You are on page 1of 39
GILBERTO BERCOVICI SCO NVITLU(e. ECONOMICA E DESENVOLVIMENTO} PW EaU NU VW WUNNGeT | DACONSTITUICAO DE 1988 a, Capitulo A CONSTITUICAO ECONOMICA 1.1 Algumas premissas para o entendimento da Constituicao Economica. 1.2 Breve panorama historico de algumas experiéncias internacionais de Constituigdo Econdmica. 1.3 A experiéncia brasileira de Constimigdo Econémica 1-4 A Constituigdo Econémica: novidade do século XX? 1.5 ‘A Constituigao Econimica ¢ a Constituigao Dirigente, 1.6 A baralha pela Constituigdo Economica. 1.1 Algumas premissas para o entendimento da Constituigado Economica As Constituigdes elaboradas apés o final da Primeira Guerra Mun- dial tém algumas caracteristicas comuns — particularmente, a declara- 40, ao lado dos tradicionais direitos individuais, dos chamados dire tos sociais ou direitos de prestacao, ligados ao principio da igualdade material que dependem de prestagdes diretas ou indiretas do Estado para serem usufrufdos pelos cidaddos. Estas novas Constituigdes so consideradas’parte do novo “constitucionalismo social” que se estabe- lece em boa parte dos Estados europeus ¢ em alguns americanos.' Em torno destas Constituigdes, adjetivadas de sociais, programiticas ou econdmicas, vai se dar um intenso debate tedrico e ideolégico. Para entender o debate em torno destas Constituigdes, especial- mente em relacdo a nogao de Constituigdo Econémica,? precisamos 1 Boris Mirkine-Guetzévitch, Les Nowelles Tendances du Droit Cpnstitutionnel, bp. 38-43 e 88-90; Paulo Bonavides e Paes de Andrade, Mistéria Consiitucional do Brasil, pp. 319-327; AntSnio Carlos Welkmer, Constitucionalismo e Dircitos Sociais no Brasil, pp. 17-22; e Carlo Amirante, “Il Modelio Costituzionale Weimariano: Fra Razionalizzazione, Leadership Carismatica ¢ Democrazia”. in Democrazia e Forma di Governo: Modelli Stranieri e Riforma Costituzionale, pp. 362-365. 2. Para um debate sobre ag varias concepgdes de Constituiga0 Econdmica, vide Eros Roberto Grau, A Ordem Econdmica na Constituigdo de 1988 (Interpretagau Sr cansrmagho rconemca eso. stabs, ones, alguns nitis.Temosplen cnsetnia de que as -definigdesexclusivamente normat vas de Constitigio mio efinem seu foncetio, ua eer, qu nce (embora bose limte ales) na Finigdo Ferdinand Lasalle. océlebees fatres reas de poet ou ej, erga vas que conformam a instiukdes juridicas - que, quando seas em ura ela papel bla poper eigen em eta” grands coiribigh de Laval fs chamar atop ofto de Bs quests constiacionais so, wm, quests pias, ges | esd poder" Apesar disso, ndoadctaremos neste ested a pepe - vade Lissa bem como a hares Beard, em obra cision esi mt 1913? sore a inerpretaso econmica da Consicigh dos Eidos Unido. Board entende Connie norte-amencana come expres: io dos inerenesccondimicos de sus cradores. "_Emboracorsidremos est tp de nds foramen pura com " preensao da Consiuigdo Esonémica, nio nos limiaremos a este ‘enfoaue. "inde em torn desta remiss, io tlizaremos avis, & 05- BGs vor equivocada, ds alore: du scolaoreosboral ce Freibeg. Bs eb twirics entendem qu ent uma duiade emt Consiga da ori e Constiuigin do Estado" A Constitugéo Econ en ‘como astcoma 8 Consiga Poca Eso. Alem da ads da Contig, os odo-lberas em um sido st de Carl Schint sina defendem sneceidae de a Cons confi fdas ng doco a forma pura ¢fundumena cm, ea alemativas se eduzem, para ees, 8 economia de ou Aecomomia plareadaediigida ee Pa tn, Wihardnag und Saarvetameg. conser de Cat Seti Bol Oe “En sla ol Eta Sia Avalide Acoaxmeiphotcinéaacs » Para entendermos a Consitugio condmica, segundo Nailing {ri np devemos romper com a unidade da Consign decompd:la “em uma pluralidade de niciosisoladose autonomos. como propuse- ‘am o5ord-lberais, Deveino, sim, concentrar-n95 em aplica a Cons- Tigo como uma unidad now vrios campos e cas eapeciics, n= tlusive a economia. As decisoes econdeneas dover estar nel engaa- Gada, A Consituigao Eeondmica, para Ir. ¢ a Const “sata aplicada is relagbesecondmicas.” Nesta mesma linha, podemos ‘Moar algunas das pemissas expostas por Washingor Peluso Albion te Souza, principalmentea de entender, asim como let €viios Ou tes, a Constiuigao Eeondmica como pare integran.ndo aatinoma ‘ estangue, da Consttigto total, Na sua visto, as Constuigdes Boo ribicas caracterza-se-iam pla presen do cconinico no texto cons “iuciona,itegrado ma Hleologiaconstticional E sei a part resenje do econdmico no extaconstitcional edaieobogaconstiuci- ‘almenteadctada que se elaboraris plitca econdmica do Estado? 12 Breve panorama histvico de algunas eaporitncias internacionas de Consituicdo Beowomica Fela estas comsideragdes nici. podemos pasar para uma bre ‘ve alse histvica de algumas experigncias modelares de Consliti- {4 Beovdnica, todas do século XX. isrides no context do chama- ‘o“consiticionalismio socal. Desde-aeslebee Coosituigio Meviea- fa, dS de feverezo 1917, laborada em Queretaro, inonporo-s 20 ‘hate consitucional as quests cos cooflitos referees aos direitos Sociassea fungio socal a propiedade, A Constuigbo do México dev {plo destague aos celts dos rabaladores," peli primeia vez posi- | Saori an de Mora 1: Mie, en. ee eam, "Uber ve Vrssacng ni an Recent eet Witichal ‘eden Wrchol Saat Dewar: Ace 1910834, 99 X88 Cons {Sipuacis en Contigo Sconce Cantu Pai, ied 3 Idd sta de Coogan we arbem, Watson Feito Abo ce Sout. Tew de Catt Enc, pp. 23-9 i Mera, omen ¢ Cran {PoC da Canaan, 17 19 ry Roar Gr. 4 ‘tien Estat a tas de 1908 cpp 74 Te Ae Rares Toye ‘Dit CoanucenalEconcn 1, pp 4288 ' Swine Pets Nis de Fin de Comino Earminia.ci aH. “lage Capo La Come Mera e117 yp 109128 19417. dens Syee ltt Conran Sx Meccan be