Hijyen ve Hijyeni

Mustafa Tayrek

Hibirey tecrbenin yerine geemez.

Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmeliin 7. maddesinde
"zellikle iyeri taban, duvarlar ve dier yzeyler dzenli olarak temizlenecek ve hijyen artlar salanacaktr"
denilmektedir. Ayn ynetmeliin 12. maddesinin ana bal "hijyen ve kiisel korunma"; Eitim balkl 13.
maddesinde de "hijyen kurallar" konusunda alanlara eitim verilmesi istenmekte; Salk Gzetimi ile ilgili 16.
maddesinde ise; yerinde kiisel ve mesleki hijyen nlemlerinin derhal alnabilmesi mmkn olacak ekilde gerekli
dzenleme yaplacaktr denilmektedir.
Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmeliin 6. maddesinde ise "veren tarafndan, i sal ve gvenlii
kurulu yelerine ve yedeklerine "endstriyel hijyenin temel ilkeleri" konularnda eitim verilmesi salanr" ifadesi yer
almaktadr.
Yaygn olarak bilindii gibi ;"sala zarar verecek ortamlardan korunmak iin yaplacak uygulamalar ve alnan temizlik
nlemlerinin tm hijyen olarak tanmlanr" ve bu balamda iyeri i sal ve gvenlii grevlileri iilere "zetle" u
nerilerde bulunur:

Kiisel Hijyen
Tm i kazalar ve meslek hastalklar nlenebilir. Bunlar nleyebilecek en nemli kii sizsiniz. Sal ve gvenlii
korumak iin belirtilen kurallara eksiksiz uyunuz. Kurallara isteyerek ve yeterince uyulmad takdirde iyeri alma
ortamnda bulunabilecek zararl ve zehirli, gaz, toz, duman, mist eklindeki kimyasal maddelerden etkilenebilirsiniz.
yi bir hijyen (temizlik ,salk bilgisi) daima gereklidir. yerindeki lavabolar, dular, tuvaletleri, soyunma odalarn en
iyi ekilde kullanmak her bir alann sorumluluudur.
Zehirli kimyasal maddelerle, scakta ve kirli ilerde alan iileri iin iyi bir hijyen (temizlik) temel arttr.
yi bir hijyen uygulamas iin, unlar hatrdan karmayn:

Temiz, iilebilir suyu iin

soyunma odasnda, tuvaletlerde, veya tehlikeli maddelerin kullanld yerlerde asla bir ey yemeyin

ellerinizi ve vcudunuzun kimyasal maddelere maruz kalan blmlerini dzenli olarak ykayn ve gnlk dularnz
yapn

dilerinizi ve aznz her gn temizleyin ve dzenli (periyodik) olarak dilerinizi (diiye) kontrol ettirin

uygun i elbisesi ve i (gvenlii) ayakkabs giyin

i elbisenizi ve i dnda giydiiniz elbiseleri kartrmayn

i elbiselerini, havlular vb., zellikle zehirli ve/veya zararl maddelerle kirlenmise (zel olarak dier amarlarla
kartrtmadan) temizlettirin,

koruyucu maskeleri, gzlkleri, eldivenleri, kulak koruyucularn, vb., uygun ekilde kullann

dzenli eksersizlerle fiziksel salnz koruyun.

Tehlikeli tozlarla alanlar , iten sonra du almal ve salarn da ykamaldr. Kirli i elbiseleri dzenli olarak
deitirilmelidir (temizletilmelidir). 'te ve i dnda farkl elbiseler giyilmelidir.
Tuvaletler, lavabolar, dular vb. dzenli olarak temizlenmelidir. Bunlarn temiz bulundurulmas elbette tm alanlarn
ibirlii, dikkat ve zenli kullanmasn gerektirir. Grip ve barsak ikayetleri bir iiden dierine hzla yaylabilir. Grip

olanlar, kuvvetli (akut) barsak ikayetleri olanlar veya bulac bir rahatszl olanlar derhal iyeri hekimine durumu
bildirmelidir.

yi bir personel hijyeninin en nemli blm en azndan herhangi bir eyi yemeye oturmadan nce, tuvaleti kullandktan
sonra, ve yaptnz ii tamamlaynca ellerinizi ykayn.

