CU HI THO LUN MN TRIT HC

Cu 1. Trit hc, tn gio, khoa hc l g? Phn tch mi quan h gia trit hc v tn gio; gia trit hc v
khoa hc; gia tn gio v khoa hc.
Trit hc l mt h thng tri thc l lun chung nht ca con ngi v th gii, v bn thn con ngi v v
v tr, vai tr ca con ngi trong th gii . Trit hc l mt hnh thi thc x hi c bit, l thi
chung ca con ngi (giai cp, tng lp) i vi hin thc, l hc thuyt tng qut v th gii trong tnh
chnh th ca n (t nhin, x hi v t duy).
Tn gio hay o - xt trn mt cch thc no , l mt phng cch gip con ngi sng v tn ti
vi sc mnh siu nhin t lm li ch cho vn vt v con ngi), i khi ng ngha vi tn ngng,
thng c nh ngha l nim tin vo nhng g siu nhin, thing ling hay thn thnh, cng nh nhng
o l, l nghi, tc l v t chc lin quan n nim tin . Nhng nim c bn v tn gio chia th gii
thnh hai phn: thing ling v trn tc.
Khoa hc l qu trnh nghin cu nhm khm ph ra nhng kin thc mi, hc thuyt mi, v t nhin
v x hi. Nhng kin thc hay hc thuyt mi ny, tt hn, c th thay th dn nhng ci c, khng cn
ph hp.
Mi quan h gia trit hc v tn gio, gia trit hc v khoa hc, gia tn gio v khoa hc
Trit hc c vai tr rt to ln i vi s pht trin ca khoa hc c th; n l th gii quan v phng php
lun cho khoa hc c th, l c s l lun cho cc khoa hc c th trong vic nh gi cc thnh tu t
c, cng nh vch ra phng hng, phng php cho qu trnh nghin cu khoa hc c th. S hnh
thnh, pht trin ca trit hc khng th tch ri vi s pht trin ca khoa hc c th. Tuy nhin, trit hc
duy vt hay trit hc duy tm, siu hnh hc hay thc chng lun c vai tr khng nh nhau. Trong lch s
trit hc, ch ngha duy vt ng vai tr tch cc i vi s pht trin ca khoa hc; ngc li, ch ngha
duy tm thng c s dng lm cng c bin h cho tn gio v cn tr khoa hc pht trin.
Vo thi c i, khoa hc t nhin mi bt u hnh thnh, trit hc t nhin (mt hnh thc c bn ca ch
ngha duy vt thi c i) trnh by c mt bc tranh tng qu v th gii, c nhiu t tng v d
bo thin ti nh hng cho khoa hc pht trin. n thi trung c phng Ty, trit hc kinh vin cha
y quan nhim duy tm v quan im siu hnh tr thnh cng c bin h cho tn gio cn tr s pht
trin ca khoa hc.
Vo thi phc hng v nht l thi cn i, ch ngha duy vt pht trin gn lin vi khoa hc t nhin,
gp phn tch cc vo s pht trin ca khoa hc t nhin, chng li s thng tr ca gio hi. tuy nhin
vo thi k ny, quan im trit hc l khoa hc ca cc khoa hc v phng php t duy siu hnh vn
gi vai tr thng tr. S pht trin ca khoa hc vo cui th k XVIII u th k XIX lm chi quan
im trit hc l khoa hc ca cc khoa hc v phng php t duy siu hnh khng cn ph hp na. t
, ch ngha duy vt bin chng ra i.
S ra i v pht trin ca ch ngha duy vt bin chng lun gn lin vi cc thnh tu ca khoa hc hin
i, l s khi qut cc thnh tu khoa hc mang li; ng thi, n li ng vai trn to ln i vi s pht
trin ca khoa hc hin i. Ch ngha duy vt bin chng l th gii quan v phng php lun tht s
khoa hc cho cc khoa hc c th nh gi ng cc thnh tu t c cng nh xc nh ng phng
hng v phng php trong nghin cu. c bit, trong giai on hin nay, cuc cch mng khoa hc
cng ngh ang t c nhiu thnh tu to ln lm thay i su sc nhiu mt ca i sng x hi, tnh
hnh th gii ang c nhiu bin i phc tp, th nm vng th gii quan v phng php lun duy vt bin
chng cng c ngha quan trng. Tuy nhin, ch ngha duy vt bin chng khng th thay th c cc
khoa hc khc. Theo yu cu pht trin ca mnh, i hi phi c s lin minh cht ch gia trit hc vi cc
khoa hc khc.
Trit hc khng ch c vai tr to ln i vi cc nh khoa hc c th, m cn c vai tr to ln i vi rn
luyn nng lc t duy ca con ngi. Ph.ngghen ch ra: Mt dn tc mun ng vng trn nh cao ca
khoa hc th khng th khng c t duy l lun v hon thin nng lc t duy l lun, khng c mt
cch no khc hn l nghin cu ton b trit hc thi trc.
S pht trin ca trit hc, mt mt phi khi qut c cc thnh tu ca khoa hc, mt khc phi p ng
yu cu pht trin ca khoa hc trong tng giai on lch s. v vy, vi mi giai on pht trin ca khoa
hc, nht l khoa hc t nhin, th trit hc cng c mt bc pht trin. Ph.ngghen nhn nh Mi khi

c nhng pht minh ca khoa hc t nhin th ch ngha duy vt cng thay i hnh thc. Do vy, vic
nghin cu cc t tng trit hc khng th tch ri cc giai on pht trin ca khoa hc, nht l khoa hc
t nhin S pht trin ca trit hc lun c lin h mt thit vi chnh tr, tn gio, ngh thut iu ny
lm cho pht trin ca trit hc rt a dng. Trit hc khng ch l c s l lun cho cc hnh thi thc x
hi khc, m nhiu khi cn th hin thng qua cc hnh thi thc x hi khc nh th hin thng qua chnh
tr, thng qua o c, thng qua tn gi, thng qua ngh thut iu cho thy, nhiu khi nghin cu
cc t tng trit hc phi thng qua nghin cu, khi qut t cc hnh thi thc x hi khc. Trit hc l
ht nhn l lun ca cc hnh thi thc x hi. Trit hc th hin ni dung l lun c th ca mnh trong
cc phm tr ca cc hnh thi thc x hi v tr thnh trit l ca chng; trit l chnh tr, trit l tn gio,
trit l o c..
Cu 2. Tnh ng ca trit hc l g? Hy ch ra tnh ng ca cc trng phi, tro lu trit hc trong lch
s.
Tnh ng ca trit hc l s th hin cng khai v dt khot quan im nht nguyn trit trong vic
gii quyt vn c bn ca trit hc.
Tnh ng ca cc trng phi, tro lu trit hc trong lch s
Cc trng phi, tro lu trit hc u c tnh ng ring ca mnh. V nh :
Trng phi Vedanta : do trng phi ra i v pht trin, tip tc cc t tng ca Upanisat, coi trng gii
tng l, m trng phi ny a ra cc kin gii siu hnh v duy tm v nguyn nhn hnh thnh th gii,
khuyn con ngi dc lng tu luyn, suy t, chim nghim tm linh nhn ra bn tnh thn thnh ca mnh
m quay v vi Bratman (linh hn v tr), t tng trng phi mang nng tnh ng ca giai cp tng l
theo hng o Balamon- Hindu cho ng phi ca mnh.
Trng phi nho gia : Ra i v c pht trin su rng trong iu kin c im t nhin a dng, c
im x hi Trung Hoa phong ph, trn tinh thn ca cc hc gi thi phong kin, c thi gian nghin ngm
s vn ng ca to ha, v ly gio dc lm trng, Nho gia th hin tnh ng trong t tng trit hc ca
mnh rt r rng. Tinh thn c th thy qua o lm ngi qun t v cch lm ngi qun t, cch cai tr
t nc ca Khng T, Mnh T. N trnh by mt h thng cht ch cc t tng v o c- chnh trx hi, nn tng ca gia nh- x hi l nhng quan h o c- chnh tr, nh quan h vua- ti, cha- con,
chng v. Trng phi c gi tr o c rt cao th hin qua cc mt nhn, ngha, l, tr, tn, dng,
quan h ng lun cng c xc nh r rng.
Trit hc Cc Mc : mang lp trng ca giai cp v sn, trung thnh vi l tng cng sn hng n
mc tiu u tranh ca giai cp v sn, chng li nhng t tng xuyn tc, bp mo lch s, xm phm
quyn li, l tng ca giai cp v sn v nhn dn lao ng.
Cu 3. T duy l lun, t duy bin chng l g? Bnh lun nhn nh ca Ph.ngghen: Mt dn tc mun
ng vng trn nh cao ca khoa hc th khng th khng c t duy l lun C mi ln khoa hc t
c thnh tu mi th trit hc phi thay i hnh thc tn ti ca chnh mnh.
T duy l lun:
T duy l lun l hnh thc cao nht ca t duy, n chnh l qu trnh phn nh hin thc khch quan mt
cch gin tip, mang tnh tru tng v khi qut cao bng cc khi nim, phm tr quy lut. , ch th
nhn thc s dng ngn ng v cc thao tc t duy nm bt cc mi lin h mang tnh bn cht, tm ra
cc quy lut vn ng ni ti tim n trong khch th nhn thc.
T duy bin chng:
N c vai tr c bit quan trng i vi ch th nhn thc v hot ng. T duy bin chng i hi ch th
nhn thc khng ch c tri thc khoa hc su rng m cn phi bit vn dng linh hot, mm do nhng tri
thc vo gii quyt nhng vn c th trong cuc sng. Nhng c kh nng vn dng nhng tri thc
chung nht ca php bin chng duy vt vo gii quyt nhng vn c th, i hi ch th nhn thc phi
hiu bit su sc v nm vng c php bin chng duy vt.
Trn nh cao khoa hc khng th thiu t duy l lun.