negra Cos: oa de Mex 108 988, pp. O0E38 © 37.608 ae Bast ctemeac coca Svatos em el consitceny, le das teivndiag dt 6. cm vrtide das teins RevolisdoMericans ue iiove 1910, deve scom rnin ten Sac fl al papredade ca eoema agra! Agee eAmtice ton” Proje;ao internacional foi mais intensa na A maiscélebr ds np Conte as Contes qu inueniou sel ‘orc psteriorment fs Cassio de Weird 1919.AConS- Aisigh lem ee divide as pares, a sobre a Orgoicao Estado c 2 uta sb: Dison e Devers don Alenis, Net Sepp iva Drogo Lao ds ios id via, ios seas SEIS seats daca gcotura (iene Bost vida econmica (Das Wirtxchaftsleben, (Carlos Minuel eter tend aexséncia de ts fen a exited ese na o- ey scons Contiuty de Weimar O primeio ale ea Boe rts ondameess seis eocomdmicos, como etn a ee = bao (at 15) ros aoa a 157), deo assinecla | SHial Kart, 161) © 0 viteto de indicaizagSo (ant, 159), Outo nivel |B 0 do conte da orm eonfmica capitalist por moo ta fers ‘esi ta roe at. 1$3}e 4 possitldde de ocala Gr, 156) Fahne: ots afl wei 45 recanny decolaeea “9 ene tulad ¢copreatores por mei dos conselos (ar. By © 165) Com ons oniztas riem exntnca de Weimar tha 6 | claro popsio de buscar tafermagSo sci dando um papel on. [> thats sna para acucono gees cle See eee Bis Reson tava os srg d ret cosmic ee 1 Sy Cap, Lani de 197118 ohage Spree cancun secon ck pw eas ee adc vee © 18 Yee awe Co Conan aan e117 8963.93 Gon ta AMS Ora ener ec a Ae SBP te CHL «Case Gaye Roney 96 NSE J Sebmeacedem cccedica ny Wena, ide Gerard ARs. Eberet de Dien Rote wrt) Aepr tt cep 0 Red rs ap a Barca fren eRe Ore Sr acate at gr Hee. “Coca c Si rere Wen Ps Sc ies den ar hoe Ney pp ‘am de eforma agrivia (ar. 155), sociaizagio (ar 156) dito de Sindicalzagd (ar 159) pevidénciae asistencia soca (at 161) ‘democrciaecondmica (at. 168) epresentavam abuse par cons {0 do Estado Socal de Dito. cao fim ultimo era a realizagio da Tiberdade social Esta or sun ver sigaiicava a iberdade deo abe Thadoresdeciirem por si mesos o destino de seu prio wabalh." 180 debate em tomo da Lei Fundamental de Boas, 6 1949, fo Sul pelo lider -epublicano Julio de Castilhos, fundesor do Partido Republicano Rio- _grandense (PRR, o patito de Geto Vargas durante a rieira Rep ia) A propota do postvismo casita cra de uma pola de liminagto 60 confit de classes pela mesiago do Estado, com o Ob {tivo de intragdo dos trabalhadores sociedade moderna Props ipl a clara us es ash duane 0 Gok Po sro e, especialmente, durante o Estado Novo” 2 Hoje, a8 pesquisas reaizadas vern desmontando estes mitos,arrai- _:ds em vcos stores do pensmea social brasil, felsive no oA ades3o dos abuthadones a0 populismo © ‘enamento jor lepslagio wababisa¢ tam enendia como uma espace de aaa. 50 pragmsics, visando consolidarconguisiasalcangads ober n0- vos beneticios “A legislagSo trabalhista permit a imposiga0 de con- cies e devees a Estado © aos empregadores. A sua uiliasdo ¢ sproriada de sds diferentes de acordo com os vio ineresses em ‘onllito, Os dtetos uabulhstas no foram emendidos somo diva, mat como comguista” 18. Vide nese sao, peace, Ae Bo Di da Celia, sp 29400 Ve unten Bsa ce Maas Fb, “ice ¢ Sl ‘Bra eae 1930, Ae edna Ana Daca Pac: Evade Ham {moa Peer Ants Aer Se Md Broce tt 198198 "38. Ota ees por Guar Capac ea de 19, parade ot regs a Gro Varin naan creeper Siu Sharan, ements cone es pits scot eels ss pe ee eal Es cntre ycrmen geet samen go eine ee "A gi odin eo fcc una pt, bead re space ‘sev, qe tumurza presente 6 mtencn capt patie) Enrguesenpcgnm crs onan ls dss mpi 0 ‘vt du name pon, ps bem ee “psy 3 ede ncaa (Som Sevan std Ne Us Ane ‘Reva Arve Casa Capon 83 Vea Sot Rod go Ro ps, ‘Doane de erate Sale 629) . 1 Pr isd pensions do eo do Tao, ie ose Ri Rep gman de aed Scale, “4 Saves sg do antares on ot endo Estar ‘comin Gover Vp es pe ae Pade Bre ‘G Poplsn see Rowe, Oo (tee Cite tgp 225258 ntendido sobre a gis taba € 2 ladana no Bras, Os dtetos abst, pela 9 do Estado, deram aceso ciddania aos tabalades, pram incorpo «politica a parr da dcada de 1930, Deis dads dos rabalhadoes, 0 Brasil f\aleanga no pe- ios polis: as pes direitos soias defiidos por le E, de Wandriy Guile dos Santos, uma “idadaiare= so significa que, apart ds decd de 1951, o its dos dir so decorente's dos detox vncuados bua ocpagdo peo ut, por sun vez, 56 exitem pla requlamentago esata, © ic que compra o vinulo do aio com aida carciry de abl, A extensio da cidadaniadcore pela r- flo de novas pofisses e pela ampliao dos diets asko- exerci profssional, ou sea 0s die trabalhsas* 1 apligo, inda que limita, da eidadani no fo absolute ne desnteressada. Na realdade, a eahocagio da epislagi ra= pista €8 sbertra doespago politico aos tabalhadres deve ser intext de un Estado mina! rao, co inden tos nto sores oma, que usc, segunda 1 ¢ Rowland, corscuir uma base soval para frmaro seu pode uci: a es trabslists no foram claboragas em da burgesaindustialascendenc,emborapudestr) ate ines. mas para promve, com rltvo controle dO 8 onganizaco a estutragao da loss tralhadra nos cene 0S urtanos, Cor 0 apoio dos abhidoes, © Governa Pri, ma alana fragile dividida, pera superar seus a es mesmo modo que os tabulate previsavam do para gaan seus dieinos 0 Estado necesita do ap tabulhadoes.” vos cto, aegslsdowabalisa singicalfvoreveu ov zag € organiza dos raslhadres, poss 605 Snes. “AP Liha Cd Repl Ln Ap emo, 10-108 sconsrmuoseannaen s 4 por IO Fad scab ane de fra a8 taboo dm ono i poi tala 6 foi. muitas| _vezes) para organizay fo dos rabalhadores * O que no sigma ‘rua fo conn em ts © ueaneto da sein Miistrm do Trabalho (ye duro at» Contigo de 1988) ee Fils snes, chords sind, durante o Estado Now," pode ‘am