zcler, tinerler, alkaliler veya makine yalar gibi maddeleri asla cildinizi temizlemek iin kullanmayn.
Belirtilen bu kurallar uyulduunda acaba yukarda belirtilen ynetmeliklerde sz edilen "mesleki hijyen" ve
"endstriyel hijyenin temel ilkeleri" de karlanm oluyor mu ?
yeri uygulamalarnda ou kez "kiisel hijyen" ile "endstriyel hijyen", dier bir ifade ile "i hijyeni"nin bire bir
rtt, ayn eyi ifade ettii sanlmaktadr.
Oysa durum ok farkl.
Nasl m ?
nce, genel olarak i saln tehdit edebilecek tehlikeler, bunlarn alanlarn vcuduna olas giri yollar , bunlarn
deerlendirme yntemleri ve tehlikeyi nleyici kontrol yntemlerini zet olarak gzden geirelim, sonra i (endstriyel)
hijyeni'nin tanmna bakalm.
I. Sal tehdit eden tehlikelerin snflandrlmas

A) Kimyasal Tehlikeler
Bunlar, zehirli veya tahri edici maddeler olup dorudan doruya vcuda girerler. Gazlar, buharlar, svlar, katlar, tozlar
veya bunlarn karmlar vb. gibi.
B) Biyolojik Tehlikeler
Bunlar, bakteriler, virsler, mantarlar, kfler ve protista (bir hcreliler) gibi mikrobiyolojik olanlar ve bcekler,
parazitler (asalaklar), bitkiler; ve hayvanlar gibi makrobiyolojik tehlikeler.
C- Fiziksel Tehlikelerin (evresel Koullarn ) Meydana Getirdii Tehlikeler
Bunlar ar grlt, titreim (sarsnt), n saan enerji, olaan d scaklk deiimlerine ( termal konfor koullarna)
maruz kalma durumlardr.
D- Ergonomik Tehlikeler
Fiziksel Stresrler (tekrarlanan hareketler, ar kaldrma, uygunsuz veya statik (deimeyen) duru, yorgunluk, ar
g uygulama, dorudan/direkt basn veya ar g uygulama gibi).
Psikolojik stresrler (monotonluk, ar i yk gibi).
II. Vcuda Giri Yollar

1.

Solunum Yolu le : iler sanayide en ok bu yolla etkilenir.

1- Gazlar:

Mesleki zehirlenmelerin, ou solunum yolu ile alnan havann iinde bulunan klor, karbon monoksit, hidrojen slfr,
amonyak, azot dioksit, fosgen, brom , ozon gibi gazlardr. Bu maddeler normal scaklkta ve atmosfer basncnda gaz
olarak havada bulunabilir. (Tp veya sarn gibi gaz tama kaplar veya gaz boru hatlarndaki szntlar, kaynak ve
kesme veya motorlarn egzozundan kan gazlar gibi yksek scaklkta yaplan ilemler sonucu alma ortam
atmosferine gazlar yaylabilmektedir.)
2- Buharlar:
Normal scaklkta ve atmosfer basncnda buharlaabilen , gaz, sv veya kat maddelerin havada bulunan buharlardr .
rnein: Benzol, alkol, toluen vb. (Svlarn kartrlmas veya doldurulmas, boyama, tabanca boyacl, temizleme
ilemleri sonucu zararl buharlar aa kmakta, soluk dzeyine erimektedir.)
3- Sisler (mistler):
Bunlar, ok ince sv damlacklarnn havada dalmas sonucu meydana gelirler, elektro metal kaplama tanklarnda ve
tabanca ile boya yaplmas durumlarnda olduu gibi. (Kesme ve talama ilemleri srasnda ya sisleri (mistleri),
elektrokaplamada asit sisleri, sprey tabanca boyaclnda sprey sisleri olumaktadr).

