, , ,

, 2013, . 18, . 45 - 56

Original scientific paper
UDK: 630*686:625.711.84

Igor Potonik 1
Vladimir Petkovi 2
Dane Mareta 2
Darko Ljubojevi3

ODREIVANJE OPTIMALNE GUSTINE UMSKIH

PUTEVA U PROSARI
Izvod: Gustina umskih puteva je jedan od pokazatelja otvorenosti uma.
Optimalno otvorena uma je ona kojom se gazduje na principima odrivog
gazdovanja, uz minimalne transportne trokove. To znai da su trokovi
privlaenja i trokovi prevoza sortimenata jednaki, odnosno u dinamikoj
ravnotei. Pored trokova transporta, optimalna gustina umskih puteva zavisi
i od zapremine drvne mase koja se planira posjei u toku ureajnog perioda.
Uzimajui u obzir faktore od kojih zavisi optimalna gustina umskih puteva,
dolo se do zakljuka da je trenutna otvorenost uma (oko 8 m/ha), prije svega
onih u dravnom vlasnitvu, u P.J. Prosara manja od optimalne (oko 14 m/
ha). Posljedica toga je vea srednja stvarna distanca privlaenja kao i trokovi
privlaenja. Dostizanjem optimuma gustine puteva ostvarile bi se utede koje
bi opravdale ulaganja u proirivanje postojee mree umskih puteva.
Kljune rijei: umski putevi, otvorenost uma, optimalna gustina umskih
puteva i transportni trokovi.

DETERMINATION OF OPTIMAL DENSITY OF FOREST ROADS

NETWORK IN PROSARA
Abstract: Forest roads density is one of indicators of forest accessibility.
Optimal accessible forest is the forest which is managed on the principles
of sustainable management of forests with minimum transportation costs. It
1

Univerzitet u Ljubljani, Biotehniki fakultet

Univerzitet u Banjoj Luci, umarski fakultet

Javno preduzee umarstva "ume Republike Srpske" a.d. Sokolac

45


, 2013, . 18, . 45 - 56

means that costs of skidding and costs of transportation are equal, i.e. they
are in dynamic balance. Beside of these costs, optimal density of forest roads
network depend on volume of timber which are cut during management period.
Taking into account factors which influence on optimal density of forest roads
network it is concluded that current density of forest roads network (about
8 m/ha) in state forests of Prosara is smaller than optimal (about 14 m/ha).
Consequence of this state is bigger average skidding distance and skidding
costs. By reaching optimal density of forest roads network savings would be
achieved which will justify investments in expansion of current forest roads
network.
Key words: forest roads, forest accessibility, optimal density of forest roads
and transportation costs.

1. UVOD I PROBLEMATIKA
umske komunikacije omoguavaju pristup umskom prostoru s namjerom
korienja njegovih resursa, prije svega drveta (Potonik, 2003). One ne pruaju
samo mogunost korienja umskih resursa, nego i izvoenje svih radnih operacija:
od podizanja, njege, zatite uma, do njenog iskoriavanja. Kao to se to moe vidjeti
iz izjava Leibunguta: Uzgoj uma provodi se izgradnjom puteva ili Mayer-a: U
ekoloki orijentisanom gazdovanju umama u planinskim podrujima, prvi korak
gajenja uma je izgradnja umskih puteva. (Prema Ljubojeviu, 2010).
umska transportna infrastruktura se moe podijeliti na primarnu i sekundarnu.
Primarna mrea obuhvata sve kamionske puteve umske kamionske puteve i
kamionske puteve za javni saobraaj koji se mogu koristiti i za umski saobraaj.
Sekundarna mrea sa sastoji od traktorskih puteva (vlaka) i ianih linija (linija
privlaenja). Traktorski putevi su konstrukcije trajnog karaktera, a iane linije su se
koriste jednokratno i privremenog su karaktera. Planiranje, projektovanje (terenski
i kancelarijski dio), konstrukcija sa nadzorom i odravanje su glavne komponente
kompleksne procedure ustanovljavanja optimalne mree primarne saobraajne
infrastrukture na terenu (Pentek et al., 2004).
Cilj planiranja otvorenosti je otvoriti umu umskim komunikacijama tako da je
mogue optimalno gazdovati umom uz minimalne transportne trokove, a osnovni
princip je da trokovi privlaenja budu jednaki trokovima prevoza, tj. da se postigne
dinamika ravnotea trokova (Potonik, 2003).
Pokazatelji optimalne otvorenosti su pored gustine umskih puteva i srednja distanca
privlaenja i irina pojasa kojeg umski put otvara. Gustina umskih puteva moe
se jednostavno prikazati duinom umskih puteva na jedininoj povrini m/ha, ili
46

