1. Panevropski manifest (1924)?

Prvi korak na uspostavljanju jedinstvenog evropskog prostora je bio Panevropski

manifest koji je donesen 1924. godine. Tvorac Panevropskog manifesta je autor
knjige Panevropa (1923) austrijski grof Kudenov Kaljari, u kojoj je osnovna ideja
fromiranje saveza drava i uspostavljanje jedinstvenog privrednog prostora.
2. Memorandum o
(projekat "BRIJAN")?

organizaciji

reima

federalne

Evropske

unije

Francuski premijer Aristid Brijan je na sjednici Lige naroda 1929. predloio

formiranje federacije evropskih drava u cilju ekonomskog napretka i politikosocijalne saradnje. Brojni politiari i ekonomisti su prihvatili Brijanov prijedlog,
tako da mu je Drutvo naroda dalo zadatak da napie memorandum sa
konkretnim projektom. On je 1930. predstavio dokument koji je nazvao
Memorandum o organizaciji reima Evropske federalne unije, isto poznat pod
nazivom projkat Brijan, ali je tada poetak Velike ekonomske krize gurnuo u
stranu ideju o ujedinjenoj Evropi.
3. Formiranje Savjeta Evrope?
Savjet Evrope je formiran 5.5.1949 u Londonu od strane 10 drava. Danas broji
47 lanica. Sjedite mu je u Strazburu. Bavi se promovisanjem demokratije,
ljudskih prava i pravne drave. Savjet Evrope je donio Evropsku konvenciju o
zatiti ljudskih prava u Rimu 4.11.1950. Takoe je osnovao Evropski sud za
ljudska prava u Strazburu. BiH je lanica Savjeta Evrope od 2002. godine.
4. Evropska konvencija o zatiti ljudskih prava i osnovnih sloboda (4.
novembar 1950, Rim)?
Evropska konvencija o zatiti ljudskih prava i osnovnih sloboda je pravni akt
Savjeta Evrope donijet u Rimu 4.11.1950. Konvencija se sastoji iz preambule,
osnovnog teksta i 13 protokola. U Preambuli je istaknuto da je osnov Konvencije
Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima. lan 1 utvruje obavezu svih drava
potpisnica da potuju prava i slobode koje garantuje Konvencija. Ako se prekri
obaveza i doe do povrede sloboda i prava, predviena je meunarodna sudska
zatita. Prvi dio Konvencije sadri osnovna prava i slobode. Drugi, ureuje
funkcionisanje Evropskog suda za ljudska prava, a trei regulie proceduralna
pitanja i nadlenost u vezi sa potpisivanjem, ratifikovanjem, tumaenjem, i
vremenskom primjenom odredbi Konvencije. Protokoli su pravna pravila kojima
se vre izmjene i dopune osnovnog teksta Konvencije. Po stupanju na pravnu
snagu, postaju pravno obavezujui dijelovi Konvencije, a donose ih i ratifikuju
potpisnice Konvencije i lanice Savjeta Evrope (iji je BiH lan od 2002.). l. 2
ustava BiH kae da Evropska konvencija o zatiti ljudskih prava ima primat nad
nacionalnim zakonodavstvom.
5. umanova Deklaracija (9. maj 1950, Francuska)?
umanova deklaracija je deklaracija o regulaciji odnosa na podruju crne
metalurgije. umanovom deklaracijom 9.5.1950, Robert uman, francuski
ministar inostranih poslova predlae ujedinjavanje francuske i njemake
industrije uglja i elika pod zajedniku vlast. Taj dan se uzima kao Dan Evrope.
1