4- Tozlar:
Bunlarn, ok ince kat madde paracklarnn havada dalmas ile meydana gelirler. Organik ve inorganik
partikllerden oluur. Partikl byklne gre solunabilir, ya da st solunum yollar ile atlabilir olmalarna gre
snflandrlabilir. zlebilen tozlar akcierin nemine znrler ve sonra absorbe olurlar. Tahri edici tozlar, solunum
yollarnn i yzeylerine etki ederler. zellikle 0,1 ila 5 mikron arasndaki tozlar son derece tehlikelidir. Temizleme,
delme, kesme, itme, ezme gibi bir ok ilem sonucu tozlar alma ortamna yaylmaktadr.
a) Tahri Edici Tozlar:
Bir ok toz, balca ikayet konusudur. nk bunlar deriyi tahri ederler. rnein: Sodyum hidroksit, potasyum
hidroksit, kire tozlar vb. gibi.
Baz tozlar, kendileri tahri edici olmadklar halde cildin gzeneklerini tkamak suretiyle veya mikroplarn burada
yerlemelerine sebebiyet vererek, tahrie yol aarlar. Hububat, eker ve un tozlar bunlara rnek olarak verilebilir.
b) Zehirli Tozlar:
Bunlar, akcierlerden, deriden veya sindirim yollarndan kan dolamna girerek zehirlenmelere neden olurlar. rnein
Kurun, arsenik, civa, kadmiyum, fosfor ve birok kimyasal madde tozlar. Bu eit tozlar tahrie veya zehirlenmeye
birlikte neden olabilirler.
c) Fibrosis Yapan Tozlar:
Bunlar, akcierlerin hcrelerinde, fibros meydana getiren serbest silika ve asbest tozlardr. Kmr madencilii ve
dkm sanayisi gibi sektrler iin bu risk zellikle ok nemlidir.
d) Skc nert Tozlar:
Bunlar, tahri edebilen fakat zehirlenmeye ve fibrosis'e neden olmayan, rahatszlk verici tozlardr.
e) Allerji Yapan Tozlar:

Bunlar, bunlar baz kimselere etki eden, polen, pamuk, yn, krk, ty , sa tozlar ile baz cins odunlarn kesilmesinde
meydana gelen tozlardr.
5- Dumanlar:
Bunlar, kimyasal maddelerin meydana getirdikleri kat paracklarn gaz halindeki dumanlardr. rnein hidroklorik asit
ve amonyak buharlar havada beyaz dumanlar halinde amonyum klorr meydana getirirler. zellikle kaynak ve kesme
ilemleri srasnda aa kan dumanlar son derece nemlidir. nlem almay gerektirir.
B) Deriye Temas Yolu le
Deri yolu ile absorbe edilme, dorudan doruya deriye temas etme ile meydana gelir. Asitler, alkaliler, solventler,
yalar, formaldehit, krom veya nikel, baz organik tozlar, epoksi sertletiriciler, neftya cilt iin tehlikelidir.
1- ldrc zehirlenmeler
Nisbeten, ok az miktarlardaki zehirli maddeler absorbe edilebilir. Fakat, anilin, kurun tetra etil veya hidrojen siyanr
asidinin deriye ksa sre temas ok byk tehlikeler meydana getirebilir.
2- Tahri Edici Maddeler
Bunlar, dorudan doruya deriye (cilde) etki ederler. Kuvvetli asitler (slfrik asit, nitrik asit, hidro florik asit vb.).
Bazlar (sodyum hidroksit kostik, potasyum hidroksit, kire vb.), klor, flor, brom, fenol vb.
3- zcler
Bunlar, dorudan doruya deriyi tahri etmezler
(Dermatosis) rnein: Benzin, Gazya ve Alkol vb.)

ancak,

bakterilere

kar

derinin

direncini

azaltrlar.

C) Sindirim Yolu le
Atmosferde bulunan ve salya ile karan zehirli maddeleri yutmak, kimyasal maddeler bulam gdalar yemek, imek,
inemek ve tttrmek suretiyle sindirim yolu ile vcuda girerler.
d) Enejeksiyon yolu ile
e) Gz tarafndan absorbe edilerek.

Fiziksel Etkenlere (evresel Zararlara) Maruz Kalma

1- Titreim Sarsnt Vibrasyon
Sarsntya katlanma, alan yorar ve sinirli yapar. Parmaklarn hassasiyetinin kaybolmasna ve iltihaplanmasna neden
olabilir. Pnmatik (yksek hava basnl) el aletleri ekileri, yksek hzl ta tezgahlar, diki makinelar, forklift vb.
kullanmak gibi.

