EZOTERK BLG KAYNAINDA YASAK MEYVE

Fuzuli BAYAT1
ZET
Trk kltr ekolojisinde yasak meyve dier dinimitolojik sistemlerdeki ayn adl olguyla benzerlik
gsterir. Mitolojilerde ve dini sistemlerde yasak meyve
insann ezoterik bilgisinin sonucu, iten da dnn
balangcdr. Yasak meyvenin yenilmesiyle insanolunun
irade gcnn, sabrnn snrlar belirlenmi olur. Hem
Trk mitolojisinde hem de dier dini-mitolojik sistemlerde
insanolunun
Tanr
emrine
kar
gelmesi,
bir
mkemmellik kayna olan balangtan, dini terimle
cennetten, uzaklamas eklinde anlalr. Yasak meyve
konusu insann yasaklara kar direnii, bilinmeyenleri
bilmek isteinin aa kmasdr. Bu yazda yasak
meyvenin yenilmesiyle insann lmle tanmas, reme
dnemine geii aratrlm, konu ezoterik bilgi
balamnda ele alnmtr.
Anahtar Kelimeler: yasak meyve, ezoterik bilgi,
lmle tanlk.
FORBIDDEN FRUIT IN THE SOURCE OF EZOTERIK
KNOWLEDGE
ABSTRACT
Forbidden fruit concept in Turksh culture ecology,
shows similariteies with the concept which have the same
name
in
the
other
religious
mythological
systems.Forbidden fruit, as a result of ezoterik knowledge
is the beging of the turn from inside to outside (of self) in
mythologies an religious systems.The bordes of humans
willpover and patience are determined by eating of the
forbidden fruit. Bath in Turksh mythology and in th
other religious mythological systems ,human beings
going aganist the orders of God is understand as on
alienation from the beginig which is a source of perfection
1

Prof. Dr. Fuzuli BAYAT

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

Ezoterik Bilgi Kaynanda Yasak Meyve

616

as a
religious term from heaven .The concept of
forbidden fruit is humans opposition to taboos and
arising of the desire of knowning the unknown.In this
article, humans meeting with death and transition to
the reprodustion periodare investigated and the concept
is handled in scope of ezoterik knowledge.
Key Words: Forbidden fruit, ezoterik knowledge,
acquaintance with death.
Giri
Mitolojik ve dinsel retilerde mkemmellik
kayna olan balang bir cennet olarak tasavvur edilir.
O bakmdan mitolojilere ve dini sistemlere gre
mkemmellikten, dolaysyla ilk balangtan uzaklaan
insanlk doal olarak bir d devresi geirmitir. Bu
d ve dle beraber mkemmelliin yava yava
kaybolmas mitolojilerde ve dinsel retilerde dier
olgularla beraber yasak meyve motifine balanr.
Yasak meyve bir taraftan insann ezoterik
bilgisinin sonucu, iten da dnnn balangcdr,
dier taraftan yasak meyve iyi olanla kty, aypla
doruyu, aklkla rtl seme aracdr. Mitolojik-dini
bilgilere gre yasak meyveye kadar yalnz iyi, gzel, doru
olan mevcuttur. Oysa yasak meyvenin yenilmesiyle
insanolu ters kutupta olan ktl, irkinlii, ayb,
yalan, kskanl, fesad grmee balar. Yasak
meyvenin yenilmesiyle insanolunun gznn almas
gereklemi, gelecekte yksek bir teknoloji retmesine,
fizik ilimlerini ileri gtrmesine yol am ancak
balangta mevcut olan kozmik bilgiden uzaklamasna
da sebep olmutur.
Dini Kaynaklarda Yasak Meyve
Yasak meyveyi yemekle ilk insann cennetten
kovulmas hakknda anlatlan mitolojik ykler ve dini
hikyelerle yaratann insanoluna byk bir hrriyet
vermesine ramen, bu hrriyetin belli bir snr dahilinde
olduunu da kantlar durumdadr. Bunu Kuran- Kerim
de ak bir ekilde gsterir. Cenab- Allah, Ademe yasak
meyveye yaklat takdirde zalimler zmresine gireceini

