.

UVOD U PSIHOPATLOGIJU
Slajdovi & biljeke s predavanja

UVODNO PREDAVANJE
26.10.2007.
KARL JASPERS
- deskriptivna psihologija 1912.
- Paranoidnost strah da nam netko eli nanijeti zlo, tetu
- Panika strah od smrti, traje 10 do 20 minuta
- Agorafobija strah od velikog prostora
PSIHOPATOLOGIJA = znanost o psihopatolokim fenomenima
Razlika izmeu psihologije i psihopatologije (psihijatrije):
-

psihologija
za zdrave procese, normalne situacije koje u
jednom dijelu mogu odstupati
sve vrste tretmana osim propisivanja lijekova

Psihopatologija (psihijatrija)
- ekstremnija odstupanja u
psihopatolokom odstupanju
- 80% tretmana lijekovima

NORMALNO I ABNORMALNO U PSIHIJATRIJI

ODREIVANJE POJMA ABNORMALNOSTI
- Rosenhan (1972. 1973.) provodi slavni eksperiment
- Otvara se pitanje validnosti dijagnostikih kriterija
- Kriteriji psihikog zdravlja i bolesti
- Razliiti ljudi (drutva, kulture, civilizacije) razliito definiraju psihiku abnormalnost
RAZLIKA IZMEU NORMALNOG I ABNORMALNOG
- u somatskoj medicini jasnija
- u psihijatriji i psihologiji moraju biti prisutna barem dva kriterija od vie njih
KRITERIJI ABNORMALNOSTI
1. statistiki kriterij
- normalno je ono ega ima najvie; oslanja se na normalnu distribuciju
- nedostaci: estina ne znai normalnost; nije univerzalan; pretjerano dimenzionalan (ne moe
se biti malo shizofren); ne vodi rauna o individualnim
razlikama
- koliko je u populaciji nekog poremeaja
- koliko ljudi smatra da je to ponaanje u redu u njihovoj
populaciji
- MKB meunarodna klasifikacija svih bolesti i
poremeaja (dio isti kao u DSM, a dio razliit)
- DSM dijagnostiko statistiki postupak, klasifikacija
svih psihikih poremeaja

.
2. socijalni kriterij
- Psihiko zdravlje podrazumijeva prilagodljivost osobe na zahtjeve okoline i prihvaanje
socijalnih normi
-

Nedostaci: nije univerzalan; nestabilan u vremenu; ne uzima u obzir interindividualne

razlike; etika opravdanost ovog kriterija u ekstremnim drutvima

3. subjektivni kriterij
- normalno je ono to pojedinac prema vlastitom sudu smatra kod sebe ili kod drugih da je
normalno
- nedostaci: subjektivnost; nema referentne skupine; nema znanstvenu vrijednost
- osoba sama doe i kae da ima potekou
4. medicinski kriterij
- ovjek je bolestan ukoliko ima simptome psihike bolesti koji zadovoljavaju odreene
dijagnostike kriterije (klasifikacijske)
- zdravlje nije samo odsustvo bolesti, nego potpuno fiziko, psihiko i socijalno blagostanje
(SZO)
- nedostaci: kategorijalan pristup koji je u podruju mentalnog zdravlja nedovoljno osjetljiv;
potpuno odbacivanje utjecaja okoline; odbacivanje svake odgovornosti pojedinca za stanje u
kojem se naao, ali i za borbu s tim stanjem; definicija mentalnog zdravlja putem negativne
definicije je preuska; dijagnostikim kategorija se gube razlike meu pojedincima i ne
opisuje se stvarnost
-

ako su barem 2 kriterija zadovoljena, moemo govoriti o psihopatolokom fenomenu

veliki utjecaj ima i dinamika vremena

Eysenck (1975.) pravi psihijatrijski poremeaji imaju karakteristike bolesti (endogene

psihoze, psihoorganski sindromi), iza kojih slijede bihevioralni poremeaji (neuroze,
karakterni poremeaji i sl.) koji nemaju atribute bolesti te stoga ne spadaju u domenu
medicine nego psihologije
otra granica (uz implicitnu
pretpostavku o postojanju
kvalitativnih razlika) postoji
izmeu psihike bolesti i
bihevioralnih poremeaja
Pr: Mukarac, 23 god., dipl.
ekonomist, zaposlen, neoenjen,
bez djece. Bio uspjean uenik i
student, radi u avio kompaniji,
na poslu zadovoljan. Nema
kontakata s roditeljima koji su
nakon ozbiljne svae sa sinom prekinuli odnose. On je homoseksualac.
Pr: ena, 23 god., studentica 3. godine medicine, neudana, bez djece. Prosjek ocjena na
studiju 4.7. radina djevojka, podstanar (pravo na smjetaj u studentskom domu izgubila
nakon nekoliko uzastopnih padova godine). Prije svakog ispita osjea visoki stupanj
tjeskobe, ini joj se da nita ne zna i esto odgaa ispite. Kada izae dobije odlinu ocjenu.
Pr: Mukarac, 27 god., kovinotokar, oenjen, otac jednog djeteta, zaposlen u jednoj
zagrebakoj tvornici. Povremeno ima sukobe s policijom, najee izvan Zagreba. Pripadnik
je BBB-a, a nakon utakmica zajedno s prijateljima zna stvarati nered, potui se, razbiti izlog.

.
-

Pr: Mukarac, 45 god., pravnik, zaposlen, oenjen, otac dvoje djece. Primjeuje kako u
posljednje vrijeme zaboravlja, to se najvie oituje na poslu. I kolege su primijetili njegove
smetnje panje i pamenja, ali prikrivaju njegove propuste. Obavio psihologijsku obradu,
uinio MR (nalazi su patoloki).

PRVI INTERVJU
- intervju psihologa i psihijatra dosta se razlikuju
- neka pitanja: kada su tegobe poele, koliko traju, koliko ih je osoba rjeavala)
- 2 vana pitanja na intervjuu:
1. pitanje suicidalnosti
- je li osoba htjela ili trenutno hoe dignuti ruku na sebe (ima li oporuku, oprotajno pismo)
- heteroanamneza anamneza nekog drugog lana obitelji, prijatelja
- mi trebamo odluiti da li smjestiti osobu u ustanovu, razgovarati
- trijairamo ga svrstavamo ga po hitnosti (brzi oblik tretmana)
- moemo ga ventilirati razgovarati, razuvjeravati
- moemo uiniti nekoliko stvari da sprijeimo suicid: antisuicidalni ugovor; grijeh je ubiti
se (vjernici se pokolebaju); rei da djeca 5 7 puta ee diu ruku na sebe u adolescenciji
ako znaju da im je roditelj pokuao sucid
- tentamen = pokuaj suicida
- pitanje suicidalnosti treba odmah rijeiti!
2. sumnja na psihozu
- najee kod shizofrenih bolesnika
- osoba ne testira realitet (ivi u svom svijetu)
- okolina vidi bolest
- bolesnik potpuno nekritian (ne vidi svoje tegobe, za sve krivi druge)
- dokaz za psihozu: pozitivni simptomi (sumanute misli, halucinacije, uju zvukove iz
nepoznatog izvora kad su sami u prostoriji ak i 2 glasa koja ga vrijeaju)

PSIHIJATRIJA, PSIHOPATOLOGIJA, PSIHOLOGIJA

02.11.2007.
4

.
PSIHIJATRIJA
- bavi se nastankom, razvitkom, klinikom slikom i lijeenjem psihikih poremeaja i bolesti
GRANE PSIHIJATRIJE
- djeja i adolescentna psihijatrija
- gerontopsihijatrija
- biologijska psihijatrija
- socijalna psihijatrija

komunalna psihijatrija
ratna psihijatrija
sudska psihijatrija
transkulturalna psihijatrija

PRISTUPI U SUVREMENOJ PSIHIJATRIJI

- bioloki
- psiholoki
- socijalni
PSIHOLOGIJA
- klinika psihologija
- zdravstvena psihologija (preventivna)

povezane sa
psihijatrijom

PSIHOPATOLOGIJA
- bavi se poremeajima psihikih funkcija
- deskriptivna, fenomenoloka, razvojna, eksperimentalna
POVIJEST (PREDZNANSTVENA EPOHA)
1. antika
- mistino spekulativna
- duevna bolest je sveta, kazna ili opsjednutost
- Hipokrat 4 vrste tjelesnih tekuina
- Eskulap terapija (laki poremeaji; tei poremeaji terapija: fiziki rad)
- Celsus termin paranoja (u smislu psihoze)
- Galen razvio terapiju bez primjene sile
- Avicena (Arap)
- 875. prva duevna bolnica (Bagdad, Kairo)
2. srednji vijek
- demoni i vjetice
- duevne bolnice kao azili
- 1773. prva duevna bolnica u Americi
- Paracelsus = temelji promatranja, terapija putanjem krvi (smirenje zbog openitog
slabljenja organizma)
- Pinel 1972. oslobodio bolesnike iz lanaca i kaveza
- Esquirol psihijatrija kao znanost i struka; opisivanje psihijatrijskih fenomena;
poremeaji linosti (ranije: sociopatija); razlikuje mentalnu retardaciju (do 4/5 godina) i
demenciju (poslije 4 godine)
- Mesmer termin ivotinjski magnetizam
POVIJEST (ZNANSTVENA EPOHA)

.
a)
b)
c)
a)
b)
-

Morel uveo termin demencija prekops (kod veine se javlja nakon 70. godine; ranije:
presenilna demecija)
Lombroso smatra da postoje crte na licu koje su odgovorne za psihike karakteristike
linosti
Charcot i Janet hipnoza (Janet: U hipnozi se dogaa osloboenje, i to je osnova
terapije)
Kahlbaum i Hecker opisali vrste shizofrenije:
katatona od rijei napeto (bolesnik ima napetost u miiima, ravan je kao daska)
feksibilita cerea udni poloaj bolesnika
heberfrenia javlja se oko 15. godine; poremeaj koncentracije, sumanutost, halucinacije,
na kraju propadanje
Kraeplin pojam diferencijalne dijagnoze; podjela psihikih poremeaja:
manino depresivne psihoze (cirkularna psihoza & bipolarno afektivni poremeaj)
demencija prekops (rano propadanje)
histerija: tretman psihozom???, kasnije Freud razvio psihoanalizu (tehnika slobodnih
asocijacija) i analizu snova
psihoanaliza: uinkovita kod anksioznih poremeaja (danas: grupne terapije odnosno
analize)
Jung: analizira klijenta od poetka
Adler: utjecaj drutva na simptome
Bleuler: 1911. termin shizofrenija
bolesnik mora imati 4 simptoma (kasnije 6) da bi bio shizofren:
a) autizam socijalno povlaenje (ne u dananjem smislu autizma)
b) ambivalencija ne moe odabrati izmeu 2 ili vie ciljeva/zadataka
c) poremeaj afekta (kratkotrajnog raspoloenja) moe biti procijenjen:
kvantitativno u pozitivnom ili negativom afektu (euforija, radost, manija(/tuga,
alost)
kvalitativno tei poremeaji; afekt je hladan (lice kao maska, smrznuto lice); ne
moe prenijetu emocije
d) poremeaj asocijacija karakteristian za shizofreniju; udne asocijacije koje drugim
ljudima nemaju smisla; disocirani misaoni tok/duktus (blago normalan govor, s udnim
prijelazima s teme na temu ili ekstremno nema povezanosti meu rijeima u reenici)
1/100 ljudi ima shizofreniju
razlika disocirano/disocijativno:
Disocirano
Disocijativno
Nepovezan tok asocijacija Neprepoznavanje, ponaanje kod histerije (fuga, amnezija)
shizofrenija
Somatoformni poremeaj

Jaspers opisao sve psihijatrijske fenomene i klasificirao ih

Kretschmer uveo tipove tjelesne konstitucije (astenika, lepto astenika, piknika)
Korsakov opisao Korsakovljev sindrom kod alkoholiara
Pavlov uveo sustav dijagnosticiranja neuroza

OSNOVNA TERMINOLOGIJA U PSIHOPATOLOGIJI

- simptom = subjektivni znak bolesti
- znak = objektivna promjena u ponaanju pojedinca
- sindrom = skupina simptoma koja se javlja u bolesti
6

.
-

akutno = bolest ili stanje koja se pojavljuje naglo i kratko traje

kronino = perzistentna bolest ili stanje
primarni uzrok = za kojeg se pretpostavlja da je izazvao bolest
predisponirajui faktori = organizam ima predispozicije za razvoj bolesti
percipitirajui faktori = trigger faktori kao okidai bolesti
odravajui faktori = koji odravaju bolest
komorbiditet = istovremeno pojavljivanje dvije ili vie bolesti
jatrogeni = pod utjecajem lijekova
recidiv = povratak bolesti
remisija = poboljanje zdravstvenog stanja

BIOLOKI (MEDICINSKI MODEL)

- opis simptoma
- postavljanje dijagnoze (prema klasifikacijama)
- razmatranje etiologije (mogueg uzroka bolesti)
- prepisivanje terapije
- predvianje
PSIHIJATRIJA I DRUGE MEDICINSKE DISCIPLINE
- kliniko ispitivanje bolesnika
- patoanatomski nalaz
- animalni model pandan nalaza ivotinjskom svijetu
- etiologija prouavanje uzroka nekog poremeaja
- dijagnostika
- izljeenje zaljeenje
DIJAGNOZA U PSIHIJATRIJI I SOMATSKOJ MEDICINI
- opisna (opisuje kliniku sliku): BAP (bipolarni afektivni poremeaj)
- kategorijalna: shizofrenija
- etioloka (objanjava uzrok): krvarenje, upala (-itis), prijelom
PSIHIJATRIJSKI I TJELESNI SIMPTOMI
- psihosomatika pojava tjelesnog oboljenja koje je nastalo zbog nekih karakteristika
linosti (koronarne bolesti kod tipa A linosti, ulkusna i ulcerozna bolest, arterijska
hipertenzija, eerna bolest, psorijaza, srane bolesti, astma)
- somatopsihika reakcija na ozbiljnu tjelesnu bolest (obrnuto od psihosomatike)
- tjelesne bolesti koje imitiraju sliku psihikog poremeaja npr. hiperfunkcije titnjae i
koronarne bolesti dovode do anksioznosti; hipofunkcija titnjae dovodi do depresije
- moria simptom frontalnog renja kod kojeg osoba postaje naglo sklona crnom humoru
(dobro je raspoloena, ali na morbidan nain)
- parijetalni renjevi depresija
- temporalni renjevi paranoja

BOLEST ZDRAVLJE
- psihiko zdravlje odsustvo bolesti, odnosno simptoma
- psihika bolest ovjek
7

.
-

je bolestan ako ima simptome psihike bolesti koji zadovoljavaju odreene klasifikacijske
kriterije (kravlje ludilo uzrokuje vrstu demencije)

KLASIFIKACIJA U PSIHIJATRIJI
09. 11. 2007.

.
1. MEUNARODNA KLASIFIKACIJA BOLESTI - 10. revizija iz 1993. (MKB, ICD)
2. DIJAGNOSTIKI I STATISTIKI PRIRUNIK ZA DUEVNE POREMEAJE, 4.
revizija iz 1994. (DSM)
1. MKB - 10
- obuhvaa svu tjelesnu i psihijatrijsku psihopatologiju, a primjenjuje se u 90 % zemalja svijeta
- kategorijalna klasifikacija: postoji li neki entitet ili ne (da ne pristup)
- duevni (psihijatrijski) poremeaji su pod ifrom F 00 99
- gruba podjela psihijatrijskih poremeaja (ne treba znati podjelu!)
- F 00 F 09 Organski duevni poremeaji
- F 10 F 19 Uzrokovani psihoaktivnim tvarima
- F 20 F 29 Shizofrenija i srodni poremeaji
- F 30 F 39 Poremeaji raspoloenja
- F 40 F 48 Neurotski, vezani uz stres, somatoformni
- F 50 F 59 Bihevioralni sindromi vezani uz fizioloke poremeaje i fizike imbenike
- F 60 F 69 Poremeaji linosti
- F 70 F 79 Duevna zaostalost
- F 80 F 89 Poremeaji psiholokog razvoja
- F 90 F 98 Poremeaji ponaanja i emocionalni poremeaji u djetinjstvu i adolescenciji
- F 99 Neoznaeni duevni poremeaj
SHIZOFRENIJA F 20
- F 20.0 Paranoidna
- F 20.1 Hebefrena (Haeckel- naglo javljanje izmeu 15. 20. god., brzi raspad linosti)
- F 20.2 Katatona
- F 20.3 Nediferencirana
- F 20.4 Postshizofrena depresija
- F 20.5 Rezidualna
- F 20.6 Shizofrenija simplex
- F 20.8 Ostale shizofrenije
- F 20.9 Shizofrenija, nespecificirana
- manje brojke kreu od najuestalijih, tipinih oblika
2. DSM IV
- Dijagnostiki i statistiki prirunik APA-e
- odnosi se samo na duevne (psihijatrijske) poremeaje koje klasificira drugaije od MKD-a, ali se
mnogi poremeaji preklapaju s obzirom na klasifikaciju
- kategorijalna klasifikacija, ali dijelom i dimenzionalna- manje ili vie izraeni simptomi (npr.
manja ili vea depresivna epizoda)
- vieosna klasifikacija: svaka se osoba procjenjuje na 5 odvojenih dimenzija ili osi (kad bi
dijagnosticirali po MKB-u onda bi rekli npr. F 20, a u DSM-u nakon to kaemo ifru opisujemo
bolesnika po svakoj osi)
OS I
- obuhvaa veinu entiteta (ne treba znati koje!)
- obuhvaa i bihevioralne poremeaje koji imaju fizioloku podlogu (npr. poremeaj hranjenja,
spavanja...)
9