orgninagio do wabalbadores ma 0 imped [A questo {undamental, na ealidade, passa ser ad efevidade ven xa contapse 0 poet ptr pasion ase imi nena, © SACLT Ge angina pi Bem. pox pte i ratio, Alegnago raha (tet : A ea mcr jr” “gl” dn tara Com ‘CLT. muitas vezes,o Estado fo utiliaado para coir violages de dire tos por arte don empreades Ail bahadnes oe am ada ado qu © cupimena ds Asem dan en ‘alsa em i sisi ed gata vo econo gai ade don aad : “hn nn en ei i end Tipe ar cope ons pane ne coo ae ‘tae ie me sla d ppd inpn rons Sa ‘Scervmenr ane temas us aan om ons pose nemen ie eae teen eres a ees eee pie seth sane Nee fopien Ses mobs Sogo separ pectin ecetos ea fotos ‘os Temenrt rerio nepnns atari (rts Con gm em cu pone pa un eo Exnb have pases dopo tolee sabes sop Ty owe neotenic tae bee oe oe tu loon mr gs ieee tr ae op cronies pg pr repeals ‘Sesto ps sau ¢ ume an Scrat Bienes sie : SeaDoo 7235 1 Sorento te ee 1A Soe 10), nace er Season Seating wae (A far Ane Gr ue Er ott Pot Antena rca cpp cadres pee ramen NT Fert Toi Sm i Cov, “tds ir ‘ato Um ass sn Ree Ppt aa Be Checmae ecm tvaioeh tae feck Nera alec Seah ec ges caine a tps Prva ster Peck Ape cp 1630 » eons seaNeMIca¢ esewoeviMENTD ‘Aina sobre captlo da Ordem Econbmica (ars. 1352155), 2 ‘Cana de 1937 determinou que o Estado ineroha na economia para ‘uid "dos interests da nag" (at. 139) su inovaglo foi a cia ‘0, nos ans. $7 63, do Conselho da Beonomia Nacional, formado ‘or epresentaes do govero, ndusrias, comercantes, prodatores Ueablhadores Cabri a ext Conse a regulamenay oe a organiza: __ sods economia nacional, bem como andlise das condgdes de rab hoe da produgdo nacional ‘A Canta de 1937 também buscou fomentar economia poplar ‘ratando mais enfaticarente da repress aos crimes contra a econo rma popu 10 equpar-ls aos crimes contra o Estado (rt. 1). Este _ispositvo foi reulado pelo DecreorLen. 868, de 18 de novembre “de 1938, elaborado por Nelson Hunn, prado nas legisla tae Tiana, lem angen rete-areriana Sa fig eractminalizant, ‘om tipfcagSe dos crimes conta a economia popula A configura "806 0 jlzamentodeses crimes foram repulados elo Deceto-Len. 1716, de 28 de outubro de 1939. No Brasil, portant, 0 dieito ‘no masce como consequéncia do iberaism ecandim- ‘mas como reresio a abuso do poder econdnco, buscando pro eee neuer poets fet pela primeira vee proibemse piticas abusivs, como mi de oferia ede procua ixagHo de pegos mediante acodo de ‘vena abaino do preg de custo es A peacupayo peicipal om ego aos prego, mas do gue com aconeriécia em © grande passo na elabotajo de uma disciptina legal do drei ‘deu-se, ainda no Estado Novo, com a promulzagd, pelo Minisio Agamemnon Magalhics, do Decteo-Lein. de 22 de junho de 1945, chamao de "Lei Malia” Essa norma, nacional, definia as mais imports formas de abso conmico, tis como: entendimentos, ajases ou acordes, leva pros de verda, esting, creer ou suprimica be ‘constmuco eeontones = Figueeas Acxecugio da “Lei Malai era lvada cabo pla Comiss30 ‘Adminsuativa de Defesa Econ (CADE), subordnads 0 Pres dene da Repiblica. A CADE era composta pelo Miniso da Iisa, fue a pesca, pelo Proeurador Geral da Republics, ple DistocGe- ral da CADE, pelos representantes dos Min'strios do Trabalho « da Fazenda, eos repesentanes das les produtrse pov un iso ‘em economia €finangas. As funges da CADE cram vesicar 4 ense tenia dos aos contérios aos itereses da economia acon, noi ca ene pra esac dos a ea aaa ao eumprimento das suas determinage, apicae a inervengio mais ‘mesmas. Sango as aos lsvos an incressepblico era a destpr rag das empresas, Esse decree nip drou muito, sed ‘Go, curiosimente poucos dss aps a deposigo de Gio Vargas pelo Exerin ocaidsem29 oo de 185 ploDecetoe 8 BED, 9 de novembro de 1945 * ‘A Copstiuigio de 1946 consolidan a esatura cooperativa no fe eralismobrasileito,povista em 1934, com grande enfase na re- ‘0 don dsequifnes einai, avorecendo, pest de refer poder federal. a cooperagio interagdo micional. Foi soba vigtncia dest CConsitugio, na década Je 1980, que a "Questo Reyional”ganbox ‘imporicia no debate poco nacional com a concepedo de que a aauagdo staal e 0 planejamento eram elements esseacias par 0 desenvolvimento, de acordo com as dretiaes elaboadas pela rect ‘tad CEPAL (Comision Econdmica para Amétca Latina) Desde en- "Ho, todas a Consus brasileras tem a reocupagto de ena con sara instruments para 2 superar das desivaldadss regions. ‘A Order Eeximica © Social (ats, 1483 162)" consagou a n- tervengo estat ma economia como forma de comigirosdesequivics ‘ousados pelo mercado e come altemativa pra deseavolver os stores ‘que nio iteressassem 3 inciativa privada. O fondamento da orden ‘ecandmica da Constitugio de 1986 pasiou a Sea juga soa, con 50. Ake Veni Filter de Esa mo Bowie Emin, a Hibidade de nist com 4 valorigio do abalho 1 art. 145). A comtinuidade do “eonstuclonaismo social” € Pela Consiga de 1946, embora com rsu0s* come fio i forma egriria Nos palavat se Hermes Lina: “E opacuno ada ver mis arccido com » Consituigio de 1938 que a de 1946. Nas nse fundamentts do esi pico que impe- ou pi claborago dessa constues, clas sho pfaticamente iént- | A defesa da concorréncia, no art, 148 da Constituigio de 1946, eb inicio'a uma nova fase no diresto ancitruste brasitiro, caja Enfase user sulesnente deed “econ role” paar eco el compromise orem eames pla mxs0 fsa do conumidr Ox cj d lb ara eer eeec epenvs pen nite aveivo deena cans sass scnimios se sda com omni zosdmin Seca Areplamenagan do at 168d Const de 1086 nhc fi pops yor Apammnon Mahi, zp tee iri bog e demons” Na cde de 198. mc cmidereiodnpemsve. ender vitesse LS2L 526d erro e195, Ese pra min, ee $2 ner Ventas io 4 tern do Eran eB, 3c PuloBoanes Tues de Anau tn Connie! do ral fds Pontes sono cesta Conte JN, ie Hermes Lia“ Exit Cons e 16 a Ea imc Asin qs det esta aed Poms Ge anda Concur Commaoo de 948 0-01 8, Acunsrmuctogemoinck » vam a conteto disposi comstuional, ao qualifcar os eines conta economia popular e ocrar a Comisso Federal de Abateci- mento ¢ Prego (COFAD)™ para execua 0s seu resion. 