Chng 1: S dng thng tin k ton v Bo co ti chnh

(Using accounting information and Financial Statements)

MC TIU
LO1

nh ngha K ton v m t vai tr trong vic ra quyt nh vi thng tin ny,

nhn din mc tiu v hot hot ng ca doanh nghip, gii thch tm quan
trng ca o c trong k ton.

LO2

Nhn din ngi s dng thng tin k ton

LO3

Gii thch tm quan trng ca giao dch kinh t, o lng tin t, v thc th kinh
doanh c lp.

LO4

Nhn din ba hnh thc t chc doanh nghip.

LO5

nh ngha tnh hnh ti chnh, v trng thi ca cng thc k ton.

LO6

Nhn din bn loi bo co ti chnh.

Ngy nay, nhiu ngi hn bao gi ht trc khi nhn bit tm quan trng ca thng tin k
ton v nh hng ca bo co ti chnh sai lch v gian ln n doanh nghip, ch s hu,
nhn vin, bn cho vay v th trng ti chnh. Trong chng ny, chng ta tho lun tm
quan trng ca vic lp bo co ti chnh trung thc, vic s dng v ngi dng thng tin
k ton, v bo co ti chnh do k ton vin lp. Kt thc chng, chng ta tho lun v cc
nguyn tc k ton c chp nhn chung.
CH IM THO LUN
TRUNG TM TH THAO KEEP-FIT
Vo ngy 01 thng 01 nm 2010, Lilian Jackson, mt hun luyn vin th thao c nhiu kinh
nghip, thnh lp mt doanh nghip vi tn gi l Trung Tm Keep-Fit, chuyn v cung cp
dch v hng dn cho cc lp hoc c nhn v aerobic, yoga v th hnh. n ngy
31/12/2010, Trung Tm to ra c khon doanh thu t ph $375,500 v khch hng
nh gi cao v dch v. Do , Lilian ang cn nhc v vic m rng doanh nghip. lm
iu ny, c y c nhu cu mt khon vay ngn hng, v p ng iu kin cho ngn hng
hoc c c ta v ngn hng phi s dng cc thc o ti chnh xc nh khn nng sinh
li v kh nng thanh ton ( l kh nng hon tr khon vay). Liu mt doanh nghip nh
ging nh Trung Tm Keep-Fit hoc ln ging nh CVS, th cc thc o ti chnh ging
nhau c c s dng nh gi khng. Trong chng ny, khi bn hc nhiu hn v k
ton v mi trng kinh doanh, nn bn s quen thuc nhiu hn vi cc thc o ti chnh
v c th tr li cc cu hi ging nh trn mt cch ng n.
Cu hi tho lun:
1. Trung Tm Keep-Fit c p ng c mc tiu v kh nng sinh li khng?
2. V l ch s hu ca Keep-Fit, kin thc ti chnh g m Lilian cn o lng tin
trnh tin n mc tiu ca doanh nghip?
3. Khi quyt nh c nn cho Keep-Fit vay hay khng, th kin thc ti chnh g m mt
ngn hng cn nh gi thnh qu ti chnh ca doanh nghip?

-1-

K TON L MT H THNG THNG TIN

K ton l mt h thng thng tin nhm o lng, x l v truyn t thng tin ti chnh v
mt thc th kinh t (economic entity). Mt thc th kinh t l mt n v tn ti mt cch
c lp nh l doanh nghip, bnh vin hoc c quan hnh chnh.
K ton vin tp trung vo nhu cu ca ngi ra quyt nh s dng thng tin k ton,
ngi ra quyt nh c th bn trong hoc bn ngoi doanh nghip. K ton vin a ra dch
v thit yu bng cch cung cp thng tin cho ngi ra quyt nh thc hin cc la
chn hp l trong vic s dng cc ngun lc khan him thay th khi thc hin cc hot
ng kinh doanh v kinh t. Xem Hnh 1-1, k ton l s kt ni gia hot ng doanh
nghip vi ngi ra quyt nh.
1.

K ton o lng hot ng kinh doanh bng cch ghi nhn d liu cho vic s
dng trong tng lai.

2.

D liu c lu tr cho n khi cn v sau x l tr thnh thng tin hu

ch.

3.

Thng tin c truyn thng thng qua cc bo co n ngi ra quyt nh. Ni

cch khc, d liu v hot ng kinh doanh c l u vo h thng k ton, v
thng tin hu ch cho ngi ra quyt nh l u ra

Mc tiu, hot ng ca doanh nghip v o lng thnh qu

Mt doanh nghip l mt n v kinh t vi mc tiu bn hng ha v dch v n khch
hng ti mc gi sinh li cho ch s hu. Di y lit k tn ca mt s hot ng kinh
doanh ph bin v hng ha/dch v chnh yu.
-2-

Tuy c s khc nhau nhng cc doanh nghip ny ging nhau v mc tiu v tham gia v
cc hot ng tng t, c minh ha Hnh 1-2.
Hai mc tiu ca tt doanh doanh nghip l kh nng sinh li v kh nng thanh ton.

Kh nng sinh li (profitablity) l kh nng to ra ung nhp thu ht v duy

tr vn u t.

Kh nng thanh ton (liquitdity) l kh nng c tin nm thanh ton cc khon

n n hn.

Lu : Ngi s dng thng tin tp trung vo kh nng sinh li v kh nng thanh ton
ca cng ty. Do , h quan tm t nht mt thc o ti chnh. V d, ngi cho vay
quan tm ch yu n dng tin, v ch u t quan tm vo li nhun v rt vn.

Tp on Wal-mart

Ca hng gim gi

Tp on Rebook

Giy th thao v qun o

Tp on Best Buy

My tnh, in t tiu dng

Tp on Wendy

Thc phm

Tp on Starbucks

C ph

Tp on Southwest Airlines

Vn ti hnh khch

V d, Toyota c th p ng mc tiu kh nng sinh li bng cch bn nhiu xe hi ti

mc gi c th to ra mt khon li nhun, nhng nu khch hng khng thanh ton tin
mua xe kp thi Toyota tr cho nh cung cp v nhn vin th cng ty c th khng p
ng c mc tiu kh nng thanh ton. Nu mt cng ty mun tn ti v thnh cng th n
phi p ng c c hai mc tiu.
-3-

Tt c doanh nghip, bao gm Trung Tm Keep-Fit ca Lilian, theo ui mc tiu bng

cch tham gia vo cc hot ng kinh doanh, u t v ti chnh.

Hot ng kinh doanh (opterating activities) bao gm bn hng ha v dch v n

khch hng, thu cc nh qun l v nhn vin, mua v sn xut hng ha v dch v,
thanh ton cc khon thu.

Hot ng u t (investing activities) lin quan n vic s dng vn m cng ty

nhn theo cch thc hiu qu gip n t c mc tiu. Cc hot ng ny bao gm
mua t ai, xy dng, thit b, v cc ngun lc khc cn thit cho hot ng kinh
doanh v thanh l chng khi khng cn cn thit.

Hot ng ti chnh (financing activities) lin quan n vic t c s y cc

qu, hoc vn tin hnh v duy tr hot ng kinh doanh. Cc hot ng ny bao
gm huy ng vn t cc ch n, nh l ngn hng, nh cung cp v t ch s hu,
v bao gm hon tr cho ch n, thanh ton li tc cho ch s hu.