 , , ,
, 2013, . 18, . 45 - 56

km/1000 ha. Najbolji pokazatelj otvorenosti je prosjena daljina privlaenja koja se

najee odreuje kao geometrijska udaljenost teita odjela ili odsjeka od umskog
puta, i dobijenu daljinu potrebno je pomnoiti sa faktorom korekcije koji zavisi od
nagiba terena i prisustva prepreka.
Faze optimizacije putne mree (Pentek et al., 2005):

Definisanje reljefnih i sastojinskih elemenata otvaranog podruja;

Analiza proizvodnih karakteristika umskog podruja (Vu, Vha iv, e, itd.);

Uspostavljanje GIS-a otvaranog podruja i izrada tematskih karata (karta nagiba,

dubine zemljita, prirasta, zapremine, zatienih i osjetljivih povrina);

Analiza postojee mree umskih puteva (duina puteva, klasina i relativna

otvorenost, udaljenost privlaenja je najbolji indikator otvorenosti umskog
prostora);

Odreivanje trokova rada primijenjenog i alternativnog transportnog sredstva;

Polaganje idejnih trasa umskih puteva (vie varijanti);

Uporedna analiza privlaenja drveta traktorom i umskom iarom za predloene

idejne trase te izbor transportnog sredstva;

Poreenje modela sa ekolokog aspekta.

2. CILJ RADA
Cilj rada je izraunati optimalnu gustinu umskih puteva na osnovu zapremine drvne
mase planirane za sjeu i trenutnih trokova privlaenja. Postizanjem optimalne
gustine doi e do smanjenja srednje transportne distance privlaenja umskodrvnih
sortimenata, a time i trokova privlaenja.
Postavljeni cilj ostvarie se kroz sljedee zadatke:

Analiza trenutne gustine umskih puteva u odabranom podruju;

Odredjivanje prosjene stvarne udaljenosti privlaenja;

Odrediti trokove privlaenja razliitim transportnim sredstvima;

Izraunati optimalnu gustinu umskih puteva;

Uraditi ekonomsku i vremensku analizu isplativosti postizanja optimuma gustine

umskih puteva.

47


, 2013, . 18, . 45 - 56

3. PODRUJE ISTRAIVANJA
Istraivanja su vrena u Privrednoj jedinici Prosara, umska uprava Podgradci i
Kozarska Dubica ime je zaokrueno podruje dravnih uma na lokalitetu planine
Prosara. Prosara pripada grupi niskih sjeverozapadnih planina i prostire se izmeu
6.414.098 m i 6.431.234 m i 4.996.463 m i 5.005.217 m Dravnog koordinatnog
sistema Republike Srpske.