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

617

Fuzuli BAYAT

bildirmitir. Buradan yasak meyvenin bir snav unsuru

olduu veya snav rol stlendii grlr. Nitekim irade
gc, yasaklara uyma insanolunun balca grevi olarak
bilinir ve ezoterik bilgilere gre srr da vurma
kamillikten yoksun olma anlamna gelir. Bunlarn
bozulmas kozmik bilgilerden uzaklamaya neden olur.
Mutlak bamszlk balangta ho karlanmam bu
hrriyete zel bir snr konulmu ve snrn geilmesi
felaket olarak deerlendirilmitir.
Kuranda yasak meyvenin ismi gemez. Bunun
balca sebebi yasak meyvenin bir sembol olmasdr.
Yasak meyve insanolunun Tanr emrine kar gelmesi,
bir mkemmellik kayna olan balangtan, dini terimle
cennetten,
uzaklamasdr.
Aslnda
baz
tefsir
yorumcularnn yazd gibi bu fazla bilmek deil, kozmik
bilgiden uzaklamaktr.
Tevratta bu yasak meyvenin buday
gsterilmesi de bir semboldr. zm, incir
yorumlamalar da kutsal kitab zorlamaktan baka
deildir. nk nemli olan meyvenin tr deil,
mesajdr.

olarak
olarak
bir ey
verilen

Semav dinlerin dou nedenleri ve doduu blge

de hemen hemen ayn olduu iin birok konuda olduu
gibi yasak meyve konusunda da ortak zellik sergiler. Bir
dier nemli mesele mitolojide olduu gibi semav
dinlerin de ayn kozmik kaynaktan geldiidir. Yasak
meyve mitolojik sistemlerden farkl olarak semav
dinlerde didaktik bir zellik erevesinde sunulmu
edebiyata ve sanata konu olmutur.
Dier mitolojik sistemlerde ve uygarlklarda olduu
gibi Trk mitolojisinde de ilk insann ortaya k byk
nem tar. Hatta Trk mitolojisinde ilk insann Trngey
adlanmas da dolaysyla ilklie atfta bulunur. lk insan
olan Trngey adnda da ilk yaratlan varlk anlam
kalmtr. Trkede *t (tremek, yaratlmak) fiil
kknden gelen trn (yaratlm, dn, merasim
anlamlar vardr) ismi - gey eki almakla yaratlan anlaml
kelime olumutur. Trngey, ilk yaratlan ve ilk olarak

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

Ezoterik Bilgi Kaynanda Yasak Meyve

618

da lm tadan varlk olma zelliini kendi adnda

korumutur.2
lk
insann
yaratl
monoteist
dinlerin
kitaplarnda da yer almtr. Ancak ilk insann
yaratlmasyla ilgili ok sayda aratrmalara bakmakszn
halen de ilk insann yaratlma yksnn kayna
renilmemitir. nk mitolojik sistemlerin bazlarnda
yasak meyve anlay yoktur. Ancak onlarda da
insanolunun zamanla btn yasaklar kaldrd ve
Tanrsna asi olduu grlr. Simgesel ekilde verilen bu
motif kozmik bilgi kaynann yok olmas, snrlamalara
kar insann direnii anlamna gelir. Ayrca insann
bilinmeyenleri bilmek isteinin yasa bozaca taktirde
cezalanacana karlk daha da dominant olmasdr.
Yasak meyve kozmik bilgiden mitolojik aa
tanm ve mitolojik bir slupla hikaye edilmitir. Bu
hikyelerin okunuu metnin derinliklerinde sunulmak
istenen mesajn kozmik hafzada kalan ezoterik bilgiler
olduunu kantlar durumdadr.
Yasak meyve konusu ilk insann yaratlmasyla
ilgili mitle balantl bir biimde takdim edilir. lk insann
yaratl ve yasak meyve din edebiyatn dnda halk
edebiyatnn da konusu olmutur. Trk saz irlerinin
iirlerine konu olan yasak meyve ezoterik bilginin
simgesel takdimi ile dikkat eker.
Hristiyan dininde yasak meyveye ezoterik bir anlam
verilmee allmsa da bu baarl bir yorum olarak
nitelendirilemez. Nitekim Hristiyan yorumcularna gre
yasak meyve kadnla erkek arasndaki cins yaklamann
yasak olduu anlamna gelir. Hristiyanlktaki ruhbaniyet
(yani evlenmemek), evlenmemeyi ibadet ve sevap itikat
olarak bilmek telakkisi ile ilgili olduu iin bu tr bir
yorum yaplmtr. Kuranda byle bir yoruma esas
verecek hibir iaret yoktur. Kurana gre insann yasak
meyveyi yemesi Allahn yer yzndeki halifesi olduunu
unutmak ve asalet davasna kalkmakla asilik
belirtilerini ortaya koymaktr. Ezoterik bilgilere gre
yasak meyve akl ald iin yce Yaratan unutturur.
Bayat F.,
Bayat F., Trk Mitolojik Sistemi. Ontolojik ve
Epistemolojik Balamda Dnya Modeli, c.1, stanbul, 2007, s.116-117

