno organem doradczym (Rada Bezpieczestwa Narodowego), jak isztabowym (Biuro
Bezpieczestwa Narodowego). Natomiast Rada Ministrw nie ma ani organu doradczego, ani sztabowego wsprawach zintegrowanego bezpieczestwa narodowego. Najblisze tym funkcjom s Rzdowy
Zesp Zarzdzania Kryzysowego iRzdowe Centrum Bezpieczestwa, ktrych obecne kompetencje
dotycz jednak jedynie zarzdzania kryzysowego, anie caociowo ujmowanego bezpieczestwa narodowego.
Dlatego w ramach przygotowania warunkw do kierowania bezpieczestwem narodowym
wnadchodzcych latach naleaoby istniejcy system sukcesywnie przeksztaca, aby osign jego nastpujc docelow struktur (rys. 37): decydent polityczny, ktrym zgodnie zKonstytucj RP s wsplnie prezydent RP iRada Ministrw; organy opiniodawczo-doradcze uobydwu wspdecydentw Rada
195
ORGANY DORADCZE
(KOLEGIALNE)
ORGANY SZTABOWE
obrona pastwa w czasie wojny
Proponowany Komitet Rady Ministrw ds. Bezpieczestwa Narodowego (KRMds.BN) powinien wchon dotychczasowe kolegialne struktury zajmujce si szczegowymi kwestiami bezpieczestwa (Rzdowy Zesp Zarzdzania Kryzysowego, Kolegium do spraw Sub Specjalnych) oraz
rozpatrywa iprzedkada Radzie Ministrw koncepcje rozwiza problemw bezpieczestwa narodowego oponadresortowym, oglnopastwowym charakterze.
Natomiast Rzdowe Centrum Bezpieczestwa Narodowego (RCBN) realizowaoby m.in. nastpujce zadania:
p rzygotowywanie projektw koncepcji, planw i programw strategicznych w zakresie bezpieczestwa narodowego;
o bsug prac Komitetu Rady Ministrw ds. Bezpieczestwa Narodowego (szef RCBN peniby
funkcj sekretarza tego komitetu);
196
STRATEGIA PREPARACYJNA
z apewnienie Radzie Ministrw i Komitetowi Rady Ministrw ds. Bezpieczestwa Narodowego
warunkw do pracy wsytuacjach kryzysowych iwczasie konfliktu zbrojnego;
organizowanie Centralnego Stanowiska Kierowania Obron Pastwa wwymaganym zakresie;
k oordynowanie dziaa zwizanych zzapewnieniem bezpieczestwa ocharakterze midzyresortowym;
analizowanie iocenianie warunkw bezpieczestwa izagroe interesw pastwa;
koordynowanie zada sub specjalnych;
p rzygotowywanie projektw (zaoe) porozumie midzynarodowych iprac legislacyjnych dotyczcych bezpieczestwa.
Funkcjonowanie naczelnego (pastwowego) systemu kierowania wsytuacji kryzysowej powinno
umoliwi rwnie podjcie przez pastwo dziaa wrazie konfliktu zbrojnego, na potrzeby kierowania
obron pastwa. Wsytuacji kryzysowej na strategicznym poziomie zarzdzania nie powinno dochodzi
do istotnych zmian organizacyjnych, poza faktem kryzysowego charakteru prac prezydenta RP oraz
Rady Ministrw.
Szczeglnego znaczenia nabieraj rozwizania na czas ewentualnego konfliktu zbrojnego,
wktry Polska byaby bezporednio zaangaowana. Wrazie wojny wzrasta rola prezydenta RP, pojawiaby si take konieczno doprecyzowania skadu icharakteru dziaalnoci Rady Ministrw.
Wczasie normalnego funkcjonowania pastwa ministrowie realizuj zadania zzakresu bezpieczestwa narodowego wramach dziaw, ktrymi kieruj. Tak samo sytuacja wyglda wczasie kryzysu,
ztym e wwczas wzrasta ranga tych ministrw, ktrzy wchodz wskad Rzdowego Zespou Zarzdzania Kryzysowego (KRMds.BN wrazie jego utworzenia). Sytuacja znaczco si zmienia wczasie
obowizywania stanu wojennego. Wwczas to kierowanie bezpieczestwem narodowym realizowane
przez ministrw, wskazanych przez prezesa Rady Ministrw, wykonywane bdzie zCentralnego Stanowiska Kierowania Obron Pastwa.
Specyficzny element ustroju Polski stanowi wojewdztwo. Wojewoda, pord wielu kompetencji izada, ktre realizuje jako przedstawiciel Rady Ministrw wwojewdztwie izwierzchnik administracji zespolonej, jest jednoosobowym decydentem wsprawach przypisanych mu jako
koordynatorowi dziaa o charakterze oglnowojewdzkim, wykraczajcym poza kompetencje
i moliwoci kierownikw administracji zespolonej i niezespolonej. Organy pomocnicze stanowice aparat pracy wojewody (opiniodawczo-doradczy isztabowy) powinny wic suy realizacji funkcji wojewody wdziedzinie bezpieczestwa terytorialnego na obszarze wojewdztwa (jako
fragmentu bezpieczestwa narodowego), nie zastpujc kompetencji poszczeglnych kierownikw
administracji, dziaajcych na terenie wojewdztwa.
Podobnie jak na szczeblu centralnym, gdzie postuluje si powoanie zintegrowanego Komitetu
Rady Ministrw ds. Bezpieczestwa Narodowego, rwnie wwojewdztwach isamorzdach wskazane
byoby przeksztacenie obecnych zespow zarzdzania kryzysowego wszersze, zintegrowane, odpowiedzialne jednoczenie za sprawy obronne izarzdzania kryzysowego, zespoy bezpieczestwa terytorialnego (ZBT) jako organy opiniodawczo-doradcze odpowiednio: wojewody, starosty, prezydenta
miasta, wjta. Dotyczy to take ich organw sztabowych (patrz: rys. 38).
Organ opiniodawczo-doradczy wojewody (Wojewdzki Zesp Bezpieczestwa Terytorialnego WZBT) powinien by ciaem kolegialnym, ktre w czasie normalnym (brak zagroe) nie
pracuje wtrybie staym, lecz zbiera si cyklicznie, aby m.in.: dokonywa oceny stanu bezpieczestwa
wojewdztwa, wspiera koordynacj planowania i prac organizacyjnych w tym zakresie, omawia
197
ORGANY DORADCZE
(KOLEGIALNE)
ORGANY SZTABOWE
(ETATOWE)
przygotowania obronne, zarzdzanie kryzysowe,
funkcjonowanie w czasie wojny
198
STRATEGIA PREPARACYJNA
Kierownicy administracji zespolonej i niezespolonej powinni peni rol koordynatorw
funkcjonalnych wplanowaniu iorganizowaniu interdyscyplinarnych dziaa, anie tylko formalnych
zwierzchnikw podlegajcych im instytucji. Kady lider administracji zespolonej iniezespolonej, do
koordynacji powierzonych mu funkcji, powinien dysponowa analogiczn struktur organu zarzdzajcego (jeli tylko zachodzi taka potrzeba).
Idea organizacji kierowania bezpieczestwem narodowym wpowiecie wposzczeglnych stanach funkcjonowania pastwa jest podobna do rozwiza postulowanych dla wojewdztwa.
Wpowiecie odpowiednie funkcje powinni peni:
organu decyzyjnego starosta (prezydent miasta na prawach powiatu);
o rganu opiniodawczo-doradczego Powiatowy Zesp Bezpieczestwa Terytorialnego (PZBT).
W jego skad wchodziliby kierownicy powiatowych jednostek organizacyjnych, waciwych
wsprawach planowania, organizowania irealizacji zada zzakresu bezpieczestwa terytorialnego;
o rganu sztabowego Powiatowy Sztab Bezpieczestwa Terytorialnego, np. na prawach wydziau (referatu).
Kierowanie bezpieczestwem narodowym wgminie ma nieco inn specyfik anieli wpowiecie. Nie dziaaj tam bowiem terenowe organy administracji rzdowej, ktrych zasig dziaania obejmowaby tylko terytorium gmin.
Zadania gminy sprawiaj jednak, e rwnie na tym poziomie musi by zorganizowany system
kierowania, uwzgldniajcy moliwoci organizacyjne, ludzkie ifinansowe tej struktury samorzdowej. Funkcje organu decyzyjnego peni wjt (burmistrz, prezydent miasta), ktry w zalenoci od potrzeby tworzyby gminny organ opiniodawczo-doradczy (Gminny Zesp Bezpieczestwa Terytorialnego, GZBT) iorgan sztabowy (Gminny Sztab Bezpieczestwa Terytorialnego, GSBT).
Infrastruktura kierowania
Infrastruktura wramach stanowisk kierowania obejmuje stanowiska icentra kierowania skadajce si zobiektw iurzdze technicznych niezbdnych do zapewnienia operatywnego ibezpiecznego funkcjonowania organw kierowania podczas realizacji ich zada wdziedzinie bezpieczestwa.
Jednym zpodstawowych zada wramach jej przygotowania jest ustalenie iutrzymywanie systemu
stanowisk kierowania. System ten na kadym szczeblu (kraj, wojewdztwo, powiat, gmina) obejmuje
gwne izapasowe stanowiska kierowania, awramach stanowisk gwnych obiekty budowlane, wtym
obiekty specjalne; systemy cznoci (stacjonarnej i mobilnej), w tym cznoci niejawnej; systemy
teleinformatyczne, wtym systemy ostrzegania ialarmowania itp. Przedstawia to rys. 39.
Przygotowanie obiektw budowlanych, wtym obiektw specjalnych, na potrzeby funkcjonowania poszczeglnych organw wsytuacji zagroenia bezpieczestwa pastwa iwczasie wojny,
obejmuje ich wytypowanie, nastpnie adaptacj, awszczeglnych okolicznociach ich rozbudow.
Wramach dziaa planistyczno-organizacyjych obiekty te s przygotowywane do zapewnienia warunkw realizacji funkcji danego organu. Ich przygotowanie obejmuje midzy innymi ich wyposaenie wniezbdne systemy cznoci, teleinformatyczne, a takezapewniajce ywotno ibezpieczestwo obiektu, np. w razie wystpienia zagroe czynnikami chemicznymi, biologicznymi,
czy promieniotwrczymi.
199
ZAPASOWE MIEJSCE
PRACY
ZAPASOWE STANOWISKA
KIEROWANIA
CENTRALNE
STANOWISKO KIEROWANIA
OBRON PASTWA
(CSKOP w ZMP)
CENTRALNE
STANOWISKO KIEROWANIA
OBRON PASTWA
(CSKOP na ZSK)
WOJEWODA
+ MARSZAEK WOJEWDZTWA
WOJEWODA
+ MARSZAEK WOJEWDZTWA
WOJEWODA
+ MARSZAEK WOJEWDZTWA
STAROSTA
STAROSTA
WJT, BURMISTRZ,
PREZYDENT MIASTA
WJT, BURMISTRZ,
PREZYDENT MIASTA
CSKOP
Obiekty te powinny spenia szereg kryteriw, umoliwiajcych cigo monitorowania sytuacji ipodejmowania decyzji przez dany organ. Ponadto wramach tych obiektw naley zapewni
warunki pracy ipobytu dla personelu urzdu obsugujcego ten organ.
czno stacjonarna (imobilna), wtym czno niejawna, powinna zapewni decydentom
na kadym poziomie kierowania, dostp do niezbdnej informacji iorganw administracji publicznej,
wczonych w realizacj zada wynikajcych z kierowania bezpieczestwem. Przygotowanie tych
systemw dotyczy rwnie cznoci ipoczty niejawnej, co wymaga waciwego wczenia rodkw
kryptograficznych. W tym zakresie wanym byoby uzyskanie penych zdolnoci narodowych, tak
w zakresie tworzenia tego systemu (projektowanie, produkcja urzdze, nadzr wacicielski nad
elementami systemu), jak te jego eksploatacji. Naley przy tym uwzgldni potrzeby zapewnienia
cznoci w sytuacji przemieszczania si organw kierujcych bezpieczestwem (narodowym,
terytorialnym) z wykorzystaniem rnych rodkw transportu (lotniczego, ldowego, wodnego),
adekwatnie do ich roli wtym systemie. Tak wyposaone rodki transportu powinny dla wskazanych
osb zapewnia cigo kierowania bezpieczestwem narodowym na administrowanym terenie.
Dotyczy to take cznoci na potrzeby kierowania idowodzenia siami zbrojnymi (wtym na potrzeby
Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych).
200
STRATEGIA PREPARACYJNA
Uporzdkowania wymaga wykorzystanie systemw teleinformatycznych, w tym zwizanych
zsystemami ostrzegania ialarmowania, wykorzystywanych wkierowaniu bezpieczestwem. Ich integracja powinna zapewni kierowanie na danym obszarze (pastwo, wojewdztwo, powiat, gmina), co
wymaga tworzenia platform wymiany informacji ieliminowania podejcia resortowego.
Problematyka przygotowania infrastruktury systemu kierowania bezpieczestwem narodowym ujta jest wrozporzdzeniu Rady Ministrw z2004 r. Jej analiza wskazuje, e cz ztych przepisw powinna mie rang ustawow i naleaoby je przenie do proponowanej ustawy okierowaniu
bezpieczestwem narodowym.
22
201
* * *
Gwnym wyzwaniem, przed jakim stoi podsystem kierowania bezpieczestwem narodowym,
jest jego pene zintegrowanie. Integracji tej powinny podlega przede wszystkim organy doradcze isztabowe dziaajce na rzecz decydentw. Stworzona musi zosta rwnie odpowiednia infrastruktura kierowania oraz caociowo uregulowane procedury kierowania bezpieczestwem narodowym. Elementy te
powinny zosta unormowane wformie ustawy okierowaniu bezpieczestwem narodowym.
202
STRATEGIA PREPARACYJNA
203
204
STRATEGIA PREPARACYJNA
uzyskanie kluczowej zpunktu widzenia obrony pastwa zdolnoci przeciwzaskoczeniowej. Zdolno ta
powinna by dodatkowo zwikszona poprzez zapewnienie jak najwikszej mobilnoci wojsk ldowych,
ktre mogyby wkrtkim czasie by przerzucone na terytorium Polski, stosownie do miejsca zagroenia.