Privredna jedinica Prosara koja pripada umskoj upravi Kozarska

Dubica ima povrinu uma i umskog zemljita od 3.129,26 ha. Od ove
povrine, visoke ume pokrivaju 1.887 ha, ili 60,3%, izdanake ume 970
ha, ili 31% i umske kulture 256 ha, ili 8,2% povrine. Ostatak podruja ine
povrine podesne i nepodesne za poumljavanje i uzurpacije. Ukupna sjeiva
zapremina iznosi 179.380 m3 za ureajni period. Najvanije vrste drvea su
bukva (Fagus sylvatica L.) i hrast kitnjak (Quercus petraea Liebl.).
Privredna jedinica Prosara koja pripada umskoj upravi Podgradci, ima
povrinu od 3.980 ha. Visoke ume zauzimaju 3.449 ha, ili 86,7% povrine,
umske kulture i plantae 280 ha, ili 7%, izdanake ume 170 ha, ili 4,3%,
i ostatak otpada na povrine podesne i nepodesne za poumljavanje. Etat za
deset godina iznosi oko 169.539 m3. Najvanije vrste drvea su bukva (Fagus
sylvatica L.) i hrast kitnjak (Quercus petraea Liebl.).
4. METOD RADA
Odreeni, neophodni ulazni podaci su prikupljani iz umskoprivrednih osnova i
ureajnih elaborata. Iz umskoprivrednih osnova uzeti su: intenzitet sjee za date
gazdinske klase, klimatski, geoloko-pedoloki uslovi, orografija i ostali podaci. Iz
ureajnih elaborata preuzeti su: spisak odjela i odsjeka za odgovarajuu privrednu
jedinicu, privredno podruje, njihovu povrinu, gazdinski klasu, zapreminu drvne
mase, tekui zapreminski prirast, etat i ostalo. Mrea umskih puteva snimana je
runim ureajem za globalno pozicioniranje GARMIN GPSMAP 62st.
Sistematizacija i obrada podataka vrena je u ArcGIS okruenju. Prostorni i atributni
podaci predstavljeni u formi digitalne karte i rastera koji su dobijeni iz vaeih
ureajnih elaborata, umskoprivrednih osnova i 20 metarskog digitalnog elevacionog
modela (DEM) za BiH iz koga su izdvojena podruja analiziranih privrednih jedinica.
Prostorni podaci o privrednim jedinicama dobijeni su digitalizacijom analognih
umarskih karata ime su formirane linije i poligoni koji predstavljaju odjele,
odsjeke, vodotoke, umske puteve itd. Atributni podaci koji se odnose na proizvodne
karakteristike umskih podruja, odnosno na postojei i potencijalni drvni inventar,
48

 , , ,
, 2013, . 18, . 45 - 56

prirast, etat, gazdinsku klasu, kategoriju uma, dubinu zemljita i slino, vezani su sa
prostornim podacima preko tabele baze podataka ili atributne tabele. Na ovaj nain
tematske karte je bilo mogue prikazati u vektorskom ili rasterskom obliku.
Otvorenost umskog podruja najee se odreuje dijeljenjem ukupne duine
puteva sa povrinom na kojoj se ti putevi nalaze i izraava se u m/ha. Meutim, kako
svi putevi u jednom umskom podruju esto ne otvaraju umu istim intenzitetom,
odnosno cijelom svojom duinom ili sa obje strane, kod odreivanja stepena
otvorenosti pridravamo se sljedeih principa:

umski put koji cijelom svojom duinom ili jednim dijelom prolazi kroz umu
uzima se u raun ukupnom duinom, odnosno 100%;

Ako umski put prolazi rubom ume ili 300 m od ruba, a na njega je mogu
utovar, put se u raun uzima sa 50% duine;

umski put koji okomito dolazi do ruba ume i tu se zavrava uzima se sa

duinom od 500 m;

Zemljani putevi se ne uzimaju u obraun stepena otvorenosti (Piman, D. 2007).

Vrijednost optimuma koju je potrebno postii u analiziranim privrednim jedinicama

dobijamo formulom FAO (1998):

100000 u hV m

4R
ha

gdje je: c optimalna gustina umskih puteva (m/ha), R troak izgradnje puta sa
trokom odravanja u periodu amortizacije (KM/km), h jedinini troak privlaenja
drveta (KM/m3/100m), V ukupna drvna masa dobijena u ivotnoj dobi umskog
puta diskontinuirana na godinu gradnje (m3/ha).
Na osnovu ovako dobijene vrijednosti optimalne gustine umskih puteva odreujemo
vrijednost optimalne stvarne srednje udaljenosti privlaenja po formuli Rebule
(1981) Sokolovi (2005):

gdje je:
optimalna stvarna srednja udaljenost privlaenja,
ukupni
faktor korekcije teoretske srednje udaljenosti privlaenja (0,4 za ravnicu, 0,6
za brdo, 0,8 za planinu),
optimalna otvorenost.
49