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

619

Fuzuli BAYAT

Unutulan veya unutturulan ey (yani Allah) ise btn

bilgilerin, btn iyiliklerin ve btn gzelliklerin
kaynadr. Dolaysyla kutsal kitabn metninin de yasak
meyveyle kast ettii ezel ve ebed bilgi kaynann
zamanla insanolundan uzaklamas meselesidir. Bu
balamda yasak meyve yenilmek iin deil, snrlama
yapmak, kulluk gstermek ve snav iin konulmutur.
Yasak meyve ezoterik bilgi balamnda Smer
mitlerine kadar ular. Hastalk ve lmn olmad bir
lkede yetien meyvelerden birinin yasak olduu
anlalr. Bu cennet bahesinde Yer Tanras sekiz aa
yetitirir. Bu aalar meyvelenince Bilgelik Tanrs Enki
meyvelerin her birinden tadr. Buna Yer Tanras ok
kzar, Tanry lmle lanetleyerek ortadan yok olur.
Bilgelik Tanrs ok ar hastalanr. Dier Tanrlar byk
glklerle Yer Tanrasn bularak Bilgelik Tanrsn iyi
etmesi iin yalvarrlar. Tanra, Bilgelik Tanrsnn 8
bitkiye kar hasta olan 8 organ iin birer Tanr yaratr.3
Bu mitten anlalan u ki yasak meyveyi yemek
kazanlan bilgelie edeer tutulmutur. Mit sembolik
olarak yalnz Bilgelik Tanrsn bu meyveden yedirir.
Benzeri bilgiye Tevratta da rastlarz. Rab Allah
Ademe, Bahenin her aacndan ye, fakat iyilik, ktlk
bilme aacndan yemeyeceksin, yersen lrsn., dedi.
(Tekvin 2:5-23) nsann lml klnmas etiolojik bir
ekilde bu mitle aklanm olur. Ayn bilgi Kuranda da
gemektedir. Ey Adem! Ein ve sen cennette kal, orada
olanlardan istediiniz yerden bol bol yiyin, yalnz u
aaca yaklamayn, yoksa zalimlerden olursunuz. dedik.
(Bakara Suresi, 35-37) Btn bunlardan u sonu
kmaktadr: Yasak meyve insann bilmediklerini
bildirecek bilgilerle donatlm, ancak bilginin saf ve temiz
olan insann bana bela getirecei de vurgulanmtr.
lk insann yenmesi yasak klnm meyvenin
yenmemesinin
gerekesini
Kurandan
renmek
mmkndr. Ant olsun ki, biz daha nce Ademe ahd
vermitik, fakat unuttu, onu azimli bulmadk. Meleklere
Ademe secde edin demitik, blisten baka hepsi secde
Kramer S.N., Tarih Smerde Balar, stanbul 1992, s.123-127;
M.., Kuran, ncil ve Tevrat'n Sumer'deki Kkeni, stanbul, 1996

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

Ezoterik Bilgi Kaynanda Yasak Meyve

620

etmi, o ekinmiti. Ey Adem! Doru bu, senin einin

dmandr, sakn cennetten karmasn, yoksa bedbaht
olursun. Dorusu cennette ne ackrsn, ne de plak
kalrsn, orda ne susarsn ne de gnein scanda
kalrsn, dedik. Ama eytan ona vesvese verip: Ey Adem!
Sana sonsuzluk aacn ve sana kmesi olmayan bir
saltanat gstereyim mi? dedi. Bunun zerine ikisi de o
aacn meyvesinden yedi, ayp yerleri grnverdi.
Cennet yapraklaryla rtnmeye koyuldular. Adem
Rabbine bakaldrd. Rabbi yine de onu seip doru yolu
gsterdi. (Th Suresi, 115-122) Cennette yerleen, iyi ve
kty idrak etme aacnn meyvesini yemekle insan
yasa bozmu ve lmszlkten lme terk edilmitir.
Sonraki dnemde karmza kan aman aac ilk
mkemmellii simgeleyen cennet aacdr ki srra erme
ritelinde balang bilgiye sahiplenmek anlam ierir.
Ancak Kuranda bir yerde (Th Suresi, 20) meyvesi
yasak edilen aacn ad sonsuzluk aac olarak geer. Bu
terim iki anlamda kullanlabilirdi:
1. Sonsuz veya lmsz hayata iaret eklinde.
2. Cennetin
anlamnda.