(Trc ht tnh khoa hc y khng ch th hin kha cnh cng ngh m cn bao trm nhng kha cnh
khc ca mt quc gia nh kinh t, chnh tr...Tt c phi hp l, hi ha, ph hp vi xu hng pht trin
chung ca thi i mi c th duy tr mt quc gia giu p v phn vinh).
- So vi t duy kinh nghim, t duy l lun ng vai tr quan trng trong vic ci to th gii. Nh c t
duy l lun m con ngi c th pht hin cc quy lut vn ng v pht trin ca hin thc mt cch khch
quan v hng s vn ng vo phc v li ch ca con ngi. Xut pht t s thay i v x hi, kinh
t, xu th ton cu ha v hi nhp cng nh cc tc ng ci cch m ca hay ci t, chng ta cn phi i
mi v nht l i mi v mt t duy theo nguyn tc i mi trn c s k tha, k tha trn c s i
mi (b sung v pht trin thm nhng thnh tu l lun t c). Tnh ph phn v cch mng
trong php t duy bin chng duy vt i hi chng ta khng c hi lng vi nhng g ta ang c. N i
hi t duy chng ta phi lun bin i, phn nh s vn ng thng xuyn ca th gii hin thc: Lun
linh hot, mm do trong t duy, mi gio iu x cng trong t duy l lun u tri vi bn cht cch mng
v khoa hc ca ch ngha Mc Lnin. Ly v d v s thay i ca Vit Nam trc v sau i mi:
+ Kinh t: nh t t duy ca m hnh kinh t hin vt hai thnh phn kinh t, ng ta ch trng chuyn
sang nn kinh t nhiu thnh phn, trong kinh t quc doanh gi vai tr ch o th trng, gi c c
qun l cht ch gp phn gii phng v khai thc mi kh nng pht trin lc lng sn xut, xy dng
c cu kinh t hp l gp phn gip VN vt qua khng hong, n nh v pht trin khng ngng. C th
ni, k t i hi ln th VI (12-1986) cho n nay, t duy kinh t ca ng ta c s i mi cn bn v
ngy cng pht trin hon thin, v ang i vo cuc sng v chuyn i thnh cng t th ch kinh
t k hoch ha tp trung quan liu, bao cp sang th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha.
ng li i mi ca ng c th ch ha thnh Hin php, php lut, to hnh lang php l cho nn
kinh t th trng nh hng x hi ch ngha hnh thnh v pht trin.
+ Chnh tr: Thay v tuyt i ha tnh ti cao ca ng li, ch trng v ngh quyt ng lm cho
b my nh nc tr nn cng knh km hiu qu (coi trng vai tr cc c quan ng, xem nh vai tr cc
c quan Nh nc), c ch qun l tp trung quan liu bao cp lm cho b my nng n, nhiu tng,
nhiu nc, nhiu t chc trng lp, phong cch lm vic hnh thc giy t, hi hp nhiu m quyt nh cng
vic th chm...ng trc thc trng i hi ng ta phi t i mi mnh c v bn lnh chnh tr v
trnh tr tu, tp trung quy tc dn ch trong ng, th ch ha bng php lut ch khng ch bng o l,
theo c ch ng lnh o - Nh nc qun l - Nhn dn lm ch.
Cu 4. Trnh by khi qut s hnh thnh trit hc Mc ni ring, ch ngha Mc ni chung. Phn tch nhng
c im ca trit hc Mc Lnin. Ni ch c trit hc Mc Lnin mi tht s l khoa hc - trit hc
ng hay sai, ti sao?
S hnh thnh ch ngha Mc:
+ iu kin kinh t x hi:
Ch ngha Mc ra i vo nhng nm 40 ca th k XIX. y cng chnh l thi k phng thc sn xut
t bn ch ngha cc nc Ty u pht trin mnh m trn nn tng cuc cch mng cng nghip (khi
u Anh cui th k XVIII). Cuc cch mng ny l bc ngot ln cho s chuyn mnh t nn sn xut
th cng t bn ch ngha sang nn sn xut cng nghip t bn ch ngha. X hi c s thay i su sc
l s hnh thnh v pht trin ca giai cp v sn.
Mu thun ca giai cp v sn vi t sn trong mi quan h sn xut mang tnh t nhn t bn ch ngha
dn n hng lot cuc u tranh nh cng nhn Ly - ng (Php) nm 1831, 1834...Qua giai cp v sn
tr thnh lc lng chnh tr ng vai tr tin phong trong vic xy dng cho mt x hi tin b hn, cng
bng v dn ch.
cch mng thnh cng th cn phi c soi sng bng l lun khoa hc. Ch ngha Mc ra i nh l
mt k qu tt yu p ng nhu cu ny. Ch ngha Mc ra i khng ch l nhu cu khch quan ca lch
s m cn k tha tinh hoa di sn l lun ca nhn loi.
+ Cu thnh ca ch ngha Mc: Bao gm 3 b phn l lun c bn c mi lin h cht ch v mt thit
vi nhau: Trit hc Mc - Lnin, Kinh t hc chnh tr Mc - Lnin v ch ngha x hi khoa hc. Nh vy
trit hc Mc l mt trong ba b phn quan trng nht v cng l nn tng cc k quan trng xy dng
nn cc hc thuyt v nhng quy lut cp cao hn.
+ S hnh thnh v pht trin ca ch ngha Mc: Ch yu do C. Mc v Ph. ngghen thc hin, din ra
t cc nm 1842 - 1843 n nhng nm 1847 - 1848, t nm 1849 - 1895 l qu trnh pht trin su sc ton