Taka mobilno powinna by oparta przede wszystkim na wykorzystaniu migowcw.
Wane jest zmodernizowanie systemu obrony powietrznej, wtym zbudowanie obrony przeciwrakietowej, ktry pozwoli na skuteczniejsze zapewnienie pastwu bezpieczestwa, poniewa to wanie zprzestrzeni powietrznej mog najatwiej inajszybciej dotrze zagroenia. Podstawowym nonikiem siy uderzeniowej s dzi rakiety rnych klas, kategorii, zasigu, siy raenia od strategicznych
do taktycznych najniszego szczebla, dlatego bez obrony powietrznej nie mona mwi openowartociowej obronie kraju. Rwnie wane jest uzyskanie nowoczesnego wyposaenia (np. migowcw
wsparcia bojowego izabezpieczenia) do prowadzenia coraz bardziej wymagajcych dziaa (np. walki
zprzeciwnikiem asymetrycznym).
Powysze projekty modernizacyjne syntetycznie prezentuje rys. 40.
Rysunek 40. Priorytety modernizacji technicznej Si Zbrojnych RP
Wrd dalszych kierunkw modernizacyjnych naley wskaza na potrzeb zwikszenia potencjau iwyposaenia wnowoczesne uzbrojenie jednostek Marynarki Wojennej RP, skoncentrowanej na
obronie wd terytorialnych RP, ale zdolnej jednoczenie do wypenienia niezbdnego minimum zada poza Batykiem (opcja Batyk plus). Wtoku prowadzonej modernizacji naley dy do zwikszenia wyposaenia Marynarki Wojennej RP wnowoczesny sprzt iuzbrojenie przy wykorzystaniu
krajowego potencjau przemysowego.
Wskazane jest stworzenie narodowego systemu obrony cybernetycznej obejmujcego take
rodki innych resortw zintegrowanego zpodobnymi systemami pastw sojuszniczych. W przyszoci,
jednym z najbardziej perspektywicznych zada transformacyjnych powinno by uzyskanie zdolnoci do
wykorzystywania technologii kosmicznych na potrzeby bezpieczestwa narodowego.
205
206
STRATEGIA PREPARACYJNA
Siy zbrojne uczestniczy powinny jednoczenie w licznych wiczeniach o charakterze midzynarodowym, ktrych celem jest wyrobienie nawykw wspdziaania ioperowania wrodowisku
wielonarodowym, (m.in. na potrzeby midzynarodowych operacji bezpieczestwa), atake zweryfikowanie efektywnoci mechanizmw wsparcia sojuszniczego, na wypadek koniecznoci prowadzenia wsplnej operacji obronnej. Zuwagi na brzegowe zpunktu widzenia NATO pooenie Polski, zasadne jest prowadzenie takich wicze take na terytorium Polski, jak to bdzie miao miejsce
w2013r. podczas planowanych sojuszniczych manewrw Steadfast Jazz.
Wramach pozamilitarnych przygotowa obronnych naley precyzyjnie okreli zakres odpowiedzialnoci poszczeglnych podmiotw pastwa, biorcych udzia wprocesie planowania obronnego na szczeblach administracji rzdowej isamorzdowej oraz obj systemem ksztacenia idoskonalenia uczestnikw tego procesu. Wzmacnianie zdolnoci struktur administracyjno-gospodarczych
kraju do funkcjonowania wsytuacjach kryzysowych ido wspierania obrony pastwa jest warunkiem
przetrwania isprawnego funkcjonowania kraju wrazie zewntrznego zagroenia iwczasie wojny. Do
newralgicznych elementw pozamilitarnych przygotowa obronnych nale: organizacja oraz zabezpieczenie logistyczne i techniczne systemu kierowania bezpieczestwem narodowym; zaspokojenie
potrzeb SZ RP iwojsk sojuszniczych; szkolenie obronne oraz kontrole wykonywania zada obronnych; przygotowanie przedsibiorcw do realizacji zada obronnych oraz objcie militaryzacj wybranych podmiotw administracji publicznej. Problematyka ta jest dzi we waciwy sposb uregulowana
pod wzgldem prawnym oraz organizacyjnym. Niemniej jednak, zuwagi na dynamicznie zmieniajce
si rodowisko bezpieczestwa, wymaga ona cigego doskonalenia wtym poprzez wsplne isystematyczne wiczenia ogniw militarnych ipozamilitarnych.
Postrzeganie SZRP jako istotnego elementu krajowego systemu zarzdzania kryzysowego wymaga usprawnienia procedur udzielania pomocy przez jednostki wojskowe (np. udzielenie wsparcia Policji), majcych na celu przyspieszenie reagowania na powsta sytuacj kryzysow. Ponadto
system cznoci SZ RP powinien zapewnia wspdziaanie z pozostaymi subami ratowniczymi, porzdkowymi oraz wojewdzkimi centrami zarzdzania kryzysowego. Dodatkowo zwikszenie udziau organw administracji publicznej oraz sub ratowniczych w wiczeniach i treningach
na szczeblu operacyjnym, prowadzonych przez jednostki i instytucje Si Zbrojnych RP, pozwoli na
usprawnienie systemu zarzdzania kryzysowego.
Sta trosk pastwa powinno by take budowanie korzystnego wizerunku SZ RP wspoeczestwie jako atrakcyjnego i wiarygodnego pracodawcy oraz utrwalanie etosu suby wojskowej.
Pozwoli to na rekrutacj najlepszych kandydatw na onierzy zawodowych oraz usprawnienie funkcjonowania Narodowych Si Rezerwowych. Wzmocnienie armii zawodowej powinno by realizowane poprzez siy rezerwy, ktre mog by szybko uyte wsytuacji wzrostu zagroe militarnych, jak
rwnie niemilitarnych, zwizanych z potrzebami zarzdzania kryzysowego, w tym w czasie klsk
ywioowych ilikwidacji ich skutkw, dziaa antyterrorystycznych, ochrony mienia itp. Koncepcja
Narodowych Si Rezerwowych powinna uwzgldnia budowanie oddzielnych caociowych jednostek
wyspecjalizowanych gwnie do dziaa wsparcia publicznego (wojsko wojewodw).
Naley dostosowa system szkolnictwa wojskowego, do wspczesnych potrzeb SZ RP, konsolidujc go organizacyjnie znaciskiem na ksztacenie dowdcze itechniczne. Zintegrowanie rozproszonego potencjau szkolnictwa wojskowego izdecydowane skoncentrowanie si na zadaniach bezporednio
potrzebnych wojsku powinny prowadzi do zwikszenia efektywnoci tego procesu. Wskazane byoby
powstanie na bazie istniejcego dzi potencjau wyszego szkolnictwa wojskowego dwch uczelni wy-
207
208
STRATEGIA PREPARACYJNA
nowanie zodpowiednim wyprzedzeniem kontraktowania wyrobw obronnych wcelu umoliwienia
realizacji zamwie przez podmioty PPO, wyprzedzajce prowadzenie prac badawczo-rozwojowych
(B+R) wobszarach najwaniejszych zpunktu widzenia perspektywicznych potrzeb Si Zbrojnych RP,
uruchamianie procedur zodpowiednim wyprzedzeniem oraz popraw sposobu finansowania zamwie na wyroby obronne.
Ze strony podmiotw sektora obronnego szczeglnie cenne byoby zwikszenie aktywnoci iusprawnienie zarzdzania spek PPO wcelu: lepszego rozpoznania potrzeb wzakresie UiSW
gwnych uytkownikw; dywersyfikacji iuatrakcyjnienia oferty rynkowej wzakresie nowoczesnych
wyrobw, a take terminowoci dostaw, cen, gwarancji itp.; poszukiwania moliwoci racjonalizacji asortymentu i kosztw produkcji; efektywnego poszukiwania moliwoci rozwoju wsppracy
wszczeglnoci zpartnerami zagranicznymi wdziedzinie kapitau, technologii, produktw, kooperacji przemysowej irynkw zbytu; modyfikacji strategii marketingowych ihandlowych, pozwalajcych na znaczcy wzrost eksportu oraz skoncentrowania aktywnoci na rozwoju produktw, jako
podstawowej gwarancji utrzymania si na rynku wperspektywie wieloletniej.
Polska powinna wic wypracowa takie rozwizania strukturalne, ktre efektywnie przyczyni si do osignicia wysokiej jakoci produkcji PPO zgodnie z oczekiwaniami Si Zbrojnych RP,
azarazem osignicia takiego stopnia konkurencyjnoci, ktry pozwoliby na partnersk wspprac
zfirmami europejskimi izbrojeniowymi koncernami wiatowymi.
* * *
Podstawowym zadaniem przygotowawczym podsystemu obronnego jest utrzymanie i jakociowa transformacja potencjau obronnego pastwa, z uwzgldnieniem priorytetu dla zdolnoci
niezbdnych do zapewnienia bezporedniego bezpieczestwa pastwa. Rozwj potencjau obronnego
powinien jednoczenie przekada si na wzmocnienie zdolnoci obronnych NATO oraz budow takich zdolnoci Unii Europejskiej.
Podsystemy ochronne
Wymiar sprawiedliwoci. Dla zapewnienia penej i skutecznej ochrony praw czowieka
wPolsce niezbdna jest staa isystematyczna wsppraca wszystkich organw wadz publicznych
odpowiedzialnych za sfer praw iwolnoci czowieka iobywatela. Wszczeglnoci wskazana jest
bieca wymiana informacji na temat stwierdzonych narusze praw iwolnoci czowieka iobywatela, krokw podejmowanych wcelu wyeliminowania dostrzeonych nieprawidowoci oraz efektw
podejmowanych dziaa.
Wcelu uatwienia dostpu zwykym obywatelom do wymiaru sprawiedliwoci naley kontynuowa jego informatyzacj tam, gdzie jest to moliwe. Informatyzacja, jako jeden zelementw reformy
caego wymiaru sprawiedliwoci, moe przyczyni si do przezwycienia problemu przewlekoci
postpowa sdowych. Maksymalne wykorzystanie moliwoci, jakie daje nowoczesna technologia
informatyczna itelekomunikacyjna, to szansa na przyspieszenie postpowa izwikszenie przejrzystoci. Istotnym zadaniem powinno by wprowadzenie wycie zmian, ktre usprawni wymian informacji midzy poszczeglnymi komponentami systemu wymiaru sprawiedliwoci, wtym wszczeglnoci midzy rejestrami tego systemu (karnym, sdowym). Dla przyspieszenia postpowania
209
23
210
STRATEGIA PREPARACYJNA
ilociowa rozbudowanych dzi sub specjalnych jest jednak trudnym przedsiwziciem (atwiej utworzy dodatkow sub ni istniejc zlikwidowa), chociaby zuwagi na uwarunkowania polityczne.
Wskazujc wic na celowo reformy ilociowej, nie naley jednak czyni ztego nadzwyczajnego priorytetu. Suby specjalne s bardzo newralgicznym ogniwem systemu bezpieczestwa narodowego, dlatego ich reforma powinna by przeprowadzona rozwanie iostronie. Rewolucja nie jest tu wskazana,
lepiej wic reformy prowadzi etapowo.
Wpierwszym etapie warto zapewne skorygowa system nadzoru nad subami specjalnymi.
Wbezporedniej gestii prezesa Rady Ministrw powinny pozosta jedynie kwestie kadrowe dotyczce
kierownictw sub oraz koordynacja inadzr nad sub specjaln odpowiedzialn za wywiad, atake ewentualnie za walk zkorupcj na najwyszych szczeblach wadzy (gdyby taka suba miaa by
utrzymana jako oddzielna formacja, cho bardziej zasadne wydaje si zintegrowanie CBA zABW).
Koordynacj inadzr nad pozostaymi subami powinni sprawowa ministrowie konstytucyjni (minister spraw wewntrznych iminister obrony narodowej).
Gdyby zosta utworzony Komitet Rady Ministrw do spraw Bezpieczestwa Narodowego, powinien on przej kompetencje ministra koordynatora sub specjalnych oraz wchon Kolegium
do spraw Sub Specjalnych. Odrbne istnienie tych podmiotw wydaje si sugerowa szczeglny status sub specjalnych wpastwie, co wsytuacji dzisiaj ich faktycznego awprzyszoci ewentualnie
rwnie faktycznie usankcjonowanego podporzdkowania ministrom konstytucyjnym, nie znajduje
uzasadnienia.
Dla optymalnego zarzdzania informacj na najwyszych szczeblach administracji pastwowej
wskazane jest take utworzenie komrki (biura, centrum, departamentu itp.) odpowiedzialnej za dokonywanie strategicznych syntez informacji dostarczanych przez suby specjalne i wypracowywanie
zintegrowanych ocen na potrzeby kierowania bezpieczestwem narodowym. Jej zadaniem byoby zbieranie informacji od wszystkich sub pastwa odpowiedzialnych za poszczeglne sfery bezpieczestwa,
a nastpnie dokonywanie ich analizy ioceny na potrzeby najwyszych organw kierowania pastwem.
Powstanie takiej instytucji pozwolioby na: zapewnienie wsparcia decyzyjnego, niezbdnego zwaszcza
wsytuacji podejmowania decyzji ocharakterze strategicznym zpunktu widzenia bezpieczestwa pastwa; kreowanie wsplnego obrazu sytuacji, dostpnego dla najwaniejszych czynnikw decyzyjnych
wpastwie; waciwe planowanie kierunkw dziaalnoci sub specjalnych oraz usprawnienie wymiany informacji midzy najwaniejszymi elementami systemu bezpieczestwa pastwa. Komrka syntez
informacji strategicznych powinna by usytuowana winstytucji obsugujcej sztabowo proponowany
Komitet Rady Ministrw ds. Bezpieczestwa Narodowego (czyli wnowym Rzdowym Centrum Bezpieczestwa Narodowego ulokowanym organizacyjnie wKancelarii Prezesa Rady Ministrw).