2- Grlt

Grlt arzu edilmeyen sestir. Biz burada sadece grltnn iddetini, srekli veya kesikli oluunu, iitme organlarn
tahri edici, bu organlara etki ve zarar verici durumlarn ele alacaz. En modern ehirlerde ve bkm ve dokumann
yapld tekstil sanayi, ileri sanayi, dkmhaneler, metal ileri sanayi gibi birok iyeri ve mesleklerde, yksek
dzeyde grltye devaml maruziyet, ahslarn kazalara ve iitme kayplarna uramalarna neden olmaktadr.
3- Aydnlatma
Yetersiz aydnlatma, farkl , gz kamatran titrek ve parlak klar gz yorgunluuna ve sinir sisteminin bozulmasna
neden olurlar.
4- Radyasyon In Saan Enerji
a) Enfraruj Inlar
Ar s nlar scak arpmasna, cilt tahriine ve gzde katarakt meydana getirir. zin verilebilen (msaade edilebilen)
en fazla (azami) konsantrasyon saptanmaldr.
b) Gamma Inlar
Radium ve radyoaktif maddeler ve x nlarna vcudun fazla maruziyeti (etkisinde kalmas sunuk kalmas ) , canlln
azalmasna, halsizlie, ba arsna, anemiye, lsemiye neden olabilir. Vcudun baz ksmlarnn bu nlara ok fazla
maruz kalmas, radium yanklarn meydana getirir.
Gamma Inlarnn Kontrol nlemleri :
1.

Bu gibi maddeleri ok az miktarlarda depolayn, tayn ve kullann.

2.

ileri, bu nlardan olabildiince uzakta tutun.

3.

Koruyucu kurun malzeme kullann.

4.

Maruz kalma sresini en azda tutun.

c) Ultraviole Inlar
Bu nlar, korunmam deri blgelerinde yanklar meydana getirir ve gzleri etkiler. Konjonktvit, iritis, cornea ulceri
cv. Bu nlarn ana kayna kaynak makinalardr.
Koruyucu nlemler: zel giyim, balk, gzlk, eldiven ve koruyucu siper kullanmak.
d) Ksa Dalga Inlar
Yksek frekansl akmn kullanld elektronik cihazlarda, Radar Sistemlerinde meydana gelebilir. Yksek enerjili
nlar elik talalarn kzdrabilecei gibi fla lambalarn da yakabilir. 300 mc. Den daha yksek frakanslar insan
duyarllna ok zararl olabilir.
Genellikle byk ve kk sabit radar direklerinin ok yaknlarna yaklamamal ve alan radar antenlerine zellikle
yakn mesafede asla braklmamaldr.
e) Is Scaklk
ok fazla scaklk ve nem, insan vcudunun s kontrol mekanizmasna arlk verebilir. Byle bir durumda vcudu
ancak uzun bir sre de alabilir.
1- alma'da Rahat Scaklk blgesi
Bal (nisbi) nem, rahat almann devaml olmasnda en nemli etkendir. uk fazla nem, terlemeye ve terin vcuttan
uzaklamasna etki eder. Ancak soutma sistemi ile vcut scakl normalde tutulabilir. Eer vcut scakl ok
ykselirse scak arpmas (baylma) ile sonulanabilir.
En ok rahatlk veren scaklk, atmosfer ve hava koullarn zel bir alanda ve mevsime gre deitirmekle elde
edilebilir. rnein, rahat bir alma scakl kn 18 0C 21 0C ve % 40 bal nem olarak verilebilir .Yazn ise bunun
biraz st olabilir.
2- Scaklktan Meydana Gelen Kaslmalar (Kramplar)
Fazla terlemede, vcuttan kan tuzu almak iin fazlaca tuz kullanlr. Bu, scaklk sebebi ile kramplara neden olabilir.
iler tarafndan alnacak tuz miktar iyeri hekiminin kontrol altnda saptanmaldr.
Salk Riski Oluturan Tehlikelerin Deerlendirilmesi
1.