din hn. Thng qua cc tc phm v hot ng thc tin C.Mc v Ph. ngghen tng bc cng c
hon thin quan im ca mnh:
- Bn tho kinh t trit hc (1844), Gia nh thn thnh (1845)... k tha tinh hoa trong quan im duy
vt v php bin chng xy dng th gii quan quan duy vt bin chng v php bin chng duy vt.
- S khn cng ca trit hc (1847), Tuyn ngn ng Cng sn (1848)... xut nhng nguyn l ca
ch ngha duy vt bin chng, ch ngha x hi khoa hc v t tng gi tr thng d, s thng nht hu c
quan im kinh t - chnh tr - x hi. T Tuyn ngn Cng sn ny, C. Mc v Ph. ngghen sng lp ra
ch ngha duy vt lch s vi chn l t khi c giai cp th lch s pht trin ca x hi l lch s u tranh
giai cp, giai cp v sn phi t ng ln v gii phng cho chnh mnh.
- B T bn (1867) bc trn nn bn cht ca ch t bn ch ngha chnh l quan h bc lt d
c che y bng quan h hng ha - tin t.
c im ca Trit hc Mc - Lnin:
Trit hc Mc-Lnin l mt hc thuyt khoa hc v tin b, n mang trong mnh 3 c im chnh sau:
* Thng nht gia tnh ng v tnh khoa hc:
- Tnh ng ca trit hc Mc-Lnin: Lp trng CNDV bin chng, u tranh kin quyt chng CNDT,
siu hnh, bo v ch ngha Mc-Lnin, bo v v mang li li ch cho giai cp v sn v qun chng nhn
dn lao ng.
- Tnh khoa hc ca trit hc Mc-Lnin (TH MLN): phn nh ng n h thng cc quy lut vn ng v
pht trin ca th gii.
- V sao c s thng nht gia tnh ng v tnh khoa hc trong TH MLN: Do mc tiu l tng chin u,
li ch giai cp v sn ph hp tin trnh khch quan ca lch s.
* S thng nht gia l lun v thc tin:
- Gn nhn thc th gii vi ci to th gii l nguyn tc c bn ca trit hc Mc: trit hc MLN ra i t
nhu cu thc tin, nhu cu ca phong tro cch mng ca giai cp cng nhn v qun chng lao ng. N
tr thnh v kh l lun ca giai cp v sn
- Thng qua tng kt kinh nghim thc tin m pht trin trit hc. Trit hc li tr li ch o, hng dn
cuc u tranh ca giai cp v sn m b sung v pht trin, m lm trn s mnh ca mnh.
- Ch c thng qua hot ng thc tin th trit hc MLN mi tr thnh sc mnh vt cht, mi pht trin v
i mi khng ngng.
- Tnh sng to ca TH MLN:
- Sng to l bn cht ca trit hc Mc: nhng nguyn l, quy lut ph bin khi vn dng vo iu kin
hon cnh c th phi ng n, sng to.
- Hin thc khch quan khng ngng vn ng v bin i, t duy v thc phn nh chng cng khng
ngng b sung v pht trin. Trit hc vi t cch l mt khoa hc cng khng ngng c b sung, pht
trin v vn dng mt cch sng to, sao cho ph hp vi tng hon cnh.
- Tnh sng to ca TH MLN i hi chng ta phi nm vng bn cht cch mng v khoa hc ca tng
nguyn l v vn dng n trn quan im thc tin, lch s, c th. Ngha l phi xut pht t khch quan,
ng thc tin sinh ng lm c s cho nhn thc v vn dng l lun.
Ni ch c trit hc Mc Lnin mi tht s l khoa hc trit hc ?
Trit hc Mc nghin cu nhng quy lut vn ng v pht trin chung nht ca t nhin, x hi v t duy,
quan trng nht l xy dng nn th gii quan v phng php lun chung nht ca nhn thc khoa hc v
thc tin cch mng.
Nh cp phn trc, s k tha cc di sn tinh hoa l lun ca nhn loi u c cu thnh trong
c ba b phn l lun c bn ca ch ngha Mc. C th trit hc Mc - Lnin k tha tinh hoa l lun ca
trit hc c in c (c bit ca G.V.Ph. Hghen v L.Phoibc:

- C. Mc v Ph. ngghen k tha ht nhn hp l trong php bin chng ca Hghen v xy dng
thnh cng nn php bin chng duy vt. Cng lao ln nht ca Hghen trong khi ph phn phng php
lun siu hnh, ng din t ni dung php bin chng thng qua h thng quy lut v cc phm tr.
- Cng lao ln nht ca Phoibc l t tng ca ng trong cuc u tranh chng ch ngha duy tm, tn
gio, khng nh th gii t nhin tn ti vnh vin v khng ph thuc vo thc ca con ngi. Ch ngha
duy vt, v thn Phoibc to bc chuyn bin quan trng ca C.Mc Ph. ngghen t th gii quan
duy tm sang duy vt - mt tin l lun t ch ngha dn ch cch mng sang ch ngha cng sn.
--> Cu ny l ng khi trit hc Mc l s tng ha ca c hai yu t khoa hc v trit hc.
(1) Trit hc: Nghin cu nhng vn chung nht ca gii t nhin, ca x hi v con ngi, mi quan
h ca con ngi ni chung, ca t duy con ngi ni ring vi th gii xung quanh.
(2) Khoa hc: C th thy r tnh hp l v hon thin trong trit hc Mc khi ph phn mnh m ch
ngha duy tm, tn gio (trit hc duy tm ca Hghen). V l ,trit hc Mc ra i tip tc gii
quyt mi quan h gia vt cht v thc trn lp trng duy vt bin chng v nghin cu nhng
qui lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy.
Cu 5. Chng minh rng, trit hc Mc ra i l mt bc ngot c ngha cch mng trong lch s trit
hc nhn loi; n lm cho ch ngha Mc khng ch c gi tr l lun m cn c ngha thc tin to ln i
vi thi i.
1. Trit hc Mc ra i vo nhng nm 40 th k XIX
S ra i ca trit hc Mc l mt tt yu lch s v n chnh l mt sn phm l lun ca s pht trin
lch s nhn loi xut hin vo gia th k XIX vi nhng iu kin, tin khch quan ca n.
a) iu kin kinh t - x hi
+ S cng c v pht trin mnh m ca phng thc sn xut TBCN trong iu kin cch mng cng
nghip. Vo nhng nm 30 - 40 th k XIX, di nh hng cuc cch mng cng nghip, phng thc sn
xut TBCN thc s i vo giai on pht trin mi v tr thnh lc lng kinh t thng tr cc nc
chu u nh Anh, Php, c. Phng thc sn xut TBCN pht trin th hin tnh hn hn ca n so vi
phng thc sn xut phong kin trong vic thc y lc lng sn xut pht trin, ng thi lm cho nhng
mu thun x hi cng ngy cng gay gt hn. Xung t gia giai cp v sn v giai cp t sn cc nc
ny tr thnh nhng cuc u tranh giai cp gay go, quyt lit.
+ Trong cuc u tranh giai cp ca giai cp v sn chng giai cp t sn trong cc nc t bn ny,
biu hin phong tro cng sn nhng nm 30 - 40 th k XIX ngy cng pht trin v tr nn chn mi.
Giai cp v sn chu u dn dn trng thnh v tr thnh mt lc lng chnh tr - x hi c lp trn v
i lch s.
+ S ra i giai cp v sn cch mng v s pht trin mnh m phong tro cng nhn to c s x
hi cho s ra i l lun tin b v cch mng ca C.Mc v Ph.Angghen, trong , trit hc Mc l ht
nhn, l lun chung ca n. Chnh s ra i ca l lun ny l gii mt cch khoa hc v s xung t
khng th iu ha gia t bn v lao ng, v s mnh lch s v i ca giai cp v sn cch mng i vi
s pht trin v tin b x hi.
C th ni, s ra i trit hc Mc chnh l s phn nh, ng thi p ng nhu cu, i hi v mt l
lun ca thc tin x hi ni chung, nht l thc tin cch mng ca v sn giai on 30-40 th k XIX
ni ring.
b) Tin l lun
S ra i trit hc Mc khng ch l sn phm tt yu ca nhng iu kin kinh t - x hi ca x hi
TBCN gia th k XIX m cn l sn phm tt yu ca s pht trin hp qui lut ca lch s t tng nhn
loi. Trit hc Mc ra i l mt s k tha bin chng nhng hc thuyt, l lun trc kia m trc tip v
r nt nht l trit hc c in c, kinh t chnh tr hc Anh v ch ngha x hi khng tng Php hi th
k XIX.
+ Trit hc c in c, c bit l trit hc ca Hghen v ca Phoibc, l ngun gc l lun trc tip
ca trit hc Mc. i vi trit hc ca Hghen, mt mt C.Mc v Ph.nghgen ph phn tnh cht duy tm
thn b trong trit hc ny, mt khc hai ng nh gi rt cao t tng bin chng ca n. C.Mc coi t