THC TIN DOANH NGHIP

CVS n v h iu g?
CVS mt chui ca hng thuc ty,
m t tin trnh cng ty p ng
cc mc tiu doanh nghip ch
yu nh sau:
Kh nng thanh ton: Cng vi
vic to ra dng tin nhn ri,
chng ti khng phi i mt vi
vn kh nng thanh ton trong
bi cnh kinh doanh nm 2008.
CVS Caremark c mt bng cn
i k ton vng chc v mt
khon u t lm tng hng tn
dng, v chng ti duy tr mt
chng trnh thng mi c h
tr $4 triu t ngn hng cam
kt.
Kh nng sinh li:CVS Caremark to ra li nhun v doanh thu k thut, t c tng
trng doanh thu ca hng dn u trong ngnh, v tip tc t c th phn trong khi
doanh nghip.
Hot ng doanh nghip ca CVS c trnh by bn phi.
Mt chc nng quan trng ca k ton l cung cp cc thc o thnh qu, cc thc o
ny cho bit liu nh qun tr c t c cc mc tiu doanh nghip khng v liu cc hot
ng doanh nghip c c qun l tt khng. S nh gi v gii thch ca bo co ti
chnh v cc thc o thnh qu lin quan c gi l phn tch ti chnh. vic phn tch
ti chnh hu ch, th cc thc o thnh qu phi c gn kt tt vi hai mc tiu chnh
ca doanh nghip l kh nng sinh li v kh nng thanh ton.
Kh nng sinh li thng thng c o lng da trn li nhun, v dng tin l mt
thc o ph bin v kh nng thanh ton. Nm 2008, chui ca hng thuc ty to ra thu
-4-

nhp $3.5 t v dng tin t hot ng kinh doanh $4.5 t trong nm 2009. S liu ny cho
bit rng CVS t c c v kh nng sinh li v kh nng thanh ton trong thi gian
kh khn v ti chnh.
Khng phi tt c cng ty u may mn trong nm 2008. V d General Motor bo co
rng n phi ct gim chi tiu cho cc mu xe hi v xe ti mi v thu nhp (hay kh nng
sinh li) v dng tin b m; thc t, GM trong lch s l doanh nghip ln nht trong ngnh
xe hi. R rng l GM khng p ng c v mc tiu kh nng sinh li hay v kh nng
thanh ton n mc m ban lnh o phi nh chnh ph tr gip hng t la. Tuy
c nhn gi h tr nhng GM vn b buc np n xin ph sn vo nm 2009.
Mc d rt quan trng bit v gi tr li nhun v dng tin mt k no v cc gi
tr ny tng hay gim, nhng cc t s ca cc thc o k ton cng l nhng cng c hu
ch ca vic phn tch ti chnh. V d, nh gi kh nng sinh li ca Keep-Fit, chng ta
nn xem xt t s thu nhp trn tng ti sn, v i vi kh nng thanh ton, t s dng tin
trn tng ti sn. Hn na, cc t s thc o k ton cho php so snh gia k ny vi k
khc v gia cng ty ny vi cc cng ty khc.
THC TIN DOANH NGHIP
Hu ht doanh nghip s dng s liu trnh by trn bo co ti chnh ca h nh l mt
c s tr th lao cho ban qun tr. V cc nh qun tr thc hin cng vic nhm t
c cc thc o k ton, nn la chn thc o m khng d dng bp mo l rt
quan trng. Mt iu khng km phn quan trng l duy tr s cn bng cc thc o
phn nh mc tiu kh nng sinh li v kh nng thanh ton. [5]

K ton ti chnh v K ton qun tr

Vai tr ca k ton trong vic h tr cho ngi ra quyt nh bng cch o lng, x l v
truyn thng thng tin k ton thng thng c chia thnh hai loi k ton qun tr v k
ton ti chnh. Mc d cc chc nng ca k ton qun tr v k ton ti chnh c th b trng
lp, nhng hai loi ny c phn bit bi ngi s dng thng tin.
K ton qun tr (management accounting) cung cp cho ngi ra quyt nh ni b, h c
trch nhim vi vic t c hai mc tiu kh nng sinh li v kh nng thanh ton, vi
thng tin v hot ng kinh doanh, u t v ti chnh. Cc nh qun tr v nhn vin thc
hin cc hot ng ca doanh nghip cn thng tin m cho h bit v nhng g h lm
c trong qu kh v iu m h d on cho tng lai. V d, Cng ty GAP, kinh doanh
qun o bn l, cn mt bo co hot ng kinh doanh ca mi ca hang v doanh thu bn
hng v chi ph, v cn a ra ngn sch d on v doanh thu v chi ph cho nm ti ca
mi ca hng.
K ton ti chnh (financial accounting) cung cp cc bo bo v truyn thng n ngi
ra quyt nh bn ngoi h c th nh gi v mc doanh nghip t c cc mc
tiu nh th no. Cc bo co ny c gi l bo co ti chnh. CVS, nin yt trn th trng
chng khon New York (NYSE), gi bo co ti chnh n cc ch s hu (c gi l c
ng), ngn hng v cc ch n khc, v cc c quan chnh ph. Bo co ti chnh trnh by
trc tip lin quan n cc mc tiu kh nng sinh li v kh nng thanh ton v s dng
rng ri cho c bn trong v bn ngoi doanh nghip nh gi s thnh cng ca doanh
nghip. V vy, rt quan trng khi bn hiu c bo co ti chnh.

-5-

X l thng tin k ton

iu quan trng phn bit k ton vi vic x l thng tin k ton nh l s sch k ton,
my vi tnh, v qun tr h thng thng tin.
K ton bao gm thit k mt h thng thng tin p ng c nhu cu ngi s dng,
v mc tiu chnh l phn tch, gii thch, v s dng thng tin. S sch k ton
(bookkeeping), mt khc, mang tnh my mc v lp i lp li; x l ghi nhn cc giao dch
ti chnh v lu tr s liu ti chnh. Mt d y ch l mt phn nh ca k ton nhng rt
quan trng.
Ngy nay, my vi tnh thu thp, t chc, v truyn thng lng ln thng tin vi tc rt
nhanh. My vi tnh c th thc hin cc cng vic ghi s k ton thng xuyn v c vic tnh
ton phc tp. K ton vin l mt trong nhng ngi s dng my vi tnh sm nht v
nhit tnh nht, v ngy nay h s dng my vi tnh trong tt c cng vic ca h.
Lu hc tp:
Thng tin k ton in ton ha ch tin cy v hu ch khi d liu c cp nht vo h
thng. K ton vin phi thu hiu cc khi nim k ton m bo d liu c tnh tin cy
v hu ch.
My vi tnh to ra vic h thng thng tin qun tr nhm t chc nhiu nhu cu thng tin
ca doanh nghip. H thng thng tin qun tr (MIS management information system) bao
gm cc h thng nh lin kt vi nhau cung cp thng tin cn thit iu hnh hot ng
doanh nghip. H thng thng tin k ton l mt tiu h thng quan trong nht bi v n
ng vai tr quan trng trong vic qun l lung d liu kinh t i vi tt c bn c li ch
lin quan bn ngoi doanh nghip.