1 pret foi aprovado samente em 1962, eonertendo-se na Let 14.137, de 10 de sterbro de 1962, pevia pa pric de abuso so pve ceondmico a utlizaeo da empresa od e qudlquer emidade de raureza civil ow mercant, desde qe explne atividades com fins lucrativs) pelo ses tla, pessoa inka ou jriiea, como instrument de obiengo do im lito previo em seu a. 2 le enumero todas 2 formas de abuso do pes econdimico deforma anata, oman © su Ambit de aplicago o mas amplo possve, cntrolan a mesmo 0 secor pico (an 18) Fo rad, ent, pare apurrerepimi os abusos do poder econdmieo, 0, agora, Conselio Adminisrativa de Defesa Econdimiea (CADE) E ind, soba vpéncia da Cotta de [946 que se manifesta ' enorme silugacia do pemsarena da CEPAL no debate pice bra Siler, partculrmente,erre 1949 1964, Como desenvolvimento, (© Esti evolu de mero presto de servis para gene responsive felteansformagio ds esrutirasccotmicas,promovendo aids Haag. Alem disso. inecrpora-se 0 Esado a0 pensanento social 4 formador.especiaimente pari do ine da década de 196), quando (© dssenvlvimento adquis, cade ver mis. um cunho relaraista, A ‘ripra CEPAL revi parcialment, suas ess. admitindo que apemos a {ndustalizagio do solucionara ot problems soins Latinmamercae sos. Deacord com as propostsreforisas a turefa da Amen Lat sa seri aceeraro ritmo de desenvolvimento econdmico¢recittuit fends en favor ds pop, Amba a arf deveriam er execute das coajunament, ou sj, 0 desenvolvimento esondmico ao vita anes do desenvolvimento socal, as seria imerdependenes. As ans foxmagiesnaesratura socal, paricuarmente a reforms arin, erm nccesigias pra 0 desenvolsinenio, A questo, no Brsl deisow de ser indatraliragio er si que js eraum proceso iteverivel com 0 Plano de Mets de Juscelino Kubischek (1986-1961), mas paca onde 56 sae ses ars fogs ds COPA vide Aten A inary do cso Din oe pe 200. ‘oka aig casemate ets pe CADE canto ln 4 ht ase Alber enc Fi # laura Band Det mao S19 Aiba Nica ib ner de Eads. tp 208.88 Const neononten DSO ‘o deseavelvimento © come solucionr os problemas sis, mea questi age” ‘0 desvinuament deste modelo de desenvolvimento, cenrado 0, obtvava ornio de um stm ecomimico aco! oto didi unfiador feo meted nero, eve mss a ange militar de 1968 qa dept Joo Goal. Apes ators de 967 ede 1959 (sta nal de mena Cos 1.1 Const oe 1967), em sus eapitos “Da Orsem min Sicia” art 1573166 deat 967 as. 182138 1d 1969," preveremodesenvolvimona cm fi a sonic onsttiiona a reeuraio pic dos novos oo pve, ncrados pels podees de expo pips urna de Sguranga Nacional era aero o oni oe expunsin da empesa evada aca einai. "Os des bens foram a empress, trannicos © 9 {ius ogress eon aca igdon® polcs onda do Marshal Cello Braco, ipitancda Campos eOstvic Gouveia de Bulk, catsu coset ns rr do cpt Ox mis fram congas ¢ pov “22 aN Hope. La Tere del Ses de CEP 21225, Ries Bitchin, Patent Econom Banks O Ce Hcl do 4908095451 Veto, cap dee 6-108, 6 A“Doat ta Stays Nace!” dve Fos Ara an papel patie do sacs Wri sewers cmon on rane nso us xs epee bir amanae cn corgi ovat ean mac ane baci usopanaes Easy anpay sage astra o caraa “proces vhost const sconounen » ‘ou-se a maior recessto a eno vista no Bes A politica de rit sacrifcou st pequemas, médias ea pane das grandes empresas bras Ikra. A aicria das empresas naciopis assciou- 041 abso ida ncorporada pelos grandes propos ncionas ou transnactoais. Autre slteraiva para grande parte das restates era faléncia™ {A chamace moderizagao™passava pea condenayo da “demon ‘racia ldssia” ea hegemonia da eenoeracia © Esiad interfer de ‘modo cada vex mais eescente na economia, pincipalmente ara pro= porcionar as eondigbesfavoriveis ao crescimentoe lrescimento do $etorprivado* paticularmenteestargeto, que obwveindmers faci- Tidades de acesso ao cto pura se expand A extrutaracmpresara) do Brasil mudou dacame a diadura miliat, com © seu sontole nas ‘mos dos grandes grupos ransacionas, refengando ainda mais de pendéncia estutual da ceonomia brasileira” Os centor de desig conbmmiea foram, em grande pate, novament imernaconaizados. ‘maior contradgao do regime ocoeia enue a politica econdmiea de favorecimento das empress tansracioais eos aroutor “nacional: ‘fas ados &soberania © segurange nacional. grande earcteriza- lo dessa relérica nacionalisa prtien intersacionlizate ocr Auranteo peiodoexpensionsia do “Brasil Piensa", configurand-se fn claborago don Panos Nacionis de Deseovolvimenio.