tng bin chng trong h thng trit hc duy tm ca Hghen l ht nhn hp l cn phi c k tha,
ci to. Trong khi ph phn ch ngha duy tm ca Hghen, C.Mc khng ch da vo truyn thng ca ch
ngha duy vt m cn trc tip ci to ch ngha duy vt c, khc phc tnh siu hnh v nhng hn ch lch
s ca n. T , C.Mc v Ph.ngghen xy dng nn trit hc mi, trong , ch ngha duy vt v php
bin chng thng nht hu c vi nhau.
+ S ra i trit hc Mc cng din ra trong s tc ng qua li vi qu trnh C.Mc k tha, ci to cc
l lun v kinh t v v CNXH. Vic k tha v ci to kinh t chnh tr hc Anh vi nhng i biu xut sc
l A.Xmt v .Ricc to iu kin cho C.Mc hon thnh quan nim duy vt lch s cng nh xy
dng nn hc thuyt v kinh t ca mnh.
+ Vic k tha v ci to l lun v ch ngha x hi khng tng Php vi nhng i biu ni ting
nh Xanh Ximng, Scl Phuri gip C.Mc v Ph.ngghen xy dng l lun khoa hc ca mnh v
CNXH. Trn thc t, s hnh thnh v pht trin trit hc Mc khng tch ri vi s pht trin l lun v
CNXH ca Mc, tc CNXH khoa hc.
c) Tin khoa hc t nhin
Cng vi nhng ngun gc l lun trn, s ra i trit hc Mc cn da vo nhng tin khoa hc t
nhin. Nhng thnh tu v khoa hc t nhin lm bc l r tnh hn ch, bt lc ca phng php t duy
siu hnh trong vic nhn thc th gii, ng thi cung cp c s tri thc khoa hc cho s pht trin t duy
bin chng, hnh thnh php bin chng duy vt.
Trong s nhng thnh tu KHTN thi , Ph.ngghen nu bt ngha ca 3 pht minh ln i vi s
hnh thnh trit hc duy vt bin chng: nh lut bo ton v chuyn ha nng lng, thuyt t bo v
thuyt tin ha cuyn.nh lut bo ton v chuyn ha nng lng vch ra mi lin h thng nht gia
cc hnh thc vn ng ca vt cht. Thuyt t bo chng minh v s thng nht v s pht trin ca s
sng t thp ln cao, t n gin ti phc tp. Thuyt tin ha cuyn l gii v tnh bin chng ca s
pht trin phong ph, a dng ca cc ging loi.
2. S ra i ca trit hc Mc l mt cuc cch mng trn lnh vc trit hc
- Trit hc Mc khc phc c s tch ri gia th gii quan duy vt v php bin chng trong lch
s pht trin ca trit hc trc . Trn c s ci to ch ngha duy vt c mang tnh siu hnh cng nh
php bin chng duy tm. Trit hc C.Mc v Ph.ngghen xy dng nn mt nn trit hc mi - trit hc
duy vt bin chng.
- S ra i ch ngha duy vt lch s, mt b phn ca trit hc Mc chnh l thnh tu v i nht ca
t tng khoa hc. Vi vic xy dng ch ngha duy vt lch s ca mnh, C.Mc v Ph.ngghen lm
cho ch ngha duy vt tr nn hon b v trit , biu hin s m rng hc thuyt ny t ch nhn thc gii
t nhin n ch nhn thc x hi loi ngi.
- Vi s ra i trit hc Mc, vai tr x hi ca trit hc cng nh v tr ca trit hc trong h thng tri
thc khoa hc c s bin i. Nu nh i vi trit hc trc kia ch yu ng vai tr gii thch th gii
th trit hc Mc ra i khng ch gii thch th gii m ch yu l cng c ci to th gii. Trit hc Mc
tr thnh cng c nhn thc th gii v ci to th gii bng thc tin cch mng ca giai cp cng nhn v
qun chng lao ng. Trit hc Mc l th gii quan khoa hc ca giai cp cng nhn, l v kh l lun
ca giai cp ny trong cng cuc ci to x hi, gii phng bn thn v gii phng loi ngi ni chung.
Tng t, giai cp cng nhn chnh l v kh vt cht, l lc lng vt cht quan trng ca trit hc mc,
nh , trit hc Mc th hin c vai tr ci to th gii ca mnh.
Ngoi ra, trit hc Mc cng tr thnh th gii quan v phng php lun chung cn thit cho s pht
trin ca cc khoa hc c th. ng thi, s ra i trit hc Mc cng chm dt quan nim ca trit hc c
coi trit hc l khoa hc ca cc khoa hc, ng trn mi khoa hc. Tri li, trit hc Mc khng nh v
vai tr ca khoa hc t nhin v khoa hc x hi i vi s pht trin ca bn thn trit hc; trong , ty
vo s pht trin ca khoa hc t nhin v khoa hc x hi, i hi trit hc cng phi bin i theo, phi
thay i hnh thc cho ph hp.
ngha ca s ra i ch ngha Mc: to ra bc ngot, cuc cch mng trong t tng khoa hc ca
nhn loi, v:
- Ln u tin trong lch s nhn loi, C.Mc v AG gii thch c quy lut pht trin ca x hi
loi ngi mt cch khoa hc, khch quan, ton din, lch s - c th.

- Cc quy lut vn ng, pht trin ca x hi loi ngi c l gii, phn tch trn c s khoa hc
v thc tin. H chng minh s ra i cng nh dit vong ca CNTB l 1 tt yu nh nhau, u do yu t
kinh t quy nh.
- Lm cho ch ngha x hi khng tng c cn c khoa hc tr thnh CNXH KH.
- Lm cho giai cp cng nhn, ngi i din cho LLSX hin i, tin b, c c l lun khoa hc,
cch mng dn dt trong cuc u tranh gii phng bn thn v gii phng nhn loi (to ra bc chuyn v
cht ca phong tro t t pht ln t gic) CN Mc nhn ra c s mnh lch s ton th gii ca giai
cp v sn t ra chin lc, sch lc, con ng, bin php gii phng x hi, giai cp, dn tc,
con ngi khi p bc, bc lt bt cng.
- Thng nht gia ch ngha duy vt vi phng php bin chng, l lun vi thc tin, tnh ng vi
tnh khoa hc, l hc thuyt m, lun t i mi v pht trin cng s pht trin t tng ca nhn loi.
Cu 6. Phn tch mi quan h gia vt cht v thc. Vn dng mi quan h ny vo cng cuc i mi
nc ta hin nay.
*Phn tch mi quan h gia vt cht vi thc:
- Khi nim v vt cht
+ Theo Lnin Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con
ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo
cm gic
+Vt cht l phm tr trit hc, l phm tr rng n cng cc, rng nht, m cho n nay, thc ra nhn thc
lun vn cha vt qu c. y l sn phm ca s tru tng ha nn khng c cc thuc tnh c th m
ta cm nhn trc tip bng gic quan. V vy ta khng th ng nht vt cht vi mt dng c th ca
n.Thuc tnh c bn ca vt cht l tn ti khch quan tt c nhng g tn ti ngoi thc c th tc ng
vo gic quan
-Khi nim v thc: thc l ton b hot ng tinh thn din ra trong u c con ngi, phn nh th
gii vt cht xung quanh, hnh thnh pht trin trong qu trnh lao ng v nh hnh th hin ra bng ngn
ng
-Mi quan h gia vt cht vi thc
+Tnh quyt nh ca vt cht i vi thc

