Dva problema indukcije

Pretpostavke na kojima ekonomisti baziraju svoje teorije uvijek polaze

od pretpostavki a ne od injenica, polaze od onoga to je mogue u teoriji
ali ne u praksi, od nestvarnih situacija kao to je na primjer trite
savrene konkurencije, puna zaposlenost itd. Ekonomija nije
eksperimentalna nauka ali i kao svaka nauka treba li da olaka i unaprijedi
ivot ovjeka. Da bi to uspjela mora poi od injenica, statistikih podataka
tj onoga to jeste i karakterie svijet u kojem ivimo, jer ta teorija treba da
slui nama a ne kako Franesko Guala u knjizi Filozofija ekonomije kae ...
da se dobra ekonomska politika mora temeljiti na injenicama, na analizi
svijeta onakav kakav on doista jest, a ne svijeta zamiljenog u glavi nekog
ekonomiste. Taj nain razmiljanja se u zapadnoj filozofiji koja se naziva
Empirizam. Potie od Grka a govori o tome da su osnova mnogih teorija u
polju fizike, moderne astronomije prethodilo prikupljanje podataka iz
stvarnog svijeta. U ovom sluaju podataka o kretanju zvijezda i planeta
Sunevog sistema.
Veoma ematski, veliku naunu revoluciju je mogue prepriati na
sledei nain: u kasnom esnaestom vijeku, danski astronom Tycho
Braheotjeriva brojne injenice o kretanju planeta i zvijezda. Poetkom
sedamnaestog vijeka, koristei te podatke, Johanes Kepler opisuje
matematikim (bolje reeno geometrijskim) terminima putovanja planeta
koje se kreu oko sunca. Gotovo u isto vrijeme Galileo Galilej poinje vriti
eksperimente o kretanju tijela u blizini Zemljine povrine i pokuava
oblikovati svoja razmatranja u jednostavne zakone. Pred kraj
sedamnaestog vijeka, Isaac Newton objedinjuje Keplerove i Galilejove
rezultate, formirajui univerzalni zakon gravitacije, jedan od temeljnih
principa nebeske mehanike (ili klasine mehanike kako je obino danas
nazivaju)1
Neko misli da je ova pria banalna ali za ekonomsku filozofiju je veoma
vana. Ona potvruje da se teorije moraju temeljiti na injenicama iz
stvarnog svijeta. Analizirajui ovu priu vidimo da svi oni prikupljaju
podatke iz stvarnog svijeta i zasnivaju svoje teorije na tim podacima to
upravo potvruje da je pogreno zasnivati teorije na injenicama koje su
samo teorijske tj postoje samo u imaginarnom svijetu teoretiara.
Empirizam ne uvaava ni intuiciju teoretiara, ali se oni brane time da
se korienjem empirijskih podataka dobijaju puno komplikovanije,
nepotpune i nepuozdane teorije. Ukoliko bi teoretiar zasnivao svoju
1 Franesko Guala, Filozofija ekonomije, drugi pasus strane 21,22

teoriju na empirijskim podacima njegov posao bi se zasnvao na sledeim

zadacima:
1. Prikupljanje podataka o temi kojom se on bavi;
2. Sistematizacija ovih podataka sa ciljem formulisanja teorije
Ova dva zadatka svaki teoretiar izvodi kao poseban sluaj induktivnog
zakljuka, koji se naziva indukcija nabrajanjem. Ona predstavlja nabrajanje
i izvoenje optih teorija koje se zasnivaju na pojedinanim injenicama.
Praktini problem indukcije u oblasti ekonomije se ogleda u tome da je vrlo
teko pa skoro nemogue na osnovu empirijskih podataka u potpunosti
predviati ponaanje nekih ekonomskih parametara u budunosti. Ukoliko
uzmemo na primjer berze i cijenu akcija pojedinih kompanija. Svi
investitori ulau svoj novac kako bi ostvarili odreenu stopu prinosa tj svi
investitori tee da kupe akcije po nioj cijeni a prodaju po vioj. Zbog toga
veliki broj matematiara je pokuava da izvede formulu preko koje e se
predvijeti kretanje cijena akcija na osnovu ve postojeih empirijskih
podataka. Do sada u tome nijesu uspjeli, a razlog za to se ogleda u tome
da se cijene na berzi ne kreu pravolinijski. Na same cijene utie veliki broj
faktora u ovom sluaju to mogu biti ekonomska kriza ili rat, faktori koji
potiu iz same kompanije kao npr. odlazak elnih ljudi iz kompanije itd. Iz
svih tih razloga je nemogue u potpunosti predvidjeti kretanje cijene
akcija.

Ako pogledamo na grafiku kretanje akcije cijene Facebook a u toku od

godine dana, da li moemo rei da koliko e iznositi cijena ove akcije za
dva, tri mjeseca, godinu ili ak i na dui period?
Veoma je teko predvidjeti ono to e se desiti sjutra na osnovu onoga to
se desilo jue ili danas. Tako je i us pomo velikog broja faktora koji utiu
na ekonomske pojave, empirijskih podataka o ekonomskim pojavama
veoma teko predvidjeti njeno kretanje u budunosti.
U drugim naukama kao to je na primjer astrologija neke pojave se mogu
predvidjeti neto na osnovu nepromijenjih zakona koji postoje u tim
naukama. Na osnovu neega to se milionima godina u prolosti kretalo na
isti nain kao to je na primjer Sunev sistem. U Sunevom sistemu
kretanje planeta je uvijek isto, planete se vrlo rijetko srijeu itd. Za njega
se moe rei da je jednostavan i stabilan dok je ekonomski sistem veoma
dinamian. Ekonomija je drutvena nauka koja je pod uticajem velikog
broja nepredvidivih faktora poev od samog drutva i tehnologije. Zbog
svega toga veoma teko je predvidjeti kretanje ekonomskih pojava.