Naley rwnie zmierza do sensownego ustandaryzowania problematyki zwizanej zczynnociami operacyjno-rozpoznawczymi poszczeglnych sub poprzez ujednolicenie terminologii, procedur
operacyjnych (zuwzgldnieniem funkcjonalnej specyfiki poszczeglnych sub), atake zasad izakresu
ich koordynacji. Ujednolici naley uprawnienia funkcjonariuszy rnych sub, procedury ich dziaania
ipragmatyki subowe. Wrezultacie powinna powsta sytuacja pozwalajca efektywnie dysponowa posiadanym zasobem osobowym sub specjalnych, przy zaoeniu wymiennoci personelu midzy nimi.
Wzwizku znarastajcym transsektorowym charakterem zagroe naley te budowa platformy wspdziaania sub iinnych instytucji przeciwdziaajcych zagroeniom oszczeglnej wadze
dla bezpieczestwa pastwa (np. cyberprzestpczo, terroryzm, zorganizowana przestpczo). Platformy takie powinny by prowadzone zzaoeniem ewolucyjnego ksztatowania ich form organizacyj-
211
212
STRATEGIA PREPARACYJNA
213
214
STRATEGIA PREPARACYJNA
glnych (np. stan wojenny). Suby, wykorzystujc lakoniczny zapis ustawowy wtej sprawie, domagaj si od przedsibiorcy (nawet posiadajcego tylko wiadectwo bezpieczestwa przemysowego III
stopnia, ktre potwierdza jedynie zdolno przedsibiorcy do ochrony tych informacji, zwyczeniem
moliwoci ich przetwarzania wuytkowanych przez niego obiektach), przygotowania planu ewakuacji tych informacji. Wymusza to konieczno uiszczenia stosownej opaty abonamentowej (umowa
zodpowiedni firm ochrony osb imienia), ktra zalena jest od miejsca ewakuacji. Istniej kopoty
ze znalezieniem miejsca, do ktrego mona ewakuowa takie materiay, poniewa instytucje administracji pastwowej nie przyjmuj na przechowanie tych materiaw.
Zasadne jest take, aby waciwemu wojewodzie (poprzez podporzdkowane mu organy ijednostki organizacyjne administracji rzdowej isamorzdu wojewdztwa) przypisa obowizki wzakresie ochrony informacji niejawnych wczasie kryzysu iwojny, m.in.: wzmocnienie ochrony obszarw szczeglnie naraonych na zagroenie; wzmocnienie zewntrznej iwewntrznej kontroli dostpu
(np. poprzez szczegow kontrol ruchu osb ipojazdw, przy wsppracy zPolicj, stra miejsk,
jednostkami obrony cywilnej) oraz wskazanie miejsca ewakuacji materiaw niejawnych.
Bezpieczestwo informacyjne pastwa ijego obywateli naley wzmacnia poprzez cige, stosownie do pojawiajcych si zagroe, tworzenie regulacji prawnych oraz rozwj wsppracy midzynarodowej wramach NATO iUnii Europejskiej wcelu:
z apobiegania cyberprzestpczoci oraz zapewnienia bezpiecznej dystrybucji informacji (przez
systemy isieci teleinformatyczne oraz inne noniki informacji), ale take poprzez edukacj iobowizkowe szkolenia wzakresie wdroonych zabezpiecze wcelu uzyskania pewnoci, e wprowadzone procedury s dobrze rozumiane irealizowane;
upowszechnianie wspoeczestwie wiadomoci zagroe pyncych zcyberprzestrzeni;
monitoring informacji na kadym etapie jej ycia;
p rocedury zwizane zwaciwym utajnianiem iodtajnianiem informacji, zwaszcza wcelu okrelenia poziomu imomentu, od ktrego informacja powinna by szczeglnie chroniona;
u mocnienie wewntrznych zdolnoci w zakresie zapewnienia bezpieczestwa informatycznego
iinformacyjnego wcelu wdraania efektywnych rodkw obrony.
Bezpieczestwo informacyjne pastwa naley te zwiksza poprzez podnoszenie jakoci zabezpiecze zasobw informacyjnych iinformatycznych oraz upowszechnienie szkole iakcji uwiadamiajcych ju na poziomie edukacji szkolnej.
Suby istrae porzdku publicznego. Rozwj organizacyjny sub istray odpowiedzialnych
za ochron ludnoci, bezpieczestwo publiczne ireagowanie kryzysowe, to stay cel preparacyjny wramach podsystemw ochronnych. Konieczne jest precyzyjne okrelenie odpowiedzialnoci poszczeglnych instytucji, sub istray porzdku publicznego, zasad iprocedur wykonywanych przez nie
zada oraz obszarw odpowiedzialnoci. Naley dokona czytelnego podziau kompetencji midzy
Policj, subami specjalnymi astraami, likwidujc pojawiajce si dublowanie dziaa, wymuszajc
tym samym skuteczne, anie tylko deklaratywne wspdziaanie. Brak jednolitego sposobu rozliczania,
ewidencjonowania iporwnywania osiganych wynikw, wkontekcie nakadania si waciwoci poszczeglnych sub ipodmiotw, powoduje brak moliwoci obiektywnej iporwnywalnej oceny ich
skutecznoci. Wposzczeglnych dziedzinach bezpieczestwa iporzdku publicznego niezbdne jest
wyznaczenie liderw, tj. instytucji specjalizujcych si wgromadzeniu wiedzy (teoretycznej ipraktycznej) zdanego zakresu oraz koordynacji dziaa wszystkich elementw podsystemu obronnego,
podsystemw ochronnych oraz obszarw transsektorowych. Dotyczy to zwaszcza:
215
216
STRATEGIA PREPARACYJNA
i midzynarodowej (podejcie midzyinstytucjonalne, a take transgraniczne), cznie z oszacowaniem iloci przetwarzanych danych iwskazaniem rozwiza technicznych dla takiej platformy.
Naley opracowa iwdroy rozwizania prawne nakadajce na inwestorw lub wacicieli realizujcych inwestycje budowlane przeznaczone do organizacji imprez masowych obowizek montau
lub wyposaenia wurzdzenia suce do detekcji zagroe chemicznych, biologicznych, radiacyjnych
ipromieniotwrczych. Konieczne jest take opracowanie rozwiza prawnych wprowadzajcych obowizek instalowania na wybranych dworcach kolejowych iautobusowych systemu dozoru miejsc, wktrych
znajduj si skrytki bagaowe, atake systemw umoliwiajcych analiz obrazu owysokiej rozdzielczoci, wcelu detekcji pozostawionego bagau, wej wobszar chroniony (strefy bezpieczestwa), natenia
ruchu (tworzenie si tumu, zbiegowiska), nienaturalnego zachowania osb oraz rozpoznawania tablic rejestracyjnych. Wykorzystanie systemw monitoringu nowej generacji daje wiele nowych moliwoci (jak
np. wykrywanie parametrw biometrycznych, czynnikw radiologicznych, chemicznych, biologicznych,
atake moliwoci monitorowania okrelonych treci wcyberprzestrzeni). Wane jest jednak, aby systemy
nowoczesnego monitorowania nie stay si systemami staej inwigilacji wszystkich obywateli. Niezbdna
jest zatem dyskusja nad prawnym uregulowaniem moliwoci wykorzystania nowoczesnych systemw
monitoringu, wtym take tych wykorzystywanych przez podmioty prywatne istworzenia odpowiednich
mechanizmw kontroli, tak aby nie dochodzio do narusze prawa do wolnoci iprywatnoci obywateli.
Zasadne jest opracowanie zasad informowania spoeczestwa ozagroeniach przestpczoci
oraz dziaalnoci profilaktycznej, wtym staej aktywnoci informacyjnej, ukierunkowanej na podnoszenie wiadomoci iksztatowanie podanych postaw izachowa wsytuacji zagroe.
Do zapewnienia bezpieczestwa iporzdku publicznego niezbdna jest trwaa, oparta na solidnych fundamentach wsppraca wszystkich podmiotw tego systemu oraz szerokie zaangaowanie
caego spoeczestwa, promowane jako patriotyczna powinno. Organy wadzy publicznej powinny
wypracowa powszechnie akceptowalny, tzn. ponad wszelkimi podziaami, model wsppracy ze spoeczestwem, oparty na powszechnej edukacji na wszystkich szczeblach ksztacenia oraz ycia zawodowego wszystkich obywateli. Wedukacji tej szczeglna rola powinna przypa powszechnej edukacji
szkolnej (wprowadzenie do programw nauczania tematyki bezpieczestwa iporzdku publicznego,
dostosowanej do moliwoci poznawczych, uwzgldniajcych zagroenia typowe dla poszczeglnych grup wiekowych uczniw), wprowadzenia tematyki bezpieczestwa do realizowanych obecnie
obowizkowych szkole BHP wszystkich pracownikw istudentw; zobowizania firm ubezpieczeniowych do wspfinansowania przedsiwzi edukacji powszechnej spoeczestwa wtym zakresie,
propagowanie waciwych postaw obywatelskich dotyczcych przestrzegania przepisw zwizanych
zbezpieczestwem iporzdkiem publicznym, denie do wydzielania okrelonej minimalnej czci
budetu centralnego iterenowego na popraw infrastruktury bezpieczestwa.
Wdalszej perspektywie naleaoby rozway zmian struktury aparatu pastwowego odpowiedzialnego za sprawy wewntrzne, wtym eliminowanie dublowania si niektrych zada ikompetencji
midzy ministrem spraw wewntrznych akomendantami gwnymi sub. Jedna zpropozycji zakada
przeksztacenie lub likwidacj komend gwnych (Policji, Stray Granicznej, Pastwowej Stray Poarnej) wdepartamenty ministerstwa spraw wewntrznych oraz wzmocnienie ogniw wojewdzkich. Inna
ograniczenie zada operacyjnych tych komend irozszerzenie ich funkcji analityczno-informacyjnych
przy jednoczesnym wzmocnieniu komend wojewdzkich. Obydwie koncepcje posiadaj wady izalety.
Wydaje si, e blisza polskim realiom jest koncepcja druga, uzupeniona odziaania, ktre odpolityczni
szefw sub iPolicji, wprowadzajc np. kadencyjno nie pokrywajc si zkadencj wadzy politycznej.
217
218
STRATEGIA PREPARACYJNA
Warszawa,
29 padziernika 2009 r.
wiczenie Patrol 09
w ramach oglnopolskich
wicze Krajowego
Systemu Wykrywania
Skae i Alarmowania.
Fot. Grzegorz Jakubowski/
PAP
Problematyka obrony cywilnej, ze wzgldu na zakres zada, jakie s wjej ramach wykonywane, powinna by uregulowana caociowo wodrbnym akcie prawnym rangi ustawowej. Katalog zada
obrony cywilnej wynikajcy zProtokou dodatkowego (Protok I) do konwencji genewskich oochronie
ofiar wojny obejmuje szereg zada dotyczcych ludnoci cywilnej przede wszystkim wczasie dziaa
wojennych, aponadto wczasie pokoju przy wystpieniu klsk ywioowych. Pastwo powinno jednak
zdecydowa, ktre zadania maj by realizowane przez struktury OC iwjakim wymiarze (np. ze wzgldu na moliwoci ekonomiczne iograniczone zasoby osobowe), jak rwnie rozwiza problem obsady
etatowej struktur OC wwarunkach ogoszenia powszechnej albo czciowej mobilizacji SZ RP.
Konieczne zmiany powinny zmierza do waciwego umiejscowienia zada ochrony ludnoci
(iobrony cywilnej) wsystemie bezpieczestwa pastwa oraz wprowadzenia czytelnego podziau kompetencji organw administracji publicznej wtym zakresie. Wszystkie zmiany prowadziyby do harmonizacji obowizujcego prawa oraz dostosowania przepisw do wspczesnych zagroe iusprawnienia reagowania zarwno wsytuacji normalnej, jak iwstanach nadzwyczajnych. Ztego wzgldu
podstawowymi celami regulacji ustawowych powinno by:
ujednolicenie poj zwizanych zochron ludnoci iobron cywiln;
okrelenie zada iorganizacji systemu ochrony ludnoci;
ustalenie zasad funkcjonowania systemu ochrony ludnoci;
podniesienie poziomu edukacji spoeczestwa zwizanej zochron ludnoci;
o krelenie zasad udziau obywateli wrealizacji zada sucych ochronie ludnoci oraz ustalenie
zasad planowania wsystemie ochrony ludnoci (wwarunkach pokoju iwczasie wojny).
Ustawowo uregulowane powinny by te zasady funkcjonowania systemu ochrony ludnoci,
wtym take wczasie wojny, co wymaga uregulowa dotyczcych obrony cywilnej, oczym bya mowa
wczeniej. Naley przy tym zmierza do usprawnienia:
w
spdziaania organw i podmiotw wykonujcych zadania suce zapewnieniu bezpieczestwa obywatelom, w tym ratownictwa, w razie wystpienia miejscowego zagroenia oraz klsk
219
Za tworzenie KSR ikierowanie tym systemem powinien odpowiada starosta. Standardy postpowania powinien wyznaczy
komendant gwny PSP. Inne struktury administracji publicznej powinny peni funkcje wspierajce (np. wojewoda zapewnia
zaplecze logistyczne iposiki, burmistrzowie iwjtowie dbaj ozaplecze spoeczne).
Istota propozycji Krajowego Systemu Ratowniczego oznacza wcignicie do tego systemu wszystkich sub pastwowych na
zasadzie zobowizania ustawowego ioddanie ich pod jedn komend, co powinno przekada si na jednakowe standardy szkoleniowe, procedury, interoperacyjny sprzt, wspln terminologi, taki sam status funkcjonariuszy itd. To take szansa na zwizanie
zada zleconych, tj. umw ocharakterze prawnym, zodpowiednim wiadczeniem rodkw pieninych, wyspecjalizowanych pozarzdowych organizacji ratowniczych (np. GOPR, TOPR, WOPR, MSR) oraz humanitarnych (np. PCK, ZHP, ZHR, Lekarze Bez
Granic), co moe da tym organizacjom dodatkowy impuls do dalszego rozwoju.