™ As Cats de 1967 ¢de 1969 reepcionaram formalmente Le, 4.137162. Neses diplomas legais a repress ao abuso do poder eeo- ‘némico passou ate a natweza de prnvo da Onder Beonimica © Social (ans. 157. VI. da Carta de 1967 ¢ 160, V.daEmenda Consicic= ‘al n, 1/1969). Mas. na pris, a Lei m.4137/1962 nunca eve afc ia De 1953 x 1990, 0 CADE analisou poucos processos (soments ime pp 15368 18088. {Celt En einen Ez Br. 298 (6D nt Afr de Sivas svn ral eee ett opie de malin ae! Sx tnt St cnn os oko ‘Specs capac’ (gods nant Mona Sh Corse is ‘Couto! Paar, 9781 17 Cran Bae Parner Kenn Bal p29 4 em temp. 06271 Snr neues Goa 9 eine ma, se Mano Cabos Onin avin e Const de 8 BE SRS Capalo doe ie ensrmiclo scones KoeSNvOLINENIO "ap até 1975, tendo deta abso de pase ection pens "um deles)" A razdo da pouca importincia dada ao CADE e & legisla- | Go anteune no Brana cas de 1940 ¢ 1970 spies aol Exccondmic dope mtr era arcane faseiel acon _ lo empresa e ora dconglomeridos™ "Em fam ds inciesses ds empresas warsacoris, odo investments € a poupunga foram catalan pare 0 nuciameno eansuo de grupos de end le ma, Os ais fram cat so pa min cuss ear as pens esingctas ras d= bens dudes. Concentouse ras trends porn xia ogi o qu de cero, pel coro, ato w aumento "Asempess publics © privat fram extmalads seat atop neste. com © Estado asunder dade came das eoragdes uns sadn Paseo a conse= ia dasa suboriagto a um desenvolvimento gus patios jonas eserviza ua mine arandoexcaso de mor “A Constitute de 1988 em expressameate uma Consign Eco "nimi vlads par aransformaydo das eeu oss, ome vee alte O capitulo orden ecowtmica (ars. 170192) nla 105 dspositvos eaivo 3 eofigurayao jure econ igo do Estado no dono econdmied, emu eis wera Testis a ext cafe do ex contusion. Em a Plt. Fe: Findon do Avr cpp. 126191 ,e xe ie Edis Legis Soseur «Agora o Dye a Ge Rede Det Merl A360... 198, Gavan af dS Anis er Male ip 6e7te Wc is Yee Ov Yael “aes boo Aconstnoro scone » ‘ago dob many elie initio pr im septa ‘osu extn Sig de cod om aoa soca Ee {incon pdms cesar por exept aohrania inal fens da roped, ne cmcer aed a _pualdades sociais e regionais ¢ a busca do pleno empeego.” Os arts. TT Gog evogain 18 vera hes exruag ode rine ste opps! do Extn din inden ming ‘Eau os Grama onde comin seta a cotng do Sin sine de bemestar™ Snee Alem destes principios estruturantes, ¢ Constituigao de 1988.¢n- hobedepostives que ttm caer eoedmca so pgs En oA prey de dem cose seis cntion mo eG 0 Sonfgcdon nx dons be pies abana at 12 15) soir polticangteolscfumfinc corns ara (a 1044191 proce da orem ccondnca ro tempo ct pons no a 12, Slope sve oven fianeromxionl era de forma frome escnolvinentocqulibad do Pais sere ere: Ser dacoltiad, rod aengn semper, bangs Coopers de tite lie “ure «pari do capa ‘rangi nas nsuuigGes que ointegramn O coahio peojew-se mo ‘tempo, ilerindo aescasses no tempo poss define, el crédito, como ‘os recunce sera dition, em soma, quem ie ecco euros m9 ‘momento preven e quem nio ir os quando outros stores ero (6 mo) estes recursos.” 144 Constttgao Eeonimice: novdade de sécalo XX? Apis esia nde hisiriea de algumas ConstivigdesEzonbmicas, «divide que permanoce é sa Consivigio Beondica, que gerou 7. Pas uma elas ds pss unde endian ‘bees una dt ee poe anaes dace cane (raiportimdbenom sacs heats Reber Bars, °A Olen Ec Gotan em Linen Anne stale Concer Rei ea Adnan 049-198. SE Mobis GA dn Emit a Contin de 148 saat. 7. vs tra do capa dice ecm, vid coe plo earn rem soma cymes Pe 6 ‘Shite tu soma devo por as Fen Met (Siw tpwceyo pr ome acts acrs pts queer Wide ane: Pe iin pt, mtr do et fase Jobanetr pots nara Cosmet Pebsitnlecenelanih ecstasy Be sce pesr cm ds Cmgescanveoa aed dos séculos XVII XIX, _Diranieolibertismo, a visi predominane era ada exiténcia de sore nmi lua reasons reser na Bi ae pret ow prntea Ceacae ae ae faa Gotha inh posnn dng seo Pertnin Aconteigo eesoer crt ok pee ‘set ino indanentco sens candace is Piro Srgivn oe procromats tbcare seems ne (ssa intusn orn cman Wecosseloe ee Pete pomesae BE ets dy von Contin Enso ins Coens Peete te tink sr eveneratns prac coo © Tete ae pics Consto mora cases Comets ae Bes scars pena ge aan cop oe ‘fituiglo norte-americana de 1787. Segundo o relat do bistoriadr Forrest Morals, durante os trabathos da Convenso da Filadétin de 1787, Hates una parc itn ce so pepoen de oes | aramtirin a liberdade contrawal. Esa cléusula ado for _aprovads pelos fcntecois No ean Aksar enhen sonar ce isoconataiond wore'nencinc cu as inet an ete 10) apis as votagies, na segunda semana de setembyo de 1787, du- onan “Opes han Cott AN Reis Lane Qe de Pear Geb Manip Pre Me LD rep iDea “re sme eprefoe Dir Cutt coe 9 4, Sesion 10 No ses ris wet ane ot 5 of rau a camry ts a dates sarap of ee ps ne Export ow inp tc gran Seema epee, 8 al ith convent of te Cong ay impos td thar sulle tween Aconsrmucto nono it ‘mt labor do ato apovdo pla Comin de ais» q ici de Haron es fe con Ga Con, hitch Sec de pia Corto Comin, x heals cont un ds insrumesos que ora pase dcemolinese 4a nos Ess Unidos nas oman queue amen eee, impor la Constuiio Femme, mesma oe ‘oni de ari be demos preter, como jé dso qua Combi Ez ino ums nv do suio XX. No enon a apes esc aainariarias plemicas apa I917e le ‘er esclarecido, Formalmente, as Consttuigoes do século XX diteren- ‘iam ds amie enous ots, comseatomtenae $e aa da Conti admin conn ee reteset cs am capa pp (Da Onem Eevee Moss ea dereng fxmal abstr ur provoca debs gg sets es aac tnd Constg ts Eeondoiee ISA Constuicao Econimicae a Constituigdo Dirigente ‘A dilerengaessencil. que sage a pair do “constucionalisms ‘socal do séeulo XX et marca debe sobre a Convio Boo ‘mica. ¢o fata de que as Consttuiges no pretendem rss eter 2 siutura econdatica existent, mas querem alters Elas posivam {areas ¢ policas a serem realizadan no dominio scondice ¢ socal ar ating cerosobjetivos. A cedem econdmica desta Consugdes *pogramilica”- hope diame “ivgeme”. A Consiga Bond x qe eoecemos surge quando aestatira ccondmica se revels pro blemitica, quando cai acrenga na harmonia crectabclovida do meen, to Eta quer uma nove ordem econdmica: quer alert aordem econ ‘ics existent, rejetando 0 mito a auto-regalago do mercado. Av he rt woe of nes et np, y ny so tng a al bf we ft teat be Und Sl ise ein bed ae rer cnet Connon, feansrricko scoNonICk EDSON ges Econdicas Uo sculo XX busca acanfiguragio poi do econtica pelo Estado Dest moo, a caraterisea esencial ,acual Constituigso