9.3.20il.

TRANSPORTNI SISTEMI

Predavanja 2

Pojam i struktura transportnog sistema

Orga nizacija izvodenja ku rsa

NAZIV PREDAVANJA

BROJ SATI

Pojam i definicija transpofta

Pojam i struklura transportnog sistema

Vrste transporta

Vrste transponnih sredstar a

Test sa pitanjima iz teorije
lzbor sredstava kontinuiranog transporta
Dimenzioniranje elemenata sredstava kontinuiranog transporta
Izbor sredstava ciklidnog transporta
Dimenzioniranje elemenata sredstava ciklidnoe transDorta
Pretovarni i primopredajni segmenti transportnih sistema
Test sa pitanjima iz teorije
Dizalice i podizadi

1+l
2
2

2
2

l+l

Liftovi i Zidare

Zavojni transporteri

Inercijalni transporteri
Transport cjevovodima
Test sa pitaniima iz teorije
Rekapitulaciia

l+l

9.3.20tI.

Definicija sistema (Lb)

je skup povezanih dlanova (elemenata), koji se
medusobno nalaze u interakciii, a ima svojstva koja
nemaju ,odnosno, h moraju imati njegovi dlanovi.
Premda se sistem sastoji od dijelova, ne moZe se
posmatrati niti svoditi na dijelove, jer gubeii svoju

SISTEM

strukturu, gubi i njoj pripadajuia svojstva.

je skup elemenata i

relaciia izmedu njih i

njihovih karakteristika integriranih radi ostvarenja

SISTEM

odredenog cilia, odnosno promjene stanja sistema.

Osnovni pojmovi iz teorije sistema, koji predstavljaju

temeljni koncept projektiranja transportnih sistema:
1.

Elementi

dijelovi sistema koji se ne mogu dalje ra5dlanjivati,

medusobno su povezani. Mogu pona5ati aktivno ili pasivno, te mogu biti

bilo kakve realne ili zami5ljene stvari, npr. zgrade, ma5ine, brojevii sl.

se s pomoiu kvalitativnih ili

2.

Karakteristike elemenata izraiavaju

3.

kvantitativnih parametara: npr. oblik, izmjere, udinak i sl.

Veze {relacije} izmedu elemenata grade red izmedu elemenata i njihovih

karakteristika. One se mogu opisati kvantitativno

4.

5.
6.

ili

kvalitativn6, npr.

statidke ili dinamidke veze izmedu pojednih lokacija, logidko povezivanje,

razmjena dobara i sl.
Stanje sistema je definirano s elementima, njihovim karakteristikama i
medusobnim vezama. Ono daje potpunu informaciju o trenutadnom radu
sistema i elementima okoline. Stanje sistema moie biti materijalno,
e n e rgets ko, info rm a cijsko, prosto rno i vre m e nsko.
Svrha sistema podrazumjeva se korist koju bi jedan sistem trebao imati
spra m postavljenih ciljeva.
Naiin posmatranja sistema - moie se objasniti na primjeru

9.3.2011

Naiin posmatranja sistema (Becker 1gg4)

\b\"b\-b
sustav

(proirr.odnjal

dio

sustava

podsustav

.\

{
\

I
I

f:

i\/\
podsustav

ij

t\

A"tr*, podsustar.a
dio

sustava

veza (tok)
r-eza ({irnkci.ia)

------F

Prikaz sistema kao "crne kutije"

NarudZba

9.3.2011.

Klasifikacija sistema

. Statiiki, odnosno dinomiiki proizvodni sistemi

. Detreministiiki, odnosno stohastiiki proizvodni
sistemi

.
.

Otvoreni, odnosno zatvoreni proizvodni sistemi

Kompleksnost proizvodnog sistemo'
(jednostavni, sloZeni i vrlo sloZeni sistemi)

Proizvodni pogon kao sistem

GRANICA SUSIA\.'A

Ljs.acnica

Valjaouiu

Skladiii:e gotov.i.h
prozr,'oda

ELE.\GNTI S ODREDEN]M S\I(],TST\'IMA

9.3.201L

PREAUZECE

9.3.2011.

Transport materijala u proizvodnim procesima

(sistemima), treba promatrati kao integralno
kretanje kroz proces (prijem repromaterijala i

rezervnih dijelova, njihovo uskladiitenje ili

odlaganje, odvijanje proizvodnog procesa,

skladi5tenje gotovih proizvoda, otprema

gotovih proizvoda).

Uskladenost procesa proizvodnje

transportnim sistemom

je od

sa

izuzetnog

znaiaja.

Poja m tra
Transportni sistem

nsportnog sistema
je skup

medusobno i svrsishodno
povezanih podsistema i elemenata koji pomoiu transportne
infrastrukture, transportne suprastrukture i intelektualnog

kapitala omogudavaju proizvodnju transportnih usluga, odnos

prijevoz, premjeStanje i prijenos predmeta transporta s jednog
mjesta na drugo mjesto, pri iemu se svladavju prostorne i
vremenske dimenzije.