, 2013, . 18, . 45 - 56

Udaljenost privlaenja, za odreenu apsolutnu otvorenost, moe da se odredi

metodom teita povrina. Teite povrina predstavlja teite pojedinih odsjeka i u
ovom sluaju odreuju se pomou GIS-a na digitalnoj podlozi sa ucrtanim granicama
odsjeka. Ovako dobijena udaljenost privlaenja predstavlja geometrijsku udaljenost
odnosno pravolinijsko rastojanje teita svakog pojedinog odsjeka do najblieg
puta. U realnim uslovima geometrijska udaljenost privlaenja je kraa od stvarne
udaljenosti privlaenja usljed nagiba terena i horizontalnog zaobilaenja prepreka.
Da bi se dobila stvarna udaljenost privlaenja geometrijsku, treba pomnoiti sa
faktorom korekcije koji u sebi objedinjuje faktore horizontalnog i vertikalnog
produenja udaljenosti. U principu ovaj koeficijent je vei ili jednak 1 u idealnim
uslovima odnosno na ravnom i preprekama oienom terenu. Uraeno je vie
istraivanja vezanih za odreivanja faktora korekcije udaljenosti privlaenja meu
kojima e se odabrati faktor u vrijednosti od 1.44.
5. REZULTATI ISTRAIVANJA
Privredna jedinica Prosara (Slika 1.) nalazi se u sastavu umskoprivrednih
podruja Kozarako i Posavsko. Kod odreivanja otvorenosti oba dijela ove
privredne jedinice su spojena, nakon ega je izraena jedinstvena baza podataka pa
je otvorenost odreena za oba dijela kao jednu cjelinu.

Slika 1. Mrea puteva snimljena GPS-om i po PO

Picture 1. Forest roads network by GPS and FMP

50

 , , ,
, 2013, . 18, . 45 - 56

Ukupna duina puteva dobijena snimanjem GPS-om iznosi 62,19 km, dok u obraun
otvorenosti ulazi 59,70 km, odnosno oko 96%. Na ovaj nain se vidi da najvei dio
puteva privredne jedinice otvaraju umski prostor i istovremeno imaju visok stepen
efikasnosti.
Tabela 1. Duine puteva koji otvaraju ume i otvorenost u PJ Prosara
Table 1. Length and density of forest roads in FMU Prosara

Visoke ume sa prirodnom

obnovom i umske kulture

Izdanake ume

Povrine podesne za
poumljavanje i gazdovanje

Povrine nepodesne za
poumljavanje i gazdovanje

Visoke ume sa prirodnom

obnovom i umske kulture

Izdanake ume

Povrine podesne za
poumljavanje i gazdovanje

Povrine nepodesne za
poumljavanje i gazdovanje

Prema PO

Otvorenost (m/ha)

51,00

6,90

57,90

8,67

6,07

8,14

Prema GPS-u

Duina puteva koji otvaraju ume (km)

55,98

2,50

1,18

0,04

59,70

9,52

2,20

14,86

5,34

8,40

Iako se javljaju razlike u duini puteva i stepenu otvorenosti za sve kategorije

uma, krajnji stepen otvorenosti u oba sluaja je skoro jednak i iznosi prosjeno
8 m/ha (Tabela 1.). Razlika koja se javlja je posljedica razliitog prostornog poloaja
umskih puteva i njihove duine. Istovremeno, ove razlike su vie izraene u dijelu
privredne jedinice koji pripada PP Posavina, dok se u dijelu koji pripada PP
Kozarakom obje mree puteva u najveoj mjeri poklapaju osim to se u pojedinim
sluajevima javljaju razlike u duini.
Prosjena postojea stvarna srednja udaljenost privlaenja u privrednoj jedinici
iznosi 653 m, dok je prosjeni jedinini troak privlaenja za dobijenu udaljenost
15,71 KM/m3.
Kako postojea mrea umskih puteva nema ravnomjeran raspored na itavoj
povrini privredne jedinice, u pojedinim sluajevima stvarna srednja udaljenost
51


