Professional Documents
Culture Documents
driemaandelijks
derde trimester 2012
Het verleden is een beproefd bouwwerk van zoveel fouten en nog meer gebreken.
Torsend tegelijk met verve wat nog komen moet, vandaag, morgen, overmorgen.
Bijdragen
Tom Cobbaert, Sophie Gyselinck,
Alexander Jocqu, Frank Seberechts,
Koen Verbruggen & Frans-Jos Verdoodt
Digitale beeldbewerking
Lange Leemstraat 26
BE-2018 Antwerpen 1
[T] +32 [0]3-225 18 37
[F] +32 [0]3-226 64 05
[E] info@advn.be
[W] www.advn.be
postrekening: BE29 0001 5877 6064 | BPOTbebb1
bankrekening: BE14 4198 0595 9183 | kredbebb
bouw- en renovatiefonds: BE23 4198 0595 9991 | kredbebb
www.facebook.com/ADVNvzw
Cordinatie
Sophie Gyselinck
Administratie
Marleen Deridder
Druk
New Goff, Mariakerke
Verantwoordelijke uitgever
Frans-Jos Verdoodt
Massemsesteenweg 321.A, 9230 Massemen
2012 Archief en documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme vzw
aan de lezer
collectie
de kwestie voeren
De val van de regering Martens-VI
De geschiedenis die ik hier beschrijf moet elke Belg, Vlaming en Waal, tot
droefenis stemmen.1 Zo opent Wilfried Martens in zijn memoires de
passage over de Voerense crisis, waarin hij zelf n van de hoofdrollen vertolkte.
Op 21 oktober aanstaande zal het precies 25 jaar geleden zijn dat de
regering Martens-VI (28 november 1985 21 oktober 1987) viel als
gevolg van de burgemeesterskwestie in Voeren. Dit vormt een goede
aanleiding voor een terugblik op wat toenmalig minister van Sociale
Zaken Jean-Luc Dehaene omschreef als de grootste van drie tijdbommen staal, raketten en Happart.2
Een klein stukje land met grote betekenis: Voeren
De zes dorpen van de Voerstreek (zie rechts in het groen), gelegen ten zuiden van Nederlands
Limburg en die bij de provincie Luik hoorden, werden na vaststelling van de taalgrens in
1963 officieel ingedeeld bij het Nederlandstalig Belgisch Limburg. De kaart dateert van 1961.
[ADVN, VPLB23]
De spanningen en confrontaties
tussen de Vlaamse en de Waalse
beweging werden langs allerlei kanalen geventileerd. De
publieke opinie werd in beide
landsdelen sterk benvloed.
Het boek van Andr Dresen Les
Fourons, Colonie Flamande dat
verscheen in 1976 was een fanatiek en militant discours over de
kwestie Voeren vanuit Waalse
hoek. Vergelijkbare tendensen
grepen plaats aan Vlaamse zijde.
[ADVN, VB16112]
Het Taal Aktie Komitee (TAK) bracht in zijn tijdschrift De Taktivist verslag uit over afgelopen en nieuw geplande betogingen
in de Voerstreek. Voor fotomateriaal werd er geregeld beroep
gedaan op Dann. [ADVN, VY158]
over Voeren?