Transportni sistem moie se definisati kao sinhronizovana,

vremenski uskladena realizacija operacija transporta,

pretovara i skladi5tenja kojima se obezbjeduju protok robe od
isporudioca do primaoca (sredstva za rearizaciju transportnog
sistema su maiine, uredaji, postrojenja, prijevozna sredstva i
dr. , predmet transporta je roba svih vrsta)

Podjela tra nsportnih sistema

Jedan od nadin prikaza transportnog

*illlii,,,

Procespakovania

Procespretovan

Proces

Proces
skladiStenja

Zalihe

Potroht

ac..-

9.3.2011

l"'1

,/!'VTA

M_t

'qiil t

It

It-'l
4llli:rt
I

Transportni
sistem Messer

il

Fllsr !1)

"ffi,61
".,i.+

* ["--"
*LtsL.ts\

--rl--"i-s-}=
*i--:r.ffi*K
T!t'r{

rJ

-rr dl
4 'la,
:

o LE.,'j

.t-

+
4

podsistemi transportnog sistema

. transportnih sredstava,
. transportnih saobraiajnica sa
.
.
.
.

pripadajuiom

opremom,

opreme i sredstava za rukovanje materijalom koji

se transportira,
opreme za upravljanje (upravljadki sistem, itd.),
ostale opreme (signalni uredaji, sigurnosni uredaji,
mjerni uredaji, itd.),
radne snage za rukovanje i upravljanje.

9.3.20LL

Zadatak transportnog sistema

povezivanje proizvodno-tehnolo5kih

segmenata

kroz

poveziva nje tra nsportnih sredstava

povezivanjem transportnih sredstava na odgovarajuii nadin,

moguie je postiii (u odredenoj mjeri), da razlidita transportna
sredstva funkcionalno i u vremenu djeluju jedinstveno.

Uslov funkcioniranja transportnih sistema je efikasno

povezivanje tansportnih sredstava u okviru odredenog
transportnog sistema.

. mjesta na kojima se povezuju pojedina mjesta - dvorne tadke

. Pojam povezivonje transportnih sredstova u sistem
"

tronsporta", podrazumijeva integraciju transportnih sredstava

i ivornih tacaka u jedinstveni transportni sistem.

Cvorne taike (1)

sudeljavanje putanja

- viie ili

monje usporavaju ili

rivre me n o zo u stovljaj u
osnovne funkcije dvornih tadaka:
- pretovar materijala.(npr. utovar kamiona, postavljanje kutija
na kolica u procesu komisioniranja, pretovar jedinidnog teret-a,
itd.);
- obavljanje tehnoloikih operacija -(npr. proces automatskog
zavarivanja Skoljke automobila, fleksibilni sistem montaZ6
proizvoda, itd.);
- dijeljenje i skupljanje transportnih tokova, transportni sistemi
u fleksibilnoj proizvodnji;
- promjena transportno tehnidkog stanja robe (paletizacija i
depa letizacija);
- privremeno zaustavljanje toka materijala (medufazna

skladiSta).

9.3.2011.

Cvorne tacke {2}

Qd - kolidina materijala koji se dovede u jednu
dvornu tadku
Qo - kolidina materijala koji se odvede iz dvorne
tadke

mn

->rQ" , i=!,2, ...,m, i=1-,2, ...,n

20,
i:l
j =l

broj ulaznih kanala u ivornu tacku

m - broj izlaznih kanala iz dvorne tadke
n

Segmenti trans_portnih sistema u

metalopreradivaikoj ind ustriji

Neautomatizirani segmenti

1) :

- mjesta na kojima se vr5i prijem materijala (pretovar),

- transport materijala do prijemnih skladiita (ili
odlagali5ta),

- manipuliranje materijalom unutar

prijemnih

skladi5ta,

- transport u pripremi materijala za automatizirane

segmente,

otprema gotovih proizvoda krajnjem korisniku.

9.3.2011

Segmenti transportnih sistema u

metalopreradivaikoj ind ustriji

(2)

. Automatizirani segmenti:
- automatizirani fleksibilni transport u

obradnom

procesu,

- automatizirani fleksibilni transport u

procesu

montaZe,

automatizirani fleksibilni transport

s

procesu

klad iStenja,

- automatizirani fleksibilni transport Lr procesu

pakova nja gotovih proizvoda.