6. Nastanak tzv. "MONTANA UNIJE" (18. april 1951, Pariz)?

Montana unija je nastala Pariskim ugovorom 18.4.1951. Osnivai su 6 zemalja
Njemaka, Italija, Francuska, Belgija, Holandija, Luksemburg. Oni su osnivai EU.
Ugovor stupa na snagu 1952. Pariskim ugovorom je ustanovljena Evropska
zajednica za ugalj i elik. Osnovana je na period od 50 godina. Prestala je da
postoji 2002. godine. Njeni pravni sljedbenici su organizacije ustanovljene
Rimskim ugovorom iz 1957. a, to su Evropska ekonomska zajednica i Evropska
zajednica za atomsku energiju. Pariski ugovor je izraen na osnovu umanove
deklaracije.
7. Rimski (osnivaki) ugovori (25. mart 1957, Rim)?
P r e d s j e d n i k Z a j e d n i ke s k u p t i n e E Z U Po l A n r i S p a k j e 1 9 5 5 .
g o d i n e p r e d l o i o ekonomsku integraciju zapadnoevropskih zemalja, po
ugledu na tadanju Carinsku uniju Beneluksa. Povodom ovog prije d l o g a u
M e s i n i j e 1 5 . j u n a i s t e g o d i n e p o e l a konferencija zemalja lanica
Evropske zajednice za ugalj i elik. Cilj konferencije, bila je priprema nacrta
sporazuma koji bi omoguio nastanak Evropske ekonomske zajednice (EEZ).
Nacrt sporazuma je u maju 1956 predstavljen zemljama lanicama i poslije godinu
dana pregovora, u Rimu su 1957. potpisani Rimski ugovori. Sporazum je stupio na
snagu 1.1.1958. Rimskim osnivakim ugovorima 25.3.1957 u Rimu su osnovane
Evropska ekonomska zajednica (EEZ) i Evropska zajednica za atomsku energiju
(EUROATOM). EEZ-om je ustanovljena carinska unija meu dravama
potpisnicama (Njemaka, Italija, Francuska, Belgija, Holandija i Luksemburg) te
su postavljeni kriteriji i temeljni ciljevi stvaranja zajednikog trita koje bi
osiguralo slobodno kretanje ljudi, roba, usluga i kapitala. Euroatom je postavio
ciljeve razvoja istraivanja nuklearne energije i njezine upotrebe u civilne svrhe.
Stupanjem na snagu Ugovora o Evropskoj uniji Evropska ekonomska zajednica
preimenovana je u Evropsku zajednicu, a Ugovor o EEZ-u postao je Ugovor o EZu.
8.
Organi
Evropskih
ujedinjavanje?

zajednica

(Savjet,

Komisija)

njihovo

Ugovorom o spajanju 1965. godine tri zajednice Evropska ekonomska zajednica

(EEZ), Evropska zajednica za ugalj i elik (EZU) i Evropska zajednica za
atomsku energiju (EUROATOM) su se spojile u jednu zajednicu koja se zove
Evropska Zajednica (EZ).
9. Jedinstveni Evropski akt (Luksemburg, 1986)?
Jedinstveni Evropski akt je potpisan 1986. u Luksemburgu, a stupio je na snagu
1988. Predstavlja pravni osnov za uspostavljanje jedinstvenog evropskog trita
koje poiva na 4 evropske slobode, a to su: sloboda kretanja ljudi, sloboda
cirkulacije kapitala, sloboda vrenja usluga, sloboda prometa robe. Sa njim su
proirene nadlenosti Evropskog parlamenta, pa je pojednostavljena procedura
donoenja odluka.
10. Mastrihtski ugovor (7. februar 1992, Mastriht, Holandija)?
2