Econdmica, uma vez que as disposigses econd- ‘micas sempre existiram nos textos, € a previsio de wma ordem econd= programstic,esabelecendo uma Consitigio Beondmica die- go bojo de urna Consiuigfo Dirigene.” traicionalsexstentes nas Consituges. Em sua opin, to- sels apeseniriam quao partes: as lnhas de diego eonstiuco- 05 dispostivos deteinadores de is, o dion, paantian ere eo de competes exaai © 28 armas de ncio® Noentan= onstgs0 Dirigente™® Pelo fo de cla constr em de> ies para lgisladar, Lerche vai aimar que é no su ‘que Poser ccorer a isricionaiedade material do legisla- diferena da concep de Constnuigdo Dirigent de Peter Lerche consagada com a obra de Canoilho iomase evident, Lerche preocupado si deinir quis ormasvinculam 0 Fes eche= Men oma Comin, hp 99 17%, Oren aon a Cusain de 8c jaeconens a Conte Dirge on sh Connuyao e eine prs Ede + sas, ie Jue earn Games ant, Acrasrmagho sonic » do legisladoe. 14.0 concety de Canotitho € muito inais amplo, pois na apes ume pare Coote ¢ ama Seen a pono em coum de aon, gaia, én o Tepe: ambos dseam cacota’ um melo de oo sega, lps Conia ‘A propa de Caio & te mais amp ro Pue Lerhe sc objetivo € x eco de Teo da for mei de una cra mati da Contigo, cone om teria socal ™ A Contato Diigeme busca police, icopoando una dimen mae ainene ‘satlecer un fndamero consttcional pars poli © sii de Consiga Diigente «popes de giao mata 4 Consiuitopelo ins eta press wo feo coaiucenal “34 : Em siniese, segundo Canotlbo, o problema da Consist Din um problema de legitimacin ae Para a Teoria da Constiuipao Diigente, a Constiuigho nfo € 6 # rata do eiseic, mas também um programa pas. futro,ADfor- fecer lines de auacao para polic, sem substi, destace a ‘wtrdependéacia ene Estado esocedode:« Consitgo Digs € ‘a Constiuig esa e sociak No undo, a coeepgzo de Consi- ‘wigdo Dirgeme para Canotitho estéligada 3 defena ds mudanga da realidade pelo disito. Seu sentido, sea ohyetivo &o de dar forse subsrato juridco para a mudangn see A Constiuiso Dingene€ ‘um programa deafdo para aaherasSo da sociedade”” 14. Vide nt nai Gore Ct, Coin Dg ¢ Ygn 4s Legit ip. 238031, 5 laem temp 1314 6 tem op 4249646247) Svc ue te,sa, Cn Que 2+ Actin Pl rn Eade Dic OPreems ds Cosi heeds Pate, pe Mbis 61. 106150 2168 «Ga “ Got DugeneAluros Conger ore Cano Bake Pea tmx Liiva 43) cp 3-8 a 7 Jos engin Gomes Cai, Cutie Maca de Lear cpp 194 13K iden dem. p. 130133, 1616, 485-40, Ye, tm Gene Sacovi “A Plerics d Cnsa Din: Aguas Cnet ee ‘Cho Bani Raia de eran Leite SSL op ED {i ie 85.409 eet Cooio iment nme {ado a is, ie ada, Uh Seheser “Nerang in Savon on auc Gearon Scion pT, ¢ Neste sentido, Constiugio de 1988 6, clarmente, uma Const “tuigo Dingese, como posemos perecber da fxagfo dos objets de Scans’ Connon pe eden in Federativa do isi: I constrareums sociedad vt, jst ‘esl I~ paranciro desenvolvimento nacional I~ easier & pobreza a marpinalizagio e rez as desgualddes soca fego- TW promovero hem de todos, sem preconceitos de wigem raga, or idade ¢quaisquetoutas formas de disriminagio™ Os prn- ° is fundamentais, coms 0s menconades a0 3%, 2 funglo,enire outs, de idetcagio do regime eonstiucional Ue, ou sa, fazem prc da formula politica do stad, que o ind 7a pois esta dz respeito v0 tipo de Estado, a regime polio, jos € a comunidad interacial, Er sums, 2 formula politea € juridico-poliica dos prncipos ideologicos manifestados a ig, O gus conraria sa frmula police afta arazSo de sot Shae tn weno co pans ek Biasialcaeloe" cayse Fas Cocca ne bnsatesncc creases weatomase Peli comirateente a realidade socal ‘njusta © a necessidade de elimind- Bropatioes tes gr Cocina ce sles all, a Conte Die 2 Pri BMC S162 Ra nr une Conmar nay Farms tp 24. 20 0 208 Ape Cons i chsh pr i xe sonar eee a aga ‘mans € Fete pureciparne a vrs ewpmene wi Pas ‘constucto unonicn » pe inset po eel, pian a oben dy Exide em fovea atsfarmagio da ext esha dis {oss costiconaspacados Susp gaa mera ‘spor meio dae, vineulandoo Estado spromavermelospuragan> ‘tir wiaexisincia dina para todos. A eficseiajuridicadestes anigon, I assim come a do nosso aft. , nio ¢ incompativel com o fato de que, i ‘Por seu eontetido, « ealizasdo desies preceitos tenha cariter bi i vo dindmieo ¢, de certo modo, sempre inacabado, Sua materialirag Ths apie tains signs tc poo eae timate postive corn client do Eid * Dormesmo mo Su sdspsitvos tals cexpnterenciomado. oan edaCann, Suit de 188 dyad pare casera da eid bas ee “cul transormare qu cbc sapere dooe> serslvinenio™ fe _ caries exec do Constiiges Exotica da sco: loXX¢ param, o seu care dco ou gente A mperins Conse sani segndo Van More €s pea que i ‘ola abre de se analisar a totatidade da formago social, com suas con : ‘rages conn A Cosiaigho Economica oma maitcrwati ‘estos Comiagaocom apolitesecomavsaraurrsocucescte | oc : A batatha pole Consus Econtmica A Consituigo de 1988, como Corstiugo Dirigentee podendo ser clasaiicada como Consitugdo Beoniica, incorporscm seu texto ‘confit, muita: vezs ignorado por nossa doutrna publicise Esta 93 Covsmino Men, imo Pad. pp 945 48, Pale lukas Ved. Sata 9 Pica Cartan Yes are) fer Pipa ‘Recies el romino Coscia ial p80 19, a Crean, ‘apa Consol Formas Pac 03M Penis ‘Die he, er Sapeie pin Cnn 1. ‘1 Nester, rs Rat m4 font ne Coming 4c att 9.16200 Pos emesis na des we none tv ir Nes lr Reps, ae Comma, oN 15 Vat Merc, Foon Cnt 99 1818S 3 Somes ‘humandoformalmente a stengio sobre tas quests © a ecesidade de se enconrar solutes, ¢ pariculamen- ‘aque foi no capitulo da order econdmica ques wavaran os grapes —embates polos e deolopcos nas dscussdes da Assembla Nacio- | al Constituinte* Também azo por euro motivo qu este cal