.
- poremeaji koji se dijagnosticiraju u dojenakoj dobi, djetinjstvu ili adolescenciji
- delirij, demencija, amnestiki i drugi kognitivni poremeaji
- poremeaji vezani uz psihoaktivne tvari
- shizofrenija i drugi psihotini poremeaji
- poremeaji raspoloenja
- anksiozni poremeaji
- somatoformni poremeaji
- umiljeni poremeaji
- disocijativni poremeaji
- seksualni poremeaji i poremeaji spolnog identiteta
- poremeaji hranjenja
- poremeaji spavanja
- poremeaji kontrole poriva
- poremeaji prilagodbe
OS II
- vezana uz kategorije linosti i retardacije
- poremeaji linosti
- duevna zaostalost
OS III
-ope tjelesno-zdravstveno stanje vezano uz duevne poremeaje
- bilo koje ope medicinsko stanje za koje se pretpostavlja da je vano za duevni poremeaj
OS IV
- psihosocijalni problemi i problemi s fizikom okolinom
- problemi u obitelji, na poslu, stanovanja, ekonomski, sa zakonom
OS V
- najtea za kvantifikaciju
- trenutana razina adaptivnog funkcioniranja
- socijalni odnosi, funkcioniranje na poslu, koritenje slobodnog vremena
- ljestvica ope procjene funkcioniranja (Global Assessment of Functioning, GAF) od 0 do 100
(prvo je gruba procjena da li je ispod ili iznad 50, a 0 je stanje nekontaktiranja okoline)
- usporeivanje sadanjeg s prijanjim funkcioniranjem (ako imamo kvalitetne informacije)
Primjeri:
1. Os I alkoholizam
Os II asocijalni poremeaj linosti (pravi alkoholiari najee piju sami, ali ne mora uvijek biti
poremeaj linosti ve je mogua i depresija)
Os III pankreatitis, dijabetes (upala guterae koju esto prati dijabetes)
Os IV ena ga izbacila iz kue
Os V funkcionira vrlo loe

2. Os I zlouporaba kokaina (nije meu prva tri ovisnika sredstva, a najee ga se poinje
uzimati za aktivaciju i relaksaciju kao npr. pisci)
Os II narcistiki poremeaj linosti
Os III (nema tjelesnih poremeaja)
10

.
Os IV odlino
Os V 100 (poinje predstavljati problem ako netko postane kritian i sam eli promijeniti
ponaanje, ali ee okolina reagira jer npr. osoba zadnji novac daje na kokain)
Slavna podjela ivotinja koju je Borges naao u starim kineskim spisima
one koje pripadaju Caru
preparirane
ukroene
male svinje
sirene
udovita
psi lutalice
one koje su ukljuene u ovu klasifikaciju
koje se tresu kao lude
bezbrojne
nacrtane tankim kistom od devine dlake
et caetera
koje su razbile vr
koje iz daljine lie na muhe
- svaka klasifikacija je nedostatna u potpunom smislu (sadri one poremeaje pod ifrom F 99 koji
nisu ukljueni u klasifikaciju) i slijedi ciljeve vlastitog autora
- homoseksualizam nije vie klasificiran kao psihijatrijski poremeaj:
- sve vei broj ljudi u populaciji (manifestni i latentni homoseksualci)
- vea drutvena tolerancija
- homoseksualci nemaju ee maniju, depresiju, shizofreniju i ostale poremeaje u odnosu na
heteroseksualce, osim to pubertetski/adolescentni homoseksualci imaju 2 do 3 puta veu stopu
pokuaja samoubojstava od heteroseksualaca
- vegetarijanstvo je patologija u tri sluaja:
1. osoba ne funkcionira, postaje agresivna, samo o tome razgovara, ak i u neadekvatnim
situacijama
2. socijalno funkcioniranje ne valja
3. medicinsko stanje je loe, ali osoba nastavlja s tom prehranom
(npr. mukarac koji je poeo s opsesivnim vegetarijanstvom, a kasnije se dijagnosticirala
shizofrenija)
LJUDI MOGU PATITI OD ISTIH SMETNJI I DOBITI RAZLIITU DIJAGNOZU.

Nesretno
zaljubljena
plavua

alkoholiar

shizofrena
bolesnica

- sve tri osobe pate od depresivnih simptoma, ali imaju razliitu dijagnozu:
1. depresija kao reakcija na nesretnu ljubavnu vezu
2. razvoj alkoholizma radi antidepresivnog djelovanja alkohola
11

.
3. shizofrenija u sklopu koje se javlja depresija
RAZLIITE KLINIKE SLIKE KOJE MOGU DOBITI ISTU DIJAGNOZU
1. negativna shizofrenija: sporo razvijanje bolesti, osoba se povlai i izolira, ali nije depresivna i
suicidalna- slinija depresivnom poremeaju
2. pozitivna shizofrenija: vrlo heterogeni entiteti koji e se s vremenom zasebno dijagnosticirati i
lijeiti (danas nema antipsihotika za svaki entitet)- slinija maniji
-kako shizofrena osoba stari tako ima sve vie depresivnih i maninih simptoma
-ishod shizofrenije je trojak:
1 potpuni oporavak: najbolji ishod nakon pogoranja (uba), a s dananjim atipinim
antipsihoticima uestalost ovog ishoda je 30-40 %
2. srednji ishod: osoba se nakon pogoranja vrati na jednu razinu funkcioniranja, ali ne i na drugu
(npr. vrati se na intimnu razinu, ali ne na profesionalnu)
3. najloiji ishod: kronini tok od samog poetka gdje se osoba nakon prvog uba ne vrati ni na
emocionalnu, ni profesionalnu ni socijalnu razinu (npr. hebefrena shizofrenija), a uestalost je bitno
smanjena na 10-15 % dok je prije ere atipinih antipsihotika (zadnjih 10-ak godina) bila znatno
vea
-

kod prave shizofrenije sljedei ub je neimenovan

shizofrenija se uvijek lijei antipsihoticima- imaju dobar uinak, omoguavaju bolju
prognozu, funkcioniranje te resocijalizaciju (funkcioniraju na bazi blokiranja
dopaminergikih receptora)

negativna shizofrenija

pozitivna shizofrenija

DRANJE, PONAANJE, VANJSKI IZGLED

16. 11. 2007.
12

DRANJE I PONAANJE
- spontano (neupadno)-prva vanjska manifestacija (moe biti povezano s psihopatologijom)
- sapeto, tjeskobno, uplaeno
- drsko, nadmeno, agresivno (shizofreni nisu nuno agresivni, ali paranoidni jesu)
- teatralno, namjeteno- netko se namjeta u svakoj pozi (npr. pije aj i namjeta ruku)
- bizarno- izvitopereno (npr. osoba s OKP-om mora lupiti s kiobranom odreeni broj puta prije
nego ue u tramvaj)- stepenica ozbiljnije od teatralnog
- submisivno- osoba stalno podilazi (stalno smatra da je lijenik u pravu i prihvaa sve
prijedloge)
- ukoeno- katatonija = forma shizofrenije gdje je jedan dio muskulature ukoen
- najtei sluaj je kad osoba ima karakteristike sva tri oblika (istovremeno ili se mijenjaju kroz
vrijeme)
- obratiti panju na to kako bolesnik ulazi u sobu, kako pozdravlja, kako sjeda
- depresivni bolesnik: sputan, nespontan, ukoen
- manini bolesnik: nesputan (nedistanciran), teatralan, vaan
- shizofreni bolesnik: teatralan, bizaran, sputan
- manini bolesnik nije bizaran kao shizofreni, on je teatralan (npr. naklon, ljubim ruke...)
VANJSKI IZGLED
- uredan (ne znai odsustvo psihike bolesti)
- zaputen (depresija, shizofrenija, bolesti ovisnosti) (npr. osjeti se smrad, neugodan zadah...)
- izuzetno dotjeran, neprimjereno situaciji (shizofrenija, narcistiki poremeaj linosti)
- upadljivo, neukusno obuen, s mnogo nepotrebnih detalja, napadno naminkan (manija)
KONSTITUCIJA
-skup priroenih osobina ljudskog organizma, koje se oituju u grai, obliku, nainu reagiranja, sklonosti
prema bolestima
- zapoeo Morel, a dovrio Kretchner
a) leptoastenika
b) piknika- vea ansa za depresiju- bipolarni poremeaj
c) atletska
d) displastika- povezana s neuralnim poremeajima (anomalije u rastu i razvitku)
- prve dvije su povezane s psihijatrijskim poremeajima

SOCIJALNO PONAANJE

13

.
- kontakt s ispitivaem, pratnjom, subolesnicima- na temelju toga moemo posredno zakljuivati o
psihopatolokim entitetima:
- ako netko uspije prevariti lijenike da su shizofreni iz nekih rentnih razloga, pravi shizofreni bolesnici se
distanciraju od njih dok s drugim pravim shizofrenima ugodno komuniciraju i surauju na zadacima (makar
naravno nisu emocionalno vezani uz njih)
- PTSP-ovci prvi prepoznaju i budu agresivni prema lanima
- PTSP-ovce dijelimo na:
a) oni koji ele u grupnom tretmanu ele samo one ljude koji su proli to i oni
b) oni koji ne ele ljude koji su bili u takvoj situaciji (npr. u postrojbi, HV-i, civilne rtve...)
- uzimanje hrane, odravanje higijene, stav prema radu, prilagodba vanjskoj i bolnikoj sredini,
(ne)prihvaanje lijeenja

PSIHIJATRIJSKA POVIJEST BOLESTI (ambulantna ili bolnika)

14

.
sastoji se od:
1. HETEROANAMNEZA to opirnija, sa to vie strana, to objektivnija
2. AUTOANAMNEZA intervju ili psihiki status prenoenjem subjektivnih izjava bolesnika bez strunog
komentara
3. PSIHIKI PROFIL saetak svih dobivenih podataka prema posebnoj shemi oblikovan strunom
terminologijom.
4. SOMATSKI ILI NEUROLOKI PREGLED
1. HETEROANAMNEZA
1. obiteljska podaci o ascedentima (roditelji, bake, djedovi)
descedentima (djeca, unuci)
kolateralnim srodnicima (braa i sestre, bratii, tetke, ujaci, strievi)
Hereditet: Psihoze, napadne linosti (udaci, osobenjaci), suicid, alkoholizam, mentalna retardacija. Razlike
herediteta i kongenitalnosti
2. osobna: Porod, rani psihomotorni razvitak, preboljele bolesti. Kod ena posebno generativna ivotna faza
(graviditet, partus, puerperij, laktacija, menarche, menstruacija, menopauza). Prilagodba u predkolsko doba, u
koli, vojsci, zvanju, obitelji.
3. premorbidni profil: Introverzija, ekstraverzija, emocionalna labilnost, nestabilnost, nezrelost, doivljene
psihike traume, naini reagiranja na razliite situacije.
4. sadanja bolest: Najraniji, prvi simptomi (vanost za terapiju i prognozu), razvitak bolesti, remisije,
egzacerbacije, eventualna prethodna psihika trauma kao uzroni ili percipitirajui faktor.
- subjektivna procjena- dobivamo info od osoba koje su bliske pacijentu (obitelj, prijatelji, susjedi...) (za 1/5
pacijenata njihovi bliski ni ne pitaju za njih)
- bliski ga znaju procijeniti bolesnijim ( primarna renta- eli rijeiti ostavtinu, osiguranje, sekundarna rentamirovinu, tercijarna renta- izbjei sud, zatvor..)
- bliski ga mogu i zdravijim prikazati (roditelji koji minoriziraju probleme djeteta)
- davatelje heteroanamneze se pita kako je pacijent reagirao na vane stresne ivotne dogaaje (npr. odlazak u
vojsku, porod, gubitak djeteta...), a zatim ih se pita o sadanjem stanju pacijenta te o eventualnim prijanjim
terapijama i rezultatima
2. AUTOANAMNEZA (intervju ili psihiki status)
Razgovor s bolesnikom voditi elastino i fleksibilno, adaptirano prema stanju psihikog poremeaja, kao i na
intelektualnoj razini. Razgovara se o istim pitanjima kao i u heteroanamnezi, samo manje usiljeno i shematski,
nego vie slobodan razgovor. Treba osvijetliti sve elemente psihopatologije, kako bi se u psihikom profilu
moglo obuhvatiti cjelokupnu linost bolesnika.
- razgovor s pacijentom o svim stvarima koje (ni)smo saznali u heteroanamnezi
- 95 % prvo odgovori da su lanovi obitelji zdravi da bi se potpitanjima ustanovilo da su neki umrli od
ozbiljnih bolesti ili imaju povijest psihopatologije- hereditet odreuje diferencijalnu dijagnostiku sliku
- pitati to pacijent zna o svom APGAR-u: veina e rei, ako je ula za to, da im je majka rekla kako je
APGAR bio uredan (APGAR je grubi indikator buduih psihosomatskih poremeaja)
- pitati o ranom psihomotornom razvoju te prolasku kroz obrazovni sustav, razgovarati o vanim ivotnim
dogaajima te pitati da li je pacijent doao sam na lijeenje, na preporuku, nagovor...
* ovo nam pomae u razlikovanju psihoza i neuroza, kod psihoze se javljaju:
a) depersonalizacija: osoba jedina 'vidi' promjene na sebi (npr. u ogledalu vidi da joj se dijelovi lica
mijenjaju)
15

.
b) derealizacija: osoba 'vidi' promjene na drugoj osobi ili predmetu
- uvijek treba pitati 2 stvari:
a) pitanje suicidalnosti- o tome ovisi trijaa
b) negativni ili pozitivni simptomi (da li uje glasove- indikator psihoze)
- duljina razgovora ovisi o karakteristikama bolesnika i entiteta (ako ga uope ima)
- treba biti pasivan i dopustiti pacijentu da govori, ali da daje adekvatne informacije
- depresivne bolesnike treba vie poticati na razgovor
- manine, koji logino preskau teme, treba vraati na poetne teme i usmjeravati
- shizofreni (mogu biti kao prethodna dva) ako imaju a) disocirani misaoni duktus, vrlo je teko razgovarati
s njima jer nelogino preskau teme (ali svijest je ouvana- prepoznaju okolinu)
- b) inkoherentni misaoni duktus: javlja se kod organskih poremeaja i poremeaja svijesti (dezorijentirane
osobe koje ne prepoznaju okolinu)- osoba govori u delirantnoj epizodi (npr. alkoholna, zbog trauma, infekcija
poput encefalitisa itd.)
- kod oba duktusa se javljaju dva tipa ponavljanja rijei:
a) verbigeracija- ponavljanje rijei/reenica u disociranom misaonom duktusu (kod Sch)
b) perseveracija- ponavljanje rijei/reenica u inherentnom misaonom duktusu (kod psihoorganskih
promjena- delirantnih ili nekih drugih)
- ljudi mogu preopirno odgovarati na pitanja
- viskozivni misaoni duktus- to god da se bolesnika pita, on logiki doe do osnovne (prve) teme (npr. prvo
odgovara o svom stanju, pitamo ga o obitelji, a on opet doe do teme o sebi)
- logorea- vie od 150 rijei/min (jedan od pokazatelja manije)
- u prvom razgovoru se ne pita o intimnim stvarima (emocionalni odnosi, spolnost...) jedino ako pacijent sam
ne pone i tome priati
3. PSIHIKI PROFIL
1. dranje i ponaanje: Svi elementi socijalnog ponaanja kontakt, odijevanje, uzimanje hrane, stav prema
radu, prilagodba vanjskoj i bolnikoj sredini.
2. smetnje svijesti i orijentacije: Orijentacija vremenska, prostorna, prema osobama i prema sebi.
Smetnje svijesti na razni bistrine (budnosti):
a) kvantitativne: Somnolencija, sopor, koma. San. Hipnoza. (EEG)
b) kvalitativne: Delirantno zamuenje, stanje suene svijesti ili sumrano stanje (epilepsija, patoloko
opito stanje, histerija)
- B.O : bez osobitosti sve dobro, ali svejedno treba neto napisati
3. psihomotorika: motorna aktivnost u najirem smislu, mimika i gestikulacija.
Koenje (psihomotorno usporenje): Svi stupnjevi koenja do stupora, fleksibilitas cerea,
Katalepsija, negativizam, mutiuzam, depresivno i katatono koenje.
Uzbuenje (otkoenje, psihomotorno povienje, agitarnost): Katatono uzbuenje, mahnitanje,
Impulzivne radnje.
4. Afekti (emocije, osjeajna stanja, raspoloenje):
Koeni (depresivni): neraspoloenje, alost, tuga, oaj. Distimija, ciklotimija, depresija. Apatija.
Strah i svi stupnjevi (briga, uznemirenost, tjeskoba, planja, strah, fobija, panika).
Otkoeni (manini): svi stupnjevi hiperetimije. Organski otkoeni (euforija, morija).
Shizofreni afekti: Udaljenost, hladnoa, bljedoa, nedostatak afektivne rezonancije, nemogunost moduliranja,
nijansiranja. Emocionalna neadekvatnost (paratimija, paramimija).
Ostali poremeaji: razdraljivost, disforija, ambivalencija, labilnost, inkontinencija
16