Ugovor iz Mastrihta je donesen 7.2.1992, a stupio je na snagu 1.11.1993 i njime

je ustanovljeno ono to se danas naziva Evropska Unija.Od svih osnivakih
ugovora EU, Pariskog, Rimskog i Mastrihtskog, ugovor iz Mastrihta je
najznaajniji. Ciljevi koji su proklamovani ugovorom iz Mastrihta, su
uspostavljanje ekonomske i monetarne unije, zajednike valute, zajednike
sigurnosne i bezbjednosne politike, uvoenje jedinstvenog unijskog
dravljanstva, uz napomenu da unijsko dravljanstvo ne zamjenjuje
dravljanstvo drave lanice. Takoe je uveo saradnju u oblasti pravosua i
unutranjih poslova.
11. Ugovor iz Amsterdama (2. oktobar 1997, Amsterdam)
2. oktobra 1997. Potpisan je Amsterdamski ugovor koji je stupio na snagu maja
1999. godine, a kojim su produbljene nadlenosti u vie pravaca. Osnovne novine koje
uvodi vezane su za poveanje nadlenosti EP i njegovom aktivnom sudjelovanju u
zakonodavnom procesu / odlueno je da ovaj organ broji 700 lanova i da potvruje
predsjednika Komisije /. Unaprijeen je drugi stub EU tako to su svi glavni organi
ukljueni u odluivanje o vanjskoj politici bezbjednosti- uveden je visoki predstavnik za
vanjsku politiku i bezbjednost Unije ime se izraava zajednitvo svih drava u tom
smislu i njegova pozicija je negdje izmeu ministra vanjskih poslova i ministra obrane .
Izvrena je prenumeracije lanova u reformisanim ugovorima i uveden je mehanizam
koji omoguuje Savjetu oduzimanje glasa ili suspenziju ukoliko se ogrijei o osnovna
naela EU. Uvedena je generalna klauzula o zabrani diskriminacije koja se do tada
odnosila samo na istu u pogledu dravljanstva, a sada je proirena na spol, rasu,
religiju, etniko porijeklo, seksualnu orijentacijui tako dalje. Ugovorom iz Amsterdama
dolo je do prebacivanja nadlenosti EU iz treeg u prvi stup, pa tako i odluivanja koje
obvezuje drave lanice.

12. Ugovor iz Nice (2001, Nica)

Ovaj ugovor je potpisan u februaru 2001. godine, a stupio je na snagu u januaru 2003.
godine zbog ponavljanja referenduma u Irskoj. Rad na ovom ugovoru rezultat je Pete
meuvladine konferencije koja je zapoeta 2000-te godine, a zavrena na zasjednju
Europskog savjeta u Nici nakon vie od 30 pripremnih zasjedanja. Evropska zajednica
poslije 30 godina statine faze ulazi u dinaminu fazu razvoja koju karakteriziraju
ubrzane reforme kako strukture tako i naina funkcioniranja njezinih organa. Ovaj
ugovor unosi novine u pogledu odluivanja kvalificiranom veinom. Do njegovog
stupanja na snagu postojao je jo uvijek veliki broj pitanja koja su zahtjevala
jednoglasnost prilikom odluivanja to je EU inilo neuinkovitom. Ugovorom je
izvrena preraspodjela glasova u Savjeta ministara pa je postalo jasno da e broj
drava lanica biti uvean (odreen studenog prag kvalificirane veine koji je sada
iznosio 345 glasova). Komisija je pretrpjela izmjene tako da od ovog ugovora velike
drave nisu imale po dva lana Komisije, ve samo po jednog. Predsjednik Komisije
dobio je vea ovlatenja i bira se veinom u Europskom savjetu uz odobrenje EP. Broj
EP je povean na 732 raunajui i nove drave. Proiren je broj pitanja koja ukljuuju
prava na bliu suradnju zainteresiranih drava. U pogledu spoljne politike i
3