, 2013, . 18, . 45 - 56

privlaenja prelazi 3 km zbog ega su trokovi privlaenja i do 50 KM/m3, dok

maksimalna vrijednost ukupnih trokova privlaenja iznosi oko 90 000 KM. Ovako
mali ukupni troak privlaenja javlja se iz razloga relativno male koliine oblovine
koja se privlai traktorom.
Naroito slabo uee tehnike oblovine, negdje oko 20% u zapremini krupnog
drveta, javlja se u izdanakim umama koje se nalaze na povrini od 1150 ha.
Preostali dio celulozne oblovine koja se privlai traktorom zbog male vrijednosti ne
moe da podnese trokove privlaenja na tako velikim udaljenostima. Istovremeno,
jedan od zadataka gazdovanja umama odnosi se na prevoenje izdanakih uma u
visoki uzgojni oblik to je jo jedan od razloga za vee otvaranje izdanakih uma
ime bi se mjere za postizanje ovog cilja obavljale planski i uz manje trokove.
Optimalni stepen otvorenosti za privrednu jedinicu odreen preko trokova
privlaenja i trokova izgradnje umskog puta iznosi 13,70 m/ha. Prosjena stvarna
srednja udaljenost privlaenja adekvatna optimalnoj otvorenosti iznosi 437 m, pa bi
prosjeni jedinini troak privlaenja za privrednu jedinicu iznosio 13,57 KM/m3,
to je za neto vie od 2 KM/m3 manje u odnosu na postojeu mreu umskih puteva.
Moe se zakljuiti da je dobijena vrijednost optimalne gustine mree puteva u odnosu
na uzgojni oblik, koliinu i kvalitet drvnog inventara, nagib terena i primijenjeno
sredstvo privlaenja odgovarajua. Programom otvaranja privredne jedinice
Prosara koji pripada PP Kozarakom iz 1972. godine, izraunata je optimalna
gustina od 9,2 m/ha uz bruto sjeivu zapreminu od 50 000 m3 godinje. Ovakav
stepen otvorenosti imao je uporite u jeftinoj radnoj snazi i to su umska gazdinstva
tad sami izvodili radove sjee i izrade i privlaenja drveta, dok danas privlaenje
vre preduzea i druga pravna lica (izvoa radova), ako je upisano u sudski registar
i ima rjeenje (licencu) o ispunjenosti uslova izdato od strane Ministarstva za
prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju Republike Srpske. Izvoai se biraju
u skladu sa odredbama Zakona o javnim nabavkama BiH (Slubeni glasnik BiH,
broj: 49/04) i odredbama Pravilnika o ustupanju radova u umarstvu. Najee se
bira preduzee sa najpovoljnijom ponudom.
Postojeu mreu umskih komunikacija u PJ Prosara potrebno je dopuniti sa 37,67
km, ili 5,3 m/ha da bi se postigao dobijeni optimum od 13,70 m/ha.
Pri proirivanju postojee mree umskih puteva treba uzeti u obzir slabu otvorenost
izdanakih uma, visok troak iskoriavanja drveta u njima, te visoke trokove
melioracija i mjera prevoenja u visoki uzgojni oblik uz istovremeno malu
produktivnost rada. Zbog veeg uea malovrijednih sortimenata, izdanake
ume predstavljaju pogodnu kategoriju za dobijanje drvnog ivera, pa pri daljem
otvaranju treba uzeti u obzir i mogunost iskoriavanja drvne biomase iz ove
kategorije uma. Prije svega treba nastojati izvriti prevoenje ovih uma u vii
52