.
5. Miljenje:
Formalni poremeaji: Koenje (usporenje), ubrzanje (otkoenje) misli, logorea. Opirnost, okoliavost,
ljepljivost. Disocirano, inkoherentno miljenje.
Sadrajni poremeaji: prisilne misli (opsesije) i prisilno ponaanje (kompulzije). Precijenjene misli i granica
prema normalnim odnosno sumanutim mislima. Sumanutosti. Sintimne i katatimne sumanute misli.
Depresivne sumanutosti, ideje veliine, visokog porijekla, bogatstva, pronalazatva. Ideje odnosa, paranoidne
sumanutosti (progonstvene, persekutorne). Religiozne, pseudofilozofske, erotomanske.
6. Smetnje linosti: Smetnje vlastitog identiteta, derealizacija, depersonalizacija, proirenje misli, oduzimanje
misli, nametanje misli, doivljaji tueg utjecaja.
7. Obmane osjetila: Iluzije, halucinacije, pseudohalucinacije.
8. Smetnje pamenja: Zapamivanje, pamenje, sjeanje. Hipermnezija, hipomnezija, amnezija (retrogradna,
kongradna, anterogradna). Amnestiki i Korsakovljev sindrom.
9. Panja: Tenacitet (usmjerenost, usredotoenost); vigilitet (budnost, gipkost, otklonjivost).
10. Smetnje voljnih funkcija: Hiperbulia, hipobulia, abulia.
11. Inteligencija: Shvaanje, rasuivanje, kritinost. Apstraktnost, konkretnost, generalizacija, shvaanje
uzrono posljedinih veza(narodne poslovice, izrazi, zagonetke). Znaenje psihologijskih testova za
ispitivanje inteligencije (osnovno o testovima).
12. Smetnje nagona i socijalnog ponaanja: Osjeaj bolesti, bez osjeaja bolesti (uvid, kritinost). Vitalni
nagoni: za samoodranjem (nagon za hranjenje, spavanje) i odranjem vrste (seksualni i roditeljski). Socijalni
nagon.
- treba sustano napisati psihopatoloki profil
- B.O. (= bez osobitosti)- znai da je sve OK (u somatskoj medicini)
- u psihijatriji je izraz psihomotorno neupadan (ali to ne znai da je zaista sve OK, ve trebamo uti
heteroanamnezu koja moe ukazati na vritei problem)
- trebao bi zavriti radnom dijagnozom- nakon prvog susreta ju formiramo, ali korigiramo kroz susrete s
bolesnikom- diferencijalna dijagnoza se temelji na razmatranju razliitih simptoma kroz vrijeme i
zakljuivanje o tome to je najvjerojatnije (npr. prvo mislimo da je depresija, zatim neki poremeaj linosti,
zatim ovisnost...)
4. SOMATSKI I NEUROLOKI NALAZ.
Kompletno pregledati bolesnika, osobito pomno neuroloki, zbog mogueg somatski uvjetovanog psihikog
poremeaja. Psihosomatika, somatopsihika, somatski uvjetovani psihiki poremeaj.
- paroksizam- sve to se javlja naglo i kratko traje (npr. migrena, um u uhu, trnjenje dijela tijela...)- takvim
pitanjima otvaramo mogunost organskih problema i daljnjih testiranja- znak neurolokih zbivanja (npr.
ukrteno rukovanje kao pokazatelj problema s lateralizacijom)

SMETNJE SVIJESTI I ORIJENTACIJE

23. 11. 2007.

17

.
SVIJEST
- Sveukupno psihiko doivljavanje (sveukupno opaanje, miljenje, osjeanje, htijenje i
djelovanje).
- Svjesno (budno) i nesvjesno (spavanje)
- svjesno i prisebno (vezano uz psihopatoloke fenomene
SMETNJE SVIJESTI
1. kvantitativne
a) Somnolencija
hipersomnija; potreba za spavanjem i nakon 10 sati sna
Pospanost
Stanje blaeg poremeaja svijesti
Osoba reagira na vanjske podraaje i na sugestiju moe uiniti neke radnje
Vremenska i prostorna dezorijentacija
Poremeene panje
CO, tm, jatrogeni nastanak, umor, dugotrajna nesanica
b) Sopor (= toror; stupor)
besvijest uz amneziju
Stanje dubljeg poremeaja svijesti
Osoba reagira na intenzivne podraaje
Dezorijentacija
Poveanje intrakranijalnog tlaka
c) Koma
nesvijest; najdublji poremeaj svijesti;
Ne reagira na podraaje
Zjenice ukoene, refleksi odsutni - patoloki refleksi (npr. Babinski)
Amnezija
Povean intrakranijalni tlak, uremija, dijabetes, hepatalna koma
2. kvalitativne (bitnije za psihijatriju)
a) Oneroidno stanje
nesigurna orijentacija
Smetenost, zbunjenost
esto lutanje, traganje
Nesigurnost, sugestibilnost
Ne moe se jasno pojmiti stvarnost
Ideje odnosa, labilni afekt
Organski uzroci, posttraumatska stanja
b) Delirantno stanje (delirij)
inkoherentno miljenje
obmane osjetila
sumanute ideje
traje 1 do 7 dana, zatim izlazak iz stanja delirija i spavanje vie od 24 sata (delirium
tremens)
Afektivno uzbuenje, strah, motorika hiperaktivnost
Amnezija
Organski uzrokovano (ovisnosti, upalne bolesti, intoksikacije)
c) Sumrano stanje
naglo nastaje, kratko traje i naglo prestaje
javlja se kod epilepsije, histerije i alkoholizma
18

.
postoji predmetna svijest (za razliku od delirija koji nema predmetnu svijest)
Poremeena orijentacija
Poremeeno opaanje i rasuivanje
Sumanute (paranoidne) ideje
Amnezija
javlja se kod epilepsije, histerije, alkoholizma
d) Fuga (poriomanija)
neodoljivi nagon za putovanjem koje bolesnik poduzima bez cilja
javlja se kode epilepsije i histerije, ali ne nuno!
Amnezija
ORIJENTACIJA
- Snalaenje u vremenu, prostoru, prema sebi i drugima
- Vremenska, prostorna, autopsihika i alopsihika orijentacija
- Deja vu nikad vieno
- Jamais vu ve vieno
DEZORIJENTACIJA
- Amnestika kod demencije
- Sumanuta kod psihoze
- Apatina
- Dezorijentacija kod poremeene svijesti

POREMEAJI PSIHOMOTORIKE

19

.
PSIHOMOTORIKA
- Motoriki izraaj psihikog stanja.
- Motorika aktivnost u najirem smislu: pokreti tijela i ekstremiteta, mimika i gestikulacija.
- Poremeaji psihomotorike nisu posljedica organskog oteenja, ve su izraz poremeenog
psihikog stanja.
SNIENA (KOENA) PSIHOMOTORIKA
- Sniena motorika aktivnost, obuhvaa sve prijelaze od lagano usporenih kretnji, preko
tromosti do potpunog gubitka aktivnog i spontanog kretanja stupor.
- Stupor
- Katalepsija (flexibilitas cerea) votana savitljivost
- Negativizam
- Mutizam
- Manirizam
- Stereotipija
- Automatizam (ehomimija, ehopraksija, eholalija)
POVIENA (OTKOENA) PSIHOMOTORIKA
- Poviena motorika aktivnost, obuhvaa sve prijelaze od blago povienih kretnji, preko
ubrzanih pokreta, nemira i uznemirenosti do agitiranog stanja.
- Psihomotorno uzbuenje (manija, intoksikacija, sindrom frontalnog renja, delirij)
- Katatono uzbuenje
- Impulzivne radnje

POREMEAJI AFEKTIVITETA (raspoloenje)

30. 11. 2007.
20

.
AFEKTIVITET
- osjeaj iri pojam (tjelesni i duevni doivljaj)
- emocija duevni doivljaj
- afekt kratko intenzivno stanje osjeaja
- raspoloenje due raspoloenje duevnih osjeaja
OSJEAJ (OSJEANJE, UVSTVO)
- Subjektivno doivljavanje svijeta i sebe.
- Osjeaji su (uz intelektualno i voljno podruje) najvaniji dio naeg duevnog ivota.
- Oni prate nae opaanje, miljenje, svijest, panju, pamenje i psihomotoriku.
- Mogu biti ugodni i neugodni.
1. TJELESNI OSJEAJI
- Bol
- Svjeina, umor
- Vruina, hladnoa
- Glad, e
- Munina
- Seksualna ugoda
- Seksualna napetost...
2. DUEVNI OSJEAJI (EMOCIJE):
- Radost, veselje
- alost, tuga
- Briga
- Bijes, ljutnja, srdba
- Mrnja
- Strah...
AFEKT
- Intenzivne, kratkotrajne, nagle, obino reaktivno izazvane emocije praene uzbuenjem.
- Simptomi: subjektivni doivljaj (Ja sam tuan)
- Znak: Afekte zamjeuje okolina (objektivna situacija).
- Ekscitirani = povieni (mrnja, bijes, veselje) i depresivni = snieni (tjeskoba, strah, alost,
briga).
- Disforija kratkotrajna, nagla, depresivna reakcija (nije jo prava depresija i oscilira s
normalnim stanjem)
- Ambivalencija nemogunost izbora izmeu vie rjeenja
RASPOLOENJE
- Osjeajno stanje dueg trajanja.
- Ono je subjektivno (simptom).
- Planja (lebdei strah) osoba ne zna zato se boji ali osjea da e se neto loe dogoditi)
- Postoji osnovno i promjenljivo raspoloenje.
1. osnovno
- ima ga svatko od nas (sklonost tugaljivosti, vedrini)
21

.
-

postoje i oscilacije unutar osnovnog raspoloenja (po dobu dana; mjesene ee kod
ena; sezonske jesen, proljee)

2. promjenjivo
- ciklinost u promjenama po drugaijem tipu (nije uzrokovano dnevnim, mjesenim i
sezonskim promjenama, ve nekim dogaajima u okolini)
- npr. ako nam se dogodi neto dobro, a mi se ne osjeamo dobro ve loe (tuni smo a ne
sretni)
ANKSIOZNA STANJA
- Briga, uznemirenost, tjeskoba, planja, strah, fobija, panika.
KVANTITATIVNI POREMEAJI AFEKTIVITETA
- ei i benigniji
- Depresivno raspoloenje tuga je dominirajui simptom; suicidalnost ne prati svaku
depresiju, a govori o teini depresije
- Distimija blaa forma depresivnog raspoloenja; na nivou linosti (traje vie, manje
cijeli ivot); subklinika forma depresije
- Ciklotimija blae odstupanje; oscilacije distimije i hipomanije; nisu dnevne, ve
mjesene u sklopu odstupanja; nema nikakvog dogaaja da to uzrokuje (proizlazi iz same
osobe); izmjena blagih depresija i blagih maninih faza; izraeniji oblik je bipolarni
poremeaj (izmjena snanih epizoda depresije i manije); ljudi s takvom linosti se uglavnom
ne javljaju za pomo, ali ako osoba osjeti da ju to smeta, moe je se lijeiti psihoterapijom
ili lijekovima
- Apatija sve isto kao i kod depresije, ali bez tuge; bezvoljnost, zaputanje; nema terapije
lijekovima (eventualno podrka)
- Emocionalna labilnost reakcija na vrlo mali povod (dnevni dogaaji)
- Patoloka razdraljivost na mali povod se javlja burna psiholoka, ali i fizika reakcija
(letting out); kod ljudi koji imaju nizak prag tolerancije
- Manino raspoloenje suprotno od depresije; glavni simptomi: veselje, radost, euforija
VRSTE DOGAAJA KOJI UZROKUJU PSIHIKE POREMEAJE
1. dnevni dogaaji
- ponavljaju se vie puta na dan
- niz dnevnih situacija koje kod normalne osobe ne izazivaju promjenu raspoloenja
- kod shizofrenih bolesnika uzrokuju promjene raspoloenja
2. ivotni dogaaji
- ima ih preko 70
- dovode do kriznih situacija kod nekih ljudi
- poredak po stresnosti (od najstresnijeg prema najmanje stresnom):
1.) gubitak djeteta (ne nuno smrt)
2.) bolest djeteta
3.) bolest bliske osobe
4.) vlastita bolest

3. traumatski dogaaji
- ekstremni dogaaji u ivotu
- kod nekih ljudi uzrokuju PTSP
KVALITATIVNI POREMEAJI AFEKTIVITETA
- ozbiljniji i tei
22

.
-

karakteristini kod veine shizofrenih bolesnika

Afektivna krutost afektivna hladnoa; shizofrena osoba jedan afekt zadrava dulje
vrijeme bez obzira na promjenu situacije (lice kao maska)
Patagonini poremeaji afektiviteta (javljaju se samo kod shizofrenih bolesnika)
1. Paratimija nesklad raspoloenja i misaonog sadraja (adekvatno misli o situaciji,
a neadekvatno se osjea), npr. na sprovodu (ima primjeren, tuan izraz lica, a sretan
je) mi to ne vidimo (ne znamo da se osoba tako osjea dok nam ne kae)
2. Paraminija nesklad misaonog sadraja i mimike (gestikulacije), npr. osoba je
tuna na sprovodu, a smije se (vidi se promjena na licu) u akutnoj fazi shizofreni
nisu toga svjesni, ali u kritinoj (uz prikladnu terapiju) postaju kritiniji

Afekti (emocije, osjeajna stanja, raspoloenje):

1. Koeni (depresivni):
- Neraspoloenje, alost, tuga, oaj. Distimija, ciklotimija, depresija. Apatija.
- Strah i svi stupnjevi (briga, uznemirenost, tjeskoba, planja, strah, fobija, panika).
2. Otkoeni (manini):
- Svi stupnjevi hipertimije.
- Organski otkoeni (euforija, morija).
3. Shizofreni afekti:
- Udaljenost, hladnoa, bljedoa, nedostatak afektivne rezonancije, nemogunost moduliranja,
nijansiranja.
- Emocionalna neadekvatnost (paratimija, paramimija).
4. Ostali poremeaji: Razdraljivost, disforija, ambivalencija, labilnost, inkontinencija itd.

POREMEAJI RASPOLOENJA
23

.
KVANTITATIVNI POREMEAJI AFEKTIVITETA
- Distimija
- Ciklotimija izraenije promjene pa vidljivo i jasno i okolini
- Apatija
- Emocionalna labilnost
- Patoloka razdraljivost
- Manino raspoloenje
- Depresivno raspoloenje moe biti psihoza, ali rijetko
- Manija uvijek psihoza (nerealitet)
- Bipolarni poremeaj = manino depresivna psihoza = cirkularna psihoza
- Bipolarni afektivni poremeaj I prava manija i prava depresija
- Bipolarni afektivni poremeaj II hipomanija i prava depresija
- Unipolarna depresija izmjena jakih depresivnih faza i normalnih raspoloenja
- Unipolarna manija izmjena jakih maninih faza i normalnih raspoloenja
- BAP II moe imati razliite izmjene faza
ako se ne lijei ili je terapija prejaka ili
neadekvatna, sve se vie smanjuju faze izmeu
maninih i depresivnih faza
jatrogeno (kad je terapija lijekovima
neadekvatna)
manija odmah prelazi u depresiju (greka lijenika),
nema neke prijelazne faze
-

terapija odravanja
koritenje stabilizatora (lijekovi kojima se maksimalno produava zadovoljavajua razina
raspoloenja) kojima smo maniju i depresiju pretvorili u blae oblike
najpoznatiji i najstariji: litij + smanjenje doze antipsihoticima i antidepresivima
trajanje manina epizoda traje par dana/tjedana, a depresivna par mjeseci (i do 6
mjeseci)

MANINO-DEPRESIVNI SPEKTAR

M
m

d
D
Ciklotim
na linost
Normalne
varijacije
raspoloenj
a

Bipolarni
II
Ciklotim
ni
poremea
j

Unipolarn
a manija

Bipolarni I

24

.
EPIDEMIOLOGIJA
- 25 % osoba e tijekom ivota oboljeti od nekog poremeaja raspoloenja
- ene : mukarci 2 : 1
- 1 do 3 puta vei rizik kod srodnika s poremeajem raspoloenja
- Depresija je danas 4. a 2020. bit e 2. javno zdravstveni problem (ispred nje su: 1.
kardiovaskularne bolesti; 2. maligne bolesti; 3. infektivne bolesti, dominiraju TBC i AIDS)
ETIOLOGIJA
1. bioloka
- hereditet (poligenetski = ne nasljeuje se jedan gen za jednu bolest) nasljeuje se
predispozicija koja se u kombinaciji s drugim imbenicima aktivira kasnije u ivotu
- Neurotransmiteri (noradrenergiki, kolinergiki, serotoninergiki)
- Najee promjene u katekolaminima
- Kod shizofrenih dopamin
- Endokrini sustav za depresiju hormonalno uvjetovano (titnjaa/hipotireoza)
- zato su ene ee depresivne:
a) zbog spolnih hormona
b) manje mukaraca pokazuje depresivne simptome jer to ee rjeavaju alkoholom i zbog
odgoja rjee izraavaju emocije
2. psiholoki
- Psihodinamske teorije razlog za depresivnost je gubitak neega (osobe); strah od
separacije je osnova za razvitak depresivnog poremeaja
- ivotni dogaaji mogu uzrokovati anksiozne simptome
- Koncept nauene bespomonosti sve je pogreno naueno, pa je i depresivni simptom
pogreno nauen od nekoga (trijada krivog promatranja: sebe, okoline i budunosti)
3. socioloki
- ee javljanje depresije u sredinama koje imaju izrazito razvijen osjeaj dunosti, krivnje,
odgovornosti
- Rjee javljanje u jednostavnijim i primitivnijim drutvima, u malim sredinama
- Kod shizofrenih bolesnika potpuno drukije!
RIZINI FAKTORI ZA DEPRESIJU
- poremeaji raspoloenja u obitelji
- gubitak roditelja prije 10. godine ivota
gubitak jednog roditelja uz adekvatnog drugog roditelja ne dovodi do depresije
gubitak oba roditelja u 99% sluajeva dovodi do depresije
- seksualno i tjelesno zlostavljanje vea ansa za depresiju i kod rtve i kod zlostavljaa
- hormonalni tretman (kontracepcija, hormonalna nadomjesna terapija, lijeenje neplodnosti)
- trajni ivotni stresori (npr. gubitak posla)
- gubitak drutvene podrke
DEPRESIJA
- Unipolarna (velika depresija) i bipolarna depresija (bipolarni poremeaj)
- Major (velika) i minor (mala) epizoda
- Povratni depresivni poremeaj
- Endogena dolazi iz istog mira
- Reaktivna i organska (uslijed hipotireoze, tumora, ciste, atrofije dijelova mozga)
- Psihotina i nepsihotina (veina depresija)
- Atipina tuga je glavni simptom, ali ostali su simptomi suprotni dijagnozi depresije (npr.
povieni nagon, takvih je sluajeva 8 10 % i ima ih sve vie)
25