insanolu

iin

sonsuz

olmay

O halde ilk insann yasa bozmas mantksal olarak

kadere balanm olur. Yce Varlk insanolunun bu
yasa bozacan bilirdi ve insan iradesiyle ba baa
brakarak insann iradesini ne ynde kullanacann
lsn merak ederdi...
Anlaldna gre ezoterik bilgi balangtan mevcut
olmu,
ancak
Tanr
onu
inisye
edilmemilere
yasaklamtr. Bu i bilgi insanolunun yasa bozmakla
renmeye alt bilgidir. lk insan ezoterik bilgiyi
kavramaa
hazr
olmadndan
sembolik
olarak
ezoretizmin simgesi olan meyve yasaklanmtr. nk
ezoterik doktrinler yayldka aslndan uzaklar, yava
yava yozlard. Dinlerin ezoterik ve egzoterik yanlar
olmakla birlikte, o belli kesimlere ait bir din de deildir.
Dinlerden farkl olarak ezoterizm kutsal olana daha derin
bir baktr. Ezoterik bilgi olay da semavi dinlerde yasak
meyve, kozmik bilgide ise inisye olmayanlarn bilmesi
yasaklanan bilgidir.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

621

Fuzuli BAYAT

Kurandaki yasak meyve olay Meydan Larousseda

biraz farkl ekilde anlatlmtr. Cennetteki iyiyi ktden
ayrmaya l olan elma aacndan yemesi Adem'e yasak
edilmiti. Cennetten kovulmasna kzan eytan, ylan ile
anlap Adem ile Havvay, yasak meyve yedirterek
cennetten kovduruyor. Bununla da eytan Yce
Yaratann yer yznn halifeliini verdii insanolundan
intikam alm olur.
Trk Mitolojisinde Yasak Meyve ve Dini-Mitolojik
Sistemlerde lmle Tanlk
Trk mitolojisine de giren yasak meyve olay btn
ynleriyle Tevratta tasvir edilen cennetten kovulma
motifini
hatrlatr.
Trk
kozmogonisinde
ilk
yaratlanlardan olan Trngey ve Eceyi de yer alt
dnyasnn hakimi Erlik kandrr. Yaratl mitinin W.
Radloff varyantnda rast geldiimiz4 Havva ile Ademin
benzeri olan Trngey ile Ece, ilk insanlarn vcutlarnn
tylerle kapl olmas, yasak meyve motifi, iftin yer
zerine atlmas vs. V. Verbitskiy varyantnda yoktur.
Kovulma motifinde Ece, Erlikin szleri zerine yasak
meyvelerden birini srr, meyve kendisine ok tatl gelir.
Isrd meyveyi kendisi yemekle kalmaz, kocasna da
yedirir. Her ikisinin yasak meyveyi yemeleriyle o ana
kadar plaklklarn koruyan tyler ayn anda dklr ve
plak olduklarnn farkna varrlar. Tanr bu ifti
koruyamayan ylan lanetler ve grld yerde
ldrlmesini ister. Trngeyle Ece lml klnr ve
Erlikle mcadele etmek iin orta dnyaya gnderilirler.
Bu mitte Kurandaki eytann yerinde Erlik grlr.
Ancak Tevratta mevcut olan ylan motifine burada da
rastlamak mmkndr.
Yasak meyvenin yenilmesinden sonra insann
lml olmas ve insan neslinin tremesi olaylar
gereklemitir. Nitekim yasak meyvenin yenilmesinden
sonra Tanr kadna dourma cezasn vermitir. Simgesel
olarak insan soyunun artmas ve tarihi zamana gei
yasak
meyvenin
yenilmesiyle
belirlenir.
Trk
mitolojisinde ilk yaratlan Ece ve Trngey yasak
meyveleri yemeleri sebebiyle ebedi kl dnyadan