Behalve een groteske carrousel was Voeren ook een structureel probleem. Omdat de situatie onhoudbaar werd, poogde de regering een
Als we de kroniek van de Voerense kwestie en de val van de regering
wettelijke (taal)regeling uit te werken. Hiertoe kwam het kernkabinet
Martens-VI willen reconstrueren, kunnen we niet voorbij aan de
enkele weekends bij elkaar, echter steeds zonder resultaat. Cruciaal
volgende bedenking van de ex-premier: Over de oorzaken van de
was immers de positie van Happart. Voor de Vlaamse regeringspartval van mijn zesde regering zijn homerische discussies gevoerd. Volgens
ners was die onhoudbaar geworden, terwijl men aan Waalse zijde de
sommigen viel de regering over de kwestie-Voeren, anderen verklaarden
steun bleef toezeggen aan de voorman van Retour Lige. In het bijdan weer dat ze strandde op de saneringsmoeheid van de christelijke arzonder de toenmalige voorzitter van de Waalse christendemocraten,
Grard Deprez, en minister van Economische Zaken Philippe Maystadt beidersbeweging, die het optreden van Begrotingsminister Verhofstadt
niet langer kon of wilde slikken. Ook ikzelf blijf nog steeds met heel wat
Voeren wordt een faciliteitengemeente
vraagtekens zitten over deze periode. Zo ben ik me altijd blijven afvragen
of we deze veelbelovende regering in oktober 1987 niet te snel ten grave
Ook al liep de regering Martens-VI misschien niet (uitsluitend) spaak
hebben gedragen.3 Is de regering van Martens met andere woorden
op de Voerense crisis, het was in elk geval een probleem dat om een
eigenlijk wel gevallen over de Voeren-crisis? Martens lijkt tot op
structurele oplossing vroeg, wilde men verdere conflicten en chaos
heden geen heldere blik te hebben op de zaak. In zijn memoires
vermijden. Bovendien draaide de Voerense carrousel nog steeds op
oppert hij dat de kwestie-Happart mogelijk
volle toeren.
slechts een voorwendsel was dat zonder
Iets meer dan een half jaar later zou die tot
zijn medeweten de ware reden voor de val
stilstand worden gebracht. De overgangsrevan zijn regering moest verhullen. De syndigering Martens-VII, nogmaals dezelfde cocaten waren het neoliberale beleid van Guy
alitie, had enkel tot doel verkiezingen uit te
Verhofstadt moe en zouden hem te allen
schrijven en een grondwetsherziening voor
prijze van het politieke toneel willen verwijte bereiden. Tot een vergelijk kwam het pas
derd hebben. Dat was althans de toedracht
tijdens de bijzonder moeilijke onderhandezoals Martens die in 1991 in een interview
lingen voor de regering Martens-VIII (9 mei
met gewezen christelijke vakbondsleider Jef
1988 29 september 1991). Cruciaal in het
Houthuys vernam.
regeringsakkoord was dat er niet aan de
Jean-Luc Dehaene betwist deze gang van
taalgrens werd geraakt maar dat bepaalde
faciliteiten, onder andere voor Voeren, in
zaken echter. Volgens hem was de wil om
de grondwet werden ingeschreven. Hapdoor te gaan met de liberalen binnen de
Christelijke Volkspartij (CVP) absoluut nog
part legde zich onder druk van de Waalse
aanwezig. Waar Martens zich eerder neusocialist Philippe Moureaux en het uitzicht
op een zetel in het Europees Parlement neer
traal opstelt omtrent de oorzaak van de val
bij het akkoord voor de staatshervorming.
van zijn zesde regering, bestaat er volgens
Hij stond de burgemeesterssjerp af ten
Dehaene dan ook geen twijfel: Voeren en in
het bijzonder Happart liggen aan de basis
voordele van Nico Droeven, die op 1 januari
van de regeringscrisis.
1989 werd benoemd. Hiermee kwam een
Op n vlak zijn beide politieke zwaargeeinde aan de Voerense carrousel.
Na maandenlang een welles-nietes-spelletje te hebben gewichten het nochtans eens: zowel Martens
Vandaag behoort de kwestie-Voeren tot het
speeld, viel op 19 oktober 1987 de zesde regering van Wilfried
Martens. [ADVN, VY543]
als Dehaene geloven dat de regering een
verleden. Dankzij de pacificerende maatreoplossing had kunnen vinden in deze kwesgelen van 1988 is ze enkel in het collectieve
tie en de legislatuur kon hebben volmaakt. Niet zonder ironie tekent
geheugen nog een symbool van de communautaire tegenstelling in
Martens op dat het zes maanden later diezelfde nota van Dehaene
Belgi. [aj]
was, die als basis diende voor de oplossing in Voeren.