.
-

maskirana (larvirana) stanje prikriveno nekim drugim simptomima (psihikim ili ak

vie tjelesnim sve pretrage dobre, a osoba se osjea loe); u osnovi je tuga (u poetku je
neuoljiva)

KLINIKA SLIKA DEPRESIJE

- Svijest ouvana
- Izgled zaputen
- Afekt depresivan
- Psihomotorika zakoena ili agitirana
- Miljenje usporeno, ideje krivice i propasti
- Panja hipovigilna, hipertenacitetna
- Opaanje rijetko halucinacije
- Pamenje negativno
- Nagoni snieni
- Kritinost pretjerana
- Vegetativne funkcije srani ritam, opstipacija i bolovi
MANIJA
- Unipolarna
- Simptomatska (organska) zbog tumora frontalnog renja
- Reaktivna npr. dobitak na lotu dovodi do manije; alkohol i amfetamini takoer uzroci
KLINIKA SLIKA MANIJE
- Suprotna klinikoj slici depresije
- Svijest ouvana
- Izgled upadan
- Afekt egzaltiran, disforian
- Psihomotorika hiperaktivna
- Miljenje ubrzano i ideje veliine
- Panja hipervigilna, hipotenacitetna
- Opaanje rijetko halucinacije
- Volja hiperbulija
- Nagoni pojaani
- Pamenje ouvano
- Inteligencija ouvana
- Kritinost smanjena
- Spavanje skraeno
- Vegetativne funkcije hiperaktivne
BIPOLARNI AFEKTIVNI POREMEAJ
- BAP Tip I
- BAP Tip II

LIJEENJE
- Ukloniti ili smanjiti simptome
26

.
-

Uspostaviti socijalno, radno, partnersko, obiteljsko funkcioniranje

Smanjiti mogunost recidiva

FARMAKOTERAPIJA
- Neselektivni inhibitori ponovne pohrane noradrenalina i serotonina
- Selektivni inhibitori ponovne pohrane serotonina
- Inhibitori monoaminooksidaze (MAO)
- Tricikliki antidepresivi
- Stabilizatori raspoloenja
OSTALE BIOLOKE METODE LIJEENJA
- Elektrokonvulzivna terapija
- Deprivacija spavanja
- Terapija svjetlom
- Hormonalna terapija
PSIHOTERAPIJA
- Suportivna
- Kognitivno-bihevioralna
- Psihodinamska (psihoanalitika)
- Gestalt
- Grupna
- Obiteljska
- Partnerska

POREMEAJI MILJENJA
07. 12. 2007.
27

.
MILJENJE
- otkriva veze i odnose izmeu predmeta i pojava.
- Koristi pojmove, sudove, zakljuke.
- moe biti:
a) Apstraktno i konkretno
b) Logino i nelogino
c) Prelogiko, primitivno, magino, arhajsko, autistiko (E. Bleuler), dereistiko (M. Bleuler)
POREMEAJI MILJENJA mogu biti:
1. FORMALNI POREMEAJI kako se govori
2. SADRAJNI POREMEAJI to se govori
- Shizofreni bolesnici (SH) imaju ouvano apstraktno miljenje, dok je konkretno miljenje,
prije ili kasnije, narueno.
- Shizofreni bolesnici nakon duljeg trajanja bolesti odustaju od realitetne logike i preuzimaju
sumanut nain miljenja
- PRELOGINO (primitivno, magino, arhajsko, autistino) miljenje je oblik miljenja u
uznapredovaloj shizofreniji.
- DEREISTIKO = derealizacijsko, depersonizacijsko miljenje SH imaju osjeaj da se
neto mijenja u svijetu oko njega i na njemu samom
TEST MOZAIKA
- nain na koji SH povezuju boje i objanjavaju ih
FORMALNI POREMEAJI MILJENJA
1. Ubrzani misaoni tok (duktus) logorea
- ako osoba izgovara vie od 150 rijei u minuti; ukoliko se ujedno radi i o DISOCIRANOM
toku, tada su sve izgovorene rijei meusobno nepovezane
- kada se radi o brem govoru nego to je uobiajeno (interindividualne razlike) ili ako je
govor bri nego to je uobiajeno za konkretnu osobu (intraindividualne razlike)
2. Usporeni misaoni tok
kada osoba govori jaaaaaako sporo, bilo da sam to primijeti ili samo ljudi oko njega
LOGOREA I USPORENI MISAONI DUCTUS
radi se o govoru kao reflektiranju misaonog sadraja! (ne sama brzina govora)
Ukoliko ne postoji nikakva druga psihopatologija (npr. depresija, SH), tada se ne radi o
psihopatolokom fenomenu
3. Opirno (okoliavo) miljenje
- Javlja se vie kog organiteta, manje kod psihopatologije (npr. kod SH)
- Nain govora kod kojeg osoba pone govoriti labavo, s puno detalja, na dugako i iroko
- Ako je izolirano, bez drugih simptoma, tada se ne radi o psihopatologiji
4. Ljepljivo (viskozno) miljenje
- RUMINIRANJE: stalno vraanje na temu koja mui bolesnika
- Javlja se kod organiteta, epilepsije, SH
- Ako je izolirano, radi se o predznaku psihijatrijskih ili neurolokih poremeaja
5. Disocirano miljenje
28

.
-

potpuno nepovezano, nema determinirajue tendencije, tj. misli vodilje (nama, ali
bolesnicima ima)
javlja se kod SH kad je svijest POTPUNO ouvana i kod niti jednog drugog
poremeajaPATOGNOMONONO, tj. specifino za SH
NAJBLAI OBLIK-postoji logika cjelina, ali bez veze, tj. potpuno nepovezano prelazi na
novu logiku cjelinu
SREDNJI OBLIK-jedna reenica, pa druga reenica, ali meusobno potpuno
nepovezanestruktura reenice je ouvana
NAJTEI OBLIK-veze izmeu rijei unutar jedne reenice ne postoje, a uz to stvaraju i
neologizme (nove rijei; ponekad potpuno neizgovorljive)
VERBIGERACIJA-stalno ponavljanje ISTE rijei
SALATA OD RIJEI-najtei oblik disociranog ductusa

6. Inkoherentno miljenje
- Svijest je poremeena (bilo kvantitativno bilo kvalitativno), a podloga tome nije SH nego
neki organitet (npr. hipoksija, visoka temperatura, visoki intrakranijalni tlak, hematom i
sl.)DELIRIRANJE-bolesnik potpuno nepovezano govori, halucinira
-

Nuno je razlikovati disocijativno i disocirano miljenje!

disocijativno miljenje
- Javlja se kod neurotskih, tj. somatoformnih poremeaja
- Kada se osoba izgubi (tzv. disocijativna fuga) ili se ne sjea (disocijativna amnezija)zbog
nekog vanjskog dogaaja osoba ulazi u to kratkotrajno stanje
SHIZOFRENIJA
- Nee svaki bolesnik imati disocirani ductus
- 1/3 bolesnika ima disocirani ductus od samog poetka bolesti
- 1/3 bolesnika ima disocirani ductus na poetku bolesti, ali se tek trajanjem bolesti javi kao
dominirajui simptom
- 1/3 bolesnika NIKAD nema disocirani ductus
- ako se disocirani ductus javi, jedina dijagnoza je SH (patognomonino)
SADRAJNI POREMEAJI MILJENJA
-

Sadrajni poremeaji miljenja se javljaju neovisno o formalnim poremeajima.

1. prisilne misli
- One misli koje se javljaju u obliku protiv same elje, tj. volje bolesnika; kao da mu je
nametnuto
- Moe se raditi o samo jednoj misli, ali io vie njihstalno pria o njima
- Prisilne misli mogu biti vezane i za blau psihopatologiju, a mogu se javiti i kod SH
- Opsesije su prisilne misli i mogu se javiti samostalno, ali mogu se javiti i u kombinaciji s
kompulzijama (prisilne radnje koje proizlaze iz opsesija)
- Uvijek su znak psihopatologije
- Najblaa psihopatologija-karakteristika linosti (npr. osoba dva puta provjeri je li zakljuala
vrata pri izlasku iz stana); to jo uvijek spada u normalu; osoba je svjesna toga, dok okolina
esto ne zapazi o emu se radi
- Ako prijee granicu (trajno je prisutno), radi se o poremeaju linosti (opsesivnokompulzivni poremeaj linosti-manji intenzitet, traje dugo razdoblje); okolina vidi da je to
problem
29

.
-

Ako je ekstremno prisutno, toliko da i sama osoba vidi da to nije u reduO-K poremeaj
(osoba radi samo tu jednu stvar, npr. pere se); O-K poremeaj se obino naglo pojavljuje
Nekada prisilne misli mogu biti PRODROM (1. simptom) SH
postoji gradacija; sve spada u psihopatologiju osim osobina linosti
Kada osoba izvri prisilnu radnju, nije joj lake, ve se ponovno generira prisila
Katkada je teko objasniti prisilne i precijenjene misli; prisilne misli su uvijek patologija

2. precijenjene misli
- Kada osoba nekom pravilu/vjerovanju/iskustvu/dogaaju precjenjuje njegovo znaenje
- Obino je vezano za neke profesije (npr. kada ekonomist gravitaciju objanjava ekonomskim
principima)
- radi se o zabludama koje su dostupne objanjenju (npr. ako idemo na ispit uvijek istim putem;
meutim to moe biti i prisilna misao)
- kod precijenjenih misli osobe nisu svjesne da neto rade, kada ih okolina upozori, uspiju se
vratiti; kada se radi o prisilnim mislima, kada okolina upozori, osobe se ne uspiju vratiti u
normalu
3. sumanute misli ili deluzije
- nedostupne su korekcijiizrazito su izvan realiteta (npr. osoba misli da je Napoleon)
- sumanute misli mogu biti:
a) SINTIMNE: Izviru iz primarno promijenjenog afekta
- depresivne sumanutosti: npr. sve je crno; osoba je odgovorna za sve loe to se dogaa na
svijetu (ratovi, bolesti, nesree i sl.)
- manine sumanutosti: npr. osoba vjeruje da ima vezu s Templarima, kraljem Tomislavom, da
je visokog podrijetla i sl.
b) KATATIMNE: Neovisne su o afektu
- paranoidne sumanutosti: npr. osoba misli da mu netko eli nauditi
- persekutorne sumanutosti: npr. osoba misli da ga CIA prati
VRSTE SUMANUTIH MISLI:
1. Ideje odnosa (interpretacije)
- Ideje odnosa su najee sumanutosti; npr. SH misli da je sve oko njega povezano s njim, a to
moe biti i pozitivno i negativnoiz negativnih konotativnih ideja odnosa izlaze paranoidne
sumanutosti.
2. Megalomanske misli (ideje veliine, pronalazatva, visokog porijekla)
3. Depresivne (nihilistike, ideje krivice, samooptuivanja, kanjavanja)
4. Progonstvene (paranoidne, persekutorne)
- Progonstvene misli-nekad mogu zapoeti s idejama ljubomore (npr. osoba bez razloga vjeruje
da je partner vara), ali nisu sastavni dio njih; kod alkoholiara (mukaraca) se esto javljaju
ideje ljubomore.
- Paranoidne sumanutosti su posebno potencijalno opasne-ako se lijenik suprostavi (pokua
osobu razuvjeriti), osoba odmah postaje agresivna; ako lijenik 'povjeruje' osobi, tada ona s
vremenom lijenika poinje percipirati kao 'jednog od njih' i postane agresivna prema njemu.

30

.
-

Kod paranoidne sumanutosti osoba je heteroagresivna, i potencijalno i manifestno; sklona je

najteim oblicima agresije (paranoidna psihoza). Zato bi trebalo paranoidne sluajeve uvijek
hospitalizirati, ako je mogue.

5. Sumanutosti ljubomore
6. Erotomanske
- Erotomanske misli-npr. osoba misli da je najbolji ljubavnik na svijetu ili da je Madonnin
ljubavnik.
7. Religiozne, mesijanske, pseudofilozofske
- Religijske, mesijanske ideje-vjeruju da komuniciraju s Bogom; to samo po sebi ne mora biti
sumanutost (ukoliko nema drugih psihijatrijskih entiteta); meutim, ako osoba do tada nije
vjerovala u Boga, onda su takve ideje indikativne.
- Pseudofilozofske misli-osoba nejasno i nelogino koncipira sustav kojim svata povezuje
(npr. vegetarijanac koji je podijelio tijelo u 5 sustava, od kojih je svaki imao svoju boju, te
uzimao pie odreene boje za svaki tjelesni sustav).
-

Sumanutosti se uvijek lijee antipsihoticima (obavezna terapija!); meutim, oni ne djeluju na

sve bolesnike.
Postoji 3 tipa lijekova:
1. antidepresivi
2. antipsihotici/neuroleptici
3. anksiolitici
Sumanutost je UVIJEK znak psihoze, tj. psihotinosti! Psihoza se moe javiti bez
halucinacija, bez derealizacije, bez depersonalizacije, ali UVIJEK mora biti prisutna
sumanutost psihoza-sumanutost su jednoznani; a ne kao odnos SH-disocirani ductus.

PSIHOZE

31

.
Sve psihijatrijske termine moemo podijeliti na:
1. NEUROZE
2. PSIHOZE
-

NEUROZA je zastarjeli (opsoletan) pojam i odnosi se na lake poremeaje; danas govorimo

o SOMATOFORMNIM POREMEAJIMA/HISTEROIDNIM P./HISTERINIM
P./ANKSIOZNIM POREMEAJIMA.

PSIHOZA
- Osoba ne testira realitet
- Generalna slika: dezorijentiranost, halucinacije, sumanute misli, prisilne misli, precijenjene
misli, neorganizirani govor, 'vidi' promjene na sebi i drugima
1. PODJELA PSIHOZA:
a) shizofrene psihoze-paranoidne SH, katatone SH, rezidualne SH...
b) neshizofrene psihoze
- RAZLIKA: SH imaju 4 velika A (autizam, ambivalencija, poremeaj (kvalitativni)
afektiviteta, poremeaj asocijacije), s time da nije nuno da sva 4 simptoma budu prisutna
kako bi se dijagnosticirala SH; SH imaju strogo specifine simptome, svijest je UVIJEK
ouvana (kod drugih psihoza ne mora biti ouvana), prisutne su kvalitativne promjene afekta,
nije povezana s halucinacija, tj. halucinacije nisu patognomonine za SH (ako imaju, onda su
slune, vidne vrlo rijetko; kod ostalih psihoza vidne halucinacije su vrlo este), SH se javlja
najee izmeu 15 i 25 godina.
RAZLIKE IZMEU PARANOIDNE PSIHOZE KOJA NIJE SH I PARANOIDNE SH
PARANOIDNA PSIHOZA KOJA NIJE SH

potpuno logini-poiva na realitetu,

nema anse da e ga se razuvjeriti
sustav je u realitetu, vrlo jasan
esto stvar pone na realitetu, a
nadograuju ga sumanutostima
nema halucinacija

PARANOIDNA SHIZOFRENIJA

ekstremna neloginost, iracionalnost

(npr. osoba misli da ju je oteo
vanzemaljac i sl.)

prisutne su slune halucinacije

(nareuju osobi da neto napravi)

NESHIZOFRENE PSIHOZE
1. manine psihoze - prisutne su megalomanske i erotomanske ideje, te promjene afekta; manija je
UVIJEK psihoza
2. depresivne psihoze - prisutne su ruminacije; kod obine depresije nisu prisutne sumanute misli
depresivnog karaktera i osoba testira realnost
- SUICIDALNOST kod psihotine depresije moe i ne mora biti prisutna; suicidalnost NIJE
kriterij za odreivanje stupnja depresije ili njene psihotinosti
SHIZOAFEKTIVNE PSIHOZE
- Osoba ima neke izolirane simptome, ali ne dovoljno njih da bi bila prava SH ''mali a
simptomi''
ANHEDONIJA-osoba ne moe doivjeti zadovoljstvo u neemu u emu je prije uivala
- Anhedonija nije nuan uvjet SH, ali ako je prisutna uz varijante simptoma maninodepresivne psihoze, tada se radi o shizoafektivnoj psihozi