220
STRATEGIA PREPARACYJNA
W lad za okrelonymi powyej zasadami funkcjonowania systemu ochrony ludnoci podstawowymi celami krajowego systemu ratowniczego powinny by: usprawnienie trybu reagowania
podmiotw ratowniczych; usprawnienie mechanizmw kierowania dziaaniami; usprawnienie mechanizmw koordynacji zada ratowniczych; wykreowanie spjnego modelu szkolenia podmiotw
ratowniczych; stworzenie jednolitego systemu wymaga wobec uczestnikw akcji ratowniczych
ifunkcjonariuszy sub ratowniczych oraz zapewnienie ratowniczych centrw dyspozycyjnych.
Wzwizku zpowyszym, naley rozway rozszerzenie projektu ustawy o ochronie ludnoci
take o kwestie dotyczce ratownictwa w celu stworzenia ram ipodstaw prawnych budowania nowoczesnego systemu ratownictwa iochrony ludnoci, formalno-prawnej synergii aktywnoci spoecznej
iprofesjonalnych instytucji pastwa oraz powoania Krajowego Systemu Ratowniczego funkcjonalnie
integrujcego rozproszony dotychczas obszar. Kwestie pozaobronne, zawarte wobecnie obowizujcej ustawie opowszechnym obowizku obrony, rwnie mogyby by przeniesione do proponowanej
ustawy oratownictwie iochronie ludnoci. Oznaczaoby to take przeniesienie zobecnie obowizujcej ustawy ozarzdzaniu kryzysowym czci regulacji z zakresu kierowania, do proponowanej ustawy
okierowaniu bezpieczestwem narodowym.
Z faktu czonkostwa Polski w Unii Europejskiej wynika take potrzeba umacniania i doskonalenia mechanizmw wsppracy i koordynacji, a zwaszcza mechanizmw przewidzianych
wart. 222 Traktatu ofunkcjonowaniu Unii Europejskiej, szczeglnie wobszarach: zdolnoci rozpoznawania zagroe iich oceny; utrzymywania si irodkw, ktre mona postawi do dyspozycji UE
wrazie uruchomienia procedur przewidzianych tym artykuem oraz zdolnoci oceny (istosownych
procedur) wrazie sytuacji, gdy konieczne staje si zwrcenie si do UE opomoc.
Suby graniczne. Wzakresie podsystemu ochrony granicy pastwowej naley dy do doskonalenia zintegrowanego systemu zarzdzania granic UE/Schengen. Powinno to oznacza wskazanie gwnych organw odpowiedzialnych za wykonywanie okrelonych funkcji pastwa iwiza si
zporzdkowaniem kompetencji poszczeglnych jego uczestnikw.
Kolejnym kierunkiem doskonalenia Zintegrowanego systemu zarzdzania granicami (Integrated Border Management) wPolsce byoby rozszerzenie funkcji izada Stray Granicznej na obszar
dziaania obecnego Urzdu do Spraw Cudzoziemcw. Takie rozwizanie zoptymalizowaoby skuteczno pastwa wzwalczaniu nielegalnej migracji ibyoby kontynuacj procesu przeksztace Stray
Granicznej wkierunku formacji graniczno-migracyjnej. Zagadnienia migracyjne maj bowiem bezporedni zwizek zbezpieczestwem kraju iwobec tego powinna si tym zaj formacja trwale umiejscowiona irealizujca zadania wsposb cigy.
Naley spodziewa si wzrostu znaczenia problematyki migracji, co zwizane jest take zplanowanym rozszerzeniem dostpu do polskiego rynku pracy, bdcym jednym z dziaa sucych
agodzeniu skutkw przewidywanego niu demograficznego wkraju. Powysze dziaanie powinno by
skorelowane ze zmian m.in. ustawy ocudzoziemcach, atake opracowaniem planu dziaania imapy
drogowej wdraania dokumentu przyjtego przez Rad Ministrw ocharakterze programowym Polityka migracyjna Polski stan obecny ipostulowane dziaania. Plan powinien zawiera propozycje
rozwiza szczegowych ze wskazaniem podmiotw odpowiedzialnych za ich realizacj, jak rwnie
okrelenie kosztw irde finansowania.
Naley zagwarantowa rozwj wspdziaania Stray Granicznej ze subami konsularnymi
MSZ m.in. poprzez zwikszenie liczby oficerw cznikowych w placwkach dyplomatycznych RP
221
222
STRATEGIA PREPARACYJNA
pokadowej, wtym bezwzgldnego zakazu wchodzenia do kokpitu wczasie startu ildowania. Wefekcie
opisanych zmian prawnych okrelony organ powinien otrzyma zagwarantowan prawnie moliwo
egzekwowania ustalonych regu bezpieczestwa, tj. moliwo odwoania si do przepisw konkretnego
aktu prawnego, jeli wyej wspomniane wymogi nie byyby przez VIP-w respektowane. Konieczne jest
take doprecyzowanie zasad iprocedur organizacji powietrznego transportu VIP-w tak, aby spord
podstawowych czynnikw determinujcych realizacj tych zada (tj. potrzeby polityczne, moliwoci
ekonomiczne ifinansowe, wymagania bezpieczestwa), czynnik bezpieczestwa mia priorytet niezalenie od formy lotu. Zasada ta powinna by wpisana do nowej Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP.
Potrzebne jest utworzenie orodka koordynujcego bezpieczestwo transportu lotniczego najwaniejszych osb wpastwie, np. wKPRM, proponowanym RCBN lub BOR. Niezbdne jest zwaszcza wprowadzenie dodatkowego obowizku przeddecyzyjnej kontroli przygotowa operacji pod
wzgldem bezpieczestwa iwyraenia ostatecznej zgody na jej przeprowadzenie.
Naley zweryfikowa system szkolenia pilotw przez pooenie nacisku na obowizek szkolenia symulatorowego sytuacji awaryjnych podczas lotu. Naley te rozway zasadno ustanowienia
izorganizowania wPolsce zintegrowanego systemu funkcjonowania lotnictwa pastwowego icywilnego, zwaszcza wzakresie szkolenia lotniczego iinfrastruktury lotniskowej.
Konieczny jest zakup nowych samolotw do obsugi lotw VIP. Minimum dwa samoloty idwa
migowce powinny by wyposaone jako powietrzne stanowiska (punkty) kierowania pastwem,
zuwzgldnieniem wymaga sytuacji kryzysowych (lub wojny). Wykaz krytycznych, zpunktu widzenia bezpieczestwa narodowego, kierowniczych stanowisk pastwowych powinien by uwzgldniony wPolityczno-Strategicznej Dyrektywie Obronnej RP (lub wPolityczno-Strategicznej Dyrektywie
Bezpieczestwa Narodowego RP), wczci dotyczcej organizacji itransformacji systemu kierowania bezpieczestwem narodowym. Naley te zapewni lotnisko zapasowe dla VIP-w wWarszawie
wkontekcie mobilnoci powietrznej strategicznego systemu kierowania pastwem zwaszcza wsytuacjach kryzysowych (lub wojny).
Naley te rozway zorganizowanie zintegrowanej, ponadresortowej komisji badania wypadkw komunikacyjnych (nie tylko lotniczych).
Wspczesne zagroenia wymuszaj take podjcie dziaa transformacyjnych zmierzajcych do stworzenia kompleksowych rozwiza zwizanych zochron polskiego personelu za granic. W trakcie wykonywania zada ochrony polskich przedstawicielstw dyplomatycznych, urzdw
konsularnych, przedstawicielstw przy organizacjach midzynarodowych oraz osb tam pracujcych,
jak rwnie samych obywateli RP przebywajcych poza granicami kraju, pojawia si ryzyko izolacji
personelu (np. porwanie, niewola, zaginicie). Takie zagroenie jest szczeglnie widoczne w rejonach
dziaania polskich kontyngentw wojskowych. Powoduje to potrzeb stworzenia skutecznego systemu
odzyskiwania personelu.
Wzwizku ze sta koniecznoci dostosowywania form imetod dziaania oraz ochrony do
nowych zagroe, stwarzanych m.in. przez dynamik konfliktu asymetrycznego, naley wypracowa
systemowe rozwizania pozwalajce na koordynacj dziaa politycznych, dyplomatycznych, wojskowych icywilnych wprocesie odzyskiwania personelu. Powinny zosta stworzone regulacje prawne,
ktre umoliwiayby okrelenie zasad iprocedur wsppracy midzyresortowej wrazie izolacji funkcjonariuszy pastwowych, onierzy ipracownikw uczestniczcych w operacjach wojskowych oraz
wrazie porwa izagini obywateli RP.
223
* * *
Staym celem preparacyjnym dotyczcym zakresu przygotowa podsystemw ochronnych
wsystemie bezpieczestwa narodowego powinien by optymalny rozwj (organizacyjny, techniczny,
szkoleniowy) sub, stray oraz wszelkich instytucji odpowiedzialnych za ochron ludnoci, bezpieczestwo publiczne izarzdzanie kryzysowe oraz zapewniajcych swobod korzystania zpraw iwolnoci obywatelskich.
224
STRATEGIA PREPARACYJNA
to nowoczesny system musi opiera si na nowych zaoeniach ikryteriach, obejmujcych czynniki
suwerennoci, demokratyzacji, przynalenoci do silnych sojuszy iorganizacji wistotnych dla bezpieczestwa dziedzinach (politycznej, wojskowej, gospodarczej), wpywu globalizacji ikultury masowej.
Te ostatnie czynniki oddziaywania stanowi zarazem szans, jak iwyzwanie dla zadania umacniania
iwspierania bezpieczestwa. Funkcjonuje silna tendencja wspoeczestwie do oceniania ich jako zagroenia, na wzr dawnych prb wynarodawiania Polakw, co deprecjonuje potencja ich patriotyzmu. Nowoczesny patriotyzm powinien opiera si na historycznej wiadomoci, dumy zdziejw idokona narodu, ale ina krytycznych wnioskach wyciganych zzaniecha idziaa, bdcych rdem
wielu niepowodze iklsk wprzeszoci.
Podmiotowo narodowa poczona zotwartoci (wynikajc zgeopolitycznego pooenia Polski), wykorzystanie szans integracji wwielkiej rodzinie europejskiej (Unii Europejskiej) iwzmacnianie
substancji narodowej wdziedzinach kultury, owiaty iwiedzy winny stanowi coraz silniejsze wyznaczniki nowoczesnego patriotyzmu. Oprcz tradycyjnych narzdzi (ochrona zabytkw, miejsc pamici narodowej ipomnikw, itd.) wane jest umiejtne iskuteczne docieranie do odbiorcy (zwaszcza modego
pokolenia) zwaciwym przekazem.
Realizacja takich dziaa powinna by obudowana odpowiednimi rodkami finansowymi oraz
skuteczn promocj wkraju iza granic. Szeroko pojta polska kultura, jej wkad do europejskiego
dziedzictwa iodpowiednio propagowana poprzez nowoczesne media komunikacja winna przysparza
nie tylko dumy polskiemu spoeczestwu, ale iwzbudza zainteresowanie innych spoeczestw inarodw. Taki program winien by innowacyjnie rozwijany.
Instytucje edukacji dla bezpieczestwa. Koncepcja doskonalenia podsystemu edukacji dla
bezpieczestwa powinna zosta ukierunkowana na zmian ukadu strukturalnego, organizacyjnego
iprogramowego edukacji oraz ksztacenia wtym obszarze. Niezbdne staje si zatem przyjcie rzdowego programu edukacji dla bezpieczestwa wcelu zwikszenia skutecznoci tego wymiaru edukacji
spoecznej (okrelenie treci iform tej edukacji; zintegrowanie dziaa administracji rzdowej isamorzdowej oraz instytucji administracji publicznej iorganizacji pozarzdowych wtym zakresie).
Potrzebny jest take rozwj organizacyjny elementw dydaktycznych. Racjonalnym rozwizaniem byoby utworzenie ponadresortowej uczelni publicznej Akademii Bezpieczestwa Narodowego ktra stanowiaby orodek ksztacenia idoskonalenia wzakresie zintegrowanego bezpieczestwa, wtym jego obszarw transsektorowych. Wramach akademii koordynowane byyby wsplne,
ponadresortowe, specjalistyczne dziaania, na potrzeby ksztacenia cywilnych oraz mundurowych
kadr administracji pastwowej, przedstawicieli parlamentu, jak ipracownikw administracji samorzdowej, dziaaczy organizacji pozarzdowych oraz krajowych izagranicznych studentw cywilnych
wramach oglnodostpnej oferty edukacyjnej.
Wzakresie doskonalenia edukacji dla bezpieczestwa nie mona pomin organizacji pozarzdowych. Niezbdne s aktywizacja oraz zacienienie wsppracy tych podmiotw zinstytucjami
rzdowymi isamorzdowymi, co pozwoli temu sektorowi szerzej partycypowa wcelach spoecznych
odnoszcych si do bezpieczestwa zarwno indywidualnego ispoecznego, jak inarodowego.
Rnorodno podmiotw zajmujcych si edukacj dla bezpieczestwa sugeruje potrzeb utworzenia jednego orodka koordynujcego ich zakres iwspdziaanie. Mogaby to by np. komrka (departament, biuro, wydzia) edukacji dla bezpieczestwa ulokowana wproponowanym do utworzenia na bazie
obecnego RCB Rzdowym Centrum Bezpieczestwa Narodowego. Wjej skad powinni wej przedstawiciele wszystkich resortw partycypujcych wedukacji dla bezpieczestwa spoeczestwa, aprzede
225
Ostrw Wielkopolski,
10 stycznia 2010 r.
Pokaz dziaa
ratowniczych, ktry
odby si w ramach
akcji Wielkiej Orkiestry
witecznej Pomocy.
Fot. Tomasz Wojtasik/PAP
wszystkim MNiSW, MEN, MON iMSW. Komrka ta zajaby si opracowaniem oglnych celw edukacji
dla bezpieczestwa izada, diagnozowaaby stan edukacji, zasady funkcjonowania systemu itp. Wten sposb edukacja dla bezpieczestwa byaby zorganizowana na zasadach powszechnoci iustawicznoci.