Lp bo co ti chnh trung thc

B quy tc o c c p dng trong cuc sng hng ngy, cp n cc hnh ng liu
ng hay sai. Hnh ng c o c hoc phi o c, ng hay sai l sn phm ca
quyt nh c nhn. Do , khi mt t chc hnh ng mt cch phi o c bng cch s
dng qung co sai s tht, la di khch hng, lm nhim mi trng, hoc i x nhn
vin khng cng bng, khng phi l t chc phi chu trch nhim m cc thnh vin ban
lnh o v cc nhn vin khc thc hin quyt nh c l tr theo cch thc ny.
o c quan trng c bit khi lp bo co ti chnh v ngi s dng bo co phi phi
da trn lng trung thc ca ngi lp bo co ti chnh. Ngi s dng khng c m bo
no khc ngoi vic bo co c lp chnh xc v cng b tt c s kin thch hp.
Bo co ti chnh c lp c nh lm sai lch c gi l lp bo co ti chnh gian
ln (fraudulent financial reporting). l kt qu t vic bp mo s liu (v d, thao tng
s liu hng tn kho), giao dch gi mo (v d, bn hng gi), hoc p dng sai cc nguyn
tc k ton. C nhiu ng c lp bo co gian ln v d, che y s yu km ti chnh
nhm t c mc gi cao hn khi bn hng; nhm tho mn k vng ca nh u t, ch
s hu v cc nh phn tch ti chnh; hoc nhm t c khon vay. ng c c th li ch
c nhn, nh l th lao tng thm, thng chc, hoc lng trnh k lut o thnh qu yu
km.
Cho d ng c lp bo co ti chnh gian ln th u c th a n kt qu thm t, nh
cc v b bi k ton lm ph sn Tp on Enron v Tp on WorldCom. Vn lp
bo co ti chnh gian ln v cc thng l k ton ti hai tp on ny gy ra hng ngn
-6-

ngi mt vic lm, mt thu nhp u t v hu tr ca h. V a n kt qu c nhiu bn

n ngi t v cc hnh pht khc i vi lnh o cng ty v nhng ngi lin quan.
THC TIN DOANH NGHIP
K ton pht trin nh th no?
K ton l mt mn hc rt c. Cc hnh thc k ton thit yu i vi thng mi hn 5,000
nm. K ton, gn ging nh ngy nay, t c s dng rng ri trong nhng nm 1400,
c bit nc , nc ny c s pht trin v vn ti ng bin, mua bn, xy dng v
cc hnh thc thng mi khc. H thng ghi s kp (double-entry bookkeeping) c
hnh thnh bi mt nh ton hc, hc gi, v trit gia ca tn l Fra Luca Pacioli. Vo nm
1494, Pacioli xut bn nhiu cng trnh quan trng nht, Summa de Arithmetica,
Geometrica, Proportioni et Proportionalita, trong cc cng trnh ny cp n m t chi
tit k ton c p dng vo thi k . Pacioli c gi l Cha ca K ton.
Cc thng l k ton phi o c
ti Enron a n s sp ca
cng ty ny v lm mt hng ngn
vic lm v hu tr. Hnh bn l ta
nh ca Enron Houston, Texas.

Nm 2002, Quc Hi M thng qua o lut Sarbanes-Oxley quy nh v lp bo co

ti chnh v ngh nghip k ton trong nhiu cc quy nh khc. Vn bn php lut ny yu
cu y Ban Chng Khon (SEC) thit lp cc quy nh yu cu tng gim c v gim c
ti chnh ca cc cng ty i chng M cam kt rng, da trn s hiu bit ca h, bo co
qu v bo co thng nin np ln y Ban Chng Khon phi chnh xc v y . Nu vi
phm c th x l trch nhim hnh s. Ban lnh o ca mt cng ty th hin trch nhim
ca mnh m bo rng bo co ti chnh khng c sai st hoc sai lch trong bo co ban
lnh o trn bo co thng nin. V d, Bo co ban lnh o Tp on Target c on
Ban lnh o c trch nhim nht qun, chnh trc v trnh by thng tin trong Bo co
Thng nin.
Tuy nhin, chnh l cc k ton vin, ch khng phi l ban lnh o, lp v kim ton bo
co ti chnh. p ng cc tiu chun o c cao v ngh nghip k ton, h phi p
dng cc khi nim k ton theo cch thc l trnh by hp l v hot ng kinh doanh v
tnh hnh ti chnh ca cng ty v trnh sai lch cho ngi c bo co ti chnh. Tng t
ni quy ca mt cng ty, b tiu chun o c ngh nghip tp hp cc hnh ng c nhn.
Khi l mt thnh vin hnh ngh, mi k ton vin c trch nhim khng ch i vi ngi
-7-

hnh ngh m cn i vi ngi s dng lao ng, khch hng, v ton x hi - m bo

rng bo co do mnh lp hoc kim ton cung cp thng tin chnh xc v ng tin cy.
S quan tm cao m cng chng dnh cho ngh nghip k ton mang tnh lch s l bng
chng rng s lng ln k ton vin duy tr o c ngh nghip. Ngay c khi cc v b bi
Enron v WorldCom tr thnh cc dng tt cc bo, th Gallup Poll ch ra c s tng ln
28% uy tn ngh nghip k ton t nm 2002 n 2005, t n trong s ngh nghip c
nh gi cao nht.
K ton vin v cc nh qun tr cp cao khng phi ch nhng ngi ny c trch nhim
i vi lp bo co ti chnh trung thc m cc nh qun tr v nhn vin mi cp phi c
thc v trch nhim ca h trong vic cung cp thng tin ti chnh chnh xc cho nhng
ngi ra quyt nh da vo .

NGI RA QUYT NH L NGI S DNG THNG TIN K

TON
Minh ha S 1-3, ngi s dng thng tin k ton ra quyt nh c th chia thnh
nhng nhm nh sau:
1.

Nh qun tr doanh nghip

2.

Ngi bn ngoi doanh nghip c li ch ti chnh trong doanh nghip

3.

Nhng ngi c li ch gin tip lin quan n doanh nghip

Nhng nhm ny bo gm c cc t chc phi li nhun chnh ph cng nh cc nh u

t v li.

Ban qun l
Ban qun l l nhng ngi c trch nhim iu hnh hot ng kinh doanh v hng n
hai mc tiu kh nng sinh li v kh nng thanh ton. Trong mt doanh nghip nh, ban
qun l c th l n thun l ch s hu. Trong doanh nghip ln, ban qun l phi quyt
nh c iu h phi lm, lm nh th no, v liu rng kt qu t c c ph hp vi
k hoch ra khng. Cc nh qun l thnh cng lun ra quyt nh ng da trn
thng tin kp thi v ng tin cy.

-8-

 ra cc quyt nh ng n, Lilian Jackson v cc ch s hu khc v cc nh qun tr

cn phi tr li cc cu hi nh l:

Li nhun ca cng ty trong qu trc l bao nhiu?

T sut sinh li c cho cc ch s hu khng?

Cng ty c tin khng?

Sn phm v dch v no sinh li nhiu nht?