32

.
MANINO-DEPRESIVNA PSIHOZA
- MANIJA je uvijek psihoza
- DEPRESIJA moe i ne mora biti psihoza
2.PODJELA PSIHOZA: PO ETIOLOGIJI, TJ. UZROKU
1. ENDOGENE PSIHOZE (funkcionalne)
- Uzrokovana iznutra, tj. pojavljuje se bez vanjskog, organskog razloga; npr. SH, veina
manija, esto depresija
2. EGZOGENE PSIHOZE
- Uzrokovane izvana
- Uzrokovane intoksikacijom (alkohol, kombinacija opijata, psihostimulansi, kombinacija
lijekova i alkohola); npr. marihuana je ast uzrok SH (tj. taj rizian stil ivota, a ne sama
marihuana)
- Uzrokovane visokom temperaturom, trovanjem olovom, radijacijom, hipoksijom
- Uzrokovane promjenom u funkcioniranju sredinjeg ivanog sustava, tzv. AKUTNI
MODANI SINDROM rezultira klinikom slikom psihoze
- Egzogene psihoze imaju ogranieno trajanje i bez posljedica su (samo mali % zavri u
kronicitetu, ali oni bi ionako tamo zavrili)
3. REAKTIVNE PSIHOZE
- Izazvane su obino neugodnim traumatskim ivotnim dogaajem ili iskustvom (anksioznim
ili depresivnim); psihotina reakcija na takav dogaaj je u stvari psihika kompenzacija
- Postoje reaktivne manije i reaktivne depresije, ali NE i reaktivne SH; neugodni dogaaji
mogu biti trigger za SH, ali ne i njen uzrok!
4. SIMPTOMATSKE PSIHOZE
- Podgrupa egzogenih-uzrokuju ih tumori, promjene u cirkulaciji mozga, dijabetes
-

Psihoze se uvijek lijee antipsihoticima, a kod simptomatskih psihoza se, osim terapije
antipsihoticima, radi i na rjeavanju pretpostavljenih uzroka organiteta koji je doveo do
psihotinog stanja

3. PODJELA PSIHOZA: S OBZIROM NA TO KOLIKO JE DOMINIRAJUA

SIMPTOMATIKA ILI VELIKIH (SUMANUTOST, DEREALIZACIJA,
DEPERSONIZACIJA) ILI NEGATIVNIH SIMPTOMA (POVLAENJE, AUTIZAM)
1. POZITIVNE I NEGATIVNE PSIHOZE
- Danas se sve vie razlikuje terapija antipsihoticima ovisno o prevladavajuoj klinikoj slici
(je li + ili forma psihoze)
- Pozitivne psihoze ili produktivne psihoze ili + forme; pozitivni simptomi: sumanutost,
derealizacija, depersonizacija, halucinacije
- Negativne psihoze ili neproduktivne psihoze ili forma; negativni simptomi: autizam,
ambivalencija, negativizam
- Stari antipsihotici su puno uinkovitiji za pozitivne simptome; danas se sve vie razvijaju
antipsihotici za negativne simptome
2. AKUTNA PSIHOZA
- Oznaka da je psihoza naglo poela i da traje kratko vrijeme
- Moe biti uvod u SH, ali i ne mora (tj. moe proi bez posljedica)
33

.
AKUTNA P. SUBAKUTNA P. SUBKRONINA P. KRONINA P.
ADOLESCENTNA KRIZA je termin koji se koristi:
- Kada se radi o akutnoj psihozi ili ak SH
- Zbog umanjivanja stigmatizacijskih efekata
- Kada nismo sigurni da li je SH (neznaje)
3. ALKOHOLNE PSIHOZE
- Javljaju se uslijed konzumacije alkohola ili kombiniranjem alkohola i lijekova

4. PODJELA PSIHOZA:
1. TIPINE
2. ATIPINE - npr. alkoholne psihoze, postpartalne psihoze (nakon poroda)

SHIZOFRENIJA
14. 12. 2007.
34

.
TIPOVI SHIZOFRENIJE
- katatona
- hebefrena
- paranoidna
- simpleks
- rezidualna, dezorganizirana, nediferencirana, postshizofrena depresija ...
- 4 naziva od prije vie od 100 godina (razliite forme shizofrenije)
- osoba u katatonoj Sch dolazi do razliitih fleksibilnih poloaja koji se nama ine nemoguima
(flexibilitas cerea = votana savitljivost)
KRAEPLIN
- osnovna podjela psihijatrijskih poremeaja
- dementia praecox- u okviru toga (i Sch) razlikovao 3 osnovna oblika
- ranije propadanje intelekta i linosti (''osoba koja vegetira''- potpuno ne funkcionira i ne
korespondira s okolinom)
BLEULER
- uveo ime ''shizofrenija''
- kriterij ''4 velika A''- hipoteza po kojoj Sch mora imati sva 4A, ali se kasnije uvidjelo da ne mora
(neki se uope ne moraju javiti): autizam, disocirani misaoni duktus, ambivalentnost
(nemogunost donoenja odluka), poremeaj afekta
- kasnije dodao ''6 malih a'' (jedan A moe biti zamijenjen s 2 a) , a nakon toga dodano ''8 a''
- trajalo do 60-ih kad je K. Schneider uveo simptome 1. i 2. reda
- dodao 4. tip Sch- Sch simplex- nema derealizacije, ali postoji socijalno povlaenje
- depresija ima tugu, a Sch simplex nema ve je prisutna bezvoljnost i osoba ne funkcionira (ne
vodi brigu o sebi, drugima, ne izvrava obaveze...)
- apatija je poput Sch simplex, ali osoba funkcionira
EPIDEMIOLOGIJA
- kronina bolest- viegodinje pojavljivanje
- javlja se obino izmeu 15. i 40. godine ivota (najee izmeu 15. i 25. godine), ranije u
mukaraca
- nema spolnih razlika (za razliku od depresivnih i anksioznih poremeaja)
- ea kod nieg SES-a
- obino se ne javlja u kasnijoj dobi, ali se tada prvi put moe dijagnosticirati ( dotada osoba
(nije)funkcionirala, ali je okolina to prihvaala)
- rizik obolijevanja tijekom ivota je oko 1 % (univerzalna= stabilna kroz prostor i vrijeme)
- anksiozni poremeaj: 2-4 %
- depresivni poremeaj: vie od 10 %
- incidencija (broj novooboljelih) iznosi 10 do 40 na 100.000 ljudi u jednoj godini
ETIOLOGIJA
- bioloki, psiholoki i socijalni koncept
- najvjerojatniji scenarij nastanka polazi od genetske predispozicije, gdje razliiti imbenici
zajedniki djeluju na pojavu i oblikovanje bolesti
- postoji dijateza- sklonost razvijanju Shizofrenije
- poligenetski utjecaj- geni ne prenose direktno Sch (da su oba roditelja Sch onda bi sva djeca
dobila Sch, a to nije tako ve je vjerojatnost dobivanja u tom sluaju 40 %) nije samo jedan gen
odgovoran niti je sam genetski utjecaj bitan za razvoj Sch
- smatra se da je bolest multifaktorijalno uzrokovana
35

.
VIRUSNA TEORIJA
- postoji virus Sch koji je inkorporiran s respiratornim virusom i aktivira se u dobi izmeu 15.
20. godine (uoili su da je najee javljanje Sch simptoma u rano proljee i kasnu zimu kad su
respiratorni problemi najei)
DOPAMINSKA HIPOTEZA
a) hiperdopaminergija u mezolimbikom podruju- pozitivna forma Sch: sumanute misli,
depersonalizacija (osoba misli da se mijenja), derealizacija (osoba misli da se okolina mijenja),
halucinacije (kao da se neto dogaa u osjetilnom podruju, ali nema podraaja) veliki
simptomi / simptomi prvoga reda (K. Schneider)
b) hipodopaminergija u frontalnom podruju- negativna forma Sch
SEROTONINSKA HIPOTEZA
- difuzno povienje (neovisno o - / + formi Sch)
- poetni ekvilibrij koliine NT je poremeen (dopamin, serotonin, glutamat, acetil-kolin...)- princip
klackalice (jedan se povisi, a drugi snizi)
- hipotalamus, hipofiza i spolne lijezde su najvie promijenjeni kod Sch
- emocionalna ekspresija= intenzivni razgovori, intenzivna mimika i gestikulacije
- ljudi koji obole od Sch i vrate se kui, ako imaju visoku emocionalnu ekspresiju (ako su vie od
15h/tjedan u bliskom emocionalnom kontaktu s drugima) imaju loiju prognozu- ISPIT!!
- ivotni dogaaji (preko 70 ukupno)- u svakom trenutku ih ili mi proivljavamo ili netko u naoj
okolini
- postoji javljanje Sch nakon ivotnog dogaaja, ali oni nisu uzroci Sch ve su triggeri (Sch bi se
javila prije ili kasnije)
MKB 10:
- zajednike karakteristike: bolest koja ima kroninu formu (takav Sch bolesnik moe imati 2/3 ovih
simptoma, dok akutni imaju malo)
- disocirano je uvijek shizofreno (disocirani misaoni duktus), ali shizofreno nije uvijek
disocirano
- najea je F 20.0 (male brojke su uestalije vrste Sch, a velike su nespecifine, rijetke)
KLINIKA SLIKA
- 4A simptoma (E. Bleuler)- treba znati za ispit, ali 4 mala a ne treba!!!
- simptomi I i II reda (K. Schneider)
- I reda: cenestetike- tjelesne halucinacije (npr. osoba kae da joj se rotira srce, kolabiraju
plua, odvaja jetra...)
- pozitivni i negativni simptomi (H. Jackson, T. Crow, N. Andreasen)
LIJEENJE
1. Bioloka terapija
2. Psihoterapija
3. Socioterapija
4. Psihoedukacija
1. BIOLOKA TERAPIJA
- zlatni standard za Sch (kao i za svaku psihozu) je farmakoterapija antipsihoticima
36

.
- nemamo dovoljno dobrih antipsihotika da pokrijemo sve podskupine Sch (imamo svega par
lijekova koji pokrivaju heterogeno podruje Sch)
- EKT (elektrokonvulzivna terapija)- vidjelo se da epileptiki napadaji smanjuju simptome Sch
pa se analogno tome ilo izazivati epileptike napadaje pomou elektrine struje
- mogu se koristiti i inzulinske kome
- osim antipsihotika se koriste i anksiolitici i antidepresivi
2. PSIHOTERAPIJA
- ne moe se koristiti u akutnoj formi Sch (terapeut bi morao 24h biti s bolesnikom- terapeut je
vie support u smislu imitacije kako bi psihotini bolesnik kontrolirao neke oblike ponaanja- svega
par centara se time bavi, ali bez znaajnih rezultata)
- psihoterapija dolazi do izraaja u kroninoj formi Sch
- grupna i individualna terapija na bilo kojem modelu (psihoanalitii, getalt, bihevioristiki..), ali je
sekundarna (lijek je primaran)
3. SOCIOTERAPIJA
- koncept napravio Maxwell Jones kad je uvidio da se ljudi tretirani u grupi bre oporavljaju od
tuberkuloze (shvatio ljeidbeni utjecaj grupe)
- odravaju se socioterapijski sastanci (grupa socioterapeuta radi s bolesnicima)
- psihoterapijske grupe su manje (iste dijagnoze i simptomi) i traju vrlo dugo, a socioterapijske
su puno vee te je vea fluktuacija (puno ee izlaze i ulaze u grupu) jer se sastoje od bolesnika
koji su trenutano na odjelu
- socioterapijske grupe imaju organiziran ritam koji imitira realan ivot- bitna uloga resocijalizacije
(npr. radna terapija- izloba radova, sportske priredbe...)
PSIHOFARMAKOTERAPIJA (ne treba znati lijekove!!!)
- atipini antipsihotici: klozapin (Leponex), risperidon (Rispolept; Risset), ziprasidon (Zeldox),
quetiapin (Seroquel), olanzapin (Zyprexa; Vaira)
- antipsihotici djeluju blokirajue na dopaminske receptore- ciljno mjesto je D2
- EPS (ekstrapiramidalne smetnje / nuspojave): mogu dovesti do stupora (= potpuna ukoenost),
pogotovo kod starijih antipsihotika
- ukoenost miia, rigor (gr muskulature), tremor (drhtanje), hipersalivacija.... ovo su
nuspojave koje smanjuju kvalitetu ivota pa su ih bolesnici prestajali uzimati
- nova skupina atipinih antipsihotika- vie djeluju na 5- HT2
- koriste se i za OKP, depresiju, halucinacije..., tj. ne samo za Sch
- prvi pravi je bio klozapin (no, izaziva hematoloke promjene pa se rjee koristi)
- razvitak psihofarmaka traje minimalno 6 godina i za jedan trokovi su oko 2 mlrd. $ - zato se
toliko radi na promociji i reklami tih lijekova

PROGNOZA
- najvei dio bolesnika ima kronini tijek, s izmjenama faza bolesti i poboljanog stanja (remisije)
37

.
- shizofrenija ne mora nuno imati takav tijek, od 7 do 41 % bolesnika ima povoljan ishod, s
potpunom remisijom.
- prosjeni ivotni vijek shizofrenih bolesnika je do 10 godina krai u usporedbi s opom
populacijom.
- 3 mogua ishoda:
a) najbolji prognostiki ishod (7 41 % bolesnika)
- osoba se nakon uba vraa na normalnu razinu funkcioniranja (obiteljski, poslovno, socijalno...)
- no, javlja se strah jer e se sigurno javiti novi ub nakon par mjeseci/godina pa osoba u remisiji
ak moe biti suicidalna
b) srednji prognostiki ishod (vie od 30 % bolesnika)
- nakon uba osoba funkcionira u nekim aspektima, ali u drugima ne (npr. snalazi se na poslu i kui,
ali ne u socijalnom funkcioniranju)
c) najgori prognostiki ishod (15 18 % bolesnika)
- nema povratka na normalnu razinu ni u jednom aspektu
ISTRAIVANJE O SHIZOFRENIJI
- stavovi zdravstvenih djelatnika prema psihijatrijskim bolesnicima, HIV pozitivnima,
homoseksualcima, alkoholiarima, narkomanima
- davali su im niz netonih tvrdnji o psihikim bolesnicima
- generalno govorei, shizofreni bolesnici nisu agresivniji (eventualno paranoidni shizofreni
bolesnici)
UOBIAJENA MILJENJA O SHIZOFRENIJI
1. kronina (doivotna) bolest- ima i akutnih shizofrenih psihoza pa ta tvrdnja nije tona kod ljudi
s dobrom prognozom jer nemaju svakodnevni kronicitet
2. najtea duevna bolest- neki anksiozni poremeaji ili OKP mogu biti tei za okolinu
3. za njezin nastanak odgovorna je okolina- okolina moe biti suodgovorna kao trigger (ako je
obitelj prehladna ili pretopla te u sluaju overprotektivne majke, ali to ne uzrokuje shizofreniju jer
bolesnici mogu imati normalne majke ili ne imati uope)
4. ne zna se uzrok shizofrenije- multifaktorijalni uzrok shizofrenije- bioloki, socijalni i psiholoki
faktori koji u kombinaciji djeluju na predispoziciju
5. nema prave terapije (lijeka)- s vrlo malo antipsihotika lijeimo velik broj poremeaja- svu
psihotinu simptomatiku (sumanute misli) lijei jedna skupina lijekova (u tom smislu je ova tvrdnja
tona)
6. shizofreni bolesnik opasan je za sebe i okolinu- paranoidni shizofreniari mogu biti agresivni, a
oni koji su u remisiji i ne ele ponovno javljanje simptoma mogu biti suicidalni
(manini bolesnici mogu biti heteroagresivni, ali nenamjerno (nesmotreni i ubrzani))
TIPOVI SHIZOFRENIJE
- danas se dijeli na produktivnu (+) (veliki simptomi prvoga reda) i neproduktivnu (-)
(povlaenje, izoliranje, prekidanje emocionalnih veza, ali bez depresije) formu
- najpovoljniji ishod je od 7 do 41 % bolesnika
SHIZOFRENI BOLESNIK NAJEE NIJE:

38

.
- opasan za okolinu- paranoidni bolesnici su heteroagresivni (ako su autoagresivni potrebna je
prisilna hospitalizacija)
- suicidalan (10 % shizofrenih poini samoubojstvo)
- mogao izbjei svoju bolest (npr. alternativnom prehranom)
- shvaen od svoje okoline- stigmatizacija (prema shizofrenima i HIV pozitivnima je najee
distanciranje, u sredini su homoseksualci i alkoholiari, a najmanje stigmatizacija je kod tjelesnih
invalida)
- sposoban sam izboriti se za sebe, a protiv svoje bolesti, tj. u mogunosti se sam zatititi (pravno,
egzistencijalno...)- pogotovo u akutnim, najteim fazama- ne mogu funkcionirati u kontekstu
drutva da bi se izborili za sebe (npr. zdravstveno osiguranje, djeji doplatak, naknade od HZZO-a,
stambeno pitanje...)
- puno su vie hendikepirani od drugih psihikih bolesnika i najstigmatiziraniji
'' Nema dvije iste shizofrenije'' nema dva bolesnika s istim simptomima
- depresivni i anksiozni bolesnici osjeaju svoju patnju dok kod shizofrenih ne vidimo patnju (oni
esto nisu svjesni svojih problema)

POREMEAJI PAMENJA
11. 01. 2008.
39

.
-

Pamenje je kognitivna funkcija (uz opaanje, panju, inteligenciju i miljenje).

Sastoji se od zapamivanja (upamivanja, Z) i sjeanja (S). Registracija, retencija,
reprodukcija.