Maar hoe dan ook: fundamentele oorzaak of niet en onvermijdelijk of Bronnen bij deze bijdrage:
J.-L. Dehaene, Memoires, Leuven, 2012; W. Martens, De memoires: luctor et emergo, Tielt,
niet, de kwestie-Voeren vormde zonder enige twijfel wel de directe
2006; Ch. Kesteloot, Happart, Jos, in: Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (NEVB),
Tielt, 1998, pp. 1406-1407; Ch. Kesteloot, Voeren, in: NEVB [], pp. 3521-3526; E. Witte, J.
aanleiding voor de val van de regering Martens-VI.
(3) W. Martens, De Memoires [], p. 440.
Craeybeckx & A. Meynen, Politieke geschiedenis van Belgi van 1830 tot heden, Antwerpen,
2005; G. Fonteyn, Over de taalgrens. Van Komen naar Voeren, Berchem, 2009 ; M. Deweerdt, A.
Verhulst & M. De Metsenaere, Taalgrens, in: NEVB [], pp. 2949-2962.
Auteur en activist
10
In 1917 keerde Ren De Clercq naar Vlaanderen terug. Hij werd opgenomen in de Raad
van Vlaanderen en voerde propaganda voor
een zelfstandig Vlaanderen. Dat zag hij als
een tussenstap voor de oprichting van een
Groot-Nederlandse, Dietse staat. Een grote
rol in de activistische politiek speelde hij niet,
maar hij was des te meer actief als redenaar
en dichter. Dat hij daarmee Duitsland in de
kaart speelde, scheen hem weinig te deren.
Het spreekt vanzelf dat Ren De Clercq, na
de nederlaag van Duitsland, weinig goeds
had te verwachten van het Belgische gerecht. Daarom keerde hij aan het einde van
de oorlog terug naar Nederland. Zijn vrees
werd bewaarheid: hij werd vanwege zijn
oorlogsactiviteiten ter dood veroordeeld. In
zijn ballingsoord bleef hij ijveren voor zijn
Groot-Nederlandse ideen, maar zijn invloed
op de dagelijkse Vlaams-nationale politiek
bleef onbeduidend. De vrijlating van August
Borms in 1929 en de oprichting van de derde Raad
van Vlaanderen twee jaar
later, brachten daar weinig
verandering in.
Ren De Clercq overleed
schielijk op 12 juni 1932
bij vrienden in Maartensdijk. Hij werd er begraven
en kreeg er een grafmonument, gebeeldhouwd
door de expressionistische
Gentse kunstenaar Jozef
Cantr. Het beeld stelt de
Ren De Clercqmuseum
Het geboortehuis van Ren De Clercq,
nu het museum, bevindt zich aan de
Ren De Clercqstraat 8 in Deerlijk.
Open elke zondag (14u30-18u00) van Erfgoedzondag (april) tot einde
oktober.
Het museum wordt beheerd door het
Ren De Clercqgenootschap. Meer
informatie: www.renedeclercq.be
11
van de Nederlanden. Ren De Clercq componeerde zelf ook, in de geest van het Duitse
romantische lied. Tijdens zijn ballingschap in
Nederland werd het componeren een echte
passie (7 reeksen Ren De Clercq-liederen en
Liederen voor Vlaanderen en Nederland).
Ren De Clercq, Elza De Clercq en Pieter Vis
12
activistische propaganda
Uilenspiegel van Leuven
het ADVN. Dit leidde tot een overeenkomst
waarbij geleidelijk aan stukken van de verzameling aan het ADVN werden overgedragen.
In de voorbije maanden ontving het ADVN
een zowel kwantitatief als kwalitatief
indrukwekkende hoeveelheid boeken en
brochures over allerlei onderwerpen, met als
gemeenschappelijk kenmerk dat het leven
en het werk van Ren De Clercq erin werden
studienamiddag
Op vrijdag 9 november 2012 organiseert
het ADVN een studiebijeenkomst rond de
figuur Ren De Clercq. Naar aanleiding
van een recent ontvangen overdracht
zetten we de dichter opnieuw even in de
schijnwerpers. Drie referaten, van Romain
Vanlandschoot, Yves TSjoen & Els Van
Damme en Frank Seberechts, behandelen
enkele aspecten en episodes uit het leven
van Ren De Clercq.