fl ert omens more cn Con qb eas eatin toons ts “contagion chants compen flog» Eno dedeo debate da Contigo de Wear em | bun Tera da Cons Verfesaeseire, de 1928, Ca Schmit afirmava que e5i2 Constiuigio,embora contivesse decisdes poiticas Seer etc ce «fra oe etiotacia police conc ad is | ales, posula em se tet Inder compress cabanas | Que mio lvavam a deciso alguna mis. plo coir, cua dein ‘havin sido-adiada. Estes compromissos. por ele demominados “com- _romisios ilatsosdlatrschen Formelmpron) robs Pais qu asiaram a deco str certo ems. opens = “fri confuso 30inrpes, Atma pa Ca Schmit nese dis osiivs, Unica vonae € dent er. rsiramet, esa 1 Devas du Cong «0 Revit Usp de tl «Cro Ree de Sc, Coe 4 Caran Abr # oe Encore 9 Cran ian Pe Medora Coma eed 3 i irom usttacona cunid E Rabns ea Cnn de 1988-989, 195198 227 5 ote Conia o- tng ona vee Free Fine BC mac to aheo Sn at rn Brn consmmurAoaeensnacn » Yomade nail asanio, no send post orm, eps ma Vontade iterstente. Fes “comprisos datos Fees, ca ‘ercade apenas uma vita caida por uma ea de partidos em um momento favorive. cy objetivo € preserva seus nesses Dives ona ans moa pleat Og ‘isos ilatrios”seriam paiculameniepecepivels ene os ies Peer pperrine opi ‘ms de erm social deintzesse de cern partidos politicos ene os Atos popament ios 2 it “Tambem sea ondem econ Ja Conaimig ue ontrasedennciads as "mems programas ie ‘dade mana mais apcdade po ala Veo Ctl. aps tir do debated ttvagio da Contig ana de 194." ‘onsitvcionaspograrticas so, as playan de Joe. 1, “normasconsttucionas aay des qua 0 ‘regular, det € imedtarente,deteminados ners a tngaries os prinepis pare erem cumprds pelos seus egos (epittivos,exectivos,jisiionas = administanos. como po sramasdasespectivasatividaes, anda eizago dos fin soils do Exado™ "A cones o de noma proramintve snore Portincian li, so lar que os dsponitivossoiais da Const ‘lo cram ambi moras juice, pon, er aplia ‘elostibunaisrscavosconetes As ida de Csaful veram enor ine repress e aces 0 Brai!™ Noonan s picago prt 101 Ca Sebi, ony pp 2466 1B 102.05 cx cso ue do sh 08 arg Le Nore ‘Pogtmmihe del Cosuso na Cosine ste ou Dipcane Pa Sina pp 81-8 pan, opaaramene, mks Tera Dio ‘bien jnesomcga de 981 pp 187389) ¢-L at 21 dela Counuee¢ "uc die Nae "Popamaine™ nln, p11 10S ou Alo a Sir Arba ot Ms Cnc 9. ‘ie, tnt, Ye Cis lr Conran le me Dap Pra chm sus Tot Devos deer teu ple eae Haw Mavetes Tees = 4 de Dt Conrtcional p. 29 360 ee set Al x Sr Aplcbiiade et Rormas Coutts ck pp. 164 ide smb, Pal iousie Care Dre Conran nap. 386959 tr aint aera, Ls Roo Bap. © De Coal fetes a ay imine Pie do Casa raat pp 3-14 No eet ae ‘iden suaros a tecepio dena propa ane Cone ‘gi de 188 ie Ger Beco “A toma Cotande Doge a tro a ta como 20 Bai, ft decepionone. Noma progr: ts | pain panon arsine de noma qu no tem vague aor BW ssccn commends etude es rendre” Tear fhe tcOoda pase sr lass coms "pogramdce B ueando nz ra. fetid da Conti, exes ds Gout Beanie do in ia” “Absathaidslgica cnr a Comsttit 1988 ender als ada Asc coreredore ns podem eae ‘hax foal, or am ermentia conical a8 Coat tiglo™ Musas bein Pars rer rath eats ‘Aleman Cmts abe Co Beas” Revita de More Liana Hes ep tee at 105 Ve Vso Cra Contin le Diesiid Frc, pi 2 tem, 105, Neve er needa seen cont Comin 198 ae toe nc preteens Seren prairie Mate! Gog es Pencra Pita Dis Cosine Esau Ppp. 75 eH Eas Fei ono Semcon icy 8) ie hs END pa enna done Coa 1984 ii opm sel pla se asters ce gtr, ie Mane Ory Fees Fi Cain ovemabads kn sob Unger Bra. | SSSSIACSAS Ie ea i aH "Eamonn ou Donstonse Bose ck p10 Paras Ss Jos aoe ; 12 Coon se tt enen Coma oma Conmigo 1 Edler ds frst, 399.30 Tt Als aS, Poser Hepat conse concn “ de enfraqueciment edstigraszo da Consiga de 1988€ neces io snr do insrumentalsmo constucional que foros jogados pela dogio cxaperadarente acriica da Teoria da Consiigdo Dirigente, «ue ¢ wma eora da Constuigo atocenrada ems mesma: Ela uma soca “aut-sficieme” da Contig Ou se, cove urna Teoria ta Consiuisso tio podersa, qu & Const, por w a6, resolve ‘odos os problemas. O instrumentals constitcionalé desta Forma, fayorecido:acredita-se que €posivel mur a sociedad. tensor 4 walidade apenas com os disposivosconstucioais ent, 0 Estado s polities sf izorados,deixados de ldo, A Teoria «4 Constituigo Dirigente¢ uma Teora da Consitanao vem Tein do Estado sem potica'* F &jstamente por meio d politica ed Est do que a Consiuigdo vai se coneretizada Embora sia joridisidade sea esseneil, a Conatiuigto mo pode ser entenida isoladament, sem ligagbes com 4 tora socal, & Mi 1a, accomomiae, especialmente, a politica” A Constiuig real 3 ‘Consituigo normative eto em constant conto, em raga de Gor ‘rdengg 0. Condiciona se, mat nlo dependem. pore srplesmente. ‘uma da outra A Consituigo no € apenas uma “la de papel: mio est desvinculada da realidad hstvieaconcreta, mas, tam, nBo& ‘Simplesmeniecondicionada por ca. Em face da Constig eal, Consituighojuridea poss significado pri." Ice pp. 37389 «38382, < Bw Redes Gia nai Dare whe Inerprnehrag de Dac {HO vers meres Mes Recon Sra te aConsge ‘age nCamni, anna ole nstoNeton Se an Cae anuthes Carag Digests. 