Maddenin yaps veya zararl etkileri

2.

Maruziyet (etkisinde kalma) arl

3.

Maruziyet sresi

4.

Personelin duyarll hassasiyeti hakknda dnceler

5.

Havann kirliliinin llmesi

6.

Salk riski oluturan tehlikelerin kontrol

Salk Riski Oluturan Tehlikelerin Deerlendirilmesi

Gz nnde Bulundurulan Faktrler
eitli kimyasal maddelerle alma srasnda ve bunlarn olas tehlikeleri hakknda karar verirken dikkat edilmesi
gereken baz durumlar aada ksaca tanmlanmtr.

1) Madde'nin Yaps veya Maddenin Zararl Etkileri

Herhangi bir maddenin fiziksel veya kimyasal zelliklerinin salk zerinde yapaca zararl etkiler ok nemlidir.
Bir iyerinde , i gvenlii ile sorumlu olan kii ve onun temsilcileri ( Gvenlii Uzman, Sal ve gvenlii Kurul
yeleri vb.) iyerinde kullanlan her maddenin, salk riski oluturma derecesini, kullanlmasn ve zelliklerini iyice
bilmelidir.
Bilgi Alma Kaynaklar
retilen her bir kimyasal madenin ambalajna zel etiketler yaptrlmaktadr. Tehlike uyar etiketi bulunmayan ambalaj
iindeki maddenin , salk asndan riskli madde olmadna iaret etmez. Tehlike iareti etiketi tayan ambalaj, salk
asndan risk oluturabilecek maddenin varl ynnden dikkatle kontrol edilmelidir. Yasal olarak kimyasal maddeyi
reten firmalarn, maddenin salk asndan oluturabilecei riskleri gsteren kendi etiketlerini ambalajlara
yaptrmalar ve bu etikete, gvenli tama iin zel talimatlar eklemeleri bir zorunluluktur. Ayrca her bir kimyasal
maddenin Malzeme Gvenlik Bilgi Formlarn da Trke dzenleyerek mteriye vermeleri gerekmektedir.
2- Maruziyet'in (sunuk kalmann) Arl
iddetli maruziyette zarar grme, ksa srede meydana gelir.
Pratik olarak, zehirli maddelerin az miktarlar bile zarara neden olabilir.
Zehirli maddeler tarafndan hava oka kirlenmektedir (bulamaktadr). Bunlar iin yaplan (ortamdaki) kontrol
lmeleri, o kimyasal maddelerin alma ortam atmosferindeki konsantrasyonunun (dzeyinin) gvenlik snrlar iinde
olduuna bizi inandrmaldr. Birok maddeye dokunmak (bile) ok tehlikelidir. Bu nedenle bu gibi maddeler
dokunmaya kar korunmu olmaldr.
Not: Bir ok lm , tanklarda, kuyularda, silolarda, kapal olan yerlerde, oksijen azlndan meydana gelmektedir.
3- Maruziyet'in Sresi
a) Bir kere maruziyet
ok ksa bir sre de olsa, maruziyet zararl olabilir. Bunun iin zin verilen (msaade edilen) herhangi bir konsantrasyon
iin gvenlii salayacak bir rehber verilmelidir.
b) Tekrar eden (srekli) maruziyet
Baz maddeler, birikerek oluturacaklar etkileri ile sala zararl olabilirler. Bu tip maddelerin bir kere ve tekrar eden
maruziyete meydana getirecekleri toplam zararlar, salk asndan risk oluturan tehlikelerin deerlendirilmesinde gz
nnde tutulmaldr.