Instytucje naukowo-badawcze ibadawczo-rozwojowe wsferze bezpieczestwa. Biorc pod
uwag ocen obecnego stanu bada naukowych iprac rozwojowych wsferze bezpieczestwa iobronnoci pastwa wskaza mona na szereg obszarw, ktre wymagaj poprawy. Piln potrzeb jest, aby
wramach nakadw na nauk zagwarantowa odpowiednie rodki finansowe przeznaczane na
badania naukowe iprace rozwojowe wdziedzinie bezpieczestwa narodowego.
Zasadne jest utrzymanie w strukturze bada podstawowych, ktre s finansowane przez Narodowe Centrum Nauki, oddzielnego panelu dziedzinowego tematycznie obejmujcego nauki o bezpieczestwie i nauki o obronnoci.
Niezbdne jest take opracowanie nowych rozwiza dotyczcych ujcia bada stosowanych
na rzecz bezpieczestwa iobronnoci pastwa, ktre s finansowane przez NCBiR, wramach jednego zintegrowanego obszaru bezpieczestwo narodowe, obejmujcego wymiary: obronny, ochronny,
spoeczny igospodarczy.
Zwikszenie zakresu problemowego bada naukowych iprac rozwojowych rodzi konieczno
ustanowienia organu odpowiedzialnego za skoordynowan ponadresortow polityk bada naukowych iprac rozwojowych wdziedzinie bezpieczestwa narodowego. Mogaby to by komrka wramach proponowanego Rzdowego Centrum Bezpieczestwa Narodowego.
Wten kontekst wpisuje si te propozycja utworzenia ponadresortowej uczelni (Akademii Bezpieczestwa Narodowego), ktra mogaby swoim potencjaem naukowym obj problematyk zintegrowanego bezpieczestwa narodowego wsystemie bada podstawowych ibadawczo-rozwojowych.
Potrzebne jest rwnie zacienienie wsppracy rodowiska naukowego z przemysem oraz
ukierunkowanie ich merytorycznego ifinansowego wysiku na projekty, ktre bd wychodzi naprzeciw oczekiwaniom dwch lub wicej instytucji (resortw) odpowiedzialnych za bezpieczestwo.
226
STRATEGIA PREPARACYJNA
System przeciwdziaania zagroeniom demograficznym. Podane jest przewartociowanie
dotychczasowych zaoe polityki prorodzinnej i wypracowanie mechanizmw uatwiajcych oraz
promujcych posiadanie dzieci. Wrd nich naley wymieni: wyduenie urlopu macierzyskiego,
wsparcie finansowe, m.in. poprzez system ulg podatkowych za posiadanie kolejnych dzieci, uatwienia
na rynku pracy dla rodzicw, wsparcie przy zakupie mieszkania, np. wpostaci odpisw podatkowych,
uatwie wotrzymaniu kredytu czy wznowienie programw wspierajcych typu rodzina na swoim,
powszechny dostp do obkw iprzedszkoli oraz zapewnienie odpowiedniej opieki zdrowotnej.
Wwalce zniekorzystnymi tendencjami demograficznymi istotne jest powstrzymanie lub ograniczenie procesu emigracji zarobkowej polskich obywateli. Niezwykle wane jest zatem stworzenie
warunkw umoliwiajcych rozwj wkraju, m.in. poprzez poprawienie oferty na rynku pracy skierowanej do ludzi modych iwyksztaconych, pozwalajcej im realizowa aspiracje zawodowe. Ponadto
jednym zelementw polityki pastwa powinno by rwnie skupienie si na efektywnym zachcaniu
do powrotu Polakw, ktrzy wyjechali za granic.
Jednym znarzdzi minimalizacji skutkw niu demograficznego, jednak wycznie jako uzupeniajce brakujce zasoby ludzkie, nie tylko na rynku pracy, powinna by polityka migracyjna.
Szans na odwrcenie istniejcej tendencji moe by zainteresowanie wyksztaconych obcokrajowcw
przyjazdem do Polski wcelu podjcia pracy iosiedlenia si. Istotn kwesti jest stworzenie skutecznego systemu integrowania migrantw zludnoci lokaln, wcelu uniknicia ksenofobii, niezadowolenia inapi spoecznych, podobnych do obserwowanych wniektrych pastwach UE. Jeli wemie si
pod uwag statystyki, ktre wskazuj, e najwiksza liczba imigrantw pochodzi ze wschodu Europy
oraz Azji, to wanie na te regiony naleaoby skierowa dziaania majce na celu zainteresowanie
polskim rynkiem pracy. Naley rwnie pamita owzmocnieniu suby imigracyjnej, ktra bdzie
zapobiega nielegalnej imigracji.
Nie mona rwnie zapomina oPolakach iPolonii mieszkajcych za granic. Zachcenie ich
do powrotu moe stanowi jeden ze sposobw niwelowania zagroe demograficznych.
Instytucj koordynujc dziaania majce na celu zmniejszenie zagroe demograficznych, mogaby by Rzdowa Rada Ludnociowa. Naleaoby jednak zwikszy jej uprawnienia, chociaby poprzez
nadanie Radzie ustawowych kompetencji, gdy obecny status stawia j wycznie wroli organu opiniodawczo-doradczego prezesa Rady Ministrw. Mona by wykorzysta potencja Rady ze wzgldu na zasiadajce wniej liczne grono specjalistw iekspertw, ktrych wiedza idowiadczenie byyby wykorzystane do opracowania koncepcji, ukierunkowania inadzorowania dziaa kompetentnych podmiotw.
Suba zdrowia wsystemie bezpieczestwa. Przygotowanie suby zdrowia do niezakconej
iefektywnej realizacji zada wczasie kryzysu iwojny powinno zosta skoncentrowane na doskonaleniu obowizujcych rozwiza organizacyjno-planistycznych oraz proceduralnych, wszczeglnoci
na poziomie wykonawczym i wspdziaania, a take rozwoju obecnych zdolnoci suby zdrowia,
zuwzgldnieniem wzmocnienia potencjau imoliwoci reagowania na zagroenia mogce zakci
funkcjonowanie podmiotw leczniczych izdestabilizowa system ochrony zdrowia (np. masowy napyw poszkodowanych, braki wobsadzie lekarzy, niedobory krwi ilekw).
Konieczne jest okrelenie jasnych zasad wspdziaania i wsppracy Ministerstwa Zdrowia
zMinisterstwem Obrony Narodowej wzakresie potrzeb obronnych pastwa, wtym wspdziaania
wsytuacjach kryzysowych. Istnieje take potrzeba opracowania jednolitych ispjnych zasad dostosowania (wtym finansowania) podmiotw leczniczych do potrzeb wykonywania zada dla sub mundurowych.
227
Afganistan,
prowincja Ghazni
28 grudnia 2012 r.
Operacja przeprowadzona
przez zesp lekarzy
polskich, ukraiskich
i amerykaskich.
Fot. Waldemar Mynarczyk/
Zesp Reporterski Combat
Camera DO SZ
228
STRATEGIA PREPARACYJNA
BIOSAFE 2008
midzynarodowe
wiczenie procedur
rozpoznania
biologicznego,
dekontaminacji
i ewakuacji medycznej.
Fot. Archiwum CRESZ
Centrum Reagowania
Epidemiologicznego
Si Zbrojnych podczas
polsko-amerykaskich
wicze ratownictwa
medycznego.
Fot. Archiwum CRESZ
zuyciem broni masowego raenia, regularne przeprowadzanie szkole iwicze oraz okrelenie zasad finansowania takich przedsiwzi. Ponadto naley systematycznie podnosi poziom wiedzy ozagroeniach czynnikami biologicznymi na rnych szczeblach administracji publicznej, jak rwnie
upersonelu suby zdrowia oraz innych sub realizujcych zadania reagowania kryzysowego.
Media wsystemie bezpieczestwa narodowego. Realizacja zada przez poszczeglne podsystemy (kierowania, operacyjne iwsparcia) musi uwzgldnia dziaania rodkw masowego przekazu. S one podstawowym narzdziem spoecznego obiegu informacji. Dlatego oglna koncepcja
doskonalenia tej sfery powinna koncentrowa si na rozwoju ipogbianiu wsppracy przedstawicieli
229
Zakopane,
4 grudnia 2009 r.
Szkolenie powicone
bezpieczestwu
w przypadku
zagroenia lawinowego
zorganizowane przez
ratownikw TOPR dla
przedstawicieli mediw.
Fot. Grzegorz Momot/PAP
* * *
Kluczowym zadaniem preparacyjnym podsystemw spoecznych jest doskonalenie zasad, procedur izdolnoci wspdziaania tworzcych go ogniw zpodmiotami odpowiedzialnymi za obron
iochron pastwa wczasie pokoju, kryzysu iwojny.
230
STRATEGIA PREPARACYJNA
Podsystemy gospodarcze
Instytucje bezpieczestwa finansowego. Rozwj oraz doskonalenie zdolnoci instytucji odpowiedzialnych za bezpieczestwo finansowe Polski to wane zadania wwarunkach wiatowego kryzysu
finansowego. Na pierwszy plan wtym zakresie wysuwa si potrzeba wprowadzenia nadzoru makroostronociowego wsystemie finansowym wcelu lepszej osony bezpieczestwa finansowego pastwa,
wtym stworzenie instytucji odpowiedzialnej za przeprowadzenie restrukturyzacji iuporzdkowanej
likwidacji bankw oraz uzupenienie skadu Komitetu Stabilnoci Finansowej oprzedstawiciela Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
Zasadne jest stworzenie mechanizmu koordynacji dziaania midzy instytucjami odpowiedzialnymi za stabilno ibezpieczestwo finansowe pastwa aodpowiednimi subami ochrony pastwa (np.
ABW czy CBA) co pozwolioby w sposb komplementarny zapobiega zagroeniom iprzeciwdziaa
pojawianiu si mechanizmw zpogranicza przestpstw finansowych oraz wykorzystywaniu luk wprzepisach prawnych.
Niezbdne jest rwnie wzmocnienie regu iprocedur fiskalnych zasad ograniczajc wzrost
wydatkw lub deficytu budetowego wcyklu koniunkturalnym. Naley rwnie umoliwi pokrywanie strat bilansowych, jakie mog wystpi wwyniku aprecjacji zotego wzgldem posiadanych przez
NBP walut obcych, zyskami osiganymi wlatach nastpnych.
Istotne jest take wzmacnianie stabilnoci systemu bankowego wPolsce, przede wszystkim poprzez dalszy wzrost bazy kapitaowej bankw, jak rwnie zdywersyfikowanie rde ich finansowania
oraz ograniczenie roli kredytw, szczeglnie wwalutach obcych, dostpnych wich ofercie. Podane
jest take rozszerzenie uprawnie kontrolnych KNF na wszystkie instytucje finansowe oraz wiksza
aktywno ibardziej zdecydowane kroki wymiaru sprawiedliwoci wobec pomiotw zagraajcych
swoim dziaaniem inwestorom lub gospodarce.
Podmioty bezpieczestwa energetycznego. Koncepcja przygotowania podmiotw bezpieczestwa energetycznego do efektywnego wykonywania zada powinna obj zarwno przedsiwzicia normatywne, organizacyjne, jak iinwestycyjne (finansowe).
Potrzebne jest rozwinicie strategii Polityka energetyczna Polski do 2030 r. i uzupenienie jej
obrakujce analizy odnoszce si do wykorzystania gazu upkowego, wtym zwikszenie koordynacji
ikomunikacji midzyresortowej wzakresie polityki bezpieczestwa energetycznego. Postuluje si rwnie opracowanie dugoterminowej strategii zasad eksploatacji zasobw geologicznych.
Naley przedsiwzi rodki, ktre zapewni zachowanie przez Skarb Pastwa kontroli nad
kluczowymi koncernami energetycznymi zperspektywy bezpieczestwa pastwa. Rwnie wane jest
zobowizanie wadz wojewdztw do stworzenia odpowiednich strategii bezpieczestwa energetycznego na poziomie wojewdztw, ktre bd wspgray zoglnopolsk strategi wtym zakresie, atake
do uwzgldnienia wplanach zarzdzania kryzysowego przedsiwzi reagowania wrazie wystpienia
awarii systemowej wwojewdztwie.
Niezbdne jest rozszerzenie uprawnie Suby Geologicznej onadzr ikontrol nad bogactwem zasobw geologicznych pastwa oraz zwikszenie nadzoru ikontroli nad procesami zwizanymi
zprzydzielaniem koncesji na zasoby surowcowe Polski.
Podane s te: dywersyfikacja dostaw surowcw energetycznych oraz dywersyfikacja struktury wytwrczej, atake rozbudowa zdolnoci magazynowych paliw pynnych.
231
232
STRATEGIA PREPARACYJNA
nadzoru nad instalacjami, ktrych awaria moe stworzy powane zagroenie dla rodowiska (Inspekcja Ochrony rodowiska), przez rozszerzenie rejestru zakadw objtych monitoringiem. Wane
s te dziaania poprawiajce skuteczno midzynarodowego systemu powiadamiania o awariach.
Postulowanym dziaaniem byoby opracowanie dugoterminowej strategii eksploatacji zasobw hydrologicznych (wodnych) kraju.
Naley opracowa zasady analizy ryzyka zdrowotnego dla procedur zwizanych zdopuszczaniem inwestycji do realizacji; poprawy funkcjonowania pastwowego monitoringu rodowiska imonitoringu sanitarnego przez wyposaenie sub kontrolnych wnowoczesny sprzt oraz sieci alarmowe;
wsplnych dziaa Pastwowej Inspekcji Sanitarnej iInspekcji Ochrony rodowiska wcelu poprawy
jakoci wody pitnej oraz wsplnego prowadzenia akcji edukacyjno-szkoleniowych dla sub zzakadw przemysowych ipracownikw administracji publicznej wzakresie zapobiegania awariom oraz
skaeniom rodowiska. Konieczne jest rwnie doposaenie stray poarnej wsprzt do ratownictwa
chemiczno-ekologicznego oraz sporzdzanie wojewdzkich ipowiatowych planw zarzdzania ryzykiem wystpienia awarii.