Bkz. Padloff W.W., z Sibiri. Stranits Dnevnika, Moskova, 1989

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

Ezoterik Bilgi Kaynanda Yasak Meyve

622

karanlk dnyaya kovulmu olurlar ve yaratma sona erer,

bundan sonra reme balar. Burada Tevrattaki iyi ve
kty bilme aac deiik bir ekilde ilenmitir.
Nitekim meyveyi yedikten sonra Trngeyle Ece
plakl, yani ktl fark ederler veya ktlkle
tanrlar. nsanlar yasak meyveden koruyamayan ylan
lanetlenir. Yapt sutan dolay Ece, Tanr tarafndan
ocuk dourma ve doum sancs ekme cezasna
arptrlr. Trngeye ise ceza olarak kazanarak hayatn
kurma verir. Mitte bilinaltnda yatan yaratlmadan
remeye gei ve lm kavramlar yasak meyveyle
eletirilir. Kovulma remeye, yasak meyve de lme
transformasyon edilir.
Dier taraftan yasak meyve sembolik olarak beeri
ak ve cinsellik olaynn bilinmesini engeller. Nitekim
yasak meyvenin yenilmesiyle koca karsn bilir. Bu olay
Tevratta daha geni, Kuranda ksa ve tanmlara fazla
girilmeden anlatlmtr: Ve Adem kars Havvay bildi ve
gebe kalp Kabili dourdu ve yine kardei Habili
dourdu. Habil koyun oban oldu. Fakat Kabil ifti
oldu. Ve Kabil gnler getikten sonra, topran
bereketinden Rabbe hediye getirdi. Habil de srsnn
ilk doanlarndan ve yalarndan getirdi. Ve Rab Habile
ve onun hediyesine bakt, fakat Kabile ve onun
hediyesine bakmad. Ve Kabil ok fkelendi. Ve Rab,
Kabile dedi: Niin fkelendin ve suratn astn? Eer iyi
davranrsan o ykseltilmeyecek mi? Ve iyi davranmazsan
gnah kapda pusuya yatmtr. Ve onun istei sensin,
fakat sen ona stn ol. Ve Kabil kardei Habile syledi
ve vaki oldu ki, krda olduklar zaman Kabil kardei
Habile kar kalkt ve onu ldrd. (Tekvin, 4: 1)
Kuranda insan kannn dklmesi nefse ve
kskanla balanr: Onlara, Ademin iki olunun
haberini gerek oku: Hani bir kurban takdim etmilerdi
de, birisinden kabul edilmi, dierinden kabul
edilmemiti. Ant olsun seni ldreceim dedi. Dieri de
ancak saknanlardan kabul eder dedi. Ant olsun ki,
sen ldrmek iin bana elini uzatsan, ben sana ldrmek
iin el uzatacak deilim: Ben lemlerin Rabbi olan
Allah'tan korkarm. Ben istiyorum ki, sen hem benim
gnahm, hem de kendi gnahn yklenip atee
atlacaklardan olasn: Zalimlerin cezas budur dedi.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

623

Fuzuli BAYAT

Nihayet nefsi, onu, kardeini ldrmeye itti de onu

ldrd. Bu yzden de kaybedenlerden oldu. Derken
Allah, kardeinin cesedini nasl gmeceini ona
gstermek iin yeri eeleyen bir karga gsterdi: Yazk
bana! u karga gibi olup da kardeimin cesedini
gmmekten aciz mi oldum dedi ve ettiine yananlardan
oldu. (Mide Suresi, 27-31) Ayn hikayeye Smer
mitolojisinde iki yerde rastlanr. Birisinde obanlarn
tanrs Dumuzi ile iftilerin tanrs Enkimdu, Ak
Tanras nannaya k olurlar. Her biri nannaya kendi
rnn ver ve sonuta Tanra, oban Tanrs
Dumuzinin rnlerini beenerek onunla evlenir.
Enkindu bu seimi dosta kabul ederek onlarla arkada
olur.
nsan soyunun tremesiyle kan ve fitnenin de ayn
anda gelmesi kozmik bilgide ba veren felaketlerin
cemiyete aktarlmas veya makro-kozmik yapnn mikrokozmik yap zerine geirilmesidir.
Semavi dinlerde cennetten birinci kovulan blis,
ikinci kovulan da Ademdir. blisle Adem arasndaki ba
Tevrat ve Kuran mitolojleri eitli ekillerde ancak zde
ayn aklarlar. Bu sembolik bilgide kapalln akla
kmas, gizli olann aikarlk kazanmas inanc vardr.
Nitekim blis, dier varyantta ylan kty, Adem iyiyi
simgeler. Her ikisinin cennetten kmas dnyann
oluumunda nemli olmu, geliimin anahtar rolnde
bulunmutur.
Vaat edilen iki cennet yerine insanoluna tatl
sular, st, bal ve her trl meyvesi olan yer zerindeki
cennet verilmitir.
Mkemmellik ve kavrama sreci yasak meyvenin
yenilmesiyle balar. Hristiyanlkta cennette yaayan
iftlerin bu yasak meyveden yemeleri ile plak olmalarn
fark etmeleri, sembolik ekilde insann ktlkle ilk
tanmas anlamna gelir. Nitekim gnah ve ktlk, su
ve ceza yasak meyvenin yenilmesiyle balar. lk
mkemmellik kaybolur, insanolu zamanla kozmik
bilgilerden mahrum braklr. lmle insan ilk
mkemmellii, ksaca sylemek gerekirse ilahi meneli
olduunu fark etmi olur. Eski Msr mitolojik metinleri