4- Kiisel Duyarllk (ahsi Hassasiyet)

Her ahsn, eitli zararl maddelere olan dayankll deiik olmaktadr. Bu durum, zellikle dermatosis meydana
getiren maddeler iin doru olmaktadr.
Baz ahslar, ok fazla alerjiktirler. Dier ahslar ise, ok az alerjiktir. Bazen, bir kere olan ar maruziyet, nceleri
yksek dayankllk gsteren ahslarda bile duyarllk meydana getirebilir.
Not: Herkes, fazla zehirli maddelere kar duyarldr (hassastr). Asl ama bu gibi maddelerin insan vcuduna
girmelerini nlemektir.
5- Havann Kirliliini lme
Verilen zehirli bir maddenin , neden olaca zararn, sisteme konulan madde miktarna bal olduu kukusuzdur. Bu
ayn zamanda, zararl maddenin havadaki miktarna ve maruziyet sresine de baldr. Havadaki zararl madde miktar
alnacak numunelerin analizi ile llebilir. Kat madde veya tozlarda, belli bir hava hacminde, taneciklerin bykl
ve adetinin llmesi yntemi uygulanmaktadr.
Havann kirliliini lme ii iin, mutlaka eitilmi bir eleman tayin edilmi olmaldr.
6 Salk Riski Oluturan Tehlikelerin Kontrol
a) lk i risk deerlendirmesi yapmak ve iyerinde kullanlan veya retilen sala zararl btn maddelerin listesini
hazrlamaktr. Ayn zamanda, depolarda veya iyeri sahasnda bulunan nceden satn alnm malzemenin kontrol de
yaplmaldr.
b) kinci olarak, retimde uygulanan btn yntemlerin sala zararl olup olmadklar kontrol edilmelidir. Herhangi bir
retim ynteminde toz, duman veya sisin meydana gelip gelmedii incelenmelidir.

Asitlerin, bazlarn (alkalilerin) duman karan, tahri edici svlarn ve katlarn, zclerin solventlerin tanmalar
sala zararllk ynnden kontrol edilmelidir.
Bu konuda yaplan kontrollerin deerlendirilmesi, baz deiikliklerin yaplmasna gereksinim gsterebilir.
Sadece ham ve mamul malzemenin, salk asndan riskli olup olmadklarn aratrmakla tam bir kontrol yaplm
olmaz, yan rnler ve zellikle atklar genellikle mamul malzemeden daha ok tehlikeli olabilir.
Not:Yangn ve patlama tehlikesi ayrca gz nnde bulundurulmaldr.

Tehlikeleri nleyici Kontrol Yntemleri

Genel Yntemler
alanlarn saln kontrol etmek iin, Genel Kontrol Yntemi uygulanabilmektedir.
1.

Havay Kirleten Kaynaklar Gidermek

2.

Kirli Havann Dalmasn nlemek

3.

ileri Korumak

A- Tehlike Kaynaklarn Giderme

1- Tesisat ve techizat deiiklii
Hi kuku yok ki, hava kirlenmesi konusunu baar ile ele almak, ilk nce iyerinde veya tehizatta meydana gelecek
deiiklikleri ve havay kirleten nedenleri saptamakla olasdr.
Techizatn ve uygulanan retim yntemlerinin ve tesisatn sonradan kontrol, konunun zmn daha fazla gletirir.
2- Zehirli Olmayan veya Daha Az Zehirli Olan Maddelerin Kullanlmas
ou zaman, retimin nitelii ve nicelii bakmndan bunu baarmak zor olmaktadr. Bu durum, deiiklik yaplmadan
nce dikkatle gz nnde bulundurulmaldr.
rnekler
Kullanma Amac

Kullanlan Malzeme- Madde

Daha ok Gvenilir Malzeme Madde

Polisaj (Parlatma)

Kum

elik kum (bilya)

tme, talama

Adi ta

Sun'i ta
Petrol Esasl solvent

Vernik
Makine Temizlii

Benzin

Gazya, hatta motorin

Boya

Kurun oksit

znmez kurun bileikleri

3- retim Yntemini Deitirme

retim yntemlerinin sk sk deitirilmesi, meslek hastalklarn meydana getiren tehlikeleri ksmen veya tamamen
ortadan kaldrabilir. Genellikle, iyerindeki byk deiikliklerde Maliyet Artlar dikkatle gz nnde
bulundurulmaldr.
Bu konuda baz rnekler:
1.

Sis, buhar ve gazlarn meydana geldii kimyasal reaksiyonlarda scaklk, basn ve reaksiyon hznn kontrol.

2.

Kaynak ve lehim ileri yerine sa kesme ve perinleme ilerinin yaplmas.

3.

El ile yaplan ilerin, ykleme makinelar, ara gereleri ile yaplmas.