Reagowanie na awarie przemysowe wymaga pogbienia wiadomoci spoecznej dotyczcej
zagroe zwizanych zwytwarzaniem, transportem iuytkowaniem materiaw niebezpiecznych oraz
opracowania we wsppracy zlokalnymi spoecznociami planw reagowania na sytuacje awaryjne.
Dotyczy to zwaszcza wczesnego powiadamiania oawariach jdrowych.
Bezpieczestwo ekologiczne wymaga take intensywnej wsppracy midzynarodowej dotyczcej zarwno konsolidacji podstawy prawnej, jak irozwoju praktycznych mechanizmw wsppracy
w sytuacji zagroenia, z uwzgldnieniem szybkiej wymiany informacji oraz wsppracy w zakresie
wzajemnej pomocy, prac badawczych irozwojowych sucych zapobieganiu zagroeniom. Wtym
kontekcie dziaania Polski powinny obejmowa wspieranie organizacji iporozumie midzynarodowych na rzecz globalnej polityki klimatycznej, respektujcych poziom rozwoju istruktur gospodarek
narodowych pastw uczestniczcych.
Podsumowujc, wanym celem preparacyjnym podsystemw gospodarczych jest opracowanie
odpowiednich strategii iprogramw przygotowania (utrzymania idoskonalenia) podmiotw gospodarczych pastwa do funkcjonowania wczasie zagroenia, wtym realizacji zada wsparcia operacyjnych ogniw systemu bezpieczestwa narodowego.
* * *
Wrozdziale zaprezentowany zosta model struktur pastwa realizujcych zadania bezpieczestwa narodowego oraz wicych je relacji wramach opcji zrwnowaonego integrowania systemu
bezpieczestwa narodowego. Prezentowana opcja zakada takie zorganizowanie systemu bezpieczestwa narodowego, aby by on wewntrznie spjny, zrwnowaony, wicy (integrujcy) poszczeglne
podmioty oraz czce je relacje wprawnie ifunkcjonalnie zharmonizowany system bezpieczestwa
narodowego.
Konieczne staje si dokonanie zmian wistniejcych uregulowaniach prawnych na dwch poziomach: administracyjnym, bdcym w gestii poszczeglnych urzdw i instytucji oraz ustawowym, odnoszcym si do rozwiza systemowych, bdcych wgestii parlamentu. Przeksztacenia te,
majce charakter zmian strukturalnych iinstytucjonalnych, zmierza powinny do tworzenia sieciowej
struktury bezpieczestwa, poprawy skutecznoci dziaania, zwikszania ekonomicznoci wprowadza-
233
234
ZAKOCZENIE
235
ZAKOCZENIE
Caociowe podejcie do problematyki bezpieczestwa narodowego, jakie zostao zaprezentowane wniniejszej Biaej Ksidze, jest determinowane charakterem i tempem zmian w zewntrznym
i wewntrznym rodowisku bezpieczestwa Rzeczypospolitej Polskiej wnadchodzcych latach. Autorzy zdaj sobie spraw ztego, e zawarte tu oceny ksztatowania si przyszego rodowiska bezpieczestwa charakteryzuj si typowym dla prognoz ostosunkowo dugim horyzoncie czasowym sporym stopniem niepewnoci. Redukujemy j wielowariantowoci moliwych scenariuszy rozwoju tego
rodowiska. Pozwolio to na zaprojektowanie rwnie wariantowych opcji strategicznego dziaania
iprzygotowanie pastwa wsferze bezpieczestwa wperspektywie nadchodzcych lat.
Na gruncie polskim Biaa Ksiga jest pierwsz prb potraktowania bezpieczestwa wsposb
kompleksowy. Oprcz problematyki tzw. bezpieczestwa twardego, obejmujcego sprawy obronnoci
iochrony pastwa, szczegln uwag zwraca si na nowe dziedziny, sektory (spoeczne i gospodarcze) oraz transsektorowe obszary bezpieczestwa, ktre pojawiy si wostatnich latach, iktre nios
wyzwania izagroenia dla pastwa. S to ibd sprawy zwizane zbezpieczestwem finansowym,
energetycznym, demograficznym,cybernetycznym, klimatycznym czy ekologicznym.
Jak wynika z przeprowadzonych analiz, Polska stoi w obliczu koniecznoci podejmowania
szeregu problemw orozmaitej skali. Dzisiaj rodowisko midzynarodowe jest generalnie dla Polski
ijej interesw korzystne, std istnieje moliwo racjonalnego i metodycznego opracowywania i prowadzenia polityki bezpieczestwa. Biaa Ksiga stwarza ku temu merytoryczne podstawy. Moliwe
jest take systematyczne wzbogacanie i doskonalenie przyjtych zaoe, planw i programw, a take weryfikacja tradycyjnych podej jak i zaszczepienie nowych w trakcie kolejnych okresowych
przegldw strategicznych, jak rwnie realne wzmacnianie polskiego potencjau bezpieczestwa oraz
podmiotowoci i pozycji Polski na arenie midzynarodowej. Powinnimy to wykorzystywa do tego,
aby lepiej przygotowa si na ewentualn z pogod wdziedzinie bezpieczestwa (atakiej nie mona inie powinno si apriori wyklucza).
Si vis pacem, para pacem (chcesz pokoju, szykuj si na pokj) ta sparafrazowana rzymska sentencja powinna przywieca wysikom na rzecz bezpieczestwa, ktre daleko wykracza poza tradycyjny aksjomat militarny. Biaa Ksiga jest adresowana wic do organw iinstytucji pastwa, organizacji
spoecznych, atake do obywateli. Powinna by elementem edukacji dla bezpieczestwa, atake podstaw do jak najszerszej spoecznej debaty na ten temat. Bezpieczestwo nie moe ju tylko ogranicza
si do obowizku pastwowego jest powinnoci iodpowiedzialnoci obywatelsk.
Wydanie pierwszej whistorii Polski Biaej Ksigi Bezpieczestwa Narodowego nadaje now
jako procesowi ksztatowania polskiej kultury strategicznej. Autorzy licz, e jej ukazanie si wpynie
na zdynamizowanie szerokiej spoecznej debaty obezpieczestwie narodowym Polski wXXI w. Sukces ten bdzie peny, jeeli wefekcie podjte zostan dziaania transformacyjne, wzmacniajce synergi systemu bezpieczestwa narodowego poprzez integracj podsystemu kierowania bezpieczestwem
narodowym, profesjonalizacj podsystemw operacyjnych (obronnego iochronnych) oraz powszechno przygotowa podsystemw wsparcia (spoecznych igospodarczych).
Pragnc, aby Biaa Ksiga bya rwnie wkadem do midzynarodowej debaty na tematy bezpieczestwa, zwaszcza zudziaem sojusznikw zNATO iUE, atake przyczyniaa si do szerszego
wyjaniania istoty zaoe i treci polskiej polityki bezpieczestwa wrd pozostaych uczestnikw
stosunkw midzynarodowych, zostanie ona przetumaczona iwydana wjzyku angielskim.
237
57
Tabela 2.
62
Tabela3.
Odpowied na pytanie: Jak Pan(i) sdzi, co iwjakim stopniu moe obecnie iwnajbliszym czasie stanowi
realne zagroenie dla bezpieczestwa Polski?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
78
Tabela4.
79
Tabela 5.
104
Spis rysunkw:
Rysunek 1.
19
Rysunek 2.
20
Rysunek 3.
21
Rysunek 4.
22
Rysunek 5.
35
Rysunek 6.
36
Rysunek 7.
44
Rysunek 8.
46
Rysunek 9.
47
Rysunek 10. Udzia PKW wmidzynarodowych operacjach bezpieczestwa (od momentu wstpienia
do NATO 1999 r.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
55
59
239
62
Rysunek 14. Zadania iobowizki uczestnikw wrazie wystpienia sytuacji kryzysowej zagroenie terrorystyczne . . . . . . . . .
www.rcb.gov.pl/wp-content/uploads/2012/03/KPZK.pdf
65
68
69
Rysunek 17. Ludno wedug pci iwieku w2011 r. (wtys., stan na 31 grudnia 2011 r.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www.stat.gov.pl/gus/
75
Rysunek 18. Liczba urodze wPolsce w2011 r. (stan na 31 grudnia 2011 r.) iwlatach wczeniejszych . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/rs_rocznik_demograficzny_2012.pdf
76
Rysunek 19. Odpowied na pytanie: Czy, Pana(i) zdaniem, Polska jest krajem, wktrym yje si bezpiecznie?. . . . . . . . . . . .
77
Rysunek 20. Odpowied na pytanie: Czy, Pana(i) zdaniem, Polska jest krajem, wktrym yjesi bezpiecznie?
(wlatach 19872011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
Rysunek 21. Odpowied na pytanie: Jak Pan(i) sdzi, od czego zaley bezpieczestwo kraju?
Okadej zwymienionych kwestii prosz powiedzie, jakie jest jej znaczenie dla bezpieczestwa kraju . . . . . . .
80
Rysunek22. Odpowied na pytanie: Czy wchwili obecnej Pana(i) zdaniem istnieje, czy te nie istnieje zagroenie
dlaniepodlegociPolski? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
Rysunek23. Odpowied na pytanie: Czy zagroenie dla niepodlegoci, suwerennoci Polski ma Pana(i)
zdaniem przede wszystkim charakter: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
82
Rysunek24. Odpowied na pytanie: Czy Polska jest dobrze, czy te le przygotowana do dziaania na wypadek . . . . . . . . . .
83
Rysunek 25. Produkt krajowy brutto per capita wwybranych pastwach UE oraz USA (UE 27=100) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www.epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00114
89
Rysunek 26. Wybrane wskaniki makroekonomiczne Polski wlatach 20002011 (wproc.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
www.stat.gov.pl/gus/5840_677_PLK_HTML.htm
www.nbp.pl/home.aspx?f=/dzienne/stopy_archiwum.htm
www.stat.gov.pl/gus/5840_1634_PLK_HTML.htm
www.stat.gov.pl/gus/5840_2844_PLK_HTML.htm
www.stat.gov.pl/gus/5840_2144_PLK_WAI.htm
Rysunek 27. Polski eksport iimport dbr (wmln euro) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
240
91
Rysunek 28. Pastwowy dug publiczny w latach 20052012 (warto nominalna w mld z i proc. w stosunku do PKB) . . . .
www.mf.gov.pl/documents/766655/61d2ef0b-ed67-43e6-9e3e-ce7263f5b5af
93
Rysunek 29. Obszary perspektywiczne wystpowania gazu ziemnego i ropy naftowej w upkach
dolnego paleozoiku (wedug P. Poprawa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98
www.pgi.gov.pl/pl/instytut-geologiczny-surowce-mineralne/2705-nowe-perspektywy-gaz-lupkowy-i-gaz-zamkniety.html
Rysunek 30. Liczba atakw terrorystycznych iaresztowanych osb podejrzewanych oterroryzm wEuropie
wlatach 20072011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www.europol.europa.eu/sites/default/files/publications/europoltsat.pdf
116
Rysunek 31. Czonkostwo Polski worganizacjach iinstytucjach midzynarodowych stan na 1 stycznia 2013 r. . . . . . . . . . .
122
Rysunek 32. Populacja iprognozy demograficzne wybranych krajw Unii Europejskiej wlatach 19902060 (wmln) . . . . . . . .
www.epp.eurostat.ec.europa.eu
135
135
Rysunek 34. Stopie innowacyjnoci wybranych pastw stan na 2012 r. (skala 0100 pkt.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www.globalinnovationindex.org/gii/main/fullreport/index.html
137
Rysunek 35. Polskie inwestycje bezporednie za granic wlatach 20022011 (mln euro) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
www.nbp.pl/home.aspx?f=/publikacje/pib/pib.html
140
195
196
198
200
205
241
242
ZACZNIKI
243
ZACZNIKI
Zacznik 1
Wycig zgwnych rekomendacji Strategicznego Przegldu
Bezpieczestwa Narodowego
1.
2.
3.
4.
Rekomendacje operacyjne
Punkt wyjcia identyfikowania interesw narodowych icelw strategicznych interesy konstytucyjne.
Planowanie dziaa wedug scenariusza ewolucyjnego.
Gwna opcja strategii operacyjnej zrwnowaonego umidzynarodowienia iusamodzielnienia bezpieczestwa Polski.
Podstawowe elementy planowania strategicznego: 2013 r. Strategia Bezpieczestwa Narodowego RP, Polityczno-Strategiczna Dyrektywa Obronna RP (lub rozszerzona Polityczno-Strategiczna Dyrektywa Bezpieczestwa Narodowego RP);
2014 r. znowelizowane plany uycia SZ RP iinne plany operacyjne; 2015 r. kolejny Strategiczny Przegld Bezpieczestwa Narodowego.
Rekomendacje preparacyjne
Dziaania na poziomie legislacyjnym przyjcie ustaw (lub nowelizacja):
1. Okierowaniu bezpieczestwem narodowym cel: doprecyzowanie roli wadz pastwowych wzintegrowanym systemie
bezpieczestwa narodowego wczasie pokoju, zagroenia iwojny, wtym take wstanach nadzwyczajnych oraz zapewnienie
funkcji kierowniczo-koordynacyjnej na poziomie ponadresortowym.
2. Ostanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych i zasadach jego podlegoci konstytucyjnym
organom Rzeczypospolitej Polskiej cel: doprecyzowanie roli ikompetencji Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych.
3. Oratownictwie iochronie ludnoci cel: formalno-prawna synergia aktywnoci spoecznej iwaciwych instytucji pastwa.
4. Osubach specjalnych cel: konsolidacja sub, okrelenie wsplnej pragmatyki, uporzdkowanie kompetencji iuzyskanie interoperacyjnoci sub; stworzenie centrum integracji informacji specjalnych.
5. Oczynnociach operacyjnych cel: zdefiniowanie procedur ikompetencji wstosowaniu technik operacyjno-rozpoznawczych.
6. Ourzdzie Ministra Obrony Narodowej cel: reforma systemu dowodzenia ikierowania SZ RP.
7. Outworzeniu poczonej uczelni wojskowej oraz ponadresortowej uczelni bezpieczestwa narodowego (Akademii Bezpieczestwa Narodowego) cel: konsolidacja wyszego szkolnictwa wojskowego.