Vt cht l ci c trc, thc c sau. Vt cht quyt nh thc, cn thc l s phn nh th gii
vt cht vo trong b no con ngi

Vt cht l ngun gc ca thc. Khng c s tc ng ca th gii khch quan vo trong b no

ngi th s khng c thc. iu c ngha, thc ra i v tn ti c l nh cc yu t vt
cht ng vai tr ngun gc t nhin (b c ngi, th gii khch quan tc ng n b c ngi) v
ngun gc x hi (lao ng, ngn ng). thc l sn phm ca mt dng vt cht c t chc cao, l
b c ngi nn ch khi c con ngi th mi c thc. M con ngi l kt qu qu trnh pht trin
lu di ca th gii vt cht, l sn phm ca th gii vt cht.

Vt cht quyt nh ni dung ca thc: thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan, ni
dung ca thc mang tnh khch quan, do th gii khch quan quy nh. Vt cht quyt nh phng
thc, kt cu ca thc. thc b vt cht quy nh c v ni dung v c v hnh thc biu hin (do
s vn ng v pht trin ca thc, hnh thc biu hin ca thc b cc quy lut sinh hc, quy
lut x hi v mi trng sng mang tnh vt cht quyt nh).

+Vai tr ca thc i vi vt cht

- Quan h gia vt cht v thc khng phi l quan h mt chiu m l quan h tc ng qua li thc do
vt cht sinh ra v quyt nh, song sau khi ra i thc c tnh c lp tng i nn c s tc ng tr li
to ln i vi vt cht. Tuy nhin, thc l thc ca con ngui, do s tc ng tr li vt cht ca
thc thng qua hot ng thc tin ca con ngi.
thc trang b cho con ngi s hiu bit v th gii xung quanh, gip con ngi xc nh mc tiu, la
chn phng php cho hot ng ca mnh to nn con ngui tnh cm, nim tin, ch, thi thc con
ngi n lc hnh ng t c mc tiu ra.
Theo Mc lc lng vt cht ch c th b nh bng lc lng vt cht, cho nn mun thc hin c
cc quy lut khch quan th phi nhn thc vn dng ng n nhng quy lut , phi c ch v c
phung php t chc hnh ng Thc t cho thy, mi hot ng ca con ngi u do thc ch o,
nn vai tr ca thc khng phi trc tip to ta hay thay i th gii vt cht m n trang b cho con ngi
tri thc v thc ti khch quan, trn c s y con ngi ra phng hng, xy dng k hoch la chn
phng php, bin php, cng c, phng tin, v.v. thc hin mc tiu ca mnh.
thc c th thc y hoc km hm s vn ng, pht trin ca nhng iu kin vt cht nhng mc
nht nh. Ni cch khc, s tc ng tr li ca thc i vi vt cht din ra theo hai hng: tch cc
hoc tiu cc. Nu thc con ngi phn nh ng hin thc khch quan th hnh ng ca con ngi ph
hp vi cc quy lut khch quan, ci to c th gii; Nu thc ca con ngi phn nh khng ng hin
thc khch quan, th hnh ng ca con ngi i ngc li cc quy lut khch quan v hnh ng y s c
tc dng tiu cc i vi hot ng thc tin, i vi hin thc khch quan.
*Vn dng mi quan h gia vt cht vi thc vo cng cuc i mi nc ta hin nay
Thc trng:
Trc i mi:
Kinh t (vt cht):
C s vt cht k thut yu km, c cu kinh t nhiu mt mt cn i, nng xut lao ng thp, sn
xut cha m bo nhu cu i sng, sn xut nng nghip cha cung cp thc phm cho nhn dn,
nguyn liu cho cng nghip, hng ho cho xut khu.
Chnh tr ( thc):
Chng ta cha tm ra c y nhng nguyn nhn ch thc ca s tr tr trong nn kinh t ca
nc ta v cng cha ra cc ch trng chnh sch v ton din v i mi, nht l v kinh t, chng ta
cha kin quyt khc phc ch quan, tr tr trong b tr c cu kinh t, ci to x hi ch ngha v qun l
kinh t v phm nhng sai lm trong lnh vc phn phi lu thng.
Sau i mi:
Chnh tr:
ng v nh nc i su nghin cu, phn tch tnh hnh, ly kin rng ri ca c s, ca nhn
dn. V c bit l i mi t duy v kinh t.
i hi ln th VI ca ng rt ra bi hc kinh nghim ln, trong : phi lun xut pht t thc
t, tn trng v hnh ng theo quy lut khch quan. ng ra ng li i mi, m ra bc ngot
trong s nghip xy dng ch ngha x hi nc ta. V n i hi i biu ton quc ln th VII, ta
nh gi tnh hnh chnh tr x hi Vit Nam sau hn bn nm thc hin ng li i mi: cng cuc i
mi bc u t c nhng thnh tu bc u rt quan trng, tnh hnh chnh tr ca t nc n
nh.
Kinh t:

Nn kinh t c nhng chuyn bin tch cc, bc u hnh thnh nn kinh t hng ho nhiu thnh
phn, vn ng theo c ch th trng c s qun l ca nh nc, ngun lc sn xut ca x hi c huy
ng tt hn, i sng vt cht tinh thn ca mt b phn nhn dn c phn c ci thin. Sinh hot dn
ch trong x hi ngy cng c pht huy...
ng ch trng y mnh cng nghip ho, hin i ho, xy dng nn kinh t c lp t ch, a
t nc ta tr thnh mt nc cng nghip; u tin pht trin lc lng sn xut, ph hp theo nh hng
x hi ch ngha; pht huy cao ni lc, ng thi tranh th ngun lc bn ngoi v ch ng
hi nhp kinh t quc t pht trin nhanh, c hiu qu v bn vng; tng trng kinh t i lin vi pht
trin vn ho, tng bc ci thin i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn, thc hin tin b v
cng bng x hi, bo v v ci thin mi trng; kt hp pht trn kinh t x hi vi tng cng quc
phng an ninh.
Cng vi qu trinh vn dng ca ng trong cng cuc i mi kinh t t nc th pht trin gio
dc v o to khoa hc ng ngh, xy dng nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc. V gio dc o
to tip tc nng cao cht lng gio dc ton din i mi ni dung phng php va h thng qun l gio
dcV khoa hc cng ngh khoa hc x hi v nhn vn hng vo gii p cc vn l lun v thc
tin, d bo cc xu th pht trin , cung cp lun c khoa hc cho vic hoch nh ng li ch trng cu
ng
Tng cng quc phng v an ninh bo v t quc x hi ch ngha la bo v vng chc c lp t
ch, an ninh quc gia v ton vn lnh th, kt hp cht ch kinh t quc phng v an ninh v kinh t trong
cc chin lc. M rng quan h i ngoi v ch ng hi nhp kinh t quc t, trong ch ng hi
nhp kinh t quc t v khu vc. Pht huy sc manh i on kt ton dn.
Vn dng:
-Nhn thng vo s tht, ni r s tht trong nh gi tnh hnh, Tn trng quy lut khch quan trong
qu trnh i mi
+ Xut pht t hin thc khch quan ca t nc, ca thi i hoch nh chin lc, sch lc pht
trin t nc
+Bit tm kim, khai thc, t chc, s dng nhng lc lng vt cht (c nhn-cng ng, kinh t-qun s,
trong nc-ngoi nc, qu kh-tng lai) phc v cho s nghip i mi
+Coi cch mng l s nghip ca qun chng, coi i on kt ton dn tc l ng lc ch yu pht trin
t nc
+Bit kt hp hi ha cc dng li ch khc nhau (kinh t, chnh tr, tinh thn: c nhn, tp th, x hi)
thnh ng lc thc y i mi
+ Mi ng li ch trng ca ng phi xut pht t thc t, tn trng quy lut khch quan
-Khi dy v pht huy ti a sc mnh tinh thn, truyn thng tt p ca dn tc
+Coi s thng nht nhit tnh cch mng v tri thc khoa hc l ng lc tinh thn thc y cng cuc i
mi
+Bi dng nhit tnh phm cht cch mng, khi dy lng yu nc nng nn, ch qut cng, ti tr
ngi Vit Nam
+Coi trng v y mnh cng tc gio dc t tng (ch ngha Mc L nin v t tng HCM), nng cao
v i mi t duy l lun (v CNXH v con ng i ln CNXH)
+Ph bin tri thc khoa hc cng ngh cho cn b, nhn dn