4- yeri Dzeni
yerinin dzenli olmas, havann toz veya dumanlarla kirlenmesini nleme bakmndan hayati nem tar. Tozlarn,
yeniden yaylmasn nleyecek ekilde etkili vakumlu temizleyicilerin bulunmas ve herhangi bir temizleme iinin,
iyerinde ok az ii bulunduu srelerde yaplmas gerekir.
B) Kirli Havann Dalmasn nleme
Hava kirlenmesinin meydana gelmesini nlemenin, olas veya pratik olmad durumlarda, meydana gelen toz, gaz,
buhar vb.'nin iyerine yaylmasn (dalmasn) nlemek gerekir. .bu durumu baarmak iin denenmi 5 yol vardr.
1.

Tehlikeli retim yaplan iyerini ii dierlerinden ayrmak (tecrit etmek).

2.

Tehlikeli retim yaplan makine ve tesisat tamamen kapal duruma getirmek.

3.

Islak (ya) yntem uygulamak.

4.

Yerel (lokal, mevzii) olarak kirli havann emilerek alma ortamndan uzaklatrlmas.

5.

i eitimi

1- Ayrmak (Tecrit Etmek)

Btn tehlikeli ilemleri dierlerinden ayrlmal veya ayr bir yerde toplanmaldr. Bylece tm alanlar yerine, sadece
o i'de alan iiler bu kirli havaya maruz kalm olacaklardr. Bu durumda burada alan iilere tehlikelerden
koruyucu uygun koruyucu donanm verilmi olmaldr.
rnekler
1.

Dkmhanelerde, dkmlerin temizlenmesi ilemleri, metal kaplama veya metalleri asitlerle temizleme tanklar
(banyolar) ayrlm (tecrit edilmi) yerlerde bulunmal ve buralara, grevli iilerden bakalar girmemelidir.

2.

Ayrmaya (tecrit etmeye) ek olarak, snrlayc kurallarn konulmas ve kurun tetra etil ve dier benzer maddelerin,
seilmi ve eitimi kiiler tarafndan kullanlmas salanmaldr.

2- Kapal Duruma Getirme

Bu, tecrit etmenin daha genel bir uygulama eklidir.
1.

Bu, daha ok parlayc ve patlayc maddelerin parlama ve patlamalarna kar korunmada uygulanmaktadr.

2.

Talama ve parlatma ilemlerinde, ok yararl olan, kapal bir sistemin uygulanmas.

3- Islak (ya) Yntem Uygulamak

Bu, toz kontrolnde bilinen en eski bir yntemdir. Delme ve baz talama ilemlerinde, tozumann, byk lde
azaltlmasnda etkili bir yntemdir.

Meydana gelen tozun, tamamen slanm olmasna ve daha kuru iken yaylmam olmasna dikkat edilmelidir.
4- Kirli Havann Emilerek alma Ortamndan Uzaklatrlmas
Bu, endstride iyeri havasn kirletmekten saknmada kullanlan en nemli yntemdir.
Bunun prensipleri ve uygun bir iyeri dizaynnn nemi, genellikle anlalmamaktadr. Bu nedenle iyerlerindeki bir ok
tesisat verimsiz veya yetersizdir.
Yerel (lokal, mevzii) havalandrmada iki byk faktr etkilidir.
1.

Hava akm kontrol

2.

Uygun davlumbaz yaplmas (kirlenen havann dalmadan toplanp emilmesi iin), bu konudaki sorunlar yeterli ve
teknik havalandrma ile zmlenebilir. Balca, verimli bir kontrol, alma srasnda gvenilir bakm ile
salanabilir.

5- i Eitimi
Bu konuda ii eitimi ok nemli olup, iinin anlayl olmas ve ibirlii kurmas, kontrol programn baarya
ulatrr. Tehlikeli hareketler, alkanlklar ve uygulamalar, planlanm operasyon kontrol nlemlerini tamamen
bozabilir. Hemen hemen atmosfer kirlenmesini tamamen kontrol edecek bir lme ve deerlendirme yaplamamaktadr.
c- ileri Tehlikelerden Koruyun
Bir ok durumda iilerin maruziyetini azaltma, salk riski oluturan tehlikeleri ortadan kaldrmak iin yeterli deildir.
Bu gibi durumlarda kontrol ve gelitirme iin (kabul grm) iki genel yntem vardr.
1.