 , , ,
, 2013, . 18, . 45 - 56

uzgojni oblik, tj. u visoke ume. Sredinje dijelove privredne jedinice koji pripadaju
PP Posavina gdje je mrea puteva rijetka treba otvoriti novim trasama. Da bi se
poveao koeficijent efikasnosti putne mree, nove trase treba voditi kroz umski
prostor, a ne rubom ume koji je obino devastiran jaim zahvatima u prolosti. Iako
je planina Prosara male nadmorske visine sa malim nagibima terena, zbog velike
gustine vodotoka, dubokih i movarnih zemljita u buduim studijama otvaranja
potrebno je razmotriti upotrebu mobilnih umskih iara malog dometa kao ekoloki
prihvatljivije tehnologije privlaenja.
Kako umski putevi predstavljaju velike investicije, potrebno je uloiti velika
sredstva za proirenje mree umskih puteva u analiziranim privrednim jedinicama
da bi se postigla dobijena vrijednost optimalne gustine. Prosjena vrijednost
izgradnje 1 km umskog puta iznosi oko 75 000 KM, pa bi prema tome potrebna
ulaganja u izgradnju umskih puteva u PJ Prosara iznosila neto vie od 2 800
000 KM. Ekonomski efekat izgradnje umske putne mree se postie razlikom u
trokovima proizvodnje pri postojeoj i optimalnoj mrei umskih puteva. Utede
koje bi se ostvarile samo na trokovima privlaenja drveta iznose oko 316 000 KM
za jedan ureajni period. Ove utede ne obuhvataju razliku u trokovima iznoenja
prostornog drveta usljed smanjenja udaljenosti privlaenja, zbog ega bi ekonomski
efekat bio jo vie izraen.
Ako bi se izgradnja potrebne duine umskih puteva bazirala samo na izraunatim
utedama u privlaenju, godinja dinamika izgradnje u PJ Prosara bi iznosila 4,2
km, pa bi prema ovoj raunici optimalna gustina mogla da se postigne tek za 9
ureajnih perioda.
6. ZAKLJUCI
Na osnovu dobijenih rezultata moe se izvui nekoliko zakljuaka:

Mrea umskih puteva na terenu snimljena GPS ureajem i ona prikazana na

kartama nisu identine;

Trenutna otvorenost PJ Prosara je manja od optimalne, to za posljedicu ima

veu daljinu privlaenja sortimenata, a time i vee trokove privlaenja;

Postizanjem optimalne gustine umskih puteva ostvarila bi se uteda u trokovima

privlaenja od 316 000 KM u deset godina;

Utede u privlaenju omoguile bi gradnju 4,2 km novih puteva godinje.

53


, 2013, . 18, . 45 - 56

LITERATURA
Agencija za ume, 2010., Katastar puteva. Banja Luka
Food and Agriculture Organization of the United Nations-FAO, 1998., A Manual for
the Planning, Design and Construction of Forest Roads in Steep Terrain, FAO.
Izvjetaj Javno Preduzee umarstva ume Republike Srpske, 2010., stanje na
dan 31.12.2010., Katastar privatnih uma, stanje na dan 31.12.2010.,Katastar
uma i umskog zemljita Industrijske plantae a.d. Banja Luka, stanje na
dan 31.12.2010.,Katastar uma i umskog zemljita NP Sutjeska,stanje na
dan 31.12.2010.,Katastar uma i umskog zemljita NP Kozara, stanje na
dan 31.12.2010.
Jelii, V. (1971): Mree umskih puteva - planiranje i odreivanje gustoe.
Jugoslovenski poljoprivredno umarski centar, str.38
Jelii, V. (1983): umske ceste i putevi. SIZ Odgoja i usmjerenog obrazovanja
SRH. Zagreb.
Javno Preduzee umarstva ume Republike Srpske, IRPC 1999.,
umskoprivredna osnova za umskoprivredno podruje Posavsko. Banja
Luka.
Kr, J. (2002): A model for evaluating forest road load by forest operation, University
of Ljubljana, Biotechnical faculty, Department of forestry and renewable
forest resources, Slovenia.
Ljubojevi, D. (2010): Otvaranje uma u privrednoj jedinici Kozara-Mljeanica,
Master rad, Univerzitet u Beogradu, umarski fakultet, Beograd.
Mari, M. (2011): Primena geografskih informacionih sistema u arheolokoj
terenskoj dokumentaciji. Beograd.
Nikoli, S. (1993): Iskoriavanje uma, Univerzitet u Beogradu, umarski fakultet,
Beograd.
Pentek T. et all.( 2007): Forest road network in the Republic of Cratia Status and
perspectives. Croation Journal of Forest Engineering, Zagreb, 28 (1) 93-106.
Pentek, T. i dr. (2004): Srednja udaljenost privlaenja drva. umarski list br. 9-10,
str.545-558.
Pentek, T. i dr.( 2005): Planiranje umskih prometnica postojee stanje, odreivanje
problema i smjernice buduega djelovanja. Nova mehanizacija umarstva,
vol. 26, str. 55-63.
Piman, D. (2007): umske prometnice. umarski fakultet u Zagrebu. str. 460
54