7-9, s Lent Seek rade Ca tin! ¢ armed, 18 US 65 Devens ean rena {Como ine a Consist rio pila ‘Tconsnsue Ding pesupte um Ena marensontn se Cite ‘Dirigo Velie de Leia ce p19 390 190) Ents cance ‘eas nf sub nctescret eetala dane Fo {Esa ca ala de mins coperens expe oles Testa Come {gi Dingene Par wares eid apa des pcramenon ve ‘lo Sogn Comes Cans, Bese Cmte Tene de Cnt 1p lsh 127 ea Casa gore + Wag tap tech pp RIX AXV "OF dee Teas Coat 0" doneur Fob 3.28 TI Hn Pte Sct“ Comic Fein Bsc em ‘rei omc gp 391. ta Kamo Hebe. ie hme Ra er fag 126119, ‘ia tn Puke Cn dt De Comin p10 62 orgs Consign pose sc ii a, ara a Pe Seem mene dimen deci (oma de ¢ polis!) aims iba cen © mag 30 ttl ca incsio oil (cna! a canes ia). Ascent, md, ts feng, go site ca, exposta pot Marcelo Neves," Todas estas funges so interli- _condicionansio-se rmutuamente,"* © significado da Constitui- veg aleina gual confio, Nesbur de was Cages pode er ener isla ou bsoluizada. Mas, fdanertalmene Const a, com | ans Pet Sehnede,€ dito polico do, sbree pan © ‘Be € um dos grandes problemas dos estos jroo constiue Bria tae aka eum asta Estado," E nscessirio que os juristas retomem a pesquisa so- ‘reassuno,vlicm ase preceupar som reveste de maior mportincia no caso do ‘de ado, €subdesenvo vido. Conbece, 8 td Estado brasil e buscar alterativas pa tal, em nossa opinion sa (estat senvolvimento, Emma democraia 0 pom fu ‘ovo como. sujeo da Sobran” ou ae. deve | entity do entre soberania esta e sberani ‘© Estado brasleiy na supra do subdesen Catena expend ee gd enone et tei eaten pps eo mp sc de Soles damn ds era Dis teers sulle tere atara rae ere pase aa Ti Sao ond haoretot i eer aD FR) un ISN, Rape te dintinive mrudoniess Em. FNovmoe Capitulo 2 O ESTADO PROMOTOR DO DESENVOLVIMENTO 2.1 Histérico das teorias do desenvolvimento, 2.2 Desenvolvimento ou modernizagao? 2.3 0 Estado desenvolvimentista. 2.4 Desenvolvimento e politicas piblicas. 2.5 A retomada do debate sobre 0 desenvolvimento. 2.1 Histérico das teorias do desenvolvimento ‘ A visio estatica da economia, predominante entre os autores neoclassicos da Escola Marginalista' ¢ sua andlise fundada no indivi- dualismo metodolégico € abalada, no século XX, com a crescent pre= ocupagio em torno da nogao de desenvolvimento. ofiscrarmn aabordagem pioneira de Schtmpeter, j4 em 1911, entende-se o| efiseotomen Conveire como um processo de mudangas endégenas da vi mOmica, GUE |e yyy alteram o estado de equilibrio previamente existente.? Com Keynes, as | mudangas na economia vao ser compreendidas a partir da sua severa | | | | | | | critica, de 1926, aos pressupostos tedricos e metodolégicos dos neoclassicos? ¢ da sua defesa da expansdo da atuagdo do Estado na economia como meio de evitar 0 colapso das economias capitalistas.* Neste contexto de crescente intervencao estatal e de mudanga nos pressupostos da teoria econémica, Vérios autores vio se preocupar com as questdes ligadas ao crescimento e ao desenvolvimento econdmicos. 1, Sobre as concepgdes da Escola Marginalista, vide Ant6nio José Avelis Nunes, Nocao ¢ Objecto da Economia Politica, pp. 36-41 2. Joseph Alois Schumpeter, Theorie der wirtschaftlichen Entwicklung: Eine Untersuchung iéber Unternehmergewinn, Kapital, Kredit, Zins und den Konjunktur- zyhlus, pp. 95-96. O agente dinimico destas mudangas, para Schumpeter, seria 0 cha- mado “empresario inovador” (idem, pp. 110-139). 3. John Maynard Keynes, "O Fim do ‘Laissez-Faire"”, in John Maynard Keynes, pp. 111-124 4. John Maynard Keynes, Teoria Geral do Emprego, do Juro e da Moeda, Capt- tulo 24, especialmente pp. 287-291 | [tina das teoras qie mas cocoa ae Brasil fa yan tecnere de tnaiocgaete © ta ures. 0 qf om gut long de pade peto Die expats enorme ue oc osc temas India «imine mist as nove No entero {ice acre ods Ops an pols deen Sesion com enaes vis feos pete om os oreo cron” En lo sal oles, oom feowracaenc em eesemer, menaicre was ‘sonics rpm aon depres rept O pa bef Semler mode seu ambiente geist sits se po iets sess dnccegomia carol suc negra Dee Imo fo rem ap, end se rps da comma Se los cracinent tsthoaimente olen lo € ues "eto pines repr, pcp por moa coment de Teter e prereset aig’ Un ‘enum nacional em cresinen ao a combine de che | to relativamente ativos (inddsirias-motrizes, pos indusinais e aivi- ‘dels rorsicomoe lor cds evens elven po “Sts Gis calor reps depended pln pen Teamest aancrnim) cm onc idan & Sendo aa “setanen” soci Os prbcessos soca endem a5 apre- ‘sob a forma de causagdo irc, ou se, rages casas em ‘eunulivamentetendendo 3 coneentagio. A deciio econ ‘esa peouaton bo oxsbwvoLNaO * inca €0 poo de para de uma ago cao ela final poe ser ‘una modifies estar” Os eer da doi enti poset sec regreninon (achwash effets) 0 popuhore spread ee). Ot ales subdesenvolvids earctrrac-am pola agucea ds ef Propulsoes,eiando ou ampliand deigaleaes irs fo te. wa eis" Occ ci i Ua dos aor qu aurea o edezenacapciade dea 2 postin oplcjnern coral plo xaptaonen fago do desenvolvisiento econo." Fao, 8 inverse de eriam Set indus para promover @ desenvolvimento, calulando-se os sous efeitos de iransformagso dh ‘caomia Para Albert Hirschman, existem dois ipo decades de teagdo prowocadas pela decisio de inverse: os efeitos de arasto (ucknart linkage) © os eeios de propulsio Yorwand linkage). Os efeitos de arrasto fundarn-se no fa de toda aivdade procatva io~ ma cia era procura de insumos(matSrisvims, mio-de-bes, ‘qipamenio, ei) para abaste!-ae o efeitos de propulsto no fo ide que una nove alvidide prutiva pode sigefcar insaros pte ‘iis para nova alvidadese empreendientos, A adicionarcin-se ois efeitos em cada caso cone, tomas posse pans as dec ‘cs de inversio em fun da capacidade de provocar as mod cage “trtuasfavorives go desevolsiment.” fata de teenie ‘encadearento das aividades priv seri ‘ais marcas das eeonomiassubseseavols "oti so 08 enclaves de exportagso Apesa dis inf sous, Mya e Hirsch ‘oe Tundamenou, efeuvamenic a pliica brasileira de dese (01a teria do subdesenvovimento da CEP 3 Gm Myrdal TmHamimcs Ress Sabdrenis pp. 267 10 en dem. 4 50,5257 {lem op. 105-1 1D. Aber © Mise, Le Ee el Dereon 790, 13 ene pa Helden Het

You might also like