Do nhiu quyt nh quan trng u c da trn s liu k ton, nn ban qun tr l

mt trong s ngi quan trng nht s dng thng tin k ton.
Trong quy trnh ra quyt nh, ban qun tr thc hin cc chc nng cn thit iu
hnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Cc chc nng c bn tng t phi c
thc thi trong mi doanh nghip, v mi yu cu thng tin k ton u l c s cho cc quyt
nh. Cc chc nng qun tr c bn l:
Ti tr doanh nghip: huy ng cc qu cng ty c th tin hnh v tip tc hot ng
kinh doanh.
Cc ngun lc u t: u t ti sn theo cch hiu qu nht h tr cc mc tiu cng ty.
Sn xut hng ha v dch v: gim st hng ha v dch v c qung co, bn hng v
phn phi nh th no.
Qun l nhn s: gim st tuyn dng, nh gi, i ng nhn s.
Cung cp thng tin cho ngi ra quyt nh: tp hp d liu v mi kha cnh iu hnh
hot ng kinh doanh, t chc d liu thnh thng tin hu ch, v cung cp cc bo co cho
nh qun tr cc bn lin quan bn ngoi.

Cc bn c li ch ti chnh trc tip

Mt nhm ngi khc ra quyt nh c nhu cu s dng thng tin k ton l nhng ngi c
li ti chnh trc tip trong doanh nghip. H da vo k ton o lng v bo co thng
tin v danh nghip hot ng nh th no. Hu ht doanh nghip nh k xut bn mt b
bo co ti chnh c mc ch chung trnh by v vic p ng cc mc tiu kh nng sinh li
v kh nng thanh ton. Cc bo co ny ch ra thng tin trong qu kh v cc ch s quan
-9-

trng cho d on tng lai. Nhiu ngi bn ngoi cng ty nghin cu bo co ti chnh rt
cn thn. Hai nhm quan trng nht l nh u t (bao gm c ch s hu) v ch n.
THC TIN DOANH NGHIP
CFO lm vic g?
Theo mt kho st, gim c ti chnh (CFO chief financial officer) l i tc mi ca
gim c iu hnh (CEO chief executive officer). Cc CFO c yu cu trch nhim
ngy cng tng i vi cng vic hoch nh chin lc, mua bn & sp nhp, v cc
nhim v lin quan n iu hnh hot ng kinh doanh quc t, v nhiu trong s h
tr thnh CEO. Cc CEO xut thn t CFO nhn ra rng nn tng ti chnh l v gi khi
h nhn trch nhim huy ng vn ln.
Nh u t: ging nh Lilian Jackson, s hu Trung Tm Keep-Fit, v c ng ca CVS u
t vo doanh nghip ny v c c mt phn quyn s hu v h qua tm n thnh cng
trong qu kh v thu nhp tim nng. Nghin cu thu o bo co ti chnh gip cho nh
u t xt on cc kha cnh tng lai v mt cuc u t sinh li. Sau khi u t, h phi
lin tc xem li s cam kt ca h bng cch c bo co ti chnh.
Ch n: Hu ht cng ty u vay tin cho nhu cu hot ng ngn hn v di hn. Ch n,
l nhng ngi cho vay tin hoc bn hng ha v dch v v nhn tin sau, quan tm n
vic liu rng cng ty c tin tr li vay v n gc ng hn khng. H nghin cu kh
nng thanh ton v dng tin cng nh kh nng sinh li ca cng ty. Ngn hng, cc cng
ty ti chnh, cc cng ty th chp v cc hng chng khon, bo him v cc nh cho vay
khc phi phn tch tnh hnh ti chnh trc khi cho vay.
Lu : Ngi s dng thng tin k ton bn ngoi ch yu l nh u t v ch n.

Ngi s dng c li ch ti chnh gin tip

Nhng nm gn y, ton x hi, khi dch v cng v chnh ph, tr thnh mt ngi s
dng ln nht v quan trng nht s dng thng tin k ton. H cn thng tin k ton ra
quyt nh v cc vn cng bao gm c quan th, c quan lp php, v cc c quan khc.
C quan thu: C quan hnh chnh mi cp u huy ng ngun ti chnh thng qua thu
thu. Doanh nghip v c nhn np nhiu loi thu, bao gm thu lin bang, tiu bang v
thu thu nhp; C quan An sinh X hi v thu thu nhp c nhn; thu hng ha; v thu
doanh thu. Mi sc thu yu cu mi t khai thu khc nhau v cng nhng mt b h s
phc tp. Vic lp bo co ng n l mt vn ca pht lut v rt phc tp. V d, B
Lut Thu c hng ngn quy nh chi phi vic lp cc bo co k ton s dng trong vic
tnh ton thu thu nhp.
C quan lp php: Hu ht doanh nghip phi lp bo co nh ngh cho mt hoc nhiu c
quan lp php cp a phng v trung ng. V d, cc cng ty i chung phi lp bo
co nh k cho y Ban Chng Khon. C quan ny, c lp bi Quc Hi bo v cng
chng, quy nh vic pht hnh, mua bn chng khon M. Cc cng ty nim yt giao dch
chng khon cng phi p ng cc yu cu v giao dch chng khon.
Cc nhm khc: Lin on Lao ng nghin cu bo co ti chnh doanh nghip l mt
phn ca vic chun b m phn hp ng; li nhun v chi ph ca cng ty thng ng
vai tr quan trng trong vic m phn ny. H khuyn cc nh u t v ch n - cc nh
phn tch ti chnh, cc nh mi gii chng khon, cc nh bo him, lut s, kinh t gia, v
cc bo ti chnh - cng cso li ch gin tip trong thnh qu ti chnh v trin vng ca
-10-

doanh nghip. Nhm ngi tiu dng, khch hng, v c quan qun l cng cng kh quan
tm v vic huy ng vn v li nhun ca doanh nghip cng nhng s nh hng ca n
n cc vn lm pht, mi trng v x hi, cht lng cuc sng. V cc nh hoch nh
kinh t, trong s h l Hi ng Tu vn Kinh t Chnh ph v Cc D tr Lin Bang s dng
thng tin k ton tng hp thit lp v nh gi cc chnh sch v chng trnh kinh t.

Cc t chc chnh ph v Phi li nhun

Hn 30% nn kinh t M c to ra bi cc t chc chnh ph v phi li nhun (bnh vin,
i hc, cc t chc ngh nghip v t chc t thin). Cc nh qun l cc c quan ny thc
hin cc chc nng tng t nh doanh nghip, v do h c nhu cu thng tin k ton v
kin thc s dng dng n. Chc nng ny bao gm huy ng vn t nh u t (bao gm
ch s hu), ch n v ngi np thu, v cc nh quyn gp v s dng ngun lc khan
him. H phi hoch nh lm th no chi tiu cho hot ng chnh v hon tr cho ch
n ng hn. Ngoi ra, h c ngha v bo co thnh qu ti chnh ca h cho cc bn nh l
c quan lp php, hi ng cc nh bo tr cng nh lin quan n c quan th, lin on
lao ng. Mc d hu ht v d trong gio trnh ny tp trung vo doanh nghip, nhng
nguyn tc c bn tng t p dng cho cc t chc chnh ph v phi li nhun.

O LNG K TON
Trong phn ny, chng ta bt u nghin cu cc kha cnh o lng k ton l, cc
thc o k ton thc t l g. thc hin o lng k ton, k ton phi tr li 4 cu hi c
bo sau y:
1.