 , , ,
, 2013, . 18, . 45 - 56

Potonik, I. (2003): umske komunikacije. Skripta. umarski fakultet u Banjoj Luci.

Rafiei, A. A. et all. (2009): Determining the optimum road density for ground skidding
system in Dalak Khely forest-Hyrcanian zone, World applied sciences journal
7 (3), str. 263-270.
Robek, R. and Klun, J. (2007): Recent developments in forest traffic way construction
in Slovenia. Croation Journal of Forest Engineering, Zagreb 28 (1) 83-91.
Sedlak, O. (1994): Forest harvesting and environment in Austria. Meeting of Experts
on Forest Practices. FAO Development Center of the German Foundation for
International Development in Feldafing, Germany. 11-14 December 1994.
Sokolovi, D. (2005): Izdvajanje otvorenih i neotvorenih umskih podruja, Works
of the faculty of Forestry No. 1, University of Sarajevo, str. 91-102, 2005.
Stani, D. (2010): Otvaranje uma pod posebnim reimom zatite u GJ Boljetinska
Reka Nacionalni park erdap, Master rad, Univerzitet u Beogradu,
umarski fakultet, Beograd
Univerzitet u Banja Luci, umarski fakultet, 2011.: Preliminarni meuizvjetaj
Druge inventure uma na velikim povrinama u BiH, umarski fakultet, Banja
Luka 2011.
Slubeni glasnik Bosne i Hercegovine, broj: 49/04, 19/05, 52/05, 8/06, 24/06,
70/06, 12/09 i 60/10, Zakon o javnim nabavkama Bosne i Hercegovine.
umsko gazdinstvo Prijedor, 1972., Program otvaranja Privredne jedinice
Prosara, PP Kozarako.
www.sumers.org
(www.esri.com).

55


, 2013, . 18, . 45 - 56

Igor Potonik
Vladimir Petkovi
Dane Mareta
Darko Ljubojevi
DETERMINATION OF OPTIMAL DENSITY OF FOREST ROADS
NETWORK IN PROSARA
Summary

The state forests in Prosara are managed by Forest management Podgradci

and Kozarska Dubica. Total area is 7.109 ha. Main tree species are sessile
oak (Quercus petraea Liebl.) and beech (Fagus Sylvatica L). Timber cut
volume per ten years is about 349.000 m3. Total length of forest roads is
62,19 km, of which 96% of total length of forest roads influence on forest
accessibility. Current density of forest roads network is 8,4 m/ha. Average
skidding distance is 653 m and cost of skidding is 15,71 KM/m3.
Optimal density of forest roads network which depends on cost of skidding,
cost of construction of forest roads and timber cut volume per year, is 13,70
m/ha. According to optimal density, average skidding distance should be 437
m and cost of skidding should be 13,57 KM/m3.
Current forest roads network should be expanded with 37,67 km or 5,3 m/ha.
It is necessary 2. 800.000 KM for construction of new forest roads. Reaching
optimal forest roads density, cost saving achieved on skidding cost would be
316.000 KM per ten years. For this money it could be constructed 4,2 km of
forest roads per ten years.
On the basis results of this research can be concluded:

Forets roads network on the field and it on the official map are not identical;

Current density of forest roads is less than optimal, consequence of that is bigger
skidding distance and higher costs of skidding;

By reaching optimal density of forest roads savings would be achieved on

skidding cost of 316.000 KM per ten years;

That money could be invested in construction of 4,2 km new forest roads.

56