13
14
Het weekblad was een spreekbuis voor plaatselijke activistische verenigingen zoals de
Vlaamsche Katholieke Arrondissementsbond
in Leuven, Jong-Vlaanderen en de Vlaamsche
Gouwbond van Leuven. Deze laatste was
de opsteller van het blad. De Gouwbond
speelde in het arrondissement Leuven een
grote rol in het activisme. Het organiseerde
wetenschappelijke tijdingen
15
Vlaschaard 1943. Een Vlaams boek in naziDuitsland en een Duitse film in bezet Belgi.
Daarin analyseerden zij de politieke, technische en inhoudelijke controverses rondom
de Duitse Streuvelsfilm. Vande Winkel zou
overigens, samen met zijn academische
mentor Danil Biltereyst, zijn kritische tocht
door het filmlandschap van Vlaanderen verderzetten in de studie Filmen voor Vlaanderen. Vlaamse beweging, propaganda en film.3
Overtuigd van het belang van de actuele
inzichten inzake de wisselwerking tussen de
historische kennis van het verleden en de
productie en beleving van de film, situeert
Andreas Stynen in onderhavig Wt-nummer
het werk van de hierboven genoemde filmhistorici. Hij brengt die bovendien in relatie
16
die Machthaber des Deutschen Reiches wirklich anderes im Sinne gehabt haben als das,
was man uns versprach, so ist das wohl nicht
die Schuld der Betrogenen, sondern der Betrger. Dat verklaarde Verbelen, toen hij in
1965 voor het hof van assisen in Wenen als
Oostenrijks staatsburger moest terecht-
Abonneren op Wt
U kunt zich abonneren op Wt door overschrijving van het abonnementsgeld op
rekeningnummer be80733021529077 [bic
kredbebb].
Abonnementsgeld:
binnenland: 23 euro
buitenland: 28 euro
steunabonnement: 25 euro
17
kort
18
bijdrage kunnen
leveren tot een
vernieuwend
inzicht in de
diverse aspecten
van de Vlaamse
beweging en
werd voor het
eerst uitgereikt
in 1999. In 2013
wordt de zesde
Pil-van Gastelprijs
toegekend. Inschrijven kan uiterlijk tot 15
januari 2013. Voor verdere inlichtingen ver-
Wetenschappelijke tijdingen
Programma:
Verwelkoming door Frans-Jos Verdoodt
Literaire en culturele tijdschriften in Vlaanderen anno 2012 door Luc Devoldere
Wetenschappelijke tijdingen en het proces van
disciplinevorming tijdens het interbellum door
Christophe Verbruggen
De pioniers van Wetenschappelijke tijdingen:
Jozef Goossenaerts, Frans Daels en hun tijd
door Frans-Jos Verdoodt
Receptie
Het symposium vindt plaats op 18 oktober
om 19u in Ugent, Auditorium B, Faculteit
Letteren & Wijsbegeerte, Blandijnberg 2,
9000 Gent. Deelname aan het symposium
is gratis. Wil u daar graag bij aanwezig zijn?
Neem dan contact op met Ann Van Gastel.
(+32(0)3-225 18 37 of info@wt.be) [red]
gangen van het gemeentehuis van Zoersel (Handelslei 167 Sint-Antonius) van
maandag 29 oktober tot en met woensdag
14 november. [red]
Heldenhulde
Tentoonstelling Heldenhulde voor Frontsoldaten verhuisd enige tijd naar het gemeentehuis van Zoersel. De gemeentelijke 11-novemberwerkgroep ontleent de expositie
19
ADVN
archief-, documentatie-
& onderzoekscentrum