PODJELA PAMENJA PO TRAJANJU:

1. Trenutano (Z)
2. Kratkotrajno (Z)
3. Svjee prolo pamenje (S)
4. Dugotrajno pamenje (S)
POREMEAJI ZAPAMIVANJA:
1. Poremeeno je pamenje svjeih informacija i utisaka
2. Prolazni (poremeaji svijesti, povrede SS-a, intoksikacije, metabolike promjene) vezani
za organske situacije
3. Trajni (MS-multipla skleroza, demencije, Korsakovljeva psihoza i Korsakovljev
sindrom)ozbiljniji
- MS- demijelinizacijska bolest, nema tipine slike, simptomi se stalno javljaju i gube,
mijenjaju lokalitet, tj. organsku skupinu
- KORSAKOV-stanje demencije vidljivo kod dugogodinjeg alkoholizma
Razlika izmeu Korsakovljeva sindroma i Korsakovljeve psihoze:
KORSAKOVLJEVA PSIHOZA
- psihotino
- ako nema nita od tjelesnog propadanja
(jetra je u redu, nema oteenja perifernog
ivanog sustava, nema pankreatitis i sl.),
jedini vidljivi simptom je demencija

KORSAKOVLJEV SINDROM
-moe i psihotino i nepsihotino
-prisutna i demencija i tjelesno propadanje

POREMEAJI PAMENJA/SJEANJA
1. kvantitativni
- ei i manje opasni i ozbiljni od kvalitativnih
a) hipermnezija-npr. idiot-savanti, osoba se sjea puno detalja, nebitnih informacija; sve pamte
jer ne mogu klasificirati informacije po vanosti
b) hipomnezija- fizioloka (nije vezana za neki psihijatrijski entitet)umor, jatrogeno,
nezainteresiranost, starost (a nije demencija)
c) amnezija-tono se zna kad je poela i kad je zavrilamoe biti otro ograniena; amnezija
je samo simptom, a ne dijagnoza!; moe pratiti depresiju, SH, PTSP, svaki ozbiljniji
poremeaj svijesti, disocijativne amnezije (kod neurotskih dekompenzacija)
2. kvalitativni
- Oni su ozbiljniji (osim iluzija), vezani su uz veu patologiju i traju dulje vremena
a) Alomnezija (iluzija): iskrivljeno sjeanje, pseudoreminiscencija
- nesjeanje, tj. iskrivljeno sjeanje za odreene situacije ili ljude
- FIZIOLOKA PSEUDOREMINISCENCIJA-kada 2 osobe o istoj stvari ili dogaaju imaju
razliito sjeanje (npr. razlike u iskazima svjedoka);
- PSEUDOREMINISCENCIJA
b) Pseudomnezija (halucinacija)
- osoba potpuno mijenja sjeanje, tj. izmilja
40

.
c) Konfabulacija
- postoji neki vremenski raspon za koji se najprije javlja amnezija, a nakon nekog vremena
osoba pone izmiljavati sjeanje za to vrijeme kad je bila u amneziji
- konfabulacija nije isto to i halucinacija jer kod halucinacija ne postoje rupe u sjeanju, a za
konfabulaciju su one nune
- konfabulacija je jedan od prvih znakova Korsakovljeve psihoze/sindroma.
d) Kriptomnezija
- osoba usvaja tui misaoni sadraj kao vlastiti nakon nekog vremena
VRSTE AMNEZIJA:
1. Totalna
- Npr. kada se osoba probudi iz kome, ali rijetko kada amnezija bude totalna (znai da ne zna
tko je, kako se zove i sl.)
2. Parcijalna
- ea, ograniena-tzv. lakunarna amnezija (rupa, tj. praznina otro ograniena vremenskim
odnosima)
1. Kongradna
- Ne sjeanje za razdoblje kada osoba nije bila pri svijesti ili intoksicirana; ona je 100%
prisutna kod sumranih stanja, delirantnih stanja, nesvjesnih stanja
2. Retrogradna
- Osoba ne pamti sve ono prije traume (intoksikacija, gubitak svijesti, udarac u glavu); prisutna
je kod preko 90% bolesnika
- Obino zahvaa kratko razdoblje-izmeu par sati i par dana
3. Anterogradna
- Ne sjeanje za sve ono to se dogodilo poslije traume; prisutna je kod 3-4% bolesnika
- Obino zahvaa kratko razdoblje-od par sati do par dana
DEJA VU i DEJA VECU
- (neto to objektivno nije bilo, a osoba se sjea da je)
- Javlja se ee od jamais vu (neto to je objektivno bilo, a osoba se sjea da nije)
- Oboje su normalne pojave, ali moe se raditi i o psihopatologiji nije psihopatologija ako se
javlja izolirano i ako ne ometa osobu u funkcioniranju (ova dva kriterija openito vrijede)
- Javlja se kod neurotskih poremeaja, epileptinih fenomena, multiple skleroze, predznak je
psihotinog dogaanja kog SH (pogoravanjedeja vu)
- DEJA VECU-prema situacijama; DEJA VU-prema ljudima
JAMAIS VU
- nikad vieno
- osoba misli da se neto nikad nje dogodilo, a ustvari jest
PATOLOKA LALJIVOST ILI PSEUDOLOGIA FANTASTICA ILI MITOMANIJA
LALJIVOST
41

.
-

Moe biti u svrhu rentnog interesa i ona nije patoloka

Patoloka laljivost se javlja kod osoba koje nemaju rentnog interesa; rijetko kad se javlja
sama, esto s drugim psihotinim fenomenima (SH, manija)

MNCHAUSENOV SINDROM (MS)

- Podvrsta mitomanije
- Primarna dobit rentnog interesa je materijalna; sekundarna dobit je dobivanje usluge ili
izbjegavanje obaveze; tercijarna dobit rentnog interesa je neto to je samo konkretnoj osobi
bitno, simbolino, a svima ostalima je udno
- Kod MS se radi od toj tercijarnoj dobiti npr. osoba se truje lijekovima, tj. pije svakakve
lijekove i bezveze ide na pretrage s ciljem dobivanja panje
- MS BY PROXY - usmjereno prema vlastitom djetetu kako bi majka dobila panju; ozbiljna
stvar jer dijete zbog majinih postupaka moe biti somatski ugroeno

POREMEAJI INTELIGENCIJE
42

.
INTELIGENCIJA
- Sposobnost samostalnog i svrsishodnog rjeavanja ivotnih zadataka uz upotrebu znanja i
iskustva.Skup osobina i predispozicija koje omoguuju uspjeno prilagoavanje.
TIPOVI I VRSTE INTELIGENCIJE
- Ima puno podjela
- Npr: generalni i specifini faktor; kristalizirana i fluidna inteligencija; lingvistika,
spacijalna, logiko matematika, muzika, tjelesno kinestetika, interpersonalna i
intrapersonalna, ekoloka
- O inteligenciji ovisi stupanj obrazovnih i profesionalnih postignua, ali obrnuto ne vrijedi. To
da IQ odgovara dobi i obrazovanju je dijagnostiki termin koji je ista pogreka (npr. ovjek
moe biti nepismen, a da mu je IQ preko 140).
POREMEAJI INTELIGENCIJE
a) PROLAZNI POREMEAJI INTELIGENCIJE
b) TRAJNI POREMEAJI INTELIGENCIJE
1. oligofrenije
- oblici mentalne zaostalosti, duevna zaostalost, mentalna retardacija, intelektualna defektnost
- Uroeni genetski-npr. Downov sindrom, upalni, traumatski, poroajni
- Rano steeni upale, traume, intoksikacije, metaboliki poremeaji; do 4.-5. godine; npr.
fenilketonurija, rad titnjae majke u trudnoi
a) Debilnost (50-70)-LAKA MENTALNA RETARDACIJA
b) Imbecilnost (30-50)-SREDNJA MENTALNA RETARDACIJA
c) Idiotija (ispod 30)-TEKA MENTALNA RETARDACIJA
- Izmeu 90 i 70 IQ jedinica nije poremeaj; naziva se tupost
- DEBILI-mogu samostalno skrbiti o sebi, priuiti se nekom poslu, postoje kole/edukacije za
njih
- IMBECILI-ne mogu samostalno funkcionirati, trae trajnu brigu
- IDIOTI-imaju skraeni ivotni vijek, maksimalno ive do 30., 40. godine, imaju i niz drugih
anomalija (srane i sl.-komorbiditet), neplodni su, psihomotorno agitirani-opasni su za
okolinu i za sebe, verbalna komunikacija se ne uspostavlja (neartikulirani zvukovi),
smijetaju se u bolnice B tipa
2. demencije
- Kasno steeni-sve nakon 4.-5. godine; kronini modani sindromi
- Demencije su uglavnom progresivne i ireverzibilne bolesti. Degenerativne promjene SS-a.
Poremeaj intelektualnih funkcija i pamenja; afazija, apraksija, agnozija.
- uglavnom su progresivne i ireverzibilne (nema povratka: ili se odrava status quo ili
progresivan pad)
- najei oblici; tj. 2 podjele demencija: 1. morbus Alzheimer (specifine promjene koje druge
demencije nemaju) i non Alzheimer (sve ostale) i 2. vaskularne demencije i one koje to nisu
a) ALZHEIMEROVA DEMENCIJA
- Faktori rizika: enski spol, srodstvo s oboljelim od ove demencije, povreda glave
- Obino nakon 60. godine; uvodni period moe trajati i do 10-tak godina
- Brzi i spori oblik bolesti
- Poremeaj acetilkolina-tako se mislilo, ali primjena inhibitora kolinesteraze je neuinkovita,
eventualno moe usporiti te procese i to samo u poetku bolesti i ako se ne radi o brzim
oblicima bolesti
43

.
-

Th. Simptomatska (simptomatska terapija-ciljanje psihofarmaka na simptom: ako je

alzheimer pacijent anksiozan daje mu se anksiolitik, a ako je depresivan antidepresiv, tj. ne
djelujemo etioloki jer lijek ne postoji); Inhibitori kolinesteraze i MAO, vitamin E

b) VASKULARNA DEMENCIJA
- Faktori rizika: muki spol, puenje, hipertenzija, nekretanje, debljinastil ivota
- Obino izmeu 60. i 70. godine
- Nastaje zbog vaskularne bolesti SS-a (infarkt mozga, CVI-cerebrovaskularni insult (npr.
napuknue ile, natopljeno krvlju, tz. Vlani CVI)prekid dotoka kisika)
- Th. Simptomatska: lijeenje hipertenzije i hiperlipidemije
-

Demencija se javlja kod Huntingtonove bolesti, kod Parkinsonove bolesti, kod KreutzfeldJakobove bolesti.

POREMEAJI PANJE
18. 01. 2008.
44

.
PANJA
- sposobnost da mentalnu energiju usmjerimo na jednu aktivnost/sugovornika/temu razgovora i
sl. i prebacimo na drugu aktivnost/sugovornika/temu razgovora i sl. po potrebi, tj. kad mi to
elimo.
PANJA se sastoji od 2 sposobnosti:
1. TENACITET (usmjeravanje) Svjesno i eljeno usmjeravanje mentalne energije na jednu
aktivnost; Usmjerenost panje na jedan objekt, sugovornika, aktivnost. Sinonimi za tenacitet
su usmjerenost, usredotoenost, ciljnost, napetost.
2. VIGILITET ILI VIGILNOST (preusmjeravanje) mogunost preusmjeravanja na
drugu aktivnost. Sposobnost premjetanja panje. Sinonimi su budnost, gipkost,
otklonjivost.
POREMEAJI TENACITETA:
1. HIPOTENACITET:
- Hipomanija, manija, anksioznost, organitet
- Smanjen tenacitet; javlja se kod niza poremeaja poput hipomanije, manije, intoksikacija,
trauma i sl.
- Moe se javiti kod SH i PTSP-a
2.
-

HIPERTENACITET:
Depresija, shizofrenija.
Povean tenacitet
Ruminiranje, tj. stalno provakavanje kod depresije
SH-u prvi plan bolesnik stavlja ono to je karakteristino za njegov sumanuti sustav (npr.
osoba stalno govori da je netko prati)

Uz hipertenacitet, kod depresije i SH imamo i poremeaj miljenja formalnog tipa (ljepljivi

ili disocirani misaoni ductus)

SH moe imati SVU psihopatologiju (ne postoje dva ista SH bolesnika u pogledu simptoma)

POREMEAJI VIGILNOSTI:
1. HIPOVIGILITET:
- Depresija, organitet; moe i kod SH, ali nije karakteristino
2. HIPERVIGILITET:
- Manija, anksioznost; moe i kod SH, ali nije karakteristino
- brzo i jednostavno izmjenjivanje tema, ideja i slino
-

U jednom ovjeku je najee kombinacija hipotenacitet-hipervigilitet ili hipertenacitethipovigilitet.

Kombinacija hipertenacitet-hipervigilitet NE MOE biti prisutna istovremeno u jednoj
osobi jer jedno iskljuuje drugo.
Kombinacija hipotenacitet-hipovigilitet moe, ali se javlja vrlo rijetko i to kod tekih
depresivnih pacijenata (teke endogene psihoze).

POREMEAJI OPAANJA
45

.
-

OPAANJE se odnosi na percepciju, a ne na panju.

POREMEAJI OPAANJA mogu biti:

1. KVANTITATIVNI:
- Hiperestezija, hipestezija, anestezija
- Javljaju se kod neurolokih sindroma poput multiple skleroze
a) HIPERESTEZIJA - pretjerana pobuenost osjetilnih sustava (jednog ili svih); odnosi se i na
registriranje i na reagiranje na podraaje
b)HIPOESTEZIJA-smanjena pobuenost osjetilnih sustava (smanjena funkcionalnost osjetilnih
sustava); u podlozi nisu neuroloki ili psihijatrijski razlozi, ve neki organitet (npr. upala uha, pa
se slabije uje)
c) ANESTEZIJA-potpuno umrtvljenje (privremeno ili trajno) nekog osjetilnog
podruja, ne odnosi se samo na bol, ve na sve osjetilne sustave (npr. anestezija na slunoj razini)
2. KVALITATIVNI:
- Djelomino su osnovi neuroloki razlozi (npr. agnozija), a djelomino psihijatrijski razlozi
(npr. iluzije i halucinacije)
a) AGNOZIJA
- Poremeeno prepoznavanje
- Sauvano opaanje
- Nemogunost imenovanja predmeta
- Akustika, vizualna, stereagnozija
- Totalna agnozija (asimbolija)
- Oteenja SS-a
- poremeeno prepoznavanje; osoba vidi predmet, ali ga ne moe imenovati (tzv. vidna
agnozija) dok taj predmet na drugi nain ne pojmi (npr. taktilno, ako je ouvano);
- vidna agnozija je najei oblik, pa sluna agnozija, pa taktilna;
- TOTALNA AGNOZIJA ili ASIMBOLIJA-kada su 3 ili vie osjetilna sustava potpuno
oteena, ali to je vrlo rijetko i javlja se kod multiple skleroze, kome (kad su prisutna
cerebralna oteenja);
- mirisna ili oflaktorna agnozija, kinestetika agnozija-teko ih je prepoznati izolirano
b) ILUZIJE
- Opsjene, obmane osjetila gdje podraaj postoji
- Krivo prepoznavanje
- Javljaju se i kod zdravih ljudi
- Pareidolije
- Psihoorganski poremeaji, shizofrenija
- Stvar psihijatrijskog zbivanja
- FIZIOLOKE ILUZIJE-osoba je umorna, krivo prepozna, ili je nezainteresirana tipfeleri:
osobi se priini, krivo percipira u prvi as vanjski podraaj, ali sama uvidi da joj se priinilo
- Podraaj postoji, traje kratko (privremeno) i osoba sama izlazi
- Neki anksiozni fenomeni imaju jo uvijek fizioloke iluzije (npr. kod normalne anksioznosti
(npr. osoba sama po mraku hoda parkom, uini joj se da vidi psa, ali kad bolje pogleda shvati
da je to obini grm-osoba sama shvati da je krivo prepoznala), ali kod anksioznih fenomena
mogu biti i psihopatoloke iluzije; ako postoji emocionalna angairanost (npr. prethodni
napad), iluzija moe biti toliko jaka da osoba izbjegava neka mjesta (npr. mjesto samog
napada ili mrana mjesta), a moe se javiti i neprimjerena reakcija (npr. osoba zablokira,
padne ili sl.)
RAZLIKA IZMEU PATOLOKE I FIZIOLOKE ILUZIJE
46

.
PATOLOKA ILUZIJA
1. kada su uestale;
2. kada je generalno funkcioniranje osobe
promijenjeno ili poremeeno; 3.kada
postoje i neki drugi poremeaji opaanja ili
neka druga ozbiljnija psihopatologija (tj.
iluzija se ne javlja izolirano)ovaj uvjet je
najvaniji;
4. sam bolesnik nije kritian prema
iluzijama (ovaj uvjet nije kljuan)
-

FIZIOLOKE ILUZIJE
one iluzije koje ovise o broju i kvaliteti
receptora (najbolji primjer su taktilna
osjetilna tjeleca-najvie ih je na
jagodicama na prstima, isti podraaj na
leima i prstu-postoji razlika); ljudi koji su
vie vizualni ili sluni tip-vie reagiraju na
taj tip podraaja, a nije hiperestezija;
fizioloke iluzije se javljaju i uslijed
hipoksije ili umora (npr. neprospavana no)