bezbjednosti dravama lanicama je ostavljena mogunost da odaberu ak i

samostalno angairanje izvan sistema EU, a pravo veta im je ostalo na raspolagnju. EU
stvara pretpostavke da djeluje samostalno izvan okvira NATO-a, ali ostavlja i
mogunost dravama lanicma prostor za eventualne akcije i djelovanje s drugim
dravama i organizacijama.
13. Ustav Evropske unije (16.12.2004)
Formirana je konferencija za budunost Evrope koja je trebala sainiti nacrt budueg
ugovora. Bila je sastavljena od predstavnika nacionalnih parlamenata, Komisije EU i EP.
Na njenom elu se nalazio iskar Estaing i ve 2003. godine predao je nacrt
Europskom savjetu na usvajnje pod nazivom: Evropski ustav. Uz manje potekoe i
korekcije nacrt Evropskog ustava potpisan je u Rimu 2004. godine od strane svih 25
lanica, ali i kandidata Rumunije, Bugarske i Turske.Da bi stupio na snagu trebao je
proi ratifikaciju. Tu su nastupili problemi jer se iz ovog akta moglo uvidjeti da se
stvara organizacija koja se mogla usporediti s dravama, a i sam naziv ovoga akta Ustav bio je razlog zbog kojeg nije proao ratifikacije (Holandija i Francuska) - postalo
je jasno da je projekt propao i propala je velika reforma Unije. Da bi se nala
kompromisna situacija prilo se usvajanju novog ugovora na ve provjereni nain
putem izmjene postojeih osnivakih ugovora, a ne na nain usvajanjem Ustava kako
je to ranije bilo zamiljeno.
14. Evropski parlament sastav, ovlatenja

Uloga: NEPOSREDNO birano i tijelo EU-a sa zakonodavnim, nadzornim i

finansijskim ovlatenjima

lanovi: 751 poslanik u Europskom parlamentu

Predsjednik: Martin ulc

Godina osnivanja: 1952. kao Zajednika skuptina Evropske zajednice za ugalj i

elik, 1962. kao Evropski parlament, prvi neposredni izbori 1979.

Lokacija: Strazbur (Francuska), Brisel (Belgija), Luksemburg

Evropski parlament zakonodavno je tijelo EU-a. Neposredno ga biraju glasai u

dravama lanicama EU-a svakih pet godina. Posljednji su izbori odrani u maju
2014.
Nadlenosti
ParlamentaParlament
ima
tri
glavna
podruja
rada:1.Zakonodavno,
2.Nadzorno
,
3.Finansijska
Rad Parlamenta odvija se na dva glavna nivoa:Odbori priprema zakonodavstva
Plenarne sjednice donoenje zakonodavstva
15. Savjet Evropske unije (Savjet ministara)- sastav, ovlatenja
U Savjetu ministara EU se sastaju nacionalni ministri iz svih drava lanica EU-a radi
rasprave o zakonodavstvu, njegove izmjene i donoenja te koordinacije politika.
Ministri su ovlateni obavezati svoje vlade da djeluju u skladu s dogovorima sa
sjednica.Uz Evropski parlament, Savjet ministara EU-a glavno je tijelo EU-a koje donosi
odluke. Nadlenosti Savjeta ministara EU:pregovara o zakonodavstvu EU-a i
donosi ga zajedno s Evropskim parlamentom na osnovuu prijedloga Europske
4

komisije, koordinira politike drava lanica EU-a,razvija spoljnu i bezbjednosnu

politiku EU-a na osnovu smjernica Europskog savjeta, sklapa sporazume izmeu EUa i drugih drava ili meunarodnih organizacija,donosi godinji budet EU-a zajedno s
Europskim parlamentom. Za donoenje odluka uglavnom je potrebna kvalifikovana
veina :55% drava lanica (s trenutno 28 lanica to znai 16 zemalja) koje
predstavljaju najmanje 65 % ukupnog stanovnitva EU-a. Za spreavanje donoenja
odluke potrebne su najmanje etiri drave lanice (koje predstavljaju najmanje 35 %
ukupnog stanovnitva EU-a).
16. Evropska komisija sastav, nadlenost
Evropska komisija politiki je nezavisno izvrno tijelo EU-a. Jedina je odgovorna
za izradu prijedloga za novo evropsko zakonodavstvo te provodi odluke Evropskog
parlamenta i Savjet ministara EU-a.
Nadlenosti Evropske Komisije-predlae novo zakonodavstvo:
Komisija je jedina institucija EU-a koja predlae zakonodavstvo o ijem donoenju
odluuju Parlament i Savjet, te kojim se: tite interesi EU-a i njegovih graana u
pogledu pitanja koja se ne mogu jednostavno rijeiti na nacionalnoj nivou, prua
taan uvid u tehnike pojedinosti zahvaljujui savjetovanju sa strunjacima i
javnosti, upravlja politikama i dodjeljuje finansijska sredstva EU-a,odreuje
prioritete potronje EU-a zajedno s Savjetom i Parlamentom, izrauje godinje
budete koje odobravaju Parlament i Savjet, nadgleda potronju sredstava pod
nadzorom Revizorskog suda, provodi zakonodavstvo EU-a i zajedno sa Sudom
Evropske unije osigurava ispravnu primjenu prava EU-a u svim drava
lanicama.Takodje i predstavlja EU na meunarodnom nivou. Zatim, zastupa
sve drave lanice EU-a u meunarodnim tijelima, posebno u podrujima
trgovinske politike i humanitarne pomoi, te pregovara o sklapanju meunarodnih
sporazuma u ime EU-a.
Sastav
Politiko vodstvo ini tim od 28 komesaraa (po jedan iz svake drave lanice EUa), a na njegovu je elu predsjednik Komisije , koji odluuje tko je nadlean za
odreeno podruje politike. Kolegij komesara sastoji se od predsjednika Komisije,
sedam potpredsjednika, ukljuujui prvog potpredsjednika, i visokog predstavnika
Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku te dvadeset povjerenika zaduenih za
pojedine resore. Svakodnevni rad Komisije obavlja njeno osoblje (pravnici,
ekonomisti itd.) te je on organiziran u odjele zvane glavne uprave, od kojih je svaka
nadlena za odreeno podruje politike.
17.18.19.