Dziaania na poziomie decyzji rzdowych:
1. Utworzenie Komitetu Rady Ministrw do spraw Bezpieczestwa Narodowego (Rzdowego Komitetu Bezpieczestwa
Narodowego) wraz zobsugujcym go koncepcyjno-koordynacyjnym Rzdowym Centrum Bezpieczestwa Narodowego
(RCBN na bazie obecnego RCB).
2. Utrzymanie wwieloletniej perspektywie budetu obronnego na poziomie 1,95 proc. PKB z roku poprzedniego.
3. Konsolidacja organizacyjna idyslokacyjna oraz profesjonalizacja SZ RP, w tym konsekwentna realizacja priorytetw modernizacyjnych (obrona powietrzna, wtym przeciwrakietowa; mobilno wojsk ldowych, zwaszcza migowcowa; zinformatyzowane systemy walki iwsparcia).
4. Zapewnienie powszechnoci przygotowa struktur pastwa i obywateli w dziedzinie bezpieczestwa, w tym przyjcie programu w zakresie edukacji, ksztacenia i bada naukowych na rzecz bezpieczestwa narodowego.
245
ZACZNIKI
Zacznik 2
Wykaz gwnych kategorii pojciowych
Kategoria podstawowa
Bezpieczestwo teoria ipraktyka zapewniania moliwoci przetrwania (egzystencji) irealizacji wasnych interesw
przez dany podmiot, wszczeglnoci poprzez wykorzystywanie szans (okolicznoci sprzyjajcych), podejmowanie wyzwa,
redukowanie ryzyk oraz przeciwdziaanie (zapobieganie iprzeciwstawianie si) wszelkiego rodzaju zagroeniom dla podmiotu
ijego interesw. Wspczesne bezpieczestwo ma charakter zintegrowany (kompleksowy, wielowymiarowy), wktrym wzalenoci od przyjtego kryterium mona wyrni rne jego rodzaje, dziedziny, sektory, dziay iobszary:
a) w zalenoci od rodzaju podmiotu mona wyrni bezpieczestwo indywidualne (personalne), grupowe, narodowe
(w tym pastwowe i terytorialne: wojewdzkie, powiatowe, gminne), midzynarodowe (regionalne i globalne), w tym
midzypastwowe (sojusznicze, koalicyjne) itransnarodowe;
b) wzalenoci od przedmiotu (treci) bezpieczestwa moemy wzasadzie wyrni tyle jego rodzajw, dziedzin, sektorw
dziaw, obszarw itd., ile jest moliwych sfer aktywnoci danego podmiotu (wkadej sferze aktywnoci wystpuj jakie
elementy bezpieczestwa):
i. Wramach zintegrowanego bezpieczestwa narodowego Polski (bezpieczestwa pastwa) mona wyrni dwa
jego konstytucyjne obszary: bezpieczestwo zewntrzne iwewntrzne, oraz cztery podstawowe dziedziny: obronno (obrona narodowa, czyli bezpieczestwo militarne), ochrona (bezpieczestwo cywilne, niemilitarne) oraz
bezpieczestwo spoeczne ibezpieczestwo gospodarcze (wistocie mona te mwi obezpieczestwie spoeczno-gospodarczym, awtym ospoecznym igospodarczym wsparciu bezpieczestwa);
ii. Zkolei wramach tych dziedzin mona wyodrbni zgodnie zprzyjt wPolsce struktur dziaalnoci pastwowej
obejmujc szereg dziaw administracji publicznej sektory bezpieczestwa narodowego, takie jak: dyplomacja
na rzecz bezpieczestwa, wojskowo, wywiad i kontrwywiad, bezpieczestwo publiczne, ratownictwo, bezpieczestwo spoeczne (wtym np. ochrona dziedzictwa, edukacja na rzecz bezpieczestwa, media wsystemie bezpieczestwa), bezpieczestwo gospodarcze (wtym np. energetyczne, finansowe, infrastrukturalne);
iii. Zistoty bezpieczestwa zintegrowanego wynika take wystpowanie transsektorowych/transdziaowych obszarw
bezpieczestwa, jak np. cyberbezpieczestwo.
Subkategorie definicyjne:
Podmiot bezpieczestwa kady wiadomie istniejcy icelowo dziaajcy podmiot (indywidualny lub zbiorowy),
rozpatrywany zpunktu widzenia jego bezpieczestwa. Wodniesieniu do bezpieczestwa rozpatrywanego zperspektywy politycznej podstawowymi rodzajami podmiotw bezpieczestwa s pastwa (narody zorganizowane wpastwa), jednostki organizacyjne pastw (np. stany, kraje federacyjne, wojewdztwa, jednostki samorzdowe) oraz organizacje midzynarodowe
(midzypastwowe, atake ostatnio coraz istotniejsze struktury niepastwowe: np. transnarodowe korporacje biznesowe,
organizacje terrorystyczne lub przestpcze).
Interesy podmiotu bezpieczestwa to zsyntetyzowane oczekiwania podmiotu wobec otoczenia wynikajce iksztatowane przez jego tosamo, wyznawane wartoci, historyczny dorobek, tradycje, biece potrzeby oraz denia iaspiracje
przyszociowe. Mona wyrni interesy ywotne (dotyczce istnienia podmiotu) ipodane (zwizane zjakoci owego istnienia, trwania).
rodowisko bezpieczestwa zewntrzne iwewntrzne, militarne iniemilitarne (cywilne) warunki bezpieczestwa
(warunki realizacji interesw danego podmiotu wdziedzinie bezpieczestwa iosigania ustalonych przeze celw wtym zakresie), charakteryzowane przy pomocy czterech podstawowych kategorii, jakimi s: szanse, wyzwania, ryzyka izagroenia.
247
248
ZACZNIKI
249
250
ZACZNIKI
Zacznik nr 3
Wykaz podstawowych aktw prawnych dotyczcych
bezpieczestwa narodowego
1)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zdnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483, zpn. zm.).
Podsystem obronny:
1)
Ustawa zdnia 21 listopada 1967 r. opowszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z2012 r. poz. 461,
zpn. zm.);
2)
Ustawa zdnia 23 sierpnia 2001 r. oorganizowaniu zada na rzecz obronnoci pastwa realizowanych przez przedsibiorcw (Dz.U. Nr 122, poz. 1320, zpn. zm.);
3)
Ustawa zdnia 11 wrzenia 2003 r. osubie wojskowej onierzy zawodowych (Dz.U. z2010 r. Nr 90, poz. 593, zpn. zm.);
4)
Ustawa zdnia 10 grudnia 1993 r. ozaopatrzeniu emerytalnym onierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z2004 r.
Nr 8, poz. 66, zpn. zm.);
5)
Ustawa z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2010 r. Nr 206,
poz. 1367, zpn. zm.);
6)
Ustawa zdnia 9 padziernika 2009 r. odyscyplinie wojskowej (Dz.U. Nr 190, poz. 1474, zpn. zm.);
7)
Ustawa zdnia 25 maja 2001 r. oprzebudowie imodernizacji technicznej oraz finansowaniu Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z2009 r. Nr 67, poz. 570, zpn. zm.);
8)
Ustawa zdnia 7 padziernika 1999 r. owspieraniu restrukturyzacji przemysowego potencjau obronnego imodernizacji
technicznej Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 83, poz. 932, zpn. zm.);
9)
Ustawa zdnia 10 wrzenia 1999 r. oniektrych umowach kompensacyjnych zawieranych wzwizku zumowami dostaw
na potrzeby obronnoci ibezpieczestwa pastwa (Dz.U. Nr 80, poz. 903, zpn. zm.);
10) Ustawa zdnia 17 grudnia 1998 r. ozasadach uycia lub pobytu Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami
pastwa (Dz.U. Nr 162, poz. 1117, zpn. zm.);
11) Ustawa zdnia 23 wrzenia 1999 r. ozasadach pobytu wojsk obcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasadach
ich przemieszczania si przez to terytorium (Dz.U. Nr 93, poz. 1117, zpn. zm.);
12) Ustawa zdnia 17 listopada 2006 r. osystemie oceny zgodnoci wyrobw przeznaczonych na potrzeby obronnoci ibezpieczestwa pastwa (Dz.U. Nr 235, poz. 1700, zpn. zm.);
13) Ustawa zdnia 14 grudnia 1995 r. ourzdzie Ministra Obrony Narodowej (Dz.U. z1996 r. Nr 10, poz. 56, zpn. zm.);
14) Ustawa zdnia 30 maja 1996 r. ogospodarowaniu niektrymi skadnikami mienia Skarbu Pastwa oraz oAgencji Mienia
Wojskowego (Dz.U. z2004 r. Nr 163, poz. 1711, zpn. zm.);
15) Ustawa zdnia 9 czerwca 2006 r. oSubie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego (Dz.U. Nr 104,
poz. 709, zpn. zm.);
16) Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porzdkowych (Dz.U. Nr 123,
poz. 1353, zpn. zm.);
17) Ustawa zdnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo oustroju sdw wojskowych (Dz.U. z2012 r. poz. 952, zpn. zm.);
18) Ustawa zdnia 27 lutego 2003 r. outworzeniu Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterw Westerplatte (Dz.U. Nr 60,
poz. 533, zpn. zm.);
19) Ustawa zdnia 27 lutego 2003 r. outworzeniu Akademii Obrony Narodowej (Dz.U. Nr 56, poz. 496, zpn. zm.);
20) Ustawa zdnia 27 lutego 2003 r. outworzeniu Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosawa Dbrowskiego (Dz.U. Nr 60,
poz. 534, zpn. zm.).
251
Ustawa zdnia 24 maja 2002 r. oAgencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz.U. z2010 r. Nr 29,
poz. 154, zpn. zm.);
2)
Ustawa zdnia 9 czerwca 2006. r. oCentralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz.U. z2012 r. poz. 621, zpn. zm.);
3)
Ustawa zdnia 6 kwietnia 1990 r. oPolicji (Dz.U. z2011 r. Nr 287, poz. 1687, zpn. zm.);
4)
Ustawa zdnia 12 padziernika 1990 r. oStray Granicznej (Dz.U. z2011 r. Nr 116, poz. 675, zpn. zm.);
5)
Ustawa zdnia 12 padziernika 1990 r. oochronie granicy pastwowej (Dz.U. z2009 r. Nr 12, poz. 67, zpn. zm.);
6)
Ustawa zdnia 16 marca 2001 r. oBiurze Ochrony Rzdu (Dz.U. z2004 r. Nr 163, poz. 1712, zpn. zm.);
7)
Ustawa zdnia 24 sierpnia 1991 r. oPastwowej Stray Poarnej (Dz.U. z2009 r. Nr 12, poz. 68, zpn. zm.);
8)
Ustawa zdnia 9 kwietnia 2010 r. oSubie Wiziennej (Dz.U. Nr 79, poz. 523, zpn. zm.);
9)
Ustawa zdnia 18 lutego 1994 r. ozaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencji Wywiadu, Suby Kontrwywiadu Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Stray Granicznej, Biura Ochrony Rzdu, Pastwowej Stray Poarnej iSuby Wiziennej oraz ich rodzin
(Dz.U. z2004 r. Nr 8, poz. 67, zpn. zm.);
10) Ustawa zdnia 27 sierpnia 2009 r. oSubie Celnej (Dz.U. Nr 168, poz. 1323, zpn. zm.);
11) Ustawa zdnia 21 lipca 2008 r. osubie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 89, zpn. zm.);
12) Ustawa zdnia 27 lipca 2001 r. osubie zagranicznej (Dz.U. Nr 128, poz. 1403, zpn. zm.);
13) Ustawa zdnia 4 wrzenia 1997 r. odziaach administracji rzdowej (Dz.U. z2007 r. Nr 65, poz. 437, zpn. zm.);
14) Ustawa zdnia 23 stycznia 2009 r. owojewodzie iadministracji rzdowej wwojewdztwie (Dz.U. Nr 31, poz. 206, zpn. zm.);
15) Ustawa zdnia 29 sierpnia 2002 r. ostanie wojennym oraz okompetencjach Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych izasadach
jego podlegoci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 156, poz. 1301, zpn. zm.);
16) Ustawa zdnia 18 kwietnia 2002 r. ostanie klski ywioowej (Dz.U. Nr 62, poz. 558, zpn. zm.);
17) Ustawa zdnia 21 czerwca 2002 r. ostanie wyjtkowym (Dz.U. Nr 113, poz. 985, zpn. zm.);
18) Ustawa zdnia 26 kwietnia 2007 r. ozarzdzaniu kryzysowym (Dz.U. Nr 89, poz. 590, zpn. zm.);
19) Ustawa zdnia 24 sierpnia 1991 r. oochronie przeciwpoarowej (Dz.U. Nr 81, poz. 351, zpn. zm.);
20) Ustawa z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczeglnych zasadach odbudowy, remontw i rozbirek obiektw budowlanych
zniszczonych lub uszkodzonych wwyniku dziaa ywiou (Dz.U. Nr 84, poz. 906, zpn. zm.);
21) Ustawa zdnia 16 wrzenia 2011 r. oszczeglnych rozwizaniach zwizanych zusuwaniem skutkw powodzi (Dz.U. Nr 234,
poz. 1385, zpn. zm.);
22) Ustawa zdnia 8 lipca 2010 r. oszczeglnych zasadach przygotowa do realizacji inwestycji wzakresie budownictwa przeciwpowodziowego (Dz.U. Nr 143, poz. 963, zpn. zm.);
23) Ustawa zdnia 22 czerwca 2001 r. owykonywaniu dziaalnoci gospodarczej wzakresie wytwarzania iobrotu materiaami
wybuchowymi, broni, amunicj oraz wyrobami itechnologi oprzeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz.U. Nr 67,
poz. 679, zpn. zm.);
24) Ustawa zdnia 21 maja 1999 r. obroni iamunicji (Dz.U. z2012 r., poz. 576);
25) Ustawa zdnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800, zpn. zm.);
26) Ustawa zdnia 17 lutego 2005 r. oinformatyzacji dziaalnoci podmiotw realizujcych zadania publiczne (Dz.U. Nr 64,
poz. 565, zpn. zm.);
27) Ustawa zdnia 5 sierpnia 2010 r. oochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228);
28) Ustawa zdnia 22 sierpnia 1997 r. oochronie osb imienia (Dz.U. z2005 r. Nr 145, poz. 1221, zpn. zm.);
29) Ustawa zdnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553, zpn. zm.);
30) Ustawa zdnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postpowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555, zpn. zm.);
31) Ustawa zdnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557, zpn. zm.);
252
ZACZNIKI
32) Ustawa zdnia 24 maja 2000 r. oKrajowym Rejestrze Karnym (Dz.U. z2012 r. poz. 654, zpn. zm.);
33) Ustawa zdnia 6 lipca 2001 r. ogromadzeniu, przetwarzaniu iprzekazywaniu informacji kryminalnych (Dz.U. z2010 r.