Ako se iluzija javlja izolirano, gotovo sigurno je da nije psihopatoloka

PAREIDOLIJE-iluzije (fizioloka podloga) kod kojih ljudi svatko na drugaiji nain opisuje
isti podraaj (npr. gledaju oblak, a svatko vidi drugo u njemu)
SH (najee halucinogena forma) i psihoorganski sindromi (npr. kronini modani sindromdemencije) imaju obilje iluzija i to psihopatolokih

c) HALUCINACIJE
- Pri postavljanju dijagnoze, psihijatar traga za njima-postavlja bolesniku direktno pitanje
- Pacijenti koji imaju slune halucinacije u akutnoj fazi, ne skrivaju ih (priznaju da ih imaju);
jedino ako su paranoidni prema drugima, tada skrivaju da imaju halucinacije
- Pacijenti ee negiraju u subakutnoj (kasnija faza bolesti) ili kroninoj fazitada ve shvate
da ih drugi stigmatiziraju ili izbjegavaju zbog halucinacija, a osim to skrivaju postojanje
halucinacija, jo i retrospektivno ublaavaju ili nijeu (tj. da na poetku bolesti nisu imali
halucinacije ili da su javljale vrlo rijetko)
- Na osnovi halucinacija svrstavamo kliniku sliku psihoze u pozitivnu (produktivnu) ili
negativnu sliku
- HALUCINOZA-akutna psihoza, obilje raznih halucinacija (najee vidne), nastaje zbog
intoksikacija (amfetamini, dugogodinji alkoholizam), ovisnosti ili apstinencije; 3 varijante:
1. dugotrajni alkoholizam, 2. intoksikacija, 3. apstinencijski sindrom (naglo prekidanje
koritenja opojnih sredstava)
- MIKROHALUCINACIJE-pacijent vidi oko sebe puno malih ivotinja (bube, bijeli mievi i
sl.)
- Obmane gdje podraaj ne postoji
- Vezane uz svako osjetilo (slune, vidne, halucinacije okusa i mirisa, haptike, cenestetike,
vestibularne)
- Osnovne (elementarne) i sloene (komplicirane, sastavljene)
- Refleksne
- Negativne
- Najee su vidne i slune halucinacije
- haptike halucinacije-vezane za dodir
- cenestetike ili cenestetske halucinacije-javljaju se kod SH, osoba ima dojam da joj se neto
runo dogaa sa unutranjim organima (npr. da joj se srce zarotiralo oko aorte ili da su joj se
odvojila pluna krila)
- vestibularne-vezane za osjet ravnotee; najee se javljaju kod SH nego kod druge
psihopatologije, ali se javljaju i kod organiteta; npr. osoba misli da je kontra gravitacije
- vestibularne halucinacije mogu biti vezane za kinestetike halucinacije (vezane za pokret;
npr. osoba je uvjerena da joj neto koi ekstremitet
- sve halucinacije su ili OSNOVNE (JEDNOSTAVNE) ili SLOENE (SASTAVNE)
REFLEKSNE HALUCINACIJE
47

.
-

Objektivno je prisutan podraaj jednog osjetilnog sustava, a osoba se ponaa kao da joj je
podraen neki drugi osjetilni sustav (npr. vidni podraaj, sluna reakcija)
Slino SINESTEZIJI, ali sinestezija je istovremeno nekoliko razliitih halucinogenih
fenomena

NEGATIVNE HALUCINACIJE
- situacije kada podraaj realno postoji, a osoba ga ne percipira; ovo je ozbiljan poremeaj-nije
organitet, ve PATOLOGIJA (sh, intoksikacija)
SLUNE HALUCINACIJE
- Akoazmi i fonemi
- Shizofrenija, psihoorganski sindrom
- Imperativne halucinacije
SLUNE HALUCINACIJE
- NAJEE, nisu patognomonine za SH, ali se vrlo esto javljaju kod produktivnih,
halucinogenih i paranoidnih SH
- JEDNOSTAVNE SLUNE HALUCINACIJE: AKOAZAM-osoba uje izolirani zvuk
- SLOENE SLUNE HALUCINACIJE: FONEMI-glazba, najee glasovi
- GLASOVI-osoba moe uti 1 glas koji neto govori (imperativne halucinacije-ako taj glas
osobi neto nareuje); osoba moe uti vie glasova; to mogu biti poznati glasovi (ljudi koje
poznaje); glasovi mogu i meusobno komunicirati, vrijeati bolesnika i sl.; glas moe davati
savjete bolesniku (to nije tako opasno jer bolesnik moe i ne mora posluati), a moe i
nareivati (imperativne halucinacije); imperativne halucinacije su najtee i opasne jer se
bolesnik ne moe njima othrvati (mora ih posluati)
- Slune imperativne halucinacije nisu tako este kao to se na sudovima uje (edomorstvorentne tendencije) ili na filmovima
VIDNE HALUCINACIJE
- Fotomi i vizije
- Mikropsija, makropsija
- Poropsija
- Mikrohalucinacije (liliputanske)
- Ekstrakampine
VIDNE HALUCINACIJE
- Druge su po uestalosti (poslije slunih); mogu se javiti kod SH, ali nisu karakteristine i
rjee su kod SH od slunih
- Javljaju se kod demencija, intoksikacija (LSD, gljive i sl.)
- ELEMENTARNE VIDNE HALUCINACIJE: FOTOMI - svjetlo, boje
- SASTAVLJENE VIDNE HALUCINACIJE: VIZIJE-imitiraju zbivanje u okolini, ekstremni
oblik je kada osoba vidi sve to se dogaa (u npr. nekoj zgradi kroz zidove)
- MIKROPSIJA I MAKROPSIJA-promjena veliine predmeta, bilo smanjivanjem (mikro),
bilo poveavanjem (makro)
- PORPSIJA-promjena boje
- MIKROHALUCINACIJE/LILIPUTANSKE-osoba izbjegava male ivotinje
- EKSTRAKAMPINE HALUCINACIJE-osoba ima vizije, ali vidi i ono to se dogaa izvan
njenog vidnog polja (npr. iza nje); ovaj tip halucinacija je izrazito neugodan
- Veina halucinacija su neugodne i povezane su s anksioznou
PSEUDOHALUCINACIJE
- Realne predodbe, pri ouvanoj svijesti, neovisno o volji
48

.
-

Vezane uz san (hipnagogne, hipnopompne)

Umor
Zamaranje jednog osjetila
Nisu psihopatologija, spadaju u domenu normalnog (za razliku od negativnih i refleksnih
halucinacija koje su patologija); radi se o lanim halucinacijama
Javljaju se u nekim situacijama; dvodimenzionalne su, svijest osobe je ouvana, javljaju se
neovisno o volji osobe, traju relativno kratko
HIPNAGOGNE HALUCINACIJE-vezane uz san, obino se javljaju pred sanjanje; nije ni
san ni java (ili jo nije nastupio REM ili je poela N-REM faza), ne radi se o sanjanju (jer
osoba nije u REM-u), nije ni budnost
HIPOPOMPME HALUCINACIJE-isto vezane uz san, obino se tiu neega to e se
dogoditi u blioj budunosti, realne su, ive slike; mogu biti pozitivne ili negativne (npr. ako
je osoba emocionalno angairana-prije ispita)
halucinacije uz sumanute misli spadaju u velike simptome, znak su ozbiljnijeg poremeaja
(kao npr. SH ili psihoze), te su psihofarmaci nuni (antipsihotici)
OSJETILNE OBMANE ili UTILNE VARKE (arhaini termin)

49

ANKSIOZNI POREMEAJI
-

danas su, uz depresiju, anksiozni poremeaji najei u psihijatriji ('era anksioznosti') jer smo
daleko vie i ee izloeni ispitnim situacijama (ispunjavanje normi razliitog tipa) nego
prijesocioloko objanjenje; svijet vie nije siguran-radi se o realnoj opasnosti koja
objektivno postoji i kojoj smo svi izloeni (koliko sam ja shvatila, ovo su sve neki pokuaji
objanjavanja zato proporcija anksioznih poremeaja raste jer se jo uvijek ne zna toan
uzrok)

TO JE ANKSIOZNOST?
- Pojam anksioznost oznaava razliite osjeaje koji svi imaju zajedniku karakteristiku
strah.
- Anksiozni fenomeni su meusobno razliiti obzirom na karakter, intenzitet i trajanje.
- Oni se javljaju kao nelagoda, uznemirenost, strepnja, planja, tjeskoba, strah (difuzan ili
fobian usmjeren prema nekoj situaciji, predmetu), panika.
ANKSIOZNOST MOE BITI NORMALNA
- Normalna anksioznost je esti pratilac svakodnevnih situacija. Ona prati donoenje odluka,
razmiljanje o budunosti, stresove, ispitne situacije, putovanja.
- W. H. Auden je rekao da ivimo u eri anksioznosti.
- Anksioznost je strah da e se u naim ivotima neto loe dogoditi (bolest, nesrea,
siromatvo, bol, patnja). Ona ima adaptivnu funkciju ini nas opreznijim, tjera nas da
promiljamo, planiramo.
KADA NORMALNA ANKSIOZNOST PRELAZI U PATOLOKU?
- Javlja se u svakodnevnom ivotu i ima motivacijsku i adaptivnu funkciju - ini nas
opreznijim, tjera nas na promiljanje i planiranje. Osoba moe kontrolirati anksioznost.
- Javlja se:
izvan ili mimo opasnosti
postoji dugo nakon stresa ili opasnosti
remeti funkcioniranje osobe
FIZIOLOKA ANKSIOZNOST
- javlja se zbog realne opasnosti (npr. prometna nesrea), ona je evolucijska datost, bez nje
nema preivljavanja
KADA FIZIOLOKA PRELAZI U PATOLOKI ANKSIOZNOST?
- Ako mi kontroliramo anksioznost tada je ona fizioloka
- Ako ona kontrolira nas (ometa nae funkcioniranje) tada je patoloka
- -ako se strah javi mimo opasnosti ili dugo nakon to je opasnost prola, takoer se radi o
patolokoj anksioznosti
ETIOLOGIJA ANKSIOZNOSTI
- anksioznost je multifaktorijalno uzrokovana
-

Bioloke hipoteze
Psihodinamske teorije
Bihevioralni model
Socijalne teorije
50

.
BIOLOKE HIPOTEZE
- noradrenalinski sustav je odgovoran, on povlai serotonin, a serotonin dopaminsve se
mijenja po principu klackalice
PANINI POREMEAJI
Panini poremeaj s agorafobijom
- Intenzivan strah od otvorenog prostora, javnih mjesta, prisustva mnotva ljudi, kada se
bolesnik ne moe skloniti na sigurno mjesto.
- 3 X ee u ena
Panini poremeaj bez agorafobije
- Napadi straha, poinju naglo, jakog su intenziteta, javlja se osjeaj uasa, nadolazee
opasnosti.
- Prisutni lupanje srca, guenje, vrtoglavica, nesvjestica, strah od smrti, infarkta, da e
poludjeti
2 X ee u ena
HIPERVENTILACIJA
- smanjenje koliine kisika, uz porast tetnih plinova, nastaje PANINA ATAKA (ono kad diu
u vreicu)
- panini napad moe biti sa i bez agorafobije; javlja se strah da e osoba poludjeti ili da e
umrijeti, ako postoji i agorafobija tada se osoba boji da mu se nee moi pomoi u velikom
prostoru
AGORAFOBIJA (bez prethodne anamneze paninog poremeaja)
- Strah od mjesta i situacije (ili njihovo izbjegavanje) iz kojih bi bijeg bio otean ili nemogu.
- Kod osobe koja je sama izvan doma, na putovanju, u guvi, u redu.
- Ne radi se o strahu od otvorenog prostora, ve o strahu od velikog prostora (npr. koarkaka
dvorana)
SOCIJALNA FOBIJA
- Strah od ljudi i socijalnih situacija, odnosno socijalnog izlaganja gdje bi osoba mogla
doivjeti neugodnost. Poglavito kod javnog nastupa.
- Javljaju se potekoe u socijalnom funkcioniranju, na radnom mjestu, u emocionalnoj vezi.
SPECIFINA FOBIJA
- Jednostavna ili izolirana fobija
- Strah od specifinih situacija i objekata
- Strah od ivotinja (zmije, pauci), prirodnog okolia (visina, voda, grom), krvi, injekcije,
povrede
- Osoba prepoznaje da je strah pretjeran i nerazuman, ali to je jae od nje
OPI (GENERALIZIRANI) ANKSIOZNI POREMEAJ
- Slobodno lebdei, neodreeni strah, iekivanje, uznemirenost, napetost, hiperaktivnost
autonomnog ivanog sustava.
- Tri od slijedeih simptoma (nemir, osjeaj kao da je na rubu ivaca, lako umaranje,
tekoe koncentracije, razdraljivost, poremeaji spavanja).
- Dojam da e se neto openito loe dogoditi u budunosti (ako se strah moe povezati s
neim specifinim razlogom radi se o fobijama)
- -generalno, anksioznost se 2 do 4 puta ee javlja kod ena; za tu spolnu razliku ne postoji
objanjenje (npr. za depresiju postoji-hormoni)
51

.
OPSESIVNO-KOMPULZIVNI POREMEAJ
- Prisustvo prisilnih misli i radnji
- Prisilne se misli javljaju mimo volje oboljelog, on shvaa njihovu besmislenost, ali se ne
moe njima oduprijeti
- Prisilne radnje: pranje ruku, tuiranje, pokreti tijela, nain hodanja
- Podjednaka spolna zastupljenost
- OCD takoer spada u anksiozne poremeaje
TERAPIJA
- najbolje rezultate daje kombinacija racionalne farmakoterapije (to prije dati i to jeftinije) i
psihoterapije (i to kognitivno-bihevioralne)
- psihofarmaci lijekovi za anksiozne poremeaje
- ANKSIOLITICI, najpoznatiji su benzodiazepini (npr. apaurin, normabel, persen)
- u novije vrijeme sve se vie daju antidepresivi (i to serotoninergiki) jer daju bolje rezultate
nego kod depresije
ANKSIOLITICI
- Lijekovi koji ublaavaju ili uklanjaju anksiozne fenomene.
- Smanjuju napetost, uznemirenost, agitiranost.
- Ne oteuju spoznaje i opaajne procese.
- Nisu uinkoviti u djelovanju na depresivne i psihotine simptome, ali se i kod njih koriste
kao dodatna terapija.
- Izazivaju hipnotski uinak (hipnotici).
RAZVITAK ANKSIOLITIKA
- Alkohol, opijati, bromidi
- Barbiturati (derivati barbiturne kiseline): Mali terapijski indeks, indukcija jetrenih enzima,
zlouporaba i ovisnost, veliki broj smrtnih ishoda kod predoziranja
- Klorpromazin (1952.)
- Benzodiazepini: Klordiazepoksid (1957.)
- Nebenzodiazepinski anksiolitici (buspiron), antidepresivi (SSRI), beta blokatori
NAJZNAAJNIJI PREDSTAVNICI
- Diazepam (Apaurin, Normabel, Diazepam): Antikonvulziv, mioreaksans; 4-40 mg
- Lorazepam (Loram, Lorsilan, Tavor): Brzo stvara ovisnost; 2-8 mg
- Oksazepam (Oxazepam, Praxiten): 45-90 mg
- Klonazepam (Rivotril): Antiepileptik, 1-8 mg
- Alprazolam (Xanax SR, Xanax, Helex, Misar): Benzodiazepin 2. generacije, osobito
djelotvoran kod paninih ataka, 2-6 mg
NEBENZODIAZEPINI
1. Anksiolitici
- Buspiron (Travin)
- Azaspirodekanedin, inhibira pranjenje 5-HT neurona i smanjuje serotoninergiku aktivnost.
Doza 20-30 mg. Rezistentnost na buspiron kod bolesnika koji su ranije uzimali
benzodizepine.
2. Hipnotici
- Zolpidem (Sanval, Zonadin)
- Imidazopirin, 5-10 mg. Skrauje vrijeme uspavljivanja, odrava fazu dubokog spavanja,
smanjuje broj nonih buenja.
52

.
-

Zaleplon (Zan)

AKUTNI STRESNI POREMEAJ

- Akutna reakcija na stres(or) koja se javlja u roku od nekoliko minuta do nekoliko dana.
- Poremeaji panje, dezorijentacija, nesposobnost shvaanja, disocijativna amnezija.
POSTTRAUMATSKI STRESNI POREMEAJ
- Osnovni preduvjet za pojavu PTSP-a je izlaganje ekstremnom traumatskom iskustvu
(prisustvovanje zlostavljanju, ranjavanju, smrti druge osobe ili je bio ugroen sam bolesnik).
- Traumatski dogaaji mogu biti izazvani od drugih ljudi (rat, otmica, zarobljavanje, muenje,
fiziko i spolno zlostavljanje), u prometu, u stanju tekih bolesti, kod prirodnih nepogoda
(potres, poplava).
- Osjeaj bespomonosti je kljuan za razvitak PTSP-a.
- Izbjegavanje svega onoga to podsjea na traumatski stres
- Ponovno proivljavanje traumatskog iskustva (flash back epizode, runi snovi)
- Simptomi pojaane pobuenosti
- Klinika slika ovisi o intenzitetu i karakteru samog traumatskog dogaaja, premorbidnom
funkcioniranju, ranijim zlostavljanjima i agresivnom ponaanju, socioekonomskom statusu,
inteligenciji.