SUD EU

Uloga: osigurava da se pravo EU-a tumai i primjenjuje na jednak nain u svim

dravama lanicama EU-a; osigurava da drave lanice i institucije EU-a potuju

pravo EU-a

lanovi:
o

Sud: jedan sudija iz svake drave lanice EU-a i 11 nezavisnih advokata

5

Opti sud: po jedan sudija iz svake drave lanice EU-a

Slubeniki sud: sedam sudaca

Godina osnivanja: 1952.

Lokacija: Luksemburg

Sud tumai pravo EU-a kako bi se osigurala njegova ujednaena primjena u svim
dravama lanicama EU-a i rjeava pravne sporove izmeu nacionalnih vlada i
institucija EU-a. Uz to, u odreenim okolnostima pojedinci, privredna drutva ili
organizacije mogu se obratiti Sudu ako smatraju da je neka od institucija EU-a
povrijedila njihova prava.
Nadlenosti Suda EU-a
Sud donosi odluke u postupcima koji su pokrenuti pred njim.
Pet najuestalijih vrsta postupaka odnosi se na:
1. tumaenje prava (prethodna pitanja) nacionalni sudovi drava lanica EU-a

duni su obezbjediti pravilnu primjenu prava EU-a, no sudovi u razliitim

dravama mogu ga razliito tumaiti; ako nacionalni sud ima nedoumice u vezi
s tumaenjem ili valjanou odreenog zakonodavnog akta EU-a, on se moe
obratiti Sudu za objanjenje; isti se mehanizam moe upotrebljavati za
utvrivanje usklaenosti nacionalnog zakona ili prakse s pravom EU-a
2. provodjenje prava (tube zbog povrede prava) ovi se postupci pokreu

protiv nacionalnih vlada ako ne djeluju u skladu s pravom EU-a; mogu ih

pokrenuti Evropska komisija ili druge drave lanice EU-a; ako Sud utvrdi da je
odreena drava lanica prekrila pravo, ona mora odmah poduzeti mjere da to
ispravi; u protivnom se moe pokrenuti drugi postupak, u kojem se toj dravi
moe izrei novana kazna
3. ponitenje pravnih akata EU-a (tube za ponitenje) ako se smatra da se

odreenim aktom EU-a kre ugovori o EU-u ili osnovna prava, vlade drava
lanica EU-a, Savjet EU-a, Evropska komisija ili (u nekim sluajevima) Evropski
parlament
od
Suda
mogu
zatraiti
da
poniti
taj
akt;
i pojedinci mogu zatraiti od Suda da poniti odreeni akt EU-a koji se direktno
odnosi na njih
4. osiguravanje djelovanja EU-a (tube zbog proputanja) Parlament, Savjet i