Nr 29, poz. 153, zpn. zm.);
34) Ustawa zdnia 23 listopada 2002 r. oSdzie Najwyszym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052, zpn. zm.);
35) Ustawa zdnia 20 czerwca 1985 r. oprokuraturze (Dz.U. z2011 r. Nr 270, poz. 1599, zpn. zm.);
36) Ustawa zdnia 20 czerwca 1997 r. Prawo oruchu drogowym (Dz.U. z2012 r. poz. 1137, zpn. zm.);
37) Ustawa zdnia 6 wrzenia 2001 r. otransporcie drogowym (Dz.U. z2012 r. poz. 1265, zpn. zm.);
38) Ustawa zdnia 27 padziernika 1994 r. oautostradach patnych oraz oKrajowym Funduszu Drogowym (Dz.U. z2012 r.
poz. 931, zpn. zm.);
39) Ustawa zdnia 28 marca 2003 r. otransporcie kolejowym (Dz.U. z2007 r. Nr 16, poz. 94, zpn. zm.);
40) Ustawa zdnia 19 sierpnia 2011 r. oprzewozie towarw niebezpiecznych (Dz.U. Nr 227, poz. 1367, zpn. zm.);
41) Ustawa zdnia 18 sierpnia 2011 r. obezpieczestwie morskim (Dz.U. Nr 228, poz. 1368);
42) Ustawa zdnia 1 grudnia 1961 r. oizbach morskich (Dz.U. z2009 r. Nr 69, poz. 599, zpn. zm.);
43) Ustawa zdnia 31 sierpnia 2012 r. oPastwowej Komisji Badania Wypadkw Morskich (Dz.U. poz. 1068);
44) Ustawa zdnia 4 wrzenia 2008 r. oochronie eglugi iportw morskich (Dz.U. Nr 171, poz. 1055);
45) Ustawa zdnia 21 marca 1991 r. oobszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej iadministracji morskiej (Dz.U. z2003 r.
Nr 153, poz. 1502, zpn. zm.);
46) Ustawa zdnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz.U. z2012 r. poz. 933, zpn. zm.);
47) Ustawa zdnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z2012 r. poz. 145, zpn. zm.);
48) Ustawa zdnia 8 wrzenia 2006 r. oPastwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 191, poz. 1410);
49) Ustawa zdnia 14 marca 1985 r. oPastwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z2011 r. Nr 212, poz. 1263, zpn. zm.);
50) Ustawa zdnia 29 stycznia 2004 r. oInspekcji Weterynaryjnej (Dz.U. z2010 r. Nr 112, poz. 744, zpn. zm.);
51) Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz.U. z2012 r., poz. 680);
52) Ustawa zdnia 16 listopada 2000 r. oprzeciwdziaaniu praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z2010 r.
Nr 46, poz. 276);
53) Ustawa zdnia 7 wrzenia 2007 r. owykonywaniu kary pozbawienia wolnoci poza zakadem karnym wsystemie dozoru
elektronicznego (Dz.U. z2010 r. Nr 142, poz. 960).
Spoeczne igospodarcze podsystemy wsparcia bezpieczestwa narodowego:
1)
Ustawa zdnia 13 czerwca 2003 r. ocudzoziemcach (Dz.U. z2011 r. Nr 264, poz. 1573, zpn. zm.);
2)
Ustawa zdnia 24 marca 1920 r. onabywaniu nieruchomoci przez cudzoziemcw (Dz.U. z2004 r. Nr 167, poz. 1758,
zpn. zm.);
3)
Ustawa zdnia 16 kwietnia 2004 r. oochronie przyrody (Dz.U. z2009 r. Nr 151, poz. 1220, zpn. zm.);
4)
Ustawa zdnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz.U. z2008 r. Nr 25, poz. 150, zpn. zm.);
5)
Ustawa zdnia 20 lipca 1991 r. oInspekcji Ochrony rodowiska (Dz.U. z2007 r. Nr 44, poz. 287, zpn. zm.);
6)
Ustawa zdnia 22 czerwca 2001 r. owykonywaniu Konwencji ozakazie prowadzenia bada, produkcji, skadowania iuycia broni chemicznej oraz ozniszczeniu jej zapasw (Dz.U. Nr 76, poz. 812, zpn. zm.);
7)
Ustawa zdnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z2012 r., poz. 1059, zpn. zm.);
8)
Ustawa zdnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (Dz.U. z2012 r. poz. 264, zpn. zm.);
9)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych
(Dz.U. z2008 r. Nr 164, poz. 1027, zpn. zm.);
253
254
ZACZNIKI
44) Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trjstronnej Komisji do Spraw Spoeczno-Gospodarczych i wojewdzkich komisjach
dialogu spoecznego (Dz.U. Nr 100, poz. 1080, zpn. zm.);
45) Ustawa zdnia 26 padziernika 1982 r. owychowaniu wtrzewoci iprzeciwdziaaniu alkoholizmowi (Dz.U. z2012 r.
poz. 1356, zpn. zm.);
46) Ustawa zdnia 30 kwietnia 2010 r. oinstytutach badawczych (Dz.U. Nr 96, poz. 618, zpn. zm.);
47) Ustawa zdnia 7 wrzenia 2007 r. oKarcie Polaka (Dz.U. Nr 180, poz. 1280, zpn. zm.);
48) Ustawa zdnia 7 wrzenia 1991 r. osystemie owiaty (Dz.U. z2004 r. Nr 256, poz. 2572, zpn. zm.).
255
ZACZNIKI
Zacznik 4
Wykaz osb zaangaowanych wStrategiczny Przegld
Bezpieczestwa Narodowego
I.KOMISJA SPBN:
Przewodniczcy Komisji SPBN
Stanisaw KOZIEJ
gen. bryg. wst. spocz. prof. zw. dr hab., szef Biura Bezpieczestwa Narodowego
gen. bryg. wst. spocz. dr, dyrektor Departamentu Analiz Strategicznych BBN
Zastpca
Stanisaw ZAJAS
Czonkowie
Andrzej AJNENKIEL
Agnieszka BGDA-BRZEZISKA
Tadeusz CHABIERA
Robert KOSOWICZ
Dariusz KOZERAWSKI
Krzysztof KOZOWSKI
Julian SKRZYP
Mirosaw SUEK
Maria WGROWSKA
Justyna ZAJC
Ryszard ZIBA
257
Zastpca
Edward HALIAK
Czonkowie
Adam BALCER
Edward KIREJCZYK
Stanisaw PARZYMIES
Marek PIETRA
Witold SKOMRA
Andrzej TOWPIK
ambasador tytularny, dr
Czonkowie
Bolesaw BALCEROWICZ
Bartosz BOLECHW
Jarosaw GRYZ
Janusz URBANIAK
pk rez. dr
Katarzyna UKROWSKA
dr
Zastpca
Maciej MARSZAEK
Czonkowie
Franciszek ADAMCZYK
mgr in.
Ryszard DBROWA
Krzysztof JANIK
Mariusz KAMIERCZAK
Waldemar KITLER
Arkadiusz LETKIEWICZ
Jerzy S. OLDZKI
258
ZACZNIKI
Jacek PAWOWSKI
Andrzej K. RYCHARD
Grzegorz SOBOLEWSKI
Zesp Doradczo-Konsultacyjny
Jerzy BAHR
Tadeusz BAACHOWICZ
Ireneusz BIL
Wodzimierz CIMOSZEWICZ
Olgierd DZIEKOSKI
Marek GOLISZEWSKI
Henryk GORYSZEWSKI
Piotr GULCZYSKI
Andrzej HALICKI
Grzegorz KOSTRZEWA-ZORBAS
Roman KUNIAR
Ryszard UKASIK
Wojciech MATERSKI
Tadeusz MAZOWIECKI
Stefan NIESIOOWSKI
Wadysaw ORTYL
Zbigniew PISARSKI
Antoni PODOLSKI
Roman POLKO
Jerzy PRUSKI
Janusz REITER
Janusz SEPIO
Bartomiej SIENKIEWICZ
Marek SIWIEC
Aleksander SMOLAR
Anna SZYMASKA-KLICH
Stanisaw WZITEK
Marcin ZABOROWSKI
259
Micha BARTOSZCZE
Magorzata J. CZURYK
Jarosaw WIEK-KARPOWICZ
Andrzej DAWIDCZYK
dr hab.
Janusz DAWIDZIUK
Mariusz DBEK
Henryk DOMASKI
Lech DRAB
Robert GAZKOWSKI
Tomasz GOBAN-KLAS
Ryszard GROSSET
nadbryg. wst. spocz. dr, Wysza Szkoa Zarzdzania iPrawa im. Heleny Chodkowskiej
wWarszawie
Przemysaw GUA
Tomasz HYPKI
Krystyna IGLICKA
Alicja JASKIERNIA
Pawe KPKA
Leon KIERES
Maciej KLIMA
Tadeusz KOCZKOWSKI
Jerzy KONIECZNY
Mariusz KOSIERADZKI
Cezary KOCIELNIAK
Ligia KRAJEWSKA
Stanisaw LIPISKI
Wojciech UCZAK
Stanisaw MAJCHERCZYK
Grzegorz MAKOWSKI
Ewa MAKIEWICZ-CUDNY
Tomasz MICHALAK
Dariusz MICHALIK
Grzegorz MOZGAWA
gen. dyw. rez., Wysza Szkoa Zarzdzania iPrawa im. Heleny Chodkowskiej
wWarszawie
Andrzej MROCZEK
Mariusz NEPELSKI
260
Andrzej PIECZYWOK
Katarzyna PISARSKA
Pawe PONCYLJUSZ
Krzysztof PROKOP
Jan PYRCAK
Maciej PYZNAR
Mariusz-Jan RADO
Mariusz RUSZEL
Marcin SAKOWICZ
Cezary SOCHALA
Ewa SZAFARCZYK
Joanna SZEWCZYK
Tomasz SZEWCZYK
Marek CIKO
Jacek TOMKIEWICZ
Agata TYBURSKA
Jan WIDACKI
Andrzej M. WILK
dr in.
Mariusz WITCZAK
Przemysaw ZALESKI
dr
Krzysztof MIJEWSKI
III.SZTAB KOMISJI:
Zdzisaw LACHOWSKI
Kazimierz SIKORSKI
Koordynatorzy:
ukasz POLINCEUSZ
Zesp 1
Ewa MAZUR-CIELIK
Zesp 2
Anita KRZYANOWSKA
Zesp 3
Sawomir KAMISKI
Zesp 4
Andrzej JUSZCZAK
Zesp Doradczo-Konsultacyjny
Czonkowie:
Magdalena ADAMCZUK
Agnieszka ADAMUSISKA
261
Lucjan BEZA
Adam BRZOZOWSKI
Paulina CALISKA
Marek CIECIERA
Maciej CZULICKI
Micha GRZELAK
Dominik JANKOWSKI
Andrzej JWIAK
Czesaw JUWIK
Lech KONOPKA
Mariusz KOWALSKI
Waldemar KOZICKI
ukasz KULESA
Witold LEWANDOWSKI
Krzysztof LIEDEL
Joanna MAJ-MARJASKA
Mieczysaw MALEC
Radosaw MARCINIAK
Wiesaw MOLEK
Jarosaw PADZIK
Paulina PIASECKA
Pawe PIETRZAK
Katarzyna PRZYBYA
Przemysaw SIEJCZUK
Karol STEC
Marek SURMASKI
Albert TARAS
Janusz TOMASZEWSKI
Pawe TUROWSKI
Ryszard ZAKRZEWSKI
262
ZESP REDAKCYJNY
Przewodniczcy:
Stanisaw KOZIEJ
Zastpcy przewodniczcego:
Zdzisaw LACHOWSKI, Kazimierz SIKORSKI
Czonkowie zespou:
Magdalena ADAMCZUK, Agnieszka ADAMUSISKA, Marek AJNENKIEL, Monika BIERNAT,
Adam BRZOZOWSKI, Paulina CALISKA, Marek CIECIERA, Maciej CZULICKI,
Mariusz FRYC, Micha GRZELAK, Dominik JANKOWSKI, Andrzej JUSZCZAK,
Czesaw JUWIK, Sawomir KAMISKI, Lech KONOPKA, Waldemar KOZICKI,
Izabela KRAWCZYK, Anita KRZYANOWSKA, Joanna KWANIEWSKA-WRBEL,
Witold LEWANDOWSKI, Krzysztof LIEDEL, Joanna MAJ-MARJASKA, Mieczysaw MALEC,
Radosaw MARCINIAK, Ewa MAZUR-CIELIK, Wiesaw MOLEK, Przemysaw PACUA,
Jarosaw PADZIK, Paulina PIASECKA, Pawe PIETRZAK, ukasz POLINCEUSZ,
Katarzyna PRZYBYA, Przemysaw SIEJCZUK, Marcin SKOWRON, Kamil SOBCZYK,
Karol STEC, Marek SURMASKI, Pawe WIEAK, Albert TARAS, Janusz TOMASZEWSKI,
Pawe TUROWSKI, Dariusz WINIEWSKI, Ryszard ZAKRZEWSKI
ISBN 978-83-60846-19-3
ISBN 978-83-60846-19-3