53

POSTTRAUMATSKI STRESNI POREMEAJ

25. 01. 2008.
-

PTSP se svrstava u skupinu anksioznih poremeaja

primarno je CIVILAN (npr. u vicarskoj 2-4% psihikih poremeaja otpada na PTSP a ve
stotinama godina nisu sudjelovali u ratu), ali svaki rat je kontekstualizirao sve poremeaje, pa
tako i PTSP
u civilnoj domeni je podjednako zastupljen meu spolovima, u vojnom smislu je vie
oboljelih mukaraca
postoji 5 vrsta lijekova stabilizatori raspoloenja, antipsihotici, elektrokonvulzivna
terapija
koristi se i preko 400 tehnika psihoterapije

POVIJESNI PREGLED
- Vojniko srce, iritabilno srce, Da Costa sindrom (ameriki graanski rat)
- Granatni ok (prvi svjetski rat)
- Ratna neuroza, sindrom koncentracijskih logora (drugi svjetski rat)
- Veteranski sindrom (korejski rat)
- Vijetnamski sindrom (vijetnamski rat)
- 1980. dananji naziv
UZROCI
- PTSP = kasna reakcija (odgoena, npr. mjesec dana nakon dogaaja) na izlaganje
ekstremnom traumatskom iskustvu razvija se krizno stanje (psihogena reakcija)
- Poto se radi o ekstremnim dogaajima, malo je ljudi pogoeno
- Osoba moe biti ugroena: direktno ivotno i materijalno
- Ratni stresori
- Prirodne nepogode
- Promet
- Teke bolesti
- Fiziko i spolno zlostavljanje
- Pri tome je bitan osjeaj bespomonosti.
STRESOGENI DOGAAJI:
- DNEVNI DOGAAJI-nisu osnova za psihike poremeaje kod zdravih ljudi, ali mogu biti
ako osoba ima drugih problema/predispozicije
- IVOTNI DOGAAJI-ozbiljniji su od dnevnih, ali veina ljudi se uspije adaptirati na njih i
dogaaju se svima; KRIZNO STANJE-nastaje ako se osoba ne uspije adaptirati, a predstavlja
psihogenu reakciju koja ima anksiozni i/ili depresivni karakter
- EKSTREMNO TRAUMATSKO ISKUSTVO-malo ljudi ga doivi, vei dio ljudi nakon
izlaganja razvija ili akutnu reakciju na stresor (krae stanje, traje do mjesec dana) ili PTSP
(dulje traje ili se javlja odgoeno)
- smrt djeteta je ivotni dogaaj, a ne ekstremno traumatsko iskustvo (smrt djeteta je ETI
jedino ako se dogodi u stravinoj prometnoj nesrei ili pucnjavi i sl.), bez obzira to je
najstresniji dogaaj od svih
- za PTSP osoba moe biti direktno izloena (znai da je sama tjelesno, ivotno ili materijalno
ugroena), ali moe razviti PTSP ak i ako se radi samo o prijetnji ili ako je osoba samo
promatra traumatskog dogaaja (koji se dogaa nekome drugome), ak nije bitno niti
54

vremenska, geografska i emocionalna blizina sa osobom kojoj se traumatski dogaaj dogaa

(npr. sluajevi PTSP-a diljem SAD-a nakon 11.9.)
PTSP nije rezerviran samo za rtve, ve se moe razviti i kod zlostavljaa
rtve i svjedoci-temelj za PTSP: osjeaj bespomonosti u situaciji u kojoj su se nali, tj.
nemogunosti izbjegavanja ekstremno traumatskog dogaaja

EPIDEMIOLOGIJA PTSP-a
- 60 % mukaraca i 50 % ena e tijekom ivota biti izloeno stresovima koji odgovaraju
kriterijima iz DSM-IV
- 8 % ope populacije razvit e PTSP (danas oko 10%)
- 39 % imat e subklinike simptome-laka forma
- kod mukaraca PTSP je najee vezan za rat, kod ena za silovanje i fiziki napad
RIZINI FAKTORI ZA RAZVITAK PTSP-a
- Osobine stresora
- Socijalni status (obrazovanje, prihodi) nii SES je vulnerabilniji
- Autodestruktivno ponaanje
- Ranije zlostavljanje (i rtva i zlostavlja mogu razviti PTSP)
- Karakteristike linosti (naini noenja, coping)
- Prijanji poremeaji i premorbidno funkcioniranje
- Intelektualni status
O EMU OVISI HOE LI SE PTSP RAZVITI?
1. STRESOR - razliiti po tome koliko dovode do PTSP-a
- Broj 1 je silovanje-preko 90-95% rtva silovanja razvije PTSP
- Broj 2 su specijalne (vojne) postrojbe-oko 70% pripadnika razvije PTSP (podaci za GB-SASFalklandski otoci; slini postotak i kod izraelskih antiteroristikih jedinica
- Broj 3 su obine ratne postrojbe ili civili u bombardiranju tj. sudionici opih ratnih dogaajado (manje od) 50% pripadnika razvije PTSP
- Broj 4 su rtve ekstremnih prirodnih nepogoda (tsunami i sl.)-do 20% rtva istih razvije
PTSP
- Broj 5 su rtve prometnih nesrea (ekstremnih, ne ono kad se malo okrznu)-10-15%
sudionika razvije PTSP
2. LINOST-ako postoji neki poremeaj linosti ili ako je osoba ranije imala neki
psihijatrijski entitet ili ako je neki psihijatrijski entitet u poetnoj fazi; takoer, ako postoji
heteroagresivno, asocijalno, antisocijalno ili autodestruktivno ponaanje sve to poveava
vjerojatnost razvitka PTSP-a uslijed izlaganja ekstremnom traumatskom iskustvu, tj. to su
faktori vulnerabilnosti
3. SOCIJALNI STATUS - nizak socijalni status je faktor vulnerabilnosti; visok socijalni
status je faktor zatite
4. RANIJE ZLOSTAVLJANJE - odnosi se i na rtve i na zlostavljae; predstavlja faktor
vulnerabilnosti

55

.
5. INTELEKTUALNI STATUS - via IQ je faktor zatite; ali vana je i SPACIJALNA
INTELIGENCIJA, tj. spacijalna IQ je zatitni faktor (visoka spacijalna sposobnost je
negativno korelirana s PTSP-om, a puno je razvijenija kod mukaraca)
SIMPTOMI PSTP-a
-

MORAJU biti prisutni simptomi iz sve tri skupine simptoma za klasini PTSP-a:

1. Ponovno proivljavanje traumatskog iskustva: tijekom dana, javljaju se slike-tzv. intruzivni

fenomen (ive slike); tijekom noi, javljaju se runi snovi (obino u drugoj polovici spavanja u
REM-u)
2. Izbjegavanje svega onoga to podsjea (realno ili simbolino) na traumu (npr. miris rotiljaspaljeni leevi)
3. Simptomi pojaane pobuenosti-imaju nizak prag tolerancije na frustraciju, na sitnice estoko
reagiraju (heteroagresivno ili autodestruktivno)
-

Ako su prisutni simptomi samo iz 1 ili iz 2 skupine simptoma SUBKLINIKA FORMA

(39%); (ELEMENTI PTSP-a je termin za subkliniku formu za potrebe RH dijagnostike, tj.
nije slubeni naziv)

TERAPIJA PTSP-a
1. Farmakoterapija (anksiolitici, antidepresivi, antipsihotici)
2. Psihoterapija (BK, suportivna, gestalt, psihoanalitiki orijentirana; individualna, grupna,
partnerska, obiteljska)
3. Socioterapija
- nakon 3-5 godina trajanja PTSP-a, ak 75% oboljelih e biti bez simptoma klinika slika
blijedi i povlai se; dio oboljelih i nakon raspona od 3 do 5 godina zadrava simptome; oko
1/5 oboljelih ima trajnije simptome ili ak doivotne (bez obzira je li primijenjivana terapija)
- MALIGNA FORMA PTSP-a (isto RH, a ne slubeni termin)-kronificirana, teka forma
PTSP-a (ovih 1/5 bolesnika koji se dugo ili doivotno bore protiv PTSP-a)
- simptomi se povlae bez obzira na terapiju, ali ukoliko postoji kombinacija psihofarmaka i
suportivne terapije to povlaenje simptoma je bre i kvalitetnije.

56

BIHEVIORALNI SINDROMI UDRUENI S FIZIOLOKIM

POREMEAJIMA
-

psihosomatske bolesti-postoje u svim dijelovima medicine

psihike karakteristike: poremeaji nagona i poremeaji vezani za trudnou
poremeaji vezani za trudnou se javljaju samo kod ena, eventualne psihike promjene
mukaraca uslijed partneriine trudnoe spadaju u domenu kriznih stanja
poremeaji vezani za trudnou-POSTPARTALNA PSIHOZA-slina je SH i depresiji;
najakutnija forma poremeaja ovog tipa
POREMEAJI NAGONA-imaju kategoriju dijagnoze, tj. to su psihijatrijski entiteti (za
razliku od npr. poremeaja pamenja ili halucinacija koji nisu dijagnoze)
poremeaji nagona se mogu javiti samostalno (tada su jedini ili glavni od simptoma) ili se
javljaju unutar drugih klinikih slika

NAGONI
- Ponaanja koja se temelje na naslijeenim automatizmima
- Tee za zadovoljenjem
- Zadovoljenje je povezano s ugodom
- Dijele se ne VITALNE i SOCIJALNE
NAGONI ZA SAMOODRANJEM: nagon za hranom, snom
NAGONI ZA PROUENJEM VRSTE: spolni i roditeljski nagon
POREMEAJI NAGONA:
- KVANTITATIVNI-ei, manje ozbiljni, tj. morbidni
- KVALITATIVNI
KVANTITATIVNI POREMEAJI NAGONA ZA HRANJENJEM
1. Anorexia
2. Bulimia
KVALITATIVNI POREMEAJI NAGONA ZA HRANJENJEM
1. Vegetarijanstvo
2. Pica (pika)
3. Koprofagija
4. Nekrofagija
5. Antropofagija
KVANTITATIVNI POREMEAJI NAGONA ZA HRANJENJEM
- Jedenje manje/vie se javlja kod gotovo svakog psihijatrijskog entiteta (ee je jedenje
manje); meutim, kod anoreksije i bulimije se to javlja izolirano
- Anoreksija i bulimija su 2 razliita poremeaja (oko toga se slae veina autora, iako
psihodinamsko gledite naglaava kako se radi o jednom poremeaju a razliitim
manifestacijama)
- Jedina slinost izmeu anoreksije i bulimije jest to da im nije poznata etiologija; postoje
pokuaji objanjenja etiologije anoreksije i bulimije poput otpora prema autoritetu,
odrastanju, roditeljima, partneru i sl., ali to se javlja kod 2/3 oboljelih, dok 1/3 oboljelih
dolazi iz normalnih obiteljskih ili partnerskih okruenja

57

1. ANOREKSIJA-javlja se obino izmeu 15. i 25. godine, u 80-90% sluajeva pogaa

djevojke, tj. ene; kad jednom zavri anoreksina epizoda, kasnije osoba ima veu
vjerojatnost razviti ponovno anoreksiju ili neki drugi poremeaj
2. BULIMIJA-omjer oboljelih po spolu je :M=2:1, prognoza je bolje nego kod anoreksije,
poremeaj se moe javiti i u kasnijoj dobi kod ena (oko 40.)
- Danas je sve ei oblik kombinacije anoreksije i bulimije
- TERAPIJA-vrlo sloena i teka, nekad neuinkovita ak i u bolnikim uvjetima
- SMRTNOST-anoreksija 5% bolesnika umire; bulimija u promilima (znai tisuinkama)
- Kod nas ne postoji jo specifina ustanova ili odjel za lijeenje poremeaja hranjenja
KVALITATIVNI POREMEAJI NAGONA HRANJENJA
1. PICA-kada trudnica jede hranu u drugom tromjeseju koja nije tipina za nju ili za doba
godine (npr. kiseli krastavci, mango i sl.)
2. VEGETARIJANSTVO-kad prelazi u psihopatologiju? Kada osobe ponu agresivno
zastupati svoju ideju, ako je nastalo naglo; kada se ujedini s pseudofilozofskim idejama idu u
krajnosti (postaju psihotini, sumanuti)
3. KOPROFAGIJA-jedenje fekalija
4. NEKROFAGIJA-jedenje ivotinjskih leeva
5. ANTROPOFAGIJA-jedenje ljudskog mesa (prvo ubije ovjeka pa ga pojede)
- Koprofagija, nekrofagija i antropofagija - uvijek se javlja uz SH i predstavljaju teke
poremeaje
KVANTITATIVNI POREMEAJI NAGONA ZA SPAVANJEM (PARASOMNIJE)
1. INSOMNIJA ILI NESANICA
- ili 4. od svih simptoma zbog kojeg ljudi dolaze kod lijenika ope prakse
- Kod somatskih bolesti-sve bolne,
- Kod gotovo svih psihijatrijskih poremeaja
- Situacione (okazione)-vezane za nonu smjenu, jet lag
- Nesanice u uem smislu-3-4% nesanica; jedino one se lijee lijekovima za spavanje
(hipnotici)
- rigorozan kriterij nesanice u uem smislu: radi se o nesanici ako osobi treba dulje od 45
minuta da zaspi, ako se budi vie od 4 puta tijekom jedne noi, ako je duljina spavanja kraa
od 4 sata i ako se sve to ponavlja barem 4 puta na tjedan i ukupno traje dulje od mjesec dana
- samo se nesanica u uem smislu lijei hipnoticima; nesanica koja za podlogu ima somatske
bolesti treba lijeiti lijekom za tu somatsku bolest (tj. lijei se somatska bolest, a ne
nesanica); nesanica ija je podloga psihijatrijska treba lijeiti odgovarajuim psihofarmakom
(za onaj poremeaj koji je u podlozi); situacione nesanice, npr. zbog jet laga se lijei
melatoninom
2. PRETJERANA POSPANOST (Hipersomnia)
1. Somatske bolesti
2. Psihijatrijski entiteti
3. U uem smislu
- hipersomnija-osoba spava dulje od 10h, a kada se probudi (samo buenje je vrlo teko) ima
osjeaj kao da nije uope spavala, psihomotoriki je jako usporena
- hipersomnija u uem smislu-npr. osoba uobiajeno spava 6-8h i u jednom trenutku poinje
spavati vie od 10h
58

.
-

nije poremeaj ako netko ima bioritam spavanja duljeg od 10h

REBOUND FENOMEN-javlja se kod svake vrste deprivacije; ukoliko osoba neko vrijeme
ne spava (npr. ispitni rokovi) i nakon toga produlji vrijeme spavanja radi se o rebound
fenomenu koji je normalan, a ne poremeaj

KVALITATIVNI POREMEAJI NAGONA ZA SPAVANJEM (PARASOMNIJE)

1. SOMNAMBULIZAM (HODANJE U SNU)
Benigno ako se javi kod djeaka od oko 12 godina i prestaje higijenom spavanja
Radi se o promijenjenom stanju svijesti
MALIGNA FORMA-kod oba spola (i kod djeaka od 12 godina, zato se ne smije olako
shvatiti kad se javi)upuuje na nonu epilepsiju, tumore (organitet)
2. ENUREZA (mokrenje u snu)
Primarna-osoba nije stekla kontrolu nad nonim mokrenjem kad je trebala; javlja se u 0.01%
ljudi u populaciji
Sekundarna-osoba stekne kontrolu nad nonim mokrenjem, ali je u jednom trenutku izgubi
3. NONI STRAH (pavor nocturnus)
- Javlja se u non REM fazi, u 1. dijelu spavanja
4. NONE MORE
- Javljaju se u 2. dijelu spavanja, u REM fazi ili nakon nje; imaju sadraj za razliku od nonog
straha
-

Ostali kvantitativni poremeaji spavanja:

5. HRKANJE
6. BRUKSIZAM krgutanje zubima u snu, govorenje u snu, smijanje u snu, apneje
KVANTITATIVNI POREMEAJI SPOLNOG NAGONA
1. povean spolni nagon
a) nymphomania (kod ena)
b) satyriasis (kod mukaraca)
- vrlo rijetki poremeaji
- mogu se javiti kod manije
- terapija: psihoterapija
2. smanjen spolni nagon
a) frigidnost (kod ena) nemogunost doivljavanja orgazma
b) impotencija (kod mukaraca)
c) averzija osobe normalno funkcioniraju do spolnog kontakta, a onda jedan partner pone
osjeati jaku averziju prema spolnom kontaktu (ak moe doi do panino anksioznog
poremeaja)
d) poremeaji erekcije
e) poremeaji spolnog uzbuivanja
f) poremeaji orgazma
g) poremeaji ejakulacije
59

.
h) dyspareunia bol pri spolnom odnosu
i) vaginismus pojava gra u vagini tokom spolnog odnosa
j) anorgasmia nemogunost doivljavanja orgazma + nemogunost ejakulacije (prerana
ejakulacija puno ea)
-

kriterij: neka od gore navedenih potekoa se ponavlja 6 mjeseci, u vie od 50% pokuaja,
kod dvoje ljudi koji su normalno funkcionirali i elje i dalje ako (ima sluajeva da mukarac
ne moe sa enom a moe s ljubavnicom)
terapija: brana (partnerska) psihoterapija

KVALITATIVNI POREMEAJI SPOLNOG NAGONA

1. perverziteti (laki poremeaji)
a) egzibiocionizam
b) voajerizam
c) fetiizam
d) transvetizam (samo ako je u cilju doivljavanja spolnog uzbuenja)
2. perverzije (tei poremeaji, zakonski se sankcioniraju)
a) pedofilija
povremeno s djecom (moe doivjeti spolno uzbuenje i s odraslim osobama);
sankcionira se zatvorskom kaznom
samo s djecom (ne moe se drukije zadovoljiti); zatvorska kazna i psihoterapija
(naalost, slabi rezultati)
b) nekrofilija
c) zoofilija
d) silovanje
e) incest
f) sadizam
samo ako je protiv
g) mazohizam
volje partnera
-

terapija kvalitativnih poremeaja spolnog nagona: primarno psihoterapija (iako daje slabe
rezultate) jer psihofarmaci ne pomau dugotrajno (a mogu uzrokovati i pojavljivanje nekog
drugog poremeaja)

POREMEAJI SPOLNOG IDENTITETA

transseksualizam
- za prihvaanje u javnosti odgovorni plastini kirurzi
- prije je to bila kategorija podvojenog identiteta ili shizofrenije
- uzrok je u razini testosterona
- moe se javiti zbog kromosomske aberacije, ali ovdje se uglavnom radi o urednoj genetici
bez psihikih poremeaja
POREMEAJI SPOLNE ORIJENTACIJE
homoseksualizam i biseksualizam
- ne klasificira se kao poremeaj od zadnjeg izdanja DSM-a (IV) za to zasluni ameriki
psiholozi i psihijatri
- postoje latentna homoseksualnost (oko 50% populacije koja prihvaa homoseksualnost) i
manifestna homoseksualnost (oni koji jesu homoseksualci)
- terapija: psihodinamska, ali dugo traje i daje slabe rezultate (lake je preorijentirati
biseksualca nego homoseksualca)
60

61