Ci g c o lng?

2.

Khi no nn thc hin o lng?

3.

Nn xc nh gi tr bao nhiu khi o lng?

4.

Ci c o lng nn c phn loi nh th no?

Ngnh k ton, cc hip hi ngh nghip, k ton cng, chnh ph v gii hc thut tranh
lun thng xuyn v cc cu tr li cho cc cu hi trn, v cc cu tr li thay i theo
nhn thc mi v thc tin mi. Nhng c bn theo thng l k ton ngy nay da vo cc
khi nim v quy c, tt c nhng iu ny u c m t trong sch ny. Chng ta bt
u vi cu hi u tin: Ci g c o lng? Chng ta tho lun ba cu hi cn li (ghi
nhn, nh gi v phn loi) trong chng tip theo.
Mi h thng nh ngha o lng ci g, v k ton khng c ngoi l. V c bn, k ton ti
chnh s dng tin o lng s nh hng ca giao dch kinh t n doanh nghip.

Giao dch kinh t

Giao dch kinh t l cc s kin kinh t m nh hng n tnh hnh ti chnh ca doanh
nghip. Cc doanh nghip c hng tram hoc hng ngn giao dch mi ngy. Cc giao dch
c xem nh l nguyn liu th ca bo co k ton.
Mt giao dch c th l s trao i gi tr (mua hng, bn hng, thanh ton, thu tin, hoc
vay n) gia hai hay nhiu bn. Mt giao dch cng l mt s kin kinh t m nh hng
tng t nh giao dch trao i nhng khng lin quan n trao i. Mt s v d v giao
dch phi trao i l tn tht do ha hon, lt li, cc v n, mt cp; hao mn my mc v
thit b; v tch ly li ch hng ngy.
-11-

 c ghi nhn mt giao dch lin quan trc tip n doanh nghip. Gi nh mt
khch hng mua kem nh rng t CVS nhng phi mua du gi u t mt ca hng cnh
tranh bi v CVS ht du gi u. Giao dch kem nh rng c bn c ghi nhn v s
sch ca CVS. Tuy nhin, giao dch mua du gi u t i th cnh trnh khng c ghi
nhn vo s sch ca CVS bi v thm ch nh hng kinh t gin tip n CVS nhng n
khng lin quan n trao i gi tr trc tip gia CVS v khch hng.

Thc o tin t
Tt c giao dch kinh t u c ghi nhn theo hnh thc tin t. Khi nim ny c gi l
thc o tin t. Tt nhin, thng tin phi ti chnh cng c th c ghi nhn, nhng n
c ghi nhn gi tr tin t m cc hot ng v giao dch kinh t c o lng. Tin t l
nhn t chung duy nht cho mi giao dch kinh t, v do n l n v o lng duy nht
c kh nng to ra d liu ti chnh c th so snh c.
n v tin t m doanh nghip s dng da trn quc gia t tr tr v hot ng. V
d, M n v tin t c bn l la. Nht Bn l ng yn; Chu u l ero; v Anh
Quc l bng. Trong cc giao dch quc t, s dng t gi hi oi quy i gia cc ng
tin. T gi hi oi l gi tr ca mt ng tin ny so vi mt ng tin khc. V d, mt
ngi Anh mua hng ha t M ging nh CVS v tr bng USD phi c quy i t bng
Anh sang USD trc khi thc hin thanh ton. Thc t, cc ng tin l hng ha m c th
mua l bn.
Bng 1-1 minh ha t gi hi oi ca mt vi ng tin sang VND, cho bit 1 USD quy
i sang VND l 22,270 vo mt ngy xc nh. Tng t nh gi ca nhiu hng ha, gi
tin t thay i hng ngy theo cung v cu th trng.

-12-

Thc th kinh t c lp
i vi mc ich k ton, mt doanh nghip l mt thc th kinh t c lp, phn bit khng
ch vi ch n, khch hng m cn vi ch u t. Doanh nghip nn c b s sch ti chnh
ring, s sch v bo co lin quan n hot ng kinh doanh ca ring doanh nghip.
V d, Cng ty Hoa Hng Dng phi c ti khon ngn hng tch bit vi ti khon ca
Holly Sapp l ch s hu. Holly Sapp c nh ring, xe hi v cc ti sn khc, v c ta c cc
khon n c nhn, nhng nhng khon ny khng phi l ngun lc hoc cc khon n ca
Hoa Hng Dng. Holly Sapp c th m thm mt doanh nghip khc l mt ca hng vn
phng phm. Nu c y lm iu ny th c ta nn tch bit hon ton s sch k ton ca
mi doanh nghip.

CC HNH THC T CHC DOANH NGHIP

C 3 hnh thc t chc doanh nghip l doanh nghip s hu c th (sole proprietorship),
doanh nghip s hu hp doanh (partnership) v doanh nghip s hu c ng
(corporation). K ton vin ghi nhn mi loi hnh nh l mt n v kinh t tch bit vi ch
s hu. Tuy nhin, v mt php l, ch c loi hnh s hu c phn mi tch bit vi ch s
hu. c im ca loi hnh s hu c phn lm cho n c hiu qu trong huy ng vn v
c th pht trin rt rng. Mc d s lng cng ty c phn t hn doanh nghip s hu c
th v hp doanh nhng li ng gp ca ci nhiu hn cho nn kinh t M. V d, nm
2007, Exxon Mobil to ra doanh thu nhiu hn tt c quc gia ngoi tr 30 nc cn li.
Chng ti ch ra cc c im quan trng nht ca mi loi hnh doanh nghip.

c im cng ty c phn, doanh nghip s hu c th v doanh nghip s

hu hp doanh
Doanh nghip s hu c th c s hu bi mt ngi. Ch s hu ny hng t t li
nhun cng nh gnh chu tt c khon l v chu trch nhim i vi tt c khon n. Nh
Bng 1-4 trnh by, loi hnh doanh nghip s hu c th i din phn ln doanh nghip
M, nhng c bit loi hnh ny c quy m nh nht. Mt doanh nghip hp doanh tng
t nh doanh nghip s hu c th nhng c hai ch s hu tr ln. Cc thnh vin chia s
li nhun v tn tht c doanh nghip theo t l c tha thun trc. Thng thng bt
c thnh vin no cng u c ngha v vi bn th ba, v ngun lc c nhn ca mi thnh
vin c th dng tr n. Doanh nghip hp doanh buc gii th nn quyn s hu thay
i, khi c mt thnh vin rt vn hoc mt. Nu doanh nghip ny tip tc th c xem
nh thnh lp mt doanh nghip mi.
Lu : iu bt li ct li ca loi hnh hp danh l trch nhim v hn ca ch s hu.
Trch nhim v hn c th trch c bng cch t chc doanh nghip ging nh cng ty
c phn hoc (theo mt vi tiu bang) th thnh lp doanh nghip hp danh trch nhim
hu hn (limited liability partnership LLP)
C hai loi hnh doanh nghip s hu c th v hp doanh u tch bit hot ng
thng mi ca ch s hu vi hot ng c nhn. Tuy nhin, theo lut php khng c s
tch bit kinh t gi ch s hu v doanh nghip. Mt cng ty c phn l mt n v kinh
doanh c thnh lp theo tiu bang v c trch nhim php l tch bit vi ch s hu (c
ng). C ng, c quyn s hu theo t l c phn, khng kim sot trc tip hot ng ca
-13-