- Khc phc ch ngha ch quan duy ch, u c bo th, tr tr trong qu trnh i mi

+Kin quyt ngn nga ti din bnh ch quan duy ch; li suy ngh, hnh ng gin n; nng vi chy
theo nguyn vng ch quan o tng, bt chp quy lut hin thc khch quan
+Chng li thi th ng, li, bo th, tr tr, thi th lnh m
+Ph phn thi v trch nhim hay li cho hon cnh m ln trn trch nhim c nhn
Cu 7. Phn tch c s l lun, nu ra cc yu cu phng php lun ca nguyn tc khch quan ca ch
ngha duy vt bin chng. ng Cng sn Vit Nam v ang vn dng nguyn tc ny nh th no vo s
nghip cch mng hin nay nc ta?
C s l lun ca nguyn tc khch quan l vai tr quyt nh ca vt cht n thc.

VC l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con ngi trong
cm gic, c cm gic con ngi chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm
gic. Thuc tnh c bn ca VC l tn ti khch quan. 3 thuc tnh c hu ca VC l: vn ng;
khng gian, thi gian; phn nh.

thc l hnh nh ch quan v th gii khch quan, l ton b hot ng tinh thn din ra trong u
c con ngi, hnh thnh v pht trin trong qu trnh lao ng v nh hnh th hin ra bng ngn
ng.

VC l ci c trc so vi thc, l ngun gc ca thc v quyt nh thc. VC quyt nh

thc biu hin nh sau:

VC l ngun gc (t nhin v x hi) ca thc, quyt nh ni dung th hin, phng thc tn ti

v vai tr ca thc.

Cc dng VC nh th no th thc phn nh n nh th .

Khi VC thay i th thc phn nh n cng thay i theo.

Trong i sng con ngi, xt n cng th nhn t VC gi vai tr quyt nh v chi phi.
Cc yu cu c bn ca nguyn tc khch quan:

Trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin phi xut pht t hin thc khch quan, tn trng
v hnh ng theo quy lut khch quan, xut pht t chnh bn thn s vt vi nhng thuc tnh,
nhng mi lin h vn c ca n, phi c thi tn trng s tht, khng c ly mun ch
quan ca mnh lm chnh sch, khng c ly tnh cm lm im xut pht cho chin lc, chnh
sch lc.

Xut pht t hin thc khch quan pht hin ra nhng quy lut chi phi n.

Da trn cc quy lut khch quan vch ra cc chng trnh, mc tiu t chc thc hin, kp
thi iu chnh hot ng ca con ngi theo li ch v mc ch t ra.

Mi ch trng, ng li, chnh sch...u phi ra da trn iu kin VC hin c.

Khi c ch trng, ng li, chnh sch ng n cn huy ng c nhn t VC thc hin

cc ch trng, ng li .

Gii thch i sng tinh thn phi xut pht t iu kin VC m n ny sinh.

Nc ta ang tin hnh cng cuc i mi, xy dng t nc v t sau H ng ln VI khng

nh cng cuc i mi thnh cng cn thc hin trit nguyn tc khch quan. C th:

Phi tn trng hin thc khch quan, tn trng vai tr quyt nh ca VC

Xut pht t hin thc khch quan ca t nc, thi i hoch nh ng li, chnh sch.

Tm kim, khai thc, s dng hiu qu nhng lc lng VC hin thc ha cc ng li, chnh
sch.

Coi cch mng l s nghip ca qun chng, coi i on kt ton dn l ng lc pht trin t
nc.

i hi ng ln VI xc nh xy dng quan h sn xut mi x hi ch ngha l mt cng vic

to ln, khng th lm xong trong mt thi gian ngn, khng th nng vi lm tri quy lut. Vn
kin i hi xc nh: y mnh ci to x hi ch ngha l nhim v thng xuyn, lin tc trong
sut thi k qu ln ch ngha x hi, vi nhng hnh thc v bc i thch hp.

V c ch qun l kinh t, ln u tin khi nim v hng ha, th trng c a vo Ngh quyt
mt cch r rng "Pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch
ngha, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc"

V c cu sn xut v c cu u t, ng v Nh nc iu chnh li theo hng "khng b tr

xy dng cng nghip nng vt qu iu kin v kh nng thc t" p ng c nhu cu bc
xc nht lc by gi v to iu kin thc y sn xut v lu thng hng ha.

ng thi vi cc i mi trong lnh vc kinh t, vic i mi bt u t vic ng phi i mi

t duy l lun, nng cao nng lc, trnh l lun ca ng nhn thc ng v hnh ng ng ph
hp vi h thng cc quy lut khch quan.
Cu 8. ng ta khng nh: Mi ng li, ch trng ca ng phi xut pht t thc t, tn trng quy
lut khch quan. Hy ch ra v phn tch c s trit hc ca khng nh .
Tr li:
Vit Nam, do bnh ch quan, duy ch, li suy ngh & hnh ng gin n, nng vi chy
theo nguyn vng ch quan o tng xut hin trc i mi c nguyn nhn v gy ra tc hi ln.
Xut pht t hin thc khch quan ca nc ta yu km v nng lc t duy, lc hu v l lun, t
kinh nghim trong xy dng v qun l t nc; ng thi do sai lm u tr t khuynh, xy ra trong
mt iu kin lch s rt c bit ca dn tc ta (Bit pht huy ti a sc mnh tinh thn, khao kht
thot ra khi cuc sng lm than, n l...) nhng li khng xut pht t hin thc, bt chp quy blut,
coi thng tri thc KH, Nn to ra nhng chnh sch sai lm, gy ra nhng hu qu v nhiu mt
(kinh t, x hi) rt nghim trng & ko di.
c th khc phc trit ch ngha ch quan phi qun trit thc hin nguyn tc khch
quan.V nguyn tc khch quan l nguyn tc u tin ca t duy bin chng, Vn dng nguyn tc
khch quan kt hp vi ch quan trong hot ng nhn thc s trnh c nhng sai lm trong chnh
sch pht trin t nc.
Trn c s quy lut khch quan , ng ta khng nh Mi ng li ch trng ca ng
phi xut pht t thc t, tn trng quy lut khch quan. lm c iu Phi tn trng hin thc
kh.quan, tn trng vai tr quyt nh ca VC, tc:
o

Xut pht ca hin thc kh.quan ca t nc, ca thi i hoch nh chin lc, sch
lc pht trin t nc;

Bit tm kim, khai thc, t chc nhng lc lng vt cht (c nhn cng ng, kinh t
qun s, trong nc ngoi nc, qu kh tng lai,) hin thc ha chng.