Genel Havalandrma

2.

Solunum yollar koruyucu donanmlarn kullanma.

1- Genel Havalandrma
Yerel (lokal) olarak yaplan, kirli havann vakum yolu ile dar atlmasnda, bu durum ikinci derecede nemlidir.
ou zaman genel havalandrmada meydana gelen bir hata sonucu, bunun yerine yerel olarak havann vakum yolu ile
alma ortam atmosferinden uzaklatrlmas (atlmas) uygulanr.
Genel havalandrmann , etkili olmasn snrlayan bir ok faktr vardr.
1.

Kirli havann toplam miktar.

2.

ilerin yaknnda bulunan havay kirleten kaynaklardaki kirlilik konsantrasyon derecesi.

Genel havalandrma, aadaki durumlarda baarl olarak kullanlabilir.

1.

retimden dolay hava kirlilik orannn dk olduu ve konsantrasyonunun (miktarnn), alma ortam atmosferi
gvenlik snr iinde olduu durumlarda.

2.

retimden dolay, hava kirlenmelerinin dier blgelere yaylmasnn istenmedii veya bunun nemsiz olduu
durumlarda.

2- Solunum yollar koruyucu donanmlarn (tehizatlarn) kullanma.

Koruyucu solunum donanmlarn zel kullanm koullar:
1.

Duruma gre solunum yollar koruyucularnn kullanlmas iin ii ile anlama,

2.

Dikkatli ve zel balant,

3.

Donanmn tehizatn temizlii ve bakm iin gerekli malzeme ve yer.

4.

Donanmn zel kullanlmas ve koruyuculuk snr hakknda retim.

5.

Eitimi, verimli ve akllca yaplacak kontrol.

imdi i hijyeni'nin (endstriyel hijyeni'nin) tanmn yapabiliriz:

"yerinde oluan, hastala neden olan, salk ve iyilik halini bozan, iiler ve toplumdaki bireyler arasnda nemli
lde huzursuzluk ve verimsizlik yaratan evresel faktrleri (ortam koullarn) ve stresleri gzlemleyen ( tanyan
) deerlendiren ve kontrol altna alan bir teknik ve sosyal bilim ve sanattr."
Demek ki kiisel hijyen ile i hijyenin kapsam farkl imi.
Kanunun 82. maddesi ile yasal bir zemine kavuan i gvenlii uzmanlna ilave olarak, bir gn lkemizde de i
hijyeni bilim ve sanat ile uraacak yeterli say ve nitelikte i hiyenisti'nin yetitirilmesi ve i yerlerinde bunlardan
yararlanlmas dilei ile.
Kaynaklar
,, Sanayide gvenlii Eitim Rehberi, Say:8, T.C.alma Bakanl i Sal Genel Mdrl ,Mars Matbaas,
1968 Ankara.
Stellman , Jeanne Mager (Ed.), Encyclopaedia of Occupational Health and Safety , Fourth Edition, Volume I., ILO
Geneva 1998.
,, Accident Prevention Manual for Industrial Operations, Seventh Edition, National Safety Council, Chicago, 1977.
,, Introduction to Industrial Hygiene fort he Non IH Apactical Guide Without the Big Words, OR-OSHA 117,
Department of Consumer Business Services
http://www.bilkent.edu.tr/~bilheal/uremesagligi/hijyen.html
http://www.sowega-ahec.org/2007CareerGuide/IndustrialHygienist.htm
http://www.lm.doe.gov/land/sites/oh/fernald_orig/VImages/PhotoTour/2000/Aug00/pages/7349D-0121.htm
http://www.lbl.gov/ehs/chsp/html/materials.shtml
http://initialm.wordpress.com/2007/11/19/explosion-in-aramco-gas-pipeline-kills-28/
Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik, (26 Aralk 2003
tarih ve 25328 sayl Resmi Gazete)
Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik (07. Nisan. 2004 tarih ve 25426 sayl Resmi Gazete)