cng ty. Thay vo , h bu chn hi ng qun tr iu hnh cng ty to ra li ch cho

h. Khi i ly s tham gia hu hn trong hot ng ca cng ty th c ng thch trch
nhim hu hn; l, ri ro v tn tht c gii hn trong gi tr c phn ca h. Do so,
c ng thng sn sng u t vo hot ng ri ro, nhng mang li kh nng sinh li cao.
Tng t, c ng c th bn c phn ca h m khng dn n gii th cng ty, nn thi
hn tn ti ca cng ty l v hn v khng ph thuc vo s c hoc sc khe ca ch s
hu no.
THC TIN DOANH NGHIP
Cng ty c phn l doanh nghip ln hay nh?
Hu ht mi ngi u ngh cng ty c phn l cng ty ln mang tm quc gia hoc ton
cu m c hng ngn ngi v t chc nm gi c phiu ca n. Tht vy, cng ty c phn
c th rt ln v c nhiu c ng. Tuy nhin, gn 4 triu cng ty c phn M c khong
15.000 cng ty c c phiu c mua bn cng chng. Phn cn li l doanh nghip nh
c s hu bi s t c ng mang tnh t nhn. Ring tiu bang Illiois c hn 250.000
cng ty c phn. Do , vic nghin cu cng ty c phn u thch hp cho c doanh nghip
nh v ln.

TNH HNH TI CHNH V PHNG TRNH K TON

Tnh hnh ti chnh lin quan n ngun lc kinh t ca cng ty, nh l tin mt, hng tn
kho, v nh ca, v cc yu cu thanh ton i vi ngun lc ny ti thi im c th. Mt
hnh thc khc ca yu cu thanh ton l ngun vn.
Mi cng ty c hai loi ngun vn: ngun vn t cc ch n nh l khon vay ngn hng,
v ngun vn ch s hu. Tng ca hai ngun vn ny bng vi ngun lc ca cng ty:
Ngun lc kinh t = Ngun vn ca ch n + Ngun vn ch s hu
Theo thut ng k ton, ngun lc kinh t c gi l ti sn v ngun vn t ch n c
gi l n phi tr. Phng trnh ny c vit li nh sau:
Ti sn = N phi tr + Vn ch s hu
Phng trnh ny c gi l phng trnh k ton. Hai v ca phng trnh phi bng
nhau, hoc cn bng nh Bng 1-5. nh gi nh hng ti chnh ca hot ng doanh
nghip n phng trnh ny.

-14-

Ti sn
Ti sn (assets) l ngun lc kinh t ca doanh nghip c k vng mang li li ch trong
tng lai. Mt s loi ti sn nh l tin mt, khch hng n (c gi l khon phi thu account receivable) l nhng khon mc tin t. Ti sn khc nh l hng tn kho (hng ha
nm gi bn goods held for sale), nh ca v thit b l cc khon mc phi tin t hay l
khon mc vt cht (nonmonetary, physical items). Ngoi ra cn ti sn khc l bng sng
ch (pattents), nhn hiu thng mi (trademarks), v bn quyn (copyrights) l cc
khon mc phi vt cht.

N phi tr
N phi tr (liabilities) l ngha v hin hnh ca doanh nghip phi tr bng tin, chuyn
giao ti sn, hoc cung cp dch v cho bn th ba trong tng lai. Trong s ngha v l l
khon tin n nh cung cp hng ha hoc dch v mua bng tn dng (c gi l khon
phi tr - accounts payable), tin vay (c th l vay tin t ngn hng), tin lng n nhn vin,
thu n chnh ph v cc dch v phi thc hin.
Tt c khon n phi tr u l yu cu thanh ton theo yu cu ca lut php. C ngha
l, lut php cho php ch n quyn cng ch bn ti sn ca cng ty nu cng ty ny
khng thanh ton cc khon n khi n hn. Ch n c quyn yu cu ch s hu phi
thanh ton ton b gi tr n trc khi ch s hu nhn li bt k khon no, thm ch phi
thanh ton ht ton b ti sn ca doanh nghip.

Vn ch s hu
Vn ch s hu (owners equity) i din cho cc quyn yu cu thanh ton ca ch s hu
i vi ti sn ca doanh nghip. V l thuyt, vn ch s hu l phn cn li sau khi tr i
-15-

cc khon n phi tr, v cn c gi l ti sn thun (net assets). Chuyn v phng trnh

k ton, vn ch s hu c nh ngha theo cch thc nh sau:
Vn ch s hu = Ti sn N phi tr
Vn ch s hu b nh hng bi gi tr u t ca ch s hu vo v thoi vn khi
doanh nghip v b nh hng bi doanh thu v chi ph ca doanh nghip. Gi tr u t ca
ch s hu l ti sn m ch s hu b vo doanh nghip (nh l bng cch chuyn tin t
ti khon c nhn sang ti ti khon doanh nghip). Trong trng hp ny, ti sn (tin mt)
ca doanh nghip tng ln, v vn ch s hu trong gi tr ti sn cng tng ln. Gi tr
thoi vn ca ch s hu l ti sn m ch s hu ly ra khi doanh nghip (nh l bng
cch chuyn tin t ti khon doanh nghip sang ti khon c nhn). Trong trng hp ny,
ti sn ca doanh nghip gim xung, ng thi vn ch s hu cng gim xung tng
ng.
Thng thng, mt cng ty thnh cng nu doanh thu vt chi ph. Khi doanh thu vt
chi ph th khon chnh lch c gi l thu nhp thun. Khi chi ph vt doanh thu th
khon chnh lch c gi l khon l thun. ng bao gi nhm ln gia chi ph vi thoi
vn, c hai u lm gim vn ch s hu. Tm li, vn ch s hu l thu nhp thun ly k
(doanh thu tr chi ph) nh hn thoi vn trong sut thi gian tn ti ca doanh nghip.

BO CO TI CHNH
Bo co ti chnh l phng tin ch yu cung cp thng tin k ton v doanh nghip n cc
bn c li ch trong doanh nghip. Cc bo co ny l cc m hnh ca doanh nghip trnh
by doanh nghip theo ngn ng ti chnh. Tuy nhin, ng cho tt c m hnh, bo co
ti chnh khng phi l bc tranh hon ha ca th gii thc. Thay vo , k ton vin n
lc th hin tt nht nhng g ang din ra. Bn bo co ti chnh c s dng cung cp
thng tin k ton: bo co thu nhp (income statements), bo co vn ch s hu (statement
of owners equity), bng cn i k ton (balance sheet) v bo co lu chuyn tin t
(statement of cash flows).