Transportni sistemi u konvencionalnoj

proizvodnji (1)

konvencionalna ili neautomatizirana proizvodnja:

- proizvodnim, transportnim i pomoinim sredstvima

proizvodnom procesu upravlja ljudska radna snaga,

kvalitet proizvoda (izradaka) i proizvodni udinci velikim
dijelom ovise o ljudskom faktoru,
visokokvalificirana radna snaga,
veliko udeiie ljudskog rada u proizvodnorn procesu,
nedovoljno usaglaieni i relativno neovisni osnovni
tehnoloSki postupci: proizvodne operacije, transport,
skladi5tenje itd.
znatniji utroiak materijala i energije.
POJ EDI

NAENA, SERIJSKA, VELI KOSERIJSKA - MASOVNA

9.3.2011

Transportnl slstemi u konvencionalnoj

proizvodnji (2)

pojedinadna proizvodnja:

transportna sredstva u okviru transportnog sistema, uglavnom

su univerzalnog karaktera, organizacija funkcije transporta je
centralizirana na nivou preduzeia,

- nizak stepen iskoriStenja transportnih sredstava,

* visok procenat uie5ia ljudskog rada,
- transportna sredstva zal-itijevaju zrraaajne

povrSine

transportn i h saob raiajn ica.

Transportni sistemi u konvencionalnoj

proizvodnji (3)

serijska proizvodnja:

organizi raniji pristu p plan i ranj u transportn ih operacija,

moguinost optim izacije tra nsportnog sistema,

poviSenu moguinost manipuliranja s jedinidnim teretima.

kombiniranu primjenu transportnih sredstava i uredaja

(univerzalna i specijalna),

9.3.2011

Transportni sisterni u konvencionalnoj

proizvodnji (3)

velikoserijska i masovna proizvodnja:

kontinuirani tokovi materijala

sredstva i uredaji u okviru sistema transporta su kontinuiranog
tipa,

karakteristike transportnih uredaja su u funkciji kontinuiranog

nadina djelovanja,

potreban je visok stepen automatizacije i optimizacije

transportnog sistema,

postavljeni su visoki zahtjevi za stepen raspoioZivosti

pouzdanosti maSina i sistema transporta u cjelini.

Transportni sistemi u automatiziranoj

proizvodnji (1)
FIKSNA AUTOMATIKA

obim proizvodnje visok,

vrlo visokim stopama proizvodnje

primjer: automobilska proizvodnja (visoko integrirane transfer linije

koje se sastoje od nekoliko radnih stanica, koriste za operacije

omoguiava podjelu troikova specijalne opreme na veliki broj

proizvoda, pa time proizvod postaje jeftiniji
nedostatak: potreba za masovnom proizvodnjom i proizvodnjom
proizvoda koji ne zastarijevaju, u sludaju: promjene tipa proizvodnje
dolazi, zastarijevanja ili smanjenja obima proizvodnje,
PROIZVODNJA POSTAJE NERENTABILNA zbog visokih ulaganja u

pogodan za projektiranje specijalizirane opreme za vrlo efikasnu

izradu proizvoda (ili njegove komponente),

maiinske obrade na motoru i komponentama prenosa)

specijalnu opremu.

9.3.2011.

Transportni sistemi u a utoinatizi

proizvodnji (2)
.

ra

noj

PROGRAMABILNA AUTOMATIKA
obim proizvodnje relativno nizak
- postoji veliki asortiman proizvoda

proizvodna oprema se...projektuje tako

rijacijama u konfiguraciji proizvoda

da se moie prilagoditi

va

se postiie koriStenjem opreme pod kontrolom

"programa instrukcija", kojije posebno pripremljen za date proizvode

prilagodljivost

Troikovi prcgranral-.ilne p.roizvodnje se mcgu poriijeliti na veliki broj

proizvoda, pa dak ako su ti proizvodi razliciti.

zbgg-.

moguinosti programiranja

prilagodljivosti opreme, mnogi

razliditi proizvodi mogu se raditi u manjim koliiinama.

Transortni lanac niz medusobno povezanih

tehnidkih i organizacionih procesa pri kojima se
osobe ili proizvodi pokreiu od izvora do cilja

t\tw^-poc^ ptv'ile ( {u srrcrrr sril/s/Ll

(ciielo lra rislrrtno sredslvo ltr njcgov

lluckepnck pronrei u !:em smi$lu
- Roll-0rFroll{f{ prornel
_ Sw1,n-on-swim-off p.omei

npr Lir:ih

cJ

{, nnlovaruje s.

II
}

promct ta!)Sparlnih posuaja

tlronsportne posqde se utovitruju
- Pro()et !c{ikih postrda
npf. Contatner
' Promot ntalih posuda

9.3.2011.

Sematski prikaz

postupka za izbor
optimalnog
transportnog sistemo

tr_I

F=_:r
l,nn, r.'*,1

I
I r,..r.1
i -,.,,.,, I

I pr(\r'\r,
l, t,r. r '-r, ,rl

l__::"":_J

stalnim razvojem uredaja

za transport i
manipulaciju
veliki broj alternativa koje
su tehnidki ostvarive

optimalno rjeienje
iterativni postupak

tit
\ritf

REz,L{I

..''....-.-*
\t^ilf