Komisija duni su donositi odreene odluke u odreenim okolnostima; ako to ne

uine, vlade drava lanica EU-a, druge institucije EU-a ili (uz odreene uvjete)
pojedinci ili priv.drutva mogu se obratiti Sudu
5. kanjavanje institucija EU-a (tube za naknadu tete) svi pojedinci ili

priv.drutva koja pretrpe tetu zbog djelovanja ili propusta EU-a ili njegova
osoblja protiv njih mogu podnijeti tubu pred Sudom.
Sastav- Sud se sastoji od tri tijela:
Sud rjeava zahtjeve za prethodne odluke koje podnose nacionalni

sudovi, odreene postupke za ponitenje i albene postupke

6

 Opti sud donosi odluke u postupcima za ponitenje koje su pokrenuli

pojedinci, poduzea i, u nekim sluajevima, vlade drava lanica EU-a;

to u praksi znai da se ovaj sud uglavnom bavi predmetima
povezanima s pravom trinog natjecanja, dravnim potporama,
trgovinom, poljoprivredom i igovima

Slubeniki sud sudi u sporovima izmeu Europske unije i njezina

osoblja.

Sve suce i nezavisne advokat zajedno imenuju nacionalne vlade na mandat od est
godina, koji se moe obnoviti. Za svaki sud sucibiraju predsjednika na mandat od tri
godine, koji se moe obnoviti.
Kako funkcionie Sud EU-a?- Za svaki se postupak dodjeljuje jedan sudija (sudijaizvjestilac) i jedan nezavisni advokat. Postupci se provode u dvije faze:

pisana faza :stranke u postupku podnose pisana izjanjenja Sudu; izjanjavanja

mogu podnijeti i nacionalne vlasti i institucije EU-a, a ponekad i pojedinci,
sudija-izvjestilac sastavlja sie tih stavova te o njima raspravlja glavna skuptina
Suda, koja odluuje:, koliko e sudija uestvovati u postupku (3, 5 ili 15 sudija
(cijeli Sud), zavisno o vanosti i sloenosti predmeta); veinu predmeta
razmatra vijee od pet sudija, a Sud u punom sastavu veoma rijetko sudi u
nekom postupku, treba li se odrati rasprava (usmena faza) i je li potrebno
slubeno miljenje nezavisnog advokataa

usmena faza javna rasprava

o

advokati obe strana predstavljaju predmet sudijama i nezavisnom

advokatu, koji ih mogu ispitivati

ako Sud odlui da je potrebno miljenje nezavisnog advokataa, ono se

iznosi nekoliko sedmica nakon rasprave

nakon toga sudije raspravljaju o predmetu i donose presudu

postupak pred Optim sudom slian je, ali veinu predmeta razmatra vijee od

troje sudija, bez nezavisnih advokata.

20. Evropska centralna i Evropska investiciona banka

Evropska centrala banka (ECB) upravlja evrom te odreuje i provodi privrednu i
monetarnu politiku EU-a. Njen glavni cilj -odrati stabilnost cijena i time
potaknuti privredni rast i otvaranje novih radnih mjesta. Osnovana je 1998. I nalazi
se
u
Frankfurtu.
Predsjednik
je
Mario
Dragi.
Nadlenosti ESB-a:

odreuje kamatne stope po kojima dodjeljuje zajmove komercijalnim bankama u

evropodruju (koje se naziva i evrozona) i tako upravlja koliinom novca u
opticaju i inflacijom

upravlja deviznim rezervama evropodruja i kupovinom ili prodajom valuta radi

odravanja ravnotee deviznih kurseva

osigurava da nacionalna tijela nadziru financijska trita i institucije te da platni

sistemi funkcioniu na efikasan nain

osigurava bezbjednost i stabilnost evropskog bankarskog sistema

izdaje odobrenja za izradu evronovanica dravama lanicama evropodruja

nadzire kretanja cijena i procjenjuje rizike za njihovu stabilnost.