Coi cch mng l s nghip ca qun chng; Coi i on kt ton dn tc l ng lc ch

yu pht trin t nc. Bit kt hp hi ha cc dng li ch khc nhau (kinh t, chnh tr,
tinh thn,...; c nhn, tp th, x hi) thnh ng lc thc y cng cuc i mi

ng thi phi pht huy tnh nng ng, sng to ca YT, ph.huy vai tr ca cc yu t ch quan
(t.thc, t.cm, ch, l tr,...), tc ph.huy vai tr nhn t CN trong h.ng nhn thc & thc tin ci to
t nc. C th:
o

Coi s thng nht nhit tnh CM & tri thc KH l ng lc tinh thn thc y cng cuc i
mi; Chng li thi th ng, li, bo th tr tr; Bi dng nhit tnh, phm cht cch
mng; Khi dy lng yu nc, ch qut cng, ti tr ngi Vit Nam,

Coi trng cng tc t tng, y mnh gio dc t tng (ch ngha McLnin, t tng
HCM); Nng cao v i mi t duy l lun (v CNXH & con ng i ln CNXH);

Ph bin tri thc KH cho cn b, ng vin, nhn dn.

Kin quyt khc phc & ngn nga ti din bnh ch quan, duy ch, li suy ngh, hnh
ng gin n, nng vi chy theo nguyn vng ch quan o tng; bt chp quy lut khch
quan.

Cu 9. Bng l lun v thc tin, hy chng minh rng: thc con ngi khng ch phn nh th gii m
cn gp phn sng to ra th gii.
Theo ch ngha duy vt bin chng: thc l ton b hot ng tinh thn din ra trong u
c ca con ngi, phn nh th gii vt cht xung quanh, c hnh thnh v pht trin trong qu trnh
lao ng v nh hnh th hin bng ngn ng. Nh vy thc c hnh thnh trong h thng b no.
V kt cu ca thc: Nu xt theo yu t cu thnh thc: tri thc, tnh cm, ch; Nu xt
theo chiu su v rng: t thc, v thc, tim thc.
thc ra i c 2 ngun gc: ngun gc t nhin v ngun gc x hi
Ngun gc t nhin ca thc th hin :

thc l kt qu ca qu trnh pht trin lu di ca gii t nhin

thc l sn phm ca dng vt cht c t chc cao nht ca b c ngi, m b c ca con ngi
li pht trin v hon thin cng vi qu trnh pht trin ca gii t nhin.

S hnh thnh v pht trin ca thc gn lin vi thuc tnh phn nh ca TG vt cht m thuc
tnh ny pht trin hon thin cng vi qu trnh pht trin ca gii t nhin.

Ngun gc x hi ca thc biu hin vai tr ca lao ng v ngn ng i vi s hnh

thnh v pht trin thc:

Vai tr ca lao ng

Lao ng gii phng 2 chi trc ca loi vn a n dng i thng ng, tch con
ngi ra khi loi vt.

Lao ng lm ny sinh nhu cu con ngi cn hiu bit v th gii xung quanh mnh.
Trong qu trnh lao ng con ngi tc ng vo th gii xung quanh mnh v bc l
cc vn cn gii quyt.

Trong qu trnh lao ng con ngi to ra cc cng c hin i ni di cc gic quan

ca mnh. Mc khc, Cng trong qu trnh lao ng con ngi tc ng vo TG xung
quanh buc chng phi bc l nhng c im, tnh cht con ngi nhn thc.
Ton b tri thc m con ngi c c u c ny sinh trong qu trnh lao ng.

Vai tr ca ngn ng

Nh c ngn ng m thc ca con ngi mi c nh hnh v th hin. Ngn

ng gip con ngi truyn t kinh nghim, hiu bit t ngi ny sang ngi khc,
t th h ny sang th h khc. Ngn ng l ci v vt cht ca t duy. Nh vy ko
c ngn ng s ko c thc.

thc ca con ngi tn ti trc ht trong b c ca con ngi v sau , thng qua thc tin
lao ng, n tn ti trong cc vt phm do con ngi sng to ra (vt cht x hi vt cht mang/cha
thc). thc bao gm nhiu yu t nh tri thc, tnh cm, nim tin, l tr, ch Trong , tri thc
(yu t ct li) v tnh cm c vai tr rt quan trng. Tri thc v tnh cm thng nht, chuyn ho ln
nhau; s thng nht ca chng to ra ng lc tinh thn mnh m thc y hot ng ca con ngi,
gp phn lm cho con ngi tr thnh ch th sng to ra lch s.
Thng qua hot ng thc tin, m trc ht l thc tin lao ng, thc con ngi xm nhp
vo hin thc vt cht, nh , n c c sc mnh ca ci tinh thn. Da trn sc mnh ny, thc
tc ng n th gii, gp phn lm cho th gii bin i. thc con ngi khng ch phn nh th
gii m cn gp phn sng to nn th gii theo nhu cu thc tin x hi.
thc c hnh thnh v pht trin trong hot ng lao ng sng to ca con ngi; thc
khng chp li nguyn si s vt c phn nh m qu trnh phn nh s vt y l qu trnh thu
nhn, x l v chn lc thng tin. Tnh sng to ca thc th hin ra rt phong ph. Trn c s nhng
ci c trc, thc c kh nng to ra tri thc mi v s vt, c th tng tng ra ci khng c
trong thc t, c th tin on, d bo tng lai, c th to ra nhng o tng, nhng huyn thoi,
nhng gi thuyt khoa hc ht sc tru tng v khi qut cao.
Tc ng ca thc x hi i vi con ngi l v cng to ln. N khng nhng l kim ch nam
cho hot ng thc tin m cn l ng lc thc tin. S thnh cng hay tht bi ca thc tin, tc ng
tch cc hay tiu cc ca thc i vi s pht trin ca t nhin, x hi ch yu ph thuc vo vai tr
ch o ca thc m biu hin ra l vai tr ca khoa hc, vn ha v t tng.
Cu 10. Hy phn tch ni dung v ngha trit hc cu ni ca C.Mc: V kh ca s ph phn c nhin
khng th thay th c s ph phn ca v kh, lc lng vt cht ch c th b nh bng lc lng vt
cht; nhng l lun cng s tr thnh lc lng vt cht, mt khi n thm nhp vo qun chng.
L lun phi c vn dng sng to vo trong tng iu kin c th ca thc tin kp
thi ch o hot ng thc tin, l lun phi c kim nghim trong thc tin
-LL c xy dng khng dnh cho LL m phc v cho hot ng thc tin, s pht trin
ca LL khng tch ra khi TT m bm st TT, gii p cc vn do TT t ra.
-LL phi thng qua thc tin kim nghim tnh chn l ca n.
-LL ra mc tiu, phng hng, bin php hng dn, d bo hot ng TT, ci to th
gii. LL ch c sc mnh khi xm nhp vo TT, vo hot ng ca con ngi trong thc t.
Hot ng ca con ngi mun c hiu qu nht thit phi c LL soi ng, nh m hot
ng thc tin ca con ngi mi tr thnh t gic, c hiu qu v t c mc ch mong mun.TT
phi c ch o bi LL, v LL c kh nng nh hng mc tiu, xc nh lc lng, phng php,
bin php thc hin.LL cn d bo c kh nng pht trin cc mi quan h thc tin, d bo c
nhng ri ro c th xy ra, nhng hn ch, nhng tht bi c th c trong qu trnh hot ng. Nh vy
LL khng ch gip con ngi hot ng c hiu qu m cn:

-L c s khc phc nhng hn ch hiu bit ca con ngi.