Bo co thu nhp
Bo co thu nhp tm tt doanh thu v chi ph ca doanh nghip pht sinh trong mt k
k ton (accounting periods) (xem Minh ha 1-1). Nhiu ngi xem y l bo co ti chnh
quan trng nht bi v n th hin liu rng doanh nghip c t c mc tiu kh nng
sinh li hay khng. Minh ha 1-1 trnh by v Cng Ty T Vn Weiss to ra doanh thu t
hot ng t vn l $14,000, tng chi ph l $5,600 (bao gm, chi ph thu thit b $2,800, chi
ph lng $1,600, v chi ph dch v khc $1,200), do li nhun thun l $2,800. Nhm th
hin k k ton m bo co trnh by, bo co c ghi l Thng kt thc 31/12/2011 (For
the Month Ended December 31, 2011)

-16-

Bo co vn ch s hu
Bo co vn ch s hu trnh by thay i vn ch s hu trong k k ton. Minh ha 1-2,
vn ch s hu u k l khng (0) v Weiss bt u hot ng kinh doanh. Trong thng,
ch s hu l James Weiss u t $200,000 vo doanh nghip, v doanh nghip to ra li
nhun l $8,400 ( c trnh by trn). Ch s hu thoi vn $2,400, vn cn li cui k
l $206,000.

Bng Cn i k ton
Mc ch ca bng cn i k ton l trnh by v tnh hnh ti chnh ca doanh nghip vo
mt ngy no , thng l kt thc thng hoc nm (xem Minh ha 1-3). V l do ny, n
thng c gi l bo co tnh hnh ti chnh (statement of financial position) c lp vo
mt ngy xc nh. Bng cn i k ton th hin bc tranh ca doanh nghip l ngi nm
gi ngun lc hay ti sn bng vi cc yu cu thanh ton i vi ti sn . Cc yu cu
thanh ton ny bao gm n phi tr v vn ch s hu ca cng ty. Minh ha 1-3 trnh by
Cng ty T Vn Weiss c mt s loi ti sn, tng tr gi $208,400 bng vi tng n phi tr
$2,400 (phi tr ngi bn) cng vi s d vn ch s hu cui k $206,000. Lu rng gi
tr khon mc Vn u t (Capital) trn bng cn i k ton ly t s d cui k trn bo
co vn ch s hu.

-17-

Bo co lu chuyn tin t
Trong khi bo co kt qu hot ng kinh doanh tp trung vo kh nng sinh li ca cng ty
th bo co lu chuyn tin t tp trung vo kh nng thanh ton (xem Minh ha 1-4). Dng
tin bao gm dng tin vo v dng tin ra khi doanh nghip. Dng tin thun l chnh
lch gia dng vo v ra.
Nh bn thy Minh ha 1-4, bo co lu chuyn tin t c t chc theo ba hot ng
chnh c m t chnh.

Dng tin t hot ng kinh doanh: phn u ca Minh ha 1-4 trnh by dng tin
c to ra t hot ng kinh doanh. Hot ng kinh doanh ca Weiss to ra dng
tin thun l $4,800 (kh nng thanh ton) so vi li nhun thun l $8,400 (kh nng
sinh li). Cng ty s dng tin gia tng cc khon phi thu v nh cung cp. Tuy
nhin, do vay vn nn lm tng khon phi tr. y khng phi l xu hng tt,
Weiss nn c gng xoay chuyn li trong tng lai.

Dng tin t hot ng u t: Weiss s dng tin m rng bng cch mua t
ai v nh ca.

-18-

Dng tin t hot ng ti chnh: Weiss huy ng c tin t ch s hu v h

thoi vn rt t.

V tng th, Weiss tng thun tin l $62,400, do phn ln t khon u t ca ch s

hu. Trong vi thng ti, Weiss phi to ra nhiu tin hn t hot ng kinh doanh.
Bo co lu chuyn tin t lin quan trc tip n ba bo co ti chnh cn li. Lu rng
li nhun thun t bo co ti chnh v thoi vn t bo co vn ch s hu. Cc khon mc
khc trnh by s thay i cc khon mc trn bng cn i k ton: phi thu khch hng,
phi tr nh cung cp, t ai, nh ca. Chng ta nn tp trung vo tm quan trng ca cu
trc tng th ca bo co ny.

Mi quan h gia cc bo co ti chnh

Minh ha 1-5 th hin mi quan h gia bn bo co ti chnh ca Weiss. K bo co l thng
12 nm 2011. Lu v tiu trn mi bo bo co tng t nhau. Bo co kt qu kinh
doanh, bo co vn ch s hu, v bo co lu chuyn tin t p dng cho mt k no ;
bng cn i k ton p dng ti mt ngy xc nh.

-19-

NGUYN TC K TON C CHP NHN CHUNG

m bo rng bo co ti chnh c th hiu c i vi ngi s dng, mt b thng l,
cn c gi l nguyn tc k ton c chp nhn chung (generally accepted accounting
principles - GAAP), c pht trin nhm cung cp hng dn k ton ti chnh. Nguyn
tc k ton c chp nhn chung bao gm cc quy c, quy nh, v th tc cn thit
nh ngha thng l k ton c chp nhn ti thi gian no .
Ni cch khc, GAAP xut pht t s ng thun rng ri trn l thuyt v thng l k
ton ti mt thi gian nht nh. Cc nguyn tc ny khng ging nh cc quy lut bt bit
ca t nhin nh trong ha hc hay vt l hc. Chng c pht trin tha mn nhu cu
ca ngi ra quyt nh, v chng thay i theo hon cnh thay i hoc theo cch thc tt
hn.
Trong sch ny, chng ti trnh by thng l k ton, hoc GAAP, v chng ti c gng gii
thch c s hp l v l thuyt cho cc thng l ny. C l thuyt ln thng l u quan trng
khi nghin cu k ton. Tuy nhin, k ton l mt mn khoa hc m lun lun pht trin,
thay i v ci tin. Tng t trong y hc, phi nhiu nm nghin cu trc khi mt phng
php phu thut mi hoc mt loi thuc mi a vo p dng, th k ton cng phi mt
nhiu nm khm v trin khai k ton mi. Kt qu l, bn c th gp phi cc thng l
tri ngc nhau. Trong mt vi trng hp, chng ti ch ra cc xu hng mi trong k ton.
Thy ca bn c th cp cc nhc im trong l thuyt v thng l hin hnh.
-20-

GAAP v bo co ca Kim ton vin c lp

Bi v bo co ti chnh c lp bi ban qun tr v c th b bp mo v li ch c nhn, nn
tt c cng ty c giao dch c phiu ra cng chung v nhiu cng ty c vay vn ln th bo co
ti chnh u phi c kim ton bi kim ton vin cng chng c lp (independent
certified public accountant - CPA). c lp c ngha l CPA khng phi l nhn vin ca cng
ty thc hin kim ton, v khng c li ch ti chnh hoc cam kt no gn lin vi vic kim
ton. Cc CPA u phi c cp php bi tt c tiu bang tng t nh hnh ngh lut s
v bc s nhm bo v cng chng bng cch m bo cht lng dch v hnh ngh. Cc
hng lit k Bng 1-2 s dng khong 25% CPA.
Mt cuc kim ton (audit) l vic kim tra bo co ti chnh ca cng ty v h thng k
ton, h thng kim sot, v s sch k ton to ra bo co ti chnh. Mc ch ca kim ton
l m bo rng bo co ti chnh c lp theo GAAP. Nu CPA c lp xt thy bo co
ti chnh tha mn theo GAAP th bo co kim ton c on nh sau:
Theo kin ca chng ti, bo co ti chnh trnh by hp l, trn kha cnh
trng yu ph hp vi cc nguyn tc k ton c chp nhn chung