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

Ezoterik Bilgi Kaynanda Yasak Meyve

624

(ller Kitab) de bunu tasdik eder durumdadr. Babil

medeniyetinde de idrak aac motifi vardr.5
Yasak meyvenin yenilmesiyle insanolu iten da
gemi ve uuraltnda koruduu makro-kozmik bilgileri
eitli trans yollar (mesela dans etmek) ve aralarla
(aman aac) yeniden kazanmaa almtr.6 slam
tasavvufu,
kaybolmu
ezoterik
bilgiyi
bulmak
dncesinin sonucunda ortaya kmtr. Tasavvufta
riyazet ve nefsi yenmek, bir zaman nefsini yenemeyen ilk
insann yasak meyveyi tatmasyla kaybettii ilk
mkemmellii elde etmek abasndan baka bir ey
deildir.
Yasak meyve lmn simgesi olarak da deer
kazanmtr. Nitekim Tevratta Tanr insan meyveyi yerse
leceiyle haberdar eder. Bu olgu folklora lmn
meneini anlatan mitolojik hikyeler eklinde dahil
olmutur. Amerika ve Afrika yerlilerinin mitinde lmn
ilk defa ortaya kmas da Tanr kelamna uymamakla
ilikilendirilmitir.
Sonu
Yasak meyve konusunun eski mitolojilerde, semavi
dinlerde ve Trk mitolojik metinlerinde benzer ekilde
varyantlamas ilk ezoterik kaynan mevcutluu fikrini
oluturur. Nitekim bu konu birbirinden ok uzakta
yerleen kavimlerde benzeri ekilde ifade edilir.
Yasak meyvenin yenilmesinde bir dnme
semantii sz konusudur. lmsz hayattan lml
hayata veya cennetten dnyaya, kamillikten
nefse uymaa, yaratlmaktan remeye vs. Bu
dnmn lmle hayat, kozmosla kaos snr yasak
meyvedir.7
Sonu olarak kozmik hafzada yasak meyve ilk
bilgi, geree gtren bilim olarak deerlendirilir. Ancak
zamanla kozmik bilginin unutulmas sonucunda yasak
meyve bilgi kaynandan asilik sembolne dnm,
Bak: Mif Narodov Mira, T.1, Moskova, 1991, s.407
Yasak meyve konusunda bak: Cook R., The Tree of Life, mage for
the Cosmos; New York, 1974; Arberry A.J., Sufizm. An Account of the
Mystics of slam, London, 1950
7 Bkz. Bayat F., Trk Mitolojik Sistemi. c.1, s.116
5
6

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008

625

Fuzuli BAYAT

yasak meyvenin insana sunulmas dinlere gre eytana

mal edilmitir. Aslnda balangta yasak meyve Tanrnn,
insann yemesi iin gnderdii ve insanln batn
gzn amaa ynelik olmutur. Bu balamda yasak
meyve, bir kader semboldr ve yenilmesi zaruriydi.
Nitekim yasak meyvenin yenilmesiyle yaratlmaktan
remeye, statiklik simgesi olan lmszlkten
yenilenmenin, deimenin simgesi olan lml hayata
gei sz konusudur.

KAYNAKA
ARBERRY A.J., Sufizm. An Account of the Mystics of
slam, London, 1950.
BAYAT

F., Trk Mitolojik Sistemi. Ontolojik ve

Epistemolojik Balamda Dnya Modeli, c.1,
stanbul, 2007.

COOK R., The Tree of Life, mage for the Cosmos; New
York, 1974.
I M.., Kuran, ncil ve Tevrat'n Sumer'deki Kkeni,
stanbul, 1996.
KRAMER S.N., Tarih Sumerde Balar, stanbul, 1992
MFI Narodov Mira, T.1, Moskova, 1991.
PADLOFF W.W., z Sibiri. Stranits Dnevnika, Moskova,
1989.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic

Volume 3/5 Fall 2008