-L c s tng nng lc hot ng ca con ngi..
-LL c vai tr gic ng mc tiu, l tng ca con ngi.
-Lin kt cc c nhn thnh cng ng, to thnh sc mnh ci to t nhin v x hi.
T LL xy dng m hnh TT theo nhng mc ch khc nhau ca qu trnh hot ng, d bo
cc din bin, cc mi quan h, lc lng tin hnh v nhng pht sinh ca n trong qu trnh pht trin
pht huy cc nhn t tch cc, hn ch c nhng yu t tiu cc. V vy c th ni rng TT cao
hn LL, v n c u im khng nhng ca tnh ph bin m c tnh hin thc trc tip.
Chnh v vy, C.Mc ni rng: V kh ca s ph phn c nhin khng th thay th
c s ph phn ca v kh, lc lng vt cht ch c th b nh bng lc lng vt cht,
nhng l lun cng s tr thnh lc lng vt cht, mt khi n thm nhp vo qun chng.
Cu 11. Trnh by khi qut cc hnh thc lch s ca php bin chng? v sao ni php bin chng duy vt
l hnh thc pht trin cao nht ca php bin chng ?
Trong lch s trit hc, php bin chng pht trin qua ba hnh thc c bn: php bin chng
cht phc thi c i, php bin chng duy tm c in c v php bin chng duy vt ca ch ngha
Mc-Lnin.

Php bin chng cht phc thi c i

Php bin chng cht phc thi c i l hnh thc u tin ca php bin chng trong lch s trit hc, l
ni dung c bn trong nhiu h thng trit hc ca Trung Quc, n v Hy Lp c i. Tiu biu nh.
T tng bin chng ca trit hc Trung Quc l bin dch lun (hc thuyt v nhng nguyn l, quy lut
bin i ph bin trong v tr); ng hnh lun (hc thuyt v nhng nguyn tc tng tc, bin i ca
cc t cht bn th trong v tr) ca m dng gia.
Trong trit hc n biu hin r nt nht ca t tng bin chng l trit hc Pht gio vi cc phm tr
nh: v ng, v thng, nhn duyn
Thi c i Hy Lp, mt s nh trit hc duy tm (Platon) coi php bin chng l ngh thut tranh lun
tm ra chn l. Arixtt ng nht php bin chng vi lgc hc. Mt s nh trit hc duy vt c t tng
bin chng v s vt (bin chng khch quan). Hraclit coi s bin i ca th gii nh mt dng chy.
ng ni: Mi vt u tri i, mi vt u bin i. Ngi ta khng th tm c hai ln trong cng mt
dng sng.
Php bin chng cht phc thi c i c c im l: Nhn thc ng v tnh bin chng ca th
gii nhng khng phi da trn thnh tu ca khoa hc m bng trc kin thin ti, bng trc quan cht
phc, l kt qu ca s quan st trc tip. Do , cha t ti trnh phn tch gii t nhin, cha chng
minh c mi lin h ph bin ni ti ca gii t nhin.
T na cui th k XV, khoa hc t nhin bt u pht trin mnh, i vo nghin cu tng yu t ring bit
ca gii t nhin dn n s ra i ca phng php siu hnh v phng php ny tr thnh thng tr
trong t duy trit hc v nghin cu khoa hc vo th k XVIII.

Php bin chng duy tm c in c: c khi u t Cant v hon thin h tthng trit
hc ca G.Hghen.
Trit hc c in c trnh by nhng t tng c bn nht ca php bin chng duy tm. Tnh duy tm
trong trit hc ca G.Hghen c biu hin ch, ng coi php bin chng l qu trnh pht trin khi
u ca nim tuyt i, coi bin chng ch quan l c s ca bin chng khch quan.

ng cho rng nim tuyt i l im khi u ca tn ti, t tha ha thnh gii t nhin v
tr v vi bn thn n trong tn ti tinh thn. Tinh thn, t tng, nim tuyt i l ci c trc, th gii
hin thc ch l bn sao chp ca nim.
Nh vy, Hghen, l ngi xy dng php bin chng tng i hon chnh vi mt h thng khi
nim, phm tr, quy lut. Tuy nhin, php bin chng Hghen l php bin chng duy tm, l php bin
chng ngc u; ng coi bin chng ca nim sinh ra bin chng ca s vt, ch khng phi ngc li.
Ph.ngghen nhn xt rng: Tnh cht thn b m php bin chng mc phi trong tay Hghen tuyt
nhin khng ngn cn Hghen tr thnh ngi u tin trnh by mt cch bao qut v c thc nhng
hnh thi vn ng chung ca php bin chng. Hghen, php bin chng b ln ngc u xung t.
Ch cn dng n li l s pht hin c ci ht nhn hp l ca n ng sau ci v thn b ca n
Php bin chng duy tm khch quan
Php bin chng duy tm xut hin trong trit hc c in c cui th k XVIII, na u th k
XIX. Thi k ny, khoa hc t c nhng thnh tu xut sc trn nhiu lnh vc khc nhau. Nhng
thnh tu khoa hc l c s i ti nhng khi qut mi v ni dung php bin chng.
i din tiu biu cho php bin chng duy tm l Hghen. ng l ngi u tin xy dng hon
chnh php bin chng duy tm vi mt h thng khi nim, phm tr v quy lut c bn. Tnh cht duy
tm trong php bin chng ca Hghen th hin ch : ng coi nim tuyt i l ci c trc, v trong
qu trnh vn ng pht trin, nim tuyt i tha ha thnh gii t nhin v x hi; cui cng li tr v
vi chnh mnh trong tinh thn tuyt i. Sai lm ca php bin chng duy tm khch quan ca Hghen l
ch ng cho rng bin chng ca nim sn sinh ra bin chng ca s vt. l php bin chng duy tm
khch quan, thiu trit , thiu khoa hc.

Php bin chng duy vt

K tha c chn lc nhng thnh tu ca cc nh khoa hc trc , da trn c s khi qut nhng
thnh tu mi nht ca khoa hc thi y v thc tin lch s loi cng nh thc tin x hi, vo gia th k
XIX, C.Mc v Ph.ngghen sng lp ch ngha duy vt bin chng v php bin chng duy vt, v sau
c V.I.Lnin pht trin vo u th k XX, em li cho php bin chng mt hnh thc mi v cht. l
php bin chng duy vt.
Php bin chng duy vt l s thng nht hu c gia th gii quan duy vt v phng php lun bin
chng. Chnh v vy, n khc phc c nhng hn ch ca php bin chng cht phc thi c i v
nhng thiu st ca php bin chng duy tm khch quan thi cn i. N khi qut ng n nhng
quy lut c bn chung nht ca s vn ng v pht trin ca th gii. Php bin chng duy vt tr thnh
mt khoa hc.
Php bin chng duy vt c xy dng trn c s mt h thng nhng nguyn l, nhng phm tr c bn,
nhng quy lut ph bin phn nh ng n hin thc. Trong h thng , nguyn l v mi lin h ph bin
v nguyn l v s pht trin l hai nguyn l khi qut nht. V th Ph.ngghen nh ngha: php bin
chng chng qua ch l mn khoa hc v nhng quy lut ph bin ca s vn ng v s pht trin ca t
nhin, ca x hi loi ngi v ca t duy.
Ti sao ni php bin chng duy vt l hnh thi pht trin hon thin ca lch s php bin chng?
V:
- Mt l, php bin chng duy vt ca ch ngha Mc Lnin c xc lp trn nn tng ca th gii quan
duy vt khoa hc.
- Hai l, trong php bin chng duy vt ca ch ngha Mc Lnin c s thng nht gia th gii v phng
php lun, do n khng dng li s gii thch th gii m cn l cng c nhn thc th gii v ci
to th gii.