on bo co trn nhn mnh rng k ton v kim ton khng phi chnh xc tuyt i.
Bi v theo khun mu ca GAAP cho php phm vi gii thch v p dng GAAP cn
thit cho cc c tnh, kim ton vin c th ch a ra kin liu rng bo co ti chnh
trnh by c hp l hoc tun thu trn mi kha cnh trng yu theo GAAP khng. Bo co
kim ton vin khng loi tr cc li nh hoc li khng trng yu trn bo co ti chnh.
Tuy nhin, mt bo co thun li (favorable report) t kim ton thc hin hm rng, trn
tng th, nh u t (ch s hu) v ch n c th da vo bo co ti chnh. Theo lch s,
kim ton vin c c danh ting nh vo nng lc v s c lp. Kim ton c lp l mt
yu t quan trng trong vic pht trin th trng ti chnh trn th gii.Cc t chc ban
hnh chun mc k ton
Hai t chc ban hnh chun mc k ton M l FASB v IASB. FASB (The Financial
Accounting Standards Board: Hi ng Chun mc K ton) l c quan quan trng nht i
vi pht trin quy nh v thng l k ton. C quan c lp ny c ch nh bi SEC
(Securities and Exchange Commission: y Ban Chng khon) pht hnh cc Cng b Chun
mc K ton Ti chnh (SFAS: Statements of Financial Accounting Standards). Vi s tng
trng th trng ti chnh khp th gii, s hp tc ton cu trong vic pht trin nghin tc
k ton tr thnh s u tin hng u. IASB (International Accounting Standards Board: Hi
ng Chun mc K ton Quc t) ph chun hn 40 IFRS (International Financial
Reporting Standards: Chun mc Lp bo co Ti chnh Quc t). Cc cng ty nc ngoi c
th s dng cc chun mc ny M thay v phi chuyn i bo co ca hc sang GAAP
M.

Cc t chc khc nh hng n GAAP

Nhiu t chc nh hng trc tp hoc gin tip n GAAP v cng nh hng nhiu
vn trong sch ny.
-21-

PCAOB (The Public Company Accounting Oversight Board: Hi ng Gim st K ton

Cng ty i chng), l mt c quan chnh ph c thnh lp bi o lut SOX (SarbanesOxley Act), quy nh ngh nghip k ton v c quyn lc nhm xc nh cc chun mc m
kim ton vin phi s dng v ch ti nu h khng tun th.
AICPA (The American Institute of Certified Public Accountants: Vin K ton vin cng
chng M), l hip hi ngh nghip ca k ton vin cng chng, nh hng n thng l k
ton thng qua hot ng ca cc y ban k thut cao cp.
SEC (The Securities and Exchange Commission: y ban Chng khon) l mt c quan ca
chnh quyn lin bang c quyn thit lp v thc thi cc thng l k ton cho cc cng ty c
chng khon nim yt ra cng chng. Do , n c sc nh hng to ln n thng l k
ton.
GASB (The Governmental Accounting Standards Board: Hi ng Chun mc K ton
cng) di s iu hnh ca c quan ging nh FASB, ban hnh chun mc k ton cho tiu
ban v chnh ph.
Lut thu M ch o nh thu v thu thu i cho hot ng ca chnh ph lin bang
cng nh hng n thng l k ton. Bi v ngun thu chnh ca chnh ph l thu thu
nhp, lut thu nu r cc quy nh nhm xc nh thu nhp chu thu (taxable income). IRS
(The Internal Revenue Service: S Thu v) gii thch v thc thi cc quy nh ny. Trong
mt s trng hp, cc quy inh mu thun vi thng l k ton, tuy nhin d sao chng c
s nh hng quan trng n thng l. Cc trng hp m lut thu nh hng n thng l
k ton c lu trong sut sch ny.

o c ngh nghip (Professional Conduct)

B lut o c ngh nghip ca AICPA (c p dng mi tiu bang nhng c s thay
i) chi phi o c ngh nghip ca gii CPA. C s nn tng b lut ny l trch nhim
vi khch hng, ch n v nh u t (ch s hu), v bt k ai ph thuc vo kt qu cng
vic ca CPA. B lut ny yu cu:
Cc CPA hnh ng chnh trc (integrity), khch quan (objectivity) v c lp
(independence).

Chnh trc ngha l k ton vin trung thc v thng thn v t li ch c nhn
xung di nhm phc v v nim tin cng chng.
Khch quan ngha l k ton vin v t v trung thc v tr tu.
c lp ngha l k ton vin trnh tt c mi quan h lm suy gim hoc thm ch
xut hin suy gim tnh khch quan.

K ton vin phi hnh x thn trng (due care) trong tt c hot ng, thc hin trch
nhim ngh nghip vi nng lc (competence) v cn c (diligence). V d, k ton vin phi
khng c chp nhn cng vic m khng tiu chun, ngay c khi i mt vi ri ro mt
khch hng v thc hin cng vic bt c khng th chp nhn c. Cc nguyn tc ph
bin ny c h tr bi nhiu quy nh c th hn m gii k ton vin cng chng phi
tun theo; v d, vi mt s ngoi l nht nh, thng tin khch hng phi gi b mt c k.
K ton vin vi phm nhng quy nh ny c th b k lut hoc nh ch cng vic.
Vin K ton vin Qun tr (IMA The Institute of Management Accountants) cng c mt b
lut o c ngh nghip. N cng nhn mnh rng k ton vin qun tr c trch nhim v
nng lc trong cng vic ca h, v gi b mt thng tin ngoi tr khi c yu cu v php
-22-

lut cng b thng tin , v duy tr tnh chnh trc v trnh mu thun li ch, v v vic
truyn thng thng tin mt cch khch quan v khng thin v [12].

Qun tr Cng ty (Corporate Governance)

Cc v b bi ti chnh Enron,WorldCom v cc cng ty khc lm ni bt tm quan
trng ca qun tr cng ty, l s gim st ban qun tr v o c cng ty bi hi ng
qun tr (board of directors). Qun tr cng ty ang pht trin v mang lai li ch tt nht cho
doanh nghip. Mt cuc kho st 124 tp on 22 nc cho thy rng 78% hi ng qun
tr thit lp chun mc o c, tng ln gp 4 ln trong thi gian 10 nm. Hn na,
nghin cu cng cho thy rng, thi gian qua, cc cng ty c b chun mc o c c xu
hng gi c phiu cao hn so vi cc cng ty khng p dng b chun mc nh vy. [13]
Nhm tng sc mnh ca qun tr cng ty, mt quy nh ca SOX yu cu hi ng qun
tr phi thit lp y ban kim ton gm c cc gim c c lp c chuyn mn v ti chnh.
Quy nh ny c mc tiu m bo hi ng qun tr khch quan trong vic nh gi thnh
qu qun tr (managements performance).
y ban kim ton cng c trch nhim tham gia vo cng vic ca kim ton vin c lp
ca cng ty v kim tra cng vic ca h. Mt chc nng khc ca y ban ny l m bo cc
h thng y tn ti nhm bo v ngun lc ca cng ty v s liu k ton ng tin cy.
Tm li, y ban kim ton ny l tuyn phng th chng li gian ln trong vic lp bo co
ti chnh.

-23-