ELK YAPILAR (2+1)

Yrd. Do. Dr. Ali SARIBIYIK

Dersin Amac

elik yap sistemlerini, malzemelerini ve elemanlarn

tantarak, elik yap hesaplarn kavratmak.

Dersin erii

elik yap sistemleri, kullanm yerlerini, elik yap

malzeme trleri, bulonlar, kaynaklar, elik yap
sistemini etklileyen statik ve dinamik yk hesaplarn,
elik yap elemanlarnn kesit tayini ve gerilme tahkiki
hesaplarn, Bulon, perin ve kaynak hesaplarn,
elik yaplarn korozyon ve yangn gibi etkilere kar
koruma yntemleri retmek

Ders Ak
Hafta

Konular

Giri ve genel tanmlar

elik yap sistemleri, kullanm yerleri

elik yap malzeme trleri

elik yaplarn korozyon ve yangn gibi etkilere kar koruma
yntemleri
ekme eleman

Basn eleman

Basn eleman

Kiriler

Bulon hesaplar

10

ara snav

11

Bulon hesaplar

12

Kaynak hesaplar

13

Kaynak hesaplar

14

Kaynak hesaplar

DEERLENDRME SSTEM

YARIYIL ALIMALARI

SIRA

KATKI
YZDES

Ara Snav

70

Ksa Snav

20

dev

10

Toplam

100

Finalin Baarya Oran

50

Yliinin Baarya Oran

50
Toplam

100

AKI
elik Yaplarn Tarihesi
Yapsal elik retimi
Malzeme zellikleri
elik Profiller

eliin stnlkleri
eliin Sakncal Yanlar

elik Kullanm Alanlar

elik Yaplarn tarihesi

1779-1875 Font kprler
1846-1890 Dvme elik
1890- Dkme elik kpr ve yksek yaplar

Yapsal elik

Dvlerek,
preslenerek
ve
haddeden
geirilerek ekil alabilen demir alamlara elik
denir.
elik esas itibariyle bir demir + karbon
alamdr. Yksek lde demir, dk lde
karbon.
Karbon miktar arttka eliin dayanm da
artar. Ancak bu durumda elik daha gevrek
hale
gelir.
Kaynaklanabilirlii
azalr.
Dolaysyla hem yksek dayanml hem de
yeterli sneklie sahip eliin retiminde
karbon yzdesi hassas ve nemli bir rol
oynamaktadr.
elik alamna ayrca fosfor, kkrt, azot,
silisyum, manganez, bakr, krom, nikel gibi
elemanlar ilave edilerek kaliteli elikler elde
edilir. Dier elemanlarn eliin zelliklerine
olan etkisi karbonun tekbana olan etkisinin
bir fonksiyonu olarak "Karbon edeeri, CE
ile ifade edilir.

elik retiminde kullanlan alamlar

eliin
dayanklln artrr.

Krom

(Cr):

mukavemetini,

paslanma

ve

srtnmeye

kar

Bakr (Cu): Snekliini ve paslanmaya kar dayanklln artrr.

Manganez (Mn) ve Silisyum (Si): Tama gcn ve dk scaklkta
sneklii artrr. Ergimi elikteki serbest oksijeni alr ve gaz habbecikleri nler.

Malibden (Mo): zellikle yksek scaklkta elik mukavemetini ve

paslanmaya kar dayankll artr.
Vanadium (V), Nikel (Ni), yksek kaliteli elik retiminde kullanlr.

Malzeme olarak elik

eliin mekanik zellikleri ekme deneyi sonucunda elde edilen gerilme - ekil
deitirme grafii yardmyla belirlenir. elik yaplarda kullanlan yapsal eliklerin
statik ykler ve ekme kuvvetleri altndaki dayanm dayanmn tanmlamak iin
malzemenin akma snr zelliinden yararlanlr.

eliin stn zellikleri

Homojen ve izotrop bir malzeme.

eliin ekme mukavemeti basn mukavemetine eit.

retimi srekli denetim altnda.

Yksek mukavemetli bir malzeme.

z arln tanan yke oran dk.

elik snek bir malzeme. Byk ekil deitirebilme zellii.

elik yap elemanlarnda deiiklik ve takviye olana.

elik yap eleman yerine monte edildii anda tam ykle alabilir. Yapm
sresi azalr.

Sklp yeniden kullanlabilme.

elik atlyelerinde imalat antiyede sadece montaj. Hava koullarndan

bamsz inaat.

eliin Sakncal Yanlar -Yorulma

Yorulma elik yaplar iin nemli bir sorundur. Yorulma, tekrar eden
ykleme yk boalmalar sonucu zaman ierisinde mikro atlaklarn
makro atlaa dnmesi sonucu oluur.

Yorulma atlaklar tekrarl ykler etkisindeki tm elik yaplarda

(rnein kprler) meydana gelebilir.

Yorulma atlaklarnn olumasnn en byk sakncas gevrek

krlmaya sebep olmasdr.

eliin Sakncalar-Korozyon
Korozyonun (paslanmann) kontrol edilmesi iin yntemler:
Koruyucu kaplama (rnek: epoksi kaplamal elikler)
Galvanik kaplama (inko kaplama ile yaplr)
zel alaml elikler (rnein: Paslanmaz elik)
Katodlama ile koruma (genelde yer alt yaplarnda kullanlr. Ters elektrik akmyla
elik katoda dntrlr.)

 KULLANIM ALANLARI
ok katl yaplarda

Byk aklklarn geilmesinde

Endstri yaplar otoparklar, Portatif yaplarda

Kprlerde

Deprem ve elik Yaplar

Deprem etkileri altnda bir yapnn enerji yutmas isteniyorsa yap
malzemesinin snek davran gereklidir. eliin, kopmadan byk
deformasyon yapabilme zellii yani byk bir ekil deitirme
sas olmas ve yksek dayanm, malzemeyi deprem blgelerinde
ina edilecek olan yaplar iin ideal bir malzeme durumuna
getirmektedir.
elik, z arlnn toplam yk iindeki paynn kk olmas
nedeniyle, hafif yap zmleri salamaktadr. Yksek dayanm
nedeniyle de daha ekonomik kesitler kullanlabilmekte ve temele
aktarlan toplam yk azalmaktadr. Dolaysyla deprem ykleri de
azalmaktadr.
elik sk ve srekli denetimle retilmekte olup, yap elemanlar ve
birleimler kontrole aktr ve herhangi bir aksakl gizlemek zordur.
Kolay onarm ve glendirme olanann bulunmas, hzl ve hava
koullarndan bamsz inaat yaplabilmesi, deprem iin nemli bir
kolaylk salamaktadr.